hukum pemerintahan daera2

8/17/2019 Hukum Pemerintahan Daera2

1/42


2/42

le# se'ua# Ma#aka A$un$ dan 'adan%'adan &erad!lan "an$ 'erada d! 'a-a#n"a dala l!n$kun$an &erad!lan u u , &erad!lan a$a a,l!n$kun$an &erad!lan !l!ter, l!n$kun$an &erad!lan Tata Usa#a Ne$ara,dan le# se'ua# Ma#ka a# K nst!tus!/ Pasal 0* a"at (0). Kekuasaan La!n"an$ 'eru&a

1. -e-enan$ MPR d! '!dan$ (a) &eru'a#an dan &eneta&an &eru'a#an UUD,(') &elant!kan Pres!den dan;atau ak!l Pres!den,( ) &e 'er#ent!an Pres!den dan;atau ak!l Pres!den,(d) &e !l!#an ak!l Pres!den dala #al ter5ad! kek s n$an ak!l

Pres!den, dan(e) &e !l!#an Pres!den dan ak!l Pres!den anakala Pres!den dan

ak!l Pres!den an$kat, 'er#ent!, d!'er#ent!kan, atau t!dak da&at elakukan ke-a5!'ann"a dala asa 5a'atan se ara

'ersa aan, se'a$a! ana d!atur dala Pasal 2 a"at (1), Pasal 2a"at (0), Pasal


3/42

dan;atau desa serta dar! &e er!nta# ka'u&aten;k ta ke&ada desa untuk elaksanakan tu$as tertentu

Dala en"elen$$arakan &e er!nta#an, Pe er!nta# (Pres!den)en$$unakan asas desentral!sas!, tu$as &e 'antuan, dan dek nsentras!.

Dala en"elen$$arakan &e er!nta#an daera#, Pe er!nta#an Daera#en$$unakan asas t n ! dan tu$as &e 'antuan. + Desentral!sas! adala# &en"era#an -e-enan$ &e er!nta#an le# Pe er!nta# ke&ada daera#

t n untuk en$atur dan en$urus urusan &e er!nta#an dala s!ste Ne$ara Kesatuan Re&u'l!k Ind nes!a. Dek nsentras! adala# &el! &a#an-e-enan$ &e er!nta#an le# Pe er!nta# ke&ada >u'ernur se'a$a! -ak!l

&e er!nta# dan;atau ke&ada !nstans! =ert!kal d! -!la"a# tertentu. ? UUD 1 *+ en$atur &e 'a$!an Kekuasaan Pe er!nta#an Ne$ara "an$d!&e$an$ le# Pres!den ke&ada Pr =!ns!, Ka'u&aten, dan K ta dalaPasal 19, 19A, dan Pasal 19B. Kut!'an len$ka&n"a se'a$a! 'er!kut.

BAB VI

PEMERINTAHAN DAERAH

Pasal 19(1) Ne$ara Kesatuan Re&u'l!k Ind nes!a d!'a$! atas daera#%daera#

&r =!ns! dan daera# &r =!ns! !tu d!'a$! atas ka'u&aten dan k ta,"an$ t!a&%t!a& &r =!ns!, ka'u&aten, dank ta !tu e &un"a!

&e er!nta#an daera#, "an$ d!atur den$an undan$%undan$. @@)(0) Pe er!nta#an daera# &r =!ns!, daera# ka'u&aten, dan k ta

en$atur dan en$urussend!r! urusan &e er!nta#an enurut asast n ! dan tu$as &e 'antuan. @@)

(2) Pe er!nta#an daera# &r =!ns!, daera# ka'u&aten, dan k tae !l!k! De-anPer-ak!lan Rak"at Daera# "an$ an$$ ta%

an$$ tan"a d!&!l!# elalu! &e !l!#an u u . @@)(*) >u'ernur, Bu&at!, dan al!k ta as!n$% as!n$ se'a$a! ke&ala

&e er!nta# daera# &r =!ns!, ka'u&aten, dan k ta d!&!l!# se arade krat!s. @@)

(+) Pe er!nta#an daera# en5alankan t n ! seluas%luasn"a,ke ual! urusan&e er!nta#an "an$ le# undan$%undan$ d!tentukanse'a$a! urusan Pe er!nta#Pusat. @@)

(?) Pe er!nta#an daera# 'er#ak eneta&kan &eraturan daera# dan &eraturan%&eraturan la!n untuk elaksanakan t n ! dan tu$as &e 'antuan. @@)

(


4/42

Pasal 19A(1) Hu'un$an -e-enan$ antara &e er!nta# &usat dan &e er!nta#an

daera# &r =!ns!,ka'u&aten, dan k ta, atau antara &r =!ns! danka'u&aten dan k ta, d!atur den$an undan$%undan$ den$an

e &er#at!kan kek#ususan dan kera$a an daera#. @@)

(0) Hu'un$an keuan$an, &ela"anan u u , &e an:aatan su 'er da"aala dan su 'er da"a la!nn"a antara &e er!nta# &usat dan &e er!nta#an daera# d!atur dan d!laksanakan se ara ad!l danselaras 'erdasarkan undan$%undan$. @@)

Pasal 19B(1) Ne$ara en$aku! dan en$# r at! satuan%satuan &e er!nta#an

daera# "an$ 'ers!:at k#usus atau 'ers!:at !st! e-a "an$ d!atur den$an undan$%undan$. @@)

(0) Ne$ara en$aku! dan en$# r at! kesatuan%kesatuan as"arakat#uku adat 'eserta #ak%#ak trad!s! naln"a se&an5an$ as!##!du& dan sesua! den$an&erke 'an$an as"arakat dan &r!ns!&

Ne$ara Kesatuan Re&u'l!k Ind nes!a, "an$ d!atur dala undan$%undan$. @@)

*. 3!ste Pe er!nta#an Pres!dens!!l

UUD 1 *+ d!u'a# den$an e &erta#ankan s!ste &e er!nta#an &res!dens!!l. Den$an de !k!an Kekuasaan Pe er!nta#an Ne$ara d!lakukan

le# Pres!den 'erdasarkan 3!ste Pe er!nta#an Pres!dens!!l. !r!% !r! & k k 3!ste P er!nta#an Pres!dens!!l dala UUD 1 *+ adala#

a. Pres!den adala# Ke&ala Pe er!nta#an dan Ke&ala Ne$ara,Pasal * a"at 1, Pasal + a"at (1) dan a"at (0), Pasal 18sa &a! Pasal 1+)/

'. Pres!den e e$an$ kekuasaan &e er!nta#an ne$ara, Pasal* a"at (1)/

. Dala elakukan ke-a5!'ann"a Pres!den d!'antu le# saturan$ ak!l Pres!den, Pasal * a"at (0)/

d. Menter! Ne$ara se'a$a! &e 'antu Pres!een se'a$a! anad!atur dala Pasal 1< Pres!den d!'antu le# enter!%

enter! ne$ara, Menter!% enter! !tu d!an$kat dand!'er#ent!kan le# Pres!den./ 3et!a& enter! e '!dan$!urusan tertentu dala &e er!nta#an/ Pe 'entukan,

&en$u'a#an, dan &e 'u'aran ke enter!an ne$ara d!atur dala undan$%undan$.

e. Pres!den e 'entuk Badan Pert! 'an$an "an$ 'ertu$ase 'er!kan nase#at dan &ert! 'an$an ke&ada Pres!den,

Pasal 1?/:. Pres!den nen$an$kat duta dan k nsul, Pasal 12/$. Pres!den dan ak!l Pres!den e e$an$ 5a'atan sela a

l! a ta#un, dan sesuda#n"a da&at d!&!l!# ke 'al! dala

*


5/42

5a'atan "an$ sa a, #an"a untuk satu kal! asa 5a'atanPasal


6/42

2. De-an Per-ak!lan Rak"at/*. De-an Per-ak!lan Daera#/+. K !s! Pe !l!#an U u /?. Bank 3entral/


7/42

&en$!s!ann"a le# rak"at lan$sun$ elalu! &e !l!#an u u atau elau! &e !l!#an 'ert!n$kat, le'!# e ent!n$kan &ers"aratan & l!t!k 'eru&adukun$an;ke&er a"aan rak"at, kuran$ ens"aratkan s"arat &end!d!kant!n$$! dan &en$ala an d! '!dan$ &e er!nta#an;kene$araan. 3edan$kan

5a'atan ne$er! le'!# en!t!k'ertakan &ada s"arat &end!d!kan, &en$ala an,

&elat!#an, dan kea#l!an (&r :es! nal). 3e ua le 'a$a ne$ara terse'utdala elaksanakan tu$as, -e-enan$, #ak, dan ke-a5!'an &ada dasarn"ae &un"a! #u'un$an tata ker5a 'a!k lan$sun$ au&un t!dak lan$sun$

den$an le 'a$a ne$ara la!nn"a se'a$a! ana d!atur 'a!k dala UUD 1 *+au&un dala UU &elaksanaann"a.

Kekuasaan Pe er!nta#an Ne$ara1. Kedudukan Pres!den, ak!l Pres!den, Menter! Ne$ara dan BadanPert! 'an$an, serta

Pe er!nta#an Daera#

Pres!den Re&u'l!k Ind nes!a e e$an$ kekuasaan &e er!nta#an enurutUndan$%Undan$ Dasar. Dala elakukan ke-a5!'ann"a Pres!den d!'antu

le# satu ran$ ak!l Pres!den. Pres!den d!'antu le# enter!% enter!ne$ara. Menter!% enter! !tu d!an$kat dan d!'er#ent!kan le# Pres!den.3et!a& enter! e '!dan$! urusan tertentu dala &e er!nta#an.Pe 'entukan, &en$u'a#an, dan &e 'u'aran ke enter!an ne$ara d!atur dala undan$%undan$. Pres!den e 'entuk suatu de-an &ert! 'an$an"an$ 'ertu$as e 'er!kan nas!#at dan &ert! 'an$an ke&ada Pres!den,"an$ selan5utn"a d!atur dala undan$%undan$. 9

3ela!n !tu d! Daera# d!'entuk Pe er!nta#an Daera#. Ne$ara KesatuanRe&u'l!k Ind nes!a d!'a$! atas daera#%daera# &r =!ns! dan daera# &r =!ns!!tu d!'a$! atas ka'u&aten dan k ta, "an$ t!a&%t!a& &r =!ns!, ka'u&aten,dank ta !tu e &un"a! &e er!nta#an daera#, "an$ d!atur den$an undan$%undan$. Pe er!nta#an daera# &r =!ns!, daera# ka'u&aten, dan k ta

en$atur dan en$urussend!r! urusan &e er!nta#an enurut asast n ! dan tu$as &e 'antuan. Pe er!nta#an daera# &r =!ns!, daera#

ka'u&aten, dan k ta e !l!k! De-anPer-ak!lan Rak"at Daera# "an$an$$ ta%an$$ tan"a d!&!l!# elalu! &e !l!#an u u . >u'ernur, Bu&at!,dan al!k ta as!n$% as!n$ se'a$a! ke&ala &e er!nta# daera# &r =!ns!,

ka'u&aten, dan k ta d!&!l!# se ara de krat!s. Pe er!nta#an daera#en5alankan t n ! seluas%luasn"a, ke ual! urusan&e er!nta#an "an$le# undan$%undan$ d!tentukan se'a$a! urusan Pe er!nta#Pusat.

Pe er!nta#an daera# 'er#ak eneta&kan &eraturan daera# dan &eraturan% &eraturan la!n untuk elaksanakan t n ! dan tu$as &e 'antuan.

N . *2 Ta#un 1 )9 Pasal *, Pasal 1?, dan Pasal 1< Pasal 19, 19A, dan Pasal 19B


8/42

3usunan dan tata ara &en"elen$$araan &e er!nta#an daera# d!atur dalaundan$%undan$.

Hu'un$an -e-enan$ antara &e er!nta# &usat dan &e er!nta#an daera# &r =!ns!,ka'u&aten, dan k ta, atau antara &r =!ns! dan ka'u&aten dan k ta,

d!atur den$an undan$%undan$ den$an e &er#at!kan kek#ususan dankera$a an daera#. Hu'un$an keuan$an, &ela"anan u u , &e an:aatansu 'er da"a ala dan su 'er da"a la!nn"a antara &e er!nta# &usat dan

&e er!nta#an daera# d!atur dan d!laksanakan se ara ad!l dan selaras 'erdasarkan undan$%undan$.

Ne$ara en$aku! dan en$# r at! satuan%satuan &e er!nta#an daera#"an$ 'ers!:at k#usus atau 'ers!:at !st! e-a "an$ d!atur den$an undan$%undan$. Ne$ara en$aku! dan en$# r at! kesatuan%kesatuan

as"arakat #uku adat 'eserta #ak%#ak trad!s! naln"a se&an5an$ as!##!du& dan sesua! den$an&erke 'an$an as"arakat dan &r!ns!& Ne$ara

Kesatuan Re&u'l!k Ind nes!a, "an$ d!atur dala undan$%undan$.0. Pe !l!#an U u Pres!den dan ak!l Pres!den 18

al n Pres!den dan al n ak!l Pres!den #arus se ran$ -ar$a ne$araInd nes!a se5ak kela#!rann"a dan t!dak &erna# ener! a ke-ar$ane$araanla!n karenake#endakn"a send!r!, t!dak &erna# en$k#!anat! ne$ara, serta

a &u se ara r #an! dan 5as an! untuk elaksanakan tu$as danke-a5!'an se'a$a! Pres!den dan ak!l Pres!den. 3"arat%s"arat untuk

en5ad! Pres!den dan ak!l Pres!den d!atur le'!# lan5ut den$anundan$%undan$.

