sma maarif nu pandaan terakreditasi 2009

22
SMA MAARIF NU PANDAAN TERAKREDITASI 2009 “SIFAT KOLIGATIF LARUTAN” MOH. SUWANDI, S.Pt.,M.Pd

Upload: lis

Post on 15-Jan-2016

154 views

Category:

Documents


1 download

DESCRIPTION

“SIFAT KOLIGATIF LARUTAN”. MOH. SUWANDI, S.Pt.,M.Pd. SMA MAARIF NU PANDAAN TERAKREDITASI 2009. SIFAT KOLIGATIF LARUTAN. Merupakan sifat fisis larutan yg tergantung dari banyaknya zat terlarut yg ada dlm larutan, tetapi tdk tergantung pd jenis zat yg dilarutkan. - PowerPoint PPT Presentation

TRANSCRIPT

Page 1: SMA MAARIF NU PANDAAN TERAKREDITASI  2009

SMA MAARIF NU PANDAANTERAKREDITASI 2009

“SIFAT KOLIGATIF LARUTAN”

“SIFAT KOLIGATIF LARUTAN”

MOH. SUWANDI, S.Pt.,M.Pd

Page 2: SMA MAARIF NU PANDAAN TERAKREDITASI  2009

SIFAT KOLIGATIF LARUTAN

Merupakan sifat fisis larutan yg tergantung dari banyaknya zat terlarut yg ada dlm larutan, tetapi tdk tergantung pd jenis zat yg dilarutkanJadi Sifat Koligatif Larutan dipengaruhi oleh konsentrasi partikelnya

KonsentrasiLarutan

Konsentrasi Molar (M) =

mL

1000x

Mr

grlarutanliter

utzat terlar mol

Konsentrasi Molal (M) =

(gr)pelarut massa

1000x

Mr

gr

pelarut kg 1

utzat terlar mol

Fraksi mol ( XA ) = nA ----------- nA + nB

Persentase Berat (%) = %100larutan gram

utzat terlar gramX

Page 3: SMA MAARIF NU PANDAAN TERAKREDITASI  2009

SOAL

1. Hitunglah molalitas larutan yang dibuat dengan melarutkan C2H5OH 24,9 gr dalam air 125 mL

4,33: 125

1000 x

46

24,9:

p

1000x

Mr

gr: molalitas

Page 4: SMA MAARIF NU PANDAAN TERAKREDITASI  2009

2. Hitunglah massa HClO4 yang diperlukan untuk membuat suatu larutan 2,52 m dalam air 652 gr

164,3: 1000

652 x 100,5 x 2,52 :gr

652

1000 x

100,5

gr : 52,2

p

1000 x

Mr

gr: m

Page 5: SMA MAARIF NU PANDAAN TERAKREDITASI  2009

3. Suatu larutan mengandung 18,0 gr glukosa ( Mr = 180 ), 24 gr asam asetat ( Mr = 60 ), dan 81 gr air. Berapakah fraksi mol asam asetat dalam larutan

0,1 : 180

18 : n glukosa

0,4 :60

24 : n asetat asam

4,5 : 18

81 : n air

Page 6: SMA MAARIF NU PANDAAN TERAKREDITASI  2009

Berdasarkan Penelitian Francois Marie Raoult ada 4 sifat koligatif larutan, yaitu :

1. Penurunan Tekanan Uap ( P )

Tekanan uap adalah tekanan yg ditimbulkan pada saat molekul – molekul suatu cairan akan berubah menjadi molekul – molekul uapnya.

P = XB x P0

Keterangan :XB = fraksi mol terlarutP = penurunan tek. UapP0 = tek. Uap pelarut murni

SIFAT KOLIGATIF SIFAT KOLIGATIF LARUTAN NONELEKTROLITLARUTAN NONELEKTROLIT

Page 7: SMA MAARIF NU PANDAAN TERAKREDITASI  2009

2. Kenaikan Titik Didih ( Tb )Ingat ketentuan berikut :a. Suatu pelarut jk di + zat terlarut titik didih akan naikb. Besarnya kenaikan titik didih ~ konsentrasi molal ( m )c. Tb = titik didih larutan – titik didih pelarut murnid. Kb = tetapan kenaikan titik didih

