pemeriksaan fisik dan neurologis pada ekstremitas bawah

8/18/2019 Pemeriksaan Fisik Dan Neurologis Pada Ekstremitas Bawah

1/27

PEMERIKSAAN FISIK DAN NEUROLOGIS PADA EKSTREMITAS BAWAH


2/27

BAB I

PENDAHULUAN

A. Latar BelakangDengan semakn ma!"n#a $an %erkem%angn#a alat

$agn&st' (a$a saat n) %an#ak klns #ang k"rang mem(er*atkan

(emerksaan +sk $an ne"r&l&gs. Se%"a* (emerksaan +sk

%asan#a $k"t $engan (emerksaan ne"r&l&gs. Mesk("n

(emerksaan +sk se'ara "m"m $lak"kan tergant"ng (a$a k&n$s

(asen. Pemerksaan +sk (a$a (asen ne"r&l&g t$ak (erl" terlal"

s(es+k ata" men#e%a%kan k&n$s (asen t$ak n#aman) akan

teta( '"k"( $lak"kan se(erl"n#a "nt"k menem"kan kelanan (a$a

(asen.

Pemerksaan ne"r&l&gs $an (emerksaan +sk

mem%"t"*kan kema("an) (enegta*"an $an kesa%aran.

Pemerksaan $lak"kan ses"a "r"tan $an ,akt" #ang '"k"(.

Se%agamana %erkem%angan#a alat $agn&st') maka (emerksaan

+sk $an ne"r&l&g !"ga %erkem%ang $alam *al ntre(etas *asln#a.

Pemerksaan +sk ma"("n (emerksaan ne"r&l&gs

$lak"kan (a$a sel"r"* %agan t"%"*) %ak s#stem n$era) ma"("n

ekstremtas. Pa$a kal n) (en"ls ngn men!a%arkan (emerksaan

+sk $an ne"r&l&gs #ang $lak"kan (a$a ekstremtas %a,a*.

B. T"!"an Pen"lsan

T"!"an (en"lsan re-erat n a$ala* "nt"k menam%a*

(engeta*"an tentang (emerksaan +sk $an (emerksaan ne"r&l&g

(a$a ekstremtas %a,a*

. Man-aat Pen"lsan

Manfaat di bidang akademis untuk mengetahui lebih lanjut mengenai

aspek pemeriksaan fisik dan pemeriksaan neurologis pada ekstremitas bawah.

Manfaat klinis adalah diharapkan agar dapat menjadi dasar baru dalam praktek

dengan memperhatikan aspek pemeriksaan fisik dan neurologis pada ekstremitas

bawah.


3/27

BAB II

Tn!a"an P"staka

A. Pemerksaan Fsk

Se%"a* (emerksaan +sk %asan#a $k"t $engan

(emerksaan ne"r&l&gs. Mesk("n (emerksaan +sk "m"m

$lak"kan tergant"ng (a$a k&n$s (asen. Pemerksaan +sk

(a$a (asen ne"r&l&g t$ak (erl" terlal" s(es+k ata"

men#e%a%kan k&n$s (asen t$ak n#aman) akan teta( '"k"(

$lak"kan se(erl"n#a "nt"k menem"kan kelanan (a$a (asen

/B&"let) 01102

D&kter (en#akt $alam melak"kan (emerksaan +sk engka(

akan melak"kan (emerksaan ne"r&l&gs #ang $lak"kan &le*

ne"r&l&gs. Se%alkn#a) ne"r&l&gs melak"kan (emerksaan

ne"r&l&gs lengka() akan teta( melak"kan (emerksaan +sk

"m"m $lak"kan "m"mn#a. Ke$"a *al n $lak"kan "nt"k

e+sens $an e-ekt+tas (emerksaan #ang %asa $lak"kan

/Fagan) 01132

Pemerksaan +sk $m"la $engan &%ser4as (asen selama

anamness. Ba*kan s"ara (asen %sa men!a$ k"n' (entng)

ketka serak) $s-&na) a-asa) $sartra) %ng"ng $an %e%era(a

k"n' (entng $alam ne"r&l&g #ang m"ngkn m"n'"l (a$a ta*a(

a,al. Pemerksaan HEENT a$ala* (emerksaan "nt"k

menge4al"as ner4"s 'ranals. Ketka melak"kan (emerksaan

("(l $an ekstra&k"ler) "nt"k mel*at kelanan (a$a mata $an

a$neksa &k"ler) se(ert k&n!"ngt4ts) e5&-talm&s) 5antelasma

$an !a"n$'e. Dengan (emerksaan m"l"t) se%aga tam%a*an

(a$a (emerksaan +sk "m"m) "nt"k menem"kan les ntra&ral)

le"k&(laka ata" kelanan lann#a. Pemerksaan &(t' $sk"s)

(emerksaan retna "nt"k mel*at a$an#a retn&(at $a%etk"m


4/27

ata" *(ertens-. Pemerksaan ne"r&l&gs (a$a ektremtas %agan

atas) a$an#a 'l"%%ng) san&ss) (er"%a*an (a$a k"k")

$e-&rmtas (a$a tangan) artr&(at. Pemerksaan kak "nt"k

kek"atan) re6e5) sensas $an res(&n (lantar sam%l mel*atkea$aan k"lt $an k"k". Pemerksaan e$ema (ret%al)

$skre(ans (an!ang kak) %engkak ata" $e-&rmtas sen$ l"t"t

$an ankle, ata" kelanan lan. T$ak l"(a "nt"k mem(er*atkan

(an!angn#a ram%"t) (er"%a*an (a$a k"k" $an ("lsas $ara*

kak. /Tm&t*# et al) 01172

Pemerksaan ne"r&l&gs $lak"kan $k&m%nas $engan

(emerksaan +sk. Pa$a ak*rn#a (emerksaan ne"r&l&gs #ang

%ak) *ar"s melak"kan (emerksaan !ant"ng $an (ar" serta

$lak"kan (al(as a%$&men se%aga (emerksaan +sk "m"m

/Fagan et al) 01132

Pemerksaan +sk #ang $lak"kan (a$a (asen ne"r&l&gs

a$ala* /Fagan et al) 011328

9. Tan$a 4tal

Meng"k"r tekanan $ara* (a$a ke$"a lengan sangat

(entng $engan (en#akt 'ere%r&4as'"lar. Peng"k"ran

tekanan $ara* $engan s"(nas) $"$"k. P"lsas $an !ens

("lsas sangat (entng) ter"tama $'"rga ter$a(at

kenakan tekanan ntra'ranal. P"lsas #ang 'e(at

menan$akan a&rta reg"rgtas ata" *(ertr&$sme) $an

("lsas #ang lam%at $an ke'l men$a$akan sten&ss a&rta.

