resume kompilasi skenario 3.doc

8/17/2019 RESUME KOMPILASI SKENARIO 3.doc

1/81

RESUME KOMPILASI SKENARIO 3

INFEKSI PROTOZOA

BLOK 14

FAKULTAS KEDOKTERAN

UNIVERSITAS JEMBER

2014


2/81

INFEKSI PROTOZOA

SYSTEM SARAF

• Malaria cerebral

• Toxoplasmosis cerebral

SISTEM PERNAPASAN

• Pneumonitis carinii

SISTEM REPRODUKSI

• Toxoplasmosis

• Tricomonas

SA!URAN PEN"ERNAAN

• Proto#oa usus

o Amoebiasis

o $iar%iasis

o &alanti%iasis

• $astroenteritis

• &lastositosis

• Disentri

• "riptospiri%iasis

'EMATO!O$I DAN IMUNO!O$I

• Malaria

o Malaria (ompli(asi berat

o Malaria tanpa (ompli(asi

• !eismaniasis

• Tr)ponosomiasis

• Toxoplasmosis

FARMAKO!O$I

• Anti*malaria

• Anti*parasit


3/81

SYSTEM SARAF

Malaria cereral

De!i"i#i

Suatu pen)a(it )an+ %isebab(an ole in,e(si Plasmo%ium ,alciparum-

penularann)a %ila(u(an ole n)amu( anopeles. &eberapa (asus %ilapor(an pa%a tran,usi

%ara menimbul(an malaria serebral.

Malaria cerebral a%ala (ompli(asi berat %ari in,e(si P.Falci,arum )+ %tan%ai %+

%emam tin++i- +an+.(esa%aran- (e/an+- emiple+i- %an bera(ir (ematian. Malaria

cerebral a%ala malaria %en+an penurunan (esa%aran %en+an nilai $"S pa%a %e0asa 12

%an pa%a ana( nilai &lant)re coma score 13 atau Koma 435menit setela seran+an

(e/an+ )+ ti%a( %isebab(an pen)a(it lain.

Menurut 6'O %e,inisi malaria serebral memenui 3 (riteria )aitu (oma )an+

ti%a( %apat %iban+un(an atau (oma )an+ menetap 435 menit setela (e/an+ %isertai

a%an)a P. Falsiparum )an+ %apat %itun/u((an %an pen)ebab lain %ari a(ut ense,alopati

tela %isin+(ir(an.

EPIDEMIOLO$I

Malaria merupa(an sala satu pen)a(it in,e(si )an+ tersebar %i seluru %unia.

Kira*(ira lebi %ua mil)ar atau lebi 75 8 pen%u%u( %unia i%up %i %aera ba)an+*

ba)an+ malaria. 9umla (asus malaria %i In%onesia (ira*(ira 35 /uta:taun- an+(a

(ematian ;55.555: taun.

ETIOLO$I

Malaria a%ala pen)a(it menular )an+ %isebab(an ole proto#oa intraseluler %ari

+enus plasmo%ium. Empat spesies %ari Plasmo%ium men)ebab(an malaria pa%a manusia

antara lain


4/81

M%r!%l%&i

a. Multipli(asi plasmo%ium ,alciparum ti%a( %apat %iambat ole (arena

(eban)a(an bera%a %alam eritrosit.

b. Eritrosit tuan ruma mempun)ai (ecen%erun+an untu( mele(at pa%a intima pembulu (apiler sein++a menimbul(an pen)umbatan aliran %ara (apiler.

Karena si,at eritrosit )an+ ter(ena in,e(si plasmo%ium ,alciparum itu- ma(a

mu%a timbul lesi =as(ular. Pa%a autopsi- ota( pen%erita %en+an malaria serebral

memperliat(an ban)a( eritrosit )an+ men+an%un+ plasmo%ium ,alciparum %an

men)umbat (apiler*(apiler secara men)eluru

Pa'%&e"e#i#

Setela sporo#oit %ilepas se0a(tu n)amu( anopeles men++i+it manusia

selan/utn)a a(an masu( (e %alam sel*sel ati >epatosit? %an (emu%ian ter/a%i s(i#o+oni

e(stra eritrositer. S(i#on ati )an+ matan+ selan/utn)a a(an peca >ruptur? %an

selan/utn)a mero#oit a(an men+in=asi sel eritrosit %an ter/a%i s(i#o+oni intra eritrositer-

men)ebab(an eritrosit )an+ men+an%un+ parasit >EP? men+alami perubaan stru(tur

%an biomole(uler sel untu( mempertaan(an (ei%upan parasit

Perubaan tersebut meliputi me(anisme transport membran sel- penurunan

%e,ormabilitas- perubaan reolo+i- pembentu(an (nob- e(spresi =arian neoanti+en %i

permu(aan sel- sitoa%erens- rossetin+- %an se(uesrasi. S(i#on )an+ matan+ a(an peca-

melepas(an to(sin malaria )an+ a(an menstimulasi sistem RES %en+an %ilepas(ann)a

sito(in proin,lamasi seperti TNF @ %an sito(in lainn)a %an men+uba aliran %ara lo(al

%an en%otelium =as(ular- men+uba bio(imia sistemi(- ipo(sia /arin+an %an or+an.

Ma"i!e#'a#i (li"i#

Apatis

Disorientasi

Somnolen

Stupor

Ke/an+

Kelumpuan sara, (ranial

Ka(u (u%u(

Ka%an+ per%araan retina

$an+++uan metabolisme < asi%osis- ipo+li(emia

Dia&"%#i#


5/81

&abins() >?

Re,le( ab%omen %an (remaster normal

Decerebrasi

De=iasi mata (e atas %an lateral

"SS menin+(at

"T*scan

S$OT %an S$PT menin+(at

Pe"a'ala(#a"aa"

Pe"a"&a"a" (e)a"& <

Dia#epam < i.= ;5 m+B atau intra*re(tal 5-C*;-5 m+:(+&&

Paral%ei% < 5-; m+:(+&&

Klormetia#ol >bila (e/an+ berulan+*ulan+? %ipa(ai 5-8 larutan in,us sampai

(e/an+ ilan+

Fenitoin < C m+:(+&& i.= %iberi(an selama 5 menit

Fenobarbital < 3-C m+:(+&& >umur %iatas taun? men+uran+i ter/a%in)a

(on=ulsi.

Pe*eria" OAM +%a' a"'i *alaria, < artesunate- artemeter- artemisinin- (ina- (ini%in-

(loro(uin.

Pe"&%a'a" #-.%r'i! <

Men/a+a (eseimban+an cairan ele(trolit %an (eseimban+an asam*basa. Karena

pa%a malaria sereral ter/a%i +an++uan i%rasi- ma(a san+at pentin+ men+atasi

ipo=olemia ini. Selain cairan perlu %iperati(an o(si+enasi %en+an

memperliat(an te(anan O- lancarn)a saluran na,as %an (alau perlu %en+an

=entilasi bantu.

&ila suu 75 %era/at >ipertermia? < (ompres %in+in intensi,- pemberian

antipireti(. &ila anemia %iberi tra,usi )a(ni < 'b 1 C +:%l atau emato(rit 1 ;C8. Pa%a

(ea%aan asi%osis perbai(an anemia merupa(an tin%a(an utama sebelum

pemberian (ore(si bi(arbonat

Ke/an+ %iberi %ia#epam ;5*5 m+ intra=ena %iberi(an secara perlaan atau

penobarbital ;55 m+ um:(ali >%e0asa? %iberi(an (ali seari.

PENATALAKSANAAN


6/81

a. Obat anti malaria >terpili?

G Kinin %ii%ro(lori%a ;5 m+:(+ && i.=. %alam Na"l 5-28 >;5 cc:(+ &&?%iberi

%alam 7 /am- %iulan+ setiap ; /am sampai sa%ar.

G 'i%ro(ortison H ;55 m+:ari i.=

b. Obat anti malaria >pen++anti?

G Kloro(uin sul,at C5 m+ i.=. perlaan*laan %isusul %en+an C5 m+ %alamC55

cc Na"l 5-28 %alam ; /am > (ali?.

G Dexametason ;5 m+ i.=. >%osis inisial?- %ilan/ut(an %en+an 7 m+ i.=. tiap ; /am

PRO$NOSIS

An+(a (ematian malaria serebral ;C*C8. P% pen%erita )+ %i/umpai (oma %an

(e/an+ an+(a mematian %apat mencapai 58. In%i(ator lab %ari pro+nosis buru( pa%a

MS<

a. 'ematolo+i< leu(ositosis 4 ;.555: ul- anemia berat- pac(e% re% cell >P"? 1 ;C 8-

Koa+ulopati > Platelet 1C5.555:ul- peman/an+an protrombine time 4 3 %eti(-

peman/an+an partial tromboplastin time- %an ,ibrino+en 1 55 m+:%l

b. Se%iaan apus %ara< 'iperparasitemia 4 C5.555:ul-4C8 neutro,il men+an%un+

pi+men malaria.

T%/%.la#*%#i# cereral

a. De,inisi

To(soplasmosis serebral a%ala in,e(si oportunisti( )an+ biasan)a

mempen+arui pasien %en+an 'I : AIDS- %an merupa(an pen)ebab palin+

umum %ari abses ota( pa%a pasien ini

b. Epi%emiolo+i

* An+(a (e/a%ian terbesar bera%a pa%a ne+ara*ne+ara %i benua eropa

%i(arena(an (ebiasaan ma(an %a+in+ menta )an+ su%a men/a%i al biasa

%isana. Ke/a%ian toxoplasmosis %i eropa ber(isar antara C5*J58- %i ameri(a

sebesar 35*C58- se%an+(an %i In%onesia sen%iri mencapai 3;8

* &an)a( ter/a%i pa%a la(i*la(i berusia ;2*7 taun


7/81

c. Etiolo+i

* Toxoplasma gondii

* De,initi=e ost < ,amil) ,eli%ae

* Interme%iate osts < bir% an% ro%ent


8/81


9/81


10/81

155:L! /i(a in,e(si oportunisti( atau mali+nansi ter/a%i. Trimetoprim*

sul,ametoxa#ole- pirimetamin*%apsone %an pirimetamin*sul,a%oxine a%ala e,e(ti,

untu( mence+a toxoplasmosis serebral pa%a pasien %en+an 'I.

Pr%&"%#i#

9i(a ti%a( %i%ia+nosa %an %iterapi secara benar- to(soplasmosis serebral bisa

men)ebab(an (ecacatan ba(an (ematian. Terapi pro,ila(sis a%ala (unci (epa%a

terin%arn)a asiln)a )an+ ne+ati,. Semua pasien )an+ terin,e(si %en+an 'I arusla

%ie%u(asi tentan+ non ,arma(olo+i %an ,arma(olo+i pro,ila(sis tentan+ in,e(si T.

$on%ii. Pasien )an+ seropositi, bisa %iberi(an sama a%a pro,ila(sis primer atau

se(un%er untu( mence+a to(soplasmosis serebral.

P"e-*%#i'i# cari"ii P"e-*%"ia +PP,

De!i"i#i

In,e(si oportunisti( %isebab(an /amur Pneumocystis carinii )an+ men+enai populasi

imunosupresan terutama pen%erita 'I

Di#'ri-#i &e%&ra!i#

Kosmopolit

M%r!%l%&i E'i%l%&i

&entu( parasit bulat atau lon/on+ mirip (ista- beru(uran ;* mi(ron- mempun)ai

ba%an berinti satu >uninucleated bodies?. Parasit ini a0aln)a %i+olon+(an (e %alam

sporo#oa (arena mor,olo+in)a mirip tr)panosoma %an mirip (ista Tetapi setela


11/81

%ila(u(an penelitian la+i parasit ini %i+olon+(an (e %alam /amur Ascomycota ole

penemun)a 9ero=ecii- sein++a %inama(an /u+a Pneuocystis jerovecii.

Si(l-# i-.

Manusia %an berba+ai /enis e0an- misaln)a an/in+ %an e0an men+erat >ro%ensia?

%apat bertin%a( sela(u ospes parasit ini- Si(lus i%up parasit ini a%a ,ase se(sual %an

ase(sual.

1, Fase ase(sual < Kista )an+ merupa(an sta%ium in,e(ti, ini terirup %an masu( (e

saluran pernapasan %an menempel %i sel al=eolar tipe ; %an peca men+eluar(an

sporo#oit %an ber(emban+ /a%i tropo#oit. Tropo#oit memperban)a( %iri %en+an

mitosis2, Fase se(sual < tropo#oit )an+ bersi,at aploi% a(an ber(emban+ bia( %en+an

(on/u+asi %en+an tropo#oit lain %an membentu( #i+ot )an+ %iploi% meiosis

%an mitosis sampai terbentu( satu (ista berisi sporo#oit (ista ini a(an peca

la+i %an melan/ut(an si(lus (e ,ase ase(sual la+i.

Pa'%&e"e#i# a" &e)ala (li"i#

Kelainan paru men)ebab(an or+an ini men/a%i (en)al- %an u%ara men+ilan+ %ari

/arin+an paru. Paru )an+ ber0arna (elabu a(an men+alami penebalan septum alveolar

%isertai in,iltrasi sel*sel leu(osit- istiosit- %an sel plasma merupa(an +ambaran (as

interstitial plasma cellular pneumonia.

Paru menun/u((an +ambaran pecaan (aca > gound glass? )an+ berasal %ari

e(su%at al=eolar )an+ men+a%a(an or+anisasi %an membentu( /arin+an i(at.

Seseu%a mele0ati masa in(ubasi 5*35 ari- pen%erita men+elu ilan+n)a

na,su ma(an %an (elemaan ba%an- %ii(uti penurunan berat ba%an- sesa( napas )an+

ma(in berat- batu( (erin+ %an sianosis. Pen%erita menin++al a(ibat ter/a%in)a sumbatan

al=eoli %an bron(ioli ole e(su%at.

