unggah – ungguh basa
DESCRIPTION
UNGGAH – UNGGUH BASA. Pangertosan. Cengkorongan unggah-ungguh basa. Unggah – ungguh yaiku tata pranataning basa miturut lungguhing tatakrama. 1. Basa ngoko ’ kaperang dadi 2 yaiku Ngoko lugu Ngoko andhap/ ngoko alus --->Antya Basa ---> Basa antya Basa Madya - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
UNGGAH – UNGGUH UNGGAH – UNGGUH BASABASA
Unggah – ungguh yaiku tata Unggah – ungguh yaiku tata pranataning basa miturut lungguhing pranataning basa miturut lungguhing
tatakramatatakrama
PangertosanPangertosan
1. Basa ngoko’ kaperang dadi 2 yaikua. Ngoko lugub. Ngoko andhap/ ngoko alus --->Antya Basa ---> Basa antya 2. Basa MadyaKaperang dadi 3 yaiku :a. Madya ngokob. Madya Kramac. Madyantara3. Basa KramaKaperang dadi 4 yaiku :a. Mudha Kramab. Kramantara/ krama luguc. Wredha Krama/krama alusd. Krama Inggile. Krama Desa
Unggah- ungguh basa Unggah- ungguh basa Sing bakal Sing bakal dirembug ing kene mung 4 wae, dirembug ing kene mung 4 wae,
1.Ngoko lugu 2.ngoko alus, 3.krama 1.Ngoko lugu 2.ngoko alus, 3.krama lugulugu , , 4.krama alus4.krama alus
Ngoko 1) Ngoko lugu Tetembungane ngoko kabeh, ora
kacampuran basa krama. Tembung aku,kowe,lan ater-ater da-,ko-,di- lan panambang –ku, -mu, -e, -ake, -ne tetep ora owah
Gunane kanggo :a. bocah- karo bocah utawa kanca- karo kanca
kang wis kulinab. Wong tuwa marang anakc. Ndhuwuran marang ngisorand. Bendara marang abdie. Guru marang muridf. Wong ngunandika
Tuladha:: Basa ngoko lugu Mbak Maya, aku mbok diwarahi nggarap
etung iki ! Kelas sing kosong tulung diasta ! ( salah/luput) Akhmad Masrur , mengko gawakake laptopku
mrene ya! Dhek kapan olehmu bali saka Surabaya ? E.. Saupama kelasku sing dadi juara 1 lomba
kebersihan SMP Negeri Kajoran. PR TIK apa wis kokgarap mau bengi ?
1. WujudeTetembungane ngoko kacampuran basa krama.
Sing di kramakake
1. Tembung kriya
2. Perangane awak,
3. Panganggone awak
4. Wong ka loro utawa wong katelu
.
Supaya gampang nyinau unggah - ungguh
Basa ngoko alus:Wong --- ater-ater --- Panambang
-- tembung
panuduhI = Aku -dak - ku
iki, iku , kae
II = panjenengan/ -dak - kuSesebutan / panjenengnan / -muPeprenahan pepeprenahanSliramuIII = Dheweke - di e Panjenengane
Titikane basa ngoko alusTitikane basa ngoko alus
Tetembungane Tetembungane awujud ngoko awujud ngoko kacampuran kacampuran krama inggil krama inggil kanggo wong kanggo wong kaloro,wong kaloro,wong katelu kanggo katelu kanggo ngormatingormati
Kang di kramakake yaiku :
• 1.Wong kaloro, wong katelu1.Wong kaloro, wong katelu• 2. Perangane awak2. Perangane awak• 3. Panganggone awak3. Panganggone awak• 4.Tembung Kriyane ( Kata Kerja) 4.Tembung Kriyane ( Kata Kerja)
Perangane awakPerangane awak
