BALKANLAR veBALKAN ÜLKELERİCOĞRAFYASIRamazan ÖZEY

Ramazan Özey

BALKANLAR VE BALKAN ÜLKELERİ COĞRAFYASI

ISBN 978-605-318-545-1DOI 10.14527/9786053185451

Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

© 2016, Pegem AkademiBu kitabın basım, yayım ve satış hakları

Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ye aittir.Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıtya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.

Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında

yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınlarısatın almamasını diliyoruz.

1. Baskı: Eylül 2016, Ankara

Yayın-Proje: Ümit DilaverDizgi-Grafik Tasarım: Didem Kestek

Kapak Tasarımı: Pegem Akademi

Baskı: Ay-bay Kırtasiye İnşaat Gıda Pazarlama ve Ticaret Limited Şirketi

Çetinemeç bulvarı 1314.Cadde No:37A-B

Yayıncı Sertifika No: 14749 Matbaa Sertifika No: 33365

İletişim

Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARAYayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51

Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08

Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60

İnternet: www.pegem.net

E-ileti: pegem@pegem.net

Bu kitabımı,

Merhum Anneme ve Babama,

Sevgili Eşim ve Çocuklarıma,

Değerli Hocalarıma

ve Sevgili öğrencilerime İthaf ediyorum

R.Ö

Prof. Dr. Ramazan ÖZEY

*1955 yılında, Aydın ili, Bozdoğan ilçesi, Akseki Köyü’nde doğdu.

*1979 yılında, Atatürk Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Bölümü’nden mezun oldu.

*1981 yılında Atatürk Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Bölümü, Türkiye ve Ülkeler Coğrafyası kürsüsünde asistan oldu.

*1991 yılında, Marmara Üniversitesi, Atatürk Eğitim Fakültesi, Sosyal Bilim-ler Eğitimi Bölümü, Coğrafya Eğitimi Anabilim Dalı’na naklen ataması yapıldı.

*1985’de doktor, 1987’de Yardımcı Doçent, 1993 yılında Doçent, 1999 yılında Profesör oldu.

*1995-1999 yıllarında, Marmara Üniversitesi, Ortadoğu ve İslam Ülkeleri Enstitüsü Müdür Yardımcılığı ve aynı yıllarda enstitünün Coğrafya ve Demografi Anabilim programı başkanlığını yapmıştır.

*2009-2010 Öğretim Yılında, Harp Akademileri, Stratejik Araştırmalar Enstitüsü’nde (SAREN), “Jeopolitik ve Jeostratejik” derslerini yürütmüştür.

*2001-2012 yılları arasında, bölüm başkanlığı ve anabilim dalı başkanlığı gö-revlerini yürütmüştür. 26 Aralık 2012 – 26 Aralık 2015 yılları arasında, Marmara Üniversitesi, Atatürk Eğitim Fakültesi dekanı olarak görev yapmıştır.

*Halen Marmara Üniversitesi, Atatürk Eğitim Fakültesi, Orta Öğretim Sos-yal Alanlar Eğitimi Bölümü, Coğrafya Eğitimi Anabilim Dalı’nda, öğretim üyesi olarak görev yapmaktadır. 2014’den beri Ortadoğu ve İslam Ülkeleri Enstitüsü, Coğrafya ve Jeopolitik Anabilim Dalı program başkanlığını yürütmektedir.

*Evli, dört çocuklu olup, İngilizce bilmektedir.

*40’ı aşkın kitabı, 135’i aşkın Türkçe ve İngilizce dillerinde yazılmış bilim-sel makalesi, aylık dergilerde 320’yi aşkın makalesi ve çeşitli gazetelerin düşünce köşelerinde gündem ile ilgili çok sayıda yazıları yayınlanmıştır. Özey’in kitapla-rından ve makalelerinden bazıları değişik dillere çevrilmiştir. “Afetler Coğrafyası- Hazards Geography” kitabı, Tebriz Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Muhammed Zaheri tarafından Farsça’ya çevirisi yapılarak yayınlanmıştır.

* Özey, bugüne kadar Türkiye’nin çeşitli şehir ve kasabalarında, gündem ile ilgili çok sayıda konferanslar vermiş ve vermeye devam etmektedir.

*Özey, “Yesevi 2001 Yılı Sevgi ve Hoşgörü Ödülleri” töreninde, “Türk Dün-yası Araştırmaları” dalında, “Yılın Bilim Adamı Ödülü”nü almıştır. Özey, Prof.Dr. Mümtaz Turhan Sosyal Bilimler Lisesi tarafından, 2014 Yılı, Coğrafya Dalında, Kristal Lale Ödülü’nü almıştır.

İçindekiler v

ÖN SÖZ

Balkanlar ve Balkan ülkeleri, coğrafi açıdan büyük önem taşıyan bölge ve ül-kelerdir. Bu önemi, hem doğal hem de beşeri ve ekonomik özelliklerinden kaynak-lanmaktadır. Coğrafi konum olarak, büyük avantajları vardır. Doğal yapısı itiba-riyle, insan yaşamı için en elverişli topraklara sahiptir.

Balkanlar, Avrupa kıtasının güneydoğusunda yer alan bir yarımadadır. Bal-kanlar, adını bölgede bulunan Balkan dağlarından alır. Balkan adı, 19. yüzyıl baş-larından beri kullanılagelmekte ve “sık ormanlarla kaplı sıradağ ya da çalılıklarla kaplı engebeli arazi” anlamlarına gelmektedir. Balkanlar, aynı zamanda Güneydo-ğu Avrupa olarak da adlandırılır.

