Yasemin ATEŞ1, Nezehat Özgül ÜNLÜER1

1Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Bölümü, Etlik Doğu Kampüsü, Ankara

Multipl Sklerozlu Kadınlarda Erken Foliküler Fazda Pozisyon Duyusu ve

Dengenin İncelenmesi - Pilot Çalışma

GirişMS’in nedeni tam bilinmemekle birlikte multifaktöriyeldir.Genetik, çevresel ve hormonal faktörlerin rol oynadığı otoimmünbir mekanizmaya sahiptir.

Kadın > Erkek

Cinsiyet hormonlarının nöral ve immün sistemi etkilemesi,

Diyet ve beslenme alışkanlıkları,

Sigara kullanımı,

Kadınların iş alanında ve sosyal hayatta farklı rollere sahipolması

*Press C. Handbook of multiple sclerosis: CRC Press; 2001.

*Mirza M. The etiology and the epidemiology of multiple sclerosis. Erciyes Medical Journal. 2002;24(1):40-7.

Giriş Kadınlarda menstrual siklusa bağlı olarak hormonal

dalgalanmaların meydana gelmesi; üreme sistemi dışındamerkezi sinir sistemi etkileyerek fizyolojik, nörolojik ve motorfonksiyonlar üzerinde değişimlere neden olmaktadır.

• Postural kontrol, nöromuskuler koordinasyon, propriosepsiyon gibi parametreler üzerinde meydana getirdiği değişimlerle fiziksel performansı etkilemektedir.

* Constantini NW, Dubnov G, Lebrun CM. The menstrual cycle and sport performance. Clinics in sports medicine. 2005;24(2):e51-e82.

* Fridén C, Hirschberg AL, Saartok T, Renström P. Knee joint kinaesthesia and neuromuscular coordination during three phases of the menstrual cycle in

moderately active women. Knee Surgery, Sports Traumatology, Arthroscopy. 2006;14(4):383-9.

Giriş

MS hastalarında cinsiyet hormonlarının beyin hasarına veiyileşmeye etkisi MRG’de hastalık aktivitesini etkilemektedir.

Hastalık aktivitesinin hamilelikte baskılanması ve doğumsonrasında artış görmesi cinsiyet hormonlarınındalgalanmasından kaynaklanmaktadır.

*Tomassini V, Onesti E, Mainero C, Giugni E, Paolillo A, Salvetti M, et al. Sex hormones modulate brain damage in multiple sclerosis: MRI evidence.

Journal of Neurology, Neurosurgery & Psychiatry. 2005;76(2):272-5.

*Vukusic S, Hutchinson M, Hours M, Moreau T, Cortinovis‐Tourniaire P, Adeleine P, et al. Pregnancy and multiple sclerosis (the PRIMS study):

clinical predictors of post‐partum relapse. Brain. 2004;127(6):1353-60.

Amaç

Çalışmanın amacı; gonadal hormonların MS semptomlarıüzerindeki etkilerine bağlı olarak MS’li kadınlarda erkenfoliküler fazda diz pozisyon duyusu ve dengesini incelemekti.

Materyal Yöntem

MS grubu için;

Nörolog tarafından MS tanısı alan,

Farklı nörolojik problemi olmayan,

Standardize Mini Mental Durum Test puanı 24 ve üzeri olan,

Son 6 ayda atak geçirmemiş ,

Son 6 ay içerisinde alt ekstremiteye ait kas iskelet problemi olmayan,

Oral kontraseptif veya hormon tedavisi almayan,

Düzenli menstrul siklusa sahip,

Çalışmaya katılmaya gönüllü kadınlar dahil edilecektir.

Çalışmaya dahil edilme kriterleri;

Kontrol grubu için;

• Herhangi bir nörolojik problemi olmayan,

• Son 6 ay içerisinde alt ekstremiteye ait kas iskelet problemi olmayan,

• Oral kontraseptif veya hormon tedavisi almayan,

• Düzenli menstrul siklusa sahip,

• Çalışmaya katılmaya gönüllü kadınlar dahil edilecektir.

Çalışmamızda MS tanısı almış 8 ve sağlıklı 7 kadındeğerlendirildi.

MS’li hastaların tanı süresi 7,3±1,3 yıl ve EDSS median (IQR 25-75) değerleri 1.0 (1,00-1,50) idi.

BKİ: Beden Kitle İndeksi

p<0.05

MS (n= 8)

X±SD

Kontrol (n=7 )

X±SD

p

Yaş (yıl) 36,7±2,6 32,8±3,2 0,36

Boy (cm) 162,1±1,7 162,7±2,3 0,84

Kilo (kg) 62,7±2,93 23,9±2,5 0,99

BKİ (kg/m2) 23,9±1,2 62,71±5,7 0,99

Menstruasyon Süresi (gün) 5,6±0,4 5,8±0,3 0,68

Siklus Süresi (gün) 29,62±1,76 30,00±1,73 0,68

Tablo 1. Bireylerin Tanımlayıcı Özellikleri

Yöntem

Kanamanın başladığı gün menstrual siklusun birinci günü kabuledildi. 1-3. günler arası erken folikül faz olarak belirlendi.

