unggah – ungguh basa

46
UNGGAH – UNGGUH UNGGAH – UNGGUH BASA BASA

Upload: shalin

Post on 06-Jan-2016

1.006 views

Category:

Documents


185 download

DESCRIPTION

UNGGAH – UNGGUH BASA. Pangertosan. Cengkorongan unggah-ungguh basa. Unggah – ungguh yaiku tata pranataning basa miturut lungguhing tatakrama. 1. Basa ngoko ’ kaperang dadi 2 yaiku Ngoko lugu Ngoko andhap/ ngoko alus --->Antya Basa ---> Basa antya Basa Madya - PowerPoint PPT Presentation

TRANSCRIPT

Page 1: UNGGAH – UNGGUH  BASA

UNGGAH – UNGGUH UNGGAH – UNGGUH BASABASA

Page 2: UNGGAH – UNGGUH  BASA

Unggah – ungguh yaiku tata Unggah – ungguh yaiku tata pranataning basa miturut lungguhing pranataning basa miturut lungguhing

tatakramatatakrama

PangertosanPangertosan

Page 3: UNGGAH – UNGGUH  BASA

1. Basa ngoko’ kaperang dadi 2 yaikua. Ngoko lugub. Ngoko andhap/ ngoko alus --->Antya Basa ---> Basa antya 2. Basa MadyaKaperang dadi 3 yaiku :a. Madya ngokob. Madya Kramac. Madyantara3. Basa KramaKaperang dadi 4 yaiku :a. Mudha Kramab. Kramantara/ krama luguc. Wredha Krama/krama alusd. Krama Inggile. Krama Desa

Page 4: UNGGAH – UNGGUH  BASA

Unggah- ungguh basa Unggah- ungguh basa Sing bakal Sing bakal dirembug ing kene mung 4 wae, dirembug ing kene mung 4 wae,

1.Ngoko lugu 2.ngoko alus, 3.krama 1.Ngoko lugu 2.ngoko alus, 3.krama lugulugu , , 4.krama alus4.krama alus

Ngoko 1) Ngoko lugu Tetembungane ngoko kabeh, ora

kacampuran basa krama. Tembung aku,kowe,lan ater-ater da-,ko-,di- lan panambang –ku, -mu, -e, -ake, -ne tetep ora owah

Gunane kanggo :a. bocah- karo bocah utawa kanca- karo kanca

kang wis kulinab. Wong tuwa marang anakc. Ndhuwuran marang ngisorand. Bendara marang abdie. Guru marang muridf. Wong ngunandika

Page 5: UNGGAH – UNGGUH  BASA

Tuladha:: Basa ngoko lugu Mbak Maya, aku mbok diwarahi nggarap

etung iki ! Kelas sing kosong tulung diasta ! ( salah/luput) Akhmad Masrur , mengko gawakake laptopku

mrene ya! Dhek kapan olehmu bali saka Surabaya ? E.. Saupama kelasku sing dadi juara 1 lomba

kebersihan SMP Negeri Kajoran. PR TIK apa wis kokgarap mau bengi ?

Page 6: UNGGAH – UNGGUH  BASA

1. WujudeTetembungane ngoko kacampuran basa krama.

Sing di kramakake

1. Tembung kriya

2. Perangane awak,

3. Panganggone awak

4. Wong ka loro utawa wong katelu

.

Page 7: UNGGAH – UNGGUH  BASA

Supaya gampang nyinau unggah - ungguh

Basa ngoko alus:Wong --- ater-ater --- Panambang

-- tembung

panuduhI = Aku -dak - ku

iki, iku , kae

II = panjenengan/ -dak - kuSesebutan / panjenengnan / -muPeprenahan pepeprenahanSliramuIII = Dheweke - di e Panjenengane

Page 8: UNGGAH – UNGGUH  BASA

Titikane basa ngoko alusTitikane basa ngoko alus

Tetembungane Tetembungane awujud ngoko awujud ngoko kacampuran kacampuran krama inggil krama inggil kanggo wong kanggo wong kaloro,wong kaloro,wong katelu kanggo katelu kanggo ngormatingormati