Balkan yarımadası; batıda Adriyatik, doğuda Karadeniz ile Kuzeyde ise Tuna ve Sava Nehirlerinin oluşturduğu ovalarla çevrilidir. Güneyde ise birçok ada ve yarımada ile Akdeniz’in ortalarına kadar ilerler. Yarımadaya adını veren Balkan Dağları, yarımadanın kuzeyinde yer alır.

Balkan yarımadasının ilk dikkati çeken özelliği, dağlık oluşudur. Balkan yarı-madasının hemen her yerinde dağlara rastlamak mümkündür. Balkan yarımada-sında bulunan dağlar, dört ana grupta toplanır. Bunlar; Dinar dağları, Karpatlar, Balkanlar ve Rodop dağlarıdır.

Balkan coğrafyası içinde, Arnavutluk, Bosna-Hersek, Bulgaristan, Karadağ, Kosova, Makedonya ve Yunanistan ülkeleri topraklarının tamamı yer alır. Ayrı-ca Balkanlar’da yer alan ülkelerden Hırvatistan’ın % 54,8’i, Romanya’nın % 6,5’i, Sırbistan’ın % 72,2’si, Slovenya’nın % 26,7’si, Türkiye’nin % 3’ü Balkan sınırları içinde yer alır. İtalya topraklarının % 0.1’i (295,1 km²) Balkan coğrafyası içinde yer alır. Ancak topraklarının çok az bir kısmı Balkanlar içinde kalan İtalya, Balkan ülkesi sayılmamaktadır.

Balkanlar bölgesinin jeopolitik önemini kat kat artıran çok neden vardır. Bunlar arasında, eski kara kütlelerinin kavuşum noktasında oluşu, Hristiyan ve Müslüman dünyanın karşılaşma bölgesinde oluşu, Haçlı Seferleri’nin yolu üzerin-de olması bakımından jeopolitik önemi daha da artmıştır. Öte yandan dünya ti-caretinde, bölge; tam geçiş noktasını oluşturmaktadır. Yani Uzakdoğu Ülkeleri’nin ve Avrupa Ülkeleri’nin malları Balkanlar bölgesinden geçer ve burası Avrupa, Asya ve Afrika kıtalarının kavuşum noktasıdır.

Kitabı, siz değerli okuyucularımıza yakışan bir baskı kalitesiyle yayınlayan Pegem Yayınları yetkililerine, teşekkürü bir borç biliriz. En büyük teşekkürü, eşim ve çocuklarıma yapmam gerekiyor. Çünkü uzun süren bu çalışmalarım sırasın-da, her zaman maddi ve manevi desteklerini benden hiçbir zaman esirgemediler.

Maddi olarak evde olmama rağmen bilgisayarın başında çalışmaların içine çok yoğun bir şekilde dalışım ve uzun süre manevi anlamda evden uzak kalışıma, bü-yük bir sabır ve metanetle karşıladılar. Desteklerinden ve sabırlarından dolayı aile bireylerime, ayrı ayrı teşekkürü bir borç bilirim. Kitabı başından sonuna kadar, büyük bir titizlikle okuyup, gerekli düzeltmeleri yapan meslektaşım Dr. Ali Osman Kocalar’a teşekkür ederim.

Her kitabımızda hatırlattığımız gibi, bu eser de hatasız değildir. Gözümüzden kaçmış ve özellikle yazım hatası diyebileceğimiz küçük hatalar olabilir. Doğrular okuyucuya, hatalar bize aittir. Hatalar tarafımıza bildirildiği takdirde, kitabın bun-dan sonraki baskılarında şüphesiz düzeltilecektir. Hatalarımızı, hatırlatmalarınızı, isteklerinizi ve kitap hakkındaki görüş ve düşüncelerinizi, email adresimize (ra-mozey@hotmail.com veya rozey@marmara.edu.tr) göndermeniz halinde, kitabı-mızı gelecek baskılarında daha mükemmel görmeniz mümkün olacaktır.

Bu kitap, üniversitelerimizin coğrafya bölümleri, coğrafya eğitimi ile sosyal bilgiler eğitimi anabilim dallarında öğrenim gören lisans ve yüksek lisans öğren-cileri için hazırlanmıştır. “Dünyanın en büyük adamı öğrencidir. Dünyanın en küçük adamı ise öğrenecek bir şeyi kalmayandır.” Dolayısıyla bu kitap, dünyanın en büyük adamları için hazırlanmıştır. Balkanlar ve Balkan Ülkeleri arasında-ki ilişkiler, son yıllarda gittikçe iyiye gitmekte ve eski düşmanlıklarda yumuşama görülmektedir. Balkanlar ve Balkan ülkeleri hakkında ayrıntılı bilgi edinmek iste-yenlere, önemli bir başvuru kaynağı olacağı beklenmektedir.

