PARA POLITIKASI

FIYAT ISTIKRARINDAN FINANSAL ISTIKRARA:

MERKEZ BANKASI MACROPRUDENTIAL POLITIKA

CERCEVESI

Selin Cetin 11103565

Politika Degisikligi:

• 2008 krizi oncesi: Enflasyon

Hedeflemesi

• 2008 krizi sonrasi: Enflasyon

Hedeflemesi ve Makro-Ihtiyati

Politikalar

Yeni politika bilesimi: • Politika faiz oranlari

- Zorunlu karsilik oranlari

- Faiz koridoru

Iki ara hedef: • Kisa vadeli sermaye girisleri

• Kredi genislemesinin kontorlu

Kriz oncesi: Optimum para politikasi: Toplumsal refah

fonksiyonu’nun (Social welfare function) maximum

oldugu durum

Amac Fonksiyonu-Kayip Fonksiyonu’nun minimum

olmasi

• Amac: Gerceklesen enflasyon ve hedeflenen

enflasyon farkini en aza indirmeye calisilirken, fiili

cikti duzeyini potansiyel cikti duzeyini

yakinlastirmak. (over confidence in the self-

adjusting)

Kriz sonrasi : Alternatif Para Politikasi

• Finansal istikrara verilen onem artti

• Makro finansal riskleri azaltmak icin:Kurala dayali mikro

ongoru politikasindan “duruma bagli” makro ongoru polikasi

(macroprudential)

• Enflasyon hedeflemesi rejiminin dayandigi Taylor modelinde

uretim acigi ve enflasyon acigi parametrelerine ilave olarak

doviz kurlarindaki degisim yada bankacilik sektoru kaldirac

oranlari ilave edildi

Finansal Kriz ile, finansal istikrarin onem kazanmasi:

• Merkez Bankasi’nin amac fonksiyonuna bir degisken daha eklemis oldu:

“Kaldirac Orani”

• Bu amac fonksiyonun verdigi optimum politika faizi, geleneksel foksiyonun

verdigi politika faizinden kucuktur, bu fonksiyonda uretimin potansiyel

seviyesinden sapmasina verilen tepki de daha yuksek olucaktir.

• Bu oran, finansal istikrari goz onunde bulundurmanin maaliyeti

Yeni Politika Karmasi:

• Enflasyon hedeflemesi rejimini tek basina uygulamak birakildi, yerini

kredi ve varlik balonlarini sondurmeye dayali finasal istikrar politikalari

aldi

• Bu dogrultuda en etkili politika araclari: repo faizleri, Tobin vergisi ve

zorunlu karsiliklar politikasi

• 2008 krizinden sonra, merkez bankalarinin uygulamaya calistiklari

para politikalari ulkelerin dinamikliklerine ve gelismislik durumlarina

gore farklilik gostermistir; ozellikle ulkelere gelen kisa vadeli yabanci

sermaye konusunda.

Brezilya, Guney Kore ile Turkiye ornegi

Macroprudential Politikanin Amaci

Finansal sistemin buyumesinde sistemik risklerin olusmasini ve

yayilmasini engellemektir.

• Sistemik riskin 2 boyutu:

- Zaman boyutu: Sistemde olusabilecek risklerin zaman icinde

birikmesini onlemek

- Kesit boyutu: Ortaya cikan bir riskin o an icinde etkisini ve

sistemin geneline yayilmasini onlemek

Finansal dalga ve sistemik riskin

gelisimini

• Kaldirac: Yatirimcilara yatirdiklari teminatin belirli bir katina kadar islem yapma

olanagi veren mekanizmadir. Yuksek kaldirac kullanimi, yuksek riski

beraberinde getirmekte ve finansal sistemde kirilganlik yaratabilmektedir.

