wisata agro kopi di pupuan, tabanan - sinta.unud.ac.id awal.pdf · perkebunan kopinya, tak khayal...
TRANSCRIPT
LANDASAN KONSEPSUAL PERANCANGAN TUGAS AKHIR
Diajukan Untuk Melengkapi Tugas-Tugas Dalam Memenuhi Syarat-Syarat
Guna Mencapai Gelas Sarjana Teknik Arsitektur
Periode Februari 2016
WISATA AGRO KOPI DI PUPUAN, TABANAN
Oleh :
KADEK AYU INTEN LESTARI
1204205081
UNIVERSITAS UDAYANA
FAKULTAS TEKNIK
JURUSAN ARSITEKTUR (REGULER)
2016
LANDASAN KONSEPSUAL PERANCANGAN TUGAS AKHIR
Diajukan Untuk Melengkapi Tugas-Tugas Dalam Memenuhi Syarat-Syarat
Guna Mencapai Gelas Sarjana Teknik Arsitektur
Periode Februari 2016
WISATA AGRO KOPI DI PUPUAN, TABANAN
Dosen Pembimbing :
Ir. Nengah Keddy Setiada, MT
I ketut Mudra, ST, MT.
Oleh :
Kadek Ayu Inten Lestari
1204205081
UNIVERSITAS UDAYANA
FAKULTAS TEKNIK
JURUSAN ARSITEKTUR (REGULER)
2016
ABSTRAK
ABSTRACT
Indonesia is well known by the large number of its crops variety, like forests, farms, rice
fields, and fisheries. One of the most consumed by Indonesians is the coffee corps, it’s fair that cof-
fee becomes the daily menu. Sipping coffee starts from its own kitchen, coffee shops, cafés and res-
taurants. But, the thing that could make special sensation is sipping coffee right near its farms.
Nowadays, that thing has developed into a type called agro-tourisms. In Bali, this kind of tourism
has started to growth in many variant. It supported by the big number of coffee farms which their
corps quality doesn’t need to argue with others. One of the biggest coffee farms is located in Pupu-
an-Tabanan.
Keywords : coffee, agrotourism, Pupuan
ABSTRAK
Indonesia terkenal akan berbagai hasil buminya, mulai dari perhutanan, perkebunan, persa-
hawahan maupun perikanan. Salah satu yang paling banyak dinikmati oleh masyarakat adalah hasil
perkebunan kopinya, tak khayal jika kopi menjadi menu sehari-hari. Menikmati kopi mulai dari
dapur sendiri, warung kopi, hingga ke café dan restoran. Namun yang menjadi sensasi tersendiri
adalah jika menikmati kopi langsung di sekitar kebunnya. Saat ini hal tersebut dikembangkan dalam
bentuk wisata agro. Di Bali jenis wisata ini mulai berkembang dengan berbagai varian kemasan.
Hal ini didukung dengan banyaknya kebun kopi di Bali yang kualitas hasil kebunnya tidak kalah
dengan milik pulau tetangga. Salah satu yang terbesar di Bali berlokasi di Pupuan-Tabanan.
Kata Kunci : kopi, wisata agro, Pupuan
KATA PENGANTAR
Puja dan puji syukur penulis panjatkan kehadirat Ida Sang Hyang Widhi Wasa, atas
rahmat-Nya sehingga penulis dapat menyusun seminar tugas akhir dengan judul “Wisata Agro
Kopi di Pupuan, Tabanan”
Terimakasih Penulis ucapkan kepada pihak yang telah membantu dalam penyusunan
buku ini antara lain:
1. Bapak Ir. Ngakan Putu Gede Suardana, MT, Ph.D selaku Dekan Fakultas Teknik
Universitas Udayana yang telah membantu dalam administrasi.
2. Ibu Dr. Anak Agung Ayu Oka Saraswati selaku Ketua Jurusan Program Studi
Arsitektur, Fakultas Teknik, Universitas Udayana.
3. Bapak Dr. Ir. Syamsul Alam Paturusi, MSP. Selaku dosen coordinator dan telah
memberikan pedoman tentang penyusunan Seminar Tugas Akhir.
