m1 sejarah perkembangan pembentukan istilah.ppt

7/29/2019 M1 Sejarah Perkembangan Pembentukan Istilah.ppt

1/28

Fakulti Bahasa Moden dan Komunikasi

Universiti Putra Malaysia

SEJARAH PERKEMBANGAN

PEMBENTUKAN ISTILAH(PM. DR.S.VIJAYALETCHUMY)

MINGGU 1

BBM3405:PERISTILAHAN


2/28



SEJARAH PERKEMBANGAN PEMBENTUKAN ISTILAH

Perkembangan Sebelum Wujudnya Pedoman

Usaha pembentukan istilah sebenarnya bermula sejak

1957, iaitu apabila tertubuhnya jawatankuasa istilah yang

pertama (selepas ini disebut JKI) JKI Kerajaan pada 15

Januari 1957.

Dalam jangkamasa 15 tahun iaitu dari 1957 hingga 1975,

usaha peristilahan ini telah melalui beberapa peringkatperkembangan, menyebabkan timbul beberapa cabaran

baru yang memerlukan penyelesaian yang lebih sesuai.


3/28



Masa 1975 terbahagi kepada dua zaman iaitu:

1) Zaman awal dengan penubuhan JKI yang pertama pada 1957

hingga 1960; dan

2) Zaman dari 1960 hingga 1975 yang ditandai dengan

penggunaan satu pedoman pembentukan istilah yang disusun

oleh Dewan Bahasa dan Pustaka (DBP).


4/28



Zaman 1957 1960

Zaman ini dikatakan zaman awal iaitu pada masa ini

tidak terdapat sebarang panduan pembentukan istilah

yang digunakan oleh JKI DBP itu. Antara ciri-ciri yangmenyebabkan pembentukan istilah adalah disebabkan:

Keperluan,

Jawatankuasa Pencipta Istilah; danTatacara Pembentukan Istilah


5/28



Keperluan

Tujuan DBP ditubuhkan adalah untuk menjalankan usaha merancang

dan membina bahasa Melayu menjadi bahasa Kebangsaan dan

bahasa rasmi bagi kegunaan sistem pendidikan dan pentadbiran

Malaysia.

Keperluan yang mendesak pada masa itu ialah menerbitkan buku

teks untuk kegunaan sekolah.

Hal ini menimbulkan keperluan untuk mewujudkan istilah bahasa

Melayu bagi kegunaan dalam penulisan buku teks tersebut.

Maka, JKI telah ditubuhkan, iaitu yang terdiri daripada JKI Kerajaan

dan Perjawatan, dan JKI Sains Am.


6/28



Jawatankuasa ini tidak mempunyai panduan atau falsafahatau tatacara kerja membentuk istilah.

Perkara yang menjadi pegangan mereka ialah istilah yang

dicipta mestilah bersifat murni. Dari sinilah munculnya

panduan bahawa istilah yang dicipta perlu sesuai dengan

lidah Melayu.

Antara yang dicipta seperti perkataan maging, maun,

stesen, kimia, dan sains yang sesuai dengan lidah Melayu.


7/28



Jawatankuasa Pencipta istilah

Semasa DBP di Johor Bahru JKI ditubuhkan. Antara yang

ditubuhkan lagi ialah JKI bagi bidang pertanian (pada 27

Mei 1958) serta Fizik dan Perhutanan pada 31 September

1958.

Pada peringkat awal, kemudahan dan kepakaran amat

kekurangan seperti tenaga terlatih dan berpengalaman baik

dalam bidang yang khusus dan juga bahasa.

Bagaimanapun objektif pembinaan bahasa tersebut perlu

dijalankan


8/28



Usaha JKI dalam mencipta dapat dibahagikan kepada dua

jenis, iaitu pada peringkat awal, JKI Kerajaan telah berjaya

mencipta istilah pentadbiran dan urusan kerajaan seperti

nama kementerian, jabatan, pejabat, pangkat, jawatan, namasurat dan borang.