Kelanan res(ras) se(ert *e#ne St&kes) B&t $an

K"ssma"l $a(at terl*at (a$a (asen k&ma $an gangg"an

ne"r&l&gs lann#a. Pasen $engan (enngkatan tekanan

ntra'ranal $an gangg"an (a$a *(&talam"s $a(at ter!a$

*(er(nea ata" a(nea.

0. General Appereance

Penam(lan se'ara "m"m (asen $a(at men"n!"kkan

(en#akt ak"t ma"("n "m"m: $emam) n#er ma"("n

$stress: (en"r"nan %erat %a$an: kelanan (&st"r t"%"*)


5/27

ke(ala $an ekstremtas: akt4tas m&t&r') (erlak"

a%n&rmal) gelsa* $an m&%ltas. Pen"r"nan %erat %a$an

$an tan$a;tan$a maln"trs men"n!"kkan *(ertr&$sme)

Al


6/27

$an ter$a(at (lak arterskler&ss #ang men#"m%at arter

kar&ts.

>. Mata

Kelanan (a$a mata $a(at $se%a%kan &le* kelananne"r&l&gs ma"("n $a(at $se%a%kan &le* kelanan sstemk

#ang men#e%a%kan m"n'"ln#a ge!ala ne"r&l&gs. Msaln#a

ter!a$n#a e5&-talm"s %lateral ak%at gangg"an tr&$)

(r&(t&ss %lateral ak%at tr&$.

?. Telnga

Pemerksaan telnga *al #ang (entng $lak"kan (a$a

(asen $engan (en"r"nan (en$engaran ata" 4ertg&. Hal #ang

(erl" $sngkrkan a$ala* ter!a$n#a (er-&ras mem%rane

tm(an. Pemerksan 'anals a"r'"lar $a(at men"n!"kkan

t"m&r $engan sn$r&m -&ramen !"g"lar) m"n'"ln#a 4esk"la

ak%at n-eks *er(es


7/27

K&m(lkas ne"r&l&gs $ar (en#akt (ar" a$ala* *al #ang

%asa ter!a$. La!" (erna-asan) rtme) ke$alaman $an t(e

(erna-asan (erl" $(er*atkan. N#er saat %erna-as) $#s(nea)

&rt*&(nea ata" na-as #ang (en$ek (a$a saat %erakt+tasmer"(akan tan$a #ang (enng. Ins"+sens (ern-asan a$ala*

*al #ang %asa ter!a$ (a$a (en#akt ne"r&m"sk"l&.

. Sstem Kar$&4ask"lar

Pemerksaan kar$&4ask"lar mer"(akan *al #ang ,a!%

$lak"kan Karen k&m(lkas ne"r&l&gs #ang serng ter!a$

a$ala* *(ertens) ater&skler&ss) en$&'ar$ts) artma $an

gangg"an kat"(. H"%"ngan ater&skler&ss (a$a alran $ara*

(er-er serng $katkan $engan gangg"an 'ere%r&4as'"lar.

91. A%$&men

Pemerksaan a%$&men $a(at men"n!"kkan massa a%n&rmal)

(em%esaran 4s'eral) ("lsas a%n&rmal ata" a$an#a 'aran.

Ekm&ss (a$a t"%"* $a(at men!a$ tan$a ter$a(at (leks&(at

l"m%&sa'ral ak%at *emat&ma retr&(ert&neal.

99. Gentala $an Rekt"m

Pemerksaan gentala !aarang $lak"kan (a$a (asen

ne"r&l&g) akan teta( $a(at men"n!"kan a$an#a "lseras

(a$a (en#akt %e*'et. Pemerksaan rektal $lak"kan (a$a

(asen $engan mel&(at ata" 'a"$a e="ne ata" sn$r&m

'&n"s me$"lars.

90. T"lang Belakang

Pemerksaan t"lang %elakang mer"(akan (emerksaan

(entng (a$a (asen ne"r&l&g. Pemerksaan %erkatan $engan

$e-&rmatas) (&st"r ma"("n gerakan #ang t$ak n&rmal)

$str&+ m"s'"lar ak%at ter!a$n#a l&r$&ss l"m%al) $an

s'&l&ss. Kak" #ang terl&kalsr $engan s'&l&ss $an t$ak

a$an#a l&r$&ss n&rmal mer"(akan ge!ala #ang serngter!a$

(a$a ra$k"l&(at l"m%&sa'ral.

93. Ekstremtas


8/27

Pemerksaann#a a$ala* $e-&rmtas) k&ntrakt"r) e$ema $an

(er"%a*an ,arna. Caras "k"ran $ar %ent"k n&rmaln#a %ak

"k"ran) %ent"k tangan) kak $an !aar) $e-&rmtas) (er"%a*an

sen$) k&ntrakt"r) n#er ata" keter%atasan gerak) kaka" #angterl&kalsr) clubbing fnger ) "lseras mer"(akan tan$a #ang

(entng. E$ema mer"(akan %"kt gagal !ant"ng k&ngest- ata"

kar$&m&(at. Artr&(at mer"(akan tan$a (a$a !arngan kat)

sark&$&ss) ata" (en#akt W*((le.

9>. K"lt

Pemerksaan (a$a k"lt $a(at men"n!"kkan ge!ala

ne"r&l&gs. Ge!ala #ang %er*"%"ngan $engan ne"r&l&g

se(ert spider angioma (a$a (engg"nan al'&*&l) ("r("ran

$an (ete'*ae (a$a t*r&m%&ss tr&m&'#t&(ena ("r("ra.

Per"%a*an (a$a k"lt !"ga mer"(akan tan$a $e+sens

4tamn.