4. Bapak Ir. Nengah Keddy Setiada, MT selaku pembimbing 1 atas bimbingannya
dalam penyusunan Seminar Tugas Akhir
5. Bapak I Ketut Mudra, ST., MT. selaku pembimbing 2 atas bimbingannya dalam
penyusunan Seminar Tugas Akhir
6. Bapak Orang tua dan teman teman jurusan arsitektur yang telah memberikan
dukungan dalam penyusunan Seminar Tugas Akhir ini.
Penulis menyadari akan kekurangan dalam penyusunan buku ini, oleh karena itu saran
dan masukan yang bersifat membangun sangat diperlukan untuk melengkapi kekurangan tersebut
sehingga kelah tugas ini dapat bermanfaat bagi pembaca. Akhir kata penulis ucapkan
terimakasih.
Denpasar, 8 Desemberber 2015
Penyusun,
Kadek Ayu Inten Lestari
1204205081
i
DAFTAR ISI
DAFTAR ISI……………………………………………………………………….i
DAFTAR GAMBAR……………………………………………………………...v
DAFTAR TABEL……………………………………………………………….viii
BAB I PENDAHULUAN ...................................................................................... 1
1.1 Latar Belakang.......................................................................................... 1
1.2 RumusanMasalah ..................................................................................... 3
1.3 Tujuan ....................................................................................................... 3
1.4 Metode Penelitian ..................................................................................... 4
1.4.1 Teknik Pengumpulan Data ................................................................ 4
1.4.2 Analisis Data ..................................................................................... 5
BAB II PEMAHAMAN WISATA AGRO KOPI .................................................. 6
2.1 Pengertisn Umum ......................................................................................... 6
2.1.1 Pemahaman Pariwisata.......................................................................... 6
2.1.2 Unsur-Unsur Yang Membentuk Objek Wisata ................................. 8
2.1.3 Pemahaman Wisata Agro .................................................................. 9
2.1.4 Sejarah Kopi ......................................................................................... 15
2.2 Kajian Terhadap Proyek Sejenis ........................................................... 22
2.2.1 Alamsari Agrowisata ....................................................................... 22
2.2.2 Subak Bali Agro Coffee Break Agrowisata ................................... 25
2.2.3 Tegal Sari Agrowisata ..................................................................... 28
2.3 Spesifikasi Umum Proyek ..................................................................... 30
BAB III STUDI PENGADAAN WISATA AGRO KOPI
PUPUAN, TABANAN ......................................................................................... 33
3.1 Kondisi Fisik Kecamatan Pupuan, Kabupaten Tabanan ........................ 33
ii
3.1.1 Letak Geografis dan Wilayah Administrasi .................................... 33
3.1.2 Kondisi Topografi dan Klimatologi yang Cocok Untuk Perkebunan
Kopi ................................................................................................. 36
3.2 Kondisi Non Fisik Kecamatan Pupuan, Kabupaten Tabanan ................ 37
3.2.1 Mata Pencaharian Penduduk Kecamatan Pupuan Mayoritas di
Bidang Perkebunan ......................................................................... 37
3.2.2 Perkebunan Kopi Dengan Hasil Terbanyak .................................... 38
3.2.3 Kunjungan Pariwisata yang Meningkat .......................................... 39
3.2.4 Kebijakan Pemerintah ..................................................................... 41
3.3 Analisis SWOT tentang perencanaan Agrowisata kopi di Pupuan,
Tabanan ......................................................................................................... 44
a. Potensi/kekuatan (Strength).................................................................... 44
b. Hambatan/Kelemahan (Weakness) ..................................................... 45
c. Peluang (Opportunities).......................................................................... 46
d. Tantangan/Ancaman (Threatness) ...................................................... 46
3.3.2 Kesimpulan Analisa SWOT ............................................................ 46
3.4 Spesifikasi Khusus Proyek ..................................................................... 48
3.4.1 Pengertian ........................................................................................ 48
3.4.2 Fungsi .............................................................................................. 48
3.4.3 Tujuan dan sasaran .......................................................................... 49
3.4.4 Jenis Kegiatan ................................................................................. 49
3.4.5 Lingkup Pelayanan .......................................................................... 50
3.4.6 Sistem Pengelolaan ......................................................................... 51
3.4.7 Fasilitas Ruang ................................................................................ 51
3.4.8 Persyaratan Lokasi .......................................................................... 52
BAB IV TEMA DAN PROGRAM PERENCANAAN ........................................ 53
4.1 Tema ....................................................................................................... 53
iii