Pres!den dan ak!l Pres!den d!&!l!# dala satu &asan$an se ara lan$sun$le# rak"at.Pasan$an al n Pres!den dan ak!l Pres!den d!usulkan le#

&arta! & l!t!k atau $a'un$an &arta! & l!t!k &eserta &e !l!#an u use'elu &elaksanaan &e !l!#an u u . Pasan$an al n Pres!den dan

ak!l Pres!den "an$ enda&atkan suara le'!# dar! l! a &ulu# &ersen dar! 5u la# suara dala &e !l!#an u u den$an sed!k!tn"a dua &ulu# &ersensuara d! set!a& &r =!ns! "an$ terse'ar d! le'!# dar! seten$a# 5u la#

&r =!ns! d! Ind nes!a, d!lant!k en5ad! Pres!den dan ak!l Pres!den.Dala #al t!dak ada &asan$an al n Pres!den dan ak!l Pres!den ter&!l!#,dua &asan$an al n "an$ e &er le# suara ter'an"ak &erta a dan keduadala &e !l!#an u u d!&!l!# le# rak"at se ara lan$sun$ dan &asan$an"an$ e &er le# suara rak"at ter'an"ak d!lant!k se'a$a! Pres!den dan

ak!l Pres!den. Tata ara &elaksanaan &e !l!#an Pres!den dan ak!lPres!den le'!# lan5ut d!atur dala undan$%undan$.

2. Masa a'atan

18 Pasal 2 a"at (2), Pasal


9/42

Pres!den dan ak!l Pres!den e e$an$ 5a'atan sela a l! a ta#un, dansesuda#n"a da&at d!&!l!# ke 'al! dala 5a'atan "an$ sa a, #an"auntuk satu kal! asa 5a'atan. Pres!den dan;atau

*. Pe 'er#ent!an Pres!den dan;atau ak!l Pres!den dala Masa a'atan

ak!l Pres!den da&at d!'er#ent!kan dala asa 5a'atann"a le# Ma5el!sPer us"a-aratan Rak"at atas usul De-an Per-ak!lan Rak"at, 'a!k a&a'!la ter'ukt! tela# elakukan &elan$$aran #uku 'eru&a

&en$k#!anatan ter#ada& ne$ara, k ru&s!, &en"ua&an, t!ndak &!dana 'erat la!nn"a, atau &er'uatan ter ela au&un a&a'!la ter'ukt! t!dak la$! e enu#! s"arat se'a$a! Pres!den dan;atau ak!l Pres!den.

Usul &e 'er#ent!an Pres!den dan;atau ak!l Pres!den da&at d!a5ukan le#De-an Per-ak!lan Rak"at ke&ada Ma5el!s Per us"a-aratan Rak"at#an"a den$an terle'!# da#ulu en$a5ukan &er !ntaan ke&ada

Ma#ka a# K nst!tus! untuk e er!ksa, en$ad!l!, dan e utus &enda&at De-an Per-ak!lan Rak"at 'a#-a Pres!den dan;atau ak!lPres!den tela# elakukan &elan$$aran #uku 'eru&a &en$k#!anatanter#ada& ne$ara, k ru&s!, &en"ua&an, t!ndak &!dana 'erat la!nn"a,atau &er'uatan ter ela/ dan;atau &enda&at 'a#-a Pres!den dan;atau

ak!l Pres!den t!dak la$! e enu#! s"arat se'a$a! Pres!den dan;atauak!l Pres!den. Penda&at De-an Per-ak!lan Rak"at 'a#-a Pres!den

dan;atau ak!l Pres!den tela# elakukan &elan$$aran #uku terse'utatau&un tela# t!dak la$! e enu#! s"aratse'a$a! Pres!den dan;atau

ak!l Pres!den adala# dala ran$ka &elaksanaan :un$s! &en$a-asanDe-an Per-ak!lan Rak"at. Pen$a5uan &er !ntaan De-an Per-ak!lanRak"at ke&ada Ma#ka a# K nst!tus! #an"a da&at d!lakukan den$andukun$an sekuran$%kuran$n"a 0;2 dar! 5u la# an$$ ta De-anPer-ak!lan Rak"at "an$ #ad!r dala s!dan$ &ar!&urna "an$ d!#ad!r!

le# sekuran$%kuran$n"a 0;2 dar! 5u la# an$$ ta De-an Per-ak!lanRak"at.

Ma#ka a# K nst!tus! -a5!' e er!ksa, en$ad!l!, dan e utus den$ansead!l%ad!ln"a ter#ada& &enda&at De-an Per-ak!lan Rak"at terse'ut

&al!n$ la a se '!lan &ulu# #ar! setela# &er !ntaan De-anPer-ak!lan Rak"at !tu d!ter! a le# Ma#ka a# K nst!tus!. A&a'!laMa#ka a# K nst!tus! e utuskan 'a#-a Pres!den dan;atau

ak!lPres!den ter'ukt! elakukan &elan$$aran #uku 'eru&a &en$k#!anatan ter#ada& ne$ara, k ru&s!, &en"ua&an, t!ndak &!dana 'erat la!nn"a, atau &er'uatan ter ela/ dan;atau ter'ukt! 'a#-aPres!den dan;atau ak!l Pres!den t!dak la$! e enu#! s"arat se'a$a!Pres!den dan;atau ak!l Pres!den, De-an Per-ak!lan Rak"at

en"elen$$arakan s!dan$ &ar!&urna untuk eneruskan usul &e 'er#ent!an Pres!den dan;atau ak!l Pres!den ke&ada Ma5el!sPer us"a-aratan Rak"at.


10/42

Ma5el!s Per us"a-aratan Rak"at -a5!' en"elen$$arakan s!dan$untuk e utuskan usul De-an Per-ak!lan Rak"at terse'ut &al!n$ la 'att!$a &ulu# #ar!se5ak Ma5el!s Per us"a-aratan Rak"at ener! a usulterse'ut. Ke&utusan Ma5el!s Per us"a-aratan Rak"at atas usul

&e 'er#ent!an Pres!dendan;atau ak!l Pres!den #arus d!a '!l dala ra&at &ar!&urna Ma5el!sPer us"a-aratan Rak"at "an$ d!#ad!r! le# sekuran$%kuran$n"a 2;* dar! 5u la#an$$ ta dan d!setu5u! le# sekuran$%kuran$n"a0;2 dar! 5u la# an$$ ta "an$ #ad!r,setela# Pres!den dan;atau ak!lPres!den d!'er! kese &atan en"a &a!kan &en5elasan dala ra&at

&ar!&urna Ma5el!s Per us"a-aratan Rak"at.

+. Keadaan Pres!den dan;atau ak!l dala keadaan T!dak da&atMelakukan Ke-a5!'ann"a

!ka Pres!den an$kat, 'er#ent!, d!'er#ent!kan, atau t!dak da&at

elakukan ke-a5!'ann"a dala asa 5a'atann"a, !a d!$ant!kan le#ak!l Pres!den sa &a! #a'!s asa 5a'atann"a. Dala #al ter5ad!kek s n$an ak!l Pres!den, sela 'at%la 'atn"a dala -aktu ena &ulu##ar!, Ma5el!s Per us"a-aratan Rak"at en"elen$$arakan s!dan$ untuk

e !l!# ak!l Pres!den dar! dua al n "an$ d!usulkan le# Pres!den.

!ka Pres!den dan ak!l Pres!den an$kat, 'er#ent!, d!'er#ent!kan, ataut!dakda&at elakukan ke-a5!'ann"a dala asa 5a'atann"a se ara

'ersa aan, &elaksana tu$as ke&res!denan adala# Menter! Luar Ne$er!,Menter! Dala Ne$er!, dan Menter! Perta#anan se ara 'ersa a%sa a.3ela 'at%la 'atn"a t!$a &ulu# #ar! setela# !tu, Ma5el!s Per us"a-aratanRak"at en"elen$$arakan s!dan$ untuk e !l!# Pres!den dan ak!lPres!den dar! dua &asan$an al n Pres!den dan ak!l Pres!den "an$d!usulkan le# &arta! & l!t!k atau $a'un$an &arta! & l!t!k "an$ &asan$an

al n Pres!den dan ak!l Pres!denn"a era!# suara ter'an"ak &erta adan kedua dala &e !l!#an u u se'elu n"a, sa &a! 'erak#!r asa

5a'atann"a.

?. 3u &a#; an5! a'atan

3e'elu e an$ku 5a'atann"a, Pres!den dan ak!l Pres!den 'ersu &a#enurut a$a a, atau 'er5an5! den$an sun$$u#%sun$$u# d! #ada&an

Ma5el!s Per us"a-aratan Rak"at atau De-an Per-ak!lan Rak"at se'a$a! 'er!kut 3u &a# Pres!den ( ak!l Pres!den)

6De ! Alla#, sa"a 'ersu &a# akan e enu#! ke-a5!'anPres!den Re&u'l!k Ind nes!a ( ak!l Pres!den Re&u'l!k Ind nes!a)den$an se'a!k 'a!kn"a dan sead!l%ad!ln"a, e e$an$ te$u# Undan$%Undan$ Dasar dan en5alankan se$ala undan$%undan$ dan

&eraturann"a den$an selurus%lurusn"a serta 'er'akt! ke&ada Nusa danBan$sa.7

18


11/42

an5! Pres!den ( ak!l Pres!den) 63a"a 'er5an5! den$an sun$$u#%sun$$u# akan e enu#!ke-a5!'an Pres!den Re&u'l!k Ind nes!a ( ak!l Pres!den Re&u'l!k Ind nes!a) den$an se'a!k%'a!kn"a dan sead!l%ad!ln"a, e e$an$ te$u#Undan$%Undan$ Dasar dan en5alankan se$ala undan$%undan$ dan

&eraturann"a den$an selurus%lurusn"a serta 'er'akt! ke&ada Nusa danBan$sa7.

!ka Ma5el!s Per us"a-aratan Rak"at atau De-an Per-ak!lan Rak"att!dak da&at en$adakan s!dan$, Pres!den dan ak!l Pres!den 'ersu &a#

enurut a$a a, atau'er5an5! den$an sun$$u#%sun$$u# d! #ada&an &! &!nan Ma5el!s Per us"a-aratan Rak"at den$an d!saks!kan le#P! &!nan Ma#ka a# A$un$.


12/42

1) Pres!den en"atakan keadaan 'a#a"a. 3"arat%s"arat danak!'atn"a keadaan 'a#a"a d!teta&kan den$an undan$%undan$.

0) Pres!den den$an &ersetu5uan De-an Per-ak!lan Rak"aten"atakan &eran$, e 'uat &erda a!an dan &er5an5!an

den$an ne$ara la!n.2) Pres!den dala e 'uat &er5an5!an !nternas! nal la!nn"a"an$ en! 'ulkan ak!'at "an$ luas dan endasar 'a$!ke#!du&an rak"at "an$ terka!t den$an 'e'an keuan$anne$ara, dan;atau en$#aruskan &eru'a#an atau

&e 'entukan undan$%undan$ #arus den$an &ersetu5uanDe-an Per-ak!lan Rak"at. Ketentuan le'!# lan5ut tentan$

&er5an5!an !nternas! nal d!atur den$an undan$%undan$.*) Pres!den en"atakan keadaan 'a#a"a. 3"arat%s"arat dan

ak!'atn"a keadaan 'a#a"a d!teta&kan den$an undan$%undan$.

+) Pres!den en$an$kat duta dan k nsul. Dala #alen$an$kat duta, Pres!den e &er#at!kan &ert! 'an$anDe-an Per-ak!lan Rak"at. Pres!den ener! a

&ene &atan duta ne$ara la!n den$an e &er#at!kan &ert! 'an$an De-an Per-ak!lan Rak"at.

?) Pres!den e 'er! $ras! dan re#a'!l!tas! den$ane &er#at!kan &ert! 'an$an Ma#ka a# A$un$. Pres!dene 'er! a nest! dan a' l!s! den$an e &er#at!kan

&ert! 'an$anDe-an Per-ak!lan Rak"at.


13/42

12) Ma#ka a# K nst!tus! e &un"a! se '!lan ran$ an$$ ta#ak! k nst!tus! "an$ d!teta&kan le# Pres!den, "an$d!a5ukan as!n$% as!n$ t!$a ran$ le# Ma#ka a# A$un$,t!$a ran$ le# De-an Per-ak!lan Rak"at, dan t!$a ran$

le# Pres!den.

1*) Peres !an le# Pres!den den$an Ke&utusan Pres!den,!saln"a &eres !an kean$$ taan MPR, DPR, dan DPD.