TCMB acisindan durumun degerlendirmesi:

• 1991,1992 ve 1993 parasal programlama hedeflerinde nihai amac

finansal istikrar

• 2001; fiyat istikrarli oncelikli olmasina ragmen finansal istikrar ikinci

sirada gozetilmekte “Finansal sistemde istikrari saglayici sekilde para ve

doviz piyasalarina mudahale etmek”

• Kuresel kriz ile birlikte finansal istikrara verilen onem artmis oldu

• Finansal istikrar icin iki ara hedef:

Hizli kredi genislemesini onlemek

Kisa vadeli sermaya girislerini yavaslatmak

• Kullanilan araclar:

Repo faiz orani, zorunlu karsilik orani, faiz koridoru araligi

• 2008’den sonra, tablodaki gibi kurala dayali durumdan, duruma gore mudahale etme

durumu

“Karma Para Politikasi”

Temel hedef enflasyon; kullanilan araclarda cesitlilik

TCMB – Yeni Para Politikasi

• Finansal Istikrar ve Para Politikasi

- Oncelik fiyat istikrari olmakla beraber, finansal istikrara verilen

onem artti.

- Cari acik, kredi genislemesi ve sermaye hareketlerine karsi

ekonominin gucunu arttirmak icin.

- Risk istahinin arttigi donemlerde hizli sermaye girisleri kredi

genislemesine sebep oldu. Turk lirasinin degerlenmesi ve hizli

kredi genislemesi cari islemler dengesinin bozulmasina yol

acarken, disardan gelen sermayenin hassasiyeti ekonomide “ani

durus” riskini arttirdi; “sistemik risk”

- Yeni para politikasi geleneksel kredi degiskenin yaninda cari

islemler dengesini ve sermaye hareketlerine de agirlik vermeye

basladi.

Kuresel Dengesizlikler, Sermaye Hareketleri ve Turkiye Ekonomisi

1994, 2001 ve 2008 krizlerinde iktisadi faaliyetteki sert daralmanin sebebi sermaye

akimlarinda ani durusla birlikte gerceklesmistir, daha esnek para politikasi onemi:

• Finansman kisa vadeli, oynak konjonkturde

• “Kuresel istah”

Finansal Istikrar / Zorunlu Karsiliklar Araci

• Amac: Kredi arzini etkilemek

• Sermaye girislerinin arttigi donemlerde, arz kosullarindaki gevseme ve faiz

oranlarindaki dusus nedeniyle kredi buyumesi hizlanarak makro finansal riskleri

besleyebilir.

Zorunlu karsilik oranlari arttirilarak kredi arzi sinirlandirilabilir

• Sermaye girislerinin aniden zayifladigi donemlerde;

Zorunlu karsiliklarin dusurulmesi kredilerde ani durus riskini azaltabilmektedir.

TCMB’nin 2010’dan beri uyguladigi “Daha dusuk politika faizi, daha genis faiz

koridoru ve daha yuksek zorunlu karsilik oranlari” karma politikasina gore;

sermaya girislerini yavaslatmak adina, bir yandan yurtici kredileri ve tuketici taleplerini

sogutmaya calisirken, bir yandan da kisa vadeli faiz oranlarini dusuk seviyede tutarak

kisa vadeli sermaye girislerini onlemeye calismaktadir.

Artan talebin fiyat istikrarina zarar vermesi durumunda, fiyatlarda istiktar icin faiz

oranlarini asagi cekmek sermaye girislerini yavaslaticaktir. Bu anlamda dis dengeyi

saglayan faiz orani, ic dengeyi saglayan faiz oranindan farklilasabilir.

=> Birden fazla politika aracinin uygulanmasi

Krediler Kanalinin Fiyat Istikrarina Etkisi

Krediler, enflasyon uzerinde oncelikle talep ve maliyet yoluyla etkili olmaktadir:

• Kredi kanalinin tuketim ve yatirimlarin finansmaninda onemli yer tutmasi

• Kredi kanalinin, para politikasi cercevesinde cikti acigini ve dolayisiyla orta

vadeli enflasyon dinamiklerini etkilemesi

Krediler Kanalinin Makro Finansal Risklerle Iliskisi

• Krediler, cari denge ve makro finansal riskler ile dogrudan etkilesim halinde olan bir degiskendir

• Kredilerdeki hizlanma: -ithal bileseni yuksek mallara yonelik harcamalari arttirmakta