4.1.1 Pendekatan Tema ............................................................................ 54
4.1.2 Penentuan Tema .............................................................................. 54
4.1.3 Rumusan Tema................................................................................ 54
4.1.4 Perwujudan tema ............................................................................. 55
4.2 Program Fungsional................................................................................ 55
4.2.1 Fungsi .............................................................................................. 55
4.2.3 Pelaku kegiatan dan aktivitas ......................................................... 56
4.2.4 Proses Kegiatan ............................................................................... 60
4.2.6 Kebutuhan Ruang ............................................................................ 62
4.3 Program Performansi ............................................................................. 62
4.4 Program Arsitektural .............................................................................. 67
4.4.1 Studi Kapasitas ................................................................................ 68
4.4.2 Besaran Ruang ................................................................................ 71
4.4.3 Hubungan Ruang ............................................................................. 72
4.4.4 Sirkulasi Ruang ............................................................................... 75
4.4.5 Organisasi Ruang ............................................................................ 76
4.5 Program Tapak ....................................................................................... 77
4.5.1 Analisis Pemilihan Lokasi Tapak.................................................... 77
4.5.2 Analisa Tapak Terpilih .................................................................... 81
BAB V KONSEP PERANCANGAN ................................................................... 92
5.1 Konsep Perancangan Tapak ................................................................... 92
5.1.1 Konsep Entrance Tapak .................................................................. 92
5.1.2 Konsep Zoning ................................................................................ 92
5.1.3 Konsep Pola Massa ......................................................................... 97
5.1.4 Konsep Bentuk Massa ..................................................................... 99
5.1.5 Konsep Sirkulasi Dalam Tapak ..................................................... 102
iv
5.2 Konsep Perancangan Bangunan ........................................................... 110
5.2.1 Konsep Entrance Bangunan .......................................................... 111
5.2.2 Konsep Tampilan Bangunan ......................................................... 111
5.2.3 Konsep Struktur ............................................................................ 113
5.2.4 Konsep Utilitas Bangunan............................................................. 115
DAFTAR PUSTAKA
LAMPIRAN
v
DAFTAR GAMBAR
Gambar 2. 1 Kopi Liberika ................................................................................... 20
Gambar 2. 2 Tanaman Kopi Yang Berbunga ........................................................ 23
Gambar 2. 3 Layout Alamsari Agro ...................................................................... 24
Gambar 2. 4 Seating Area dan Souvenir Shop ...................................................... 25
Gambar 2. 5 Layout Subak Bali Agro ................................................................... 26
Gambar 2. 6 Seating Area ..................................................................................... 27
Gambar 2. 7 Seating Area dan Souvenir Shop ...................................................... 27
Gambar 2. 8 Biji Kopi dan Rempah ...................................................................... 28
Gambar 2. 9 Layout Tegal Sari Agrowisata.......................................................... 29
Gambar 2. 10 Bubuk Kopi dan Souvenir Shop ..................................................... 29
Gambar 2. 11 Dapur dan Proses Roasting ............................................................ 30
Gambar 2. 12 Dapur dan Seating Area ................................................................. 30
Gambar 3. 1 Peta Orientasi Tabanan..................................................................... 34
Gambar 3. 2 Peta Kecamatan Pupuan ................................................................... 35
Gambar 3. 3 Banyaknya Wisatawan Mancanegara dan Domestik ke Obyek Wisata
selama tahun 2011-2014 ....................................................................................... 40
Gambar 3. 4 Stuktur organisasi ............................................................................. 51
Gambar 4. 1 Alur kegiatan pengelola ................................................................... 61
Gambar 4. 2 Alur Kegiatan Edukasi, Rekreasi, Huniam ...................................... 61
Gambar 4. 3 Alur Kegiatan Edukasi dan rekreasi ................................................. 61
Gambar 4. 4 Hubungan Ruang Makro .................................................................. 73
Gambar 4. 5 Hubungan Ruang Mikro Kelompok Ruang Utama .......................... 74
Gambar 4. 6 Hubungan Ruang Makro Kelompok Ruang Penunjang ................... 74
