tugas bahan konstruksi teknik kimia 1

7/25/2019 Tugas Bahan Konstruksi Teknik Kimia 1

1/15

TUGAS BAHAN KONSTRUKSI TEKNIK KIMIA

Disusun Oleh:

Nama : Yogi Pratama

NIM : 03121403043

Jurusan : Teknik Kimia 2012

Kelas :

Dosen Pem!im!ing: Ir" #aisol $si%

FAKULTAS TEKNIK

JURUSAN TEKNIK KIMIA

UNIVERSITAS SRIWIJAYA

2015


2/15

Kriteria Pei!i"a# Ba"a# K$#%tr&'%i Kiia

&eorang sar'ana teknik kimia a(alah sosok )ang harus !ertanggung 'a*a!

%a(a suatu %roses in(ustri kimia" Terle!ih lagi (alam %emilihan material

konstruksi %a!rik"Pemilihan material konstruksi %a!rik untuk %eralatan in(ustri

kimia !ukan masalah )ang mu(ah (an gam%ang" Pemilihan material konstruksi

(alam in(ustri kimia mem%engaruhi %roses+ %ro(uk )ang (ihasilkan+ keselamatan+

(an !ia)a %eralatan"

an)ak kriteria )ang harus (i%ertim!angkan (alam %emilihan material

konstruksi kimia (an !er!agai 'enis !ahan )ang 'umlah keterse(iann)a se(ikit"

Peran,angan %a!rik in(ustri kimia tentu harus mem%erhatikan !er!agai ma,am

%ertim!angan (imulai (ari !agaimana %rosesn)a+ tata letak alat-alat in(ustrin)a

mau%un in(ustrin)a sen(iri serta material konstruksin)a" .al sema,am ini

(ilakukan untuk menge/ekti/kan (an menge/isienkan %enggunaan !ahankonstruksi kimia terse!ut"&eorang sar'ana teknik kimia 'uga harus

menge(e%ankan as%ek ekonomi (alam setia% ran,angan )ang (i!uat sehingga

men'a(i suatu keharusan tersen(iri untuk mengetahui si/at-si/at !ahann)a"

Dengan mengetahui si/at !ahann)a akan (iketahui !agaimana kekurangan (an

kele!ihan !ahan terse!ut sehingga (ihara%kan (alam %enggunaann)a (ilakukan

se,ara e/ekti/ "

Kriteria %emilihan !ahan konstruksi kimia (a%at (i!agi men'a(i 3 antara lain

a(alah se!agai !erikut :

a( Bia)a

Yang termasuk (alam hal !ia)a a(lah !an)akn)a !ahan mentah )ang

(igunakan untuk menghasilkan %ro(uk" ia)a (isini antara lain !ia)a a*al (ari

%emilihan alat in(ustri (imana !ia)a alatn)a !er(asarkan material konstruksi (ari

alat in(ustri itu sen(iri+m sam%ai tahan (alam !e!era%a lama alat in(ustri terse!ut

'uga mem%engaruhi cost in(ustri (alam 'angka *aktu setahun+ lima tahun !ahkan


3/15

10 tahun" ia)a %ro(uksi %ro(ukn)a serta !ia)a %era*atann)a"Ta!le (i!a*ah ini

menun'ukkan !ia)a (ari !ahan konstruksi kimia untuk alat in(ustri atau alat

%rosesn)a"

&uatu in(ikasi (ari !ia)a %enggunaan logam suatu in(ustri (alam suatu alat

in(ustri (i!erikan %a(a ta!el " reference : Coulson & Richards Chemical

Engineering Vol 6, Chemical Engineering process :

Nilai (ari material )ang (igunakan akan !ergantung %a(a material (ensit) (an

strength (esign stress (an hal terse!ut (i%erhitungkan 'uga (engan !ia)a

material konstruksin)a" .u!ungan antara material (ensit)+ strength (an !ia)a

material konstuksin)a sesuai (engan %ersamaan (i!a*ah ini :