1. Pozisyon duyusu

2. Denge

Dinamik Denge

Statik Denge

Biodex-BioSway™ Portatif Denge Sistemi

ACUMAR™ dual dijital inklinometre

Yöntem

İstatistiksel Analiz

Verilerin analizinde SPSS versiyon 22 yazılımı kullanıldı.

Verilerin normal dağılıma uyup uymadığı örneklem sayısınauygun olarak tanımlanmış Shapiro-Wilks testi ile incelendi.

Normal dağılıma uymayan veriler için Mann Withney U testikullanıldı. Normal dağılıma uyan veriler için T- testi kullanıldı.

Normal dağılım gösteren sayısal değişkenler ortalama ±standart sapma (X±SS), normal dağılım göstermeyendeğişkenler ortanca ve çeyrekler arası uzaklık (IQR) tanımlayıcıistatistikleri ile ifade edildi.

Verilerin analizinde istatistiksel anlamlılık değeri p<0.05 olarakalındı.

Bulgular

MS (n=8 )

X±SD

Kontrol (n=7 )

X±SD

p

Pozisyon Duyusu (ᵒ) Sağ diz 60ᵒ 5,8 ±0,84 3,1±0,32 0,014*

Sol diz 60ᵒ 5,2±0,84 3,5±1,0 0,25

Dinamik Denge (%) Total puan 49,62±4,03 70,14±0,001 0,001*

MS (n=8 )

IQR 25-75

Kontrol (n=7 )

IQR 25-75

p

Statik Denge (puan) Gözler açık 0,4 (0,3-0,4) 0,2 (0,2-0,3) 0,021*

Gözler kapalı 1,05 (0,6-1,5) 0,6 (0,3-0,6) 0,009*

MS: Multipl Skleroz

p<0.05

Tablo 2. Grupların Diz Pozisyon Duyusu ve Denge Parametrelerinin

Karşılaştırılması

Tartışma

MS’li kadınların erken folikül fazında diz pozisyon duyusunun

bozulduğu, statik ve dinamik denge parametrelerinin arttığı

gözlemlendi.

John ve arkadaşları sağlıklı kadınlarda menstrual siklusun nöromuskulerkontrol ve biomekanik yapılara olan etkisi incelemişler. Menstrualsiklusun üç fazında da nöromuskuler kontrol ve biomekanik yapılardaherhangi bir değişiklik olmadığını raporlamışlardır.

• Derya ve arkadaşları sağlıklı kadınlarda yaptıkları çalışmada, ovulasyondöneminde östrojene bağlı ligament elastikiyetindeki artışın dinamikdengeyi olumsuz etkilediğini ancak statik dengede farkoluşturmadığını bildirmiştir.

Tartışma

Kadınlarda otoimmün hastalıklara duyarlılığı arttıran östrojeninMS’de hastalığın başlangıcı ve seyri üzerinde etkileri olduğubilinmektedir.

Östrojenin gebelik, menstrual siklusun değişik fazlarında vemenopoz gibi geçiş dönemlerinde hastalık aktivitesini etkileyeceğiraporlanmıştır. Östrojenin ani düşüş gösterdiği dönemlerde atakların2-3 kat arttığı bilinmektedir

Limitasyon

Çalışmamızın birkaç limitasyonu bulunmaktadır.

1- Sonuçlarımız sadece erken folikül fazını içermektedir.

2- Katılımcıların medeni durumu, gebelik öyküsü gibifaktörlerinin etkisi daha detaylı şekilde ortaya konulabilirdi.

3- Son olarak da menstruasyon her kadında farklı şiddette ağrıyaneden olmaktadır.

Sonuç

Çalışmamızda östrojenin düşüşü ile diz pozisyon duyusununkorunamadığı ve denge kaybının meydana geldiği gözlenmiştir.

1- MS’li kadınların cinsiyet hormonlarındaki düşüşe bağlınörolojik semptomlarında artışa neden olacağını düşünmekteyiz.

2- Erken folikül fazda östrojen düşüşünün kognisyon üzerindekiolumsuz etkilerine bağlı pozisyon duyusu ve buna bağlı dengeyietkileyebilmesidir.

3-Son olarak da kanamaya bağlı vücutta meydana gelen fizikselve psikolojik değişikliklerin de fonksiyonel performans üzerindeolumsuz etkilere sahip olabileceğini düşünmekteyiz.

Sonuç

Sonuç olarak MS’li kadınlarda menstrual siklusun erken

foliküler fazında diz pozisyon duyusu ve denge etkilenmektedir.

Cinsiyet hormonlarındaki düşüşe bağlı olarak pozisyon duyusu

ve dengede meydana gelen değişiminin kadınları yaralanmalara

daha açık hale getirebileceğini düşünmekteyiz.

MS’li kadınlarda fizyoterapi ve rehabilitasyon

değerlendirmelerinde ve buna bağlı olarak tedavi

programlarının oluşturulmasında menstrual siklusun dikkate

alınması gerektiğini düşünmekteyiz.

TEŞEKKÜRLER