Tb = m x Kb

bb K Xp

1000 X

Mr

gr:ΔT

Dengan :Mr = Mr zat terlarutgr = massa zat terlarutP = massa zat pelarut

Page 8: SMA MAARIF NU PANDAAN TERAKREDITASI  2009

3. Penurunan Titik Beku ( Tf )Ingat ketentuan berikut :a. Suatu pelarut jk di + zat terlarut titik bekunya akan

turunb. Besarnya penurunan titik beku ~ konsentrasi molal ( m )c. Tf = titik beku pelarut murni – titik beku larutand. Kf = tetapan penurunan titik beku Tf = m x Kf

ff K Xp

1000 X

Mr

gr:ΔT

Dengan :Mr = Mr zat terlarutgr = massa zat terlarutP = massa zat pelarut

Page 9: SMA MAARIF NU PANDAAN TERAKREDITASI  2009

Diagram fasa P – T yg menyatakan hubungan P, Tb dan Tf

Padat

Cair

Gas

C’ C D’D

A’

A

T

fTb

P(atm)

0oC 100oCT(oC)

Page 10: SMA MAARIF NU PANDAAN TERAKREDITASI  2009

4. Tekanan Osmotik ( )

Osmosis adalah proses berpindahnya pelarut dari larutan yg lebih encer ke larutan pekat melalui membran semipermeabel ( hanya dpt dilalui oleh pelarut.

Tekanan osmotik adalah tekanan yg diperlukan utk menghentikan aliran dari pelarut murni ke dlm larutan

Alat yg digunakan utk mengukur besarnya tekanan osmotik adalah osmometer Menurut Van’t Hoff besarnya tekanan osmotik utk larutan encer sebanding dgn konsentrasi molar larutan tsb.

= MRT

Rum

us

RTx V

1x

Mr

gr: π

= tek. Osmotik (atm)R = tetapan gas ideal ( 0,082)T = suhu dlm Kelvin ( oC + 273 )

Page 11: SMA MAARIF NU PANDAAN TERAKREDITASI  2009

Contoh tekanan osmotik dlm kehidupan sehari – hari

1. Mengalirnya air dan larutan lain dari dlm tanah ke pucuk pepohonan yg tinggi, hal itu disebabkan dlm sel tumbuh – tumbuhan terjadi tekanan osmotik sebesar 40 - 50 atm

2. Larutan infus yg dimasukkan ke dlm tubuh melalui pembuluh darah hrs bersifat isotonis ( tek. Osmotik sama ) dgn sel darah. Apabila larutan infus bersifat hipertonis ( tek. Osmotik tinggi ) dpt mengakibatkan krenasi, yaitu keluarnya air dari sel darah. Jika itu terjadi maka sel akan menjadi rusak / mengerut. Apabila infus bersifat hipotonis ( tek. Osmotik rendah ) dpt mengakibatkan hemolisis, yaitu masuknya air ke sel darah shg sel dpt pecah akibat terjadi penggelembungan sel darah

Page 12: SMA MAARIF NU PANDAAN TERAKREDITASI  2009

Tabel Harga Tb, Kb, Tf dan Kf berbagai larutan

Pelarut Tb (oC) Kb (oC.m-1) Tf (oC) Kf (oC.m-1)

Air 100,00 0,52 0,00 1,86

Benzena 80,10 2,53 5,53 5,12

Kamper 207,42 5,61 179,8 39,7

Fenol 181,75 3,56 40,90 7,40

Nitro Benzena 210,80 5,24 5,7 7,00

Sumber : Parning.Kimia 3A.Yudhistira.2005

Page 13: SMA MAARIF NU PANDAAN TERAKREDITASI  2009

Soal :

1. Sebanyak 12 gr Urea ( Mr = 60 ) dilarutkan dlm 180 gr air pada suhu 25oC. Pd suhu tsb tekanan uap jenuh air adalah 23,76 mmHg. Tentukan perubahan tekanan uap larutan ?

Diketahui : - massa urea = 12 gr- massa air = 180 gr

- ot air = 25oC - Po = 23,76 mmHg

Ditanya : Tekanan uap larutan ?Jawab :

ΔP = Xair . Po

= 0,98 . 23,76 = 23,294 mmHg

Page 14: SMA MAARIF NU PANDAAN TERAKREDITASI  2009

2. Sebanyak 15 gram zat X ( nonelektrolit ) dilarutkan dlm 250 gram air. Larutan ini mendidih pd suhu 100,156oC. Kb air 0,52. Tentukan massa molekul relatif ( Mr ) senyawa X tsb.

Diketahui : - massa zat X = 15 gr- massa air = 250 gr

- ot lar. mendidih = 100,156oC - Kb air = 0,52 oC/m

Ditanya : Mr senyawa X ?