Peringkat (ihitung !ia)an)a+ relati/ terha(a% rating untuk !a'a ringan kar!on

ren(ah+ (itun'ukkan %a(a Ta*e! +(," ahan (engan design stress )ang relati/

tinggi+ se%erti %a(uan stainless (an ren(ah !a'a+ (a%at le!ih e/isien (igunakan


4/15

(ari%a(a !a'a kar!on" ia)a relati/ %eralatan )ang ter!uat (ari !ahan )ang !er!e(a

akan tergantung %a(a !ia)a /a!rikasi+ serta !ia)a (asar materi" Ke,uali !ahan

tertentu memerlukan teknik /a!rikasi khusus+ !ia)a relati/ %eralatan 'a(i akan

le!ih ren(ah (ari !are relatie material ,ost" &e!agai ,ontoh+ !ia)a )ang harus

(ikeluarkan (ari stainless steel storage tankakan men'a(i 2 sam%ai 3 kali (ari

!ia)a )ang harus (ikeluarkan %a(a carbon steel storage tank+ se(angkan !ia)a

relati/ (ari logam a(alah antara sam%ai 5" Jika la'u korosi seragam+ maka materi

)ang o%timal (a%at (i%ilih (engan menghitung tahunan !ia)a untuk !ahan

kan(i(at )ang mungkin" ia)a tahunan akan tergantung %a(a ketahanan alat

in(ustrin)a+ (ihitung (ari la'u korosi+ (an !ia)a %em!elian %eralatan"

Dalam situasi tertentu+ mungkin ter!ukti le!ih ekonomis untuk menginstal

!ahan )ang le!ih murah (engan tingkat korosi )ang tinggi (an sering

menggantin)a6 ketim!ang memilih le!ih !ahan )ang le!ih tahan lama teta%i

(engan material )ang mahal" &trategi ini han)a akan (i%ertim!angkan untuk

%eralatan )ang relatie se(erhana (engan !ia)a /a!rikasi ren(ah+ (an (i mana

%remature /ailure ti(ak akan men)e!a!kan !aha)a )ang serius" Misaln)a+ !a'a

kar!on (a%at (itentukan untuk lim!ah ,air !aris (i tem%at stainless steel+

menerima ke!utuhan kemungkinan untuk %enggantian" Pi%a Te!al (in(ing akan

(i%antau in situsering untuk menentukan ka%an %engganti (i!utuhkan"

&emakin mahal+ ketahanan korosi+ ,am%uran logam sering (igunakan se!agai

cladding%a(a !a'a kar!on" Jika %iring te!al (i%erlukan untuk kekuatan struktural+

untuk tekanan vesselmakan %enggunaan material clad se,ara su!stansial (a%at

mengurangi !ia)a"


5/15

*( Keter%e-iaa#

Yang (imaksu( (engan keterse(ian (isini a(alah sum!er (a)a" e!era%a /aktor

sum!er (a)a )ang %erlu (ika'i a(alah :

1 &um!er (a)a alam )ang terkait (engan keetrse(ian !ahan !aku utama

mau%un !ahan !aku %em!antu" Dimana )ang %erlu (ika'i a(alah segi kualitas (an

kuantitasn)a"

2 &um!er (a)a )ang terkait (engan sarana (an %rasarana %en(ukung antara

lain meli%uti keterse(iaan (an kemam%uan 'alan ra)a+ 'alan kereta a%i (an

%ela!uhan ini terkait (engan masalah trans%ortasi !aik saat taha% konstruksi


6/15

(imana %erlu sarana trans%ortasi material (an %eralatan %a!rik sam%ai taha%

o%erasi untuk trans%ortasi material (an %eralatan %a!rik sam%ai taha% o%erasi

untuk trans%ortasi !ahan !aku (an %ro(uk" Juga %erlu (iketahui a(a ti(akn)a

'aringan listrik umum tele%on umum )ang nantin)a (i!utuhkan untuk a(ministrasi

%erusahaan mau%un kar)a*an"

3 &um!er (a)a manusia 'uga %erlu (i%erhitungkan khususn)a a%a!ila %a!rik

memerlukan 'umlah kar)a*an )ang !an)ak (engan s%esi/ikasi tertentu" &um!er

(a)a manusia ini akan !er!e(a kuali/ikasin)a saat taha% konstruksi (engan saat

taha% %ro(uksi titik u'ungn)a a(alah !ia)a %enga(aan tenaga ker'a"

