4.19 tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/sbs/tedim4thquarter2019.pdf · mite’ tungah a...

63
T-1 1 2 Sabbath School Lesson wD;wdefcsif;bmom yHkESdyfol yHkESdyfol yHkESdyfol yHkESdyfol yHkESdyfol OD;zkef;Edkif (00354) refae*sm uif;apmifhyHkESdyfwdkuf 206 a&Topömvrf;? &efuif;NrKdUe,f &efukefNrKdU xkwfa0ol xkwfa0ol xkwfa0ol xkwfa0ol xkwfa0ol OD;apmxDrao (00589) OuúX jrefrmjynfow å raeYOykoftoif;awmf 68 OD;0dpm&vrf;? &efukefNrKdU tkyfa& - 1200 "r®'ge yxrtBudrf KHAN KHAN KHAN KHAN KHAN GHAM S GHAM S GHAM S GHAM S GHAM S ABB ABB ABB ABB ABB A A A TH S TH S TH S TH S TH S AN AN AN AN AN G G G LAISIMBU LAISIMBU LAISIMBU LAISIMBU LAISIMBU “Ezra Leh Nehemiah” “Ezra Leh Nehemiah” “Ezra Leh Nehemiah” “Ezra Leh Nehemiah” “Ezra Leh Nehemiah” Jiri Moskala Jiri Moskala Jiri Moskala Jiri Moskala Jiri Moskala a&;om;aom a&;om;aom a&;om;aom a&;om;aom a&;om;aom Ezra Leh Nehemiah Ezra Leh Nehemiah Ezra Leh Nehemiah Ezra Leh Nehemiah Ezra Leh Nehemiah pmtkyftm; pmtkyftm; pmtkyftm; pmtkyftm; pmtkyftm; odu©mawmf&"r®q&m OD;rdk;cdkifidkac:eefrS odu©mawmf&"r®q&m OD;rdk;cdkifidkac:eefrS odu©mawmf&"r®q&m OD;rdk;cdkifidkac:eefrS odu©mawmf&"r®q&m OD;rdk;cdkifidkac:eefrS odu©mawmf&"r®q&m OD;rdk;cdkifidkac:eefrS wD;wdefcsif;jyefqdkonf/ wD;wdefcsif;jyefqdkonf/ wD;wdefcsif;jyefqdkonf/ wD;wdefcsif;jyefqdkonf/ wD;wdefcsif;jyefqdkonf/ October, November, December 2019

Upload: others

Post on 12-May-2020

8 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

T-1

1 2

Sabbath School Lesson

wD;wdefcsif;bmom

yHkES dyfolyHkES dyfolyHkES dyfolyHkES dyfolyHkES dyfolOD;zkef;Edkif (00354)

refae*smuif;apmifhyHkESdyfwdkuf

206 a&Topömvrf;? &efuif;NrKdUe,f&efukefNrKdU

xkwfa0olxkwfa0olxkwfa0olxkwfa0olxkwfa0olOD;apmxDrao (00589)

OuúXjrefrmjynfowå raeYOykoftoif;awmf

68 OD;0dpm&vrf;?&efukefNrKdU

tkyfa& - 1200

"r®'ge

yxrtBudrf

KHANKHANKHANKHANKHANGHAM SGHAM SGHAM SGHAM SGHAM SABBABBABBABBABBAAAAATH STH STH STH STH SANANANANANGGGGG

LAISIMBULAISIMBULAISIMBULAISIMBULAISIMBU

“Ezra Leh Nehemiah”“Ezra Leh Nehemiah”“Ezra Leh Nehemiah”“Ezra Leh Nehemiah”“Ezra Leh Nehemiah”

Jiri MoskalaJiri MoskalaJiri MoskalaJiri MoskalaJiri Moskala

a&;om;aoma&;om;aoma&;om;aoma&;om;aoma&;om;aom

Ezra Leh NehemiahEzra Leh NehemiahEzra Leh NehemiahEzra Leh NehemiahEzra Leh Nehemiah pmtkyftm;pmtkyftm;pmtkyftm;pmtkyftm;pmtkyftm;

odu©mawmf&"r®q&m OD;rdk;cdkifidkac:eefrSodu©mawmf&"r®q&m OD;rdk;cdkifidkac:eefrSodu©mawmf&"r®q&m OD;rdk;cdkifidkac:eefrSodu©mawmf&"r®q&m OD;rdk;cdkifidkac:eefrSodu©mawmf&"r®q&m OD;rdk;cdkifidkac:eefrS

wD;wdefcsif;jyefqdkonf/wD;wdefcsif;jyefqdkonf/wD;wdefcsif;jyefqdkonf/wD;wdefcsif;jyefqdkonf/wD;wdefcsif;jyefqdkonf/

October, November, December

2019

Page 2: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

3 4

THU MASA

Ezra leh Nehemiah te’ tungtawn aa Lungdamthu

Ezra leh Nehemiah te in, mituan, Pasian a bulphuh,kammal hau, Khasiantho a nei, Pasian’ mite laamto in akhangto saknuam mite ahi uhhi. Amau nuntakziate in, kiaapna anei a citak makaite tungtawnin Pasian in nasemahihna hong lak hi. I pianpih mawhna tepan a piang igamtatna tepen, Pasian’ kammalte simin, Khasiang thohong panpihna bekmah in hong kheelsakzo thei hi. Thuum mite in, “Thahatna tawh hilo, vangliatna tawh hilo,Keima’ Kha beh” (Zechariah 4:6) tawh nungta a, “Upna tawhPasian’ kamciamte len” (Habakkuk 2:4 ) uh hi.

Tu quarter i sinna in, nuntakna pen buaina kidimcih honglak hi. Ahoih bawl ding i kisak ciangin kingkalhnaleh langdona hong ompahpah hi. I lawmte nangawn in, alangtang ahi a, a simtham ahi zongin hong galbawl thei hi.I haksat thuakte leh Dawimangpa gal i thuakzawh nate inmawhna’ guu omtaktak cih hong theisak hi. Satan pen,eite sangin thahatzawpek a, mihing’ tha tawh do zawhmengmeng ding hilo hi. Pasian bekmah in galzawhna,lungsimtawng kikheelna ding thahatna hong pia thei hi.Khalauna in kikheelna piangsak thei a, lungkiatna inKhalamah i kisap bulpite, Pasian’ thapiakna tungtawninhong ngahsak thei hi.

Ezra leh Nehemiah a nihgel un a laibute uh ahoihlam a tawpsaklo uh hi. Mawhna in a kilawhbaihmahmah thusiapi a hihi. A lauhuai penna zong apualampan hongpai lozaw a, Pasian’ mite mahmah incitaklo in a thumanlohna pan hong piang ahihi. Pasian’pawlpi a kipkho theihna dingin a thupipen in, thumaan

THULU OMTE

1. Tangthu Hong Phawksak:

Zerubabbel Leh Ezra .................................... 7

2. Nehemiah .................................................. 15

3. Pasian’ Sapna ............................................ 24

4. Langdonate Maingat ................................... 33

5. Lungsim Thukham Palsat .......................... 42

6. Kammalte Sim ........................................... 51

7. Mawh Maisakpa Pasian ............................. 60

8. Pasian leh A Thuciam ............................... 69

9. Sittelna, Gimna leh Sazian ....................... 78

10. Topa Bia ..................................................... 88

11. A Nungtolh Mite ......................................... 97

12. Khentatna Hoihlote ................................. 106

13. Israel Makaite ......................................... 115

Page 3: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

5 6

citakin athupiak zuihna a hihi. Ezra in a tellahna bangin,kikheel theihna thahatna pen, laisiangtho hoih takinsimin ilungsim sungah hoihtak a teensakna bekmah ahihi.

Kaal 70 leh ni 2300 (BC 457 pan kipan) zingsang lehnitak genkholhna thute a kipatna ding in, Pasian inkumpipa Artaxerxes thuzawh in, Ezra in zong Israel miteJerusalem lam a ciahkikna lampi ah pumpi annek tuidawnpan kipan, biakinn lam na ding a kisam bangbanginvaihawmsak hi (Ezra 7:11-28).