10 Ağustos 2016 Prof. Dr. Ramazan ÖZEY

Maltepe-İSTANBUL

viii Balkanlar ve Balkan Ülkeleri Coğrafyası

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ .................................................................................................................vii

BİRİNCİ KİTAP

BALKANLAR COĞRAFYASI

BİRİNCİ BÖLÜM

BALKANLAR COĞRAFYASI

1.Balkanlar Nedir ve Neresidir? .........................................................................3

2.Balkanlar’ın Konumu, Sınırları ve Alanı .......................................................5

İKİNCİ BÖLÜM

BALKANLAR’IN DOĞAL COĞRAFYASI

1.Balkanlar’ın Yeryüzü Şekilleri Özellikleri .....................................................13

2.Balkanlar’ın İklim Özellikleri .........................................................................16

3.Balkanlar’ın Akarsuları ve Gölleri ..................................................................23

4.Balkanlar’ın Toprak ve Bitki Örtüsü Özellikleri ...........................................27

5.Balkanlar’da Doğal Yaşam ...............................................................................29

6. Balkanlar’da Doğal Afetler .............................................................................30

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

BALKANLAR’IN BEŞERİ COĞRAFYASI

1. Balkanlar’ın Tarihi Gelişim Özellikleri .........................................................33

2. Balkanların Geçmişteki Nüfusu ....................................................................34

3. Balkanların Bugünkü Nüfusu ........................................................................38

4. Balkanlar’da Dil ve Dini Yapı .........................................................................41

5. Balkanlar’da Etnik Yapı ...................................................................................46

6. Balkanlardaki Müslüman Nüfus ve Göçler ..................................................51

7. Balkanlarda Bölünmüş Halklar .....................................................................52

8. Balkanlarda Bölünmüş Topraklar .................................................................54

9. Kültürel Etkileşim ............................................................................................60

10. Balkanlar’ın Jeopolitik Önemi .....................................................................61

11. Balkanlar’ın Yerleşme Özellikleri ................................................................68

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

BALKANLARIN EKONOMİK COĞRAFYASI

1. Balkanlar’ın Tarım ve Hayvancılık Özellikleri ............................................75

2. Balkanlar’ın Madenleri ve Sanayi Özellikleri ...............................................77

3. Balkanlar’ın Turizm Özellikleri .....................................................................78

4. Balkanlar’ın İletişim ve Ulaşım Özellikleri ..................................................80

5. Balkan Ülkelerinin Ticaret Özellikleri .........................................................81

İKİNCİ KİTAP

BALKAN ÜLKELERİ COĞRAFYASI

BİRİNCİ BÖLÜM

ARNAVUTLUK CUMHURİYETİ

1. Arnavutluk’un Coğrafi Kimliği .....................................................................85

2. Arnavutluk’un Doğal Coğrafya Özellikleri ..................................................85

2.1. Arnavutluk’un Yeryüzü Şekilleri ........................................................85

2.2. Arnavutluk’un İklim Özellikleri.........................................................87

2.3. Arnavutluk’un Akarsuları ve Gölleri .................................................89

2.4. Arnavutluk’un Toprak, Bitki Örtüsü ve Doğal Hayvan Özellikleri ...........................................................................92

3. Arnavutluk’un Beşeri Coğrafya Özellikleri..................................................93

3.1. Arnavutluk’un Tarihi Gelişimi ...........................................................93

3.2. Arnavutluk’un Nüfus Miktarları ve Özellikleri ................................95

3.3. Arnavutluk’un Yerleşme Özellikleri ..................................................99

x Balkanlar ve Balkan Ülkeleri Coğrafyası

4. Arnavutluk’un Ekonomik Coğrafya Özellikleri ..........................................102

4.1. Arnavutluk’un Tarım ve Hayvancılık Özellikleri ............................103

4.2. Arnavutluk’un Madenler ve Sanayi Özellikleri ................................109

4.3. Arnavutluk’un Haberleşme ve Ulaşım Özellikleri ...........................110

4.4. Arnavutluk’un Turizm Özellikleri .....................................................111

4.5. Arnavutluk’un Ticaret Özellikleri ......................................................114

5. Türkiye-Arnavutluk İlişkileri .........................................................................115

6. Sayılarla Arnavutluk .......................................................................................117

İKİNCİ BÖLÜM

BOSNA – HERSEK CUMHURİYETİ

1. Bosna-Hersek’in Coğrafi Kimliği ..................................................................121

2. Bosna-Hersek’in Doğal Coğrafya Özellikleri ..............................................122

2.1. Bosna-Hersek’in Yeryüzü Şekilleri ....................................................122

2.2. Bosna-Hersek’in İklim Özellikleri .....................................................124

2.3. Bosna-Hersek’in Akarsuları ve Gölleri .............................................127

2.4. Bosna-Hersek’in Toprak, Bitki Örtüsü ve Doğal Hayvan Özellikleri .....................................................................................................128

3. Bosna-Hersek’in Beşeri Coğrafya Özellikleri ..............................................130

3.1. Bosna-Hersek’in Tarihi Gelişimi ........................................................130

3.2. Bosna-Hersek’in Nüfus Miktarları ve Özellikleri ............................132

3.3. Bosna-Hersek’in Yönetimi ..................................................................137

3.4. Bosna-Hersek’in Yerleşme Özellikleri ...............................................139

4. Bosna-Hersek’in Ekonomik Coğrafya Özellikleri ......................................144

4.1. Bosna-Hersek’in Tarım ve Hayvancılık Özellikleri .........................145

4.2. Bosna-Hersek’in Madenler ve Sanayi Özellikleri ............................149

4.3. Bosna-Hersek’in Haberleşme ve Ulaşım Özellikleri .....................152

4.4. Bosna-Hersek’in Turizm Özellikleri ..................................................154

4.5.Ticaret Özellikleri .................................................................................157