$ambaran (linis %itun/u((an %en+an <

&atu( non*pro%u(ti,

Ta(ipnea- sesa( napas

Demam %an sianosis

Dia&"%#i#


12/81

Dia+nosis %en+an cara meliat +e/ala (linis pasien berupa batu( %an sesa( napas

pro+resi,. Pa%a pemeri(saan ,isi( ti%a( %i/umpai tan%a spesi,i(- bisa %i/umpai pa%a

aus(ultasi berupa ron(i (erin+. Pemeri(saan mi(ros(opis bisa men++una(an pulasan

&A! >&ron(oal=eolar !a=a+e? %en+an pen+ecatan $iemsa atau 'E )an+ terliat

bentu(an %in%in+ (ista mera /in++a in++a (eun+uan- inti ber0arna un+u +elap.

Napas cepat %isertai +e/ala lainn)a- a(an %apat %ipasti(an pen)ebabn)a /i(a

%apat %itemu(an parasit %alam %aa( pen%erita. Autopsi /arin+an paru pa%a pen%erita

)an+ menin++al %unia a(ibat in,e(si parasit ini %apat menemu(an parasit ini.

Pemeri(saan ra%iolo+i %apat menun/u((an +ambaran ground glass )an+ (as. Selain itu

bisa %i%apat(an +ambaran in,iltrate %i,us bilateral pa%a %aera ilus

Pe"&%a'a" a" Pe"ce&aa"

TMP:SMH <

TMP 5 m+:(+&&- SMH ;55 m+:(+&& oral:I %alam 7 %osis selama ;7 ari

Pentami%ine isetionate IM <

7 m+:(+&& ;7 ari

O(si+en- perbai(an +i#i

Pe"ce&aa"

Memasa( semua ma(anan a+ar terin%ar %ari (ontaminasi (ista

Memperbai(i lin+(un+an i%up

Pen%erita %iisolasi %ari (ontaminasi (ista parasit

Kemopro,ila(sis pa%a 'I %en+an "D71355 <

* TMP:SMH <

TMP ;C5 m+:ari- SMH JC5 m+:ari %alam %osis

* Pentami%ine inaler

Pr%&"%#i#

Pa%a pen+obatan %ini %an terapi a%e(uat 238 bai( %an pro+nosis buru( apabila

P"P ini %i%erita ole imuno%e,isiensi

T%/%.la#*%#i# Kea*ila"

De! Pen)a(it )an+ %isebab(an ole obli+at proto#oa intraseluler Toxoplasma +on%ii

%an arus %ibe%a(an %en+an in,e(si asimptomati( lainn)a ole (arena or+anisme ini.


13/81

E'i%l%&i Toxoplasma +on%ii ter+olon+ %alam (las cocci%ian %an ter%iri %ari 3 bentu(<

Tac)#oite- c)st %an ooc)st.

Tac5%i'e bentu( o=al- u(uran 3xJ m- %pt %i0arnai +iemsa: 0ri+t. &entu(an ini

mela(u(an in=asi sel mamalia (ecuali sel %ara mera )an+ ta( berinti %an %itemu(an %i

/arin+an selama ,ase a(ut in,e(si.

#' Terbentu( %alam sel pe/amu %an men+an%un+ ribuan or+anisme. U(uran ;5 s.%.

;55 m %an %apat %i0arnai %en+an perio%ic aci% Sci,,. Pentin+ %alam transmisi- o(

%apat a%a %alam /arin+an binatan+ )an+ %ima(an (arni=ora. &isa %i semua or+an- namun

%alam (on%isi in,e(si (ronis )an+ laten %apat %i/umpai %i /arin+an otot tubu %an

/antun+ %an SSP.

O%c#' o=al %iameter ;5 s.%. ; m. Dibentu( an)a %i sel mu(osa usus +olon+an

(ucin+ %an secara perio%ic %i(eluar(an bersamaan %en+an ,eses. Kucin+ merupa(an

satu*satun)a e0an )an+ men+alami in,e(si sistemi( %an tempat or+anisme ini

men+alami si(lus per(emban+bia(an se(sual. Kapan ooc)st %apat %i/umpai %alam ,eses

ter+antun+ bentu( or+anisme )an+ men+in,e(si (ucin+ %an ber=ariasi %ari 3 s.%. 7 ari.

E(s(resi berlan/ut selama J*5 ari- in++a ;5 /uta ooc)st tersebar %alam ,eses %alam

seari. Dalam (on%isi tertentu- (ucin+ ti%a( men+e(s(resi ooc)st la+i. Namun (eti(a

(ucin+ terin,e(si %en+an isospora ,elis- e(s(resi ooc)st %apat %imulai la+i. Sporulasi-

)an+ ter/a%i %alam *3 ari >pa%a suu 7o"? sesu%a ooc)st %ie(s(resi.- %iperlu(an a+ar

ooc)st in,e(sius %an ti%a( a(an ter/a%i pa%a suu %iba0a 7 o" atau 4 3J o". Ooc)st

a(an tetap in,e(sius selama lebi %ari ; taun %alam (on%isi tana )an+ lembab %an

an+at. 'al ini %i%u+a berperan pentin+ %alam penularan secara oral. &entu( ini /u+a

%apat %isebar(an ole seran++a.

Tra"#*i#i %ral

'ampir ;8 (ucin+ %itemu(an men+e(s(resi ooc)st %alam ,esesn)a. &entu( ini /u+a

%apat %isebar(an ole seran++a.

")st %apat %itemu(an C8 %alam babi )an+ %i(onsumsi manusia- presentase p% %a+in+

sapi ti%a( %i(etaui.

Tra"#*i#i 'ra"#.la#e"'al

Dari ibu )an+ terin,e(si %apat lair ba)i )an+ normal ta( terin,e(si- abortus spontan-

stillbirt atau lair ba)i premature atau aterm )an+ terin,e(si. In,e(si con+enital %apat

ter/a%i p% ;:3 ba)i %ari ibu )an+ terin,e(si. Ibu )an+ terin,e(si pa%a trimester pertama-

in,e(si con+enital ter/a%i pa%a ;J8 namun pen)a(it )an+ ter/a%i amper para- pa%a ba)i )an+ ibun)a alami in,e(si pa%a trimester (eti+a C8 alami in,e(si con+enital


14/81

Pa%a 0anita )an+ alami in,e(si bulan sebelum amil ti%a( a(an ter/a%i in,e(si

con+enital. Se%an+ )an+ (uran+ %ari bulan- a(an alami transmisi transplasental. Isolasi

T. +on%ii pa%a in,e(si laten )an+ (ronis /aran+ %i/umpai. Fre(uensi aborstus o( in,e(si

(ronis belum %i(etaui %an masi /a%i baan per%ebatan.

Transmisi melalui transplantasi or+an.

Pato+enesis<

Dari c)st atau ooc)st masu( sel saluran pencernaan- memperban)a( %iri- sebab(an

%isrupsi sel %an in,e(si sel sebelan)a. Or+anisme e(straseluler atau or+anisme %alam

leu(osit bere%ar %alam tubu melalui sistem +eta benin+ %an pembulu %ara %an %apat

in=asi tiap or+an %an /arin+an. Proli,erasi tac)#oite biasan)a sebab(an (ematian sel-

a(ibat(an ,ocus ne(rosis- %i(elilin+i ole rea(si seluler. In,e(sia(ut %apat berlan/ut

men/a%i acut necroti#in+ encepalitis- pneumonitis- atau m)ocar%itis. Tac)#oite a(an

men+ilan+ %ari /arin+an setela respon imun normal ter/a%i.

Aspe( uni( )an+ ter/a%i a%ala c)st a(an tetap a%a %alam berba+ai or+an seumur i%up

pe/amu. Demi(ian /u+a tac)#oite )an+ tetap =iable %alam sistem reti(uloen%otelial atau

pecan)a c)st mun+(in a(an men/a%i sumber parasitemia )an+ %apat ter/a%i

asimptomati( pa%a in,e(si (ronis.

Ma"i!e#'a#i (li"i#

;. !)mpa%enopati

. "orioretinitis

3. Encepalitis

Ri#i(% Kea*ila"

* Pre=alensi ; %ari ;555 (elairan i%up. Pa%a (eamilan Abortus atau cacat

/anin. Sema(in mu%a usia (eamilan saat ibu terin,e(si- sema(in para a(ibat

)an+ %itimbul(ann)a

$e)ala Kli"i#

In,e(si pa%a ibu amil serin+ as)mtomati(.

Ti%a( memili(i +e/ala (lini( )an+ (as > mirip in,luen#a ?.

$e/ala (linis to(soplasmosis 9ARAN$ <

;. Pembesaran limpa %an ati.. Pol)miositis.


15/81

7. Pneumonitis %an encepalitis.

• Dapat men)eba(an <

Abortus spontan

&a)i lair mati Trias (lasi( < coreoretinitis- i%rose*palus %an (alsi,i(asi intra(ranial

+e/ala lain misal < panas- berca( (ulit- mi(rocepal)- (e/an+- i(terus-

tromboc)topenia- l)mpa%enopat).

Pr%#e-r Dia&"%#i#

In,e(si a(ut %apat %ite+a((an %en+an isolasi T. +on%ii %alam cairan tubu atau %ara.

Macam*macam prose%ur )an+ %apat %ila(u(an<

;. Isolasi or+anisme< %en+an ino(ulasi leu(osit- cairan tubu- %an specimen /arin+an pa%a (ultur /arin+an atau ino(ulasi sub(utan atau intraperitoneal pa%a

ti(us.

. Pemeri(saan istolo+)< biops) en%o(ar%ial %ari /arin+an transplantasi /antun+.

3. Tes serolo+is< I+ M ter/a%i %alam C ari setela in,e(si in++a munculn)a I+ $.

Pemeri(saan u/i serolo+i( meto%e Enzyme Linked mmunosorbant Assay

> E!ISA ? meliat (a%ar antibo%i spesi,i(- )aitu <

;. Ab imuno+lobulin M to(soplasma > I+ M ?.. Ab imuno+lobulin $ to(soplasma > I+ $ ?.

3. Ab imuno+lobulin A to(soplasma > I+ A ?.

7. I+ $ a=i%it).

7. Pemeri(saan (ultur berasal %ari /arin+an plasenta- tali pusat- serum /anin

Tera.i

T-)-a" men+uran+i in,e(si %an ter/a%in)a cacat ba0aan pa%a /anin.

;. P)rimetamin %en+an loa%in+ %ose ;55*55 m+ %ua (ali seari %alam ari

pertama- %ilan/ut(an %osis rumatan ; m+ : K+ && >ma(s C m+? se(ali seari.

Dosis rumatan %iberi(an %alam inter=al 3*7 ari. Ini %i(ombinasi %en+an

pemberian asam ,olat C*5 m+ per ari.

. Spiram)cin *3 +:r %iba+i %alam 7 (ali pemberian. Ti+a min++u terapi %iselin+i

m+ tanpa terapi %ari saat ter%ia+nosis s.%. aterm >menurut Desmont

"ou=reur?.

P i


16/81

In,e(si )an+ ter/a%i sebelum (eamilan ti%a( perlu %irisau(anan)a in,e(si

primer )an+ ter/a%i pa%a saat ibu amil )an+ berbaa)a- (ususn)a TM I. Perlu

diketa!ui kapan pemeriksaan dilakukan pada ke!amilan

TRI6OMONIASIS

De!i"i#i Tric%*%"ia#i#

Tri(omoniasis merupa(an pen)a(it menular se(sual )an+ %isebab(an ole

parasit Tric!omonas vaginalis. Parasit ini palin+ serin+ men)eran+ 0anita- namun pria

%apat terin,e(si %an menular(an (e pasan+ann)a le0at (onta( se(sual. a+ina

merupa(an tempat in,e(si palin+ serin+ pa%a 0anita- se%an+(an uretra >saluran (emi?

merupa(an tempat in,e(si palin+ serin+ pa%a pria.

E'i%l%&i Tric%*%"ia#i#

Etiolo+i %ari pen)a(it tri(omoniasis ini a%ala Tricomonas =a+inalis.

Tricomonas =a+inalis ini termasu( %alam %omain Eu(ar)a- (in+%om Protista- ,ilumMetamona%a )an+ termasu( %alam proto#oa )aitu ,la+ellata- Kelas Parabasilia- or%o

Tricomona%i%a- +enus Tricomonas %an spesies Tricomonas =a+inalis >Strous- 55?.

Fa('%r Ri#i(%

Se/umla ,a(tor tela %i(ait(an %en+an penin+(atan risi(o terlular

tri(omoniasis- antara lain<

a? Multiple Sex Partners >pasan+an se(s lebi %ari satu? b? Merupa(an (eturunaan A,ri(a

c? Sebelumn)a atau se%an+ terin,e(si PMS lain

%? &a(terial =a+inosis

e? >%era/at (easaman? p' =a+ina )an+ tin++i

Pa'%&e"e#i# Tric%*%"ia#i#

A%apun pato+enesis %ari tricononiasis a%ala seba+ai beri(ut <

Disebab(an ole Tricomonas =a+inalis- parasit ,la+elata berbantu( ,usi,ormis-

mempun)ai 7 ,la+ela


17/81

Men)ebab(an pera%an+an %en+an cara in=asi %in%in+ =a+ina sampai mencapai

subepitel 41 terbentu( /arin+an +ranulasi 4 ne(rosis

Masa in(ubasi < 7 ari s:% 3 min++u

Pa%a =a+ina uretra parasit i%up %ari sisa*sisa sel- (uman %an ben%a lain

%alam secret Serin+ par(ir %i %in%in+ =a+ina ,orni(s posterior

$e)ala Kli"i# Tric%*%"ia#i#

$e/ala umum )an+ %itimbul(an ole tri(omoniasis ini antara lain<

Pera%an+an

Pa%a 0anita- tri(omoniasis %apat men)ebab(an =a+initis >pera%an+an pa%a

=a+ina?- se%an+(an pa%a pria %apat men)ebab(an uretritis >pera%an+an pa%a

saluran (encin+? %i %alam penis. Keluarn)a nana ber0arna (unin+ (ei/au*i/auan atau abu*abu %ari =a+ina

>ba(an ter(a%an+ berbusa?.

&au )an+ (uat %an rasa sa(it pa%a saat (encin+ ataupun berubun+an se(sual.

Iritasi atau +atal*+atal %i se(itar =a+ina.

Sa(it perut ba+ian ba0a >/aran+ %itemu(an?.

