peran laboratorium klinik di dalam program skrining...

Post on 09-Oct-2019

48 Views

Category:

Documents

3 Downloads

Preview:

Click to see full reader

TRANSCRIPT

PERAN LABORATORIUM KLINIK DI DALAM PROGRAM SKRINING

HIPOTIROID KONGENITAL

NINA TRISTINASUBDIVISI ENDOKRINOLOGI & METABOLISME

RSUP dr.HASAN SADIKIN/FK UNIVERSITAS PADJADJARAN BANDUNG

DENPASAR, 9 AGUSTUS 2019

BANDUNG

1

PENDAHULUAN• Program skrining hipotiroid kongenital (bagian

dari SBBL = Skrining Bayi Baru Lahir)

• Dasar Hukum: Permenkes 78 thn 2014

• Mulai thn 2008, di 8 provinsi

• 2000–2013 ; dari 199.708 bayi 73 kasus

(1 : 2.736 kelahiran hidup); Global 1: 3.000

• Target Kemkes : 2019 semua provinsi

BANDUNG

DENPASAR, 9 AGUSTUS 20192

• Lebih dari 70% penderita HK didiagnosis sete-lah umur 1 tahun

• Hanya 2,3% dikenali sebelum umur 3 bulan

• Bila di-D/ sebelum 1 bulan, ditangani dgnbenar, bayi akan mengejar pertumbuhan = bayi normal

• Lab RSCM & RSHS

• Mulai 18 Juli 2019: Lab RS Sardjito Yogyakarta & RS Dr.Soetomo Surabaya

BANDUNG

DENPASAR, 9 AGUSTUS 20193

PENDERITA HK, DI SKRINING DAN DIOBATI SEBELUM UMUR 1 BULAN

• Prestasi sekolah : Rata-rata kelas

• IQ : 95• Tinggi badan : 156 cm

DENPASAR, 9 AGUSTUS 2019

BANDUNG

5

Pemeriksaan Laboratorium

• Program Nasional SHK:

–TSH pd neonatus

– sampel DBS (Dried Blood Spot)

– tehnik sampling: heel-prick

• Metode pemeriksaan TSH di RSHS: mikro ELISA2

BANDUNG

DENPASAR, 9 AGUSTUS 20196

TAHAPAN SKRINING SHK

PRA-SKRINING

• A. Sosialisasi, advokasi, edukasi, pelatihan

SKRINING

• B. Proses skrining, metoda, sensitivitas, spesifisitas, validitas, pemantapan mutu(internal/ eksternal)

Pascaskrining

• C. Tindak lanjut hasil, tes konfirmasi thd hasilpositif, diagnosis dan tatalaksana

BANDUNG

DENPASAR, 9 AGUSTUS 20197

ALGORITMAKERJA TIM SKRINING HK

TIM SKRINING HK

KEMENKES

DINKES PROVINSI

Pencatatandan

pelaporan

POKJANAs

Hasil TSH negatif

TIM FOLLOW UP HASIL SKRINING

LABORATORIUM SHK

Monitoring danevaluasi

Pokja Provinsi

Ambil darah/serum untuk pemeriksan TSH dan T4

Hubungi/cari/kunjungi orang tua bayi, beri penjelasan

Umpan balik segera kpdkoordinatorRS/RB/PKM/Perawat/ Bidan/ pengirim sampel

BeritahukoordinatorRS/RB/PKM/KL. Bidan

Hasil TSH positif

TSH tinggi, T4 rendah: beri tiroksin

Bila memungkinkan, pemeriksaandiagnostik lain: scanning tiroid, pencitraan sendi lututdanpanggul, serta pemeriksaan lain atas indikasi

Pencatatan danpelaporan(rekam medis)

BANDUNG

DENPASAR, 9 AGUSTUS 20198

PERAN LABORATORIUM dlm Program SHK

• Kedudukan Lab:

berkoordinasi dgn

tingkat kementerian,

pokjanas, provinsi,

kabupaten/ kota,

faskes

• Permenkes 43/2013:

Cara penyelenggaraan

Lab yg baik

BANDUNG

DENPASAR, 9 AGUSTUS 20199

KEGIATAN SHK di LABORATORIUM:

BANDUNG

DENPASAR, 9 AGUSTUS 2019

MANAJERIAL

• PKS, KEBIJAKAN,SPO, IK

• SUPLAI

• PELATIHAN ANALIS

• PELATIHAN SAMPLING

• PMI/ PME

• PENCATATAN & PELAPORAN

• MONEV

TEKNIK

• PRE ANALITIK: ALAT, KALIBRATOR, REAGEN, KONTROL, SAMPEL DBS

• ANALITIK: KALIBRASI, QC/PMI, RUN SAMPEL

• PASCA ANALITIK: PENCATATAN, PENGIRIMAN HASIL NEGATIF & POSITIF

10

KEGIATAN MANAJERIAL di LAB SHK:

1. Perjanjian Kerja-sama (PKS):

RS (Bag Hukum & Kemitraan) dgn Dinkes Prov, Dinkes Kab/Kota

2. SPO, IK: dibuat oleh Lab.

Kebijakan2 sesuai dgn kebijakan RS

3. SUPLAI:

Di bawah kendali RS (bagian pengadaan)

BANDUNG

DENPASAR, 9 AGUSTUS 201911

Kartu identitasSUPLAI: BANDUNG

DENPASAR, 9 AGUSTUS 201912

Jenis kertas saring :Schleicher & Schuell, Inc (S&S grade 903)

SUPLAI:

PENYIMPANAN BHP, BMHP

TANGGAL KADALUARSA

BANDUNG

DENPASAR, 9 AGUSTUS 201913

Contoh lancet : Ujung lanset harus blade tip (bentukpisau)

SUPLAI:

BANDUNG

DENPASAR, 9 AGUSTUS 201914

4. PELATIHAN ANALIS di LAB SHK:

Oleh vendor, sesuai dgn alat/ reagen yg diguna-kan

5. PELATIHAN PETUGAS SAMPLING (analis, bidan, perawat, dokter umum, dokterspesialis anak):

Oleh TIM SHK RS: pengenalan program, kegiatan2

terkait; prosedur sampling, penanganan sampelsebelum dikirim ke Lab SHK

BANDUNG

DENPASAR, 9 AGUSTUS 201915

PERSIAPAN BAYI (SUBJEK) :

UMUR bayi : HARUS ≥ 48 jam

BANDUNG

DENPASAR, 9 AGUSTUS 201916

Kaki bayi diposisikan lebih rendah dari kepalanya, bayi dihangatkan dibawah lampu pemancar panas, lakukan beberapa saat sebelum pengambilanspesimen

BANDUNG

DENPASAR, 9 AGUSTUS 201917

METODE DAN TEMPAT PENGAMBILAN DARAH

Teknik pengambilan darah yang digunakan adalah melalui tumit

bayi (heel prick).

Tentukan lokasi

penusukan yaitu yaitu

bagian lateral tumit kiri

atau kanan sesuai

daerah berwarna merah

BANDUNG

DENPASAR, 9 AGUSTUS 201918

PROSEDUR PENGAMBILAN SAMPEL

Hangatkan tumit dengan cara: Kompres kain hangat, temperatur tidak melebihi 40oC, atau di gosok-gosok. Supaya

aliran darah lebih lancar

posisikan kaki lebih rendah drpdkepala bayi

Bersihkan daerah yang akan ditusukdengan antiseptik kapas alcohol 70%dan biarkan kering

BANDUNG

DENPASAR, 9 AGUSTUS 201919

PROSEDUR PENGAMBILAN SPESIMEN

Tusuk tumit dengan lanset steril sekali pakai

dgn kedalaman tidak lebih dari 2 mm.