9. Pen$aturan Pelaksanaan Kekuaan Pres!den

Pres!den se'a$a! &e e$an$ kekuasaan &e er!nta#an ne$ara dalaelakukan ke-a5!'ann"a d!'antu le#

a. satu ran$ ak!l Pres!den/ '. Menter!% enter! Ne$ara/

. Tentera Nas! nal "an$ terd!r! atas An$katan Darat, An$katan Laut,dan An$katan Udara,

d. Ke& l!s!an Ne$ara/e. Duta dan K nsul/:. De-an Pert! 'an$an/ serta$. Pe er!nta#an Daera#, "a!tu DPRD Pr =!ns!, dan >u'ernur/ DPRD

Ka'uaten; K ta dan Bu&at!; al!k ta se'a$a! Ke&ala Pe er!nta#Daera# Ka'u&aten;K ta., serta Kesatuan Mas"arakat Huku Adat.

3esua! den$an &r!ns!& ne$ara #uku "an$ de krat!s, Pres!den ( ak!lPres!den), Menter! Ne$ara, &e 'antu Pres!den la!nn"a (&e5a'at

Ne$ara;ke&ala Le 'a$a) sa &a! Le 'a$a Ne$ara &ada Pe er!nta#anDaera# dan Kesatuan Masuarakat Huku Adat, en"elen$$arakankekuasaan &e er!nta#an 'erdasarkan Peraturan Perundan$%undan$an danKe&utusan. en!s Peraturan Perundan$%undan$an dan Ke&utusan terse'ut

'erdasarkan &ada en!s dan H!erark! Peraturan Perundan$%undan$an, danKe&utusan se'a$a! ana d!atur dala Pasal


14/42

1 *+ d!atur dan d!teruskan dala &en"elen$$araan &e er!nta#an Nas! nan Ne$ara Ind nes!a. Pen"elen$$araan &e er!ntan daera# &adadasarn"a se'a$a! &elaksanaan &r!ns!& #uku t n ! daera#.

&r!ns!& desentral!sas!, dek nsentras!, dan tu$as &e 'antuan 'er!kutt n ! daera#. Pelaksanaan desentral!sas!, dek nsentras!, dan tu$as

&e 'antuan serta t n ! daera# en$ala ! &erke 'an$an "an$enun5ukkan adan"a &eru'a#an se'a$a! ak!'at dar! & l!t!k #uku dank nstelas! & l!t!k "an$ en$!r!n$!.

Desentral!sas! adala# &en"era#an -e-enan$ &e er!nta#an le#Pe er!nta# ke&ada daera# t n untuk en$atur dan en$urus urusan

&e er!nta#an dala s!ste Ne$ara Kesatuan Re&u'l!k Ind nes!a.K nsekuens! desentral!sas! adala# &e 'er!an t n ! ke&ada daera#( t n ! daera#) untuk en$atur dan en$urus urusan &e er!nta#an "an$d!sera#kan se ara n"ata le# Pe er!nta# Pusat (Pres!den). Ot n ! daera#adala# #ak, -e-enan$, dan ke-a5!'an daera# t n untuk en$atur dan

en$urus send!r! urusan &e er!nta#an dan ke&ent!n$an as"arakatsete &at sesua! den$an &eraturan &erundan$%undan$an. Daera# t n ,selan5utn"a d!se'ut daera#, adala# kesatuan as"arakat #uku "an$

e &un"a! 'atas%'atas -!la"a# "an$ 'er-enan$ en$atur dan en$urusurusan &e er!nta#an dan ke&ent!n$an as"arakat sete &at enurut

&rakarsa send!r! 'erdasarkan as&!ras! as"arakat dalam sistem NegaraKesatuan Republik Indonesia. Dek nsentras! adala# &el! &a#an -e-enan$

&e er!nta#an le# Pe er!nta# ke&ada >u'ernur se'a$a! -ak!l &e er!nta# dan;atau ke&ada !nstans! =ert!kal d! -!la"a# tertentu. Tu$as &e 'antuan adala# &enu$asan dar! Pe er!nta# ke&ada daera# dan;ataudesa dar! &e er!nta# &r =!ns! ke&ada ka'u&aten;k ta dan;atau desa sertadar! &e er!nta# ka'u&aten;k ta ke&ada desa untuk elaksanakan tu$astertentu. 13

Perke 'an$an & l!t!k desentral!sas! atau Pe er!nta#an Daera# se5ak 1 *+sa &a! den$an sekaran$ da&at d!ka5! dala UUD;K nst!tus! dan 'er'a$a!Undan$%Undan$ &elaksanaan"a

a. UUD 1 *+, &er! de 1 *+%1 +8, &elaksanaan"a den$an 1) UU N . Ta#un 1 *+ tentan$ KNP/0) UU N . 00 Ta#un 1 *9 tentan$ Pe er!nta#an Daera#

'. KRI3, &er! de 1 * %1 +8, &elaksanaann"a den$an 1) UU N . ** ta#un 1 +8 (NIT), d! Ne$ara Ind nes!a T! ur/0) UU N . 00 Ta#un 1 *9 d! RI $"a.

. UUD3 1 +8, &er! de 1 +8%1 + d!laksanakan den$an 1) UU N . ** Ta#un 1 +8 (NIT)/0) UU N . 00 Ta#un 1 *9/ dan ke ud!an d!$ant! den$an2) UU N . 1 Ta#un 1 +< dan UU N . 20 Ta#un 1 +?,

d. UUD 1 *+

12 Makan desentral!sas!, t n ! daera#, daera# t n se'a$a! anad!tuan$kan;d!$unakan dala UU N . 20 Ta#un 088*, Pasal 1,an$ka+, ?,


15/42

1. &er! de 1 + %1 ?+, d!laksanakan den$an Peneta&an Pres!den N . ? Ta#un 1 +(D!se &urnakan), dan Peneta&an Pres!den N . +Ta#un 1 ?8 (D!se &urnakan),

0. &er! de 1 ??%1 ?+, d!laksanakan den$an

UU N . 19 Ta#un 1 ?+ dan UU N . 1 Ta#un1 ?+,2. &er! de 1 ??%1


16/42

r. Daera# 'ers!:at K#usus, Daera# 'ers!:at Ist! e-a, dan Desa atauKesatuan Mas"arakat Huku Adat.

Perke 'an$an dan &eru'a#an selalu d!!r!n$! le# 'er'a$a! &er asala#anDaera#, #a &!r d! se$ala '!dan$ ke#!du&an, 'a#kan 'eru&a kete$an$anantara Pe er!nta# Pusat den$an Pe er!nta#an Daera#, dan atau Rak"at

Daera# en5urus &ada an a an d!s!nte$ras! Daera#.

III. PEMERINTAHAN DAERAH BERDA3ARKANUNDAN>%UNDAN>

DA3AR NE>ARA REPUBLIK INDONE3IA TAHUN1 *+

(UUD 1 *+)

1. Pe er!nta#an Daera# dala UUD 1 *+ (asl!), dan UUD 1 *+Peru'a#an

Pe er!nta#an Daera# dala UUD 1 *+ (Asl!) d!atur dala Pasal 19 danPen5esan Pasal 19, se'a$a! 'er!kut.

BAB VI

PEMERINTAH DAERAH

Pasal 19Pe 'a$!an daera# Ind nes!a atas daera# 'esar dan ke !l, den$an 'entuk susunan &e er!nta#ann"a d!teta&kan den$an undan$%undan$, den$an

e andan$ dan en$!n$at! dasar &er us"a-aratan dala s!ste &e er!nta#an ne$ara, dan #ak%#ak asal%usul dala daera#%daera# "an$ 'ers!:at !st! e-a.Pen5elasan Pasal 19 en"atakan

BAB IPEMERINTAHAN DAERAH

Pasal 19I. Ole# karena Ne$ara Ind nes!a !tu suatu een#e!dsstaat, aka

Ind nes!a tak akan e &un"a! daera# d! dala l!n$kun$ann"a"an$ 'ers!:at staat 5u$a.

Daera# Ind nes!a akan d!'a$! dala daera# &r &!ns! dan daera# &r &!ns!akan d!'a$! &ula dala daera# "an$ le'!# ke !l.

D! daera#%daera# "an$ 'ers!:at t n (streek dan l alere #ts$e eens #a&&en) atau 'ers!:at daera# ad !n!stras! 'elaka,se uan"a enurut aturan "an$ akan d!teta&kan den$an undan$%undan$.

D! daera#%daera# "an$ 'ers!:at t n akan d!adakan 'adan &er-ak!landaera#, le# karena d! daera# &un &e er!nta#an akan 'ersend! atas dasar

&er us"a-aratan.

1?


17/42


18/42

(12)Pe er!nta#an daera# 'er#ak eneta&kan &eraturan daera# dan &eraturan%&eraturan la!n untuk elaksanakan t n ! dan tu$as &e 'antuan. @@)

(1*)3usunan dan tata ara &en"elen$$araan &e er!nta#an daera#d!atur dala undan$%undan$.@@)

Pasal 19A(1+)Hu'un$an -e-enan$ antara &e er!nta# &usat dan &e er!nta#andaera# &r =!ns!,ka'u&aten, dan k ta, atau antara &r =!ns! danka'u&aten dan k ta, d!atur den$an undan$%undan$ den$an

e &er#at!kan kek#ususan dan kera$a an daera#. @@)(1?)Hu'un$an keuan$an, &ela"anan u u , &e an:aatan su 'er da"a

ala dan su 'er da"a la!nn"a antara &e er!nta# &usat dan &e er!nta#an daera# d!atur dan d!laksanakan se ara ad!l danselaras 'erdasarkan undan$%undan$. @@)

Pasal 19B(2) Ne$ara en$aku! dan en$# r at! satuan%satuan &e er!nta#an

daera# "an$ 'ers!:at k#usus atau 'ers!:at !st! e-a "an$ d!atur den$an undan$%undan$. @@)(*) Ne$ara en$aku! dan en$# r at! kesatuan%kesatuan as"arakat

#uku adat 'eserta #ak%#ak trad!s! naln"a se&an5an$ as!##!du& dan sesua! den$an&erke 'an$an as"arakat dan &r!ns!&

Ne$ara Kesatuan Re&u'l!k Ind nes!a, "an$ d!atur dala undan$%undan$. @@)

Ket!$a Pasal terse'ut da&at d!katakan le'!# r!n ! dan en$atur 'er'a$a! &er asala# "an$ sela a !n! t! 'ul. Ket!$a Pasal terse'ut 'erka!tan den$an 'er'a$a! Pasal la!nn"a dala suatu 3!ste Pe er!nta#an Ne$ara. Den$ande !k!an da&at d!katakan 'a#-a Pe er!nta#an Daera# 'erdasarkan ket!$a

&asal terse'ut eru&akan & l!t!k desentral!sas! 6'aru7.Pe er!nta#anDaera# d!atur dala satu 3!ste Pe er!nta#an Ne$ara. 3!stePe er!nta#an Daera# eru&akan 'a$!an dar! 3!ste Pe er!nta#an Pusatdala ran$ka NKRI, kedaulatan Rak"at, dan dala ran$ka Ne$araHuku 4an$ De krat!s. UU "an$ en$atur Pe er!nta#an Daera#

'erka!tan den$an 'er'a$a! Undan$%Undan$ &elaksanaan Pasal%&asaldala UUD 1 *+ Peru'a#an. Den$an de !k!an se est!n"a d!&a#a !

'a#-a tela# ter5ad! &eru'a#an endasar dala Pe er!nta#an Daera# 'erdasarkan UUD 1 *+ Peru'a#an. Untuk en"eder#anakan &e a#a an &eru'a#an Pe er!nta#an Daera# 'erdasarkan UUD 1 *+ (Asl!) dan UUD1 *+ Peru'a#an da&at d!=!sualkan se'a$a! 'er!kut.

19


19/42

Pasal 19,UUD 1 *+, dan

Pen5elasann"a

Pasal 19, Pasal 19A,dan

Pasal 19B,

Peru'a#an Kedua UUD1 *+

UU N . 00 Ta#un 1 UU N . 20 Ta#un

088*UU N . 0+ Ta#un 1 UU N . 22 Ta#un088* Berka!tanden$an UU, Antara la!nUU tentan$

a. Parta!P l!t!k/

'. Pe !l!#an U u ,

. Pe 'entukanPeratur

an Perundan$% undan$an

d. 3usduk MPR, DPR, DPD,dan DPRD

e. UUMA

:. UUMK

$. HalKeuan$an

Ne$ara#. 3DA

dan 3DL

1


20/42

ad! &e a#a ann"a adala# UU N . 20 Ta#un 088* dan UU N . 22 Ta#un088* eru&akan UU 'aru se'a$a! &elaksanaan UUD 1 *+ Peru'a#an.

!.

III. UU N . 20 tentan$ Pe er!nta#an Daera#

1. Pert! 'a$an dan dasar Pe !k!ran Pe 'entuk Undan$%Undan$ RI

Pert! 'an$an Pe 'entuk Undan$%Undan$ RI untuk en$atur Pe er!nta#an Daera# se'a$a! &elaksanaan Pasal 19, 19B UUD 1 *+se'a$a! 'er!kut.