İçindekiler xi

5. Sancak Bölgesi .................................................................................................158

6. Türkiye-Bosna-Hersek İlişkileri ....................................................................161

7. Sayılarla Bosna Hersek ...................................................................................163

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

BULGARİSTAN CUMHURİYETİ

1. Bulgaristan’ın Konumu ve Sınırları ...............................................................165

2. Bulgaristan’ın Doğal Coğrafya Özellikleri ...................................................165

2.1.Yeryüzü Şekilleri ...................................................................................165

2.2. İklim Özellikleri ...................................................................................167

2.3. Akarsular ve Göller ..............................................................................168

2.4. Toprak, Bitki Örtüsü ve Doğal Hayvanlar ........................................170

2.5. Doğal Afetler ........................................................................................170

3. Bulgaristan’ın Beşeri Coğrafya Özellikleri ...................................................171

3.1. Bulgaristan’ın Tarihi Gelişim Özellikleri ..........................................171

3.2. Bulgaristan’ın Nüfus Özellikleri .........................................................173

3.2.1. Bulgaristan’ın Nüfus Miktarları ..............................................173

3.2.2. Bulgaristan Nüfusunun Cins ve Yaş Yapısı ............................175

3.2.3. Bulgaristan Nüfusunun Diğer Özellikleri .............................177

3.2.4. Bulgaristan Türkleri .................................................................178

3.3. Bulgaristan’ın Yerleşme Özellikleri ....................................................178

4. Bulgaristan’ın Ekonomik Coğrafya Özellikleri ............................................183

4.1. Bulgaristan’ın Tarım ve Hayvancılık Özellikleri ..............................184

4.2. Bulgaristan’ın Enerji Kaynakları ve Madenleri ................................187

4.3. Bulgaristan’ın Sanayi Özellikleri ........................................................188

4.4. Bulgaristan’ın İletişim Teknolojisi Özellikleri ..................................190

4.5.Bulgaristan’ın Ulaşım Özellikleri ........................................................191

4.6. Bulgaristan’ın Turizm Özellikleri .......................................................192

4.7. Bulgaristan’ın Ticaret Özellikleri .......................................................194

4.8.Türkiye-Bulgaristan İlişkileri...............................................................196

4.9. Sayılarla Bulgaristan ............................................................................198

xii Balkanlar ve Balkan Ülkeleri Coğrafyası

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

HIRVATİSTAN

1. Hırvatistan’ın Coğrafi Kimliği .......................................................................201

2. Hırvatistan’ın Doğal Coğrafya Özellikleri....................................................201

2.1. Hırvatistan’ın Yeryüzü Şekilleri Özellikleri ......................................201

2.2. Hırvatistan’ın İklim Özellikleri ..........................................................202

2.3. Hırvatistan’ın Akarsu ve Gölleri ........................................................204

2.4. Hırvatistan’ın Toprak, Bitki Örtüsü ve Doğal Hayvan Özellikleri ......................................................................................204

3. Hırvatistan’ın Beşeri Coğrafya Özellikleri ...................................................205

3.1. Hırvatistan’ın Tarihi Gelişim Özellikleri ...........................................205

3.2. Hırvatistan’ın Nüfus Miktarları ve Özellikleri .................................208

3.3. Hırvatistan’ın Yerleşme Özellikleri ....................................................211

4. Hırvatistan’ın Ekonomik Coğrafya Özellikleri ............................................212

4.1. Hırvatistan’ın Tarım ve Hayvancılık Özellikleri ..............................213

4.2. Hırvatistan’ın Madenler ve Sanayi Özellikleri ..................................214

4.3.Hırvatistan’ın Ulaşım Özellikleri ........................................................216