• Ngoko krama krama inggil• Alis alis imba • ati manah penggalih• Awak badan slira• Bathuk bathuk palarapan• Bokong bokong bocong• Brengos brengos gumbala,rawis• Cangkem cangkem tutuk• Cengel cengel griwa• Dhadha dhadha jaja
• Ngoko krama krama inggil• Dhengkul dhengkul jengku• Dlamakan dlamakan samparan• Driji driji racikan• Embun-embunana embun – embunan pasundhulan• Endhas sirah mustaka• Epek-epek epek-epek tapak asta• Geger geger pengkeran• Gelung gelung ukel• Githok(cengel) githok griwa
PanganggonePanganggone awakawak
• Ngoko krama krama inggilAnggo angge agemBantal bantal kajangCundhuk cundhuk sangsanganDandan dandan busanaGelung gelung ngukelGelang binggel binggelGelangan binggelan binggelanIket iket destar
• Ngoko krama krama inggilJarit sinjang nyampingJungkat serat pethatKathok kathok lancingKacamata kacamripat kaca tingalKalung kalung sangsanganKemul kemul singepKlambi rasukan agemanKelut kelut samparanKemben kemben kesemekanSabuk sabuk paningset
Tembung kriya Ngoko Krama madya
Krama inggilAmbung ambung arasAnak-anak anak-anak
peputraMangkat kesah tindakBuwang bucal
kendhangBebuwang bebucal
bobotanCarita cariyos cariyosCawis cawis caos
Ngoko Krama madya Krama inggil
Caturan wicanten ngendikan
Cekel nyepeng ngasta
Cukur cukur parasCundhuk cundhuk
sangsanganCucul cucul lukarClathu wicanten
ngendikaDandan dandan busanaDeleng ningali
mirsani/mriksa
Basane krama kabeh ora kacampuran krama inggil.
Digunakake kanggo:1.Murid marang guru2. Ngisoran marang ndhuwuran3.Abdi marang bendarane4. Bocah cilik /enom marang wong
tuwa5. Wong sing durung patekna
tepung/ kulina
Mudha KramaMudha Krama
Basa kang luwes kanggo sadhengah wong sing dijak guneman di ajeni, awake dhewe di asorake. Basane wong enom marang wong tuwa
Supaya gampang nyinau unggah – Supaya gampang nyinau unggah –
ungguh basa kang dikramakake ungguh basa kang dikramakake yaiku :yaiku :Basa Krama lugu:Basa Krama lugu:
Wong Wong ater-ater ater-ater panambangpanambang
I =aku= kula dak=kula I =aku= kula dak=kula ku = kula ku = kula
II = Kowe – sampeyan ko = panjenengan/ mu II = Kowe – sampeyan ko = panjenengan/ mu = panje - /panjenengan = panje - /panjenengan sampeyan sampeyan jenengan jenengan
III=Dheweke-piyam- di = dipun e - III=Dheweke-piyam- di = dipun e - ipunipun
bakipunbakipun
Tembung panuduh iki, iku, kae dadi punikaTembung panuduh iki, iku, kae dadi punika
Basa Krama lugu, tembung – tembunge krama Basa Krama lugu, tembung – tembunge krama kabeh,ora kacampuran basa krama inggil.kabeh,ora kacampuran basa krama inggil.
Tuladha basa mudha kramaTuladha basa mudha krama
1. Bapak punika wonten tamu
2. Inggih, temtunipun damel kejotipun Bapak sekaliyan
Krama alus/ Krama inggilKrama alus/ Krama inggil
Tetembungane krama kabeh Tetembungane krama kabeh kacampuran krama inggil kacampuran krama inggil tumrap wong sing diajak tumrap wong sing diajak guneman.guneman.