B. Pemerksaan Ne"r&l&gs

Pemerksaan ne"r&l&gs $lak"kan ses"a "r"tan (a$a ta%el

0.9. Pemerksaan t$ak *ar"s $lak"kan ses"a "r"tan (a$a ta%le.

Pemerksaan ne"r&l&gs lengka( mer"(akan (emerksaan #ang

r"mt $an s"lt "nt"k $lak"kan. Dalam ken#ataan) *an#a

%e%era(a ne"r&l&gs #ang melak"kan (emerksaan ne"r&l&gs

se'ara lengka(. Se(ert (a$a (emerksaan +sk "m"m) r,a#at

(emerksaan ne"r&l&g -&'"s ter*a$a( ge!ala klns #ang

$kel"*kan. Pemerksaan ne"r&l&g (a$a (asen $engan n#er

ke(ala akan %er%e$a $engan (asen $engan n#er ("ngg"ng.

Pa$a (asen #ang t$ak k&&(erat- ata" k&ma) $lak"kan

(emerksaan ne"r&l&g mn #ang '"k"( "nt"k men$eteks ge!ala

mn&r $an ntermten. Sala* sat" '&nt&* (emerksaan (a$a ta%le

0.0 /am(%ell) 0110: L&"s et al 01102

Ta%el 0.9 Pemerksaan Ne"r&l&gs Ma#&r

Stat"s mentalsNer4"s 'ranals


9/27

M&t&rkSens&rkRe6eksF"ngs 'ere%ell"m $an k&&r$nasara !alan

Ge!ala lan

Ter$a(at 0 'ara "nt"k melak"kan (emerksaan ne"r&l&g #at"

reg&nal $an sstemk. Sstemk menla s#stem m&t&r') s#stem

sens&rk $an lan lan. Reg&nal menla sem"a s#stem (a$a s"at"

reg&n se(ert ekstremtas atas) lala" ekstremtas %a,a*.

Pemerksaan screening $!elaskan (a$a ta%le 0.3 a$ala* (en$ekatan

se'ara reg&nal $an sstemk "nt"k e+sens (emerksaan. K&nse(

(emerksaan #ang mem%"t"*kan s#stem sara- mem%"t"*kan

keteltan tngkat tngg) ge!ala #ang senst4e. Sstem sara- $a(at

mealk"kan t"gas r"mt $engan sem("rna) (emerksaan #ang

$lak"kan *ar"s $a(at men$eteks kelanana (a$a s#stem sara-

se'ara e-ekt- /a(lan et al) 0119: Glman) 01112

Ta%el 0.0 Pemerksaan Ne"r&l&gs ScreeningK&m"nkas selama (emerksaanNer4"s 'ranals II)III)IC)CINer4"s 'ranals CII) CIII) I) )II T&n"s) kek"atan &t&t) gerakan a%n&rmalSens&rs 8 n#er $an s"*" (a$a sem"a ekstremtas) getaran (a$a

mata kakK&&r$nas (a$a tangan) !ar;*$"ng) 'ara !alanRe6eks 8 %se() trse() %ra'*&ra$als) ="a$rse() a'*les) (lntar)

'l&n"s

Ta%el 0.3 Ta*a( screening (emerksaan ne"r&l&gPemerksaan stat"s mentalsMengg"nakan (enlg*t

P"(l

Gerakan ekstra&k"lerFarng $an l$a*

F"ngs m&t&r' ,a!a* /men#ernga) men"t"( mata $engan ra(at2La(ang (an$ang

F"n$"sKek"atan ekstremtas atas $elt&$) tr'e(s) ekstens&r (ergelangan


10/27

tangan $an tanganPemerksaan stere&gn&ss ektremtas atas $an stm"las ekstremtas

atas;%a,a* /e4al"as '&ntr&l m&t&r' *al"s (asen2Pemerksaan k&&r$nas !ar;*$"ng

Pemerksaan lenagn $an !arPemerksaan kek"atas ekstremtas %a,a*Pemerksaan sens&rsPemerksaan re6e5 ten$&n (a$a ekstremtas atas $an %a,a*Res(&n elstas (lantarPemerksaan 'ara %er!alan) t"mt;!em(&l) tandem gait, romberg

. Pemerksaan +sk $an ne"r&l&gs (a$a ekstremtas %a,a*

Pemerksaan (a$a ekstremtas %a,a* se$kt le%* m"$a*

$%an$ngkan $engan ekstremtas atas. Be%era(a &t&t (a$a

ekstremtas %a,a* melak"kan akt4tas #ang salng %ertentangan

$engan &t&t #ang sama /msaln#a harmstring mem%"at l"t"t 6eks

akan teta( ekstens (ngg"l2. /am(%ell) 0110: De!&&ng 011?2.

• Sen$ (angg"l

Pergerakan $ar (ngg"l a$ala* 6eks) ekstens) a%$"ks)

a$"ks $an r&tas nternal $an eksternal. Ot&t 6eks&r "tama a$ala*

ll&(s&sas. Ot&t 6eks&r tam%a*an a$ala* re't"s -em&rs) Sart&r"s)

$an tens&r -as'a lata. Ill&(s&as memlk 0 %agan #at" (s&as $an

la'a #ang memlk -"ngs #ang sama. Bagan (s&as $ner4as &le*

'a%ang (leks"s l"m%&sakrals /L9;L>2. Illa'a $ner4as &le* ner4"s

-em&rals /L0;L>2.

Ke$"a &t&t ll&(s&as n *ar"s %eker!asama "nt"k

mem(erta*ankan (&st"r $engan men#em%angkan t"lang %elakang

$an (el4s $engan -em"r) men'ega* %a$ang '&n$&ng ke %elakang.

Ketka kak ter+ksas) *aln akan men#e%a%kan %a$an (el4s 6eks

kea ra* e(an) se(ert melak"kan kegatan sit-up . Kek"atas &t&t

6eks&r $"! $engan men#"r"* (asen mem6ekskan (ngg"ln#a

mela,an ta*anan / Gam%ar 0.92 In $a(at $lak"kan $alam kea$aan

$"$"k ma"("n s"(nas. ka $""$!) (asen se%akn#a t$ak $"$"k

%ersan$ar ke %elakang) $an n&rmal#a &t&t 6eks&r akan $a(at

mela,an ta*anan tangan (emerksa. Ketka melak"kan

(emerksaan $alam (&ss s"(nas) (asen $engan kelema*an &t&t


11/27

6eks&r (anggl akan $a(at mengangkat kaka $engan

mengekstenskan l"t"t) a(a%la kelema*an %erat) (angg"l *an#a

$a(at 6eks a(a%la l"t"t 6eks. Tes 6eks&r (angg"l lann#a) #at"

(asen men'&%a "nt"k mem(erta*ankan ke$"a ekstremtas %a,a*6eks (a$a (angg"l $an ekstens (a$a l"t"t) kak sektar >? $era!at

!a"* $aar tem(at t$"r) kak ter(sa*. Pemerksaan n t$ak $a(at

$lak"kan &le* ke%an#akan (asen. ka ter$a(at kelema*an (a$a

&t&t (angg"l) msaln#a les (a$a '&rtk&s(nals) akan men#e%a%kan

ekstremtas %a,a* akan t"r"n ke %a,a* le%* 'e(at $ar(a$a

se%ela*n#a. ens (emerksaan n !"ga $a(at $g"nakan "nt"k

mel*at kelma*an (a$a &t&t harmstring.