4.4. Hırvatistan’ın Turizm Özellikleri .......................................................216

4.5. Hırvatistan’ın Ticaret Özellikleri .......................................................218

5. Türkiye-Hırvatistan İlişkileri .........................................................................220

6. Sayılarla Hırvatistan ........................................................................................221

BEŞİNCİ BÖLÜM

KARADAĞ

1. Karadağ’ın Coğrafi Kimliği ............................................................................223

2. Karadağ’ın Doğal Coğrafya Özellikleri ........................................................223

2.1. Karadağ’ın Yeryüzü Şekilleri Özellikleri ...........................................223

2.2. Karadağ’ın İklim Özellikleri ...............................................................224

2.3. Karadağ’ın Akarsu ve Gölleri .............................................................225

2.4. Karadağ’ın Toprak, Bitki Örtüsü ve Doğal Hayvan Özellikleri......226

İçindekiler xiii

3. Karadağ’ın Beşeri Coğrafya Özellikleri ........................................................227

3.1. Karadağ’ın Tarihi Gelişim Özellikleri ................................................227

3.2. Karadağ’ın Nüfus Miktarları ve Özellikleri ......................................229

3.3. Karadağ’ın Yerleşme Özellikleri .........................................................231

4. Karadağ’ın Ekonomik Coğrafya Özellikleri .................................................233

4.1. Karadağ’ın Tarım ve Hayvancılık Özellikleri ...................................234

4.2. Karadağ’ın Madenler ve Sanayi Özellikleri .......................................236

4.3. Karadağ’ın Ulaşım Özellikleri ............................................................236

4.4. Karadağ’ın Turizm Özellikleri ............................................................237

4.5. Karadağ’ın Ticaret Özellikleri ............................................................238

5. Türkiye-Karadağ İlişkileri ..............................................................................240

6. Sayılarla Karadağ .............................................................................................241

ALTINCI BÖLÜM

KOSOVA CUMHURİYETİ

1. Kosova’nın Coğrafi Kimliği ............................................................................243

2. Kosova’nın Doğal Coğrafya Özellikleri ........................................................243

2.1. Kosova’nın Yeryüzü Şekilleri Özellikleri ...........................................243

2.2. Kosova’nın İklim Özellikleri ...............................................................244

2.3. Kosova’nın Akarsu ve Gölleri .............................................................245

2.4. Kosova’nın Toprak, Bitki Örtüsü ve Doğal Hayvan Özellikleri .....247

3. Kosova’nın Beşeri Coğrafya Özellikleri ........................................................247

3.1. Kosova’nın Tarihi Gelişim Özelikleri ................................................247

3.2. Kosova’nın Nüfus Miktarları ve Özellikleri ......................................250

3.3. Kosova’nın Yerleşme Özellikleri .........................................................252

4. Kosova’nın Ekonomik Coğrafya Özellikleri ................................................255

4.1. Kosova’nın Tarım ve Hayvancılık Özellikleri ...................................256

4.2. Kosova’nın Madenler ve Sanayi Özelikleri .......................................257

4.3 Kosova’nın Ulaşım Özellikleri .............................................................259

4.4. Kosova’nın Turizm Özellikleri ............................................................259

xiv Balkanlar ve Balkan Ülkeleri Coğrafyası

4.5. Kosova’nın Ticaret Özellikleri ............................................................260

5. Türkiye-Kosova İlişkileri ................................................................................261

6. Sayılarla Kosova ...............................................................................................262

YEDİNCİ BÖLÜM

MAKEDONYA CUMHURİYETİ

1. Makedonya’nın Coğrafi Kimliği ....................................................................265

2. Makedonya’nın Doğal Coğrafya Özellikleri ................................................265

2.1. Makedonya’nın Yeryüzü Şekilleri Özellikleri ..................................265

2.2. Makedonya’nın İklim Özellikleri .......................................................267

2.3. Makedonya’nın Akarsu ve Gölleri .....................................................268

2.4. Makedonya’nın Toprak, Bitki Örtüsü ve Doğal Hayvan Özellikleri ......................................................................................270

