moco pat
DESCRIPTION
Belajar JawaTRANSCRIPT
Nama, ciri, sifat/watak, contoh Tembang Macapat REFANO PRADANA BAHASA
Apa itu tembang Macapat?
Ing pamulangan pawiyatan SD nganti tekan SMP sing lumrah diwulangake tumrap para siswa yaitu Tembang macapat, dibaca tembang mocopat, pengertian tembang macapat ini sendiri yaitu tembang yang menceritakan tahap-tahap kehidupan manusia. Tembang macapat sendiri biasa disebut – duwe sebutan liya – yaitu tembang cilik.
Kegunaan Tembang macapat:Sebagai suara vokal dalam karawitan
Tembang macapat disebut juga tembang cilik. Tembang sendiri dalam bahasa Indonesia berarti lagu. Setiap jenis tembang macapat punya cirinya masing-masing, ciri-ciri tersebut yaitu Guru Gatra, Guru Lagu, Guru Bilangan.
Pengertian guru gatra, guru wilangan, guru lagu
Guru Gatra yaitu cacahe (jumlah) larik saben sapada -- Berapa larik (baris) dalam satu bait?
Guru wilangan yaitu cacahe wanda (kata) saben sagatra -- banyak kata dalam satu larik. contoh -- pitutur bener iku -- mempunyai 7 guru wilangan, pi/tu/tur/be/ner/i/ku Guru lagu yaiku dhong-dhinge swara ing pungkasane gatra (a,i,u,e,o)
NO.
Arane Tembang Gatra Tembang
Nama Tembang 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
1 Pucung 12u 6a 8i 12a
2 Maskumambang 12i 6a 8i 8a
3 Megatruh 12u 8i 8u 8i 8o
4 Gambuh 7u 10u 12i 8u 80
5 Mijil 10i 6o 10e 10i 6i 6u
6 Kinanthi 8u 8i 8a 8i 8a 8i
7 Asmaradana 8i 8a 8e/o 8a 7a 8u 8a
8 Durma 12a 7i 6a 7a 8i 5a 7i
9 Pangkur 8a 11i 8u 7a 12u 8a 8i
10 Sinom 8a 8i 8a 8i 7i 8u 7a 8i 12a
11 Dhandhanggula 10i 10a 8e 7u 9i 7a 6u 8a 12i 7
a
Cara Cepat menghafal nama-nama 11 tembang macapat: Mas CungKi karo SiDurGami lewat MeDhan PangkAs
Mas = MaskumambangCung = puCung
Ki = KinanthiSi = SinomDur = DurmaGam = GambuhMe = MegatruhDhan = DhandhanggulaPang = PangkurAs = asmaradhana
Berikut ini perbedaan antara tiap tembang macapat 1 dengan tembang macapat lain.
NO. Arane Tembang Sasmitane Watake
1 Pucung Pucung, kaluwak, wanda ‘cung’
Watake sakpenake lan kurang greget, lumrahe kanggonelakake geguyonan lan pitutur
2 Maskumambang maskumambang,kampul, mas kentir, kambang, kentir
watake susah utawa sedhih lan melas asih, mula cocok kanggo nelakake rasa kasedhihan kang ngenesake
3 Megatruhdudukwuluh,truh, megatruh, pegat, duduk, wuluh, luh
watakesedhih lan kentekan pangarep-arep, mula lumrah kanggo nelakake crita kangnggrantesake ati
4 Gambuh Gambuh,buh, jumbuh, tambuh
watakegrapyak, sumanak, mula cocok kanggo nyritakake pitutur
5 Mijilmijil,pamjil, wijil, wiyos, raras, medal, sulastri
wataketinarbuka, mula pantes kanggo nelakake pitutur, nasehat, lan uga crritakatresnan utawa asmara
6 Kinanthi Kinanthi,kanthi, gandheng, kanthil
watakeseneng, tresna asih, mitutura, nuladani, mula lumrahe kanggo menehi pitutur lancrita kang nelakake rasa tresna asih
7 Asmaradana Asmaradana
Asmaradana,asmara, brangta, kingkin, yungyun ---- watake tresna asih lan sdhih, mulapantes kanggo nelakake katresnan
8 Durma durma,dur, undur,sirna, galak
Watake,galak , sereng, lan nemu kanepson
9 Pangkur Pangkur, wuntat, pungkur, ungkur, yudakenaka, ungkur
Watake sereng, antepan ati, lan gagah, mula lumrah kanhho nyritakake wong kang nesu lan kahanan paperangan
10 SinomSinom,taruna, anom, weni, nom,srinata, pamase, logondhan, rema, pangrawit, mudha
watake sabar, grapyak, lan sumanak, mula lumrahe kanggo nelakake crita kang ngemu piwulang lan pitutur
11 DhandhanggulaSarkara, hartati,,dhandhang, madu, manis, sari, bremana, guladrawa, gagak, kaga, tresna
Watake luwes, kewes,,lan ndudut ati, mula pantes kanggo nelakake crita apa bae, ing ngendi bae,,lan kahanan apa bae.
Menulis Tembang Macapat
Selain bisa mempelajari (sinau) tembang Macapat, seharusnya kita juga bisa membuat tembang macapat yang ada di atas. Cara mengarang juga tidak boleh lepas dari syarat tembang macapat, yaitu terikat dalam berbagai ciri tembang macapat, misalnya guru gatra, guru wilangan dan guru lagu. Seperti puisi lama yang harus terikat syarat, geguritan lawas / gagrak lawas.
Jadi Tembang Macapat itu termasuk gagrak lawas karena dalam mengarangnya harus terikat berbagai syarat.
Cara Mengarang / Membuat tembang Macapat
1. Temtokna lan tulisen ngenani gagasan apa sing arep kogawe tembang, saengga bisa mangerteni wewatakane2. Temtokno tembang apa sing arep kogawe3. Tulisen guru gatra, guru wilangan, lan guru lagune 4. Gawea ukara-ukara (kalimat ) kang selaras karo paugerane tembang macapat5. Titinen maneh tembung-tembunge, lan ukara-ukara kang kogawe mau kudu cocok karro paugerane tembang sing kokgaweTuladhane:
(1) Aku kepingin mituturi marang anak lan putuku supaya padha sregep sinau, ngurmati bapak lan ibu uga tansah nindakake ibadah supaya dadi generasi kang utama(2) Tembang kang arep dakgawe tembang macapat Kinanthi
8-u = marang anak lan putuku8-i = sinaua den taberi8-a = ngurmati ibu lan bapak8-i = ndonga ibadah tan lali8-a = dadya tunasing nagara8-i = jer iku laku utami
Contoh liya:
Contoh tembang macapat kehidupan sehari-hari(1) Idene Sragam sekolah(2) Tembang sing digawe Pucung
12-u = Sekolahku dina senen putih biru6-a = Putih dina Selasa6-i = Rabu kamis nganggo batik12-a = Jum’at lan Sabtu nganggo sragam pramuka
Contoh tembang Maskumambang (1) Gagasane yaitu njaga lingkungan (2) Tembang yang akan dipakai yaitu tembang Maskumambang
Kembang puring, palem, mawar lan melatiAyo pada dijagasupaya urip lestariMuga'a dadi ngrembala