-kisa vadede tasarruf oranlarinda dususe neden olabilmekte

Cari dengeyi dogrudan etkilemekte

Makro finansal riskleri gozeten bir parasal otorite bu gibi durumlarda daha yavas

Buyuyen krediler ve daha az degerli bir yerli parayi tercih edecektir (TCMB’nin 2010

yilinda yaptigi gibi)

• Krediler; finansal istikrara

dair sinyal, “semptom”

niteligindedir

• Turkiye’de kredilerdeki

hizli artis:

- Cari dengesede bozulma

- Turk lirasinda asiri

degerlenme

Finansal piyasalar ve iktisadi

Faaliyette ciddi oynakliklar

Para Politikasi Uygulamalari

Kasim 2010 – Agustos 2011: Yogun sermaye girisleri

• “Yumusak inis”: 2010 yilinin ortalarindan itibaren artan kisa vadeli sermaye giriskeri,

degerlenen Turk lirasi ve hizla buyuyen cari acik makro finansal riskleri

belirginlestirdi

Hedefin altinda seyreden enflasyonun sagladigi alanla, para politikasi

oncelikle kisa vadeli sermaye girislerini azaltarak kredileri yavaslatmaya

ve bu yolla iktisadi buyumeyi daha saglikl hale getirmeye odaklanmistir

Bu dogrultuda;

• 2010 yilinin sonlarindan itibaren faiz koridoru asagi yonlu genisletilmistir :

Cok kisa vadeli sermaye girislerini caydirmak amaciyla, gecelik piyasada

olusan faizlerin asagi yonlu oynakligi arttirilmistir.

• Zorunlu karsilik yukseltilmistir: Dusuk duzeydeki faizlerin kredilerde ek bir

ivmelenmeye sebep olmamasi amaciyla

Agustos 2011 – Ekim 2011: Euro Bolgesi Borc Krizi

ve Artan Belirsizlik

• Euro bolgesindeki kamu borcu sorunlarinin derinlesmesiyle risk

istahinda bozulmalar

• Kuresel ekonomiye dair artan belirsizlikler nedeniyle gelismekte olan

ulkelere olan sermaye akimlarinda belirgin dusus

Bu donemde, TCMB faiz koridorunu daraltarak kisa vadeli faizlerin

oynakligini azaltmistir

Belirsizligin azalmasi, sermaye hareketlerindeki cikisin sinirlanmasi

amaclanmistir

Dis talep kaynakli asagi yonlu riskleri azaltmak icin de bir hafta vadeli

repo faizlerinde sinirli bir indirime gidilmistir

Finansmanda ani durus riskini sinirlamak amaciyla piyasaya yuklu

miktarda doviz likiditesi saglanmistir

Kredi buyumesinin goreli olarak gucunu korumasi ve kisa vadeli

faizlerin dusuk seviyelerde olmasi nedeniyle zorunlu karsilik

oranlarindaki yuksek seviyeler korunmustur

Ekim 2011 Sonrasi: Enflasyonda Hizli Yukseli ve Parasal

Sikilastirma

• Euro bolgesindeki sorunlarin derinlesmesi Turk lirasinin deger kaybini arzu edilenin

uzerine cikmisir.

• Yonetilen/yonlendirilen urunlere (tutun ve enerji kalemleri) yapilan zamlar ongorulenin

oldukca uzerinde gerceklesmistir.

Enflasyonda hizli bir yukselis

TCMB, enflasyondaki yukselisin fiyatlama davranislarinda bir bozulmaya neden

olmamasi icin Ekim ayindan itibaren guclu bir parasal sikilastirmaya gitmistir

Ekim ayina kadar, TCMB ortalama fonlama faizi bir haftalik repo faizi ile ayni duzeyde.

Bu donemden itibaren, bir haftalik vadede miktar ihalesi ile dusuk maliyetten yapilan

fonlama azaltilmis, faiz koridorunu yukari dogru genisleterek fonlamanin bir kismini

daha yuksek maliyetli likidite araclari ile yapmaya baslamistir.

Diger yandan, parasal sikilastirmanin kredilerde ani bir durusa yol acma riskini bertaraf

etmek icin zorunlu karsiliklarda bir miktar indirime gidilmistir.