3. Makedonya’nın Beşeri Coğrafya Özellikleri ................................................270

3.1. Makedonya’nın Tarihi Gelişim Özellikleri.......................................270

3.2. Makedonya’nın Nüfus Miktarları ve Özellikleri ..............................271

3.3. Makedonya’nın Yerleşme Özellikleri .................................................274

4. Makedonya’nın Ekonomik Coğrafya Özellikleri .........................................276

4.1. Makedonya’nın Tarım ve Hayvancılık Özellikleri ...........................278

4.2. Makedonya’nın Madenler ve Sanayi Özellikleri...............................279

4.3. Makedonya’nın Ulaşım Özellikleri ...................................................281

4.4. Makedonya’nın Turizm Özellikleri ....................................................281

4.5. Makedonya’nın Ticaret Özellikleri ....................................................282

5. Türkiye-Makedonya İlişkileri ........................................................................284

6. Sayılarla Makedonya .......................................................................................286

İçindekiler xv

SEKİZİNCİ BÖLÜM

ROMANYA

1. Romanya’nın Coğrafi Kimliği ........................................................................289

2. Romanya’nın Doğal Coğrafya Özellikleri ....................................................289

2.1. Romanya’nın Yeryüzü Şekilleri Özellikleri .......................................289

2.2. Romanya’nın İklim Özellikleri ...........................................................291

2.3. Romanya’nın Akarsu ve Gölleri .........................................................292

2.4. Romanya’nın Toprak, Bitki Örtüsü ve Doğal Hayvan Özellikleri .293

3. Romanya’nın Beşeri Coğrafya Özellikleri ....................................................294

3.1. Romanya’nın Tarihi Gelişim Özellikleri ...........................................294

3.2. Romanya’nın Nüfus Miktarları ve Özellikleri ..................................296

3.3. Romanya’nın Yerleşme Özellikleri .....................................................299

4. Romanya’nın Ekonomik Coğrafya Özellikleri .............................................302

4.1. Romanya’nın Tarım ve Hayvancılık Özellikleri ..................................303

4.2. Romanya’nın Madenler ve Sanayi Özellikleri .....................................307

4.3. Romanya’nın Haberleşme ve Ulaşım Özellikleri ................................309

4.4. Romanya’nın Turizm Özellikleri ..........................................................310

4.5. Romanya’nın Ticaret Özellikleri ...........................................................311

5. Türkiye-Romanya İlişkileri ............................................................................313

6. Sayılarla Romanya ...........................................................................................314

DOKUZUNCU BÖLÜM

SIRBİSTAN

1. Sırbistan’ın Coğrafi Kimliği ...........................................................................317

2. Sırbistan’ın Doğal Coğrafya Özellikleri ........................................................317

2.1. Sırbistan’ın Yeryüzü Şekilleri Özellikleri .............................................317

2.2. Sırbistan’ın İklim Özellikleri .................................................................318

2.3. Sırbistan’ın Akarsu ve Gölleri ...............................................................320

2.4. Sırbistan’ın Toprak, Bitki Örtüsü ve Doğal Hayvan Özellikleri .......321

xvi Balkanlar ve Balkan Ülkeleri Coğrafyası

3. Sırbistan’ın Beşeri Coğrafya Özellikleri ........................................................322

3.1. Sırbistan’ın Tarihi Gelişim Özellikleri ...............................................322

3.2. Nüfus Miktarları ve Özellikleri ..........................................................324

3.3. Sırbistan’ın Yerleşme Özellikleri.........................................................327

4. Ekonomik Coğrafya Özellikleri .....................................................................329

4.1. Sırbistan’ın Tarım ve Hayvancılık Özellikleri ...................................331

4.2. Sırbistan’ın Madenler ve Sanayi Özellikleri ......................................332

4.3. Sırbistan’ın İletişim ve Ulaşım Özellikleri ........................................333

4.4. Sırbistan’ın Turizm Özellikleri ...........................................................335

4.5. Sırbistan’ın Ticaret Özellikleri ............................................................335

5. Voyvodina Özerk Bölgesi ...............................................................................336

6. Türkiye-Sırbistan Ticaret İlişkileri ................................................................339

7. Sayılarla Sırbistan ............................................................................................341

ONUNCU BÖLÜM

SLOVENYA

1. Slovenya’nın Coğrafi Kimliği .........................................................................343

2. Slovenya’nın Doğal Coğrafya Özellikleri......................................................343

2.1. Slovenya’nın Yeryüzü Şekilleri ............................................................343

2.2. Slovenya’nın İklim Özellikleri ............................................................345

2.3. Slovenya’nın Akarsu ve Gölleri ..........................................................346

2.4. Slovenya’nın Toprak, Bitki Örtüsü ve Doğal Hayvan Özellikleri ...346

3. Slovenya’nın Beşeri Coğrafya Özellikleri .....................................................347

3.1. Slovenya’nın Tarihi Gelişim Özellikleri .............................................347

3.2. Slovenya’nın Nüfus Miktarları ve Özellikleri ...................................348

3.3. Slovenya’nın Yerleşme Özellikleri ......................................................350

4. Slovenya’nın Ekonomik Coğrafya Özellikleri ..............................................350

4.1. Slovenya’nın Tarım ve Hayvancılık Özellikleri ................................352

4.2. Slovenya’nın Madenler ve Sanayi Özellikleri ...................................352

4.3. Slovenya’nın Ulaşım Özellikleri .........................................................353

İçindekiler xvii

4.4. Slovenya’nın Turizm Özellikleri .........................................................354

4.5. Slovenya’nın Ticaret Özellikleri..........................................................355

5. Türkiye-Slovenya İlişkileri..............................................................................357

6. Sayılarla Slovenya ............................................................................................359

ONBİRİNCİ BÖLÜM

YUNANİSTAN CUMHURİYETİ

1. Yunanistan’ın Konumu ve Sınırları ...............................................................361

2. Yunanistan’ın Doğal Coğrafya Özellikleri ....................................................361

2.1. Yunanistan’ın Yeryüzü Şekilleri Özellikleri ......................................361

2.2. Yunanistan’ın İklim Özellikleri ..........................................................363

2.3. Yunanistan’ın Akarsu ve Gölleri .........................................................364

2.4. Korint Kanalı ........................................................................................365

2.5. Yunanistan’ın Toprak ve Bitki Örtüsü Özellikleri ............................366

2.6. Yunanistan’ın Doğal Afetleri ..............................................................367

3. Yunanistan’ın Beşeri Coğrafya Özellikleri ...................................................367

3.1. Yunanistan’ın Tarihi Gelişim Özellikleri ...........................................367

3.2. Yunanistan’ın Nüfus Özellikleri .........................................................369

3.2.1. Yunanistan’ın Nüfus Miktarları ..............................................369

3.2.2. Yunanistan’ın Nüfusun Cins ve Yaş Yapısı .............................370

3.2.3. Yunanistan’ın Nüfusunun Diğer Özellikleri ..........................372

3.3. Yunanistan’ın Yerleşme Özellikleri ....................................................373

4. Yunanistan’ın Ekonomik Coğrafya Özellikleri ............................................376

4.1. Yunanistan’ın Tarım ve Hayvancılık Özellikleri ..............................377

4.2. Yunanistan’ın Enerji Kaynakları ve Madenleri ................................380

4.3. Yunanistan’ın Sanayi Özellikleri .........................................................381

4.4. Yunanistan’ın İletişim ve Teknoloji Özellikleri ................................382

4.5. Yunanistan’ın Ulaşım Özellikleri .......................................................383

4.6. Yunanistan’ın Turizm Özellikleri .......................................................385

4.7. Yunanistan’ın Ticaret Özellikleri ........................................................385

xviii Balkanlar ve Balkan Ülkeleri Coğrafyası

4.8. Batı Trakya Bölgesi ..............................................................................388

4.9. Adalar ....................................................................................................389

4.10. Türkiye-Yunanistan İlişkileri ............................................................395

4.11. Sayılarla Yunanistan ..........................................................................397

ONİKİNCİ BÖLÜM

TÜRKİYE CUMHURİYETİ

1. Türkiye’nin Coğrafi Kimliği ...........................................................................401

2. Türkiye’nin Doğal Coğrafya Özellikleri .......................................................402

2.1. Türkiye’nin Yeryüzü Şekilleri Özellikleri ..........................................402

2.2. Türkiye’nin İklim Özellikleri ..............................................................404

2.3. Türkiye’nin Akarsu ve Gölleri ............................................................406

2.4. Türkiye’nin Toprak, Bitki Örtüsü ve Doğal Hayvan Özellikleri.....407

2.5. Türkiye’de Doğal Afetler ......................................................................408

3. Türkiye’nin Beşeri Coğrafya Özellikleri .......................................................409

3.1. Türkiye’nin Tarihi Gelişim Özellikleri ...............................................409

3.2. Türkiye’nin Nüfus Miktarları ve Özellikleri .....................................410

3.3. Türkiye’nin Yerleşme Özellikleri ........................................................414

4. Türkiye’nin Ekonomik Coğrafya Özellikleri ................................................418

4.1. Türkiye’nin Tarım ve Hayvancılık Özellikleri ..................................418

4.2. Türkiye’nin Madenler ve Sanayi Özellikleri ......................................422

4.3.Türkiye’nin İletişim ve Ulaşım Özellikleri .........................................424