Hih laibute gel’ thubulphuhpi in, Pasian’ vaihawm-sakna, a kamciam tungah a cihtakna cihte a hihi. Mihingtein bangzahin awlmawhlo, lungsim toi, lungsim khauh mahtaleh, Pasianin a kamciamte tangtungsak teitei hi. A silapatungtawnin, anangh azawm mahmah amite khanglokipuahpha dingin samkik hi.

“Tua kipuahphat kikna pen, salpan hong ciahkikkhit, Zerubbabel, Ezra leh Nehemiah te’ makaihna tawhkibawl a, hun nunung khalam ki puahphatna maleep a hihi.A beibang Israel mite in galte bawlsiat gawpna tawhthaneem mahmah hi taleh, amau tungtawnin Pasianin athukhamnate leitungmite muhtheih dingin pulak sawmhi. Biakpiakna maan taktak leh a siangtho kammalte akemcing mite hi ding uhhi” (EGWhite, Prophets and Kings,laimai 677).

Ezra leh Nehemiahte in tangthu kizom hi uh a,Pasian’ mite gam kipuahphat laitak ahi uhhi. Chapter 23sungah tangthu ki ciamteh hi a, a thupaidan a kibang ahiuhhi. Tua tangthu bunih tegel simpha leng, Pasian in amite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi.Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamtehhilozaw a, a thulu zui a kiciamteh peuh a hihi.

Ezra leh Nehemiahte in, biakinnpi lamkik dinghilozaw (Ezra ciahma kum 50 lai 515 BC in kizo khin) a,Jerusalem thaklam kik ding, ukzawhna aana, mipitethuneihna leh hong paiding Meesiah lampi sialsak ding ahihi.

Tu quarter sung Pasian’ kammal te na sim ciangin,Topa in na lungsim hong lawngin, na ngaihsutna te hongpuahphatsak in, lawptak leh thumaan takin anung zui theidingin thupha hong pia tahen.

Jiri Moskala in, Andrew University Seventh-dayAdventist Theological Seminary ah, Laisiangtho lui lamsang aSiamtuampa a hihi. 1999 kumin Andrew University hong tunghi.Tualai hong tun ma in, Czech gamah ordained pastor, makaileh sangsiapi cihte semhi. Pasian thukan kipawlna tuamtuamah kihel hi. Czech pau leh English pau in laibu tampi gelh lehendik hi. Jordan gam Tell Jalul ah tangvan tawhkikna(archeology) ah zong amah kihel thei hi.

Laigelh : Jiri MoskalaOctober, November, December 2019

Page 4: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

7 8

Lesson 1: Sept. 28 - Oct. 4

TANGTHU HONG PHAWKSAK:ZERUBABEL LEH EZRA

Sabbath Nitaklam Sept. 28

TUKAALSUNG SIM DING: Jeremiah 25: 11, 12; Daniel 9: 1,2; Ezra 4: 1-7; Isa. 55: 8, 9; Ezra 7:1-28.

KAMNGAH: Persia kumpi Cyrus in hibangin ci hi;“Vantung Pasian Topa in, leitung kumpigamkhempeuh keima tungah hong piakhin a,Judah gamsung Jerusalem khua ah amaadingin biakinn khat ka lamsak dingin hongsawl hi.” (Ezra 1: 2).

Jeremiah laibu sungah Pasian in, amite, Babylonah kum 70 sal a tankhit uh ciangin ciahkik dinginkamciam pia hi. A ciahkik theihna dingthu kumpipa Cyrusin pia ding hi. Pasian sathau nilhsa (Isa. 45: 1) Cyrus in BC538 kumin, Pasian’ mite suahtakna pia a, a gamvuahciahkik in biakinnpi thaklam dingin thukip pia hi.

Biakinnpi aki thaklam nading a thupia Pasian(Cyrus hilozaw) hizaw hi. “Jerusalem kilamkik ding a,biakinn pen, Na bulpi ki phutkik ding hi” (Isa. 44: 28).Biakinnpi ki thaklam na’ng in Pasianin, kumpipa Cyruslungsim tokin, phalna piasak hi.

Pasian’ sawlna a mang lianliante imuh cianginthangah huaimahmah hi. “Tua ciangin Judah lehBenjamin sunga innkuan lutangte, siampite leh Levi mite,Jerusalem ah Topa’ biakinn a lamkik dingin, a lungsim

sunguh ah Pasianin a suahsak mite khempeuh a kikhawmuhhi” (Ezra 1: 5).

Hihtengah, Pasian sawlna lianpi thumang takin asemte i mu thei hi. A hoihpen in septheih nadingin, Pasianin itna taktak tawh amite’ palai sepsak tawntung a hihnaphawk ding a kisam hi.

SUNDAY September 29SALPAN A CIAH MASATE

Jeremiah 25:11, 12; 29: 10 leh Daniel 9:1,2 simkaakin. Salpan a ciahkik masak bang hun haim? Tua ciahkiknain bang genkholhna tangtungsak hiam?

.....................................................................................................................................

Tua ciahkik masak nadingin, Topa in kumpipaCyrus thuzawh in phalsaka, kamsang Jeremiah kum 70genkholna tangtungsak hi. Judah gam kum 70 sung hawmding a, Babylon khutsung tungding (606-605BC leh 537-536BC ah tangtung) a, tua khitciangin Pasianin a ciahkikna’nguh lampi honsak kik ding hi. Daniel in Jeremiah laia sim ciangin, ciahkik na’ng kamciam namu hi. Daniel 9sungah, kum 70 hunte bangmah kikheelna meel omsaloa, kumpi gamthak Persian Empire bang hongtung khinlianghi. Tua ciangin Daniel in Pasian kiangah a kamciamtetangtungsak dingin hehpihna ngen hi. Daniel 9: 24-27sungah, Pasian in tuate thei a, ngiimna zong nei ahihna,amau mawhnate ading a sihsak ding cihte ngiimna neiahihna nalak hi. Pasian in Daniel kiangah, “lungkhamke’n, gumpa taktak (Zeisu) hongpai ding hi” ci hi. A sawtloin Pasian in, Cyrus lungsim khoih in salte suahtak na’ngthupia sak hi.

Page 5: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

9 10

Ezra 1 sungah Israel mite kikhahkhia in Jerusalemah ciahkik in, Topa a ding inn lamding cih kiciamteh hi.BC 539-537 kikal sungtengah Thu kipia hi. Cyrus in mawkciahkiksak beklo in, biakinnpi sungpanin Nebuchadnezzarlaksa vankhem peuh leh vandang a tuamtuamte piakikhi. Egypt pan a pusuaklai in, van tampi a kipiak hongphawksak kik hi. Hih ciahkikna masa ah numei naupangtawh mi 50,000 bang ahi uhhi.

Laisiangtho sungah bang kamciam dang a tangtungomhiam, ama kamciamte muang peuhleng, ama’n imailam thukhempeuh hong theihpih gige cih khamuannakoici ngahtheih ding hiam?

MONDAY September 30KUMPITE LEH THUPIANGTE

A ciahkik masate in Pasian biakinnpi lamkik dingmawhpua uhhi. Biakinnpi a lamkikna ah langdona tampitei damsin lai dinghi. Tu in Persia kumpi kilaihna inbiakinnpi lamkikna bangzah subuai cih i sin ding hi. Ezraleh Nehemiahte nungah bangthu omcih theileng amauthupuakte thupitna i telzawsem dinghi.

Ezra 4:1-7 simin. Biakinnpi lamkikna a langdokumpi kibanglo teng kuateng hiam?

....................................................................................................................................

Anuai ah Persia kumpite a hun kizom diudeu inmin kigualsuk hi. Ezra leh Nehemiah laigelhte tawhkizopna a nei hi. Babylon gam Cyrus in BC 539 kumin azawh teh, Persian gam hong kipan hi.

Cyrus II the Great, (559-530BC);Cambyses II (530-522) BC;Darius I (522-486BC);Xerxes I (485-465) BC

(Esther tangthu sungah Ahasuerus kici)Artexerxes I (465-424) BC.

Ezra in, hih kumpite a khangzui dimdiam in laklohi. Ezra 4:6-24 sung biakinn lam a kilangdona thute bangpenalian 5 sung thute sangin masazaw hi. Ezra 4 sung a, XerxesI (Ahasuerus) leh Artaxerxes I tepen, Ezra 5,6 sung akumpipa Darius I thute khit ciang hipan lai hi. Hihte inmitampi lungsim buaisak mahmah hi. Tu quarter sungtengsinphot leng, a thupiangte a kizom dimdiam in tel leng,Ezra leh Nehemiahte thupuak i telpha zawdiak ding hi.