," &i/at-&i/at 7mum ahan

&i/at-si/at umum !ahan ter!agi men'a(i 3+ )aitu :

1" &i/at mekanik

2" &i/at thermal

3" &i/at listrik

1" &i/at Mekanik

&i/at mekanik a(alah salah satu si/at )ang ter%enting+ karena si/at mekanik

men)atakan kemam%uan suatu !ahan se%erti kom%onen )ang ter!uat (ari !ahan

terse!ut untuk menerima !e!an8ga)a atau energi tan%a menim!ulkan kerusakan

%a(a !ahan atau kom%onen terse!ut" &eringkali !ila suatu !ahan mem%un)a si/at

mekanik )ang !aik teta%i kurang !aik %a(a si/at )ang lain" 7ntuk mengatasi

kekurangan terse!ut (a%at (iatasi (engan !er!agai ,ara" Misaln)a sa'a !a'a )ang

sering (igunakan se!agai !ahan (asar %emilihan !ahan" a'a mem%un)ai si/at

mekanik )ang ,uku% !aik+ (imana !a'a memenuhi s)arat untuk suatu %emakaian

teta%i mem%un)ai si/at tahan terha(a% korosi )ang kurang !aik" 7ntuk mengatasi

hal itu seringkali (ilakukan si/at )ang kurang tahan terha(a% korosi terse!ut

(i%er!aiki (engan ,ara %enge,atan atau galanising+ (an ,ara lainn)a" Ja(i ti(ak

harus men,ari !ahan lain se%erti selain kuat 'uga harus tahan korosi+ teta%i ,uku%

men,ari !ahan )ang s)arat %a(a si/at mekanikn)a su(ah ter%enuhi namun si/at

kimian)a kurang ter%enuhi"

erikut a(alah !e!era%a si/at mekanik )ang %enting untuk (iketahui+ )aitu :

a Kekuatan strength


7/15

Kekuatan men)atakan kemam%uan !ahan untuk menerima tegangan tan%a

men)e!a!kan !ahan men'a(i %atah" Kekuatan ini a(a !e!era%a ma,am+

tergantung %a(a 'enis !e!an )ang !eker'a atau mengenain)a" 9ontoh kekuatan

tarik+ kekuatan geser+ kekuatan tekan+ kekuatan torsi+ (an kekuatan lengkung"

! Kekerasan hardness

Kekerasan (a%at (i(e/enisikan se!agai kemam%uan suatu !ahan untuk

tahan terha(a% %enggoresan+ %engikisan a!rasi+ i(entasi atau %enetrasi" &i/at ini

!erkaitan (engan si/at tahan aus wear resistance" Kekerasan 'uga mem%un)ai

korelasi (engan kekuatan"

, lastisitas Elasticit

lastisitas men)atakan kemam%uan !ahan untuk menerima tegangan tan%a

mengaki!atkan ter'a(in)a %eru!ahan !entuk )ang %ermanen setelah tegangan

(ihilangkan" ila suatu !en(a mengalami tegangan maka akan ter'a(i %eru!ahan

!entuk" $%a!ila tegangan )ang !eker'a !esarn)a ti(ak mele*ati !atas tertentu

maka %eru!ahan !entuk )ang ter'a(i han)a !ersi/at sementara+ %eru!ahan !entuk

terse!ut akan hilang !ersama (engan hilangn)a tegangan )ang (i!erikan" $kan

teta%i a%a!ila tegangan )ang !eker'a telah mele*ati !atas kemam%uann)a+ maka

se!agian (ari %eru!ahan !entuk terse!ut akan teta% a(a *alau%un tegangan )ang

(i!erikan telah (ihilangkan" Keken)alan 'uga men)atakan se!era%a !an)ak

%eru!ahan !entuk elastis )ang (a%at ter'a(i se!elum %eru!ahan !entuk )ang

%ermanen mulai ter'a(i+ atau (a%at (ikatakan (engan kata lain a(alah keken)alan

men)atakan kemam%uan !ahan untuk kem!ali ke !entuk (an ukuran semula

setelah menerima !e!ang )ang menim!ulkan (e/ormasi"