Subat ayinda ise Euro bolgesindeki borc krizinin cozumune dair atilan adimlarin etkisi

ile sermaye girislerinde ani durus riskinin azalmasi uzerine faiz koridoru indirilmistir.

POLITIKA ARACLARI VE

AKTARIM MEKANIZMASI

Selin Kucur 10103551

• Geleneksel enflasyon hedeflemesinde, merkez bankaları esas olarak enflasyonu hedefle uyumlu seviyelerde tutmayı amaçlamakta ve bunu yaparken de genelde tek bir araç (kısa vadeli faiz oranı) kullanmaktadır.

• Ancak finansal istikrar ile fiyat istikrarı arasında zaman zaman ortaya çıkabilecek ödünleşim nedeniyle politika faizinin yanında ek araçlara ihtiyaç duyuldu. Bu doğrultuda TCMB, yeni politika tasarımına giderken politika araçlarını da çeşitlendirdi.

Yeni Politika Araçları

TCMB, bu araçlarla nihai olarak fiyat istikrarını ve finansal istikrarı etkilemeyi

amaçlamaktadır. Bütün bu süreçte, krediler ve döviz kuru kanalı ise araçlarla

nihai amaçlar arasında köprü niteliği taşımaktadır.

Aktarım Kanalı

• Krediler ve Döviz Kuru

TCMB iletişimi kolaylaştırmak için bu iki ara değişkeni ön plana çıkarmıştır.

• gecikmeden açıklanması,

• kolay gözlemlenebilmesi ve

• aynı zamanda nihai araçlarla doğrudan etkileşiminin kurulabilmesi

uygulanan politikanın iletişiminin daha sağlıklı yapılabilmesini mümkün kılmıştır.

Böylece politika araçlarından nihai amaçlara giden yola dair daha anlaşılabilir ve gözlenebilir bir çerçeve sunulmuştur.

• Geleneksel para politikasında; kısa vadeli politika faizinin tek araç idi, bu

nedenle krediler ve döviz kuru kanallarının ayrı ayrı etkilenmesine gerek

duyulmamaktadır.

• Bu politikadaki tek hedef fiyat istikrarı idi.

• Finansal istikrarın da hedeflendiği parasal otoriteler sadece politika faizini

araç olarak kullanmaya son verip kredi ve döviz kanallarını da ayrı ayrı

etkilemeyi hedeflemişlerdir.

• Hem kredilerin hem de döviz kurunun istenilen yönde hareket etmesi için

parasal otoritenin kısa vadeli faizle birlikte başka araçları da devreye sokması

gerekmiştir.

• Bu doğrultuda TCMB, 2010 yılının sonlarından itibaren araç çeşitliliğine

gitmiş ve krediler ve döviz kuru kanallarını ayrı ayrı etkileyebileceği bir

çerçeve oluşturmuştur.

Politika araçları krediler ve döviz kurunu hangi

kanaldan

etkiliyor?

• Operasyonel Çerçeve

• TCMB’nin , piyasa faizlerini ve likiditesini etkilemek için kullandığı araçlar;

1- Faiz koridoru: TCMB’nin bankalardan gecelik vadede borçlanabileceği ve borç verebileceği

faiz seviyelerinin arasında kalan alan

2- Bir hafta vadeli repo faizi: TCMB’nin haftalık repo yoluyla yürüttüğü APİ işlemlerine uyguladığı

faiz, bir diğer adıyla “politika faizi”. Piyasa faizini etkileme gücü olması gerek. Bankaların

likidite ihtiyacını gecelik borçlanmadan daha uzun vadeli çözebilmek amacıyla onlarla

haftalık repo işlemleri yapılıyor. Yani APİ işlemlerini haftalık repo ihalesi aracılığıyla

yürütülüyor. TCMB’den haftalık fon kullanmak isteyen bankalar ellerindeki tahvilleri

TCMB’ye vererek karşılığında ihtiyaç duydukları parayı alıyor ve buna faiz ödüyorlar.