Laisiangtho sung thute in nalungsim hong buaisakngei hiam? Cih na’ng natheihloh khatpeuh hong pianciangin, Pasian muan dingna kisin ngei hiam?

TUESDAY October 1A NIHVEINA HONG CIAHKIKTE

Ezra 7:1-10 leh 8:1-14 sungtengah, kumpipaArtaxerxes I in, BC 457 kum in, Ezra leh a-ut khempeuhJerusalem ciahkik theihding phalna pia hi. Kumpipa lehEzra kizopna ei theihpih tampi omkhollo hi. Ezra 8 sungahhong ciahkikte ki ciamteh a, Siampite masa in, kumpiuliante’n zui a, mipite’n zom hi. Innkuan 12 ki ciamtehphadiak a, Israel nam 12 teng phawkna hihtuak hi.

Pasal 1,500 bang pha uh a, numei naupang tawh5,000 leh 6,000 kikal hihtuak hi. Zerubbabel leh Joshuatawh a ciah masate sangin tawmzaw thampek hi.

Page 6: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

11 12

Ezra 7: 1-10 simin. Ezra’thu bang omhiam?

.....................................................................................................................................

Ezra in luahsuk siampi leh lai-atpa a hihi. Israelte’siampi masapenpa Aaron suan siampi mah hipah hi. Ama’laibu sungleh Jewte’ tangthu sungah Ezra in mi thupi khata hihi. Kumpipa Artaxerxes’ lai-atpa ahih namel ki theilohi. Hih alaibu i sim ciangin, a sepngeisa lai-at nasepsemzom bangin a siamnate kidawk hi. Kumpi Artaxerxestawh nasemkhawm ngei ahih manin, Israelte ciahkiknamakai ding a ki sawl zong hihtuak hi.

Ezra 7: 6 leh 10 in, amahpen a “siam” leh a “kipia”lai-atpa aih keileh Siapa hihtuak hi. Siam icih teh,thuciapteh leh zaksak “manlang” cihna a hihi. A lungsimmanlang, muhna zai leh Pasian’ thukham itpa a hihi.Israelte ciahkikna makai ding a kiteelna mahmah intuabang a hihna hong lak hi.

Ezra in “Pasian’ thukham sin in, zuihding kipia”(Ezra 7: 10) ahihna phawkin. Tuathu nang nuntakna sungahnakoici zatsawm hiam?

WEDNESDAY October 2ARTAXERXES’ THUPIAK

Ezra 7: 11-28 simin. Kumpipa’ thupiak sungah bangkihel hiam? Tuate Israel mite’ ading in banghangin thupihiam?

.....................................................................................................................................Artaxerxes’ thupiak in Cyrus’ thupiak masak tawh

kinaih hi. Kumpipa in a ut khempeuh, a diakdiak insiampinam pan ci hi. Marashu’ ciaptehna bang hileh, Jew

a tamzaw in, Persia gamsungmah ah (Esther’ tangthu sungombang) nuntakna’ng zongin omsuakzaw uhhi. Kumpipain Euphrates gungal khempeuh a-om, sumkemte tungah,Ezra in “Topa’ biakinn tuabangin a minthang thuah dingin”(Ezra 7: 27) a kisap bangbang vaihawmsak dingthu pia hi.Pasian’ thukham ahi a, gam’ thukham ahi zongin hoihtakzui dingin, kumpipa in, Ezra tungah mawhpuak a dimin apia hi. Hih thupiak in, kipawlna khatpeuh ading thupimahmah banah, Israelte in a gamuh puah phat kik nadingin lampi a honsakna a hihi.

Khuapi leh biakinnpi puahphat kik ding thu a piakmanin, Ezra’ Pasian pen kumpipa’n um ahi diam? Ataxerxesin “Jerusalem a teng Israel’ Pasian” ci ngiat ngiat hi.Kumpipa kammal zatte in, Pasian pen, thoih akuldentualsuak pasian khat in mu cih kitel hi. Amah leh atatetungah tualsuak pasiankhat a hehsak noplohna a hihi (Ezra7: 23). Tua banah BC 457 kumin, Egypt te’n, Persia kumpilangdo citciat uh himah taleh, Judah gambup in Persiakumpi tungah thuman citakna ngahna’ng zong hihtuak hi.

Kumpipa in, Ezra leh Nehemiah tawh kizommahmah hi napi in, Pasian um zolo hi. Laisungah thu-ummikhat a suahna omhetlo a, Pasian in thu-umlo mite zongzangthei veve cih ciangbek ahihi.

Natna leh thuakna tampite lakah, Pasian in leitungkhempeuh ukhi ci in imuhna tungtawnin, Amah i koicimuantheih ding hiam?

THURSDAY October 3PILNA THUPITNA

Ezra 7:6 leh 10 simin. Hih munte in, biakna lam pilnaneihding bangzah thupi cih honglak hiam?....................................................................................................................................

Page 7: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

13 14

Ezra in, Pasian tungah a ki pumpiak mahmah leh,Pasian’thu banglian in siamsin, khentat a gamta pa ahihmah bangin, Israelte lakah nasem dingin nakilawmmahmah hi. EGWhite in a kitelzaw dingin a genna ah:“Aaron suan ahi Ezra in siampi sinna aneih banah,bumtawi, aitawite, aksi khutlam et pilnate zong, Medo-Persia mipilte kiangpan sinngei hi. Ahihhang tuate tawhlungkim zolo a, Pasian’ tungah ki pumpiakin, ama deihnabawl dingbek ut hi. Tua ahih manin ‘Ezra in, Topa’ thukhamsinin zuihding leh, Israel mite ahih dingin amah kipia hi’(Ezra 7: 10). Tua in kamsangte leh kumpite tangthuciaptehnate kisin dingin Ezra lawpsak hi. Israelte tangthusungah, Topa in, Jerusalem kisiat ding a phalnathu amitelawki gamte ah saltan ding a deihna thuteng a mukhia hi.”Prophets and Kings 608.

“Anuntak sungteng, haksatna tampi lakah kiptakinomin, Pasian thubu hoihtak in kisin hi. Thukhambuteangah zahzah kaikhawm in, bu tampi bawlin hawmkhiahi. Mi tampite in laisiangtho bu neisak a, genzawkloh pilnatampi khangsak hi.” laimai 609.

Milimbiate upnate kisinkhin hi napi, diklo hi cihmu in, Pasian’ kammal leh thukham sungpan thumanthutak zongzaw hi. Milimbia bumtawi aitawite laigelhte zonghoihthei mahmah hi napi, thuman thutak hihetlo cih amuhmanin, tuate sinzom nawnlo hi.

Tuni tuhun in zong leitungte’ honghilh thute koicibangin sinlo in i omthei diam?FRIDAY October 4NGAIHSUT BEH DING: EGWhite, “Ezra, Siampi leh Laitheipa”cih thulu Prophets and Kings, laimai 607 - 617 simin.

Ezra in kuhkal takin a nasepnate ngaihsun in: “Ezrain Pasian’ Kamtaipa hong suak a, vantung ki ukna pilnatemite hilh hi. A khan tawntungin a omna peuhpeuh ah

laihilhsia semhi. Thuman thutak mite a hilhsawnnatungtawnin, ama siamna zong khanbehbeh lai hi.Laisiangtho thuman thutak teci pangpa hong suak hi.”EGWhite. Prophets and Kings, laimai 609.

“Tuni tuhun adingin, mawhna awlmawh selo inomsak ziaulo, ei hong khanglosak ding leh Pasian a zaktakmi, Ezra leh Nehemiahte bang mi, i kisam hi. Mawhna akibawl ciangin, paulo hamlo in omziaulo, zuau itnapuantungsilh khawng tawh siin ziaulo mite nasep dingahihi. Pasian in, mi maitang zahtaktuam neilo cih thei in,mi tawmkhat tungah nasia takin khauhpaina in, mitampite tungah hehpihna lak thei ding hi. Siatna deihtaka nial mite tungah Khazih’ Kha hong kilang ding hi.”EGWhite. Prophets and Kings, laimai 675.