( Kekakuan stiffness

Kekakuan men)atakan kemam%uan !ahan untuk menerima

tegangan8!e!an tan%a mengaki!atkan ter'a(in)a %eru!ahan !entuk (e/ormasi

atau (e/leksi" Dalam !e!era%a hal kekakuan ini le!ih %enting (ari%a(a kekuatan"

e Plastisitas plasticit

Plastisitas men)atakan kemam%uan !ahan untuk mengalami se'umlah

(e/ormasi %lastik %ermanen tan%a mengaki!atkan ter'a(in)a kerusakan" &i/at ini

sangat (i%erlukan !agi !ahan )ang akan (i%roses (engan !er!agai ma,am


8/15

%em!entukan se%erti /orging+ rolling+ e;tru(ing (an lain se!again)a" &i/at ini 'uga

sering (ise!ut se!agai keuletan ductilit" ahan )ang mam%u mengalami

(e/ormasi %lastik ,uku% !esar (ikatakan se!agai !ahan )ang memiliki keuletan

tinggi+ !ahan )ang ulet ductile" &e!alikn)a !ahan )ang ti(ak menun'ukkan

ter'a(in)a (e/ormasi %lastik (ikatakan se!agai !ahan )ang mem%un)ai keuletan

ren(ah atau getas brittle"

/ Ketangguhan toughness

Ketangguhan men)atakan kemam%uan !ahan untuk men)era% se'umlah

energi tan%a mengaki!atkan ter'a(in)a kerusakan" Juga (a%at (ikatakan se!agai

ukuran !an)akn)a energi )ang (i%erlukan untuk mematahkan suatu !en(a ker'a+

%a(a suatu kon(isi tertentu" &i/at ini (i%engaruhi oleh !an)ak /aktor+ sehingga

si/at ini sulit (iukur"

g Kelelahan fatigue

Kelelahan meru%akan ke,en(rungan (ari logam untuk %atah !ila

menerima tegangan !erulang < ulang cclic stress )ang !esarn)a masih 'auh

(i!a*ah !atas kekuatan elastikn)a" &e!agian !esar (ari kerusakan )ang ter'a(i

%a(a kom%onen mesin (ise!a!kan oleh kelelahan ini" Karenan)a kelelahan

meru%akan si/at )ang sangat %enting+ teta%i si/at ini 'uga sulit (iukur karena

sangat !an)ak /aktor )ang mem%engaruhin)a"

h Creep

Creep atau !ahasa lainn)a meram!at atau merangkak meru%akan

ke,en(erungan suatu logam untuk mengalami (e/ormasi %lastik )ang !esarn)a

!eru!ah sesuai (engan /ungsi *aktu+ %a(a saat !ahan atau kom%onen terse!ut ta(i

menerima !e!an )ang !esarn)a relati/ teta%"

e!era%a si/at mekanik (iatas 'uga (a%at (i!e(akan menurut ,ara

%em!e!anann)a+ )aitu :

o &i/at mekanik statis+ )aitu si/at mekanik !ahan terha(a% !e!an statis )ang

!esarn)a teta% atau !e!ann)a mengalami %eru!ahan )ang lam!at"

o &i/at mekanik (inamis+ )aitu si/at mekanik !ahan terha(a% !e!an (inamis

)ang !esar !eru!ah < u!ah+ atau (a%at 'uga (ikatakan menge'ut"

2" &i/at Termal ahan


9/15

&i/at termal !ahan a(alah %eru!ahan si/at )ang !erkaitan (engan suhu" &i/at

termal ini (i%engaruhi oleh !e!era%a /aktor+ )aitu :

a Kan(ungan ua% air

$%a!ila suatu !en(a !er%ori (iisi air+ maka akan !er%engaruh terha(a%

kon(ukti/itas termal" Kon(ukti/itas termal )ang ren(ah %a(a !ahan insulasi a(alah

selaras (engan kan(ungan u(ara (alam !ahan terse!ut"

