UPAYA MENINGKATKAN HASIL BELAJAR MEMBACA DAN MENULIS DENGAN

MENGGUNAKAN MEDIA KARTU HURUF DALAM METODE SAS PADA SISWA KELAS I SD NEGERI 1 KEDUNGREJO

KECAMATAN PURWODADI KABUPATEN GROBOGAN

TAHUN 2011/ 2012

SKRIPSI Untuk memperoleh gelar Sarjana Pendidikan

pada Universitas Kristen Satya Wacana Salatiga

Oleh DASILAH

NIM 262010685

PPRROOGGRRAAMM SSAARRJJAANNAA KKEEPPEENNDDIIDDIIKKAANN GGUURRUU DDAALLAAMM JJAABBAATTAANN PPRROOGGRRAAMM SSTTUUDDII PPEENNDDIIDDIIKKAANN GGUURRUU SSEEKKOOLLAAHH DDAASSAARR

FFAAKKUULLTTAASS KKEEGGUURRUUAANN DDAANN IILLMMUU PPEENNDDIIDDIIKKAANN UUNNIIVVEERRSSIITTAASS KKRRIISSTTEENN SSAATTYYAA WWAACCAANNAA

SSAALLAATTIIGGAA 22001122

i

ii

AABBSSTTRRAAKK

DDaassiillaahh.. 22001111.. MMeenniinnggkkaattkkaann hhaassiill bbeellaajjaarr mmeemmbbaaccaa ddaann mmeennuulliiss ddeennggaann mmeenngggguunnaakkaann

mmeeddiiaa kkaarrttuu hhuurruuff ddaallaamm mmeettooddee SSaass ppaaddaa ssiisswwaa kkeellaass II SSDD NNeeggeerrii 11 KKeedduunnggrreejjoo

kkeeccaammaattaann PPuurrwwooddaaddii KKaabbuuppaatteenn GGrroobbooggaann ttaahhuunn 22001111//22001122 FFaakkuullttaass KKeegguurruuaann ddaann IIllmmuu

PPeennddiiddiikkaann UUnniivveerrssiittaass kkrriisstteenn SSaattyyaa WWaaccaannaa

KKaattaa KKuunnccii :: MMeettooddee SSAASS,, HHaassiill BBeellaajjaarr..

PPeenneelliittiiaann iinnii bbeerrjjuudduull ““MMeenniinnggkkaattkkaann hhaassiill bbeellaajjaarr mmeemmbbaaccaa ddaann mmeennuulliiss ddeennggaann

mmeenngggguunnaakkaann mmeeddiiaa kkaarrttuu hhuurruuff ddaallaamm mmeettooddee SSAASS ppaaddaa ssiisswwaa kkeellaass II SSDD NNeeggeerrii 11

KKeedduunnggrreejjoo KKeeccaammaattaann PPuurrwwooddaaddii KKaabbuuppaatteenn GGrroobbooggaann ttaahhuunn 22001111//22001122,, bbeerrttuujjuuaann

uunnttuukk mmeenniinnggkkaattkkaann hhaassiill bbeellaajjaarr MMeemmbbaaccaa ddaann mmeennuulliiss.. MMeettooddee ppeenngguummppuullaann ddaattaa

ddeennggaann mmeenngggguunnaakkaann mmeettooddee oobbsseerrvvaassii ddaann tteess.. OObbsseerrvvaassii ddiigguunnaakkaann uunnttuukk mmeemmppeerroolleehh

ggaammbbaarraann sseeccaarraa llaannggssuunngg tteennttaanngg aakkttiivviittaass bbeellaajjaarr ssiisswwaa ddaallaamm kkeellaass,, tteess ddiigguunnaakkaann

uunnttuukk mmeennggeettaahhuuii ppeenniinnggkkaattaann hhaassiill bbeellaajjaarr ssiisswwaa yyaanngg ddiillaakkuukkaann ddiiaakkhhiirr kkeeggiiaattaann ttiiaapp