Page 9: UNGGAH – UNGGUH  BASA

Kang di kramakake yaiku :

• 1.Wong kaloro, wong katelu1.Wong kaloro, wong katelu• 2. Perangane awak2. Perangane awak• 3. Panganggone awak3. Panganggone awak• 4.Tembung Kriyane ( Kata Kerja) 4.Tembung Kriyane ( Kata Kerja)

Page 10: UNGGAH – UNGGUH  BASA

Perangane awakPerangane awak

• Ngoko krama krama inggil• Alis alis imba • ati manah penggalih• Awak badan slira• Bathuk bathuk palarapan• Bokong bokong bocong• Brengos brengos gumbala,rawis• Cangkem cangkem tutuk• Cengel cengel griwa• Dhadha dhadha jaja

Page 11: UNGGAH – UNGGUH  BASA

• Ngoko krama krama inggil• Dhengkul dhengkul jengku• Dlamakan dlamakan samparan• Driji driji racikan• Embun-embunana embun – embunan pasundhulan• Endhas sirah mustaka• Epek-epek epek-epek tapak asta• Geger geger pengkeran• Gelung gelung ukel• Githok(cengel) githok griwa

Page 12: UNGGAH – UNGGUH  BASA

PanganggonePanganggone awakawak

• Ngoko krama krama inggilAnggo angge agemBantal bantal kajangCundhuk cundhuk sangsanganDandan dandan busanaGelung gelung ngukelGelang binggel binggelGelangan binggelan binggelanIket iket destar

Page 13: UNGGAH – UNGGUH  BASA

• Ngoko krama krama inggilJarit sinjang nyampingJungkat serat pethatKathok kathok lancingKacamata kacamripat kaca tingalKalung kalung sangsanganKemul kemul singepKlambi rasukan agemanKelut kelut samparanKemben kemben kesemekanSabuk sabuk paningset

Page 14: UNGGAH – UNGGUH  BASA

Tembung kriya Ngoko Krama madya

Krama inggilAmbung ambung arasAnak-anak anak-anak

peputraMangkat kesah tindakBuwang bucal

kendhangBebuwang bebucal

bobotanCarita cariyos cariyosCawis cawis caos

Page 15: UNGGAH – UNGGUH  BASA

Ngoko Krama madya Krama inggil

Caturan wicanten ngendikan

Cekel nyepeng ngasta

Cukur cukur parasCundhuk cundhuk

sangsanganCucul cucul lukarClathu wicanten

ngendikaDandan dandan busanaDeleng ningali

mirsani/mriksa

Page 16: UNGGAH – UNGGUH  BASA

Basane krama kabeh ora kacampuran krama inggil.

Digunakake kanggo:1.Murid marang guru2. Ngisoran marang ndhuwuran3.Abdi marang bendarane4. Bocah cilik /enom marang wong

tuwa5. Wong sing durung patekna

tepung/ kulina

Page 17: UNGGAH – UNGGUH  BASA

Mudha KramaMudha Krama

Basa kang luwes kanggo sadhengah wong sing dijak guneman di ajeni, awake dhewe di asorake. Basane wong enom marang wong tuwa

Page 18: UNGGAH – UNGGUH  BASA

Supaya gampang nyinau unggah – Supaya gampang nyinau unggah –

ungguh basa kang dikramakake ungguh basa kang dikramakake yaiku :yaiku :Basa Krama lugu:Basa Krama lugu:

Wong Wong ater-ater ater-ater panambangpanambang

I =aku= kula dak=kula I =aku= kula dak=kula ku = kula ku = kula

II = Kowe – sampeyan ko = panjenengan/ mu II = Kowe – sampeyan ko = panjenengan/ mu = panje - /panjenengan = panje - /panjenengan sampeyan sampeyan jenengan jenengan

III=Dheweke-piyam- di = dipun e - III=Dheweke-piyam- di = dipun e - ipunipun

bakipunbakipun

Tembung panuduh iki, iku, kae dadi punikaTembung panuduh iki, iku, kae dadi punika

Basa Krama lugu, tembung – tembunge krama Basa Krama lugu, tembung – tembunge krama kabeh,ora kacampuran basa krama inggil.kabeh,ora kacampuran basa krama inggil.