Pa%a pria biasan)a (eluar nana %ari penis.

"ejala #linis Pada $anita

Se(ret =a+ina seropurulen- (unin+ (unin+ i/au mera- bau ti%a( ena(-

berbusa

Din%in+ =a+ina mera- sembab- a%a /arin+an +ranulasi >stra0berr) apperance?

Dispareunia- per%araan pascacoital- per%araan intermenstrual.

Iritasi lipat paa %an se(itar +enital

Uretritis- bartolinitis- s(enitis- sistisis

"ejala #linis Pada Pria

Men)eran+ uretra- prostat- preputium- =esi(ula seminalis- epi%i%imitis

sa(it saat buan+ air (ecil

Pa%a urine %i/umpai benan+*benan+ alus sa(it %an pemben+(a(a(n %alam s(rotum

Pe*eri(#aa" Tric%*%"ia#i#

Tri(omoniasis serin+ (ali ti%a( ter%ia+nosis. Tes %ia+nosti( )an+ palin+ umum

%i+una(an a%ala )an+ terbai( 5*J58 sensiti, menurut "enter ,or Disease "ontrol.

&ai( 0anita %an pria- pen)e%ia pela)anan (eseatan arus mela(u(an pemeri(saan ,isi(

%an u/i laboratorium untu( men%ia+nosis tri(omoniasis- antara lain seba+ai beri(ut<

a. 6et Mount

6et mount a%ala meto%e )an+ palin+ umum %i+una(an untu(

men%ia+nosis tri(omoniasis. Meto%e ini menu/u((an sensiti=itas sebesar 58.


18/81

Untu( meto%e ini- spesimen %itempat(an %alam me%ium (ultur selama *J ari

sebelum %iperi(sa. 9i(a tricomona%s a%ir %alam spesimen asli- mere(a a(an

ber(emban+ bia( %an lebi mu%a untu( %i%ete(si. 'al ini bai( san+at sensiti,

%an san+at spesi,i(.

b. PIII Tes I%enti,i(asi Mi(roba >&D?

PIII Tes I%enti,i(asi mi(roba >&D? a%ala u/i )an+ men+i%enti,i(asi

DNA mi(roba )an+ a%a pa%a (omple(s pen)a(it =a+initis. I%enti,i(asi spesies

"an%i%a- $ar%nerella =a+inalis- %an Tricomonas =a+inalis %apat %itemu(an %ari

sampel =a+ina tun++al. Sensiti=itas tes untu( men%ete(si T. =a+inalis tin++i- %an

%apat memberi(an asil an)a %alam 7C menit.

c. Tricomonas Rapi% Test

Tricomonas Rapi% Test a%ala tes %ia+nosti( )an+ men%ete(si anti+en

untu( tri(omoniasis. Den+an memasu((an sampel usap =a+ina (e %alam tabun+

rea(si %en+an 5-C ml bu,,er (usus %en+an beberapa perla(uan %an (emu%ian

asiln)a %apat %ibaca %alam 0a(tu ;5 menit. U/i ini lebi sensiti, %iban%in+(an

u/i 0et mount.

%. Pol)merase "ain Reaction

Dalam Pol)merase "ain Reaction >P"R?- sampel %iperla(u(an %en+an

en#im )an+ memper(uat %aera tertentu %ari DNA T. =a+inalis. P"R tela

terbu(ti seba+ai meto%e %ia+nosti( )an+ palin+ a(urat %alam stu%i baru*baru ini.

Namun- P"R saat ini an)a %i+una(an %alam penelitian- bu(an pen+aturan

(linis.

e. Kalium 'i%ro(si%a >KO'? Test 6i,,

U/i ini a%ala te(ni( %asar )an+ %apat %i+una(an seba+ai ba+ian %ari

%ia+nosis (linis. Pen+u/ian %ila(u(an %en+an mencampur(an usapan cairan

=a+ina %en+an larutan (alium i%ro(si%a ;58- (emu%ian menciumn)a. &au

amina >amis? )an+ (uat bisa men/a%i in%i(asi tri(omoniasis atau =a+inosis

ba(teri.

,. Test p' =a+inaTricomona%s tumbu terbai( %i lin+(un+an asam (uran+- %an p' =a+ina

menin+(at mun+(in merupa(an in%i(asi tri(omoniasis. Sebua pen)e%ia la)anan

(eseatan mela(u(an tes %en+an men)entu(an (ertas p' pa%a %in%in+ =a+ina

atau spesimen usap =a+ina- (emu%ian memban%in+(ann)a %en+an s(ala 0arna

untu( menentu(an p'.

+. Pap Smear

U/i Pap Smear a%ala pemeri(saan mi(ros(opis %ari spesimen. 'al ini

terutama %i+una(an seba+ai tes %ia+nosti( untu( screenin+ berba+ai (elainanser=i(s %an in,e(si (elamin. Mes(ipun (a%an+*(a%an+ %apat men%ete(si


19/81

tricomona%s- u/i %ia+nosa ini memili(i tin+(at (esalaan tin++i %an ti%a( coco(

untu( screenin+ (ecuali %i+una(an bersamaan %en+an tes )an+ lebi sensiti,.

Pe"a'ala(#a"aa" Tric%*%"ia#i#

Tri(omoniasis bole %iobati %en+an Metroni%a#ole +r %osis tun++al- atau x

5-C +r selama J ari. Mitra se(sual turut arus %iobati. Pa%a neonatus lebi %ari 7 bulan

%iberi metroni%a#ole C m+:(+&& oral 3 x :ari selama C ari.

Pr%&"%#i#

Pro+nosis pen)a(it ini bai( )aitu %en+an pen+ambilan pen+obatan secara

teratur %an men+amal(an a(ti=itas se(sual )an+ aman %an benar >Sla=en- 55J?.

Pe"ce&aaa" Tric%*%"ia#i#

Karena tri(omoniasis merupa(an pen)a(it menular se(sual- cara terbai(

men+in%arin)a a%ala ti%a( mela(u(an ubun+an se(sual. &eberapa cara untu(

men+uran+i tertularn)a pen)a(it ini antara lain<

Pema(aian (on%om %apat men+uran+i resi(o tertularn)a pen)a(it ini.

Ti%a( pin/am memin/am alat*alat priba%i seperti an%u( (arena parasit ini %apat

i%up %i luar tubu manusia selama 7C menit. &ersi(an %iri sen%iri se+era setela berenan+ %i tempat peman%ian umum.

Mela(u(an AN" selama masa (eamilan utu( s(rinin+ IMS >In,e(si Menular

Se(sual?

Menin+(at(an i+iene peroran+an %an sanitasi lin+(un+an

Se(s )an+ aman %an %en+an satu pasan+an

Penin+(atan status sosial e(onomi

Ti%a( berubun+an se(sual %en+an pen%erita

Ti%a( ber+onta*+anti pasan+an se(sual

Mema(ai (on%om

9i(a merasa a%a +e/ala- se+era (onsultasi (e %o(ter

SA!URAN PEN"ERNAAN

PROTOOA USUS

A*%eia#i#

Pe"a-l-a"


20/81

Amebiasis a%ala pen)a(it in,e(si usus besar )an+ %iseba(an ole Entamoeba

!istolytica, %en+an atau tanpa +e/ala pen)a(it >)an+ palin+ serin+ a%ala in,e(si tanpa

+e/ala pen)a(it?. Pen%erita ini %isebut carrier.

E'i%l%&i

Entamoeba !istolytica merupa(an satu*satun)a proto#oa )an+ %apat men+a(ibat(an

pen)a(it pa%a manusia-. A%a macam bentu( amoeba )aitu- bentu( tro,o#oit )an+ %apat

ber+era( %an bentu( (ista.

&entu( tro,o#oit a%a macamB tro,o#oit (omensal %an tro,o#oit pato+en.tro,o#oit

(omensal Dapat %i/umpai %alam lumen usus tanpa men)eba(an +e/ala pen)a(it. &ila

pen%erita men+alami %iare ma(a tro,o#oit a(an (eluar bersama tin/a.

Tro,o#oit pato+en %apat %i/umpai %alam lumen %an %in%in+ usus maupun %i luar usus-

Dapat men)ebab(an +e/ala %isentri- %iametern)a lebi besar %ari tro,o#oit (omensal-

men+an%un+ beberapa eritrosit %i%alamn)a. Tro,i#oit ini bertan++un+ /a0eab tera%ap

timbuln)a +e/ala pen)a(it- namun cepat mati apabila bera%a %i luar tubu manusia.

&entu( (ista a%a B (ista mu%a %an (ista %e0asa- (ista mu%a berinti ;- men+an%un+ satu

+elembun+ +li(o+en %an ba%an*ba%an (romatoi% )an+ berbentu( batan+ beru/un+

tumpul. Kista %e0asa berinti empat. Kista an)a terbentu( %an %i/umpai %i lumen usus.

E.ie*%l%&i

Amebiasis merupa(an pen)a(it )an+ tersebar merata %i seluru %unia- Pen)a(it ini lebi

erat ubun+an)a %en+an (ebersian in%i=i%u- sanitasi lin+(un+an i%up- %an (ea%aan

sosial e(onomi pen%u%u(.

&er%asar(an sur=e) tin/a %i beberapa %aera %en+an (ea%aan sanitasi )an+ /ele(-

menun/u(an infection rate setin++i C58. Di Ne+ara beri(lim se%an+- amebiasis

simtomi( /aran+ %itemu(an pa%a ana( %i ba0a ;5 taun. Penularan %apat ter/a%i le0at

beberapa cara- misaln)a< pencemaran air minum- pupu( (otoran manusia- /uru masa(-

=ector lalat %an (ecoa- %an (onta( lan+sun+. Pen)a(it ini lebi cen%erun+ en%emi(-

/aran+ menimbul(an epi%emi(.

I*-"i'a#

Sampai saat ini masi ban)a( )an+ belum %i(etaui %en+an pasti peranan imunitas pa%a

amebiasis. &eberapa ser/ana mera+u(an a%an)a peranan tersebut- (arena %i %aeraen%emi( ban)a( ter/a%i penin+(atan sesuai %en+an bertamban)a usia. Pen%apat


21/81

apabila pen%erita menerima tin%a(an )an+ menurun(an %a)a taan tubu- misaln)a

splene(tomi- ra%iasi- obat*obat imunosupresi, %an (orti(osteroi%. &er%asar(an

pen)eli%i(an pa%a binatan+ %an manusia %apat %i bu(ti(an ba0a E.!istilytica %apat

meran+san+ terbentu(n)a imunitas umoral %an selular. In =itro imunitas umoral %apat

membinasa(an amoeba- tetapi in =i=o ti%a(.imunitas an)a %apat men+uran+i pen)a(it

tapi ti%a( %apat mence+a ter/a%in)a pen)a(it.

Pa'%&e"e#i#

Tro,osist )an+ mula*mula i%up seba+ai (omensal %i %alam lumen usus besar- %apat

beruba men/a%i pato+en- menembus mu(osa usus %an menimbul(an ul(us. Si,at

(e+anasan amoeba %itentu(an ole strainn)a. Strain amoeba %i %aera tropis tern)ata

lebi +anas %ari pa%a strain %i %aera beri(lim se%an+. A(an tetapi si,at (e+anasan

tersebut ti%a( stabil- %apat beruba apabila (ea%aan lin+(un+an men+i/in(an. &eberapa

,a(tor lin+(un+an )an+ %i%u+a berpen+aru a%ala suasana anaerob %an asam >p' 5-*

-C?- a%an)a ba(teri %an =irus- %an %iet tin++i (olesterol- tin++in)a (arboi%rat- ren%a

protein. Amoeba )an+ +anas %apat mempro%u(si en#im ,os,o+lu(omutase %an liso#im

)an+ %apat men+a(ibat(an (erusa(an %an ne(rosis /arin+an %in%in+ usus. &entu( ul(us

amoeba san+at (as )aitu %i lapisan mu(osa berbentu( (ecil- tetapi %i lapisan

submu(osa %an mus(ularis melebar. A(ibatn)a ter/a%i ul(us )an+ berbentu( seperti

botol.

Ma"i!e#'a#i (li"i#

Masa in(ubasi %isentri amoeba su(ar %itentu(an- (arena serin+ pen%erita tela men+i%ap

in,e(si laten %en+an ameba )an+ bersi,at (omensal. Mani,estasi (linis %apat timbul

se0a(tu*0a(tu ole beberapa ,a(tor <

;. %arrier >pemba0a ama? >&cyst paser'

Pen%erita ti%a( menun/u(an +e/ala (linis (arena amoeba )an+ bera%a %i %alam lumen

usus besar ti%a( men+a%a(an in,e(si (e %in%in+ usus.

. Amebiasis intestinal rin+an >%isentri amoeba rin+an?

Timbuln)a pen)a(it perlaan*laan. &iasan)a pen%erita men+elu perut (embun+- n)eri

perut rin+an %isertai (e/an+- %iare rin+an- (a%an+ tin/a bercampur %ara %an len%ir.

3. Amebiasis intestinal se%an+ >%isentri amoeba se%an+?

Tan%a (linis lebi berat %ari amoeba rin+antin/a bercampur %ara %an len%ir- pen%eritamen+elu perut (ram- %emam %an lema ba%an- %isertai epatome+ali )an+ n)eri


22/81

7. Disentri amoeba berat

Keluan %an +e/ala (linis lebi ebat la+i- Pen%erita men+alami %iare %en+an %ara

)an+ ban)a( 4;C (ali seari %isertai mual %an anemia.

C. Disentri amoeba (roni(

$e/alan)a seperti amoeba rin+an- seran+an %iare %iselin+i %en+an perio%e normal atau

tanpa +e/ala.(ea%aan ini %apat ber/alan berbulan*bulan %an bertaun*taun.

Pe"-li'

&er%asar(an lo(alisasin)a- pen)ulit tersebut %apat %iba+i men/a%i <

Pe"-li' i"'e#'i"al

;. Per%araan usus < Ter/a%i apabila amoeba men+a%a(an in=asi (e %in%in+ usus besar %an

merusa( pembulu %ara.