Sing dikramakake inggil Sing dikramakake inggil yaiku :yaiku :
1.1. Wong kaloro, kateluWong kaloro, katelu
2.2. Perangane awakPerangane awak
3.3. Panganggone awakPanganggone awak
4.4. Tembung kriyaTembung kriya
Krama alus/ Krama inggilKrama alus/ Krama inggil
Angka
Ngoko Krama Indonesia
1 siji setunggal satu
2 loro kalih dua
3 telu tiga tiga
4 papat sekawan empat
5 lima gangsal lima
6 enem enem enam
7 pitu pitu tujuh
Angka
Ngoko Krama Indonesia
8 wolu wolu delapan
9 sanga sanga sembilan
10 sepuluh sedasa sepuluh
11 sewelas sewelas sebelas
12 rolas kalih welas dua belas
13 telulas tiga welas tiga belas
14 patbelas sekawan welas empat belas
15 limalas gangsal welas lima belas
16 nembelas nembelas enam belas
17 pitulas pitulas tujuh belas
18 wolulas wolulas delapan belas
19 sangalas sangalas sembilan belas
20 rongpuluh kalih dasa dua puluh
21 selikur selikur dua puluh satu
22 rolikur kalih likur dua puluh dua
23 telu likur tiga likur dua puluh tiga
24 patlikur sekawan likur dua puluh empat
25 selawe selangkung dua puluh lima
26 nemlikur nemlikur dua puluh enam
27 pitu likur pitu likur dua puluh tujuh
28 wolu likur wolu likur dua puluh delapan
29 sanga likur sanga likur dua puluh sembilan
30 telung puluh tigang dasa tiga puluh
31 telung puluh siji tigang dasa setunggal
tiga puluh satu
32 telung puluh loro tigang dasa kalih tiga puluh dua
40 patang puluh sekawan dasa empat puluh
41 patang puluh siji sekawan dasa setunggal
empat puluh satu
42 patang puluh loro sekawan dasa kalih empat puluh dua
50 seket seket lima puluh
51 seket siji seket setunggal lima puluh satu
52 seket loro seket kalih lima puluh dua
60 sewidak sewidak enam puluh
61 sewidak siji sewidak setunggal
enam puluh satu
62 sewidak loro sewidak kalih enam puluh dua
70 pitung puluh pitung dasa tujuh puluh
71pitung puluh siji
pitung dasa setunggal
tujuh puluh satu
72pitung puluh loro
pitung dasa kalih tujuh puluh dua
80 wolung puluh wolung dasa delapan puluh
81wolung puluh siji
wolung dasa setunggal
delapan puluh satu
82wolung puluh loro
wolung dasa kalih delapan puluh dua
90 sangang puluh sangang dasa sembilan puluh
91sangang puluh siji
sangang dasa setunggal
sembilan puluh satu
92sangang puluh loro
sangang dasa kalih
sembilan puluh dua
100 satus satus seratus
101 satus siji satus setunggal seratus satu
102 satus loro satus kalih seratus dua
200 rong atus kalih atus dua ratus
201 rong atus siji kalih atus setunggal
dua ratus satu
202 rong atus loro kalih atus kalih dua ratus dua
300 telung atus tigang atus tiga ratus
301 telung atus siji tigang atus setunggal
tiga ratus satu
302telung atus loro
tigang atus kalih tiga ratus dua
400 patang atus sekawan atus empat ratus
401 patang atus siji sekawan atus setunggal
empat ratus satu
402 patang atus loro sekawan atus kalih empat ratus dua
500 limang atus gangsal atus lima ratus
501 limang atus siji gangsal atus setunggal
lima ratus satu
502 limang atus loro gangsal atus kalih lima ratus dua
600 nem atus nem atus enam ratus
601 nem atus siji nem atus setunggal enam ratus satu
602 nem atus loro nem atus kalih enam ratus dua
700 pitung atus pitung atus tujuh ratus
701 pitung atus siji pitung atus setunggal
tujuh ratus satu
702pitung atus loro
pitung atus kalih
tujuh ratus dua
800 wolung atus wolung atus delapan ratus
801wolung atus siji
wolung atus setunggal
delapan ratus satu
802wolung atus loro
wolung atus kalih
delapan ratus dua
900sangang atus
sangang atus sembilan ratus
901sangang atus siji
sangang atus setunggal
sembilan ratus satu
902sangang atus loro
sangang atus kalih sembilan ratus dua
1000 sewu sewu seribu
1001 sewu siji sewu setunggal seribu satu
1002 sewu loro sewu kalih seribu dua
1010 sewu sepuluh sewu sedasa seribu sepuluh
1011 sewu sewelas sewu sewelas seribu sebelas
1020 sewu rong puluh sewu kalih dasa seribu dua puluh
1021 sewu selikur sewu selikur seribu dua puluh satu
LATIHAN: Angka-angka ing ngisor iki tulisen nganggo basa Ngoko lan Krama.(Angka-angka di bawah ini tulislah dengan memakai bahasa Ngoko dan Krama. ) 1.29 = . . . . (Ng); …. (Kr); dua puluh sembilan (Ind). 2.57 = …. (Ng); …. (Kr); lima puluh tujuh (Ind). 3.65 = .… (Ng); …. (Kr); enam puluh lima (Ind). 4.115 = ….(Ng); …. (Kr); seratus lima belas (Ind).