4.4. Türkiye’nin Turizm Özellikleri ...........................................................426

4.5. Türkiye’nin Ticaret Özellikleri ...........................................................429

5. Türkiye’nin Dış İlişkileri .................................................................................430

6. Sayılarla Türkiye ..............................................................................................434

YARARLANILAN KAYNAKLAR ............................................................437

İçindekiler xix

1. KISIM

BALKANLAR COĞRAFYASI

1. BÖLÜM

BALKANLAR COĞRAFYASI

1. Balkanlar Nedir ve Neresidir?

Balkanlar, Avrupa kıtasının güneydoğusunda yer alan bir yarımadadır. Bal-kanlar, adını bölgede bulunan Balkan dağlarından alır. Balkan adı, 19. yüzyıl baş-larından beri kullanılagelmekte ve “sık ormanlarla kaplı sıradağ ya da çalılıklarla kaplı engebeli arazi” anlamlarına gelmektedir. Balkanlar, aynı zamanda Güneydo-ğu Avrupa olarak da adlandırılır.

Kelime, Osmanlı Türkçesinde yaygın bir kullanıma sahiptir. Osmanlı Devleti’nin son döneminde sözlük yazarı Şemseddin Sami tarafından kaleme alı-nan Kamus-ı Türkî adlı ünlü sözlükte “Sarp ve müselsel veya ormanla mestur dağ, silsile-i cibal” şeklinde Balkan sözünü belirtmiş, ayrıca “Rumeli kıtasını garbdan şarka bölen silsile-i cibal ki buna izafetle kıta-i mezkûreye Balkan şibh-i ceziresi denir” şeklinde de kelimenin gelişimini açıklamıştır.

Bölge adının yapısında bir kelime ve ona eklenen çokluk eki vardır. Türkçe çokluk eki ile kurulan “Balkanlar” ismi, bu ekin “aile, boy, millet, topluluk, grup” anlamını veren işlevi ile “sarp ve ormanlık sıradağların olduğu yer” anlamında kullanılmıştır.

Türkiye Türkçesi literatüründe, Rumeli adlandırması da Balkanlar ad-landırmasına denk veya ona yakın bir kullanıma sahiptir. Rumeli adı, Osmanlı Devleti’nin Doğu Roma İmparatorluğu’ndan Avrupa’da fethettiği topraklara verdi-ği isimdir. Osmanlı Türkleri, Avrupa’ya ayak bastıktan sonra, burada fethettikleri yerlere Rumeli adını verdiler. Hâlbuki bu isim evvelce bugünkü Anadolu için kul-lanılmış, hatta Orta Çağ Avrupa kaynaklarında Romanie şeklinde tercüme edil-miş iken bu son şekil, Rumeli’nin Anadolu’ya mütenazır olarak kullanılması gibi, Balkan yarımadasına tatbik olunmuş ve garp kaynaklarında “Peninsule romaine”

tarzında da kullanılmıştır. Yeni çağlardan itibaren, Avrupa harita ve kitaplarında bu yarımadaya “Turquie d’Europe” veya “State ottoman d’Europe” denildiği gö-rülüyor ki, sonradan Türkçe neşriyatta, bu adlara muadil olmak üzere, “Avrupa-i Osmânî” ve “Rumeli-i Şâhâne” tabirleri kullanılmıştır.

Rumeli yapısındaki sözün kökündeki “Rum” kelimesi “Doğu Roma İmpara-torluğu sınırları içinde olan toprak, halklar” anlamıyla kelimenin yapısına katıl-mıştır. Roma ve Rum sözünün bir biçimidir.

Balkan yarımadası; batıda Adriyatik, doğuda Karadeniz ile Kuzeyde ise Tuna ve Sava Nehirlerinin oluşturduğu ovalarla çevrilidir. Güneyde ise birçok ada ve yarımada ile Akdeniz’in ortalarına kadar ilerler. Yarımadaya adını veren Balkan Dağları, yarımadanın kuzeyinde yer alır. Yarımadayı kaplayan dağlar doğuda en-lemesine, batıda boylamasına uzanır. Önemli sıradağları Karpatlar (Romanya), Balkan ve Rodop dağları (Bulgaristan), Dinar Alpleri (Eski Yugoslavya), Pindhos Dağları (Yunanistan)dır. Yarımadanın en önemli düzlüğü, Rumeli Ovasıdır.

Balkan halklarının yapısı oldukça karmaşıktır. Etnik yapının en önemlilerini; Yunanlılar, Bulgarlar, Sırplar, Hırvatlar, Slovenler, Karadağlılar, Boşnaklar, Arna-vutlar, Makedonlar, Türkler oluşturmaktadır.