Gambar 4. 7 Hubungan Ruang Mikro Kelompok Ruang Penunjang.................... 75
Gambar 4. 8 Sirkulasi Ruang ................................................................................ 76
Gambar 4. 9 Organisasi Ruang ............................................................................. 77
Gambar 4. 10 Peta Kecamatan pupuan ................................................................. 79
Gambar 4. 12 Peta Lokasi Site, Desa Belimbing .................................................. 79
vi
Gambar 4. 13 Lokasi Tapak .................................................................................. 81
Gambar 4. 14 . Bentuk, Luas, dan Batas Tapak Terpilih ...................................... 82
Gambar 4. 15 Batas Batas Site .............................................................................. 84
Gambar 4. 16 Kondisi Existing ............................................................................. 85
Gambar 4. 17 Letak Entrance................................................................................ 85
Gambar 4. 18 Kemiringan Site.............................................................................. 86
Gambar 4. 19 Kemiringan Site.............................................................................. 87
Gambar 4. 20 Kondisi Vegetasi ............................................................................ 88
Gambar 4. 21 Analisa Kebisingan ........................................................................ 89
Gambar 4. 22 Utilitas ............................................................................................ 90
Gambar 4. 23 Kondisi View.................................................................................. 91
Gambar 5. 1 Entrance alternative 1 ....................................................................... 93
Gambar 5. 2 Entrance alternative 2 ....................................................................... 94
Gambar 5. 3 Kesimpulan entrance ........................................................................ 94
Gambar 5. 4 Zoning alternative 1 ......................................................................... 96
Gambar 5. 5 Zoning Alternatif 2 ........................................................................... 96
Gambar 5. 6 Kesimpulan Zoning .......................................................................... 97
Gambar 5. 7 Pola memusat ................................................................................... 98
Gambar 5. 8 Pola linier ......................................................................................... 99
Gambar 5. 9 Pola Cluster ...................................................................................... 99
Gambar 5. 10 Bentuk persegi .............................................................................. 100
Gambar 5. 11 bentuk segitiga.............................................................................. 100
Gambar 5. 12 Bentuk lingkaran .......................................................................... 101
Gambar 5. 13 Kesimpulan bentuk bangunan ...................................................... 101
Gambar 5. 14 kesimpulan sirkulasi ..................................................................... 103
Gambar 5. 15 pola parkir 90 ............................................................................... 105
Gambar 5. 16 Kesimpulan pola parkir ................................................................ 105
Gambar 5. 17 Konsep Ruang Luar ...................................................................... 107
Gambar 5. 18 Jaringan Listrik ............................................................................. 108
Gambar 5. 19 utilitas air bersih ........................................................................... 109
Gambar 5. 20 Utilitas air kotor ........................................................................... 109
vii
Gambar 5. 21 Jaringan telepon............................................................................ 109
Gambar 5. 22 konsep tri angga ........................................................................... 112
Gambar 5. 23 Tampilan bangunan ...................................................................... 113
Gambar 5. 24 Konsep struktur bangunan ............................................................ 115
viii
DAFTAR TABEL
Tabel 2. 1 Klasifikasi Kopi ................................................................................... 18
Tabel 3. 1 Luas Wilayah Desa Serta Presentase Terhadap Kecamatan ................ 36
Tabel 3. 2 Jumlah Penduduk Menurut sumber mata pencaharian ........................ 38
Tabel 3. 3 Jumlah Penduduk Menurut sumber mata pencaharian ........................ 38
Tabel 3. 4 Pemecahan Masalah SWOT................................................................. 47
Tabel 4. 1 Tabel Pelaku Aktivitas dan Kebutuhan Ruang .................................... 56
Tabel 4. 2 Kelompok Ruang ................................................................................. 62
Tabel 4. 3 Performansi Ruang ............................................................................... 63
Tabel 4. 5 Kapasitas Pengelola ............................................................................. 70
Tabel 4. 6 Besaran Ruang ..................................................................................... 71
Tabel 4. 7 Penentuan Bobot Pemilihan Tapak ...................................................... 78