Perta a. Dala ran$ka &en"elen$$araan &e er!nta#an daera# sesua!den$an a anat Undan$%Undan$ Dasar Ne$ara Re&u'l!k Ind nes!a Ta#un1 *+, &e er!nta#an daera#, "an$ en$atur dan en$urus send!r! urusan

&e er!nta#an enurut asas t n ! dan tu$as &e 'antuan, d!ara#kanuntuk e &er e&at ter-u5udn"a kese5a#teraan as"arakat elalu!

&en!n$katan, &ela"anan, &e 'erda"aan, dan &eran serta as"arakat, serta

&en!n$katan da"a sa!n$ daera# den$an e &er#at!kan &r!ns!& de kras!, &e erataan, kead!lan, ke!st! e-aan dan kek#ususan suatu daera# dalas!ste Ne$ara Kesatuan Re&u'l!k Ind nes!a. Kedua. Ba#-a e:!s!ens! dane:ekt!=!tas &en"elen$$araan &e er!nta#an daera# &erlu d!t!n$katkanden$an le'!# e &er#at!kan as&ek%as&ek #u'un$an antarsusunan

&e er!nta#an dan antar&e er!nta#an daera#, & tens! dan keanekara$a andaera#, &eluan$ dan tantan$an &ersa!n$an $l 'al den$an e 'er!kanke-enan$an "an$ seluas%luasn"a ke&ada daera# d!serta! den$an

&e 'er!an #ak dan ke-a5!'an en"elen$$arakan t n ! daera# dalakesatuan s!ste &en"elen$$araan &e er!nta#an ne$ara. Ket!$a. 'a#-aUndan$%Undan$ N r 00 Ta#un 1 tentan$ Pe er!nta#an Daera#

t!dak sesua! den$an &erke 'an$an keadaan, ketatane$araan, dan tuntutan &en"elen$$araan t n ! daera# se#!n$$a &erlu d!$ant!/

Ada&un Dasar Pe !k!ran Pe 'entuk Undan$%Undan$ RI dala en$atur Pe er!nta#an Daera# se'a$a! &elaksanaan Pasal 19, 19A, dan Pasal 19Bd!tuan$kan dala Pen5elasan U u UU N . 20 Ta#un 088*. DalaPen5elasan U u 1* !n! d!tuan$kan ura!an se ara s!ste at!s en$ena!

1* Men$ena! Pen5elasan U u 'a a Ped an Tekn!k Pen"usunan Peraturan Perundan$%undan$an, an$ka 1+?, UU N . 18 Ta#un 088*.

08


21/42

1. latar 'elakan$ &e !k!ran/0. aksud, dan tu5uan &e 'entukan Undan$%Undan$ se'a$a! ana

tela# d!tuan$kan dala K ns!derans Men! 'an$/2. asas%asas Pe er!nta#an Daera#/ dan*. ater! & k k "an$ terkandun$ dala Pasal%&asal ('atan$ tu'u#).

Dasar Pe !k!ran Pe 'entuk Undan$%Undan$ RI se'a$a! 'er!kut. 1+ a. 3esua! den$an a anat Undan$%Undan$ Dasar Ne$ara Re&u'l!k

Ind nes!a Ta#un 1 *+, &e er!nta# daera# 'er-enan$ untuk en$atur dan en$urus send!r! urusan &e er!nta#an enurut asast n ! dan tu$as &e 'antuan. Pe 'er!an t n ! luas ke&ada

daera# d!ara#kan untuk e &er e&at ter-u5udn"a kese5a#teraanas"arakat elalu! &en!n$katan &ela"anan, &e 'erda"aan dan &eran

serta as"arakat. D!sa &!n$ !tu elalu! t n ! luas, daera#d!#ara&kan a &u en!n$katkan da"a sa!n$ den$an

e &er#at!kan &r!ns!& de kras!, &e erataan, kead!lan,

ke!st! e-aan dan kek#ususan serta & tens! dan keanekara$a andaera# dala s!ste Ne$ara Kesatuan Re&u'l!k Ind nes!a.

Pe er!nta#an daera# dala ran$ka en!n$katkan e:!s!ens! dane:ekt!=!tas &en"elen$$araan t n ! daera#, &erlu e &er#at!kan#u'un$an antarsusunan &e er!nta#an dan antar&e er!nta#an daera#,

& tens! dan keanekara$a an daera#. As&ek #u'un$an -e-enan$e &er#at!kan kek#ususan dan kera$a an daera# dala s!ste

Ne$ara Kesatuan Re&u'l!k Ind nes!a. As&ek #u'un$an keuan$an, &ela"anan u u , &e an:aatan su 'er da"a ala dan su 'er da"ala!nn"a d!laksanakan se ara ad!l dan selaras. D!sa &!n$ !tu, &erlud!&er#at!kan &ula &eluan$ dan tantan$an dala &ersa!n$an$l 'al den$an e an:aatkan &erke 'an$an !l u &en$eta#uan dantekn l $!. A$ar a &u en5alankan &erann"a terse'ut, daera#d!'er!kan ke-enan$an "an$ seluas%luasn"a d!serta! den$an

&e 'er!an #ak dan ke-a5!'an en"elen$$arakan t n ! daera#dala kesatuan s!ste &en"elen$$araan &e er!nta#an ne$ara.

Peru'a#an Undan$%Undan$ N r 00 Ta#un 1 , d!sa &!n$karena adan"a &eru'a#an Undan$%Undan$ Dasar Ne$ara Re&u'l!k Ind nes!a Ta#un 1 *+, 5u$a e &er#at!kan 'e'era&a Keteta&anMPR dan Ke&utusan MPR, se&ert!/ Keteta&an Ma5el!sPer us"a-aratan Rak"at Re&u'l!k Ind nes!a N r I ;MPR;0888tentan$ Rek endas! Ke'!5akan Dala Pen"elen$$araan Ot n !Daera#/ dan Keteta&an Ma5el!s Per us"a-aratan Rak"at Re&u'l!k Ind nes!a N r I;MPR;0880 tentan$ Rek endas! Atas La& ranPelaksanaan Putusan Ma5el!s Per us"a-aratan Rak"at Re&u'l!k Ind nes!a le# Pres!den, DPA, DPR, BPK, dan MA &ada s!dan$ta#unan Ma5el!s Per us"a-aratan Rak"at Re&u'l!k Ind nes!a ta#un

1+ Pen5elasan U u , an$ka 1 UU N . 20 Ta#un 088*

01


22/42

0880 dan Ke&utusan Ma5el!s Per us"a-aratan Rak"at Re&u'l!k Ind nes!a N r +;MPR;0882 tentan$ Penu$asan Ke&ada MPR%RIUntuk Men"a &a!kan 3aran Atas La& ran Pelaksanaan Ke&utusanMPR%RI le# Pres!den, DPR, BPK, dan MA &ada 3!dan$ Ta#unanMPR%RI Ta#un 0882.

Dala elakukan &eru'a#an undan$%undan$, d!&er#at!kan 'er'a$a!undan$%undan$ "an$ terka!t d! '!dan$ & l!t!k d!antaran"a • Undan$%Undan$ N r 10 Ta#un 0882 tentan$ Pe !l!#an

U u An$$ ta De-an Per-ak!lan Rak"at, De-an Per-ak!lanDaera#, dan De-an Per-ak!lan Rak"at Daera#/

• Undan$%Undan$ N r 00 Ta#un 0882 tentan$ 3usunan danKedudukan Ma5el!s Per us"a-aratan Rak"at, De-anPer-ak!lan Rak"at, De-an Per-ak!lan Daera#, dan De-anPer-ak!lan Rak"at Daera#/

• Undan$%Undan$ N r 02 Ta#un 0882 tentan$ Pe !l!#anPres!den dan ak!l Pres!den.

3ela!n !tu 5u$a d!&er#at!kan undan$%undan$ "an$ terka!t d! '!dan$keuan$an ne$ara, "a!tu

• Undan$%Undan$ N r 1< Ta#un 0882 tentan$ Keuan$an Ne$ara,

• Undan$%Undan$ N r 1 Ta#un 088* tentan$ Per'enda#araan Ne$ara, dan

• Undan$%Undan$ N r 1+ Ta#un 088* tentan$ Pe er!ksaanAtas Pen$el laan dan Pertan$$un$5a-a'an Keuan$an Ne$ara.

a. Pr!ns!& t n ! daera# en$$unakan &r!ns!& t n ! seluas%luasn"a dala art! daera# d!'er!kan ke-enan$an en$urus dan

en$atur se ua urusan &e er!nta#an d! luar "an$ en5ad! urusanPe er!nta# "an$ d!teta&kan dala Undan$%Undan$ !n!. Daera#

e !l!k! ke-enan$an e 'uat ke'!5akan daera# untuk e 'er! &ela"anan, &en!n$katan &eranserta, &rakarsa, dan &e 'erda"aan

as"arakat "an$ 'ertu5uan &ada &en!n$katan kese5a#teraan rak"at.

3e5alan den$an &r!ns!& terse'ut d!laksanakan &ula &r!ns!& t n !"an$ n"ata dan 'ertan$$un$5a-a'. Pr!ns!& t n ! n"ata adala#suatu &r!ns!& 'a#-a untuk enan$an! urusan &e er!nta#and!laksanakan 'erdasarkan tu$as, -e-enan$, dan ke-a5!'an "an$sen"atan"a tela# ada dan 'er& tens! untuk tu 'u#, #!du& dan

'erke 'an$ sesua! den$an & tens! dan kek#asan daera#. Den$ande !k!an !s! dan 5en!s t n ! 'a$! set!a& daera# t!dak selalu sa aden$an daera# la!nn"a. Ada&un "an$ d! aksud den$an t n !"an$ 'ertan$$un$5a-a' adala# t n ! "an$ dala

&en"elen$$araann"a #arus 'enar%'enar se5alan den$an tu5uan danaksud &e 'er!an t n !, "an$ &ada dasarn"a untuk e 'erda"akan daera# ter asuk en!n$katkan kese5a#teraan

rak"at "an$ eru&akan 'a$!an uta a dar! tu5uan nas! nal.

00


23/42

3e!r!n$ den$an &r!ns!& !tu &en"elen$$araan t n ! daera# #arusselalu 'er r!entas! &ada &en!n$katan kese5a#teraan as"arakatden$an selalu e &er#at!kan ke&ent!n$an dan as&!ras! "an$tu 'u# dala as"arakat.

3ela!n !tu &en"elen$$araan t n ! daera# 5u$a #arus en5a !nkeseras!an #u'un$an antara Daera# den$an Daera# la!nn"a, art!n"a

a &u e 'an$un ker5asa a antar Daera# untuk en!n$katkankese5a#teraan 'ersa a dan en e$a# ket! &an$an antar Daera#.Hal "an$ t!dak kala# &ent!n$n"a 'a#-a t n ! daera# 5u$a #arus

a &u en5a !n #u'un$an "an$ seras! antar Daera# den$anPe er!nta#, art!n"a #arus a &u e el!#ara dan en5a$a keutu#an-!la"a# Ne$ara dan teta& te$akn"a Ne$ara Kesatuan Re&u'l!k Ind nes!a dala ran$ka e-u5udkan tu5uan ne$ara.

A$ar t n ! daera# da&at d!laksanakan se5alan den$an tu5uan "an$#endak d! a&a!, Pe er!nta# -a5!' elakukan &e '!naan "an$

'eru&a &e 'er!an &ed an se&ert! dala &enel!t!an, &en$e 'an$an, &eren anaan dan &en$a-asan. D!sa &!n$ !tu d!'er!kan &ula standar,ara#an, '! '!n$an, &elat!#an, su&er=!s!, &en$endal!an, k rd!nas!,

&e antauan, dan e=aluas!. Bersa aan !tu Pe er!nta# -a5!'e 'er!kan :as!l!tas! "an$ 'eru&a &e 'er!an &eluan$ ke uda#an,

'antuan, dan d r n$an ke&ada daera# a$ar dala elaksanakant n ! da&at d!lakukan se ara e:!s!en dan e:ekt!: sesua! den$an

&eraturan &erundan$%undan$an.

P k k "an$ d!atur dala Pasal%&asal (Batan$ Tu'u#) antara la!n en$ena! &e 'entukan daera# dan Ka-asan K#usus, Pe 'a$!an Urusan

Pe er!nta#an, Pe er!nta#an Daera#, Peran$kat Daera#, Keuan$anDaera#, Peraturan Daera# dan Peraturan Ke&ala Daera#, Ke&e$a-a!anDaera#, Pe '!naan dan Pen$a-asan, dan Desa.

0. Pe 'entukan Daera# dan Ka-asan K#ususPe 'entukan daera# &ada dasarn"a d! aksudkan untuk en!n$katkan

&ela"anan &u'l!k $una e &er e&at ter-u5udn"a kese5a#teraanas"arakat d!sa &!n$ se'a$a! sarana &end!d!kan & l!t!k d! t!n$kat l kal.