ssiikklluuss.. DDaattaa yyaanngg ddiikkuummppuullkkaann bbeerrbbeennttuukk kkuuaannttiittaattiiff yyaaiittuu nniillaaii hhaassiill eevvaalluuaassii ssiisswwaa.. DDaattaa

ddiiaannaalliissiiss sseeccaarraa ddiisskkrriippttiiff.. DDaattaa kkuuaannttiittaattiiff mmeenngggguunnaakkaann aannaalliissiiss ddeesskkrriippttiiff kkoommppaarraattiiff

yyaaiittuu mmeemmbbaannddiinnggkkaann nniillaaii kkoonnddiissii aawwaall,, nniillaaii tteess sseetteellaahh ssiikklluuss 11 ddaann nniillaaii tteess sseetteellaahh

ssiikklluuss 22.. DDaattaa KKuuaalliittaattiiff hhaassiill ppeennggaammaattaann mmeenngggguunnaakkaann aannaalliissiiss ddeesskkrriippttiiff kkuuaalliittaattiiff

bbeerrddaassaarrkkaann hhaassiill oobbsseerrvvaassii ddaann rreefflleekkssii ddaarrii ttiiaapp--ttiiaapp ssiikklluuss..

HHaassiill ppeenneelliittiiaann mmeennuunnjjuukkkkaann bbaahhwwaa hhaassiill bbeellaajjaarr ssiisswwaa kkeellaass II SSDD NNeeggeerrii 11

KKeedduunnggrreejjoo mmeennggaallaammii ppeenniinnggkkaattaann ddaarrii hhaassiill nniillaaii kkoonnddiissii aawwaall hanya 15 siswa atau 41 % dari seluruh jumlah siswa yang telah mencapai batas KKM sebesar 62, meningkat pada siklus I menjadi 24 siswa atau sebesar 65 % dan 97 % pada siklus ke II. BBeerrddaassaarrkkaann hhaassiill

ppeenneelliittiiaann ddaappaatt ddiissiimmppuullkkaann bbaahhwwaa ddeennggaann mmeenngggguunnaaaann MMeettooddee SSAASS ddaappaatt

mmeenniinnggkkaattkkaann hhaassiill bbeellaajjaarr MMeemmbbaaccaa ddaann mmeennuulliiss kkeellaass II sseemmeesstteerr II SSDD NNeeggeerrii 11

KKeedduunnggrreejjoo KKeeccaammaattaann PPuurrwwooddaaddii KKaabbuuppaatteenn GGrroobbooggaann TTaahhuunn PPeellaajjaarraann 22001111//22001122..

iii

iv

MOTTO DAN PERSEMBAHAN Motto Hidup ini adalah perjuangan Jangan pisahkan antara usaha dan doa Niscaya Allah berikan jalan untuk hambaNya Guru adalah akar pendidikan yang dapat menumbuhkan kejayaan ataupun kehancuran suatu negara berdiri Persembahan Karya ini saya persembahkan untuk :

1. Almamater UKSW 2. Kedua dosen pembimbing saya 3. Ibu dan Suamiku tercinta yang selalu berdoa dan memberikan semangat bagi

penulis 4. Kepala SD Negeri 1 Kedungrejo 5. Sahabat-sahabat yang telah membantu terlaksananya pembuatan skripsi ini.

v

vi

KATA PENGANTAR

Pertama-tama penulis mengucapkan puji syukur kepada Tuhan atas rahmat dan bimbinganNya, sehingga penulisan skripsi ini yang berjudul Upaya MMeenniinnggkkaattkkaann hhaassiill

bbeellaajjaarr mmeemmbbaaccaa ddaann mmeennuulliiss ddeennggaann mmeenngggguunnaakkaann mmeeddiiaa kkaarrttuu hhuurruuff ddaallaamm mmeettooddee

SSAASS ppaaddaa ssiisswwaa kkeellaass II SSDD NNeeggeerrii 11 KKeedduunnggrreejjoo kkeeccaammaattaann PPuurrwwooddaaddii KKaabbuuppaatteenn

GGrroobbooggaann ttaahhuunn 22001111//22001122 selesai. Tujuan penulisan skripsi ini adalah untuk memenuhi salah satu prasyarat dalam mencapai Program Strata I Pendidikan Guru Sekolah Dasar.