. Per,orasi usus

Ter/a%i apabila abses amoeba menembus lapisan muscular %in%in+ usus besar. Serin+

men+a(ibat(an peritonitis )an+ mortalitasn)a tin++i.

3. Ameboma < Ter/a%i a(ibat in,e(si (roni( )an+ men+a(ibat(an rea(si terbentu(n)a

massa /arin+an +ranulasi.

7. Intususepsi < Serin+ ter/a%i %i %aera se(um %an memerlu(an tin%a(an operasi se+era.

C. Pen)empitan usus < Dapat ter/a%i pa%a %isentri (roni(- a(ibat terbentu(n)a /arin+an i(at

atau a(ibat ameboma.

Pe"-li' e(#'ai"'e#'i"al

;. Amebiasis ati

Abses ati amoeba merupa(an pen)ulit e(sternal )an+ serin+ ter/a%i. Abses %apat timbul

beberapa bulan atau taun setela ter/a%i in,e(si amoeba. In,e(si %i ati %apat ter/a%i

(arena embolisasi amoeba %ari %in%in+ usus besar le0at =ena portaB /aran+ le0at

pembulu +eta benin+. Mula*mula ter/a%i epatitis amoeba )an+ merupa(an sta%ium

%ini abses ati- (emu%ian timbul ne(rosis ,o(al (ecil*(ecil )an+ a(an ber+abun+

men/a%i satu membentu( abses tun++al )an+ besar.

. Amebiasis pleuropulmoner

Dapat ter/a%i a(ibat e(spansi lan+sun+ abses ati. Kira*(ira ;5*58 abses ati amoeba

%apat men)ebab(an pen)ulit ini. Dapat timbul cairan pleura- atele(tasis- pneumonia-

atau abses paru.

Abses paru < %apat ter/a%i a(ibat embolisasi amoeba lan+sun+ %ari %in%in+ usus besar.Dapat ter/a%i iliran epatobron(ialB pen%erita batu(*batu( %en+an sputum ber0arna


23/81

Abses ota( limpa %an or+an lain < %apat ter/a%i (arena embolisasi amoeba lan+sun+ %ari

%in%in+ usus besar maupun %ari abses ati 0alaupun /aran+ ter/a%i.

3. Amebiasis (ulit

Ter/a%i a(ibat in=asi amoeba lan+sun+ %ari %in%in+ usus besar- %en+an membentu(

iliran. Serin+ ter/a%i %i %aera perianal atau %i%in+ perut. Dapat pula ter/a%i %i %aera

=ul=o=a+inal a(ibat in=asi amoeba )an+ berasal %ari anus.

Dia&"%#i# a"i"&

Amebiasis internal (a%an+*(a%an+ su(ar %ibe%a(an %ari irritable bo(el syndrome-

%i=erticulitis- enteritis re+ional %an emoroi% internalB se%an+(an %isentri amoeba su(ar

%ibe%a(an %en+an %isentri basiler si+ellosis atau salmonelosis- colitis ulseroso %an

sc!istosomiasis. P emeri(saan tin/a san+at pentin+- tin/a pen%erita amebiasis ti%a(

ban)a( men+an%un+ leu(osit- tetapi ban)a( men+an%un+ ba(teri. &ila pen%erita

amebiasis tela men%apat(an pen+obatan spesi,i( %an masi men+elu sa(it perut- perlu

%ila(u(an pemeri(saan lainn)a misaln)a en%os(opi- ,oto (olon %en+an barium enema

atau bia(an tin/a.

Abses ati amoeba su(ar %ibe%a(an %en+an abses pio+eni(- neoplasma %an (ista

i%ati%osa.

Dia&"%#i# la%ra'%ri-*

Pemeri(saan tin/a merupa(an pemeri(saan )an+ san+t pentin+. Pa%a %isentri amoeba

biasan)a tin/a berbau busu(- bercampur %ara %an len%ir. Untu( pemeri(saan

mi(ros(opi(- perlu tin/a )an+ masi baru. Ka%an+*(a%an+ %iperlu(an pemeri(saan

berulan+*ulan+- minimal 3 (ali semin++u %an %ila(u(an sebelum pen%erita men%apat

pen+obatan. Pemeri(saan tin/a )an+ berbentu( >pen%erita ti%a( %iare?- perlu %icari

bentu( (ista- (arena bentu( tro,o#oit ti%a( a(an %itemu(an. Den+an se%iaan lan+sun+

tampa( (isata berbentu( bulat- ber(ilau seperti mutiara. Di %alamn)a ter%apat ba%an*

ba%an (romotoi% )an+ berbentu( batan+ %en+an u/un+ tumpul- se%an+ inti ti%a( tampa(.

Untu( meliat intin)a %ibuat se%iaan %en+an larutan lu+ol.

Pe*eri(#aa" 'i")a .e"eri'a iare

Di %alam tin/a a(an %itemu(an bentu( tro,o#oit. Untu( itu %iperlu(an tin/a )an+ masi

se+ar. 9i(a pemeri(saan %itun%a beberapa /am- ma(a tin/a %isimpan %alam lemari pen%in+in >7Q"? atau %icampur %i%alam larutan polyvinyl al(ool. Sebai(n)a %iambil


24/81

terliat tro,o#it )an+ a(ti, ber+era( seperti (eon+- %en+an men++una(an pseo%opo%in)a

)an+ seperti (aca. 9i(a tin/a ber%ara- a(an nampa( amoeba %en+an eritrosit %i

%alamn)a.

&entu( ini a(an terliat /elas bila %ibuat se%iaan %en+an larutan eosin. Untu(

membe%a(an %en+an leu(osit- perlu %ibuat se%iaan %en+an cat supra=ital- misaln)a

buffered met!ylene blue. Den+an men++una(an mi(rometer- %apat %isin+(ir(an

(emun+(inan E. !artmani.

Pe*eri(#aa" e"%#(%.i

Pemeri(saan protos(opi- si+moe%os(opi %an (olonos(opi ber+una untu( membantu

%ia+nosis pen%erita %en+an +e/ala %isentri- terutama apabila %alam pemeri(saan tin/a

ti%a( %itemu(an amoeba. Pemeri(asaan ini ti%a( ber+una untu( carrier. Tampa( ul(us

)an+ (as %en+an tepi menon/ol- tertutup e(su%ut (e(unin+an- mu(osa usus antara

ul(us*ul(us nampa( normal.

Pe*eri(#aa" rai%l%&i

Foto ront+en (olon ti%a( ban)a( membentu- (arena serin+ ul(us ti%a( tampa(. Ka%an+*

(a%an+ pa%a amebiasis (roni(- ,oto ront+en (olon %en+an barium enema tampa( ul(us

%isentri spasme otot.

Bia(a" 'i")a

Amoeba an)a %apat %ibia((an pa%a me%ia (usus- misaln)a )oeck *r. )o!lav. Tetapi

ti%a( semua strain %apat %ibia((an.

Ser%l%&i

Pemeri(saan ini ban)a( %i+una(an seba+ai u/i bantu %ia+nosis abses ati amebic %an

epi%emolo+is. U/i ini berasil apabila amoeba berasil menembus /arin+an. Ole (arena

itu u/i ini positi, pa%a pen%erita abses ati %an %isentri amoeba- %an ne+ati=e pa%a

carrier. ndirect fluorescent antibody &+A', enzyme linked immunosorbant assay

&ELA' merupa(an u/i )an+ palin+ sensiti=e. Dan a+ar gel diffusion precipitin. Se%an+

u/i serolo+i )an+ cepat asiln)a a%ala latex agglutination test dan cellulose acetate

diffusion.

Pe"&%a'a"


25/81

Amoeba %apat %itemu(an %i %alam lumen usus- %i %alam %in%in+ usus maupun %i luar

usus. 'ampir semua obat amebisi% ti%a( %apat be(er/a e,e(ti, %i semua tempat tersebut-

terutama bila %ipa(ai tun++al. Serin+ %i+una(an (ombinasi obat untu( menin+(at(an

asil pen+obatan.

A*eia#i# a#i*'%*i( +carrier a'a- cyst passer)

"arrier atau c)st passer- 0alaupun tanpa (eluan %an +e/ala (linis- sebai(n)a %iobati.

'al ini %isebab(an (arena amoeba )an+ i%up seba+ai (omensal %i %alam lumen usus

besar- se0a(tu*0a(tu %apat beruba men/a%i pato+en. Disampin+ itu carrier /u+a

merupa(an sumber in,e(si utama. Tro,o#oit ban)a( %i/umpai %i lumen usus besar tanpa

atau se%i(it se(ali menimbul(an (elainan mu(osa usus. Ul(us )an+ %itimbul(an an)a

super,icial- ti%a( mencapai lapisan submu(osa. Kelainan tersebut ti%a( men)ebab(an

+an++uan peristalti( usus- sein++a ti%a( menimbul(an (eluan %an +e/ala (linis. Obat

)an+ %iberi(an a%ala amebisi% luminal- misaln)a<

;. Dilo(sani% ,uroat > *iloxanite furoate? < Dosis < 3xC55 m+ seari- selama ;5 ari. Saat

ini obat ini merupa(an amebesi% luminal pilian- (arena e,e(ti=itasn)a cu(up tin++i >5*

C 8?- se%an+ e,e( sampin+n)a san+at minimal an)a berupa berupa mual %an

(embun+.

. Di)o%oi%ro(si(in>diiodo!ydroxy-uin? < Dosis 3 x 55 m+ seari- selama ;5 ari.3. Yo%o(loroi%ro(si(in > odoc!loro!ydroxy-uin? atau (lio(inol >clio-uinol ? < Dosis B 3 x

C5 m+ seari- selama ;5 ari. Ke%ua obat tesebut termasu( !alogenated

!ydroxy-uinolin )an+ cu(up e,e(ti, seba+ai ambesi% luminal. E,e(ti=itasn)a 5*J58.

E,e( sampin+ )an+ ter/a%i biasan)a rin+an- berupa mual- munta- tetapi %apat /u+a berat

berupa subacute myelo optic neuropat!y &/0'. E,e( sampin+ ini an)a ter/a%i

apabila %osis %an /an+(a 0a(tu pemberian obat melebii aturan pa(ai )an+ tela

%itentu(an. Ole (arena itu- obat ini ti%a( %ian/ur(an (epa%a pen%erita )an+ men+i%ap

pen)a(it optic neuropat) %an (elen/ar +on%o(.

7. Karbarson >carbarsone? < Dosis B 3 x C5 m+ seari- selama J ari

C. )ist!mut! glycoarsanilate 1 Dosis B 3 x C55 m+ seari- selama J ari

. Kle,ami% >clefamide? < Dosis B 3 x C55 m+ serari selama ;5*;3 ari

J. paromomycin < %osis B 3 x C55 m+ seari- selama C ari

Ole (arena a%a (emun+(inan in=asi amoeba (e mu(osa usus besar- ma(a 0alaupun

ti%a( men+a(ibat(an +an++uan peristalti( usus- %ian/ur(an untu( menamba(an

amebisi% /arin+an seba+ai pro,ila(sis. Obat amebisi% /arin+an )an+ %apat %ipa(aia%ala


26/81

Metroni%a#ol- Dosis B 3C*C5 m+:&& atau 3 x C55 m+ seari selama C ari

Tini%a#ol- Dosis B C5 m+:(+ && atau +ram seari selama ari

Orin%a#ol- DosisB C5*5 m+:(+ && atau +ram seari selama 3 ari.

Di#e"'ri a*%ea ri"&a"7#ea"&

Pa%a pen%erita %itemu(an ul(us %i mu(osa usus besar )an+ %apat mencapai lapisan

submu(osa %an %apat men)ebab(an +an++uan peristalti( usus. Pen%erita a(an

men+alami %iare atau %isentri tetapi ti%a( berat. Obat )an+ %ipa(ai a%ala metroni%a#il

%en+an %osis 3 x JC5 m+ seari selama C*;5 ari atau orni%a#ol atau tini%a#ol %en+an

%osis seperti %iatas.

Di#e"'ri a*%ea era'

Pen%erita ini ti%a( an)a memerlu(an obat amebisi% sa/a- tetapi /u+a memerlu(an in,use

atau trans,usi %ara. Selain pen+obatan seperti %isentri- amoeba rin+an %an se%an+ perlu

%itamba /u+a emetin atau %ei%ometin. Obat ini ti%a( %iberi(an secara sunti(an intra

muscular atau sub(utan )an+ %alam. Dosis emetin ;m+: (+&& seari selama 3*C ari.

Dei%roemetin ;;-C m+:(+ && seari selama 3*C ari.

A*eia#i# e(#'rai"'e#'i"al a" a*e%*a

Pen%erita abses ati amoeba %apat %iberi metroni%a#ol atau obat lain +olon+an

nitroimi%a#ol %en+an %osis tersebut %i atas atau %apat %iberi (loro(in%i,os,at %en+an

%osisB ;+r seari selama ;* ariB %ilan/ut(an %en+an C55 m+ seari selam 7 min++u-

masin+*masin+ obat tersebut perlu %itamba %ei%roematin atau emetin %en+an %osis

seperti tersebut %iatas selama ;5 ari.

Pe"ce&aa"

Ma(anan- minuman- (eseatan lin+(un+an )an+ sesuai s)arat merupa(an sarana )an+

tepat untu( pence+aan pen)a(it. Air minum sebai(n)a %imasa( %aulu. Selain itu-

pentin+ se(ali memperati(an pen+a%aan %an (ebersian /amban (eluar+a.