Untuk !tu aka &e 'entukan daera# #arus e &ert! 'an$kan 'er'a$a!:akt r se&ert! ke a &uan ek n !, & tens! daera#, luas -!la"a#,ke&endudukan, dan &ert! 'an$an dar! as&ek s s!al & l!t!k, s s!al 'uda"a,

&erta#anan dan kea anan serta &ert! 'an$an dan s"arat la!n "an$e un$k!nkan daera# !tu da&at en"elen$$arakan dan e-u5udkan

tu5uan d!'entukn"a daera# dan d!'er!kann"a t n ! daera#.

Pe er!nta# da&at eneta&kan ka-asan k#usus d! daera# t n untuk en"elen$$arakan :un$s!%:un$s! &e er!nta#an tertentu "an$ 'ers!:at

02


24/42

k#usus dan untuk ke&ent!n$an nas! nal;'erskala nas! nal, !saln"a dala 'entuk ka-asan a$ar 'uda"a, ta an nas! nal, &en$e 'an$an !ndustr!strate$!s, &en$e 'an$an tekn l $! t!n$$! se&ert! &en$e 'an$an tena$anukl!r, &elun uran &eluru kendal!, &en$e 'an$an &rasarana k un!kas!,telek un!kas!, trans& rtas!, &ela'u#an dan daera# &erda$an$an 'e'as,

&an$kalan !l!ter, serta -!la"a# eks&l !tas!, k nser=as! 'a#an $al!anstrate$!s, &enel!t!an dan &en$e 'an$an su 'er da"a nas! nal,la' rat r!u s s!al, le 'a$a &e as"arakatan s&es!:!k. Pe er!nta# -a5!'

en$!kutsertakan &e er!nta# daera# dala &e 'entukan ka-asan k#ususterse'ut.

2. Pe 'a$!an Urusan Pe er!nta#anPen"elen$$araan desentral!sas! ens"aratkan &e 'a$!an urusan

&e er!nta#an antara Pe er!nta# den$an daera# t n . Pe 'a$!anurusan &e er!nta#an terse'ut d!dasarkan &ada &e !k!ran 'a#-a selaluterda&at 'er'a$a! urusan &e er!nta#an "an$ se&enu#n"a;teta& en5ad!ke-enan$an Pe er!nta#. Urusan &e er!nta#an terse'ut en"an$kutter5a !nn"a kelan$sun$an #!du& 'an$sa dan ne$ara se ara keseluru#an.Urusan &e er!nta#an d! aksud el!&ut!

• politik luar negeri dala art! en$an$kat &e5a'at d!&l at!k danenun5uk -ar$a ne$ara untuk duduk dala 5a'atan le 'a$a

!nternas! nal, eneta&kan ke'!5akan luar ne$er!, elakukan &er5an5!an den$an ne$ara la!n, eneta&kan ke'!5akan &erda$an$anluar ne$er!, dan se'a$a!n"a/

• pertahanan !saln"a end!r!kan dan e 'entuk an$katan 'ersen5ata, en"atakan da a! dan &eran$, en"atakan ne$ara atause'a$!an -!la"a# ne$ara dala keadaan 'a#a"a, e 'an$un dan

en$e 'an$kan s!ste &erta#anan ne$ara dan &ersen5ataan,eneta&kan ke'!5akan untuk -a5!' !l!ter, 'ela ne$ara 'a$! set!a&

-ar$a ne$ara dan se'a$a!n"a/ keamanan !saln"a end!r!kan dane 'entuk ke& l!s!an ne$ara, eneta&kan ke'!5akan kea anan

nas! nal, en!ndak set!a& ran$ "an$ elan$$ar #uku ne$ara,en!ndak kel & k atau r$an!sas! "an$ ke$!atann"aen$$an$$u kea anan ne$ara dan se'a$a!n"a/

• moneter !saln"a en etak uan$ dan enentukan n!la! ata uan$,

eneta&kan ke'!5akan neter, en$endal!kan &eredaran uan$dan se'a$a!n"a/• yustisi !saln"a end!r!kan le 'a$a &erad!lan, en$an$kat #ak!

dan 5aksa, end!r!kan le 'a$a &e as"arakatan, eneta&kanke'!5akan ke#ak! an dan ke! !$ras!an, e 'er!kan $ras!,a nest!, a' l!s!, e 'entuk undan$%undan$, PeraturanPe er!nta# &en$$ant! undan$%undan$, Peraturan Pe er!nta#, dan

&eraturan la!n "an$ 'erskala nas! nal, dan la!n se'a$a!n"a/ dan

0*


25/42

• agama , !saln"a eneta&kan #ar! l!'ur kea$a aan "an$ 'erlakuse ara nas! nal, e 'er!kan &en$akuan ter#ada& ke'eradaansuatu a$a a, eneta&kan ke'!5akan dala &en"elen$$araanke#!du&an kea$a aan dan se'a$a!n"a/ dan 'a$!an tertentu urusan

&e er!nta# la!nn"a "an$ 'erskala nas! nal, t!dak d!sera#kan

ke&ada daera#.D! sa &!n$ !tu terda&at 'a$!an urusan &e er!nta# "an$ 'ers!:atconcurrent art!n"a urusan &e er!nta#an "an$ &enan$anann"a dala

'a$!an atau '!dan$ tertentu da&at d!laksanakan 'ersa a antara Pe er!nta#dan &e er!nta# daera#. Den$an de !k!an set!a& urusan "an$ 'ers!:atconcurrent senant!asa ada 'a$!an urusan "an$ en5ad! ke-enan$anPe er!nta#, ada 'a$!an urusan "an$ d!sera#kan ke&ada Pr =!ns!, dan ada

'a$!an urusan "an$ d!sera#kan ke&ada Ka'u&aten;K ta.

Untuk e-u5udkan &e 'a$!an ke-enan$an "an$ concurrent se ara &r & rs! nal antara Pe er!nta#, Daera# Pr =!ns!, Daera# Ka'u&aten dan

K ta aka d!susunla# kr!ter!a "an$ el!&ut! • eksternal!tas,

• akunta'!l!tas, dan

• e:!s!ens! den$an

• e &ert! 'an$kan keseras!an #u'un$an &en$el laan urusan &e er!nta#an antar t!n$kat &e er!nta#an.

Urusan "an$ en5ad! ke-enan$an daera#, el!&ut! urusan -a5!' danurusan &!l!#an. Urusan &e er!nta#an -a5!' adala# suatu urusan

&e er!nta#an "an$ 'erka!tan den$an &ela"anan dasar se&ert! &end!d!kandasar, kese#atan, &e enu#an ke'utu#an #!du& !n! al, &rasaranal!n$kun$an dasar/ sedan$kan urusan &e er!nta#an "an$ 'ers!:at &!l!#anterka!t erat den$an & tens! un$$ulan dan kek#asan daera#.

Kr!ter!a eksternal!tas adala# &endekatan dala &e 'a$!an urusan &e er!nta#an den$an e &ert! 'an$kan da &ak;ak!'at "an$ d!t! 'ulkandala &en"elen$$araan urusan &e er!nta#an terse'ut. A&a'!la da &ak "an$d!t! 'ulkan 'ers!:at l kal, aka urusan &e er!nta#an terse'ut en5ad!ke-enan$an ka'u&aten;k ta, a&a'!la re$! nal en5ad! ke-enan$an &r =!ns!,dan a&a'!la nas! nal en5ad! ke-enan$an Pe er!nta#.

Kr!ter!a akunta'!l!tas adala# &endekatan dala &e 'a$!an urusan &e er!nta#an den$an &ert! 'an$an 'a#-a t!n$kat &e er!nta#an "an$

enan$an! sesuatu 'a$!an urusan adala# t!n$kat &e er!nta#an "an$ le'!#lan$sun$;dekat den$an da &ak;ak!'at dar! urusan "an$ d!tan$an! terse'ut.Den$an de !k!an akunta'!l!tas &en"elen$$araan 'a$!an urusan

&e er!nta#an terse'ut ke&ada as"arakat akan le'!# ter5a !n.

Kr!ter!a e:!s!ens! adala# &endekatan dala &e 'a$!an urusan &e er!nta#anden$an e &ert! 'an$kan tersed!an"a su 'er da"a (&ers n!l, dana, dan

0+


26/42

&eralatan) untuk enda&atkan kete&atan, ke&ast!an, dan ke e&atan #as!l"an$ #arus d! a&a! dala &en"elen$$araan 'a$!an urusan. Art!n"a a&a'!lasuatu 'a$!an urusan dala &enan$anann"a d!&ast!kan akan le'!#

'erda"a$una dan 'er#as!l$una d!laksanakan le# daera# Pr =!ns! dan;atauDaera# Ka'u&aten;K ta d!'and!n$kan a&a'!la d!tan$an! le# Pe er!nta#

aka 'a$!an urusan terse'ut d!sera#kan ke&ada Daera# Pr =!ns! dan;atauDaera# Ka'u&aten;K ta. 3e'al!kn"a a&a'!la suatu 'a$!an urusan akanle'!# 'erda"a$una dan 'er#as!l $una '!la d!tan$an! le# Pe er!nta# aka

'a$!an urusan terse'ut teta& d!tan$an! le# Pe er!nta#. Untuk !tu &e 'a$!an 'a$!an urusan #arus d!sesua!kan den$an e &er#at!kan ruan$ l!n$ku&-!la"a# 'er &eras!n"a 'a$!an urusan &e er!nta#an terse'ut. Ukuranda"a$una dan #as!l$una terse'ut d!l!#at dar! 'esarn"a an:aat "an$d!rasakan le# as"arakat dan 'esar ke !ln"a res!k "an$ #arus d!#ada&!.

3edan$kan "an$ d! aksud den$an keseras!an #u'un$an "akn! 'a#-a &en$el laan 'a$!an urusan &e er!nta# "an$ d!ker5akan le# t!n$kat &e er!nta#an "an$ 'er'eda, 'ers!:at sal!n$ 'er#u'un$an (!nter%k neks!),

sal!n$ ter$antun$ (!nter%de&endens!), dan sal!n$ endukun$ se'a$a! satukesatuan s!ste den$an e &er#at!kan aku&an ke an:aatan.

Pe 'a$!an urusan &e er!nta#an se'a$a! ana terse'ut d! atas d!te &u#elalu! ekan!s e &en"era#an dan atau &en$akuan atas usul Daera#

ter#ada& 'a$!an urusan%urusan &e er!nta# "an$ akan d!atur dand!urusn"a. Berdasarkan usulan terse'ut Pe er!nta# elakukan =er!:!kas!terle'!# da#ulu se'elu e 'er!kan &en$akuan atas 'a$!an urusan%urusan "an$ akan d!laksanakan le# Daera#. Ter#ada& 'a$!an urusan"an$ saat !n! as!# en5ad! ke-enan$an Pusat den$an kr!ter!a terse'utda&at d!sera#kan ke&ada Daera#.

Tu$as &e 'antuan &ada dasarn"a eru&akan ke!kutsertaan Daera# atauDesa ter asuk as"arakatn"a atas &enu$asan atau kuasa dar! Pe er!nta#atau &e er!nta# daera# untuk elaksanakan urusan &e er!nta# d! '!dan$tertentu.

1. Pe er!nta#an Daera#

Pe er!nta#an Daera# adala# &elaksanaan :un$s!%:un$s! &e er!nta#andaera# "an$ d!lakukan le# le 'a$a &e er!nta#an daera# "a!tuPe er!nta# Daera# dan De-an Per-ak!lan Rak"at Daera# (DPRD).

Ke&ala Daera# adala# Ke&ala Pe er!nta# Daera# "an$ d!&!l!# se arade krat!s. Pe !l!#an se ara de krat!s ter#ada& Ke&ala Daera#terse'ut, den$an en$!n$at 'a#-a tu$as dan -e-enan$ DPRD enurutUndan$%Undan$ N r 00 Ta#un 0882 tentan$ 3usunan dan KedudukanMa5el!s Per us"a-aratan Rak"at, De-an Per-ak!lan Rak"at, De-anPer-ak!lan Daera#, dan De-an Per-ak!lan Rak"at Daera#, en"atakanantara la!n 'a#-a DPRD t!dak e !l!k! tu$as dan -e-enan$ untuk

e !l!# Ke&ala Daera# dan ak!l Ke&ala Daera#, aka &e !l!#an se ara

0?


27/42

de krat!s dala Undan$%Undan$ !n! d!lakukan le# rak"at se aralan$sun$. Ke&ala daera# dala elaksanakan tu$asn"a d!'antu le#se ran$ -ak!l ke&ala daera#, dan &eran$kat daera#.

Ke&ala daera# dan -ak!l ke&ala daera# d!&!l!# se ara lan$sun$ le# rak"at"an$ &ers"aratan dan tata aran"a d!teta&kan dala &eraturan &erundan$%undan$an. Pasan$an al n ke&ala daera# dan -ak!l ke&ala daera# da&atd! al nkan 'a!k le# &arta! & l!t!k atau $a'un$an &arta! & l!t!k &esertaPe !lu "an$ e &er le# se5u la# kurs! tertentu dala DPRD dan atau

e &er le# dukun$an suara dala Pe !lu Le$!slat!: dala 5u la#tertentu.