KIKUP DING DOTNATE1. A lamdang mahmah Topa’ kamciamte tampitak i nei

hi. Tua mahbangin Topa in kuamah peuhmah zawhthawhthu in hong hih hetlo hi. Tua ama’ hongkamciamte a tangtun theih na’ngin, bang teelsiamna ineih a kul diam?

2. Daniel 9: 1 - 23 sung a thungetna simin. Nangma adinginnazattheih pahding bangthu namu hiam? Daniel inbang hih a, bang lungsimpuak nei, bang ngen cihna hi.Tuhun in i zattheih ding bang a om tam?

3. Thursdayni sinna sungah, EGWhite tungtawnin, Ezrain a nasepna ah a kuhkalna, Pasian’thu a bulphuhnacihte i mukhinzo hi. I pawlpi leh eimahmah adingin,Pasian’thu bulphuhna in bangzah thupi cih hong musakhiam?

Page 8: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

15 16

LESSON 2: October 5 - 11

NEHEMIAH

Sabbath Nitaklam Oct 5

TUKAALSUNG SIMDING: Nehemiah 1-2; Thuhilhkikna 7:9;Late 23:1-6; Gamlak vakna 23: 19.

KAMNGAH: Hihthu ka zakciangin, tusukin kakap niloha, nitampi sung antangin vantung Pasiankiangah thukangen hi. Ka thungetna ah, “Aw,vantung Pasian, Topa, nang hong itin,nathupiakna azuite tungah, thuciamnalimtakin azui, a lian a kihtakhuai Pasian aw.”(Nehemiah 1: 4,5).

Pasian’ kamciam a tangtunna in, salpan mi pawlnihciahkikta uhhi. Pasian in pawlkhatmah a kigingsa inomsaklai hi. A nunungpen pawlte tungah mawhpuakliankhat kipia hi. Amasa nihte in Jerusalem khuapi lehbiakinnpi lamkik kipanthei hinapi a kimkotpan inlangdonate hangin semzom thei nawnlo uhhi. A kimkot agamte in, Israelte peuhmah gam thahat gamlian khat hongsuak kik ding laulua uh ahih manun, khuapi leh biakinna lamkik theihloh na’ngun ana buaisak den uhhi (Ezra 4:6-24). Israelte hong ciahkikna in, amau ading lauhuainahongsuak hi. Ahih hang Pasianin amite pen, launakhawngtawh mawk khawl ding in a sapkhiat hilohi. Tuanasep zawhdong asem dingin, Pasian in, midang khatsapbehlai hi. Ama min in Nehemiah hi a, Topa adinginnasem ding hi.

SUNDAY October 6NEHEMIAH IN THUSIA ZA

Nehemiah’ laibuin, Daniel’ laibu tawh kibatna neihi (Daniel 1: 1, 2) sim lecin thusia omhi. Mi tampi takte inapu apa gamah hong ciahkik mah ta leh ngaisut zahinnuamsa khollo uhhi.

Nehemiah 1: 1-4 simin. Banghangin Nehemiahlungkham mahmah hiam? Azak thusiate bangci dawnkikhiam?

...................................................................................................................................

Salmat Jew pawlkhatte pen, Persiate gampi 4 lakpankhat ahi, Shushan gam ah ki koih a, tualai ah Nehemiahzong vakihelkha in, kumpipa’ haitawi vasem hi. “Kasanggampa Hanani” cihkhat Nehemiah 7: 2 sungah om a,tua zong Israel mi maimai khat mah hihtuak lel hi. TuaHanani tawh a kihonate in, Ezra, Jerusalem a tunkik khit,B.C. 445 kum November kha laizang leh December khalaizang ciangdong hun sungteng hihtuak hi. Hananithupuakna ah, Jerusalem in, a lauhuai mahmah dinmunah omcih pulak hi. Khuapi kulh a lamzawkma in, galte insuksiatsak zelzel a, galdal omlo muanhuailo in omzel uhhi.

Samaria mite’n zong khuapi kulh suksiatsak cihkiza a, thukician bel hi samlo hi. Gungal mite in langdonakam a pau manun, Kumpi Artaxerxes in zong tua lamkiknakhawlsak hi (Ezra 4).

Biakinnpi bel kilamlam napi’n, akem acing dingmite khuasung omtheinailo a hih manin, ki zosiangtheilohi. Hih thute in, Nehemiah lungsim nasak mahmah

Page 9: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

17 18

T-2

a: Jew te’n hong ciahkik pongmawk uh hangin, Pasian’ minthangsak zolo uhhi. Galte a kihtak manun, Pasian innpileh khuapi siangtho koihdah uhhi. Nehemiah in Pasianzuanpah hi.Jewte in upna neu hi, meidawi hi cihbanginpaulam tuamtuamte zang hetlo in, khukdin in, Pasiantungah thungen hi.

Hih thusiate tungtangah, Nehemiah in kapkawmin,antang, thungen hi.Tua mahbangin, eite’n zong haksatnahunte ah, Topa bangci naih ding cih hong hilh naci hiam?

MONDAY October 7NEHEMIAH THUNGETNA

Nehemiah 1:5-11 sung simin. Tua thungetnasungah a kilamdang thu bangteng omhiam? Mawhneitelakah amah kikoihin thu a nget, banghang hi ding hiam?

.....................................................................................................................................

1. Pasian aw Nangmah nalian a hehpihna nakidim hi. Nehemiah 1: 5.

2. Kong thunget hong ngai in. Neh. 1: 6.3. Mawh pulaakna Neh. 1: 6, 7.4. Na thuciamte limtakin nazui hi. Neh. 1: 8, 9.3. Kote nong gumzo hi. Neh. 1: 10.2. Kong thunget hong ngai in. Neh. 1: 11.1. Pasian in hauhna leh hehpihna hong pia hi. Neh. 1: 11.

Nehemiah thungetna sungah, Pasian liatnahehpihna leh amau mawhna hang a gupkhiatna dingthumna vive a hihi. Daniel 9 sung a Daniel’ thungetnatetawh ki zawitawn mahmah hi. Nehemiah in kahna thumna

tawh panpah lozaw a, Pasian’ liatna, lamdanna leh athuciamnate kiplet ahihna leh a thumaannate pulak masahi.

A thungetna sungah, Pasian’ kamciam tawh kisaiin, Nehemiah in “Ciamteh” cih kammal zang hi. Kathumanloh uh ciangin nong thehthang a, nong kaikhawmkik in nong thaksuaksak kik hi cihi.Kamciam masatangtung khin a hih manin, a nihna nong tangtunsakna’ngin, nang kongzuan uhhi. Pasian’ kamciamte tangtunsakding phawkkik na’ngin Ezra in lau hetlo in pulak hi.Ama’ kamciamte i pulakna hangin Pasian lungdam hi.Tuate um in muang ding, gingtak a genkhia dingin hongdeih hi. Pasian’ kamciamte pulak zelzelna in, lam-et beilaitakin, muanna hong piangsak hi.

Tu laitak lianin Pasian’ kamciamna pulak dingnatheihpak a om hiam? Tua kamciamte pulak ding thadahlohding banghangin thupi mahmah hiam? Na lungkiat lehbang a ci tam?

TUESDAY October 8NEHEMIAH PAUKHIA

Nehemiah pen Kumpipa’ haitawipa hi cihi (Neh.1:11).Haitawi cihbel nasep thupilua hihtuaklo hi mahleh,kumpipa tawh kizopna tampen a, huzaap nei mahmahnasep a hihi.Kumpipa a sukha thei ding, sihtheihna dingtea ciam masapa ahihi. Persia mite in, haitawite penthupisak mahmah a, milianpi mahin ngaihsun uhhi. Etpak dingin, Assyria kumpipa’ haitawipa Esarhaddonzongkumpipa nuai alianpen pa hipah hi. Nehemiah zongulianpi khatmah nahi a, Jewte ading pausak theihna dinginPasian kiangah phalna ngen hi.

Page 10: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

19 20

Nehemiah 2: 1-8 sim lecin, Nehemiah’ thungetnaleh antanna hangin bangthu piang hiam?

...................................................................................................................................