Page 19: UNGGAH – UNGGUH  BASA

Tuladha basa mudha kramaTuladha basa mudha krama

1. Bapak punika wonten tamu

2. Inggih, temtunipun damel kejotipun Bapak sekaliyan

Page 20: UNGGAH – UNGGUH  BASA

Krama alus/ Krama inggilKrama alus/ Krama inggil

Tetembungane krama kabeh Tetembungane krama kabeh kacampuran krama inggil kacampuran krama inggil tumrap wong sing diajak tumrap wong sing diajak guneman.guneman.

Sing dikramakake inggil Sing dikramakake inggil yaiku :yaiku :

1.1. Wong kaloro, kateluWong kaloro, katelu

2.2. Perangane awakPerangane awak

3.3. Panganggone awakPanganggone awak

4.4. Tembung kriyaTembung kriya

Page 21: UNGGAH – UNGGUH  BASA

Krama alus/ Krama inggilKrama alus/ Krama inggil

Angka

Ngoko Krama Indonesia

1 siji setunggal satu

2 loro kalih dua

3 telu tiga tiga

4 papat sekawan empat

5 lima gangsal lima

6 enem enem enam

7 pitu pitu tujuh

Page 22: UNGGAH – UNGGUH  BASA

Angka

Ngoko Krama Indonesia

8 wolu wolu delapan

9 sanga sanga sembilan

10 sepuluh sedasa sepuluh

11 sewelas sewelas sebelas

12 rolas kalih welas dua belas

13 telulas tiga welas tiga belas

14 patbelas sekawan welas empat belas

15 limalas gangsal welas lima belas

Page 23: UNGGAH – UNGGUH  BASA

16 nembelas nembelas enam belas

17 pitulas pitulas tujuh belas

18 wolulas wolulas delapan belas

19 sangalas sangalas sembilan belas

20 rongpuluh kalih dasa dua puluh

21 selikur selikur dua puluh satu

22 rolikur kalih likur dua puluh dua

23 telu likur tiga likur dua puluh tiga

24 patlikur sekawan likur dua puluh empat

25 selawe selangkung dua puluh lima

26 nemlikur nemlikur dua puluh enam

27 pitu likur pitu likur dua puluh tujuh

Page 24: UNGGAH – UNGGUH  BASA

28 wolu likur wolu likur dua puluh delapan

29 sanga likur sanga likur dua puluh sembilan

30 telung puluh tigang dasa tiga puluh

31 telung puluh siji tigang dasa setunggal

tiga puluh satu

32 telung puluh loro tigang dasa kalih tiga puluh dua

40 patang puluh sekawan dasa empat puluh

41 patang puluh siji sekawan dasa setunggal

empat puluh satu

42 patang puluh loro sekawan dasa kalih empat puluh dua

50 seket seket lima puluh

Page 25: UNGGAH – UNGGUH  BASA

51 seket siji seket setunggal lima puluh satu

52 seket loro seket kalih lima puluh dua

60 sewidak sewidak enam puluh

61 sewidak siji sewidak setunggal

enam puluh satu

62 sewidak loro sewidak kalih enam puluh dua

70 pitung puluh pitung dasa tujuh puluh

71pitung puluh siji

pitung dasa setunggal

tujuh puluh satu

72pitung puluh loro

pitung dasa kalih tujuh puluh dua

Page 26: UNGGAH – UNGGUH  BASA

80 wolung puluh wolung dasa delapan puluh

81wolung puluh siji

wolung dasa setunggal

delapan puluh satu

82wolung puluh loro

wolung dasa kalih delapan puluh dua

90 sangang puluh sangang dasa sembilan puluh

91sangang puluh siji

sangang dasa setunggal

sembilan puluh satu

92sangang puluh loro

sangang dasa kalih

sembilan puluh dua

100 satus satus seratus