27/81

$iaria#i#

18 M%r!%l%&i a" a-r i-.

Parasit ini memepun)ai bentu( tro,o#oit %an bentu( (ista. &entu( tro,o#oit bilateral

simetris seperti bua /ambu mon)et )an+ ba+ian anteriorn)a membulat %an ba+ian

posteriorn)a meruncin+. Permu(aan %orsal cembun+ >(on=e(s? %an pipi %i sebela

=entral %an ter%apat batil isap berbentu( seperti ca(ram )an+ ce(un+ %an menempati

seten+a ba+ian anterior ba%an parasit. U(uran parasit ini ;*;C mi(ron %an

mempun)ai sepasan+ inti )an+ leta(n)a %i ba+ian anterior- bentu(n)a o=al %en+an

(ariosom %i ten+a atau butir*butir (romatin )an+ tersebar %i plasma inti. Tro,o#oit

mempun)ai empat pasan+ ,la+el )an+ berasal %ari 7 pasan+ ble,aroplas. Sepasan+

,la+el anterior (eluar %ari ble,aroplas anterior. Sepasan+ ,la+el lateral berasal %ari

ble,aroplas lateral %i antara inti %an (e%ua a(sonema ber/alan (e anterior.- lalu salin+

men)ilan+ %i +aris ten+a %an melalui +aris len+(un+ %i pin++ir batil isap- (emu%ian

masin+*masin+ (eluar %ari sisi lateral (anan %an (iri. Sepasan+ a(sonema )an+ a+a(

tebal >%isebut a(sostil? berasal %ari ble,aroplas me%ian- ber/alan (e posterior %an


28/81

(e%uan)a (eluar %ari u/un+ posterior. Dari sepasan+ ble,aroplas )an+ let(n)a %e(at

ten+a*ten+a %ua batil isap- (eluar sepasan+ a(sonema pen%e( %en+an seba+ai ,la+el

sentral. Dua batan+ )an+ a+a( melen+(un+ %ian++ap seba+ai ben%a parabasal- leta(n)a

%i posterior %ari batil isap.

Kista )an+ bentu(n)a o=al beru(uran *; mi(ron- mempun)ai %in%in+ )an+ tipis

%an (uat.sitoplasman)a berbutir alus %an leta(n)a /elas terpisa %ari %in%in+ (ista.

Kista )an+ baru terbentu( mempun)ai inti. Yan+ matan+ mempun)ai 7 inti- leta(n)a

pa%a ; (utub. 6a(tu (ista %ibentu(- tro,o#oit menari( (embali ,la+el*,la+el (e %alam

a(sonema- sein++a tampa( seba+ai 7 pasan+ ben%a sabit )aitu sisa %ari ,la+el.

". lamblia i%up %i ron++a usus (ecil - )aitu %uo%enum %an ba+ian pro(simal

/e/unum %an (a%an+*(a%an+ %i saluran %an (an%un+ empe%u. Den+an per+era(an ,la+el

)an+ cepat tro,o#oit ber+era( %ari satu tempat (e tempat lain %an %en+an batil isapmele(at(an %iri pa%a epitel usus. Tro,o#oit ber(emban+ bia( %en+an cara bela pasan+

lon+itu%inal. Dalam tin/a cair biasan)a an)a %itemu(an tro,o#oit. En(istasi ter/a%i

%alam per/alanan (e (olon. &ila tin/a mulai men/a%i pa%at. &ila (ista matan+ tertelan

ole ospes- ma(a ter/a%i e(s(istasi %i %uo%enum- (emu%ian sitoplasman)a memebela

%an ,la+el tumbu %ari a(sonema sein++a terbentu(la tro,o#oit.

"ara in,e(si a%ala %en+an menelan (ista matan+.

28 Pa'%l%&i a" $e)ala Kli"i#

A%an)a $. !amblia pa%a ospes %en+an batil isapn)a mele(at pa%a mu(osa

%uo%enum %an /e/unum ti%a( selalu menimbul(an +e/ala. &ila timbul (elainan- an)a

berupa iritasi )an+ %isebab(an ole mele(atn)a parasit pa%a mu(osa %en+an batil

isapn)a. !esi berupa =ilus men/a%i lebi pen%e( %an pera%an+an pa%a (ripta %an

lamina propria.- seperti tampa( pa%a sin%roma malabsopsi. Ti%a( %i(etaui apa(a

(elainan mu(osa ole $iar%ia %isebab(an ,actor me(ani(- to(si( atau ,actor lainn)a.

In,e(si $iar%ia %apat men)ebab(an %iare- %isertai steatore (arena +an++uan absorpsilema(. Selain itu /u+a +an++uan pa%a absorpsi (aroten ,olat %an =itamin &;. Pro%u(si

en#im mu(osa /u+a ber(uran+. Pen)erapan bilirubin ole $iar%ia !amblia

men+aambat a(ti=itas lipase pan(reati(. Kelainan ,un+si usus (ecil ini %isebut

sin%rom malabsorpsi- )an+ menimbul(an +e/ala (embun+- ab%omen )an+ membesar

%an te+an+- mual- anorexia- ,eses ban)a( %an berbau busu( %an mun+(in penurunan

berat ba%an. Setela pen+obatan (elainan usus (ecil re=ersible.

38 Dia&"%#i#


29/81

$e/ala (linis +iar%iasis ti%a( (as. Dia+nosis %ite+a((an %en+an menemu(an

bentu( tro,o#oit %alam tin/a encer %an cairan %uo%enum %an bentu( (ista %alam tin/a

pa%at. Dalam se%iaan basa %en+an larutan io%ine atau %alam se%iaan )an+ %ipulas

%en+an tri(rom mor,olo+i $. !amblia %apat %ibe%a(an %en+an /elas %ari proto#oa lain.

Tro,o#oit an)a %apat %itemu(an %alm tin/a se+ar- sebelum tro,o#oit men+alami

%esinte+rasi. Te(ni( (onsentrasi %apat menin+(at(an penemuan (ista. Den+an

enterotest arus %itelan (apsul +elatin- (emu%ian mucus usus )an+ menempel pa%a

(apsul %apat %iperi(sa secara mi(ros(opi(. Tetapi %itemu(ann)a parasit ini belum

membu(ti(ann)a seba+ai pen)ebab +e/ala %uo%enitis. Tu(a( lambun+- (arsinoma-

stron+iloi%iasis %an +astroenteritis ole sebab lain arus %isin+(ir(a %aulu.

48 Pe"&%a'a"

$iar%iasis %apt %iobati %en+an metroni%a#ol )an+ /aran+ menimbul(an e,e(

sampin+. Dosis untu( %e0asa a%ala 3 x C5 m+ seari selama J ari- %osis ana(

isesuai(an %en+an umur.

98 Pr%&"%#i#

Pro+nosis +iar%iasis a%ala bai( bila pen+obatann)a tepat %an %isertai perbai(an

lin+(un+an %an sanitasi


30/81

Bala"'iia#i#

&alanti%iasis a%ala in,e(si proto#oa pa%a %aera tropis atau subtropics )an+ men+enai

colon manusia.

Pato,isiolo+i <

Tropo#oit masu( le0at oral sampai (e usus mela(u(an in=asimultipli(asiul(us-

ul(us )+ %alam %apat men)ebab(an abses.

$e/ala <

* Asimtomati(*simtomati(

* A(ut < %iare encer *;Cx %en+an len%ir- %ara- %an pus

* Kronis < %iare*(onstipasi- n)eri colon- %an %apet anemi

* 9i(a balanti%iasis berat %apat ter/a%i per,orasi

Dia+nosis <

* Menemu(an sista %i tin/a ost* Si+moi%os(opi

* Imuno%ia+nosis

Kompli(asi <

* !i=er abses (arena ptoto#oa ini %apat masu( (e pere%aran %ara pembulu

%ara portal %i epar

Terapi <

* Tetrasi(lin +ram:ari selama ;5 ari* Metroni%a#ole untu( %e0asa ;- +ram:ari selama J ari se%an+(an ana( JC5

m+:ari selama J ari

$ASTROENTERITIS

;. Pen+ertian$astroenteritis A(ut a%ala in,lamasi lambun+ %an usus )an+ %isebab(an ole


31/81

seba+ai buan+ air besar >%e,e(asi? %en+an tin/a berbentu( cairan : seten+a cair

>seten+a pa%at? %en+an %emi(ian (an%un+an air pa%a tin/a lebi ban)a( %ari

biasan)a berlan+sun+ (uran+ %ari J ari- ter/a%i secara men%a%a(. >Soeba+)o- 55?.

Den+an (ata lain $astroenteritis a%ala pera%an+an )an+ ter/a%i pa%a %aera usus

)an+ men)ebab(an bertamban)a (eenceran %an ,re(uensi buan+ air besar > &A& ?

lebi %ari 3 (ali perari )an+ %apat men)ebab(an %ei%rasi. Dei%rasi a%ala suatu

(ea%aan (e(uran+an atau (eilan+an cairan tubu )an+ berlebian.

Secara (linis $astro Enteritis %apat %ibe%a(an men/a%i /enis )aitu<

a. $astro Enteritis Desentri,orm.

Disebab(an ole antara lain< Si+ella- Entamoeba ')stolitica.

b. $astro Enteritis Koleri,orm.

Disebab(an ole antara lain< ibrio- Klastri%a- atau Into(si(asi ma(anan.

. Etiolo+i

!ebi %ari 258 %iare a(ut %isebab(an (arena in,e(si- se%an+(an se(itar ;58 (arena

sebab*sebab lain antara lain obat*obatan- baan*baan to(si(- is(emi( %an

seba+ain)a.

a. Fa(tor In,e(si

* In,e(si irus <

* Entero=irus >=irus E"'O- "oxsac(ie- Poliom)elitis?

* A%eno=irus

* Rota=irus

* Nor0al( =irus

* Astro=irus- %an lain*lain.

3. Pato,isiolo+isSeban)a( se(itar 2 * ;5 liter cairan memasu(i saluran cerna setiap arin)a- berasal

%ari luar >%iet? %an %ari %alam tubu (ita >se(resi cairan lambun+- empe%u %an

seba+ain)a?. Seba+ian besar >JC * C8? %ari /umla tersebut a(an %iresorbsi (embali

%i usus alus %an sisan)a seban)a( ;C55 ml a(an memasu(i usus besar. Se/umla 25

8 %ari cairan tersebut %i usus besar a(an %iresorbsi- sein++a tersisa /umla ;C5 *

C5 ml cairan )an+ a(an i(ut membentu( tin/a. Fa(tor*,a(tor ,aali )an+

men)ebab(an $astro Enteritis san+at erat ubun+ann)a satu sama lain- misaln)asa/a- cairan intra luminal )an+ menin+(at men)ebab(an teran+san+n)a usus secara

me(anisme menin+(atn)a =olume- sein++a motilitas usus menin+(at.

Sebali(n)a bila 0a(tu enti ma(anan %i usus terlalu cepat a(an men)ebab(an

+an++uan 0a(tu pen)entuan ma(anan %en+an mu(osa usus sein++a 0a(tu

pen)erapan ele(trolit- air %an #at*#at lain ter+an++u.

Me(anisme %asar )an+ menimbul(an $astro Enteritis <

a. $an++uan Osmoti(

A(ibat ter%apat ma(anan atau #at )an+ ti%a( %apat %iserap a(an men)ebab(an

te(anan osmoti( %alam ron++a usus menin++i- sein++a ter/a%i per+eseran air


32/81

%an ele(trolit (e%alam ron++a usus. Isi ron++a usus )an+ berlebian ini a(an

meran+san+ usus untu( men+eluar(ann)a sein++a timbul %iare.

b. $an++uan Se(resi

A(ibat ran+san+an tertentu >misal ole to(sin? pa%a %in%in+ usus a(an ter/a%i

penin+(atan se(resi air %an ele(trolit (e%alam ron++a usus %an selan/utn)a %iare

timbul (arena ter%apat penin+(atan isi ron++a usus.

c. $an++uan motilitas usus

'iperperistalti( a(an men+a(ibat(an ber(uran+n)a (esempatan usus untu(

men)erap ma(anan- sein++a timbul %iare. Sebali(n)a bila peristalti( usus

menurun a(an men+a(ibat(an ba(teri tumbu berlebian )an+ selan/utn)a %apat

menimbul(an %iare pula >!atie, %((- 55C ?. Menin+(atn)a motilitas %an

cepatn)a pen+oson+an pa%a intestinal merupa(an a(ibat %ari +an++uan absorbsi

%an e(s(resi cairan %an ele(trolit )an+ berlebian. >Suria%i- 55?

$astro Enteritis /u+a %apat ter/a%i (arena Kuman Pato+en masu( (e %alam tra(tus

+astro intestinal melalui ma(anan %an minuman )an+ tela ter(ontaminasi (uman

tersebut- (emu%ian merusa( sel*sel mu(osa usus- (ususn)a melibat(an ileum %an

(olon- sein++a a(an ter/a%i pera%an+an.

7. Mani,estasi (linis

Secara umum- tan%a %an +e/ala $astroenteritis a%ala <

a. Serin+ buan+ air besar %en+an (onsistensi tin/a cair atau encer

b. Ter%apat tan%a %an +e/ala %ei%rasi < Tur+or (ulit /ele( >elastisitas (ulitmenurun?- ubun*ubun %an mata ce(un+- membran mu(osa (erin+.

c. Demam

%. Na,su ma(an ber(uran+

e. Mual %an munta

,. Anore(sia

+. !ema

. Pucat

i. N)eri ab%omen

/. Peri %i ulu ati

(. Perubaan tan%a*tan%a =ital- na%i %an perna,asan cepatl. Menurun atau ti%a( a%an)a pen+eluaran urine.

C. Pemeri(saan penun/an+

Pemeri(saan laboratorium meliputi <

a. Pemeri(saan Feses

* Ma(ros(opis %an mi(ros(opis.

* p' %an (a%ar +ula %alam tin/a %en+an (ertas la(mus %an tablet %inistest- bila

%i%u+a ter%apat intoleransi +ula.

* &ila %iperlu(an- la(u(an pemeri(saan bia(an %an u/i resistensi.

b. Pemeri(saan Dara

o p' %ara %an ca%an+an %i(ali %an ele(trolit >Natrium- Kalium- Kalsium %an

Fos,or? %alam serum untu( menentu(an (eseimban+an asama basa.

o Ka%ar ureum %an (reatmin untu( men+etaui ,aal +in/al


33/81

c. Dou%enal Intubation

Untu( men+ataui /asa% reni( atau parasit secara (ualitati, %an (uantitati,-

terutama %ila(u(an pa%a pen%erita %iare (roni(.

. Penatala(sanaan

Dasar pen+obatan pen%erita $astroenteritis a%ala pemberian cairan- 7 al )an+

perlu %iperati(an %alam pemberian <

a? 9enis cairan.

"airan rei%rasi oral %an cairan rei%rasi parenteral.

b? 9alan pemberian.