3usunan dan kedudukan DPRD "an$ en aku& kean$$ taan, &! &!nan,:un$s!, tu$as, -e-enan$, #ak, ke-a5!'an, &en$$ant!an antar -aktu, alatkelen$ka&an, &r t k ler, keuan$an, &eraturan tata tert!', laran$an dansanks!, d!atur tersend!r! d! dala Undan$%Undan$ en$ena! 3usunan danKedudukan Ma5el!s Per us"a-aratan Rak"at, De-an Per-ak!lan Rak"at,De-an Per-ak!lan Daera#, dan De-an Per-ak!lan Rak"at Daera#. Hal%#al "an$ 'elu uku& d!atur dala Undan$%Undan$ terse'ut dan "an$

as!# e erlukan &en$aturan le'!# lan5ut 'a!k "an$ 'ers!:at &ene$asanau&un elen$ka&! d!atur dala undan$%undan$ !n!.

Melalu! undan$%undan$ !n! K !s! Pe !l!#an U u Daera# (KPUD) &r =!ns!, ka'u&aten, dan k ta d!'er!kan ke-enan$an se'a$a! &en"elen$$ara &e !l!#an ke&ala daera#. KPUD "an$ d! aksud dalaUndan$%Undan$ !n! adala# KPUD se'a$a! ana d! aksud Undan$%Undan$ N r 10 Ta#un 0882 tentan$ Pe !l!#an U u An$$ ta De-anPer-ak!lan Rak"at, De-an Per-ak!lan Daera#, dan De-an Per-ak!lanRak"at Daera#. Untuk !tu, t!dak &erlu d!'entuk dan d!teta&kan KPUD dan

kean$$ taann"a "an$ 'aru. A$ar &en"elen$araan &e !l!#an da&at 'erlan$sun$ den$an 'a!k, aka DPRD e 'entuk &an!t!a &en$a-as.Ke-enan$an KPUD &r =!ns!, ka'u&aten, dan k ta d!'atas! sa &a! den$an

&eneta&an al n ter&!l!# den$an Ber!ta A ara "an$ selan5utn"a KPUDen"era#kan ke&ada DPRD untuk d!&r ses &en$usulann"a ke&ada

Pe er!nta# $una enda&atkan &en$esa#an.

>u'ernur se'a$a! Ke&ala Daera# Pr =!ns! 'er:un$s! &ula selaku -ak!lPe er!nta# d! daera# dala &en$ert!an untuk en5e 'atan! dan

e &er&endek rentan$ kendal! &elaksanaan tu$as dan :un$s! Pe er!nta#ter asuk dala &e '!naan dan &en$a-asan ter#ada& &en"elen$$araanurusan &e er!nta#an &ada strata &e er!nta#an ka'u&aten dan k ta.

Hu'un$an antara &e er!nta# daera# dan DPRD eru&akan #u'un$anker5a "an$ kedudukann"a setara dan 'ers!:at ke !traan. Kedudukan "an$setara 'er akna 'a#-a d!antara le 'a$a &e er!nta#an daera# !tu

e !l!k! kedudukan "an$ sa a dan se5a5ar, art!n"a t!dak sal!n$e 'a-a#!. Hal !n! ter er !n dala e 'uat ke'!5akan daera# 'eru&a

Peraturan Daera#. Hu'un$an ke !traan 'er akna 'a#-a antaraPe er!nta# Daera# dan DPRD adala# sa a%sa a !tra seker5a dala

0


28/42

e 'uat ke'!5akan daera# untuk elaksanakan t n ! daera# sesua!den$an :un$s! as!n$% as!n$ se#!n$$a antar kedua le 'a$a !tu

e 'an$un suatu #u'un$an ker5a "an$ s!:atn"a sal!n$ endukun$ 'ukaneru&akan la-an atau&un &esa!n$ satu sa a la!n dala elaksanakan

:un$s! as!n$% as!n$.

+. Peran$kat Daera#Dala &en"elen$$araan &e er!nta#an daera#, ke&ala daera# d!'antu le#

&eran$kat daera#. 3e ara u u &eran$kat daera# terd!r! dar! unsur sta: "an$ e 'antu &en"usunan ke'!5akan dan k rd!nas!, d!-ada#! dalale 'a$a sekretar!at/ unsur &endukun$ tu$as ke&ala daera# dala

&en"usunan dan &elaksanaan ke'!5akan daera# "an$ 'ers!:at s&es!:!k,d!-ada#! dala le 'a$a tekn!s daera#/ serta unsur &elaksana urusandaera# "an$ d!-ada#! dala le 'a$a d!nas daera#.

Dasar uta a &en"usunan &eran$kat daera# dala 'entuk suatu r$an!sas!adala# adan"a urusan &e er!nta#an "an$ &erlu d!tan$an!. Na un t!dak 'erart! 'a#-a set!a& &enan$anan urusan &e er!nta#an #arus d!'entuk kedala r$an!sas! tersend!r!. Besaran r$an!sas! &eran$kat daera#sekuran$%kuran$n"a e &ert! 'an$kan :akt r ke a &uan keuan$an/ke'utu#an daera#/ aku&an tu$as "an$ el!&ut! sasaran tu$as "an$ #arusd!-u5udkan, 5en!s dan 'an"akn"a tu$as/ luas -!la"a# ker5a dan k nd!s!$e $ra:!s/ 5u la# dan ke&adatan &enduduk/ & tens! daera# "an$ 'ertal!anden$an urusan "an$ akan d!tan$an!/ sarana dan &rasarana &enun5an$ tu$as.Ole# karena !tu ke'utu#an akan r$an!sas! &eran$kat daera# 'a$! as!n$%

as!n$ daera# t!dak senant!asa sa a atau sera$a .

Tata ara atau &r sedur, &ers"aratan, kr!ter!a &e 'entukan suatur$an!sas! &eran$kat daera# d!teta&kan dala &eraturan daera# "an$en$a u &ed an "an$ d!teta&kan Pe er!nta#.

?. Keuan$an Daera#Pen"elen$$araan :un$s! &e er!nta#an daera# akan terlaksana se ara

&t! al a&a'!la &en"elen$$araan urusan &e er!nta#an d!!kut! den$an &e 'er!an su 'er%su 'er &ener! aan "an$ uku& ke&ada daera#, den$an

en$a u ke&ada Undan$%Undan$ tentan$ Per! 'an$an Keuan$anantara Pe er!nta# Pusat dan Pe er!nta#an Daera#, d! ana 'esarn"ad!sesua!kan dan d!selaraskan den$an &e 'a$!an ke-enan$an antaraPe er!nta# dan Daera#. 3e ua su 'er keuan$an "an$ elekat &adaset!a& urusan &e er!nta# "an$ d!sera#kan ke&ada daera# en5ad! su 'er keuan$an daera#.

Daera# d!'er!kan #ak untuk enda&atkan su 'er keuan$an "an$ antarala!n 'eru&a ke&ast!an tersed!an"a &endanaan dar! Pe er!nta# sesua!den$an urusan &e er!nta# "an$ d!sera#kan/ ke-enan$an e un$ut dan

09


29/42

enda"a$unakan &a5ak dan retr!'us! daera# dan #ak untuk enda&atkan 'a$! #as!l dar! su 'er%su 'er da"a nas! nal "an$ 'erada d! daera# dandana &er! 'an$an la!nn"a/ #ak untuk en$el la keka"aan Daera# dan

enda&atkan su 'er%su 'er &enda&atan la!n "an$ sa# serta su 'er%su 'er &e '!a"aan. Den$an &en$aturan terse'ut, dala #al !n! &ada

dasarn"a Pe er!nta# enera&kan &r!ns!& 6uan$ en$!kut! :un$s!7.D! dala Undan$%Undan$ en$ena! Keuan$an Ne$ara, terda&at

&ene$asan d! '!dan$ &en$el laan keuan$an, "a!tu 'a#-a kekuasaan &en$el laan keuan$an ne$ara adala# se'a$a! 'a$!an dar! kekuasaan &e er!nta#an/ dan kekuasaan &en$el laan keuan$an ne$ara dar! &res!dense'a$!an d!sera#kan ke&ada $u'ernur;'u&at!;-al!k ta selaku ke&ala

&e er!nta# daera# untuk en$el la keuan$an daera# dan e-ak!l! &e er!nta# daera# dala ke&e !l!kan keka"aan daera# "an$ d!&!sa#kan.Ketentuan terse'ut 'er! &l!kas! &ada &en$aturan &en$el laan keuan$andaera#, "a!tu 'a#-a $u'ernur;'u&at!;-al!k ta 'ertan$$un$5a-a' atas

&en$el laan keuan$an daera# se'a$a! 'a$!an dar! kekuasaan &e er!nta#an

daera#. Den$an de !k!an &en$aturan &en$el laan dan &ertan$$un$5a-a'an keuan$an daera# elekat dan en5ad! satu den$an &en$aturan &e er!nta#an daera#, "a!tu dala Undan$%Undan$ en$ena!Pe er!nta#an Daera#.


30/42

9. Ke&e$a-a!an Daera#

Dala s!ste ke&e$a-a!an se ara nas! nal, Pe$a-a! Ne$er! 3!&!le !l!k! & s!s! &ent!n$ untuk en"elen$$arakan &e er!nta#an dan

d!:un$s!kan se'a$a! alat &e ersatu 'an$sa. 3e5alan den$an ke'!5akan

desentral!sas! dala &en"elen$$araan &e er!nta#an, aka adase'a$!an ke-enan$an d! '!dan$ ke&e$a-a!an untuk d!sera#kanke&ada daera# "an$ d!kel la dala s!ste ke&e$a-a!an daera#.

Ke&e$a-a!an Daera# adala# suatu s!ste dan &r sedur "an$ d!atur dala &eraturan &erundan$%undan$an sekuran$%kuran$n"a el!&ut! &eren anaan, &ers"aratan, &en$an$katan, &ene &atan, &end!d!kan dan &elat!#an, &en$$a5!an, &e 'er#ent!an, &ens!un, &e '!naan, kedudukan, #ak,ke-a5!'an, tan$$un$5a-a', laran$an, sanks!, dan &en$#ar$aan eru&akansu'%s!ste dar! s!ste ke&e$a-a!an se ara nas! nal. Den$an de !k!anke&e$a-a!an daera# eru&akan satu kesatuan 5ar!n$an '!r kras! dalake&e$a-a!an nas! nal.

3!ste ana5e en &e$a-a! "an$ sesua! den$an k nd!s! &e er!nta#ansaat !n!, t!dak urn! en$$unakan unified system na un se'a$a!k nsekuens! d!$unakann"a ke'!5akan desentral!sas! aka dala #al !n!

en$$unakan $a'un$an antara unified system dan separated system ,art!n"a ada 'a$!an%'a$!an ke-enan$an "an$ teta& en5ad! ke-enan$an

&e er!nta#, dan ada 'a$!an%'a$!an ke-enan$an "an$ d!sera#kan ke&adaDaera# untuk selan5utn"a d!laksanakan le# &e '!na ke&e$a-a!an daera#.Pr!ns!& la!n "an$ d!anut adala# e 'er!kan suatu ke5elasan dan kete$asan

'a#-a ada &e !sa#an antara &e5a'at & l!t!k dan &e5a'at kar!er 'a!k en$ena! tata ara rekru!t enn"a au&un kedudukan, tu$as, -e-enan$,

:un$s!, dan &e '!naann"a. Berdasarkan &r!ns!& d! aksud aka &e '!nake&e$a-a!an daera# adala# &e5a'at kar!er tert!n$$! &ada &e er!nta#daera#.

Pene &atan &e$a-a! untuk en$!s! 5a'atan den$an kual!:!kas! u uen5ad! ke-enan$an as!n$% as!n$ t!n$katan &e er!nta#an sesua!

den$an &eraturan &erundan$%undan$an, sedan$kan untuk &en$!s!an 5a'atan tertentu "an$ e erlukan kual!:!kas! k#usus se&ert! tena$a a#l! d! '!dan$ tertentu, &en$ala an ker5a tertentu d! Ka'u&aten atau K ta, aka &e '!na ke&e$a-a!an t!n$kat Pr =!ns! dan atau Pe er!nta# da&at

e 'er!kan :as!l!tas!. Hal !n! dala ran$ka elakukan &e erataantena$a%tena$a &e$a-a! tertentu dan &ene &atan &e$a-a! "an$ te&at serta

sesua! den$an kual!:!kas! 5a'atan "an$ d!&erlukan d! seluru# daera#.>a5! dan tun5an$an PN3 Daera# d!sed!akan den$an en$$unakan DanaAl kas! Dasar "an$ d!teta&kan se ara nas! nal, eru&akan 'a$!an dalaDana Al kas! U u (DAU) "an$ d!n"atakan se ara te$as. Hal !n!d! aksudkan untuk le'!# e &er uda# a&a'!la ter5ad! utas! &e$a-a!antar daera# atau dar! daera# ke &usat, dan atau se'al!kn"a serta untuk

en5a !n ke&ast!an &en$#as!lan "an$ 'er#ak d!ter! a le# set!a& &e$a-a!.

28


31/42

Pe 'er#ent!an &e$a-a! ne$er! s!&!l daera# &ada &r!ns!&n"a en5ad!ke-enan$an Pres!den, na un en$!n$at 'a#-a 5u la# &e$a-a! san$at

'esar aka a$ar ter !&ta e:!s!ens! dan e:ekt!=!tas aka se'a$!anke-enan$an terse'ut d!sera#kan ke&ada &e '!na ke&e$a-a!an daera#.