Tua thungetna BC 444 kum Nisan (April)kha sungahkidawng hi.Kinawngkai saknathu, Jewte leh Hanani inNehemiah kiang a pulak khit kha 4 pai ta a, amahin zongtua kha 4 sung antang thungen napi bangmah ki lamdannaommel lo hi. Pasian’ vaihawmna bel picing mahmah hi.Pasian in, Kumpipa’ lungsim nipsak a, a dawnna piasak hi.

Haitawipa khat tawlkhatsung khawlsak in, gamdangpekah ulian semsak cihpeuhmah pen ngeina zong hi khollohi. Pasian in Nehemiah hopih a, Kumpipa Artaxerxes I inzong, Judah gam ukdingin Nehemiah sawl hi.Kumpinu gennabang hileh, ngeina ahi khollo,zudawn pawi ah kumpinuvakihel thei hi. Nehemiah in Jerusalem thugen pak tuanlohi. Kumpipa tawh kisaithu bekmah gen hi.Tua ni in kumpipakiangah a gen leh, kumpipa’ lungsim kizo tahi.

Nehemiah leh Daniel’ dinmunte a kibanna banggending inei hiam? Nehemiah’ gamtatnate Kumpipa inpakta ahihna bangci’n ki pulak hiam?

WEDNESDAY October 9NEHEMIAH KISAWL

Kumpipa in Nehemiah tungtawnin gungal ukpiteahi, Heronite mi Sanballat leh Ammonite mi Tobiahtelaikhak a, Nehemiah’ nasepna a zawhdong galdalsak dinginsawl hi. Tua banah, gamsingmangpa Asaph kiangah zong,kulh leh biakinn kongpite bawlna ding, Nehemiah kisapbangbang, phatsing, dolsing vaihawmsak dingin vaikhakhi.

Nehemiah 2: 9, 10 sim lecin; Nehemiah leh Jewtein, bang langdona peuh thuakuh cih hihmun in gen hiam?

...................................................................................................................................

Nehemiah in BC 445/444 kimtengin Jerusalemhongtunghi. Nehemiah in sepding a kipattheih main,ukpipa kiangpanphalna aki ngetlai pan kipan, langdonaompah hi. Tobiah cih minpen Jew pau in “Topa hoih” cihkhiatna nei hi (a tapa min Jehohanan zong “Hehpihna dimTopa” cihna hi) a, Ammonte ukpi semhi.

Jerusalem kimkot ah galdim hi: saklampanSamaria gam ukpipa Sanballat,nisuahna lampan Ammonukpipa Tobiah, khanglam pan Edom leh Mob a len, Arab miGeshem (Neh. 2: 18, 19) cihte ahihi. Nehemiah in makai asepna hangin “a kinengniamte” ading bangmah sepsakthei-tuanlo hi.

Nehemiah in “Jerusalem hong tunlai in, a kimkotpandawibiate in hazatna tampitak na nei uh thamlo, mi thupikhat ahih manin, galkapte’n cing hi.Tuate lak pan asiapenpen in, Haronite mi Sanballat, Ammonite mi Tobiahleh Arab mi Geshem cihte ahi uhhi.Hihte in, Nehemiahgamtatna khempeuh encik vilvel in, a nasepnate koi ci daltheihding cih lampi zongden uhhi” (EGWhite Prophets andKings, laimai 635).

Laisiangtho sungah Pasian ading nasepna akhakahal om bangpeuh i mu hiam? Sabbathni cianginnakhaanpih tetawh kikum dihun.

THURSDAY October 10NEHEMIAH NASEM DING KITHAWI

Pasian in Nehemiah a sap banah, akisam bangbangpanpih, vaihawmsak, pilna pia ahih manin, amah daupai

Page 11: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

21 22

mahmah hi. Thungetna leh kidopna tawh mapang hi.Pasian in ompih cih thei gige napi, a nasepna ah mawkseptuanlo in hoihtak ngaihsun in semveve hi.

Nehemiah 2:11-20 simin. Khuapi kulh lamkiknadingin bang kiginna peuh bawlkhol hiam?

...................................................................................................................................

Makaihzia: Sinna 1:”Ka Pasian in ka lungsimsungah hong suaksakthu kuamah ka genkei hi” (Neh. 2:12)Nehemiah in ci hi.Galte kiangah genlo bek thamlo, Jewmakaite kiang na-ngawnah genlo hi.Akul bangbang asemding hihtuak lel hi.

Sinna 2: Na khatpeuhpeuh mipitung a pulakma in, innpanhoihtak kiging kholsitset khinzo hi.

Sinna 3: Nasep ding khat a pulak ciangin, Pasian’makaihna pulak masa a, tua khit teh kumpipa kammaltetawh zomzel hi.Ki aapna a neihma un hanthotna pia zel hi.A lamdang mahmah Pasian’ ompihnate hangbek mahin,gal leh sa lakah khuapi leh biakinn a lamkik ahi uhhi.Nehemiah leh mipite’ antan thungetna tungtawnin, Pasianin, lampi a honsak a, amau unzong hangsan takin semngamuhhi.

Nehemiah 2: 19, 20 simin. Nehemiah’ upna hongkoici pulaksak nasa hiam? Thuhilhkikna 7: 9; Late 23: 1-6 leh Gamlakvakna 23: 19 cihte in Nehemiah tungtang banghuhna hongpia thei tam?

.....................................................................................................................................

I kampaute in i upna hong lak hi. Nehemiah inlaptohna kammal bek pau hi. Mite’n amah nuhnau inciamnuihbawl mahleh, Pasian’ thutawh mainawt ding amahbangmah lau neilo hi. Galte khawngin, amah neumuhsimmawhna kam khawng pau mah taleh, kamsiakhawngtawh thuk hetlo in, Pasian’ kammal nusia vetlo hi.Egypt gamah Joseph mah bangin, a Pasian pahtawi dinglau ngeilo hi.

FRIDAY October 11

NGAIHSUT BEH DING: Prophets and Kings, laimai, 628-634 sung “A Kampha Mi Khat” cih thulu tawh, EGWhitelaigelh simin.

Nehemiah pen thunget hatmi a hihi: “Nehemiahin, a mipihte adingin a lungsim sungkhia tawntung hi. Asiangtho deihsakna tawh thungetsak den hi. Kumpipalungkimtheih nading leh Israel mipite thahatkik nading ahih nakleh amah hanciam mahmah hi. Kumpipa’ maiahmaipha ngah nading zong Pasian kiangah thungen hi. ‘Tuniin keimah na nasempa hong daupaisak in, hih mipa’ maiah hong hehpih in’ ci in thungen hi. Ama’ deihnateKumpipa’ maiah a sunma in kha 4 sinsen thungen in ngakhi” (EGWhite, Prophets and Kings,629-630).

KIKUP DING DOTNATE

1. Wednesdayni dotna i dawnna in, laisiangtho lui/thak sungah, Pasian sap mite in bang langdona peuh thuakthei zel uhhiam? Tua bang haksatna thuaklo, Pasian sapmite tungpan bang pilna nangah hiam? Topa’n a nasepzoding hong sap ciangin, lungkiat hetlohna ding bang pilnanangah hiam?

Page 12: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

23 24

2. Nehemiah 2: 18 sim lecin, mikhat teci panna inbangzah vanglian a, Nehemiah in a mipih Jewtetungpan bang thapiakna ngah thei naci hiam?

3. Kumpipa’ huhna lo peuhmah tawh, Ezra lehNehemiah in bangmah hih zolo hi. Thukhatah hihtegel in milimbia mite ukzawhna tawh nasem uhhi. Ipawlpi nasepna ah kuakua hi taleh, hongukzawhnate zangin na i semsiam thei diam?Tuabang isep ciangin, i pawlpi bnagzah kidophuaihiam?

4. Nehemiah 1: 1-11 sungah a thungetna enkik in.Pasian tawh a thukzaw kizopna neihtheih na’ngbang hong huh thei hiam? Ki aap, mawh pulak lehkamciam pulak cihte in bang hong hilh nasa hiam?

LESSON 3: October 12 - 18

PASIAN’ SAPNA

Sabbath Nitaklam October 12

TUKAALSUNG SIM DING: Ezra 7:10; Nehemiah 1:1-11;Daniel 9:24-27; Daniel 8; Rom.8:28,29; Rom. 9; Paikhiatna3,4.

KAMNGAH: “Jerusalem a om biakinn a minthangsakthuah dingin kumpipa’ lungsimah suaka,kumpipa, athu lamlakte leh a uliante athunuam dingin abawl ipu ipa te Pasian iTopa in thupha ngahta hen.” (Ezra 7:27).