"airan rei%rasi oral %iberi(an untu( pen%erita %ei%rasi atau belum- tetapi

(esa%arann)a menurun- ti%a( ter%apat munta*munta ebat.

c? 9umla cairan.

9umla cairan )an+ arus %iberi(an a%ala<

* Dei%rasi rin+an- pen++antin)a C5 cc:(+ berat ba%an perari.

* Dei%rasi se%an+- pen++antin)a 5 25 cc:(+ berat ba%an perari.* Dei%rasi berat- pen++antin)a ;55 cc:ari berat ba%an perari.

%? 9a%0al pemberian.

9a%0al pemberian cairan ter+antun+ pa%a %era/at %ei%rasi.

* Dei%rasi rin+an

Keilan+an cairan C 8 %ari berat ba%an %en+an +ambaran (lini( tur+or

(ulit (uran+ elastis- suara sera(- pen%erita belum /atu pa%a (ea%aan s)o(.

* Dei%rasi Se%an+

Keilan+an cairan C 8 %ari berat ba%an %en+an +ambaran (lini( tur+or

(ulit /ele(- suara sera(- pen%erita /atu pre s)o( na%i cepat %an %alam.

* Dei%rasi &eratKeilan+an cairan ;5 8 %ari berat ba%an %en+an +ambaran (lini( seperti

tan%a*tan%a %ei%rasi se%an+ %itamba %en+an (esa%aran menurun- apatis

sampai (oma- otot*otot (a(u sampai sianosis.

a? Pemberian Terapi Simptomi(

Terapi simtomati( arus benar*benar %ipertimban+(an (eru+ian %an

(euntun+ann)a. Antimotilitas usus seperti !operami% a(an memperburu(

%iare )an+ %ia(ibat(an ole ba(teri entero*in=asi, (arena memperpan/an+

0a(tu (onta( ba(teri %en+an epitel usus )an+ se)o+)an)a cepat%ieliminasi.

;. Obat*obat anti%iare<

Obat*obat )an+ ber(asiat men+enti(an %iare secara cepat.

Antispasmo%i(:spasmoliti( atau opium >papa=erin- loperami% %an

seba+ain)a? )an+ men)ebab(an ter(umpuln)a cairan %i lumen usus

%an ter/a%i penin+(atan >o=er+ro0t? ba(teri- +an++uan %i+esti %an

absorbsi. Obat*obat ini perut a(an bertamba (embun+ %an %ei%rasi

bertamba berat >Noerasi% %((.- ;2?.. A%sorbens


34/81

Obat*obat a%sorben seperti (aolin- pe(tin- carcoal >norit- Tabonal?

%an seba+ain)a- tela %ibu(ti(an ti%a( a%a man,aatn)a.

3. Stimulans<

Obat*obat stimulan seperti a%renalin- ni(otinami%e %an seba+ain)a

ti%a( a(an memperbai(i %ei%rasi >ipo=olemic soc(? sein++a

pen+obatan )an+ palin+ tepat pemberian cairan secepatn)a >Noerasi%

%((.- ;2?.

7. Antiemetic<

Obat antiemeti( seperti clorproma#ine %an proclorpera#ine

mempun)ai e,e( se%ati=e. Obat antiemeti( seperti (lorproma#in

>lar+a(til? terbu(ti selain mence+a munta /u+a men+uran+i se(resi

%an (eilan+an cairan bersama tin/a. Pemberian %alam %osis a%e(uat

>sampai %en+an ;m+:(+&&:ari? (iran)a cu(up berman,aat- tetapi

/u+a perlu %iin+at e,e( sampin+ %ari obat ini. Pen%erita men/a%i

n+antu( sein++a inta(e cairan (uran+.

C. Antipireti(a <

Obat antipireti(a seperti preparat silisilat >asetosal-aspirin? %alam

%osis ren%a >Cm+:taun:(ali? tern)ata selain ber+una untu(

menurun(an panas seba+ai a(ibat %ei%rasi atau panas (arena in,e(si-

/u+a men+uran+i se(resi cairan )an+ (eluar bersama tin/a.


35/81

DIARE KARENA PARASIT

DIARE KARENA PROTOZOAENTAMOEBA 6:STOLITIA

18 M%r!%l%&i a" a-r i-.

Dalam %aur i%upn)a- Entamoeba

')stol)tica mempun)ai 3 sta%ium-

)aitu B a?. bentu( istol)tica- b? bentu(

minuta c?. bentu( (ista.

&entu( istol)tica %an bentu(

minuta a%ala tro,o#oit. Perbe%aan antara

bentu( tro,o#oit tersebut a%ala ba0a

bentu( istol)tica bersi,at pato+en %an memepun)ai u(uran lebi besar %ari minuta.

&entu( istoliti(a beru(uran 5*75 mi(ron >sel %ara mera J mi(ron?-

memepun)ai inti entameba )an+ ter%apat %i en%oplasma. E(toplasma benin+ omo+en)

ter%apat ter%apat %i ba+ian tepi sel- %apat %iliat %en+an n)ata. Pseu%opo%ium )an+

%ibentu( %ari e(toplasma- besar %an lebar seperti %aun- %ibentu( %en+an men%a%a(-

per+era(ann) cepat. En%oplasma berbutir alus- biasan)a ti%a( men+an%un+ banteri

atau sisa ma(anan- tetapi men+an%un+ sel %ara nera. &entu( istoliti(a ini pato+en

%an %apat i%up %i /arin+an usus besar- ati-paru ota(- (ulit %an =a+ina. &entu( ini

ber(emban+ bia( secara bela pasan+ %i /arin+an %an %apat merusa( /arin+an tersebut-

sesuai %en+an nama spesiesn)a )aitu Entamoeba 2istolytica >'isto< /arin+an- l)sis <

ancur?.

&entu( minuta a%ala bentu( po(o( >essensial?B tanpa bentu( minuta %aur i%up

ti%a( %apat berlan+sun+- besarn)a ;55 mi(ron. Inti entameba ter%apat %i en%oplasma

)an+ berbutir*butir. En%oplasma ti%a( men+an%un+ sel %ara mera tapi men+an%un+

ba(teri %an sisa ma(anan. E(toplasma ti%a( n)ata- an)a tampa( bila memebentu(

pseu%opo%ium. Pseu%opo%ium %ibentu( oerlaan*laan sein++a per+era(ann)a

lambat.

&entu( (ista %ibentu( %i ron++a usus besar- besarn)a ;5*5 mi(ron- berbentu(

bulat atau lon/on+- mempun)ai %in%in+ (ista %an a%a inti entameba. Dalam tin/a

biasan)a bentu( iniberinti ; atau 7- (a%ana+*(a%an+ ter%apat )an+ berinti . Di

en%oplasma ter%apat ban%a (romati% )an+ besar- men)erupai lison+ ter%apat /u+a


36/81

=a(uol +li(o+en. &en%a (romati% %an =a(uol +li(o+en %ian++ap seba+ai ma(anan

ca%an+an- (arena itu te%apat pa%a (ista mu%a.

Pa%a (ista matan+- ben%a (romati% %an =a(uol +li(o+en biasan)a ti%a( a%a la+i.

&entu( (ista ini ti%a( pato+en- tetapi %apat merupa(an bentu( in,e(ti,.

Da-r i-. E8 6i#'%l'ica

9a%i E. 'istol)tica ti%a( selalu men)ebab(an pen)a(it. &ila ti%a( men)ebab(an

pen)a(it- ameba ini ii%up seba+ai minuta )an+ bersi,at (omensal %i ron++a usus besar-

ber(emban+ bia( secara bela pasan+. Kemu%ian bentu( minuta %apat memebentu(

%in%in+ %an beruba men/a%i bentu( (ista. Kisata %i(eluar(an bersama tin/a.

Den+an a%an)a %in%in+ (ista- bentu( (ista %apat bertaan tera%pa pen+aru

buru( %i luar ba%an manusia.

&ila (ista matan+ tertelan- (ista tersebut smapai %i lambun+ masi %alam

(ea%aan utu (arena %in%in+ (ista taan tera%ap asma lambun+. Di ron++a usus alus

%in%in+ (ista %icerna(an- ter/a%i e(s(istasi %an (eluarla bentu(*bentu( minuta )an+

masu( (e ron++a usus besar.

&entu( minuta %apat beruba me/a%i bentu( istol)tica )an+ pato+en

%ani%up %i mu(osa usus besar %an %apat menimbul(an +e/ala. Den+an aliran %ara-

bentu( bistol)tica %apat tersebar (e /arin+an ati- paru %an ota(.

In,e(si ter/a%i %en+an menelan (ista matan+.

28 Pa'%l%&i a" $e)ala (li"i#

&entu( istolit)ca memasu(i mu(osa usus besar )an+ utu %an men+eluar(an

en#im )an+ %apat men+eluar(an en#im )an+ %apat men+ancur(an /arin+an >lisis?.

En#im ini a%la suatu cystein proteinase )an+ %isebut istolisin. Kemu%ian bentu(

istoliti(a memasu(i submu(osa %en+an menembus lapisan mus(ularis mu(osa-

bersaran+ %i submu(osa %an %an membuat (erusa(an )an+ lebi luas %ari pa%a %i

mu(osa usus. A(ibatn)a ter/a%i lu(a )an+ %isebut ul(us ameba. !esi ini biasan)a

merupa(an ul(us*ul(us )an+ (ecil )an+ leta(n)a tersebar %i mu(osa usus.- bentu(

ron++a ul(us seperti botol %en+an luban+ sempit %an %asar )an+ lebar.- %en+an tepi

)an+ ti%a( teratur a+a( menin++i %an men++aun+. Proses )an+ ter/a%i terutama

ne(rosis %en+an lisis sel /arin+an >istolisis?. &ila ter%apat in,e(si se(un%er- te/a%ila

proses pera%an+an. Proses ini %apat meluas %i submu(osa %an melebar (e lateral

sepan/an+ sumbu usus.- ma(a (erusa(an %apat men/a%i luas se(ali sein++a ul(us*ul(us

salin+ berubun+an %an terbentu( sinus*sinus %iba0a mu(osa. &entu( istol)ti(a


37/81

%itemu(an %alam /umla besar %i %asar %an %in%in+ ul(us. Den+an peristaltis usus-

bentu( istol)ti(a ini %i(eluar(an bersama isi ul(us (e ron++an usus (emu%ian

men)eran+ la+i mu(osa usus )an+ seat atau %i(eluar(an bersama tin/a. Tin/a ini

%isebut %%en+an tin/a %isentri )aitu tin/a )an+ bercamput len%er %an %ara.

Be"'-( (li"i# a"& i(e"al aala

a8 A*eia#i# i"'e#'i"al

- Amebiasis (olon a(ut >(uran+ %ari ; bulan?Mempun)ai +e/ala )an+ /elas )aitu sin%rom %isentri )an+ merupa(an (umpulan +e/ala

ter%iri atas %iare >bera( encer? %en+an tin/a )an+ berlen%ir %an ber%ara serta enesmus

anus >n)eri pa%a anus 0a(tu buan+ air besar?. Ter%apat /u+a rasa perut ti%a( ena( %i

perut %an mules. &ila tin/a se+ar %iperi(sa bentu( istoliti(a %apat %itemu(an %en+an

mu%a.

- Amebiasis (olon menaunMempun)ai +e/ala )an+ ti%a( be+itu /elas. &iasan)a ter%pat +e/ala usus )an+ rin+an-

antara lain rasa ti%a( ena( %i oerut- %iare )an+ %iselin+i %en+an obstipasi >sembelit?.

Pa%a pemeri(saan tin/a se+ar bentu( istoliti(a sulit %itemu(an. Di se(itar ul(us

%isertai pera%an+an- %apat ter/a%i penebalan %in%in+ usus- terutama %i %aera se(um-

(a%an+*(a%an+ %i si+moi%. Penebalan ini merupa(an suatu +ranuloma- %isebut /u+a

ameboma.

8 A*eia#i# e(#'ra7i"'e#'i"al

Amebiasis (olon bila ti%a( %iobati a(an men/alar (eluar %ari usus %an men)ebab(an

amebiasis e(tra intestinal. 'al ini %apat melaui aliran %ara atau secara lan+sun+. "ara

emato+en bila ameba masu( %i submu(osa %iba0a ole aliran %ara melalui =ena

porta (e ati %an menimbul(an abses ati. Abses berisi nana )an+ ber0arna co(lat.

&entu( istoliti(a %apat mencapai paru %an ota( menimbul(an abses paru %an ota(.

"ara peri(ontinuinatum bila abses ati ti%a( %iobati (emu%ian peca %apat men)ebar

(emana*mana men/a%i peritonitis >peca (e ron++a perut?- ambiasis perianal >men)ebar

(e (ulit %i se(itar anus?-ambiasis perineal >men)ebar (e perineum?-%ll

38 Dia&"%#i#

a. Amebiasis (olon a(ut

Dia+nosis (linis %itetap(an bila ter%apat sin%rom %isentri %isertai sa(it perut

>mules?. $e/ala %iare berlan+sun+ ti%a( lebi %ari ;5 (aii seari. Dia+nosis

laboratorium %ite+a((an %en+an menemu(an E. 'istol)ti(a bentu( istol)tica

%alam tin/a.

b. Amebiasis (olon menaun

&iasan)a ter%apat +e/ala %iare rin+an %iselin+i %en+an obstipasi. Dia+nosis

laboratorium %ite+a((an %en+an menemu(an E. 'istol)ti(s bentu( istoliti(a%alam tin/a.


38/81

Secara (linis %apat %ibuat %ia+nosis bila ter%apat +e/ala berat ba%an menurun-

ba%an terasa lema- lema- %emam- ti%a( na,su ma(an %isertai pembesaran ati

)an+ n)eri te(an. Pa%a pemeri(saan ra%iolo+i biasan)a %i%apat(an penin++ian

%i,ra+ma. Pemeri(asaan %ara menun/u((an a%an)a leu(ositosis. Dia+nosis

laboratorium %ite+a((an %en+an menemu(an E. 'istol)ti(a bentu( istoliti(a

%alam biops) %in%in+ abses atau %alam aspirasi nana abses.