Pada peringkat berikutnya JKI Sains Am pula berjaya

mencipta istilah untuk kegunaan penulisan buku-buku sekolah

termasuk Pertanian, Fizik dan Perhutanan.


9/28



Tatacara Pembentukan Istilah

Pada masa ini tiada pedoman pembentukan istilah. Oleh itu, pihak

JKI telah mengamalkan sikap tulen dalam pembentukan istilah

(Ainuddin Wahid, 1958 dalam Abdullah Hassan 1993:76).

Sifat bahasa Melayu mesti dipertahan apabila mencipta istilah.Peminjaman unsur asing ditolak untuk menjamin bahasa Melayu

tidak rosak.

Untuk mengelakkan peminjaman, sebagai jalan keluar mengatasimasalah JKI yang berpegang pada prinsip ini telah menjalankan

usaha menggabungkan unsur daripada kata bahasa Melayu untuk

membentuk istilah.


10/28



Bagaimanapun pengguna bahasa mengalami kesukaran untuk

mengenali istilah ini dari segi bentuk dan etimologi serta maknanya.

Contohnya:

maging = makan daging

jentolak = jentera tolak

maun = makan daun

jabanah = jalan bawah tanah

Bagaimanapun terdapat satu pihak yang berpendirian bahawa,

sekiranya istilah dalam bahasa Melayu tidak ada, maka, istilah asing

boleh dipinjam.

Sebenarnya tidak banyak yang berpendirian sedemikian kerana jelas

kekerapan peminjaman dan penyaduran tidak tinggi pada zaman itu.

Pada masa itu, kata Arab yang telah mantap lebih mudah diterima

daripada kata bahasa Inggeris, misalnya kimia untuk chemistry.


11/28



Zaman 1960 hingga 1975

DBP sejak 1960 telah menyusun satu pedoman

pembentukan istilah yang digunakan dan dapat menjadikan

kegiatan pembentukan istilah bahasa Melayu lebih selaras

kerana pedoman ini telah dapat menyeragamkan usahapembentukan istilah tersebut melalui penggunaan satu

pedoman yang sama.


12/28



Pedoman Pembentukan Istilah

Terdapat tiga pedoman pembentukan istilah yang telah disusunbagi kegunaan pembentukan istilah bahasa Melayu, iaitu:

1 Pedoman Membentuk Istilah-istilah Baharu DBP yang mula

digunakanpada tahun 1959.

2 Dasar, cara dan pedoman Membentuk Istilah Baharu Bahasa

Melayu DBP yang mula digunakan selepas 1970.

3 Pedoman Pembentukan Istilah Universiti Malaya telah disusun

dan

digunakan dalam tahun 1971.


13/28



Pedoman yang pertama diterima dan digunakan meluas oleh JKI.

Oleh sebab hanya satu pedoman pada masa itu, maka pedoman ini

banyak mempengaruhi usaha pembentukan istilah pada masa

tersebut.

Pedoman pembentukan istilah kedua dan ketiga diperkenal selepas1970 sebelum kewujudan Pedoman Umum

Pembentukan Istilah (selepas ini disebut PUPI).

Pedoman ini adalah usaha pembaikan yang dilakukan dalam usahamenyusun pedoman pembentukan istilah.


14/28



Antara pembaikan yang dilakukan ialah mengemukakanperincian tentang ciri-ciri linguistik dan tatabahasa bahasa

Melayu.

Asmah Hj. Omar telah menyusun pedoman yang ketiga bagikegunaan pembentukan istilah di Universiti Malaya (UM) yang

menggunakan penjelasan mengikut keperluan ilmu bahasa.


15/28



Perbandingan dengan Zaman Awal

Pada zaman ini masih ada beberapa golongan ahli

pembentukan istilah yang berpegang pada prinsip dalam

eraprintis yang menyebabkan golongan ini tidak menghayati

pedoman yang telah disediakan.