Pasian in nasep khatpeuh adingin mi tuamsap aneihiam? Mikhat sangin a dang khat hoihzaw cihna’ng tehnabangahi hiam? Tua tehna in, Pasian’ mai leh mi’ mai ah kilamdang hiam?A tamzaw in dotna nunung tegel manmah ci’ndawng ding uhhi. Pasian in nasep khatpeuh adingin pilna atuampiak zong omthei a; eimah i ki piaktawm manin hongzathunzong omthei lel hi. Eite zong Pasian in hong samsamnapi’n khentel theihding baih tuanlo himah taleh,laisiangtho sungah bel nasep khat peuhpeuh adingin,Pasian in, a tuamsap mi omzelzel hi.

Ezra leh Nehemiahte zong tuabang a Pasian in atuamsapte ahi uh a: a kisia cipsate lamkik ding ahi uhhi.Tua lamkikna ah sepding tuamtuam tam mahmah hi. Amipihte Jerusalem ah ciahkik ding, khuapi leh biakinnpilamkik dingin a makaih uh kul a, a thupi mahmah Pasian

Page 13: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

25 26

tawh a kizop dingdante nangawn ahilh tawmtawm uh kulhi.

SUNDAY October 13EZRA LEH NEHEMIAH KISAM

Ezra a kiteeltuamna hangthu pawlkhat: 1. Amah ut;2. Amah makai khat hi khin; 3. Amah laisiam Sangsiakhat ahihi. Thudang tampi zong omlai mahleh a ki cianmahmah hiteng ahihi.

Ezra 7: 10na in, Ezra’thu bangteng gen hiam? “Topathukhamna” zong dingin, alungsim koici “puahphat” hiam?

...................................................................................................................................

“Puahpha” cih kammal pen Hebrew pau in kun hia,kiging, kikoih, kipsak, kemcing cih bangin kilet thei hi.Akhiatna taktak pen, Ezra in, Pasian zong dingin, a lungsimkipsak cihnopna a hihi.

Jerusalem a tunkhit ciangin, Ezra in, Pasian kiangki aapdante hilhin, Pasian kammal tawh thuhilhna kum13 sung sitset zanghi. Tua kum 13 sungah ki lamdannabangmah omtuanlo himah leh khuapi kulh a zawhtakciangin, kuama sawl kullo in mipite’n amau lawpnatawh hongsem uhhi. Ezra tungtawnin Pasian’ kammal azakte uh bulphuh uhhi.

Nehemiah banghangin ki teeltuam hiam?Nehemiah 1: 1-11 sung simin.

Nehemiah in, Pasian it in mipi vei mahmah hi.Jerusalem lamkik kikhawl cih azak ciangin dahlua hi. Veiilua ahih manin, Ezra mah bangin nasem hi. Eite’ lung sim

sungah, i ukmahmah khatpen, Pasian hong piak hi kholloci in um hihang. Bang hanghiam cihleh, Pasian in, a haksamahmah isep noplohte bek hong sawl hi ci in um thei hihang. Ahih hang, Pasian tawh tonkhawm peuhleng, i sepnopmahmahte pen, Pasian hong sawlmah nahi zel hi. Ama hongsawlkhat vei taktak in sepding a mah’n deih hi.

Na nasepnop mahmahkhat pen, a tua semdinginPasian in hong sawl a hihna, naphutkhak thu khatpeuh aom hiam?

MONDAY October 14GENKHOLHNATE HUN

Tu quarter lesson masa sungah, Pasian inZerubbabel (538 BC) leh Ezra (457 BC) tegel samcihisinkhinzohi. Lesson nihna sungah Pasian in Nehemiah asapna(444 BC)i sinleuleu hi. Hihte pen, Pasian’theihkholhna tawh a kisam ahihi. Kum 70 saltan hun beiciangin Pasian in, Zerubbabel zangding cihthu Jeremiahin genkhol khin hi.

Pasian’ nasem dingin bangkumin Ezra kisam hiam?Kumpipa Artaxerxes thupiak kum mah ahihi. Genkholhnasungah hih kum koibangin kician tuam phadiak hiam?Daniel 9: 24-27 sung simin.

...................................................................................................................................

Daniel 9: 25 sungah, “Jerusalem lamkik dingthu akipiak a kipan, sathau ki nilhpa hongpai dong, kumsagihmun sagih sung hiding hi. Jerusalem kongzing lam pi neileh kulhpi nei in, ki lamkik ding a, kum sawmguk leh nih

Page 14: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

27 28

mun sagih sung kip ding a, ahih hangin buai hunsung hiding hi” (Daniel 9: 25).Kaal nunungpen genkholhna bel aneu27 sungah omhi. Kaalkhat sung ni-sagih a om mahbangin,genkholhna kaalkhat cihpen kum 7 tawh kikim hi (Gamlak14: 34; Eze. 4: 5, 6).Tua ahih ciang, kal 70 cihpen kum 490hi. Tua ahih leh, kaal 70 genkholhna pen banghunin kipanding hiam?Laisiangtho in, khuapi ki puahphat kik dingthupiak kipiak hunpan kipan cihi.

Jew mite ki puahphatna ding thupia 3 omhi. Cyrus,Darius leh Artaxerxes cihte thum ahihi. Tua 3 teng lakpanJerusalem ki lamkik na’ngpen, Artaxerxes bek in thupiahi (Ezra 7: 27, 28).

Kaal 70 genkholhna pen BC 457 kum, Artaxerxes Imaan kum 7 napan kipan hi (Ezra 7: 7-26). Tua BC 457kum mah, Ni 2300 genkholhna (Daniel 8: 14) kipatna mahhizel hi. Hih thupiakna in, atung a genkholhna nihtekipatkum hipah hi. Kaal 70 zong AD 34 kum, Stephenkithahna hangin Gentilete tungah lungdamnathukipuakna tawh tawp hi. Kaal nunungpen i kaal laizangcihpen AD 31 kum Zeisu singlamteh tungah a sih kumahihi.

Daniel 9: 24-27 enpha kikin. Zeisu’ nasepnate kiteltakin hong bangci lak hiam? Hihbang genkholhnate in, eite’upna hong bangci khauhsak thei hiam?

TUESDAY October 15KAAL 70 LEH NI 2300

Hebrew laimal “kisehzo” cih Daniel 9: 24 ah kimua: “kaal sawmsagih kiseh zo” cihteh, “kaal sawmsagih kilakhia khinzo” cihna ahihi. Tua “kisehzo” cih kam mallaisianghto mundangah kizanglo mahleh, Jewte lai sungah

tawpsak, beisak cihna in kizang hi. Daniel 8 in, kum 2,300thu gen mahleh, akipat hun genlo a, Daniel 9 na in, kum490 ki lakhia a cihteh, kum 2,300 sungpan ki lakhia hidinghi.

Daniel 8 simin. A ki telgenlo khenkhat bang a hiam(Dan. 8: 14, 26, 27 hiteng enphadiak in)?

...................................................................................................................................

Daniel 9 sung a kaal 70 thu leh, zing leh nitak 2,300thute a kibang ahihna : 1. Anih tuakun hun tawh kisai;2.Mangmuhna leh a khiatna a kizom (Dan 8 : 26, 27 leh 9: 23); 3. Anih tuakun akhiatna Gabriel in gen (Daniel 8:16 leh 9: 21); 4. A khiatna a kigen khalo munpen zingsangleh nitak 2,300 “ni” peuh zong kici (Dan. 8: 14); 5. Daniel 8sungah mangmuhna leh a khiatna tawmno kihel napi’n 9sungah 8 i khiatna bek om,Ni 2,300 thu zongpen Daniel inzong tello hi (Daniel 8: 27).

Ezra’ thupuakte in, Daniel’ mangmuhna sungah akithei zolo teng hong dipsak hi. A diakdiak in, Khazih ineite aading anasepna ah a kipat hun ding honglak hi.

Kaal sawmsagih leh Ni 2,300 thupaizialimtawhakisuaihna laipi lim-etun.

WEDNESDAY October 16PASIAN’ TEELTUAM

Pasian in, ama’ nasem dingin, eite hong teeltuamcih ki genpha mahmah hi. Tua teeltuam cihtawh kisai mitampi in muhdan tuamtuam nei uhhi. Laisiangtho in hongteeltuam nathu bangci gen hiam?