Gam%ar 0.9 Pemerksaan 6eks&r (a$a (a*a. Pasen

mem6ekskan (a*a $engan mela,an ta*anan) l"t"t 6eks $an kak

%ert"m(" (a$a lengan (emerksa.

Ot&t ekstens&r (angg"l #ang "tama a$ala* m"s'"l"s gl"te"s

maksm"s /ner4"s gl"te"s n-er&r) L?;S02. M"sk"l"s gl"te"s

maksm"s mer"(akan ekstens&r ter%esar $an terk"at "nt"k (&ss

rtas eksternal. Ot&t ekstens&r (angg"l tam%a*an #at" m"s'"l"s

gl"te me$"s) m"s'"l"s gl"te"s mnm"s) harmstring $an m"s'"l"s

a%$"'t&r $ar (angg"l /ketka (angg"l 6eks2. M"s'"l"s gl"te"s

maksm"s sangat (entng (a$a gerakan nak tangga) l&m(at $an%er$r $ar k"rs. F"ngs ekstens&r (angg"l $a(at $(erksa $engan


12/27

menakkan l"t"t #ang $6ekskan $an (emerksa menekan ke ara*

%a,a* /Gam%ar 0.02. M"sk"l"s gl"te"s maksm"s !"ga $a(at $"!

$engan (&ss (asen %er%arng $an mengekstenskan (angg"l ata"

$"$"k $an menekan l"t"t kea ra* %a,a* mela,an tangan(emerksa ata" $engan kemam("an (asen %er$r $ar (&ss

!&ngk&k. A(a%la ter$a(at kelema*an) makan (asen mengg"nakan

tangann#a "nt"k $a(at %er$r $ar (&ss !&ngk&k /g&,ers

mane"4er Gam%ar 0.32

Gam%ar 0.0 Pemerksaan ekstens&r (a*a (a$a (angg"l. Pasen

%er%arng tengk"ra( $engan l"t"t $alam kea$aan 6eks) men'&%a

mengangkat (a*a mela,an ta*anan) k&ntraks m"sk"l"s gl"te"s

maksm"s $an ekstens&r lann#a $a(at $l*at $an $ra%a.

Ot&t (rmer a%$"'t&r (angg"l a$ala* m"sk"l"s gl"te"s

me$"s) gl"te"s mnm"s $an tens&r -as'a lata. M"sk"l"s n

$ner4as &le* L>;S9 melal" ner4"s gl"te"s s"(er&r. Ot&t n !"ga

%er-"ngs se%aga r&tat&r nternal (angg"l. Ot&t a%$"'t&r n

$(erksa $engan (&ss s"(nas ata" $"$"k $mana (asen

mena*an ekstremtas %a,a* kea ra* l"ar) mata kak ter(sa* !a"*)

$mana (emerksa %er"sa*a "nt"k men$ekatkan ke$"a mata kak

/Gam%ar 0.>2


13/27

Gam%ar 0.> a%$"ks (a*a (a$a (angg"l. Pasen men'&%a "nt"k

mengekstenskan kak ke ara* l"ar mela,an ta*anan.

Gam%ar 0.3 G&,ers mane"4er

A%$"kt&r (angg"l sangat (entng "nt"k %er!alan. Dalam

seta( langka*) (&ss kak *ar"s mengel"arkan tenaga #ang '"k"(


14/27

"nt"k men#em%angkan sel"r"* t"%"* "nt"k men!aga (&ss

(angg"l. Tan(a k&ntraks $ar a%$"'t&r (angg"l) (angg"l akan

mrng $an men#e%a%kan (&ss kak a$"ks. Ketka a%$"'t&r (angg"l

mengalam kelema*an $karenakan a$an#a a#"nan (angg"l #ang%erle%*an ketka (&ss %er$r $mana (angg"l akan '&n$&ng ke

ara* kak #ang melangka* /tan$a Tren$elen%"rg2 . Ketka ter!a$

%lateral) maka akan tm%"l ga#a %er!alan (angg"l %era#"n $engan

(elan se(ert a#"nan (angg"l #ang %erle%*an (a$a m&$el. Ga#a

%er!alan n sangat "m"m ter!a$ (a$a (asen $engan m&(at.

Ge!ala Tren$elen$%"rg "nlateral mer"(akan tan$a melema*n#a

&t&t a%$"'t&r (angg"l "nlateral se(ert ra$k"l&(at l"m%&skaral.

A$"ks $ar (angg"l $lak"kan &le* ketga &t&t a$"kt&r #at"

l&ng"s) %re4s) $an magn"s. A$"kt&r magn"s a$ala* &t&t a$"kt&r

ter(an!nag $an terk"at. Ill&(s&as !"ga %er-"ngs se%aga a$"kt&r

(angg"l ketka (angg"l 6eks. Be%era(a &t&t lann#a *an#a

%er(eran ke'l. M"sk"l"s grasls %er-"ngs se%aga 6eks&r l"t"t

teta( !"ga $a(at %er-"ngs se%aga a$"kt&r. Ketga &t&t a$"kt&r $an

m"sk"l"s grasls $ner4as &le* L0;L> melal" ner4"s &%t"rat&r"s.