Gunakan lanset dengan ujung

berbentuk pisau (blade tip lancet)

Setelah tumit ditusuk,

usap/ buang tetes darah pertama

dengan kain kasa steril

BANDUNG

DENPASAR, 9 AGUSTUS 201920

Sesudah bulatan kertas saring terisipenuh, tekan bekas tusukan dengankasa/kapas steril sambil mengangkat

tumit bayi sampai berada diatas kepalabayi.

Contoh bercak darah yang baik

Ukuran diameter bulatan tetesan 13 mm (75 ul-100 ul volume darah)

PROSEDUR PENGAMBILAN SPESIMEN

BANDUNG

DENPASAR, 9 AGUSTUS 201921

PENGERINGAN SPESIMEN

Setelah diperoleh spesimen:

• Segera letakkan di rak pengering denganposisi horisontal atau diletakkan di ataspermukaan datar yang kering dannonabsorbent.

• Spesimen akan kering kira-kira dalamwaktu 3 sampai 4 jam

• Biarkan spesimen di atas rak pengering

sebelum dikirim ke laboratorium.

22

BANDUNG

JJangan meletakkan pengering berdekatan dengan bahan-

bahan yang mengeluarkan uap seperti cat, aerosol, dan

insektisida..

23

PENYIMPANAN SPESIMEN

DENPASAR, 9 AGUSTUS 2019

BANDUNG

PENYIMPANAN SPESIMEN

*Bila terpaksa disimpan di dalam lemari es, harus dimasukanke dalam kantung plastik dan menggunakan gel-silika

Jangan menyimpan spesimendi lemari es*, dalam kantongplastik, di dalam laci ataupun

kena panas dan sinar mataharilangsung

24DENPASAR, 9 AGUSTUS 2019

BANDUNG

MENYUSUN KERTAS SARING BERSELANG -SELING

25

BANDUNG

DENPASAR, 9 AGUSTUS 2019

* Pengambilan spesimen 2 atau 3 kali* Hati-hati dalam analisis/ interpretasi

hasil

Bayi kurang bulanBBLR/BBLSRBayi sakitBayi kembar

SKRINING BAYI DENGAN KONDISI KHUSUS

26

BANDUNG

DENPASAR, 9 AGUSTUS 2019

6. PMI/ PME:- Program Pemantapan Mutu

- PMI: sesuai petunjuk produsen

- PME: ke badan penyelenggara (bila ada); uji banding (alternatif PME)

7. PENCATATAN & PELAPORAN– Pencatatan kegiatan Tim SHK, PMI, data subjek, hasil2

pemeriksaan,

– Pelaporan: kegiatan, rekap hasil pemeriksaan; penggu-naan BHP, BMHP

– Kpd Dirut RS, Tim SHK RS

BANDUNG

DENPASAR, 9 AGUSTUS 201927

8. MONEV:

– Oleh Tim SHK RS (termasuk Lab SHK)

– Monitoring seluruh kegiatan

– Evaluasi: Hasil yg dicapai, hambatan2, akarmasalah, rencana tindak lanjut

BANDUNG

DENPASAR, 9 AGUSTUS 201928

KEGIATAN TEKNIK di LAB SHK:A. PRE-ANALITIK:

– Persiapan alat, kalibrator, kontrol, reagen, cold chain, seleksi DBS

– Syarat2 DBS yg baik:

bulatan terisi darah penuh,

tembus kedua sisi ( ke belakang )

- DBS yg tidak memenuhi syarat, akan diumpan-balikkan kpd pengirim (surat pemberitahuan)

BANDUNG

DENPASAR, 9 AGUSTUS 201929

Contoh spesimen yang baik: bulatan terisi darahpenuh dan tembus kedua sisi ( ke belakang )

A. PRE-ANALITIK BANDUNG

DENPASAR, 9 AGUSTUS 201930

SPESIMEN YANG TIDAK DAPAT DIPERIKSA

BANDUNG

DENPASAR, 9 AGUSTUS 201931

A. PRE-ANALITIK

BANDUNG

DENPASAR, 9 AGUSTUS 201932

A. PRE-ANALITIK

B. ANALITIK:

• Kalibrasi, QC/PMI, Run sampel

• Khusus utk metode Mikro ELISA, kalibrasi & QC/PMI harus dilakukan thd setiap plate ygdigunakan pd hari tsb