Page 27: UNGGAH – UNGGUH  BASA

101 satus siji satus setunggal seratus satu

102 satus loro satus kalih seratus dua

200 rong atus kalih atus dua ratus

201 rong atus siji kalih atus setunggal

dua ratus satu

202 rong atus loro kalih atus kalih dua ratus dua

300 telung atus tigang atus tiga ratus

301 telung atus siji tigang atus setunggal

tiga ratus satu

302telung atus loro

tigang atus kalih tiga ratus dua

Page 28: UNGGAH – UNGGUH  BASA

400 patang atus sekawan atus empat ratus

401 patang atus siji sekawan atus setunggal

empat ratus satu

402 patang atus loro sekawan atus kalih empat ratus dua

500 limang atus gangsal atus lima ratus

501 limang atus siji gangsal atus setunggal

lima ratus satu

502 limang atus loro gangsal atus kalih lima ratus dua

600 nem atus nem atus enam ratus

601 nem atus siji nem atus setunggal enam ratus satu

602 nem atus loro nem atus kalih enam ratus dua

700 pitung atus pitung atus tujuh ratus

701 pitung atus siji pitung atus setunggal

tujuh ratus satu

Page 29: UNGGAH – UNGGUH  BASA

702pitung atus loro

pitung atus kalih

tujuh ratus dua

800 wolung atus wolung atus delapan ratus

801wolung atus siji

wolung atus setunggal

delapan ratus satu

802wolung atus loro

wolung atus kalih

delapan ratus dua

900sangang atus

sangang atus sembilan ratus

901sangang atus siji

sangang atus setunggal

sembilan ratus satu

Page 30: UNGGAH – UNGGUH  BASA

902sangang atus loro

sangang atus kalih sembilan ratus dua

1000 sewu sewu seribu

1001 sewu siji sewu setunggal seribu satu

1002 sewu loro sewu kalih seribu dua

1010 sewu sepuluh sewu sedasa seribu sepuluh

1011 sewu sewelas sewu sewelas seribu sebelas

1020 sewu rong puluh sewu kalih dasa seribu dua puluh

1021 sewu selikur sewu selikur seribu dua puluh satu

Page 31: UNGGAH – UNGGUH  BASA

LATIHAN: Angka-angka ing ngisor iki tulisen nganggo basa Ngoko lan Krama.(Angka-angka di bawah ini tulislah dengan memakai bahasa Ngoko dan Krama. ) 1.29 = . . . . (Ng); …. (Kr); dua puluh sembilan (Ind). 2.57 = …. (Ng); …. (Kr); lima puluh tujuh (Ind). 3.65 = .… (Ng); …. (Kr); enam puluh lima (Ind). 4.115 = ….(Ng); …. (Kr); seratus lima belas (Ind).

Page 32: UNGGAH – UNGGUH  BASA

Kunci latihanKunci latihan: Angka-angka ing ngisor iki tulisen nganggo basa Ngoko lan Krama.(Angka-angka di bawah ini tulislah dengan memakai bahasa Ngoko dan Krama. ) 29 = sanga likur (Ng); sanga likur (Kr); dua puluh sembilan (Ind). 57 = seket pitu (Ng); seket pitu (Kr); lima puluh tujuh (Ind). 65 = sewidak lima (Ng); sewidak gangsal (Kr); enam puluh lima (Ind). 115 = satus limalas (Ng); satus gangsal welas (Kr); seratus lima belas (Ind).

Page 33: UNGGAH – UNGGUH  BASA

232 = rong atus telung puluh loro (Ng); kalih atus tigang 232 = rong atus telung puluh loro (Ng); kalih atus tigang dasa kalih (Kr); dua ratus tiga puluh dua (Ind). dasa kalih (Kr); dua ratus tiga puluh dua (Ind).

411= patang atus sewelas (Ng); ….(Kr); empat ratus sebelas (Ind).