16/28



Peranan Bahasawan dalam Pembentukan Istilah

Terdapat bahasawan yang bergiat secara aktif pada sekitar

tahun 1964 iaitu dalam JKI Linguistik dan Kesusasteraan.

Ketiadaan bahasawan yang berkelayakan ketara pada masa

itu. Bagaimanapun ahli-ahli JKI masa itu dapat menunjukkankekreatrifan dalam membentuk istilah. Bahkan terdapat

beberapa keputusan yang ditentukan oleh JKI pada masa itu

sangat berkesan dan mantap.

Di samping usaha DBP ini terdapat institusi lain yang terlibat

secara langsung iaitu UM.

DR. S. V.LETCHUMY (FBMK)


17/28



Peranan Bahasawan dalam Pembentukan Peristilahan

Ramai bahasawan aktif sekitar 1964 dalam JKL Linguistik

Kesusteraan.

Bilangannya kurang pada masa itu tetapi mereka aktif.

Turut aktif menyumbang ketika itu ialah :

-DBP

-Universiti Malaya

Ramai lagi penyumbang penyumbang mengikut bidang-bidang

kepakaran masing masing.

Mereka dipanggil untuk menyumbang ketika diperlukan.DR. S. V.LETCHUMY (FBMK)


18/28


Universiti Putra MalaysiaANGGOTA JK TETAP BAHASA MELAYU KEMAHIRAN

PENDIDIKAN MALAYSIA.

Dato Haji Jumaat bin Dato Haji Mohammad NoorDewan Bahasa Pustaka. (DBP)

Dato Profesor Dr. Hajah Asmah Haji Omar

Universiti Malaya (UM )

Dato Dr. Haji Mohammad Ghazali Haji Abdul Rahman

Jabatan Perdana Menteri (JPM)

Profesor Abdullah HassanUniversiti Sains Malaysia (USM)

Profesor Dr. Farid M.Onn.

Dewan Bahasa Pustaka (DBP) DR. S. V.LETCHUMY (FBMK)


19/28


Universiti Putra Malaysia Profesor Madya Dr. Haji Amat Juhari Moain

Universiti Putra Malaysia (UPM)

Dato Syed Abu bakar Barakhbar

Majlis Peperiksaan Malaysia

Profesor Dr. Nik Safiah binti Haji Abdul Karim

Universiti Malaya (UM)

Dato Dr. Haji Mohammad Mansor bin Haji Salleh

Istitut Teknologi MARA (UITM)

Dr. Arfah binti Abdul Aziz

Kementerian Pendidikan Malaysia

Encik Sulaiman Masri (DBP)



20/28



Anggota Tetap yang pernah berkhidmat

1 Datuk Haji Sujak bin Rahiman (Pengerusi )

2 Datuk Haji Hassan bin Ahmad ( Pengerusi )

3 Allahyarham Haji Kamaluddin bin Muhammad ( Anggota )

4 Tan Sri Datuk Wira Abdul Rahman Arshad ( Anggota )

5 Profesor Madya Alias Shamsudin ( Anggota )


21/28



PERKARA 152 (BM )

Dalam perkara 152 Perlembagaan Malaysia peruntukkan BM wajib

digunakan dalam setiap pentadbiran kecuali dalam pentadbiran di

Makhmah, mengutamakan penggunaan Bahasa Inggeris.

Walaupun begitu, pada masa sekarang iaitu mulai tahun 1990,

Bahasa Melayu telah digunakan secara meluas di makhamah

makhamah.



22/28



Menurut Awang Had Salleh(1980), beliau menyatakan:

Perkembangan menjamin taraf taraf kedudukan BM

dan segi undang undang oleh demikian menggalakkan

rakyat menghormati bahasa itu. Dasar Pendidikan pula

menjamin Perlaksanaan Perkembangaan bahasa melalui

sistem persekolahan.