BANDUNG

DENPASAR, 9 AGUSTUS 201933

Metode PEMERIKSAAN TSH

METODE PEMERIKSAAN :

• Radioimmunoassay (RIA)• Immunoradiometric assay (IRMA)• ELISA, **mikro-ELISA• Chemoluminescence (FIA)• Tandem Mass Spectrometry

(MS/MS, Mass Pack)

34

BANDUNG

C. PASCA ANALITIK:

• Pencatatan hasil pemeriksaan sampel

• Pengarsipan data subjek & DBS

• Hasil-hasil negatif rendah (< STD), ditelusurulang ttg kemungkinan penyebab, termasukkualitas DBS

• Pengiriman balik hasil-hasil negatif, tidaksegera

BANDUNG

DENPASAR, 9 AGUSTUS 201935

• Hasil-hasil positif; dilakukan tes konfirmasi(ulang)

• Pengiriman balik hasil2 positif:

– Segera, dgn dilampiri surat agar dilakukan tindaklanjut segera oleh dokter spesialis anak setempat, ataupun dikirim ke RS rujukan.

– Hasil pemeriksaan konfirmasi, dilaporkan kpd Tim SHK RS, dicatat.

BANDUNG

DENPASAR, 9 AGUSTUS 201936

BANDUNG

DENPASAR, 9 AGUSTUS 201937

RINGKASAN:• Program SHK: harus dilakukan utk kepentingan

anak-anak Indonesia, sudah tertuang di dlmPermenkes

• Peran Laboratorium SHK: sangat penting, dlmbidang manajerial & teknis

• Pelatihan Petugas Sampling menjadi tugas Lab SHK

• Jaminan mutu & Pemantauan mutu: keharusanutk menunjang kesuksesan program

• Monev: jangan menjadi titik lemah pelaksanaanprogram

BANDUNG

DENPASAR, 9 AGUSTUS 201938

Ada pertanyaan?

39DENPASAR, 9 AGUSTUS 2019

BANDUNG

Berat Badan (kg) Volume max pengambilan satu kali

flebotomi (ml)

Volume max diambil dalam perawatan

≤ 1 bulan (ml)

2,7-3,6 2,5 23

3,6-4,5 3,5 30

4,5-6,8 5,0 40

6,8-9,1 10 60

9,1-11,4 10 70

11,4-13,6 10 80

13,6-15,9 10 100

15,9-18,2 10 130

18,2-20,5 20 140

20,5-22,7 20 160

22,7-25,0 20 180

25,0-27,3 20 200

27,3-29,5 25 220

29,5-31,8 30 240

31,8-34,1 30 250

34,1-36,4 30 270

36,4-38,6 30 290

38,6-40,9 30 310

40,9-43,3 30 330

43,2-45,5 30 350

Tabel 1. Volume Pengambilan Darah Maksimal pd Neonatus, Bayi & Anak

Sumber :Ernst DJ.Difficult draws, alternative sites pediatric venipuntures.In:Ernst DJ. Applied Phlebotomy1st ed. New York: Lippincott Willians&Wilkins: 2005 p.118-38 40

T

E

R

I

M

A

K

A

S

I

H

BANDUNG

DENPASAR, 9 AGUSTUS 2019 41

PUSTAKA ACUAN• Kementerian Kesehatan Republik Indonesia. Pedoman Skrining Hipotioroid Konge-

nital. ISBN 978-602-235-203-7 1. Judul I. NEONATAL SCREENING II.THYROID HOR-MONES. 2018

• DELFIA® Neonatal hTSH kit. Perkin-Elmer USA

BANDUNG

DENPASAR, 9 AGUSTUS 201942

top related