• 601 = nem atus siji (Ng); … (Kr); enam ratus satu (Ind).• 809 = wolung atus sanga (Ng); …. (Kr); delapan ratus

sembilan (Ind). • 1011 = sewu sewelas (Ng); …. (Kr); seribu sebelas (Ind). • 1117 = sewu satus pitulas (Ng); …. (Kr); seribu seratus

tujuh belas• Katrangan : Ng = ngoko, Kr = krama

Page 34: UNGGAH – UNGGUH  BASA

Kunci wangsulanKunci wangsulan232 = rong atus telung puluh loro (Ng); kalih atus tigang 232 = rong atus telung puluh loro (Ng); kalih atus tigang

dasa kalih (Kr); dua ratus tiga puluh dua (Ind). dasa kalih (Kr); dua ratus tiga puluh dua (Ind).

411= petang atus sewelas (Ng); sekawan atus sewelas (Kr); empat ratus sebelas (Ind).

• 601 = nem atus siji (Ng); nem atus setunggal (Kr); enam ratus satu (Ind).

• 809 = wolung atus sanga (Ng); wolung atus sanga (Kr); delapan ratus sembilan (Ind).

• 1011 = sewu sewelas (Ng); sewu sewelas (Kr); seribu sebelas (Ind).

• 1117 = sewu satus pitulas (Ng); sewu satus pitulas (Kr); seribu seratus tujuh belas

• Katrangan : Ng = ngoko, Kr = krama

Page 35: UNGGAH – UNGGUH  BASA

SemantenSemanten MaturMatur nuwunnuwun

Page 36: UNGGAH – UNGGUH  BASA

Basa Jawa MadyaBasa Jawa Madya

Basa Jawa Madya kuwi tataran jroning undha-usuk basa Jawa, sakdhuwuré tataran Basa Jawa Ngoko nanging sangisoré Basa Jawa Krama. Basa Jawa tataran Krama Madya iki dipérang dadi lima, yakuwi Madya Krama, Madyantara, Mudha Krama, Kramantara, lan Wredha Krama.

• Fasilitas-fasilitas yang ada diatas juga sangat Fasilitas-fasilitas yang ada diatas juga sangat mendukung pengembangan bahan disesuaikan mendukung pengembangan bahan disesuaikan dengan tujuan pembelajaran. Permainan penyapu dengan tujuan pembelajaran. Permainan penyapu ranjau (mine sweep) misalnya dapat dipakai untuk ranjau (mine sweep) misalnya dapat dipakai untuk memfasilitasi pembelajaran kosa kata, sistem verba memfasilitasi pembelajaran kosa kata, sistem verba bahasa Indonesia atau pembelajaran kata depan.bahasa Indonesia atau pembelajaran kata depan.

Page 37: UNGGAH – UNGGUH  BASA

Basa madya kramaBasa madya krama

Basa Jawa Madya kuwi tataran jroning undha-usuk basa Jawa, sakdhuwuré tataran Basa Jawa Ngoko nanging sangisoré Basa Jawa Krama. Basa Jawa tataran Krama Madya iki dipérang dadi lima, yakuwi Madya Krama, Madyantara, Mudha Krama, Kramantara, lan Wredha Krama.

• Basa Madya Ngoko punika tembung-tembungipun saking basa Madya nanging dipuncampuri sawetawis tembung saking basa Ngoko ingkang mboten wonten tembung madyanipun. Basa punika taksih biasa dipun anggé déning tiyang dhusun utawi tiyang-tiyang pagunungan. Ciri-cirinipun:

Page 38: UNGGAH – UNGGUH  BASA

Ciri-cirinipun basa madya ngokoCiri-cirinipun basa madya ngoko

• Aku, dados kula

• Kowé, dipunéwahi dados dika• Ater-ater tak- dipunéwahi dados kula• Ater-ater ko- dipunéwahi dadi dika• Ater-ater di- mboten éwah

Tuladha:

A:”Dika niku klebu beja, olehe panen pari mboten enten sing gabug, samang napake ta?”

• B: "Pundi woh-wohané sing becik-becik niku?"• A: "Niku napa kirang becik?"