A$"kt&r magn"s !"ga menerma ner4as $ar L>;L?. Ot&t a$"kt&r

$a(at $(erksa $engan (&ss (asen s"(nas) $"$"k ma"("n

%er%arng (a$a sat" ss. Pasen %er"sa*a "nt"k men$ekatkan

kakn#a sementara (emerksa akan mem(erta*ankan agar ke$"a

kak (asen teta( ter(sa* /Gam%ar 0.?2 Se%agamana a%$"'t&r)

&t&t a$"kt&r sangat k"at se*ngga akan sangat mem%ant" a(a%la

ke$"a l"t"t (asen ekstens (en"* "nt"k mem%erkan ke"nt"gan

le%* (a$a (emerksa. Ketka melak"kan (emerksaan $engan (&ss

(asen $e'"%t"s) (emerksa mengangkat se%agan %esar kak

(asen $an (asen mem(erta*ankan agar ke$"a kakn#a teta(

$alam kea$aan $ekat) $an "nt"k melak"kan n maka $a$a (asen

akan k"t terangkat se'ara t$ak langs"ng. A(a%la a$"kt&r %agan

atas mengalam kelema*an) maka kak akan a%$"ks $an $a$a t$ak

akan nak ke atas) $an se%alkn#a a(a%la ter!a$ kelema*a (a$a


15/27

&t&t a$"kt&r (a$a %agan %a,a* maka) kak t$ak akan $a(at nak

ke atas $an akan teta( $ tem(at t$"r.

Gam%ar 0.? Pemerksaan a$"ks (a*a (a$a (angg"l.

R&tas (angg"l %ak nternal $an eksternal $lak"kan &le* &t&t

a%$"'t&r (angg"l /m. gl"te me$"s)m. gl"te mnm"s $an tens&r

-as'a lata) $an %e%era(a a$"kt&r. Unt"k (emerksaan r&tas

nternal) (asen %er%arng (&ss s"(nas $engan (angg"l $an l"t"t

6eks. Pasen kem"$an %er"sa*a "nt"k menggerakan kak mela,an

ta*anan (emerksa /Gam%ar 0.72. R&tas nternal $a(at $(erksa

$engan (asen (&ss s"(nas $an kak ekstens) r&tas kak se&la*;

&la* %" !ar kak men#ent"* kea ra* tem(at t$"r. R&tas kak ke

ara* tenga* $engan ekstens l"t"t meng*aslkan gerakan (angg"l

#ang sama se(ert ketka mengangkat kakk $engan 6eks (a$a

l"t"t. Dengan les k&rtk&s(nal "nlateral) r&tas nternal akan

lema*. Ketka (asen %er%arng $engan (&ss s"(nas) kak #ang

mengalam kelema*an akan %er&tas eksternal $%an$ngkan kak

sat"n#a. Keasmetrsan (&ss kak mer"(akan k"n' (entng a$an#a

*em(aress (a$a (asen *(&senst4tas.


16/27

Gam%ar 0.7 Pemerksaan r&tas nternal (a$a (a*a. Pasen

%er%arng) $engan kak 6eks (a$a l"t"t) men'&%a "nt"k mela,an

ta*anan $ar (emerksa.

R&tas eksternal (a$a (angg"l $lak"kan &le* m"sk"l"s

gl"te"s maksm"s. M"sk"l"s &%t"rat&t ntern"s /$ner4as &le* L?;

S92) $an &%t"rat&r ekstern"s /$ner4as &le* L3;L>2 !"ga mem%ant"

gerakan r&tas eksternal. M"sk"l"s (r-&rms akan mer&tas

eksternal (a*a $alam (&ss ekstens akan teta( manga%$"ks

$alam (&ss 6eks. R&tas eksternal $(erksa $engan mane"4er

#ang sama $engan r&tas nternal) teta( $engan (asen mer&tas

(angg"l kea ra* l"ar $engan menggerakan kak ke ara* tenga*

mela,an ta*anan. A(a%la &t&t n mengalam (aralss) maka

sel"r"* kak akan %ergerak ke ara* $alam.

• Sen$ l"t"t

Gerakan #ang $lak"kan &le* sen$ l"t"t a$ala* 6eks $an

ekstens. Gerakan r&tas nternal $an eksternal (a$a l"t"t se'ara

klns t$ak %er(engaar"*. Ot&t 6eks&r l"t"t a$ala* &t&t harmstring

/m. %'e(s -em&rs) m. semmem%ran&s"s) m. semten$n&s"s2. Ot&t

lan se(ert m. (&(lte"s) m.gra'ls) m.sart&r"s) m. gastr&'nem"s

!"ga memankan (eran (entng. Ot&t harmstring mer"(akan

ekstens&r (angg"l #ang '"k"( k"at. M. %'e(s -em&rs memlk $"a

!ens #at" l&ng"s $an %re4s /$ner4as &le* L?) S9;S02) akan teta(

m. %'e(s -em&rs l&ng"s$ner4as $ar 'a%ang (a$a t%a $an m.


17/27

-em&rs %re4s $ar 'a%ang (er&neal. Iner4as m. -em&rs %re4s $aar

'a%ang (er&neal mer"(akan *al #ang (erl" $(er*atkan "nt"k

mem%e$akan les #ang %erkatan $engan ner4"s (er&ne"s $ l"t"t.

Pergerakan $aar m. -em&rs %re4s t$ak $a(at $(erksa $engan(emerksaan +sk akan teta( $a(at $(erksa $engan

elektr&m&gra+. Ner4"s (er&ne"s (a$a kak %era$a $ tenga* $ar

ten$&n %'e(s -em&rs. M"sk"l"s semmem%ran&s"s $an

semten$n&s"s $ner4as &le* 'a%ang ner4"s skatka /L?) S9;S02.

Fleks (a$a l"t"t $lak"kan (a$a (&ss (asen tengk"ra()

s"(nas ata"("n $"$"k. Dengan se%agan l"t" 6eks mena*an

(emerksa mel"r"skan l"t"t (asen. Fleks&r l"t"t sangat k"at $an

!arang $a(at $ta*an. Pemerksa ann#a (a$a (&ss (asen

tengk"ra( mem(erta*ankan (&ss 6eks (a$a l"t" sektar >?

$era!at *&r


18/27

Gam%ar 0.@ Pemerksaan 6eks (a$a l"t"t.

M. ="a$r'e(s -em&rs /$ner4as &le* ner4"s -em&rals) l0;L>2

a$ala* ekstens&r l"t"t (rmer) ter$r aras m. re't"s -em&rals) .