Jawab :

Page 15: SMA MAARIF NU PANDAAN TERAKREDITASI  2009

SIFAT KOLIGATIF LARUTAN ELEKTROLIT

Dari teori ion Svante August Arrhenius dikemukakan bahwa larutan asam, basa ataupun garam termasuk larutan elektrolit.Larutan elektrolit yaitu larutan yg dapat terionisasi atau terurai menjadi ion – ion. Dan akibat peruraian itu maka dapat mengakibatkan bertambahnya jumlah partikel

Untuk mengoreksi hukum agar sesuai utk larutan elektrolit, Jacobus Henricus Van’t Hoff menerangkan bahwa hukum Roult harus dikalikan dengan suatu faktor sebesar ( 1 + ( n – 1 ) ) atau diberi lambang i dan disebut faktor Van’t Hoff“Attention”n = jumlah ion = derajad ionisasi dilarutkan ygzat molJumlah

isasizat terion molJumlah =

Page 16: SMA MAARIF NU PANDAAN TERAKREDITASI  2009

Rumus Sifat Koligatif Larutan Elektrolit :

1. Penurunan Tekanan Uap ( P )

2. Kenaikan Titik Didih ( Tb )

∆P = i . XB . Po

∆P = { 1 + ( n – 1 ) α } . XB . Po

∆Tb = i . m . Kb

∆Tb = { 1 + ( n – 1 ) α } . m . Kb

Page 17: SMA MAARIF NU PANDAAN TERAKREDITASI  2009

3. Penurunan Titik Beku ( Tf )

4. Tekanan Osmotik ( )

∆Tf = i . m . Kf

∆Tf = { 1 + ( n – 1 ) α } . m . Kf

= i . M . R . T = { 1 + ( n – 1 ) α } . M . R . T

Page 18: SMA MAARIF NU PANDAAN TERAKREDITASI  2009

Jumlah ion beberapa senyawaJumlah ion beberapa senyawa

1. CaCl2

Ca2+

2Cl-

n = 3

2. H2SO4

2H+

SO42-

n = 3

3. MgSO4

Mg2+

SO42-

n = 4

Page 19: SMA MAARIF NU PANDAAN TERAKREDITASI  2009

4. KCl

K+

Cl-

n = 2

5. Mg(OH)2

Mg2+

2OH-

n = 3

6. FeCl3

Fe3+

3Cl-

n = 4

Page 20: SMA MAARIF NU PANDAAN TERAKREDITASI  2009

Faktor Van’t Hoff beberapa larutan

ElektrolitHarga i

Batas teoritis0,100

molal0,05

molal0,01

molal0,005 molal

NaCl 1,87 1,89 1,93 1,94 2

KCl 1,86 1,88 1,94 1,96 2

MgSO4 1,42 1,43 1,62 1,69 2

K2SO4 2,46 2,57 2,77 2,86 3

HCl 1,91 1,92 1,97 1,99 2

H2SO4 2,22 2,32 2,59 2,72 3

Page 21: SMA MAARIF NU PANDAAN TERAKREDITASI  2009

SOAL 1

Ibu membuat sayur asem menggunakan garam dapur sebanyak 5,85 gram. Dan menggunakan air sebanyak 4 kg. Jika garam dapur terionisasi sempurna maka :Tentukan : Titik didih larutan

Diketahui : NaCl = 5,85 gr H2O = 4 kg

Ditanya : Tb

Jawab :

NaCl = Na+ + Cl-

n = 1 + 1 = 2i = 1 + ( n – 1 ) = 1 + ( 2 – 1 ) 1 = 2 025,0:m

4.000

1.000 X

58,5

5,85 :m

P

1.000 X

Mr

gr : m

C100,026:larutanT

0,026 :ΔT

0,52 X 0,025 X 2:ΔT

K . m . i : ΔT

ob

b

b

bb

Page 22: SMA MAARIF NU PANDAAN TERAKREDITASI  2009

SOAL 2

Rudi melarutkan 17,4 gram K2SO4 ke dalam 250 gram air. Jika Kb air = 0,52oC / molal. Kenaikan titik didih larutan tersebut adalah .................... ( Ar K = 39 ; S = 32 dan O = 16

Diketahui : K2SO4 = 17,4 gr H2O = 250 grDitanya : Tb

Jawab :

K2SO4 = 2K+ + SO42-

n = 1 + 2 = 3i = 1 + ( n – 1 ) = 1 + ( 3 – 1 ) 1 = 3

0,4:m250

1.000 X

174

17,4 :m

P

1.000 X

Mr

gr : m

C0,624 :ΔT

0,52 X 0,4 X 3:ΔT

K . m . i : ΔT

ob

b

bb