. Pe '!naan dan Pen$a-asanPe '!naan atas &en"elen$$araan &e er!nta#an daera# adala# u&a"a "an$d!lakukan le# Pe er!nta# dan atau >u'ernur selaku ak!l Pe er!nta# d!Daera# untuk e-u5udkan ter a&a!n"a tu5uan &en"elen$$araan t n !daera#. Dala ran$ka &e '!naan le# Pe er!nta#, Menter! dan P! &!nanLe 'a$a Pe er!nta# N n De&arte en elakukan &e '!naan sesua!den$an :un$s! dan ke-enan$an as!n$% as!n$ "an$ d!k rd!nas!kan le#Menter! Dala Ne$er! untuk &e '!naan dan &en$a-asan &r =!ns! serta

le# $u'ernur untuk &e '!naan dan &en$a-asan ka'u&aten;k ta.

Pen$a-asan atas &en"elen$$araan &e er!nta#an daera# adala# &r seske$!atan "an$ d!tu5ukan untuk en5a !n a$ar &e er!nta# daera# 'er5alansesua! den$an ren ana dan ketentuan &eraturan &erundan$%undan$an "an$

'erlaku. Pen$a-asan "an$ d!laksanakan le# Pe er!nta# terka!t den$an &en"elen$$araan urusan &e er!nta#an dan uta an"a ter#ada& &eraturandaera# dan &eraturan ke&ala daera#. Dala #al &en$a-asan ter#ada&ran an$an &eraturan daera# dan &eraturan daera#, Pe er!nta# elakukanden$an 0 (dua) ara se'a$a! 'er!kut

1) Pen$a-asan ter#ada& ran an$an &eraturan daera#(RAPERDA), "a!tu ter#ada& ran an$an &eraturan daera#"an$ en$atur &a5ak daera#, retr!'us! daera#, APBD, dan

RUTR se'elu d!sa#kan le# ke&ala daera# terle'!#da#ulu d!e=aluas! le# Menter! Dala Ne$er! untuk Ra&erda &r =!ns!, dan le# >u'ernur ter#ada& Ra&erdaka'u&aten;k ta. Mekan!s e !n! d!lakukan a$ar &en$aturantentan$ #al%#al terse'ut da&at en a&a! da"a $una dan#as!l $una "an$ &t! al.

0) Pen$a-asan ter#ada& se ua &eraturan daera# d! luar "an$ter asuk dala an$ka 1, "a!tu set!a& &eraturan daera#-a5!' d!sa &a!kan ke&ada Menter! Dala Ne$er! untuk

&r =!ns! dan >u'ernur untuk ka'u&aten;k ta untuk e &er le# klar!:!kas!. Ter#ada& &eraturan daera# "an$

'ertentan$an den$an ke&ent!n$an u u dan &eraturan"an$ le'!# t!n$$! da&at d!'atalkan sesua! ekan!s e "an$

'erlaku.

Dala ran$ka en$ &t! alkan :un$s! &e '!naan dan &en$a-asan,Pe er!nta# da&at enera&kan sanks! ke&ada &en"elen$$ara &e er!nta#andaera# a&a'!la d!kete ukan adan"a &en"! &an$an dan &elan$$aran le#

&en"elen$$ara &e er!nta#an daera# terse'ut. 3anks! d! aksud antara la!n

21


32/42

da&at 'eru&a &enataan ke 'al! suatu daera# t n , &e 'atalan &en$an$katan &e5a'at, &enan$$u#an dan &e 'atalan 'erlakun"a suatuke'!5akan daera# 'a!k &eraturan daera#, ke&utusan ke&ala daera#, danketentuan la!n "an$ d!teta&kan daera# serta da&at e 'er!kan sanks!

&!dana "an$ d!&r ses sesua! den$an &eraturan &erundan$%undan$an.

18. DesaDesa 'erdasarkan Undan$%Undan$ !n! adala# desa atau "an$ d!se'utden$an na a la!n, selan5utn"a d!se'ut desa, adala# kesatuan as"arakat#uku "an$ e !l!k! 'atas%'atas -!la"a# "ur!sd!ks!, 'er-enan$ untuk

en$atur dan en$urus ke&ent!n$an as"arakat sete &at 'erdasarkanasal%usul dan adat !st!adat sete &at "an$ d!aku! dan;atau d!'entuk dalas!ste Pe er!nta#an Nas! nal dan 'erada d! ka'u&aten;k ta, se'a$a! anad! aksud dala Undan$%Undan$ Dasar Ne$ara Re&u'l!k Ind nes!a Ta#un1 *+. Landasan &e !k!ran dala &en$aturan en$ena! desa adala#keanekara$a an, &art!s!&as!, t n ! asl!, de krat!sas! dan

&e 'erda"aan as"arakat.

Undan$%Undan$ !n! en$aku! t n ! "an$ d! !l!k! le# desa atau&unden$an se'utan la!nn"a dan ke&ada desa elalu! &e er!nta# desa da&atd!'er!kan &enu$asan atau&un &endele$as!an dar! Pe er!nta# atau&un

&e er!nta# daera# untuk elaksanakan urusan &e er!nta# tertentu.3edan$ ter#ada& desa d! luar desa $ene l $!s "a!tu desa "an$ 'ers!:atad !n!strat!: se&ert! desa "an$ d!'entuk karena &e ekaran desa atau&unkarena trans !$ras! atau&un karena alasan la!n "an$ -ar$an"a &lural!st!s,

a5e uk, atau&un #eter $en, aka t n ! desa akan d!'er!kankese &atan untuk tu 'u# dan 'erke 'an$ en$!kut! &erke 'an$an dar!desa !tu send!r!.

3e'a$a! &er-u5udan de kras!, dala &en"elen$$araan &e er!nta#anDesa d!'entuk Badan Per us"a-aratan Desa atau se'utan la!n "an$sesua! den$an 'uda"a "an$ 'erke 'an$ d! Desa 'ersan$kutan, "an$

'er:un$s! se'a$a! le 'a$a &en$aturan dala &en"elen$$araan &e er!nta#an Desa, se&ert! dala &e 'uatan dan &elaksanaan PeraturanDesa, An$$aran Penda&atan dan Belan5a Desa, dan Ke&utusan Ke&alaDesa. D! desa d!'entuk le 'a$a ke as"arakatan "an$ 'erkedudukanse'a$a! !tra ker5a &e er!nta# desa dala e 'erda"akan as"arakatdesa.

Ke&ala Desa &ada dasarn"a 'ertan$$un$ 5a-a' ke&ada rak"at Desa "an$dala tata ara dan &r sedur &ertan$$un$5a-a'ann"a d!sa &a!kanke&ada Bu&at! atau al!k ta elalu! a at. Ke&ada BadanPer us"a-aratan Desa, Ke&ala Desa -a5!' e 'er!kan keteran$anla& ran &ertan$$un$5a-a'ann"a dan ke&ada rak"at en"a &a!kan!n: r as! & k k%& k k &ertan$$un$5a-a'ann"a na un teta& #arus

e 'er! &eluan$ ke&ada as"arakat elalu! Badan Per us"a-aratan

20


33/42

Desa untuk enan"akan dan;atau e !nta keteran$an le'!# lan5utter#ada& #al%#al "an$ 'ertal!an den$an &ertan$$un$5a-a'an d! aksud.

Pen$aturan le'!# lan5ut en$ena! desa se&ert! &e 'entukan, &en$#a&usan, &en$$a'un$an, &eran$kat &e er!nta#an desa, keuan$andesa, &e 'an$unan desa, dan la!n se'a$a!n"a d!lakukan le# ka'u&atendan k ta "an$ d!teta&kan dala &eraturan daera# en$a u &ada &ed an"an$ d!teta&kan Pe er!nta#.

Bahan Kuliah :

22


34/42

HUKUM PEMERINTAHANDAERAH

Sudardi

Fakultas Hukum Universitas Pekalongan

2 !

a. Kekuasaan &e er!nta#an ne$ara 'erdasarkan Undan$%Undan$

Dasar, Pasal * a"at (1). Kekuasaan &e er!nta#an ne$ara ataukekuasaan eksekut!: 1? dala &en$ert!an dern el!&ut!

1? atatan UUD 1 *+ t!dak en$$unakan !st!la# 6kekuasaan eksekut!:7, 6kekuasaanle$!slat!:7, dan kekuasaan "ud!kat!:7 untuk en"e'ut kekuasaan &e ernta#an, kekuasaan

e 'entuk undan$%undan$, dan kekuasaan ke#ak! an se'a$a! an d!$unakan dala

2*


35/42

kekuasaan "an$ enderun$ eluas, enu &uk, sul!t d!tentukan 'atas%'atasn"a, en5an$kau '!dan$ ke#!du&an -ar$a ne$ara dan &enduduk "an$ 'ers!:at &r!'ad!, kadan$%kadan$ su !, dan

en5an$kau Hak%Hak Asas! Manus!a. Kekuasaan !tu t!dak sekedar en5alankan Undan$%Undan$, ela!nkan el!&ut! 5u$a ter asuk

urusan &e er!nta#an d! '!dan$ &e er!nta#an luar ne$er!(#u'un$an luar ne$er!), ke-ar$ane$araan dan &enduduk, -!la"a#ne$ara, HAM, &erta#anan dan ke anan, &end!d!kan danke'uda"aan, Perek n !an Nas! nal dan Kese5a#teraan 3 s!al,serta kekuasaan Ad !n!stras! Ne$ara. Pen"elen$$araan kekuasaan

&e er!nta#an ne$ara 'erdasarkan Pasal * a"at (1) !n! Pres!denda&at 'eru&a Peraturan Pres!den dan Ke&utusan Pres!dense'a$a! ana d!atur Pasal 11 dan Pasal +* UU N . 18 Ta#un 088*

'er!kut Pen5elasann"a. '. kekuasaan e 'entuk Undan$%Undan$ se'a$a! ana d!atur

dala

1. Pasal + a"at (1) 6Pres!den 'er#ak en$a5ukan ran an$anundan$%undan$ ke&ada De-an Per-ak!lan Rak"at.70. Pasal 08 a"at (0), (*) dan a"at (+) 63et!a& ran an$an

undan$%undan$ d!'a#as le# De-an Per-ak!lan Rak"atdan Pres!den untuk enda&at &ersetu5uan 'ersa a.Pres!den en$esa#kan ran an$an undan$%undan$ "an$tela# d!setu5u! 'ersa auntuk en5ad! undan$%undan$.Dala #al ran an$an undan$%undan$ "an$ tela# d!setu5u!

'ersa a terse'ut t!da d!sa#kan le# Pres!den dala -aktut!$a &ulu# #ar! se en5ak ran an$an undan$%undan$terse'utd!setu5u!, ran an$an undan$%undan$ terse'ut sa# en5ad!undan$%undan$dan -a5!' d!undan$kan.7

2. Pasal 00 a"at (1), (0), dan a"at (2) 6Dala #al !#-alke$ent!n$an "an$ e aksa, Pres!den 'er#ak eneta&kan

&eraturan &e er!nta# se'a$a! &en$$ant! undan$%undan$.7. kekuasaan en5alankan Undan$%Undan$ se'a$a! ana d!atur Pasal +

a"at (0), dan se'a$a! k nsekuens! kekuasaan Pres!den se'a$a! ana d!atur Pasal * a"at (1).

(1) Peraturan &e er!nta# !tu #arus enda&at &ersetu5uan De-anPer-ak!lan Rak"at dala &ers!dan$an "an$ 'er!kut.

!ka t!dak enda&at &ersetu5uan, aka &eraturan &e er!nta# !tu #arusd! a'ut.

el!&ut! t!dak #an"a kekuasaan en5alankan Undan$%Undan$,ela!nkan 5u$a ter asuk kekuasaan &en"usunan dan &en"elen$$araan

&erek na !an nas! nal, !ndustr! en"elen$$arakankese5a#teraanKekuasaan &e er!nta#an ne$ara se'a$a! ana d!atur dala Pasal * a"at (1) d!&e$an$ le# Pres!den Pres!den Re&u'l!k Ind nes!a e e$an$ kekuasaan &e er!nta#an enurut Undan$%Undan$ Dasar.

Pasal * a"at (1), Pasal 08 a"at (1), dan Pasal 0*.