• Yeni sistemde, bir haftalık vadede yapılan fonlamanın miktarının günlük olarak

değiştirilmesi suretiyle piyasada oluşan faizin seviyesi günlük frekansta

ayarlanabilmektedir. Yani likidite operasyonları aracılığıyla kısa vadeli piyasa faizinin

koridor içinde arzu edilen seviyelerde oluşması sağlanabilmektedir. Böylece kısa vadeli

faizin hangi aralıkta dalganabileceğini ayarlayabiliyor.

• Geleneksel sistemle aralarında 2 temel fark bulunur:

1) Geleneksel sistemde kısa vadeli ortalama fonlama faizi ile piyasada oluşması hedeflenen

faiz arasında bir fark gözetilmemektedir. Yeni sistemde ise likidite operasyonlarıyla bu iki

faiz birbirinden ayrıştırılabilmektedir.

2) Geleneksel sistemde ortalama kısa vadeli fonlama faizinin seviyesi aylık frekanslarda

PPK toplantılarında gözden geçirilirken, yeni çerçevede ise gerek duyulduğunda günlük

frekansta ayarlanabilmektedir.

• FAIZ KORIDORU VE KREDI KANALI:

• Geleneksel enflasyon hedeflemesinde politika faizi olarak kullanılan kısa vadeli politika faizlerin bugünkü seviyesi ve gelecek dönemde izleyeceği seyir, piyasada oluşan getiri eğrisini şekillendirerek parasal duruşu belirler ve bankalar da bu duruşa göre kredi faizlerini ve koşullarını ayarlardı.

• Para politikasının yeni çerçevesinde de benzer bir kredi kanalı bulunur. Merkez bankasının piyasaya çeşitli kanallardan sağladığı kısa vadeli fonların ortalama maliyeti bir kontrol değişkeni olarak kullanılır. Farkı ise piyasaya doğrudan yaptığı fonlamanın ortalama maliyetini günlük olarak gözden geçirebilmesidir.

• Yani uygulanan bu çerçevede Merkez Bankası fonlama faizinin belirsizliğini de bir politika aracı olarak kullanabilmektedir. Belirsizliğin derecesi faiz koridorunun genişliğine ve kısa vadeli faizin tahmin edilebilirliğine bağlıdır.

• Faiz koridorunun yukarı yönlü genişletilerek likidite operasyonları ile ek sıkılaştırma yapılması krediler üzerinde oldukça etkilidir.

• TCMB’nin faiz koridoru aracılığıyla parasal sıkılaştırmaya giderek ortalama

fonlama faizini dönem dönem artırdığı (ek sıkılaşma), bu sıkılaşmanın ne kadar ve

hangi şiddette süreceği konusunu belirsiz bıraktığı Ekim 2011 dönemini takiben

kredi faizlerinde ciddi bir yükseliş gözlenmiştir.

• FAIZ KORIDORU VE DÖVIZ KURU KANALI

• Kısa vadeli faizlerin beklenmedik bir şekilde artırılması yerli para üzerinde güçlendirici

etki yapmaktadır. Ancak, yeni yapıda geleneksel çerçeveden farklı olarak kısa vadeli

faizler ayda bir kez değil günlük frekanslarda ayarlanmaktadır.

• Böylece faiz koridorunun geniş bırakılarak bir sonraki Kurul toplantısını beklemeden

likidite operasyonları ile gecelik piyasada oluşan faizler kısa sürede önemli miktarlarda

değiştirilebilmektedir. Sermaye giriş ve çıkışlarının fazla oynak olduğu dönemlerde

likidite operasyonları aracılığıyla kısa vadeli faizler süratli bir şekilde ayarlanarak,

gerekli görüldüğünde sermaye hareketlerinin ve döviz kuru oynaklığının yumuşatılması

söz konusu olabilmektedir.

• Faiz koridoru ve likidite yönetiminin bu şekilde kullanılması, mevcut küresel belirsizlikler

altında para politikasına ihtiyacı olan esnekliği sağlamaktadır.