! &uhu

Pengaruh suhu terha(a% kon(ukti/itas termal suatu !ahan a(alah ke,il+ namun

se,ara umum (a%at (ikatakan !ah*a kon(ukti/itas termal akan meningkat a%a!ila

suhu meningkat"

, Ke%a(atan (an %orositas

Kon(ukti/itas termal !er!e(a %engaruh terha(a% ke%a(atan+ a%a!ila %ori-%ori

!ahan semakin !an)ak maka kon(ukti/itas termal ren(ah" Per!e(aan kon(ukti/itas

termal !ahan (engan ke%a(atan )ang sama akan tergantung %a(a %er!e(aan

struktur )ang meli%uti ukuran+ (istri!usi+ hu!ungan %ori 8 lu!ang"

3" &i/at lektrik ahan

er(asarkan si/at listrikn)a+ material atau !ahan (ikelom%okkan men'a(i 3+ )aitu :

1" Kon(ukti/ 'ika resistansin)a = 10 ohm" lektron mu(ah !ergerak atau

mengalir+ 'a(i netralisasi (a%at (ilakukan (engan mu(ah (engan ,ara groun(ing"

9ontoh : logam (an tu!uh manusia"

2" Insulati/ 'ika resistansin)a > 1011 ohm" lektron !isa (ikatakan tak (a%at

!ergerak+ 'a(i netralisasi han)a mungkin (ilakukan (engan ionisasi" 9ontoh :

%lastik (an karet" Dari %engukuran tribocharging+ kita !isa menentukan a%akah

muatan listrik mu(ah (itim!ulkan %a(a !ahan terse!ut" Jika ti(ak mu(ah

mem!angkitkan muatan atau muatan )ang (ihasilkan ,uku% ren(ah+ maka !ahan

itu (a%at (ikatakan se!agai anti-statik"

3" &tatik (isi%ati/


10/15

(isi%ati/ a(alah !ahan !uatan+ artin)a memang khusus (i!uat untuk mem%un)ai

resistansi tertentu+ misaln)a !ahan (asarn)a a(alah insulati/ ta%i (i!eri tam!ahan

kar!on (alam ka(ar tertentu untuk mem!uatn)a !ersi/at statik (isi%ati/" Jika

ka(arn)a !erle!ih+ !ahan 'uga !isa !ersi/at kon(ukti/"

Material teknik (a%at (iklasi/ikasikan men'a(i + )aitu :

1" Kom%osit

2" ?ogam

3" Keramik

4" Polimer

1" Kom%osit

Perkem!angan teknologi material telah melahirkan suatu material 'enis

!aru )ang (i!angun se,ara !ertum%uk (ari !e!era%a la%isan" Material ini )ang

(ise!ut material kom%osit" Material kom%osit ter(iri (ari le!ih (ari satu ti%e

material (an (iran,ang untuk men(a%atkan kom!inasi karakteristik ter!aik (ari

setia% kom%onen %en)usunn)a" Pa(a (asarn)a+ kom%osit (a%at (i(e/inisikan

se!agai ,am%uran makrosko%ik (ari serat (an matriks" &erat meru%akan material

)ang umumn)a 'auh le!ih kuat (ari matriks (an !er/ungsi mem!erikan kekuatan

tarik"&e(angkan matriks !er/ungsi untuk melin(ungi serat (ari e/ek lingkungan

(an kerusakan aki!at !enturan"

&erat ka,a glass fibre a(alah material )ang umum (igunakan se!agai

serat" Namun+ teknologi kom%osit saat ini telah !an)ak menggunakan kar!on

murni se!agai serat" &erat kar!on memiliki kekuatan )ang 'auh le!ih !aik

(i!an(ing serat ka,a teta%i !ia)a %ro(uksin)a 'uga le!ih mahal" Kom%osit (ari

serat kar!on memiliki si/at ringan (an 'uga kuat" Kom%osit 'enis ini !an)ak

(igunakan untuk struktur %esa*at ter!ang+ alat-alat olahraga+ (an terus meningkat

(igunakan se!agai %engganti tulang )ang rusak" &elain serat ka,a+ %olimer )ang

!iasan)a men'a(i matriks 'uga (a%at (i%akai se!agai serat atau %enguat"