4ast"s laterals) m.4ast"s me$als) $an m. 4ast"s nterme$"s. Ot&t="a$r'e(s $(erksa $engan (&ss (asen $"$"k ata" s"(nas)

%er"sa*a "nt"k ekstens (a$a l"t"t mela,an ta*anan (emerksa

/gam%ar 0.2 Ot&t ="a$r'e(s sangat k"at $an *am(r t$ak

m"ngkn "nt"k $a(at mena*an gerakann#a (a$a &rang $e,asa.

Be%era(a teknk "nt"k memerksa ekstens l"t"t a$ala* (eganagn

barkeeper. Unt"k memerksan m"sk"l"s ="a$r'e(s kanan)

(emerksa %er$r (a$a %agan l"ar $ar l"t"t $an memegang %agan

$alam l"t"t) meletakkan sk" kr) lengan atas (r&nas $atas l"t"t

(asen) meletakkan tangan kanan se!a"* m"ngkn $ar t"ngka)

kem"$an meng"n' gerakan kak (asen $ar $e(an $an %elakang.

Pemerksa menark kea ra* atas $engan sk" $an menekan ke

%a,a* $engan tangan ketka (asen men'&%a "nt"k

mengekstenskan l"t"tn#a /Gam%ar 0.2

Pa$a kelema*an m"sk"l"s ="a$r'e(s) (asen $"$"k akan

'&n$&ng kea ra* %elakang ketka mengekstenskan l"t"t) %er"sa*a

"nt"k mengekstenskan l"t"t se'ara (aksa $engan m"sk"l"s re't"s

-em&rs %erk&ntraks (a$a (angg"l. Pasen akan mengalam

kes"ltasn "nt"k %er$r $ar (&ss %erl"t"t ata" menak tangga:)

(asen $a(at %er!alan m"n$"r teta( s"lt "nt"k %er!alan kea ra*

$e(an.


19/27

Gam%ar 0.@ Pemerksaan ekstens (a$a l"t"t

Gam%ar 0. (egangan barkeeper .

• Sen$ (a$a (ergelangan kak

Gerakan (a$a (ergelangan kak a$ala* (lantar 6eks)

$rs&6eks) e4ers $an n4ers. Plantar 6eks $lak"kan &le* m.

gastr&'nem"s $an m. s&le"s /m. gastr&s&le"s) m. trse( s"rae2.

Ot&t lann#a men#lang %agan (&ster&r $ar r&ats (ergelangan

kak) akan teta( karena -a't&r mekank t$ak e-ekt- se%aga

(lantar6eks&r. M. gastr&'nem"s !"ga %er(eran $alam 6eks l"t"t. M.

gastr&s&le"s $alam mengangkat t"mt) se(ert %er!alan $an n4ers

kak. Ot&t %ets $ner4as &le* ner4"s t%als /S9;S02.

F"ngs $ar &t&t n $(erksa se'ara man"al $engan (asen

melak"kan (lantar 6eks $an (emerksa mem%eran ta*anan (a$a

t"mt /Gam%ar 0.2. Plantar 6eks&r mer"(akan &t&t #ang k"at) $an

t$ak $a(at $ta*an $engan kek"atan tangan $an lengan sen$r.

Teknk #ang $lak"kan #at" $engan mengg"nakan lengan %a,a

se%aga t"as $engan memegang t"mt (asen $engan tangan $an

menekan %erla,an $ar ara* kak $engan tela(ak tangan.

N&rmaln#a) (lantar 6eks&r akan $a(at mela,an gerakan n.

Pemerksaan (lantar6eks&r #ang le%* %ak $lak"kan ketka (asen

!nt. N&rmaln#a) (asen akan $engan m"$a* mena*an %e%an t"%"*

(a$a 9 kak !n!t) l&m(at (a$a sat" kak %a*kan melak"kan

%e%era(a kal !n!tan (a$a sat" kak. "mla* !n!tan semakn


20/27

$tam%a*n ($a ke$"a ss "nt"k mem%an$ngkan $an $a(at

men$eteks kelema*an se(ert (a$a ra$k"l&(at S9.

Gam%ar 0. Pemerksaan (lantar 6eks (a$a kak

D&rs&6eks (a$a (ergelangan kak $lak"kan &le* m. t%als

anter&r) $%ant" &le* m. ekstens&r $gt&r"m l&ng"s $an m.

*all"'es l&ng"s. M. t%als anter&r $ner4as &le* ner4"s (er&ne"s

/L>;L?2. Ketka kak $letakkan (a$a (erm"kaan $atar) m. t%las

anter&r akan mrng mengk"t ara* kak kea ra* $e(an) se(ert

(a$a (&ss %er!alan. Ot&t $&rs&6eks&r $(erksa $engan 'ara (asen

mengangkat kak kea ra* atas mela,a* ta*anan (emerksa

/Gam%ar 0.912 Kelema*an $a(at $$eteks $engan mena*an (&ss

kak (a$a (lantar 6eks&r $an (asen %er"sa* "nt"k

men$&rs&6ekskan kakn#a. Teknk n mer"(akan teknk #ang

(entng "nt"k me$eteks kelema*an "nlateral. D&rs&6eks !"ga

$a(at $(erksa $engan (asen %er$r (a$a t"mtn#a $an

mengangkat %" !ar kak setngg m"ngkn. I%"!ar kak (a$a ss#ang mengalam kelema*an t$ak akan setngg %" !ar kak

sat"n#a. M. t%als anter&r a$ala* &t&t #ang ner4as &le m&t&m L?

$an ra$k"l&(at L? a$ala* (en#e%a% kelema*an #ang (alng serng

ter!a$. Kelema*an (a$a $&rs&6eks akan men#e%a%akan oot drop.

Pasen akan %er!alan $engan gerakan stepagge mengangkat kak

le%* tngg $engan mele%*kan gerakan 6eks (a$a (angg"l $an

l"t"t. Pa$a ga#a %er!alan #ang n&rmal) t"mt akan men#ent"* lantale%* $"l". Pa$a drop oot akan ter$engar $era(an kak karena !ar


21/27

kak le%* $"l" men#ent"* lanta) %ar" $k"t $engan t"mt. Pasen

t$ak %sa mengangkat kak $ar lanta saat men'&%a %er$r $engan

t"mt. Istla* drop oot terka$ang $g"nakan (a$a kelema*an

$&rs&6eks) mesk("n ge!ala rngan men#e%a%kan ga#a %er!alansteppage, #at" ga#a %er!alan se(ert" (ena%"* $r"m $engan

ataksa sens&rk ketka (asen meng*entakkan kakn#a "nt"k

melak"kan (r&(r&s(t-.