Küresel risk iştahında keskin bir düşüş olduğu dönem, yani sermaye çıkışının fazla

olabileceği öngörülür. Böyle dönemlerde TCMB, sermaye hareketinin

döviz kuru üzerinde oluşturacağı etkiyi yumuşatmak için fonlama

miktarını piyasanın ihtiyacından daha az yapabilir. TCMB’den beklediğinden az likidite

sağlayan finansal kurumlar döviz satarak likidite ihtiyaçlarını karşılama yoluna gidebilir.

Bunun sonucunda yükselen kısa vadeli faizler de sermaye çıkışlarını caydırıcı etki

yapmaktadır. Bu grafiğe göre, kısa vadeli piyasa faizinin belirgin şekilde artırıldığı

dönemleri takiben Türk lirası genelde göreli olarak değer kazanmaktadır.

• Mevcut sistemde, sermaye akımlarının güçlü olduğu dönemlerde faiz koridoru aşağı yönlü

genişletilerek faiz oynaklığı ciddi anlamda artırılırken, sermaye akımlarının zayıf olduğu

dönemlerde koridor yukarı yönlü genişletilerek döviz kuru oynaklığı azaltılabilmektedir. Yani

her iki yönde de sermaye akımlarının tersine çalışan bir sistem kurgulanmaktadır.

• Nitekim faiz koridorunun aşağı doğru genişletildiği 2010 yılının sonlarından itibaren kısa

vadeli faiz oynaklığında keskin bir artış gözlenmektedir. Bu da o dönemde sermaye

akımlarının yavaşlamasına katkıda bulunmuştur. Koridorun yukarı yönlü genişletildiği Ekim

2010 döneminden itibaren ise döviz kuru oynaklığında belirgin bir düşüş olduğu

görülmektedir.

Döviz Kuru ve Nihai Amaçlar

• Döviz kuru aracının iki nihai amaca etkilerini inceleyeceğiz:

Döviz Kuru Kanallarının Fiyat Istikrarına Etkisi

• TCMB, para politikası duruşunu belirlerken orta vadeli enflasyon görünümünün hedefle uyumlu seviyelerde olmasını gözetmektedir.

• Enflasyonun kontrolü ise talep ve maliyet kanalları üzerinden yapılmakta, bu çerçevede döviz kuru ikincisinde etkin bir rol oynamaktadır.

• Döviz kurunun enflasyonu etkileme kanalı ise daha çok maliyet yoluyla ortaya çıkmakta ve talep kanalına göre daha hızlı çalışmaktadır.

• Türkiye’de üretimde ithal ara girdi mallarının yoğun olarak kullanılması nedeniyle, döviz kuru enflasyon görünümünü etkileyen önemli bir değişkendir. TCMB iktisatçılarının yaptığı son tahminlere göre, Türk lirasının Euro-ABD doları sepetine göre kalıcı olarak yüzde 10 değer yitirmesi bir yıl içinde genel fiyat endeksini yaklaşık yüzde 1,5 civarında artırmaktadır. Bu etkinin önemli bir bölümü altı ay içinde gerçekleşmektedir

Döviz Kuru Kanallarının Makro Finansal Risklerle Iliskisi

• TCMB finansal istikrara makro bir perspektiften bakmakta ve konuyu özellikle iç-dış denge bağlamında değerlendirmektedir.

• Döviz kuru cari denge ve makro finansal riskler ile doğrudan etkileşim halinde olan bir değişkendir.

• Döviz kurundaki aşırı değerlenme ise doğrudan ithal mallara olan göreli talebi hızlandırmaktadır.

• Sonuç olarak, gerek kredi genişlemesi gerekse yerli paranın aşırı değerlenmesi cari dengeyi bozucu etki yaparak sermaye hareketlerindeki ani değişimlere karşı ekonomiyi kırılgan hale getirebilmektedir. Makro finansal riskleri gözeten bir parasal otorite, böyle bir durumla karşılaştığında daha yavaş büyüyen krediler ve daha az değerli bir yerli parayı tercih edecek ve fiyat istikrarını sağlama amacı ile çelişmediği takdirde politika araçlarını bu yönde belirleyecektir.