Penulis menyadari bahwa dalam skripsi ini tidak akan terwujud tanpa adanya bantuan dari berbagai pihak sehingga dalam kesempatan ini dengan tulus penulis mengucapkan terima kasih kepada:

1. Dr. Bambang S Sulasmono, M.Si selaku dekan FKIP UKSW yang telah membuat kebijakan penyelenggaraan program penulisan karya ilmiah.

2. Herry Sanoto, S.Si, M.Pd selaku Kepala Program Studi S1 PGSD FKIP UKSW Salatiga, yang telah memfasilitasi skripsi.

3. Drs. Suroso. M. Pd, selaku Pembimbing yang telah banyak memberikan bimbingan dan masukan mulai tahap perencanaan sampai terselesaikannya skripsi.

4. Ridha Sarwono, S.Sn selaku Penguji yang telah memberikan petunjuk dalam penulisan skripsi ini.

5. H. Sugiyanto SH.MM selaku Kepala dinas Pendidikan Kabupaten grobogan 6. Mulyanto, S.Pd selaku Kepala Sekolah SD N 1 Kedungrejo yang telah memberi

ijin melaksanakan PTK di SD N 1 Kedungrejo. 7. Kedua orang tua dan suamiku yang selalu berdoa dan memberikan semangat

kepada penulis. 8. Teman-teman sejawat yang telah memberikan dorongan.

Semoga Skripsi ini dapat memberi manfaat dalam rangka perbaikan pembelajaran yang menjadi tugas dan tanggung jawab kita.

Salatiga, Januari 2012

PPeennuulliiss

DAFTAR ISI

Halaman Judul.................................................................................................................. i Abstrak.............................................................................................................................. ii Surat Pernyataan.............................................................................................................. iii Lembar Pengesahan........................................................................................................ iv Motto dan Persembahan.................................................................................................. v Kata Pengantar................................................................................................................. vi Daftar Isi........................................................................................................................... vii Daftar Tabel Diagram....................................................................................................... ix Daftar Lampiran................................................................................................................ x BAB I PENDAHULUAN................................................................................................ 1 1.1 Latar Belakang......................................................................................................... 1 1.2 Identifikasi Masalah................................................................................................. 3 1.3 Rumusan Masalah................................................................................................... 3 1.4 Tujuan Penelitian..................................................................................................... 4 1.5 Manfaat Penelitian................................................................................................... 4 BAB II KAJIAN PUSTAKA............................................................................................ 5 2.1 Kajian Teori.............................................................................................................. 5

2.1.1 Hasil Belajar.................................................................................................. 5 2.1.2 Membaca....................................................................................................... 6 2.1.3 Menulis.......................................................................................................... 7 2.1.4 Kartu Huruf.................................................................................................... 8 2.1.5 Metode SAS.................................................................................................. 8

2.2 Penelitian yang relevan........................................................................................... 9 2.3 Kerangka Berfikir..................................................................................................... 11 2.4 Hipotesis Tindakan.................................................................................................. 11 BAB III METODE PENELITIAN..................................................................................... 12 3.1 Setting dan Karakteristik Subyek Penelitian............................................................ 12

3.1.1 Setting Penelitian.......................................................................................... 12 3.1.2 Karakteristik Subyek Penelitian..................................................................... 12

vii  

3.2 Variabel Yang Akan Diteliti...................................................................................... 12 3.3 Prosedur Penelitian ................................................................................................ 12 3.4 Data dan Cara Pengumpulannya............................................................................ 17 3.5 Indikator Kerja.......................................................................................................... 18 3.6 Analisis Data............................................................................................................ 18 BAB IV HASIL PENELITIAN DAN PEMBAHASAN ..................................................... 18 4.1 Pelaksanaan Penelitian Siklus 1 ............................................................................. 18

4.1.1 Deskripsi Siklus 1 ........................................................................................ 18 4.1.1.1 Perencanaan Tindakan............................................................................... 19 4.1.1.2 Pelaksanaan Tindakan................................................................................ 19 4.1.1.3 Refleksi ....................................................................................................... 21