48 Pe"&%a'a"

Obat amebisi% )an+ pentin+ a%ala<

a. Emetin i%ro(lori%a

Obat ini ber(asiat tera%ap bentu( istoliti(a. Pemberian ini an)a e,e(ti, bila

%iberi(an secara parenteral- (arena secara oral absorbsin)a ti%a( sempurna.

To(sisitasn)a relati=e tin++i- terutama tera%ap otot /antun+. Dosis ma(simum untu(

oran+ %e0asa a%ala C m+ seari- se%an+(an untu( ana( %i ba0a taun- ;5 m+

seari. !ama pen+obatan 7 sampai ari. Pa%a oran+ tua %an oran+ )an+ sa(it berat-

%osis arus %i(uran+i. Pemberian emetin ti%a( %ian/ur(an pa%a 0anita amil- pa%a

pen%erita %en+an +an++uan /antun+ %an +in/al.

b. Kloro(uin

Obat ini merupa(an amebisi% /arin+an- ber(asiat tera%ap bentu( istoliti(a. E,e(

sampin+ %an e,e( to(%i(n)a bersi,at rin+an- antara lain mual-munta- %iare- sa(it

(epala. Dosis untu( oran+ %e0asa a%ala ; +ram seari selam ari- (emu%ian C55

m+ seari selama smapai 3 min++u. Obat ini /u+a e,e(ti, tera%ap amebiasis ati.

c. Antibiotic

Tetrasi(lin %an eritromisin be(er/a secara ti%a( lan+sun+ seba+ai amebisi% %en+an

mempen+arui ,lora usus. Paromomisin be(er/a lan+sun+ pa%a ameba. Dosis )an+

%ian/ur(an a%la C m+:(+ berat ba%an:ari selama C ari %iberi(an secara terba+i.

%. Metroni%a#ol >netroimi%a#ol?

Metroni%a#ol merupa(an obat pilian- (arena e,e(ti, tera%ap bentu( itoliti(a %an

bentu( (ista. E,e( sampin+n)a rin+an- antara lain mual- munta %an pusin+. Dosis

untu( oran+ %e0asa a%ala +ram seari selama 3 ari berturut*turut- %iberi(an

secara terba+i.


39/81

BALANTIDIASIS

De!i"i#i &alanti%iasis a%ala suatu pen)a(it %isentri )an+ %isebab(an ole &alanta%ium coli.

&alanti%ium coli a%ala parasit /enis ciliate )an+ bersel tun++al.

M%r!%l%&i

Parasit &alanti%ium coli mempun)ai bentu( tropo#oit > =e+etati= ? %an bentu(

(rista. &entu( trpoo#oit a%ala lon/on+- beru(uran 5 J5 mi(ron %an mempun)ai %ua

inti. &entu( =e+etati, ber+era( %en+an bulu +etar )an+ pen%e( %i seluru permu(aan sel.

Pa%a ba+ian %epan ter%apat luban+ %en+an saluran se%erana )an+ ber,un+si seba+ai

mulut %en+an bulu +etar lebi pan/an+ untu( men+ambil ma(anan.

Pa%a balanti%ium )an+ berbentu( (ista- bentu( tubun)a lon/on+ %an ber%in%in+ tebal

%an berlapis %ua %an %iantar %ua lapisan %in%in+ tersebut ter%apat cilia namun %apat

men+ilan+ bila %alam bentu( )an+ matan+. Dan beru(uran 7C C mi(ron. &entu(

(ista an)a mempun)ai ma(ronu(leus- (ista )an+ i%up masi mempun)ai bulu +etar

)an+ masi ber+era(. Kista ti%a( taan (erin+- se%an+(an %alam tin/a )an+ basa (ista

%apat taan bermin++u*min++u.

Si(l-# i-.

Proto#oa +enus &alanti%ium merupa(an proto#oa )an+ )an+ %apat men+in,e(si

manusia %an e0an. Proto#oa ini merupa(an proto#oa )an+ terbesar. 'abitat parasit ini

a%ala %i%alam usus besar pa%a e0an %an manusia. &alanti%ium Kista i%up %i%alam

tin/a %apat i%up ; ari pa%a suu (amar. Parasit ini i%up %i selaput len%ir usus

besar terutama %i %aera se(um. &entu( (ista ini a%ala bentu( in,e(ti,. &ila bentu( (ista

tertelan ter/a%i e(s(istasi %i %in%in+ usus alus. Dari satu (eluar satu bentu( =e+etati,

)an+ se+era ber(emban+bia( %an membentu( (oloni %i selaput len%ir usus besar. Setela

itu balanti%ium ber(emban+ %an %e0asa lalu bertelur. &entu( (ista %an bentu( =e+etati,

(eluar bersama tin/a ospes. Tra,o#oit %apat menembus %in%in+ usus %an i(ut men+alir

bersama aliran %ara menu/u or+an or+an lain misaln)a (e pulmo > paru paru ?- li=er

%an encepalon > ota( ?. !alu memperban)a( %iri %i e(straintestinal. !alu membentu(

sista in,e(ti, %an me+eluar(ann)a bersama ,eses.

Re.r%-(#i

Mula mula mi(ronu(leus )an+ membela %ii(uti ole ma(ronu(leus %an


40/81

sitoplasma sein++a men/a%i %ua or+anisme )an+ baru. Ka%an+ (a%an+ tampa(

pertu(aran (romatin > (on/u+asi ?. Repro%u(si berlan+sun+ se(sual %an ase(sual.

Per(emban+ bia(an secara ase(sual )aitu %en+an bela pasan+- )aitu %en+an membela

/a%i %ua parasit )an+ sama bentu(n)a. 'an)a ter/a%i bila situasi (uran+ men+untun+(an.

Misaln)a ti%a( a%a pe/antan. Per(emban+bia(an secara se(sual ter/a%i pa%a pembia(an

ini %ibentu( sel (elamin- )aitu ma(ro+ametosit %an mi(ro+ametosit )an+ (emu%ian

membela membentu( ma(ro+amet %an mi(ro+amet. Setela pembuaan men/a%i #i+ot.

Inti #i+ot membela men/a%i ban)a( )an+ %isebut sporo#oit. Proses ini %isebut

sporo+oni.

E.ie*i%l%&i

Parasit ini ban)a( %itemu(an pa%a babi )an+ %ipeliara > )an+ ber(isar antara 5

258?. Penularan antar babisatu (e babi )an+ lainn)a mu%a ter/a%i- se(ali se(ali %apat

menular pa%a manusia > #oonosis?.

Ter%apat palin+ ban)a( %i %aera )an+ beri(lim panas. Pa%a manusia ,re(0ensin)a

ren%a- se(itar 5-JJ 8 >&el%in+-;2C?- pa%a babi >3*2;8? menurut Youn+- pa%a taun

;2C5. A%a %ua spesies )an+ berbe%a- )aitu &alanti%ium coli- )an+ %apat %itular(an %ari

babi pa%a manusia %an &alanti%ium suiis )an+ ti%a( %apat %itular(an pa%a manusia.

Sumber utama )aitu pa%a manusia )an+ men%erita pen)a(it. In,e(si %apat timbul %an

menin+(at pa%a manusia )an+ serin+ berubun+an %en+an babi seperti peterna( babi-

pe(er/a %i ruma*ruma pemoton+an e0an )an+ biasan)a memoton+ e0an terutama

babi memili(i sanitasi )an+ buru(- %an tempat*tempat )an+ pa%at seperti %i pen/ara-

ruma sa(it /i0a- asrama -%ll.

Di Ameri(a Seri(at- &. coli memili(i %istribusi )an+ luas %en+an per(iraan

pre=alensin)a ;8. Di Papua Nu+ini in,e(si menin+(at 8 ber%asar(an (ultur )an+

%ila(u(an pa%a babi. Epi%emi %apat timbul pa%a pasien %i RS 9i0a %i Ameri(a Seri(at.

&alanti%ium coli /u+a tela %ilapor(an ban)a( pa%a mas)ara(at )an+ memeliara babi.

Dia&"%#a a" $e)ala (li"i#

Umumn)a (eluan saluran cerna seperti %iare bisa %en+an air atau %ara- sembelit-

mual* mual- munta- n)eri perut- na,as bau tin/a- na,su ma(an ber(uran+- sa(it (epala-

%an berat ba%an turun. Apabila sitemu(an +e/ala %iatas besar (emun+(inan untu(

%icuri+ai terin,e(si &alanti%ium coli.

Pen)a(it )an+ %itimbul(an ole balanti%ium coli ampir irip %en+an pen)a(it )an+%isebab(an ole Entamoeba 'istol)tica. Di selaput len%ir usus besar- bentu( =e+etati,


41/81


42/81

(an%an+ babi- bila tan+an ini ter(ontaminasi %en+an tin/a babi )an+ men+an%un+ bentu(

(ista %an (ista ini tertelan- ma(a ter/a%ila in,e(si. Kebersian peroran+an %an sanitasi

lin+(un+an %apat mempen+arui ter/a%in)a penularan.

Fa('%r re#i(%

Manusia memili(i (e(ebalan alami )an+ berasalal %ati (er/a sel %ara puti )an+

men+asil(an antibo%i.&eberapa oran+ )an+ mempun)ai ,a(tor resi(o tin++i ter/an+(it

pen)a(it ini a%ala <

a. Oran+ %en+an (ea%aan sa(it (arena suatu pen)a(it sebelumn)a- bila terin,e(si ole

parasit ini a(an men/a%i serius ba(an ,atal.

b. Oran+ )an+ (onta( lan+sun+ atau men+urus (otoran reser=oar.

c. Oran+ )an+ tin++al %i %aera %en+an ,asilitas air tercemar (otoran babi atau e0an

lain.

%. Oran+ %en+an imunitas %an status +i#i ren%a.

e. Pen%erita pen)a(it )an+ (e(uran+an cairan lambun+.

Pe"&e"alia" a" Pe"ce&aa"

"ara Pence+aan <

;? &eri pen)uluan pa%a mas)ara(at tentan+ i+iene peroran+an.

? &eri pen)uluan %an bimbin+an (epa%a pen/ama ma(anan melalui instansi

(eseatan memperati(an (ebersian %alam men+ola ma(anan- %en+an cara

men+nin%ari lalat- mencuci tan+an sebelum memasa(- memasa( %en+an matan+.

3? Pembuan+an (otoran pa%a /amban )an+ memenui pers)aratan sanitasi.

7? Kuran+i (onta( %en+an babi %an (otorann)a.

C? !in%un+i tempat penampun+an:sumber air untu( mas)ara(at %ari (ontaminasi

(otoran babi. Filter pasir:tana %apat men)arin+ semua (ista- (lorinasi air %en+an cara

)an+ biasan)a %ila(u(an ti%a( men+ancur(an (ista. Air %alam /umla se%i(it untu(

%iminum lebi bai( %imasa(.

? Keluar+a atau pasan+an se(sual pen%erita &alanti%iasis %iperi(sa secara rutin untu(

men+etaui /umla (rista %alam tubu.

J? 'in%ari ma(anan )an+ ti%a( bisa %imasa( atau bua )an+ ti%a( bisa %i(upas (ulitn)a

bila beper+ian (e ne+eri )an+ en%emis &alanti%iasis.

Pen+a0asan Pen%erita %an pen+en%alian <

;? !aporan (epa%a instansi (eseatan setempat setiap (e/a%ian balanti%iasis )an+ ter/a%i

+una mence+a 0aba.? Disin,e(si serenta( %en+an cara pembuan+an (otoran )an+ saniter %an seat.


43/81

ruma tan++a %an (onta( )an+ %icuri+ai. !a(u(an in=esti+asi tera%ap mere(a )an+

(onta( %en+an babiB bila perlu beri(an tetrasi(lin pa%a babi )an+ terin,e(si.

Pe"&%a'a"

&eberapa /enis obat %apat membunu &. coli ini )aitu<

G I%iio%o)%rox)Vuin- )an+ be(er/a membunu amoeba %i %alam lumen usus alus.

Dosis 55 m+ %iberi(an per oral 3 x seari selama 5 ari. Kontrain%i(asi %en+an

pen%erita +an++uan ,un+si ati.

G Tetrac)cline- pen++unaan tetrasi(lin a(an men+ambat sintesis protein parasit.

G Fla+)l- seba+ai antiproto#oa %an antiba(teri. Den+an %osis C55 m+ 3 x seari selama

5 ari )an+ %iberi(an per oral.

G Metroni%a#ole- %en+an %osis JC5 m+- %iberi(an 3 x seari selama C ari.

Serin+ ter/a%i pen)a(it ilan+ %en+an sen%irin)a- atau in%i=i%u ti%a( menun/u((an

+e/ala tetapi %apat bertin%a( seba+ai (arier. Pen+obatan /u+a %apat %ila(u(an %en+an

men++anti cairan %an ele(trolit )an+ ilan+ bersama tin/a.


44/81

CRYPTOSPORIDIOSIS18 DEFINISI

"r)ptospori%iosis a%ala suatu in,e(si oportunisti( pa%a usus alus )an+

%isebab(an ole proto#oa intracellular )aitu %ryptosporidium sp. Pen)a(it ini terutama

men)ebab(an %iare %an (e(e/an+an perut. In,e(si %ryptosporidium tela %ilapor(an

pa%a manusia %an berba+ai binatan+ la%an+- e0an piaraan %an binatan+ asli. 6alaupun

a%a beberapa spesies %ryptosporidium- an)a %ryptosporidium parvum %an

%ryptosporidium !ominis )an+ %ian++ap men+a(ibat(an in,e(si pa%a manusia.

%ryptosporidium sp. pertama (ali %i(etaui %i %alam lambun+ %an usus alus

ti(us ole T)##er >;25J?. Se/a( itu %ryptosporidium sp. tela %ii%enti,i(asi pa%a lebi

%ari ;J5 spesies binatan+- termasu( a)am- (al(un- babi- (u%a %an %omba- an/in+- ti(us

liar- burun+- i(an %an reptile. Dua laporan pertama men+enai in,e(si )an+ ter/a%i pa%a

manusia )aitu pa%a taun ;2J- )an+ men)eran+ ana( berusia 3 taun %en+an

(ea%aan immunocompetent %an )an+ men+enai oran+ %e0asa %en+an

immunocompromised. Dari taun ;2J sampai ;2- (e/a%ian in,e(si pa%a manusia

/aran+ %ilapor(an. Serin+ men+enai pen%eri ta AI DS.