9ontohn)a+ kelar meru%akan serat %olimer )ang sangat kuat (an (a%at

meningkatkan toughness(ari material kom%osit" Kelar (a%at (igunakan se!agai

serat (ari %ro(uk kom%osit untuk struktur ringan )ang han(al+ misaln)a !agian


11/15

kritis (ari struktur %esa*at ter!ang" &e!enarn)a+ material kom%osit !ukanlah

%engguaan asli (ari kelar" Kelar (ikem!angkan untuk %engganti !a'a %a(a !an

ra(ial (an untuk mem!uat rom%i atau helm anti %eluru"

7ntuk matriks+ ke!an)akan material kom%osit mo(ern menggunakan

%lastik thermosetting+ )ang !iasan)a (ise!ut resin" Plastik a(alah %olimer )ang

mengikat serat (an mem!antu menentukan si/at /isik (ari material kom%osit )ang

(ihasilkan" Plastik termosetting!er*u'u( ,air teta%i akan mengeras (an men'a(i

rigi( ketika (i%anaskan" Plastik ini memiliki tahanan terha(a% serangan @at kimia

)ang !aik meski%un !era(a %a(a lingkungan ekstrim" 7ntuk tu'uan khusus+

(igunakan matriks (ari keramik+ kar!on (an logam" 9ontohn)a+ keramik

(igunakan untuk material kom%osit )ang (i(esain !eker'a %a(a tem%eratur sangat

tinggi (an kar!on (igunakan untuk %ro(uk )ang menerima ga)a gesek se%erti

!earing (an gir" Pa(a material kom%osit (ikenal istilah lamina (an laminate"

?amina a(alah satu lem!ar kom%osit (engan satu arah serat tertentu+ se(angkan

laminate a(alah ga!ungan !e!era%a lamina"

Man/aat utama (ari %enggunaan kom%osit a(alam men(a%atkan kom!inasi

si/at kekuatan serta kekakuan tinggi (an !erat 'enis )ang ringan" Dengan memilih

kom!inasi material serat (an matriks )ang te%at+ kita (a%at mem!uat suatu

material kom%osit (engan si/at )ang te%at sama (engan ke!utuhan si/at untuk

suatu struktur tertentu (an tu'uan tertentu %ula" Pener!angan mo(ern+ !aik si%il

mau%un militer+ a(alah ,ontoh utaman)a" Ke(uan)a akan men'a(i sangat ti(ak

e/isien tan%a a(an)a material kom%osit" Material kom%osit ,anggih kini telah

umum (igunakan %a(a !agian sa)a% (an ekor+ %ro%eller+ !ilah rotor+ (an 'uga

struktur internal %esa*at ter!ang" .am!atan (alam a%likasi material kom%osit

umumn)a a(alah soal !ia)a" Meski%un sering kali %roses manu/aktur material

kom%osit le!ih e/isien+ namun material mentahn)a masih terlalu mahal" Material

kom%osit masih !elum !isa se,ara total menggantikan material konensional

se%erti !a'a+ teta%i (alam !an)ak kasus kita memiki ke!utuhan akan hal itu" Ti(ak

(iragukan+ (engan teknologi )ang terus !erkem!ang+ %engunaan !aru (ari

material kom%osit akan !ermun,ulan" Kita !elum melihat semua )ang material

kom%osit (a%at lakukan"


12/15

2" ?ogam

Jenis material teknik )ang (i%akai se,ara luas (alam teknologi mo(ern

a(alah !a'a" a'a a(alah material logam )ang (a%at (i%akai se,ara /leksi!el (an

mem%un)ai !e!era%a karakteristik" Material ini kuat (an sia% (i!entuk men'a(i

!erma,am-ma,am ke%erluan teknik" Material ini !ers%ektrum luas (an

mem%un)ai kemam%uan !er(e/ormasi se,ara %ermanen )ang meru%akan mo(al

%enting (alam menentukan harga tegangan luluh %a(a !er!agai !e!an"