Gam%ar 0.91 Pemerksaan $&rs&6eks kak

• Ot&t (a$a kak $an %" !ar

F"ngs (a$a &t&t kak $an %" !ar t$ak $a(at $%e$akan

se'ara !elas se(ert (a$a tangan. Gerakan se(ert $&rs&6eks $an

(lantar6eks $ar %"!ar kak. Ekstens&r (a$a %" !ar kak a$ala* m.

ekstens&r $gt&r"m l&ng"s/EDL2 $an m. ekstens&r $gt&r"m

%re4s/EDB2 $an m ekstens&r *al"'s l&ng"s/EHL2 $an m. *al"'s

%re4s. Sem"a &t&t n $ner4as &le* n. (er&ne"s (r&-"n$a /EHL8 L?:

EDL $an EBL L?;S92

Fleks (a$a !ar kak $lak"kan &le* m. 6eks&r $gt&r"m $an

m. *al"'s l&ng"s) m. 6eks&r $gt&r"m $an m. *al"'s %re4s $an

%e%era(a &t&t nstrnsk $ar tela(ak kak. Ot&t n $(erksa $engan

'ara (asen mem6ekskan !aar kak mela,an ta*anan /Gam%ar

0.992 Fleks&r !ar ke$"a a$ala* &t&t (a$a %ets) $ner4as &le*

ner4"s t%las /L?) S9;S02. Ot&t n mem6ekskan (*alang kelma !ar

kak. Ot&t n !"ga se%aga (lantar 6eks&r $ar sen$ (ergelangan

kak. Fleks&r (a$a !ar kak kelma $ner4as &le* ner4"s (lantar


22/27

me$als) S9;S02 (a$a nter(*alang (r&ksmal $an sen$

met&tars&(*alangeal . A%$"ks $an a$"ks mer"(akan gerakan

#ang sangat lema*) $an 6eks&r !ar kak kelma le%* k"at !ka

$%an$ngkan $engan &t&t nstrnsk. Ot&t nstrnsk (a$a kak le%*%er-"ngs "nt"k mem(erta*ankan %ent"k kak $%an$ngakan

menggerakan !ar;!ar kak /Gam%ar 0.902

Gam%ar 0.99 Pemerksaan 6eks (a$a !ar kak


23/27

Gam%ar 0.90 Cupping $ar tela(ak kak

a. T&n"s Ot&t

T&n"s &t&t a$ala* tekanan (a$a &t&t saat %erelaksas

ata" ta*anan (a$a gerakan (as- ketka k&ntraks 4&l"nteer t$aka$a. T&n"s &t&t saat %erstra*at sangat $(engar"* &le* akt4tas

s(nals #ang mengner4asn#a. Pemerksaan t&n"s se$kt s"lt

"nt"k $lak"kan $karenakan s"%!ekt4tas $an tergant"ng (a$a ta(

(emerksa. T$ak a$a 'ara meng"k"r t&n"s se'ara k"anttat-.

Pemerksaan t&n"s mem%"t"*kan (asen #ang tenang $an

k&&(erat-. O%ser4as *ar"s $lak"kan $engan %ak karenan (&st"r

#ang t$ak n&rmal ata" (&ss stra*at #ang t$ak n&rmal $a(at

mengn$kaskan (er"%a*an t&n"s. Pal(as &t&t !"ga (entng) akan

teta( &t&t (a$a (asen #ang ra!n %er&la*raga akan le%* k&k&*

$%an$ngkan t&n"s stra*at (a$a &rang n&rmal /F&,ler) 01112

Pemerksaan (a$a ekstremtas %a,a* "nt"k mel*at a$an#a

s(astk) $manan tangan $%elakang l"t"t) (emerksa se'ara (elan

mem6ekskan $an mengektenskan l"t"t (a$a (asen s"(nas $an

tenang. Dengan relaksas #ag a$ek"at kak akan teta( %era$a $

tem(at t$"r. Setela* e%%era(a kal (eng"langan) maka $ar (&ss

ekstens t&tal) (emerksa se'ara t%a;t%a $an k"at mnark l"t"t kea

ra* atas. Ketka t&n"s $alam kea$aaan n&rmal) maka kak akan

t"r"n ke %a,a* kem%al ke tem(at t$"r) $an a(a%la ter$a(at

s(astk maka kak akan teta( $ atas $engan gerakan menen$ang.

Pa$a tes %" !ar;t"mt) (emerksa memegang kak (asen $engan

(&ss l"t"t $an (nggang 6eks) sat" tangan %era$a $ %elakang

l"t"t) $an sat"n#a men#&k&ng kak. Kak t%a;t%a $le(askan. ka

ter$a(at s(astk maka &t&t ="a$r'e(s akan !at"* t%a;t%a $engan

gerakan ter*entak;*entak. Ter$a(at le%* %an#ak ta*anan (as-

"nt"k ekstens $ar(a$a 6eks (a$a ekstremtas atas $an le%*

%an#ak (a$a gerakan 6eks (a$a ekstremtas %a,a*. Mesk("n

s(aststas (a$a ekstremtas %a,a* le%* %an#ak men#erak &t&t

ekstens&r) $an (a$a (asen $engan m#el&(at*# ata" les 'ere%ral)a


24/27

kan ter$a(at *(ert&n"s (a$a &t&t 6eks&r) se*ngga men#e%a%kan

(ara(leg 6eks/F&,ler) 01112.