Kunci latihanKunci latihan: Angka-angka ing ngisor iki tulisen nganggo basa Ngoko lan Krama.(Angka-angka di bawah ini tulislah dengan memakai bahasa Ngoko dan Krama. ) 29 = sanga likur (Ng); sanga likur (Kr); dua puluh sembilan (Ind). 57 = seket pitu (Ng); seket pitu (Kr); lima puluh tujuh (Ind). 65 = sewidak lima (Ng); sewidak gangsal (Kr); enam puluh lima (Ind). 115 = satus limalas (Ng); satus gangsal welas (Kr); seratus lima belas (Ind).
232 = rong atus telung puluh loro (Ng); kalih atus tigang 232 = rong atus telung puluh loro (Ng); kalih atus tigang dasa kalih (Kr); dua ratus tiga puluh dua (Ind). dasa kalih (Kr); dua ratus tiga puluh dua (Ind).
411= patang atus sewelas (Ng); ….(Kr); empat ratus sebelas (Ind).
• 601 = nem atus siji (Ng); … (Kr); enam ratus satu (Ind).• 809 = wolung atus sanga (Ng); …. (Kr); delapan ratus
sembilan (Ind). • 1011 = sewu sewelas (Ng); …. (Kr); seribu sebelas (Ind). • 1117 = sewu satus pitulas (Ng); …. (Kr); seribu seratus
tujuh belas• Katrangan : Ng = ngoko, Kr = krama
Kunci wangsulanKunci wangsulan232 = rong atus telung puluh loro (Ng); kalih atus tigang 232 = rong atus telung puluh loro (Ng); kalih atus tigang
dasa kalih (Kr); dua ratus tiga puluh dua (Ind). dasa kalih (Kr); dua ratus tiga puluh dua (Ind).
411= petang atus sewelas (Ng); sekawan atus sewelas (Kr); empat ratus sebelas (Ind).
• 601 = nem atus siji (Ng); nem atus setunggal (Kr); enam ratus satu (Ind).
• 809 = wolung atus sanga (Ng); wolung atus sanga (Kr); delapan ratus sembilan (Ind).
• 1011 = sewu sewelas (Ng); sewu sewelas (Kr); seribu sebelas (Ind).
• 1117 = sewu satus pitulas (Ng); sewu satus pitulas (Kr); seribu seratus tujuh belas
• Katrangan : Ng = ngoko, Kr = krama
SemantenSemanten MaturMatur nuwunnuwun
Basa Jawa MadyaBasa Jawa Madya
Basa Jawa Madya kuwi tataran jroning undha-usuk basa Jawa, sakdhuwuré tataran Basa Jawa Ngoko nanging sangisoré Basa Jawa Krama. Basa Jawa tataran Krama Madya iki dipérang dadi lima, yakuwi Madya Krama, Madyantara, Mudha Krama, Kramantara, lan Wredha Krama.
• Fasilitas-fasilitas yang ada diatas juga sangat Fasilitas-fasilitas yang ada diatas juga sangat mendukung pengembangan bahan disesuaikan mendukung pengembangan bahan disesuaikan dengan tujuan pembelajaran. Permainan penyapu dengan tujuan pembelajaran. Permainan penyapu ranjau (mine sweep) misalnya dapat dipakai untuk ranjau (mine sweep) misalnya dapat dipakai untuk memfasilitasi pembelajaran kosa kata, sistem verba memfasilitasi pembelajaran kosa kata, sistem verba bahasa Indonesia atau pembelajaran kata depan.bahasa Indonesia atau pembelajaran kata depan.
Basa madya kramaBasa madya krama
Basa Jawa Madya kuwi tataran jroning undha-usuk basa Jawa, sakdhuwuré tataran Basa Jawa Ngoko nanging sangisoré Basa Jawa Krama. Basa Jawa tataran Krama Madya iki dipérang dadi lima, yakuwi Madya Krama, Madyantara, Mudha Krama, Kramantara, lan Wredha Krama.