Page 39: UNGGAH – UNGGUH  BASA

Basa madya ngoko digunakake Basa madya ngoko digunakake

• Kanggone Basa Madya Ngoko iku lumrahe :• Bakul padha bakul• Priyayi marang sor-sorane

Tuladha :• Dika niku klebu beja, olehe panen pari mboten enten

sing gabug, samang napake ta?• Pundi woh-wohané sing becik-becik niku?• Niku napa kirang becik?

Page 40: UNGGAH – UNGGUH  BASA

Madya KramaMadya Krama

• Madya Krama iki biasa dianggo déning wong padésan marang wong liya sing dianggep luwih tuwa utawa kinurmatan.

Ciri-ciriné antara liya:• Aku, diowahi dadi kula• Kowé, diowahi dadi sampéyan, samang• Ater-ater tak-, diowahi dadi kula• Ater-ater ko-, diowahi dadi samang, mang• Panambang -ku, diowahi dadi kula• Panambang -mu, diowahi dadi sampéyan, samang• Panambang -e tetep ora owah

Page 41: UNGGAH – UNGGUH  BASA

Tuladha Madya KramaTuladha Madya Krama

(A migunakaké basa mdya ngoko, B migunakaké basa madya krama).

• A: "É, Yu nggéndhong lurik, ndika mandheg sedhéla".• B: "Napa, ajeng tumbas?"• A: "Wong ngendheg nèk mboten ajeng tuku ajeng

napa?"• B: "Engga ta mang milih. Dagangan kula saé-saé".

Page 42: UNGGAH – UNGGUH  BASA

Tuladha Madya KramaTuladha Madya Krama

Tuladha: (A migunakaké basa mdya ngoko, B migunakaké basa madya krama).

• A: "É, Yu nggéndhong lurik, ndika mandheg sedhéla".• B: "Napa, ajeng tumbas?"• A: "Wong ngendheg nèk mboten ajeng tuku ajeng

napa?"• B: "Engga ta mang milih. Dagangan kula saé-saé".

Page 43: UNGGAH – UNGGUH  BASA

Madyantara.. Basa Jawa Madyantara iki tembung tembungé diwangun

saka basa Madya Krama, ananging tembung-tembung sing ditujokaké marang wong sing diajak wicara diowahi dadi krama inggil. Tataran basa Madyantara iki biyèn dianggo déning priyayi cilik marang garwané, nanging saiki wis arang banget dianggo.

Ciri-ciriné antara liya:

• Aku, diowahi dadi kula• Kowé, diowahi dadi sampéyan utawa samang• Ater-ater tak-, diowahi dadi kula• Ater-ater ko-, diowahi dadi samang, mang• Ater-ater di-, tetep ora owah.

Page 44: UNGGAH – UNGGUH  BASA

Tuladha Madyantara

• Tuladha; (A Ibuné B Kula)• A: "Wetonku tumbuk umur 33 taun, slametané apa wis

kok pikir?"• B: "Rak siyos bénjing tanggal 7, wulan Rabingulakir

ngajeng niki ta?"• A: "Iya".• B: "Saniki tanggal ping 27, taksih kirang 10 dalu".• A: "Rak ya wis cedhak".

Page 45: UNGGAH – UNGGUH  BASA

Madyantara digunakake

• Wong padesan marang wong liya kang dianggep luwih tuwa utawa kinurmatan

• Padha-padha priyayi sing wis kulina• Bojone priyayi marang sing lanang (yen durung kulina)• Priyayi marang sanake tuwa kang luwih asorTuladha :• Sampeyan niku pripun ta mas, seprika-sepriki kok boten enten

sudane• A migunakaké Basa Madya Ngoko, B migunakaké Basa Madya

Krama.

• A : “É, Yu nggéndhong lurik, ndika mandheg sedhéla”.B : “Napa, ajeng tumbas?” A : “Wong ngendheg nèk mboten ajeng tuku ajeng napa?”

B : “Engga ta mang milih. Dagangan kula saé-saé”.

Page 46: UNGGAH – UNGGUH  BASA

CEKAP SEMANTENCEKAP SEMANTEN

• Jenang sela wader kalen sesondheran

• Apuranta yen wonten lepat kawula