er!agai material logam ti(ak (alam !entuk murni (i%akai (alam teknik teta%i

(i%akai (alam !entuk %a(uan+ misaln)a %a(uan !esi (an !a'a (ari #e+ aluminium

$l+ magnesium Mg+ titanium Ti+ nikel Ni+ %a(uan seng An (an tem!aga

9u %erunggu" &i/at


13/15

9+ N+ 0+ P+ & " ?ogam (ari keramik mem%un)ai ,iri susunan )ang sama %a(a

skala atomik" &usunann)a kristalin+ artin)a atom-atomn)a tertum%uk (alam

se!uah keteraturan atau %ola )ang !erulang" Per!e(aan antara !ahan logam (an

keramik a(alah %a(a material keramik (engan %engolahan )ang se(erhana (an

!ersih (a%at (i!uat (alam !entuk nonkristalin+ sehingga atom-atom tertum%uk

atau tersusun (alam keti(akteraturan atau %ola )ang a,ak"

&i/at-si/at umum (ari keramik+ )aitu :

a Keras (an getas

! Kekuatan tarik ren(ah

, Kekuatan Tekan Tinggi

( Isolator )ang !aik

e Tahan korosi

/ Tahan %a(a tem%eratur tinggi

4" Polimer

Polimer meru%akan material hasil teknologi mo(ern )ang mem%un)ai

karakteristik le!ih !an)ak (ari %a(a material )ang lain" ahan !uatan ini

meru%akan ,a!ang khusus (ari kimia organik" Plastik a(alah !ahan murah )ang

(a%at (i!entuk (ari !e!era%a %olimer selama /a!rikasi" Mer (alam se!uah %olimer

a(alah se!uah molekul hi(rokar!on tunggal se%erti etilen 92.4" Polimer a(alah

molekul rantai %an'ang )ang mengan(ung !e!era%a ikatan mer" Polimer )ang

umum (alam (unia %er(agangan a(alah %olietilen 92.4 (engan harga n !erkisar

antara 100 sam%ai 1000" e!era%a %olimer %enting termasuk polethlene

a(alah ,am%uran se(erhana (ari hi(rogen (an kar!on" e!era%a )ang lain

mengan(ung oksigen+ misaln)a acrlic+ nitrogen nilon+ /luorine fluoroplastic+

(an silikon silicone" Polimer mem%un)ai si/at ringan+ murah (an mam%u

menggantikan logam (alam a%likasi (isain struktur"

&i/at-si/at umum (ari %olimer+ )aitu :

a ingan masa 'enis relati/ ren(ah

! Ti(ak tahan tem%eratur tinggi

, Kekuatan tarik ren(ah (an keuletan tinggi

( Isolator )ang !aik


14/15

e Mo(ulus elastisitas ren(ah

Per"it.a# /i%tri*&%i Fa%a -e#.a# H&'& Leer

Prose(ur lever rule hukum tuas !iasan)a (igunakan untuk men,ari %ersen atau

/raksi /ase" &elain menggunakan hukum leer+ (igunakan 'uga garis hori@ontal tie

line"Prose(ur (ari hukum tuas antara lain a(alah se!agai !erikut :

1" Tarik garis horisontal %a(a tem%eratur )ang (iketahui"

2" Di%eroleh kom%osisi allo) keseluruhan+ 9o"

3" #raksi se!uah /ase (ihitung (engan mengam!il %an'ang (ari kom%osisi

allo) keseluruhan+ 9o+ ke!atas /ase )ang lainn)a (an (i!agi (engan %an'ang total

tie line %an'ang 9?- 9E"4" #raksi /ase )ang lain (ilakukan (engan ,ara )ang sama"

Fam!ar " Diagram /ase tem!aga-nikel

" Jika (iinginkan (alam %ersen+ /raksi (ikali 100" Jika kom%osisi (alam G

!erat+ maka /raksi a(alah /raksi massa !erat"

(imana:

!"H /raksi !erat /ase"

CEH kom%osisi /ase E


15/15

C"H kom%osisi /ase"

CoH kom%osisi keseluruhan

&e!agai ,ontoh+ (iketahui CE 42+ 6 Co3 6 C"31+"

H0+C5

Dengan ,ara )ang sama untuk /ase E :

H0+32

tugas bahan konstruksi teknik kimia 1

Documents