DBP diarahkan untuk mencapai matlamat yang

terkandung dalam fasal 152 Perlembagaan dan Perakuan.



23/28



Istilah baru diperlukan untuk tujuan :

1970 : Ungkapan idea baru

1980 : Konsep baru

1990 : Pemikiran baru

: Ilmu baru: Dapatan baru

: Perkembangan ilmu sains dan teknologi baru

JKL pun diwujudkan untuk bidang :

i) Pos ii) Perubatan

iii) Agama iv) Kejuruteraan

v) Undang - undang



24/28



Perundingan: Jawatankuasa Istilah

Pihak DBP telah berusaha menubuhkan beberapa JKI lain untuk

mempercepat usaha memperkaya kosa kata dan istilah bahasa

Melayu.

Usaha penubuhan ini bersesuaian dengan pelaksanaan bahasa

Melayu sebagai bahasa pengantar di sekolah-sekolah.

Pelaksanaan bahasa Melayu di sekolah dilaksanakan secara

berperingkat-peringkat, dan istilah dalam pelbagai ilmu diperlukanuntuk menampung keperluan pengungkapan idea, konsep dan

proses dalam sesuatu bidang ilmu.



25/28



Selain itu keperluan membentuk istilah seperti bidang Pos,

Perubatan, Kejuruteraan dan Undang-Undang diperlukan.

Bagaimanapun agak menghairankan, biarpun bidang ini

diberikan perhatian secukupnya sejak awal, tetapi bidang inilah

yang belum memuaskan dalam pelaksanaan bahasa Melayu.

Namun sejak akhir-akhir ini dengan perancangan yang

bersistematik dan pakar yang berkebolehan dalam bidang

masing-masing bertambah maka masalah tersebut mulai diatasi

lebih-lebih lagi penglibatan serius pihak institusi tinggimemanfaatkan istilah tersebut.


26/28



Dengan tertubuhnya pelbagai JKI untuk bidang ilmu yang

tertentu, maka wujud pula masalah lain iaitu masalahpenyeragaman istilah yang sukar diatasi.

Perkara ini berlaku kerana tiadanya pedoman yang lengkap dan

sistematik dapat digunakan.

Bagaimanapun usaha perancangan dan pembinaan istilah

bahasa Melayu telah menghasilkan sejumlah besar istilah untuk

bahasa Melayu dan diterbitkan dalam beberapa buah buku.


27/28



Zaman Pedoman Umum Pembentukan istilah (PUPI) Selepas 1975

Terdapat beberapa ciri yang membezakan zaman peristilahan denganzaman sebelumnya. Hal ini dapat dinyatakan seperti berikut:

i) Bahasa Melayu mengalami perkembangan pesat pada masa ini.

Penggunaan bahasa Melayu sebagai bahasa pengantar di institusi

tinggi menuntut peristilahan yang banyak dengan semerta. Oleh itukaedah lama tidak dapat menggalakkan pembentukan istilah dengan

segera. Kaedah atau pedoman yang lebih mantap, praktis serta yang

sesuai diperlukan.

ii) Kewujudan kerjasama antara Malaysia Indonesia dalam bidang

kebahasaan iaitu ejaan dan istilah diutamakan.

iii) Pembentukan Jawatankuasa Tetap Bahasa Melayu (JKTBM) sebagai

badan penasihat tertinggi tentang kebahasaan.


28/28



Selepas penubuhan JKTBM pada Disember 1972 dan

pembentukan PUPI 1975, dasar DBP dapatdirumuskanseperti berikut (Hassan Ahmad, 1984):

Sumber istilah daripada bahasa Melayu dan bahasa serumpun

hendaklah diutamakan.

Selaras dengan PUPI.

Istilah hendaklah betul dari segi makna, bentuk dan

tatabahasa.

Istilah lama yang mantap tidak perlu disesuai dengan PUPI atau

diubah tanpa alasan munasabah.

m1 sejarah perkembangan pembentukan istilah.ppt

Documents