• Döviz kuru da makro finansal risklerin birikmesine neden olan bir

değişkenden ziyade finansal istikrara dair sinyal niteliğindeki gösterge olarak

da düşünülebilir. Yani, makro finansal risklere dair bir “semptom” olarak

düşünebiliriz. Çünkü makroekonomik dengesizlikler kendilerini döviz kuru

kanalında gösterecektir.

• Döviz kurunun denge değerinden aşırı sapmaması tek başına finansal

istikrara dair yaşanabilecek sorunları gidermemektedir, ancak yine de ciddi bir

sorunun ortaya çıkma olasılığının göreli olarak daha az olduğu anlamına

gelmektedir. Yerli paranın aşırı değer kazanmasının kriz olasılığını artıran

gelişmelerin başındadır diyebiliriz.

TCMB’nin politika araçlarının son iki yıldaki seyri: Soldaki

Grafik’te faiz koridoru, TCMB ortalama fonlama faizi ve İMKB piyasasında oluşan kısa

vadeli faizler yer almaktadır.

UYGULANAN POLİTİKALARIN DÖVİZ KURU ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

•TCMB 2010 yılının sonlarından itibaren uyguladığı politikalarla, iç ve dış talep

arasındaki ayrışmayı sınırlamaya yönelik olarak döviz kurunu iktisadi temellerle

daha uyumlu hale getirmeyi amaçlamıştır.

• Bir önceki grafikte de görebileceğimiz gibi 2010 yılının sonlarından itibaren döviz

kurunun büyük ölçüde arzu edilen yönde ilerlediğini göstermektedir. Kasım 2010

dönemine kadar yükselen piyasaların para birimlerinin ABD dolarına karşı

değerleri Türk lirası ile beraber hareket ederken bu dönemden itibaren Türkiye

yükselen piyasa ekonomilerinden belirgin şekilde ayrışmıştır.

• Euro bölgesindeki sorunların derinleştiği 2011 Ağustos dönemine kadar Türk

lirası göreli olarak yaklaşık yüzde 20 oranında değer kaybetmiştir.

Ağustos ayından itibaren ise küresel risk iştahındaki bozulmayla beraber

yükselen piyasa ekonomilerinin para birimleri ABD dolarına karşı hızla değer

yitirirken Türk lirasının değer kaybı daha sınırlı olmuştur.

• Uygulanan yeni politika çerçevesinde, döviz kuru oynaklığı diğer gelişmekte olan ülkelere kıyasla daha sınırlı bir seyir izlemektedir. Nitekim 2011 yılında Türk lirasının göreli olarak belirgin şekilde değer kaybetmesine rağmen, oynaklığının akran ülkelerin para birimleriyle kıyaslandığında düşük kalmaya devam ettiği görülmektedir. Daha da önemlisi, Euro bölgesinde kamu borcu sorunlarının derinleştiği dönemde (Ağustos 2011 döneminden yılsonuna kadar), diğer gelişmekte olan ülkelerin genelinde döviz kuru oynaklığı belirgin şekilde artarken Türk lirasının oynaklığındaki yükseliş daha sınırlı kalmıştır.

REZERV OPSİYON MEKANİZMASI

• Kriz sonrası finansal istikrarı da hedefleyen TCMB, diğer araçların yanı sıra

Rezerv Opsiyon Mekanizması da uygulamaya koymuştur.

• 2011 Eylül ayından itibaren bankalara zorunlu karşılık oranlarını sadece TL

cinsinden değil, döviz ve altın cinsinden de bulundurma imkanı sağlamıştır.

• TCMB’ye özgü bir mekanizmadır.

• Temel amacı: sermaye hareketlerindeki aşırı oynaklığın makroekonomik ve

finansal istikrar üzerindeki negatif etkilerini ortadan kaldırmaktır.

• Bu mekanizma sayesinde TCMB’nin döviz rezervleri güçlendirilmiş ve

bankaların döviz rezervleri desteklenmiştir.

• Otomatik dengeleyici olarak çalışmaktadır.

• ROM bankalara daha kalıcı bir şekilde TL likiditesi sağlayarak bankaların

maliyetini düşürmüştür.