• Basa Madya Ngoko punika tembung-tembungipun saking basa Madya nanging dipuncampuri sawetawis tembung saking basa Ngoko ingkang mboten wonten tembung madyanipun. Basa punika taksih biasa dipun anggé déning tiyang dhusun utawi tiyang-tiyang pagunungan. Ciri-cirinipun:
Ciri-cirinipun basa madya ngokoCiri-cirinipun basa madya ngoko
• Aku, dados kula
• Kowé, dipunéwahi dados dika• Ater-ater tak- dipunéwahi dados kula• Ater-ater ko- dipunéwahi dadi dika• Ater-ater di- mboten éwah
Tuladha:
A:”Dika niku klebu beja, olehe panen pari mboten enten sing gabug, samang napake ta?”
• B: "Pundi woh-wohané sing becik-becik niku?"• A: "Niku napa kirang becik?"
Basa madya ngoko digunakake Basa madya ngoko digunakake
• Kanggone Basa Madya Ngoko iku lumrahe :• Bakul padha bakul• Priyayi marang sor-sorane
Tuladha :• Dika niku klebu beja, olehe panen pari mboten enten
sing gabug, samang napake ta?• Pundi woh-wohané sing becik-becik niku?• Niku napa kirang becik?
Madya KramaMadya Krama
• Madya Krama iki biasa dianggo déning wong padésan marang wong liya sing dianggep luwih tuwa utawa kinurmatan.
Ciri-ciriné antara liya:• Aku, diowahi dadi kula• Kowé, diowahi dadi sampéyan, samang• Ater-ater tak-, diowahi dadi kula• Ater-ater ko-, diowahi dadi samang, mang• Panambang -ku, diowahi dadi kula• Panambang -mu, diowahi dadi sampéyan, samang• Panambang -e tetep ora owah
Tuladha Madya KramaTuladha Madya Krama
(A migunakaké basa mdya ngoko, B migunakaké basa madya krama).
• A: "É, Yu nggéndhong lurik, ndika mandheg sedhéla".• B: "Napa, ajeng tumbas?"• A: "Wong ngendheg nèk mboten ajeng tuku ajeng
napa?"• B: "Engga ta mang milih. Dagangan kula saé-saé".
Tuladha Madya KramaTuladha Madya Krama
Tuladha: (A migunakaké basa mdya ngoko, B migunakaké basa madya krama).
• A: "É, Yu nggéndhong lurik, ndika mandheg sedhéla".• B: "Napa, ajeng tumbas?"• A: "Wong ngendheg nèk mboten ajeng tuku ajeng
napa?"• B: "Engga ta mang milih. Dagangan kula saé-saé".
Madyantara.. Basa Jawa Madyantara iki tembung tembungé diwangun
saka basa Madya Krama, ananging tembung-tembung sing ditujokaké marang wong sing diajak wicara diowahi dadi krama inggil. Tataran basa Madyantara iki biyèn dianggo déning priyayi cilik marang garwané, nanging saiki wis arang banget dianggo.
Ciri-ciriné antara liya:
• Aku, diowahi dadi kula• Kowé, diowahi dadi sampéyan utawa samang• Ater-ater tak-, diowahi dadi kula• Ater-ater ko-, diowahi dadi samang, mang• Ater-ater di-, tetep ora owah.
Tuladha Madyantara
• Tuladha; (A Ibuné B Kula)• A: "Wetonku tumbuk umur 33 taun, slametané apa wis
kok pikir?"• B: "Rak siyos bénjing tanggal 7, wulan Rabingulakir
ngajeng niki ta?"• A: "Iya".• B: "Saniki tanggal ping 27, taksih kirang 10 dalu".• A: "Rak ya wis cedhak".
Madyantara digunakake
• Wong padesan marang wong liya kang dianggep luwih tuwa utawa kinurmatan
• Padha-padha priyayi sing wis kulina• Bojone priyayi marang sing lanang (yen durung kulina)• Priyayi marang sanake tuwa kang luwih asorTuladha :• Sampeyan niku pripun ta mas, seprika-sepriki kok boten enten
sudane• A migunakaké Basa Madya Ngoko, B migunakaké Basa Madya
Krama.
• A : “É, Yu nggéndhong lurik, ndika mandheg sedhéla”.B : “Napa, ajeng tumbas?” A : “Wong ngendheg nèk mboten ajeng tuku ajeng napa?”
B : “Engga ta mang milih. Dagangan kula saé-saé”.
CEKAP SEMANTENCEKAP SEMANTEN
• Jenang sela wader kalen sesondheran
• Apuranta yen wonten lepat kawula