2+


36/42

Dala elakukan ke-a5!'ann"a Pres!den d!'antu le# satu ran$ ak!lPres!den. Pres!den d!'antu le# enter!% enter! ne$ara. Menter!% enter!!tu d!an$kat dan d!'er#ent!kan le# Pres!den. 3et!a& enter! e '!dan$!urusan tertentu dala &e er!nta#an. Pe 'entukan, &en$u'a#an, dan

&e 'u'aran ke enter!an ne$ara d!atur dala undan$%undan$.(1) Tentara Nas! nal Ind nes!a terd!r! atas An$katan Darat, An$katanLaut, danAn$katan Udara se'a$a! alat ne$ara 'ertu$as

e &erta#ankan, el!ndun$!, dan e el!#ara keutu#an dankedaulatan ne$ara. @@)

(0) Ke& l!s!an Ne$ara Re&u'l!k Ind nes!a se'a$a! alat ne$ara "an$en5a$a kea anandan ketert!'an as"arakat 'ertu$as el!ndun$!,en$a" !, ela"an! as"arakat, serta ene$akkan #uku . @@)

Pres!den e e$an$ kekuasaan "an$ tert!n$$! atas An$katan Darat,An$katan Laut

dan An$katan Udara. Kekuasaan e 'entuk Undan$%Undan$ d!&e$an$ le# De-anPer-ak!lan Rak"at, Pasal 08 a"at (1) De-an Per-ak!lan Rak"at

e e$an$ kekuasaan e 'entuk undan$%undan$. Kekuasaanke#ak! an, d!atur dala Pasal 0* a"at (1), (0), dan a"at (2), eru&akankekuasaan "an$ erdeka untuk en"elen$$arakan &erad!lan $una

ene$akkan #uku dan kead!lan. Kekuasaan ke#ak! an d!lakukan le#se'ua# Ma#ka a# A$un$ dan 'adan&erad!lan "an$ 'erada d! 'a-a#n"adala l!n$kun$an &erad!lan u u , l!n$kun$an &erad!lan a$a a,l!n$kun$an &erad!lan !l!ter, l!n$kun$an &erad!lan tata usa#a ne$ara, dan

le# se'ua# Ma#ka a# K nst!tus!. @@@)Badan%'adan la!n "an$ :un$s!n"a 'erka!tan den$an kekuasaan ke#ak! and!atur dala undan$%undan$.Kekuasaan &e er!nta#an ne$ara

3e'a$a! ana d!atur dala Pasal * a"at (1), Pres!den Re&u'l!k Ind nes!ae e$an$ kekuasaan &e er!nta#an enurut Undan$%Undan$ Dasar. A&aakna kekuasaan &e er!nta#an, a&aka# sekedar kekuasaan en5alankan

Undan$%Undan$ se'a$a! ana &en$e$ert!an kekuasaan ekseku!t!: se ara#ar:!a#, atauka# &en$ert!an kekuasaan &e er!nta#an (kekuasaan ekseku!t:

dern) "an$ enderun$ eluas, enu &uk, sul!t d!tentukan 'atas% 'atasn"a, t!dak #an"a en5alankan Undan$%Undan$ se'a$a! ana

est!n"a. Dala ne$ara #uku &en"elen$$araan kekuasaan &e er!nta#an 'erdasarkan atas #uku , teruta a #uku tertul!s dala 'entuk PeraturanPerundan$%undan$an dan;atau Ke&utusan. 3e$ala t!ndakan &e er!nta#an

'erdasarkan Undan$%Undan$, dan &elaksanaan Undan$%Undan$ den$anPeraturan Perundan$%undan$an d! 'a-a# Undan$%Undan$ "an$d!tuan$kan dala 'entuk

a. Peraturan Pe er!nta#, dan;atau '. Peraturan Pres!den dan;atau

2?


37/42

. Ke&utusan Pres!den.Kekuasaan &e er!nta#an "an$ d!&e$an$ le# Pres!den se'a$a! ana d!atur dala Pasal * a"at (1) el!&ut!

a. kekuasaan &e er!nta#an ne$ara se'a$a! ana d!atur dala Ba' III,Pasal * sa &a! den$an Pasal 1?/

'. dala &e 'entukan Undan$%Undan$ 1. Pres!den 'er#ak en$a5ukan ran an$an undan$%undan$ke&ada De-an Per-ak!lan Rak"at/

0. 3et!a& ran an$an undan$%undan$ d!'a#as le# De-anPer-ak!lan Rak"at dan Pres!den untuk enda&at

&ersetu5uan 'ersa a/2. Pres!den en$esa#kan ran an$an undan$%undan$ "an$

tela# d!setu5u! 'ersa auntuk en5ad! undan$%undan$/*. Dala #al ran an$an undan$%undan$ "an$ tela# d!setu5u!

'ersa a terse'ut t!da d!sa#kan le# Pres!den dala -aktut!$a &ulu# #ar! se en5ak ran an$an undan$%undan$terse'ut

d!setu5u!, ran an$an undan$%undan$ terse'ut sa# en5ad!undan$%undan$dan -a5!' d!undan$kan.+. Dala #al !#-al ke$ent!n$an "an$ e aksa, Pres!den

'er#ak eneta&kan &eraturan &e er!nta# se'a$a! &en$$ant! undan$%undan$.

?. Peraturan &e er!nta# !tu #arus enda&at &ersetu5uanDe-an Per-ak!lan Rak"at dala &ers!dan$an "an$ 'er!kut/


38/42

ke&utusan d! '!dan$ ad !n!stras! d! 'er'a$a! le 'a$a "an$ adase'elu Undan$%Undan$ N . 18 Ta#un 088* d!undan$kan dand!kenal den$an ke&utusan "an$ 'ers!:at t!dak en$atur.

:. kekuasaan Pres!den se'a$a! ana d!atur dala Ba' Ke enter!an Ne$ara, Pasal 1< 'eru&a 6Pres!den d!'antu le# enter!% enter!

ne$ara. Menter!% enter! !tu d!an$kat dan d!'er#ent!kan le#Pres!den. 3et!a& enter! e '!dan$! urusan tertentu dala &e er!nta#an. Pe 'entukan, &en$u'a#an, dan &e 'u'aranke enter!an ne$ara d!atur dala undan$%undan$.7/

$. Kekuasaan Pres!den (Pe er!nta# Pusat) dala &en"elen$$araanPe er!nta#an Daera# se'a$a! ana d!atur dala Ba' IPe er!nta#an Daera#, Pasal 19, 19A, dan Pasal 19B/

#. Kekuasaan Pres!den dala en5alankan Undan$%Undan$ HalKeuan$an

1) Peneta&an Undan$%Undan$ An$$aran Penda&atandan Belan5a Ne$ara

0) en5alankan An$$aran dan Penda&atan Belan5a Ne$ara "an$ d!teta&kan set!a& ta#un den$anUndan$%Undan$ dan d!laksanakan se ara ter'ukadan 'ertan$$un$5a-a' untuk se'esr%'esarn"ake ak uran rak"at (Pasal 02 a"at 1 dan a"at 0)/

2) en5alankan Undan$%Undan$ &a5ak dan &un$utanla!n "an$ 'ers!:at e aksa untuk ke&erluanne$ara, Pasal 02A, en5alankan Undan$%Undan$

a a dan #ar$a ata uan$, serta #al%#al la!nen$ena! keuan$an ne$ara.

!. Kekuasaan Pres!den "an$ 'ers!:at ad !n!stras! dala 'entuk 1) eres !kan an$$ ta BPK se'a$a! ana d!atur dala Pasal02C

a"at (1) 6An$$ ta Badan Pe er!ksa Keuan$an d!&!l!# le#De-an Per-ak!lan Rak"at den$an e &er#at!kan

&ert! 'an$an De-an Per-ak!lan Daera# dan d!res !kan le#Pres!den.7

0) eneta&kan Hak! A$un$ se'a$a! ana d!atur dala Pasal0*A a"at (2) 7 al n #ak! a$un$ d!usulkan K !s! 4ud!s!alke&ada De-an Per-ak!lan Rak"at untuk enda&atkan

&ersetu5uan dan selan5utn"a d!teta&kan se'a$a! #ak! a$un$le# Pres!den.7

2) en$n$an$kat dan e 'er#ent!kan an$$ ta K !s! 4ud!s!alse'a$a! ana d!atur dala Pasal 0*B a"at (2) 6An$$ taK !s! 4ud!s!al d!an$kat dan d!'er#ent!kan le# Pres!denden$an&ersetu5uan De-an Per-ak!lan Rak"at.7

*) Meneta&kan an$$ ta #ak! Ma#ka a# K nst!tus!,se'a$a! ana d!atur dala Pasal 0* a"at (2) 7Ma#ka a#K nst!tus! e &un"a! se '!lan ran$ an$$ ta #ak!k nst!tus! "an$ d!teta&kan le# Pres!den, "an$ d!a5ukan

29


39/42

as!n$% as!n$ t!$a ran$ le# Ma#ka a# A$un$, t!$a ran$le# De-an Per-ak!lan Rak"at, dan t!$a ran$ le# Pres!den.7

5. Kekuasaan Pres!den dala en5alankan 'er'a$a! Undan$%Undan$d! '!dan$ !la"a# Ne$ara, Pasal 0+A/

k. Kekuasaan Pres!den dala en5alankan 'er'a$a! Undan$%Undan$

d! '!dan$ ar$a Ne$ara dan Penduduk, Pasal 0?, 0


40/42

+) 3!ste 5a !nan s s!al/ dan?) Pen"ed!aan :as!l!tas &ela"anan kese#atan dan

:as!l!tas &ela"anan u u / dan &. kekuasaan Pres!den dala en5alankan Undan$%Undan$ tentan$

Bendera, Ba#asa, dan La 'an$ Ne$ara serta La$u Ke'an$saan.

Kekuasaan Pres!den da&at d!s! &ulkan 1. kekuasaan Pres!den se'a$a! ke&ala Pe er!nta#an "a!tu

a. kekuasaan &e er!nta#an ne$ara dala art! luas 'erdasarkanPasal * a"at (1)/

'. kekuasaan d! '!dan$ &e 'entukan Undan$%Undan$/. kekuasaan en5alankan Undan$%Undan$ d!'er'a$a! '!dan$

1) ke enter!an ne$ara/0) &e er!nta#an daera#/2) #ak keuan$an/

*) -!la"a# ne$ara/+) -ar$a ne$ara dan &enduduk/?) Hak asas! anus!a/


41/42

0) Dala #al en$an$kat duta, Pres!dene &er#at!kan &ert! 'an$an De-an Per-ak!lan

Rak"at.2) Pres!den ener! a &ene &atan duta ne$ara la!n

den$an e &er#at!kan &ert! 'an$an De-an

Per-ak!lan Rak"at.=. Kekuasaan &e 'er!an $ras! dan re#a'!l!tas!, serta &e 'er!ana nest! dan a' l!s!

1) Pres!den e 'er! $ras! dan re#a'!l!tas! den$ane &er#at!kan &ert! 'an$an Ma#ka a# A$un$.

0) Pres!den e 'er! a nest! dan a' l!s! den$ane &er#at!kan &ert! 'an$an De-an

-. Kekuasaan &e 'er!an tanda &en$# r atan Per-ak!lan Rak"at.Pres!den e 'er! $elar, tanda 5asa, dan la!n%la!n tanda ke# r atan"an$ d!atur den$an undan$%undan$.

G. Kekuasaan e 'entuk De-an Pert! 'an$an Pres!den

e 'entuk suatu de-an &ert! 'an$an "an$ 'ertu$as e 'er!kannas!#at dan &ert! 'an$an ke&ada Pres!den, "an$ selan5utn"a d!atur dala undan$%undan$.

HPD se'a$a! '!dan$ stud! d!ke 'an$kan dan d!usa#akan untuk e &ela5ar!; en$ka5! Huku Pe er!nta#an Daera#. Huku

Pe er!nta#an Daera# 'eru&a Peraturan Perundan$%undan$an danKe&utusan "an$ en$atur Pe er!nta#an Daera#.

en!s dan #!rark! Peraturan Perundan$%undan$an, dan Ke&utusanse'a$a! ana d!atur dala Pasal < dan Pasal +* UU N . 18 Ta#un 088*tentan$ Pe 'entukan Peraturan Perundan$%undan$an 'er!kutPen5elasann"a.

Pe er!nta#an Daera# adala# &en"elen$$araan urusan &e er!nta#an le# &e er!nta# daera# dan DPRD enurut asas t n ! dan tu$as &e 'antuan den$an &r!ns!& t n ! seluas%luasn"a dala s!ste dan &r!ns!& Ne$ara Kesatuan Re&u'l!k Ind nes!a se'a$a! ana d! aksuddala Undan$%Undan$ Dasar Ne$ara Re&u'l!k Ind nes!a Ta#un 1 *+.Pe er!nta# daera# adala# >u'ernur, Bu&at!, atau al!k ta, dan &eran$katdaera# se'a$a! unsur &en"elen$$ara &e er!nta#an daera#. De-anPer-ak!lan Rak"at Daera# "an$ selan5utn"a d!se'ut DPRD adala#le 'a$a &er-ak!lan rak"at daera# se'a$a! unsur &en"elen$$ara

*1


42/42

&e er!nta#an daera#. Peran$kat daera# &r =!ns! terd!r! atas sekretar!atdaera#, sekretar!at DPRD, d!nas daera#, dan le 'a$a tekn!s daera#.Peran$kat daera# ka'u&aten;k ta terd!r! atas sekretar!at daera#, sekretar!atDPRD, d!nas daera#, le 'a$a tekn!s daera#, ke a atan, dan kelura#an. 1<

Den$an de !k!an Huku Pe er!nta#an Daera# se'a$a! '!an$ stud! adala#

'!dan$ stud! "an$ e &ela5ar!

BAB II.

hukum pemerintahan daera2

Documents