4.2 Pelaksanaan Penelitian Siklus 2 ............................................................................. 22

4.2.1 Deskripsi Siklus 2 .......................................................................................... 22 4.2.1.1 Perencanaan Tindakan............................................................................... 22 4.2.1.2 Pelaksanaan Tindakan............................................................................... 22 4.2.1.3 Refleksi....................................................................................................... 24

4.3 Hasil Penelitian........................................................................................................ 24 4.3.1 Siklus 1 .......................................................................................................... 24 4.3.2 Siklus 2 .......................................................................................................... 26

4.4 Pembahasan............................................................................................................. 27 BAB V KESIMPULAN DAN SARAN............................................................................. 29 5.1 Kesimpulan.............................................................................................................. 29 5.2 Saran....................................................................................................................... 29 DAFTAR PUSTAKA.......................................................................................................... 30 LAMPIRAN – LAMPIRAN................................................................................................. 31

viii  

DAFTAR TABEL DAN DIAGRAM

DAFTAR TABEL Tabel 1.1 Hasil Tes Kondisi Awal Bahasa Indonesia Kelas 1 Semester 1..................... 3 Tabel 4.1 Daftar Nilai Siklus 1 ....................................................................................... 25 Tabel 4.2 Daftar Nilai Siklus 2 ....................................................................................... 26 Tabel 4.3 Daftar Nilai Evaluasi Kondisi Awal, Siklus 1 Dan Siklus 2 ............................. 27

DAFTAR DIAGRAM Diagram 4.1 Hasil Evaluasi Bahasa Indonesia Siklus 1................................................. 25 Diagram 4.2 Hasil Evaluasi Bahasa Indonesia Siklus 2................................................. 26 Diagram 4.3 hasil evaluasi kondisi awal, siklus 1 dan siklus 2....................................... 28

ix  

x  

DAFTAR LAMPIRAN

LAMPIRAN 1 Rencana Pelaksanaan Pembelajaran Siklus 1 .................................... 32 LAMPIRAN 2 Soal Evaluasi Siklus 1 .......................................................................... 36 LAMPIRAN 3 Soal Remidi Siklus 1 ............................................................................ 37 LAMPIRAN 4 Soal Pengayaan Siklus 1 ..................................................................... 38 LAMPIRAN 5 Kunci Jawaban Siklus 1 ....................................................................... 39 LAMPIRAN 7 Kunci Jawaban Remidi Siklus 1 ........................................................... 40 LAMPIRAN 8 Kunci Jawaban Pengayaan Siklus 1 .................................................... 41 LAMPIRAN 9 Rencana Pelaksanaan Pembelajaran Siklus 2 .................................... 42 LAMPIRAN 10 Soal Evaluasi Siklus 2 .......................................................................... 46 LAMPIRAN 11 Soal Remidi Siklus 2 ............................................................................ 47 LAMPIRAN 12 Soal Pengayaan Siklus 2 ..................................................................... 48 LAMPIRAN 13 Kunci Jawaban Evaluasi Siklus 2 ......................................................... 49 LAMPIRAN 14 Kunci Jawaban Remidi Siklus 2 ........................................................... 50 LAMPIRAN 15 Kunci Jawaban Pengayaan Siklus 2 .................................................... 51 LAMPIRAN 16 Lembar Observasi Guru Siklus 1 ......................................................... 52 LAMPIRAN 17 Lembar Observasi Siswa Siklus 1 ........................................................ 54 LAMPIRAN 18 Lembar Observasi Guru Siklus 2 ......................................................... 56 LAMPIRAN 19 Lembar Observasi Siswa Siklus 2 ........................................................ 58 LAMPIRAN 20 Daftar Nilai Pra Siklus .......................................................................... 60 LAMPIRAN 21 Daftar Nilai Siklus 1 .............................................................................. 62 LAMPIRAN 22 Daftar Nilai Siklus 2 .............................................................................. 64 LAMPIRAN 23 Silabus .................................................................................................. 65