• ROM’un incelenen dönemlerde kur oynaklığını düşürücü yönde etkili olduğu

gözlemlenmiştir. Bu nedenle sermaye akımlarındaki oynaklıkların sebep

olduğu bu kur farklılıkların azaltılmasında etkin bir politika aracıdır.

• Kademeli olarak inşa edilmiştir. Üst sınır ilk önce Eylül 2011’DE %10 olarak

belirlenmiş daha sonra %40a kadar arttırılmıştır. Mayıs 2012’de ise %45e

kadar yükseltilmiştir.

CARI AÇıK

VE

SÜRDÜRÜLEBILIR

BÜYÜME

Nevra Mertcan

11103568

Cari Denge

Cari islemler dengesi, ödemeler

dengesi bilançosunun dış ticaret, hizmetler,

yatırım gelirleri ve cari transferler dengelerinin

toplamından oluşur.

Ülkenin cari işlemlerden elde ettiği gelirler, cari

işlemlere yapılan giderlerden daha daha

küçükse cari açık (cari işlemler açığı) olarak

nitelenir.

Türkiye’nin Güncel Durumu

• 2010’da %9,1, 2011’de %8,5, 2014’te %2,9

oranında büyüme.

• Tüketimde %13’e çıkış, ekipman yatırımlarında

%25’e çıkış ve işsizliğin %9,5’e düşmesi.

2001 - 2006 Arası Dönem

• 2002 krizi. (Ecevit’in devlet yönetiminde kriz var

sözü ile döviz patlaması, likidite ihtiyacının

karşılanamaması, 29 katrilyonluk devlet borcu

oluşması)

• Çözüm: «Güçlü Ekonomiye Geçiş» projesi,

stabilizasyon politikası.

• Yapılanlar: devlet bütçesinin kontrol altına

alınması, bankacılık sektörünü güçlendirme,

enflasyon kontrolü, özelleştirme, rekabet artışı,

kredi olanakları...

2001 - 2006 Arası Dönem

Eskiden bağlantılı olan bütçe açığı ve cari açık

2005’te negatif korelasyona dönüşüyor.

2007 – 2012 Arası Dönem

Cari Açık

İktisadi Büyüme

ve Sürdürülebilirlik / İstikrar

• Kısaca mal ve hizmet üretiminde artıştır, para yaratımına

bağlıdır.

• GSYİH ile ölçülür. Reel büyümeye bakılır. (Fiyat artışından

arındırılmış olarak.)

Nasıl Gerçekleşir?

• Üretim faktörlerinin prodüktivitesi artmalıdır.

• Üretim faktörlerinin stoğu artmalıdır.

• Teknolojik değişme olmalıdır.

2002 – 2011 arası GSYH Büyüme Oranları

Ekonomik Büyüme ve Son 10 yıl

İnişli çıkışlı ekonomik büyüme.

Kriz sonrası düşüş, hızlı iyileşme.

Ekonomik

Büyüme Karşılaştırması

• Son 4 yılda gelişmiş ülkelerle % 8 – 12 arasında arayı

kapatma

• Kore’nin büyümesi, oranın %40’lara düşmesi

• Kore kadar iyi değil ama Arjantin kadar da kötü değil.

1980 – 2010

Arası Büyüme İstikrarı

Büyüme istikrarlı değil. Krizlerden

fazlasıyla etkileniyor. Özellikle 2002

krizinde %5.4’ çıkmış.

Artmasının sebebi:

Özal zamanındaki liberalizasyon

politikası, gelişmekte olan ekonomiye

akan kapital.

Pozitif & Negatif Noktalar

Pozitif Negatif

• Pozitif Arz Şoku(Üretim

tekniği değiştirilmesi,

hammadde kaynak artışı vs)

• Açık ekonomi ve

globalizasyon

• Likidite akışı

• GSYİH artışı

• Cari açık artışı

• İstikrarsızlık

• Döviz kuru problemi

• İstikrarsızlık

• Enflasyon

• Değişken faiz oranları

• Politik belirsizlik

• Tüketici güvensizliği

Öngörüler