Yunanlılar, Yunan yarımadasında yaşar ve Grek etnik yapısını temsil ederler. Bölgenin en eski halklarındandır. Uzun süre Osmanlı hâkimiyetinde kaldıktan sonra 1829’da bağımsız olmuşlardır. Bulgarlar, aslen Türk ırkındandır. Ancak za-manla Slovaklaşarak milli ve dini özelliklerinde başkalaşım olmuştur. Bugün ise tamamen farklı bir topluluğu temsil eden Bulgarlar, Ortodoks ve Bulgarca konu-şan bir Slav milletini temsil ederler. Sırplar, Balkan Yarımadası’na 7. yüzyılda yer-leşmiş olan bir ulustur ve 12. yüzyılda ilk defa kendi devletlerini kurmuşlardır.

Hırvatlar, esas olarak Hırvatistan ile Bosna-Hersek’te yaşarlar ve Hırvatistan Cumhuriyeti içinde nüfusun %70’ini oluştururlar. Sırplar gibi Hırvatlar da, bölge topraklarına 7. yüzyılda yerleşmişlerdir. Ancak bağımsız bir Hırvat devleti ancak 1102’de kurulabilmiştir. Slovenler, bölgede daha az olmakla birlikte önemli bir topluluktur. Daha çok Eski Yugoslavya’nın kuzey-batısındaki Slovenya Cumhuri-yetinde yaşarlar. Nüfusun %90’ını Slovenlerin oluşturduğu Slovenya bütün cum-huriyetlerin en homojenidir. Slovenler kültürel bakımdan yurttaşlarının çoğundan daha fazla Avrupalıdırlar. Karadağlılar nüfusun %60’ını kendilerinin oluşturduğu Karadağ’da yaşarlar. Karadağlılar, Sırp Hırvatçası konuşurlar ve Ortodoks’turlar. Geleneksel olarak Sırpların müttefiki sayılmalarına rağmen bugün bağımsız bir devlet olmuşlardır.

Balkanlarda “Müslüman” terimi, çoğunlukla Türkleri ifade etmektedir. An-cak Osmanlı döneminde toplu halde İslamiyet’i kabul eden Arnavutlar ve Boş-

4 Balkanlar ve Balkan Ülkeleri Coğrafyası

naklar da bu terimin kapsamına girmişlerdir. Osmanlı hâkimiyetinde iken rahat yaşayan bu yeni Müslümanlar, Osmanlı sonrası dönemlerde azınlık konumuna düşmüş ve diğer unsurlarla uzun süren dini ve kültürel mücadeleler yaşamışlardır. Arnavutlar, Arnavutluk ve Kosova bölgesinde yoğunluk arz ederler.

Orhan Gazi, oğlu Süleyman Paşa komutasındaki kuvvetleriyle 1356 yılında Rumeli’ye geçmiştir. Bu tarih ile birlikte, Balkan Yarımadası halkı Müslüman Türk Dünyası ile müşerref olmaya başlamıştır. Mohaç zaferiyle birlikte, Balkanlarda en geniş sınır çizilmiştir. Ve bu topraklar 5 yüzyıl boyunca, Müslüman Türk Yurdu olmuştur. Tarihi kayıtlara göre, Balkanlarda o dönemde yaşayan nüfusun %75’ini Müslüman nüfus oluşturmuştur. 5 yüzyıl devam eden huzur ortamı, 1803’te Sırp-ların, 1821’de Yunanlıların ayaklanması ile birlikte bozulmuştur. Ve bugüne kadar da, Balkanlarda bir türlü siyasi istikrar sağlanamamıştır.

Ve bugün Balkan yarımadası üzerinde; Türkiye’nin Avrupa’daki toprakları ile birlikte, Arnavutluk, Bulgaristan, Yunanistan, Slovenya, Hırvatistan, Bosna-Her-sek, Sırbistan, Karadağ, Kosova, Makedonya ve Romanya ülkeleri yer almaktadır.

2. Balkanlar’ın Konumu, Sınırları ve Alanı

Balkanlar, Avrupa kıtasının güneydoğusunda yer alan bir yarımadadır. Bal-kanlar, adını bölgede bulunan Balkan dağlarından alır.

Balkanlar, dünya üzerinde ekvatora göre kuzey yarıküresinde, Başlangıç me-ridyenine göre doğu yarıküresinde yer alır. 13,5 doğu boylamı (Hırvatistan’ın İst-

Balkanlar Coğrafyası 5

riya yarımadası) ile 29 doğu boylamı (İstanbul) arasında, 35 kuzey enlemi (Girit) ile 46 kuzey enlemi (Tuna nehri) ve 50 kuzey enlemi (Podolya bölgesi) arasında kalan bölgedir.

Balkan yarımadası, Avrupa’nın üç büyük yarımadasının en büyüğüdür. Üç tarafı denizlerle çevrili olan yarımadanın güneyinde Akdeniz, doğusunda Adalar denizi ve Çanakkale ve İstanbul boğazları ile Marmara denizi ve Karadeniz ile çev-relenen, kuzeyinde Tuna Nehri, kuzey batısında Avusturya Alpleri ve Drava nehri ile Batı Avrupa’dan ayrılan yarımada, doğu-batı doğrultusunda genişliği 1300 km, kuzey güney doğrultusunda uzunluğu 1050 km dolayındadır. Kuzey-güney doğ-rultusundaki uzunluk, kuzeydeki Balkan sınırının değişmesi ve güneydeki sınırın ise Girit’e kadar genişlemesi durumunda daha da artmaktadır. Girit’den Podolya bölgesi’ne kadar 1400 km’yi bulur.

Balkanların Sınırı

Kaynak: Jane M Reed, Boris Krystüfek ve Warren J Eastwood (2004). Balkan Biodiversitiy’den

6 Balkanlar ve Balkan Ülkeleri Coğrafyası