Page 15: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

29 30

Rom. 8: 28, 29 simin. Bang dingin Pasian in hongsama, bang dingin hong teel hiam?

...................................................................................................................................

Hih laisiangtho mun ah, Pasian in amite, Zeisu meelleh lim pua dingin hong sehkhol cih telgen hi.Eite teeltheihnawnloh dingin, Pasian in gupngah ding leh ngahlo dinghong seh mengmeng hetlo hi. Hong sehkholna penkipuahpha dingin hong sehkhol hi. Pasian’ Tapa meelpuain a lim i lak ding hi. Tuabang in ameel pua dingin, ama’dikna hongpia in hong siangthosak hi ci in, Paul in Rom. 8:30 sungah, teltakin hong hilh hi. Ei leh ei khawngkipuahpha tawm ding hilo in, ama’ puahphat theihnavanglian hong kamciam hi.

Rom. 9 simin. Pasian hongsap dan leh hong teeltuamdan koibangin gen hiam?

...................................................................................................................................

Paul in, Rom. 8 sungah Pasian hong teeltuam nathugen hi. Israel mite pen leitung buppi ah lungdam nathutangko dingin teel hi. “Jacob ka it a, Esau ka mudah hi”(Rom. 9: 13) cih kammalte ki telkhial thei mahmah hi. Adeihna taktakpen, Jacob ki teeltuam a, Esau kiteeltuamlohi ziau hi. Jacob pen Israelte Pa dingin ki teeltuam hi.Pasian hong teeldan namnih omhi. Amasa in, mimalkim,Zeisu’ lim leh meel pua dingin hong teel in; anihna, nasepthupi khatpeuh semdingin, mimaltuam teel hi.

Gupkhiat dingin hong kiteelkhin nahihna hangintha nangah hiam? Nang’ deihteelna in, Pasian hongpiak

gupngahna hong taansak theilo cih ahihloh nathu nakoicitelding hiam?

THURSDAY October 17EITE’ MAWHPUAK (tavuan)

Pasian in hongsam cihteei hang, sangding mawnialding cih ei deihteel theihna omlai hi. Hong piakkhonggupna zong santheih leh nialtheih, ei teeltheih ahihi. Munkhat peuhpeuhah hongkoih lehzong eite deihbang ateelding hilai hi. Ama ading nathupi khat semding, amahtawh kibang dingin hongteel hi. Tua bang a hong teelnapen hong gupkhiat na’ng ngiimna ahihi. Ama hongsapnamunah i sepna in, a hongpiaksa gupkhiatna nuntakpihihihna pulak hi.

Saul zong kumpizaa kipia hi napi, tua zah naseplianpi nei dingin, a lungsim Pasian tungah pum aap ngeilohi. Pasian in nasep thupi khat semdingin asap peuh peuhki pum aap khollo lel hi. Pasian in hong teelkhit teh azomteng eima’ deihteelna bang hi a, Pasian’ makaihna zuikeileng, nakhempeuh ki mansuah theilai hi.

Paikhiatna 3 leh 4 simin. Pasianin mikhatpeuhnasep khatpeuh ading a sapciangin bang thupiang ci hiam?

...................................................................................................................................

Eite’ dawnkikna zong Ezra leh Nehemiahmahbangin, dotna omlo in sangmaw ahih keileh Mosesbangin paulam tuamtuam tawh maw cih ahihi. Moses innial phot napi, taisan lo hi. A nialna in, kei hoih ke’ng,bangmah hi ke’ng, zaalian nei ke’ng, hibang pau-awk

Page 16: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

31 32

Pharoah in bangci’n ngaisiam ding, Jew te’nzong hong umke’nteh, amawkna suakkha inteh,Kei kilawm peuhmahke’ng, “kapau olin, zong awk hi” (Paikhiatna 4: 10), siamnanei mahmah ke’ng ci in nial hi. A nunung penpen in midangkhat piahoh zaw in cimai hi. A tangthu i simsim ciangin,Moses pen vangliatna kidim makaipi khat suak hi. Pasianpiak nasep cihtakna tawh asempa khat ahihi.

Nasep khat Pasian in hong sawl cih thei gegu napiin bang paulam peuh i zangthei zelzel hiam?

FRIDAY October 18

NGAIHSUT BEH DING: EGWhite lai Prophets and Kingssungpan Kaal 70 hilh cianna laimai 697- 699 sung simin.

“Khazih hongpai ding hun, Khasiangtho a saanding,a sihna leh Gentilete tungah lungdamnathu a kipiak dingcihte kician takin lak hi. Hih genkholhnate theihtelna leh,Zeisu nasepna a picinna cihte amuhtheih uhpenhamphatna lian mahmah ahihi. Genkholhnate kantel dingnungzuite tungah, Khazih in nak vaikhak mahmah hi.Daniel tungtawn a hong kipia thute ahun zui in,“Laisiangtho simte’n thei tahen” (Mate 24: 15) Zeisu in cihi.Zeisu in a thawhkik khit ciangin, ‘ama’thu kamsangtegennate khempeuh nungzuite hilhcian hi (Luka 24: 27).Honpa in kamsangte tungtawnin hong genkhin zo hi.Khazih’ Kha in tanglai pek panin, Khazih thuak dingtekhempeuh leh a minthan dingthu genkhol khin hi. “(EGWhite Desire of Ages 234).

KIKUP DING DOTNATE

1. Pasian in nang utmahmah khat semdingin hongsamcini. Nang utman a sem mawkmawk hilo in, Pasian’ deihnatawh kituak a nasep kulding cih bang thukhun peuh namuhiam?

2. Jonah tangthu nasim ciangin, Pasian’ sapna adawndan namu ding hi. Bang pilna nangah hiam? Paul akisap ciangin a dawndan tawh enkaak dih in (Sawltak 9: 1-20). Bang kilamdanna namuhsak hiam?

3. “Judas ’ tangthu na simteh, Pasian pahtawimahmah ding kilawmpa’ nuntakna in a dahhuai mahmahin tawp hi. Jerusalem khua a pai madiak in sizaw leh maw,nungzui 12 te lakah kihel in, ki pimuh mah mah lel inkiphawk mahmah lel ding hi” (EGWhite, The Desire of Ageslaimai 716). Judas tangthu ngaihsutsut teh, Zeisu zuak dingbek in “kisam” ahi diam?Tuabang himawk leh tazaa dinghiam?Judas in, ama teeltheih thute a semsem ahihnanatelthei hiam? Ama’ tangthu tungtawnin, nangmaaadingin bang pilna ngah nakisa hiam?

Page 17: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

33 34

T-3

LESSON 4: October 19 - 25

LANGDONATE MAINGAT

Sabbath Nitaklam October 19

TUKAALSUNG SIMDING: Ezra 4: 1-5; 2Cor. 6: 14; Ezra 5: 1-5; Haggai 1; Ezra 4: 6-24;Nehemiah 4; Nehemiah 6: 1-13.

KAMNGAH: “Ahi zongin Pasian in Judah upate huh ahihmanin, Darius kiangah athu vatungin amatungpan thu akingahkik hun dong a nasepzonna uh kikhaktan lo hi”. (Ezra 5: 5).

Ezra 3-6 sungtengah, biakinnpi lamkik aki langdonatangthu thulu daan in kigelh hi. Hihteng telmahmah leng,a thupuak buppi ki telcian ding hi.

Ezra’ min zong 7: 1 pan dawkpan hi. BC 457 kuminamah hongtung a, thute kikhel toto in, khuapi leh biakinnlamkikna zong semzel khawlzel uhhi. Tua khit kum 13 (BC444) ciangin, kumpipa Artaxerxes sawlna tawh, Nehemiahhongtung leuleu a, lamkik nasep zong a nunungpenkipanpha kik leuleu hi. Langdona tampi takmah ommahtaleh, Ni 52 sungin nasep kizo ta hi (Nehemiah 6: 15).