28 EPIDEMIOLOGI

"r)ptospori%iasis ter/a%i %i seluru %unia. In,e(si lebi serin+ ter/a%i %i ne+ara

)an+ se%an+ ber(emban+ %isban%in+ %en+an Ne+ara ma/u. Ooc)st %. Parvum

%itemu(an se(itar 8 >ran+e 5-3*8? pa%a oran+ %en+an immunocompetent %en+an

%iare %i ne+ara ma/u %isban%in+ %en+an 8 >ran+e ;-7*7;8? %i ne+ara ber(emban+.

Pre=alensi in,e(si "r)ptospori%ium pa%a oran+ )an+ positi, 'I %i ne+ara ma/u %an %i

Ne+ara ber(emban+ )aitu ;78 >ran+e *J58? %an 78 >ran+e -J*78?.

%ryptosporidium /u+a sala satu pen)ebab terpentin+ %iare pa%a ba)i %an ana(*ana(-

terutama %i Ne+ara ber(emban+. Di beberapa %aera- lebi %ari ;C8 +astroenteritis

a(ut pa%a ana(*ana( %isebab(an ole or+anisme ini. Sero pre=alensi %i ne+ara ma/u

umumn)a C*358. Seropre=alensi %i ne+ara ber(emban+ serin+ lebi tin++i %ua

sampai ti+a (ali lipat.

6aba cr)ptospori%iosis %iubun+(an %en+an meminum air )an+ telater(ontaminasi ole ,eses manusia atau e0an )an+ terin,e(si- tertelan air %ari %anau


45/81

pa%a pusat penitipan ana(- terpapar pa%a oran+ )an+ sa(it %i ruma sa(it- mema(an

ma(anan )an+ tela ter(ontaminasi ,eses- %an terpapar ole e0an )an+ terin,e(si %i

(ebun binatan+- peterna(an ataupun %i runa sa(it e0an.

6aba cr)ptospori%iosis

)an+ palin+ %i(enal ter/a%i %i Mil0au(ee >6isconsin? %i taun ;223- )an+

men+in,e(si lebi %ari 755.555 oran+

38 TRANSMISI

%ryptosporidium ter%apat %alam baan tin/a %ari manusia %an binatan+ )an+ terin,e(si.

In,e(si ter/a%i apabila parasit ini %itelan. Penularan palin+ serin+ ter/a%i melalui<

;? (onta( %ari oran+ (e oran+- terutama %alam (eluar+a %an %i (alan+an ana( (ecil

>misaln)a %i pusat penitipan ana(?? minum air )an+ tercemar

3? berenan+ %i (olam )an+ tercemar

7? menan+ani binatan+ )an+ terin,e(si atau tain)a

C? ma(anan >/aran+ ter/a%i?.

48 FAKTOR RISIKO

Oran+ )an+ palin+ mun+(in terin,e(si %ryptosporidium termasu(<

;? oran+ )an+ mempun)ai (onta( %e(at %en+an oran+ lain )an+ men%erita

(riptospori%iosis

? ana(*ana( )an+ men+a%iri pusat penitipan ana(- termasu( ana(*ana( )an+

mema(ai lampin

3? oran+ tua ana( )an+ terin,e(si

7? pe(er/a penitipan ana(

C? perenan+ )an+ tertelan ba(an se%i(it sa/a air (olam renan+

? oran+ )an+ minum air )an+ belum %iola >misaln)a- %ari sun+ai atau %anau?

J? oran+ )an+ mela(u(an per/alanan (e ne+ara ber(emban+

? oran+ )an+ be(er/a %en+an binatan+

2? pria )an+ berubun+an (elamin sesama pria;5? Oran+ )an+ mempun)ai sistem imunitas )an+ lema men+alami risi(o pen)a(it

)an+ lebi para %an arus ber/umpa %en+an %o(ter /i(a +e/ala timbul.

98

;8 TAKSONOMI

%ryptosporidium ter+olon+ (e %alam


46/81

Or%o < Eucocci%iori%a

Famil) < "r)ptospori%ii%ae

$enus < "r)ptospori%ium

Spesies < %. baileyi >pa%a burun+?

%. felis >pa%a (ucin+?

%. aleagridis >pa%a (al(un?

%. muris >pa%a ti(us- lembu?

%. nasorum >pa%a i(an?

%. serpentis > pa%a ular?

%. $rairi >pa%a babi?

%. parvum >ter%iri %ari +enot)pe )aitu +enot)pe ; men)eran+ manusia

%an tela %i(lasi,i(asi(an ulan+ men/a%i %. !ominis- serta +enot)pe )an+

men)eran+ manusia- lembu- %an mamalia lainn)a?


47/81

O%(i#'a C. parvum a"& i=ar"ai e"&a" !l-%re#ce"' #'ai" a-ra*i"e7r%a*i"e8

Sci5%"' a" &a*e'%#i' sci#ont %an +ametosit >*7 micrometer? %ipro%u(si selama

si(lus i%up ". par=um- tetapi /aran+ ter%apat pa%a ,eses manusia.


48/81

@8 SIKLUS HIDUP

Ke'era"&a" $a*ar

Oo(ista )an+ tela men+alami sporulasi- ter%iri %ari 7 sporo#oit- %i(eluar(an

melalui ,eses %ari or+anisme )an+ terin,e(si %an mun+(in men+alami rute )an+ lainseperti melalui se(resi saluran perna,asan >;?.


49/81

Transmisi %ari %ryptosporidium parvum %an %ryptosporidium !ominis

umumn)a ter/a%i melalui (onta( %en+an air )an+ tela ter(ontaminasi. &an)a(

0aba )an+ ter/a%i %i Ameri(a Seri(at ter/a%i %i taman air- (olam renan+ umum %an

pusat pela)anan umum >?.

Setela tertelan >%an mun+(in terirup? ole ospes >3?- e(sistasi ter/a%i >a?.

Empat sporo#oit %i(eluar(an %ari tiap oo(ista- menembus sel epitelial >b- c? usus %an

/arin+an )an+ lain seperti saluran perna,asan. Sporo#oit a(an ber(emban+ men/a%i

tropo#oit. Kemu%ian men+alami multipli(asi ase(sual >sci#o+oni atau mero+oni?

>%-e? )an+ men+asil(an meront tipe I. Mero#oit )an+ %iasil(an %ari meront tipe I

%apat merein,e(si sel %an men+ulan+ (embali si(lus ase(sual atau men+in,e(si sel %an

ber(emban+ men/a%i meront tipe II >,?. tiap meron tipe II a(an membebas(an 7 buamero# oit. Di)a(ini ba0a an)a mero#oit tipe II inila )an+ a(an ber(emban+

men+alami multipli(asi se(sual >+ameto+oni? men+asil(an mi(ro+amont >+? %an

ma(ro+amont >?. Mi(ro+amet )an+ (eluar %ari mi(ro+amont a(an membuai

ma(ro+amont )an+ matan+ %an men+asil(an #i+ot >i?- )an+ a(an ber(emban+

men/a%i oo(ista ber%in%in+ tebal >/? %an oo(ista ber%in%in+ tipis >(?. oo(ista ini a(an

bersporulasi >ber(emban+ men/a%i sporo#oit )an+ in,e(ti,?. Keluarn)a sporo#oit %ari

oo(ista ber%in%in+ tipis a(an men)ebab(an autoin,e(si. Sementara oo(ista )an+

ber%in%in+ tebal a(an %i(eluar(an melalui ,eses %an apabila tertelan se+era a(an

men+in,e(si ospes lainn)a.

8 PATOGENESIS

Te*.a' i"!e(#i

In,ormasi terban)a( men+enai pato+enesis cr)ptospori%iosis berasal %ari

pemeri(saan istolo+i %ari biopsi usus alus )an+ berasal %ari in%i=i%u mempun)aiimunu%e,isiensi >biasan)a pen%erita AIDS?.

Fase per(emban+an %i%ete(si %i %alam ,arin+- esopa+us- lambun+- %uo%enum-

)e)unum- ileum- apen%i(s- (olon- %an re(tum pa%a manusiaB pa%a pemeri(saan post

mortem %i%apati )e)unum merupa(an ba+ian )an+ terpara.


50/81

Pa'%&e"e#i# iare .aa cr.'%#.%rii%#i#+3,

Pa%a pen%erita %en+an immunocompromised - cr)ptospori%iosis /u+a %apat

men)ebab(an +an++uan pa%a ati %an saluran empe%u- saluran perna,asan- artritis-

%an pan(reatitis.

108 PATOLOGI

Pada usus

Me(anisme cr)ptospori%iosis men)ebab(an %iare pa%a manusia belum

sepenun)a %apat %imen+erti. Namun a%an)a (e+a+alan absorbsi %an penin+(atan

se(resi usus alus ban)a( %i/umpai pa%a (asus tersebut.

A%esi: in=asi %ari sporo#oit: mero#oit %ryptosporidium parvum (e membrane

api(al %ari sel epitel usus meran+san+ a(ti=itas %ari beberapa seluler (inase. In=asi

seluler /u+a meran+san+ sel epitelial usus untu( mempro%u(si prostaglandin synt!ase-

I!*- %an TNF*W. A%an)a sel polimor,onu(lear >ole I!*?- a(ti=asi ma(ro,a+ >ole

TNF* W?- %ipro%u(sin)a prosta+lan%in >ole prostaglandin synt!ase? %an perubaan

,un+si pertu(aran ion >ole seluler (inase? %iper(ira(an meran+san+ se(resi usus

untu( merespon in,e(si seluler tera%ap %ryptosporidium parvum. In=asi seluler /u+a

men+asil(an pen%ataran %an bersatun)a =illi usus- merupa(an (emun+(inan (e%ua

)an+ ter/a%i pa%a in,e(si sel %an: atau %i %alam respon immunolo+i seluler. $ambaran


51/81

ini berubun+an %en+an malabsorbsi- )an+ a(an memperberat %iare. Seba+ai

tambaan- a%an)a proses apoptosis sel*sel )an+ mati %an enteric ner=ous s)stem /u+a

memberi peranan tera%ap pato,isiolo+i %iare ini.

Pa%a +ambaran istopatolo+i menun/u((an a%an)a atropi =illi- iperplasia (r)pta

%an in,iltrasi rin+an sampai se%an+ >biasan)a sel plasma %an netropil tetapi %apat

/u+a ma(ro,a+ %an limposit? pa%a lamina propria.

Pada saluran empedu

6alaupun +ambaran (linis %an ra%iolo+i %ari biliar) cr)ptospori%iosis tela

%apat %i(etaui-namun pato+enesisn)a belum %apat sepenun)a %imen+erti. $ambaran

istopatolo+i )an+ %iperole %ari biops) ampulla =ateri menun/u((an in,iltrasi

submu(osa- in,lamasi peri%uctus %en+an oe%ema intersisial- in,iltrasi neutro,il %an

iperplasia: %ilatasi (alen/ar peri%uctus.

Pada saluran pernafasan

Pato+enesis %ari r espiratory cryptosporidiosis /u+a masi belum %apat

%imen+erti. 3espiratory cryptosporidiosis )an+ melibat(an tracea- broncus %an

/aran+ melibat(an parenc)ma paru- %apat %itemu(an pa%a pen%erita

immunosuppressed %en+an +a+al na,as. Dari taun ;23 sampai ;22- %iper(ira(an

a%a ;3 (asus respiratory cryptosporidiosis )an+ an)a melibat(an re+ion

traceobroncial atas. %ryptosporidium sp. )an+ %i%ete(si secara mi(ros(opis %i

paren(im paru an)a (asus- satu (asus )an+ %i%erita ole pen%erita AIDS %an

% i l i % ( l i l ( i

(ista


52/81

118 IMUNOLOGI

Imuno(ompeten a%ala ,a(tor terpentin+ %alam (eparaan %an laman)a

cr)ptospori%iosis pa%a manusia. Durasi cr)tospori%iosis seba+ai self4limiting disease

biasan)a ber(isar antara J*;7 ari. Namun %apat men/a%i (roni( pa%a in%i=i%u

%en+an imunosuppresive %an imunocompromised. Kemun+(inan respon umoral %an

cell*me%iate% immunit) >"MI? terlibat %alam respon tera%ap cr)tospori%iosis-

0alaupun (eterlibatan "MI lebi pentin+. Imun respon )an+ terpentin+ tera%ap

parasit ini ter+antun+ pa%a sel T l)mposit "D7.

Keparaan %an (elan+sun+an

pen)a(it ini pa%a pen%erita AIDS berubun+an erat %en+an /umla "D7 X ;5 sel:

mm3. >;? Pa%a satu stu%i- an)a C >;38? %ari 32 pen%erita )an+ terin,e(si %en+an %.

parvum %en+an /umla "D 1 ;5 sel: mm3 )an+ sembu %en+an sen%irin)a. oran+

pen%erita %en+an "D 1 ;5 sel: mm3- in,e(sin)a men+ilan+ %an ti%a( (ambu selama

perio%e ,ollo0 up ;*7 bulan.

Umur a%ala sala satu ,actor pentin+ %alam per(emban+an (linis pen)a(it ini

pa%a e0an- tetapi (uran+ pentin+ ba+i manusia. Pa%a (eban)a(an e0an- %iare a(ibat

cr)ptospori%iosis men)eran+ e0an )an+ baru lair atau berusia (uran+ %ari bulan-

namun pa%a manusia men)eran+ se+ala usia. Rentan+ usia )an+ perna %ilapor(an

)aitu %ari ba)i berusia 3 ari )an+ %ilair(an per=a+inam %ari ibu )an+ terin,e(si

%ryptosporidium (e usia 2C taun . namun ana(*ana( %i ba0a usia taun lebi

memun+(in(an ter/a%in)a in,e(si ,ecal oral transmission %an (arena pa%a usia ini

%a)a taan tubu belum cu(up (uat.

128 GAMBARAN KINIS

resume kompilasi skenario 3.doc

Documents