%. Gerakan $an (&ss

In$era knet' ata" knestetk a$ala* kesa$aran akan gerakan(a$a %e%era(a %agan t"%"*) %ak (&ss) (&st"r $an kemam("an

"nt"k menla !arak $an ke$alaman. Pa$a ekstermtas %a,a*)

(emerksaan %asna#a $lak"kan (a$a sen$ metatars&(*alangeal

(a$a %" !ar. ka (a$a sen$ $stal n&rmal maka t$ak (erl"

$lak"kan (emerksaan (a$a sen$ #ang (r&ksmal. Pemerksaan

$lak"kan $engan mata (asen tert"t"(. Pemerksa menggerakan

!ar kak (asen $an (asen mene%ak ara* $ar gerakan !ar kak

terse%"t. Pa$a kak) sensas akan *lang (a$a !ar kelngkng le%*

$"l" $ar(a$a (a$a %" !ar kak. T$ak $a(at mem%e$akan gerakan

(a$a %" !ar mer"(akan tan$a kelanan (a$a kateg&r "m"r

mana("n. Kesala*an (a$a 0 (emerksaan mem%"t"*kan

(emerksaan klns le%* lan!"t. A(a%la ke*langan n$era gerakan

$an (&ss (a$a sat" !ar) maka *ar"s $lak"kan (emerksaan

lan!"tan (a$a sen$ #ang (r&ksmal se(ert (ergelangn kak) l"t"t.

Kelanan (a$a sen$ %esar %asan#a $%e%akan &le* ataksa sens&rk

$an kelanan ne"r&l&gs lann#a /F&,ler) 01112.

'. Re6eks &t&t/D'k) 0113: Pr#se;P*ll(s) 01132

• Re6eks (atella 8 k&ntraks m. ="a$r'e(s -em&rs)

meng*aslkan gerakan kestens (a$a l"t"t) se%aga res(&n

$ar (erk"s (a$a ten$&n (atella /Gam%ar 0.902 A(a%la re6e5

%erle%*an) maka res(&n #ang $(er&le* t$ak *an#a $ar

menget"k (a$a ten$&n $ tem(at #an %asan#a melankan

!"ga $tas (atella) ten$&n $a(at $(erk"s se'ara langs"ng

ata" (emerksa $a(at menletakkan %" !ar %ar" melak"kan

(erk"s (a$a (atella (asen. Re6eks (atella #ang %erle%*an

$a(at $k"t $engan 'l&n"s (atella. A(a%la re6e5 (atella

t$ak a$a $se%"t tan$a West(*al. Re6eks (atella #ang ke

ara* $alam $a(at terl*at (a$a les (a$a ner4"s #ang

mengner4as ="a$r'e(s.


25/27

Gam%ar 0.90 Pemerksaan re6e5 (atella

• Re6eks A'*lles 8 k&ntraks (a$a m. 'r"rs (&ster&r) m.

gastr&'nem"s) m. s&le"s) m. (lantars men#e%a%kan

(lantar6eks.. Re6ek #ang %erle%*an menan$akan

ter$a(atn#a kelanan (a$a trakt"s k&rtk&s(nal.


26/27

Gam%ar 0.93 (emerksaan re6e5 A'*lles

• Re6eks a$$"'t&r 8 (erk"s (a$a e('&n$#l"s -em"r ata"

'&n$#les me$a $ar &s t%a akan men#e%a%kan k&ntraks (a$

a"kt&r (a*a $an gerakan kea ra* $alam $ar ektremtas. T$ak

a$an#a re6ek a$$"'t&r $engan re6ek (atella #ang n&rmal

men$an$akan ter!a$n#a *erna &%t"rat&r strang"las /tan$a

Hannngt&n;k2.

• Re6eks Harmstrng nternal 8 re6e5 #ang ter!a$ (a$a m.

semten$n&s"s $an ten$&n semmem%ran&s"s. ar (emerksa

$letakkan $atas ten$&n sektar %agan me$al $ar l"t"t) $an

!arn#a $ket"k $engan (al" re6e5. Res(&nn#a a$ala* 6eks

l"t"t.

• Re6eks Harmstrng eksternal 8 re6e5 (a$a m. %se(s

-em&srs. Res(&n $ar n a$ala* $leks (a$a l"t"t. R-eleks n

terka$ang %er$"ngs "nt"k mem%e$akan t$ak a$an#a re6e5

a'*les ak%at ne"r&(at (er-er ata" ra$k"l&(at.

• Re6eks tens&r -as'a lata 8 re6e5 #ag m"n'"l $egen (erk"s

(a$a tens&r -as'a lata $ekat s(na la'a anter&r s"(er&r.

Res(&nn#a a$ala* a%$"ks $ar (a*a

• Re6eks Gl"teal 8 re6ek #ang m"n'"l $engan (erk"s (a$a

sa'r"m %a,a* ata" %agan (&ster&r $ar ll"m $ekat

$enganm. Gl"te"s maksm"m) $engan res(&n a%$"ks $an

r&tas me$al $ar (angg"l.


27/27

• Re6ek *al"'s l&ng"s 8 8 re6e5 n $lak"kan $engan

(enekanan !ar $an (erk"s (a$a (erm"kaan $&rsal $ar %"

!ar) #ang akan $k"t $engan ekstens !ar kak. A(a%la re6ek

n t$ak m"n'"l mena$akan ra$k"l&(at L?.• Re6eks t%als (&ster&r8 (erk"s (a$a ten$&n t%las

(&ster&r te(at $atas ata" $%elakang male&l" me$a) $an

res(&nn#a a$ala* n4ers kak. A(a%la re6ek n t$ak m"n'"l

menan$akan re$k"l&(at*# L? ata" S9.

• Re6eks (er&neal 8 re6ek n m"n'"l ak%at k&ntraks (a$a

&t&t #ang $(ersara+ &nele ner4"s (er&ne"s (r&-"n$a $an

s"(er+sal /L>;S92. Res(&nn#a a$laa* e4ers $an $&rs&6eks

(a$a kak.

DAFTAR PUSTAKA

Boulet JR, McKinle !", "helan #$, et al. %linical skills deficiencies among first&

ear residents' utilit ofthe (%)M# clinical skills assessment. Acad Med

*++*--'//&/0.

%ampbell "", $ridgeon R$. $ractical $rimer of %linical 1eurolog. $hiladelphia'

2ippincott "illiams 3"ilkins, *++*.

%aplan, 2%, 4ollander J. 5he (ffecti6e %linical 1eurologist. *nd ed. Boston'

Butterworth&4einemann,*++7.

!ick J$. 5he deep tendon and the abdominal refle8es. J 1eurol 1eurosurg $schiatr

*++/-9'70+&70/

)agan MJ, #riffith RA, :bbard 2, et al. Impro6ing the phsical diagnosis skills of

third&ear medical students' a controlled trial of a literature&based curriculum. J

#en Intern Med *++/7;'

pemeriksaan fisik dan neurologis pada ekstremitas bawah

Documents