Ezra laibu leh Nehemiah laibu nihgel adingin,Pasian’ nasep langdona pen athubulpi hongsuak hi. Tuaahih manin, langdonate khempeuhpen amau adingin kilatluatna ding omlo hi. Leitung koikoi ah omtaleng, Topa’nasepna hong kilangdo lel ding hi. Satan in, ama ading alauhuai Zeisu’ lungdamnathu a kizeel mengmeng ding

laulua a, langdo thei zahin langdo hi. Ezra leh Nehemiahlaibu sungah, mipite in langdonate koici maingat uh hiam?

SUNDAY Oct 20LANGDONATE KIPANTE

Ezra 4: 1-5 simin. Israel mi a beibaangte in,biakinnpi lamkikna ah midangte huhna, banghangin nialuh hiam?

.....................................................................................................................................

Vengleh paam te’n huh nuamin a ngetnatebanghangin nolh uh hiam? Tua munmah ah a hangthuompah hi. “Galte” in huhnuam in ngenuh cihi. Galte ahihmanin huhna nolhzaw uhhi.

Banghangin “galte” ci uhhiam? 2Kings 17: 24- 41sungah, hih mite pen, gam dang pekpek panin Samariagam a teng Israel mite hawlkhia liangin, aki lutsak tawmmite ahi uhhi. Assyria kumpipa in Siampite sawlin tuagam Israelte’ Pasian thukham te hilhsak hi. Bangbang hitaleh Canaan pasiante tawh gawmkhawm pahpah uhhi.Tua ahih manin, a beibaang Israel mite in, hih biaknate, abiakinnpi sung hong lutpih dinguh lau ahih manun, “Hongnolh ung, lungdam” acih uhmah hoihpen hi.

Hihthu khempeuh abulpi in, tanglai apu apate uh,gamdangah sal dingin a hawlkhia, milimbiakna upnate lehPasian’thu helzau zel uhhi. A kilawmpen dingin cileng,biakinn thak a lamuh ciangin, a kimkot aom midangtetawh kizopna kip mahmah nei zaw leh kilawmzaw ding hi.

Page 18: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

35 36

Hih munsan ah a nolh zawk uhpen hoihzaw ahihnabangdang namuhbeh lai hiam? (Ezra 4: 4, 5)

...................................................................................................................................

Huhtheih ding ngetnate sangnuam hileh, saantheih na’ng bang thugui peuh hoihnasa hiam? 2 Cor. 6:14 in bang hong hilh i ci diam?

MONDAY October 21KAMSANG te’n THAPIA

A kimkot panin gamte’n nak langdo mahmah uhahih manin, Ezra 4-6 sung bang ahih leh, biakinn lamdingbang zong ngatuak nawnlo uhhi. Nungin i cihsa mahbangin, Ezra 4:6- 6:22 sungteng pen khangzui a ki ciamtehhiselo ahih manin, alian 4 na simma in, alian 5 na simmasazaw ding hihang.

Ezra 5:1-5 simin. Pasian in, Kamsang Haggai lehZechariah tegel, Jewte kiangah thapia dingin banghangin sawl hiam? Amau thapiakna in bangzahphattuamna omding hiam?

...............................................................................................

Jewte lau uh ahih manun innlamh nasep khawlphotuhhi. Ahih hangin Pasian in, ngiimna tawh lamkik veveding cih sawl hi. Amaute lau mahmahuh ahih manun,thapiakna khat a bawlsak kulta hi. Kamsangte sawlinpaisak hi. Mite’ langdona mai mai in, Pasian’ nasepna

khawlsak zolo hi. A zenzen in, amau Jewte teekteek mahinlangdo hi mahleh zong, Pasian in tua nasep nusia tuanlo dinghi. Kamsangte zangin mipite hanthawn in seploh phamawhin semsak hi.

Haggai 1 simin. Bang thupuak a, eite aading zongbang thalakna i neithei diam?

...............................................................................................

“Kamsang Haggai leh Zechariah tegel pen, haksatnate phu ding ngiat a kiteel a hihi. Hih kamsang tegel in,mipite haksat buaina a thuakna hangthu pen, Pasian amasakloh uh hang hi cih hilh uhhi. Pasian pahtawi in,zahtakna pia in, Pasian’ mai ah ki niamkhiat uh hileh,biakinn lamding kin masak in nei ding, Pasian’ ompihnangen masa dingin hanthawn uhhi” EGWhite, Prophets andKings, laimai 573, 574.

TUESDAY October 22NASEP LANGDO IN LUNGPHONA

Ezra 4:6-24 sungah “galte’n” Jerusalem a nasepnatekhawlsak nading bang hih uhhiam?

...................................................................................................................................

“Gamsung mite” in Jewte leh a nasepuh langdonalai bawlin, Kumpi Darius leh kumpi Xerxes (Ahasuerus)Artaxerxes zong a kici tungah pia uhhi (Ezra 5, 6). Jerusalemnasep a kikhawlsak theih na’ng kici peuhmah hihtheihtawpin hih uhhi.

Page 19: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

37 38

A kimkot vua gamte in, tua khuapi a ki lamkikpeuhmah leh, Jerusalem khua in atang atuan pan kipanlangdona leh buaina hongpia den ahih manin, kumpipa inzong ama ukzawhna neizo nawnlo dinghi ci uhhi. KumpiArtaxerxes in, Jewte pen, suahtakna ngahna ding lehkumpi langdo kikna ding bekin khuapi leh biakinnpi lamkik uhhi in sangzaw ahih manin; nasep khawl ding thupiaa, a lambeh theihloh na’ng un galkapte sawl in cingsak hi.Tua bangin zawhthawhthu in, Pasian nasepna ki tawlngasak hi.

Ezra 4: 23, 24 simin. Jewte in a innlam uhbanghangin khawluh hiam? Pasian in lamkik ding deihcih theilo uhhiam? Bangthu hong piang hiam?

....................................................................................................................................

Khuapi leh biakinnpi lamdingin Pasian in sam cihJewte in thei cian mahmah napi, langdona nasia mahmahahih manin, lau mahmah uhhi. Tua manin paulam zonguha, “tulaitak lian hunhoih kei, Pasian in, hong deihsak takpileh, lampi khat hong honsak samlo diam, i ciahkik khakkhawng khialzaw ihi tam” peuh cici uhhi. Pasian inhongsam cih thei gige in i nasepna ah, haksatna in honglungkhamsak ciang in, Pasian’ makaihna khawng imuanglah thei hi. Khial khawng i kisa ziauziau thei hi.Lungsim patau in, cih na’ng theilo in, Pasian bulphuh dingsangsik in i lungkia thei hi.

Pasian in hongsam cih thei pipi mah, haksatnaphutkhak ciangin, nalung a hiang ngei hiam? (TuiphumpaJohn tangthu ngaihsun lecin) Bang pilna nangahthei diam?

WEDNESDAY October 23NEHEMIAH NASEP KIPAN (BC 444)

Nehemiah 4 simin. Langdonate maingat in, Jewtein Nehemiah makaihna tawh bang bawluh hiam? Pasianin hongkem lelding hi ci in mawk omsangin, galdo dingin a

kisak uh banghangin hoihzaw thei hiam?

.....................................................................................................................................

Kipan zel khawl zel mah tawh khatvei kipanpha kikuhhi. Thungetna tawh, Nehemiah in, galvilna bawl hi. Sunleh zan, a hunhun in, mi kikhel in, gal hong nai ding vilsakden hi. Khuapi kulh kiimah, innkuan simin, hiam tawisaka, galsim ding kigingsak hi. Nehemiah in ama mite pawlnihkhen a, pawlkhat in nasemin, pawlkhat in, hiam tawisa ingalvil uhhi. Galte tawh akinai pen, kulh bawlte adingin, atuam vilvel in vaihawmsak lai hi. Khut langkhatin leiseek,suang leh masala a tawikawm in, khut langkhatin galhiamzong tawikawm lailai hi. Langdonate maingat sitset uhhi.Amau hihtheih tawp hih uh a, Pasian in zong, ama’ lampanhuh veve hi. Nehemiah’ upna in mi huzaapzo mahmah hi.Tutphah tungah tu in, Pasianin hongsep ding ngakmawkmawklo in, a siamtawp mahun nasem uhhi.

“Amaute kihta kei unla, Na sanggamte, na tapatena tanute, na zite uh leh na inn na lote ading in, galhongdosak, a lian, akihtakhuai, Topa phawkun” (Neh. 4:14). “Eite Pasian in hong dosak ding hi” (Neh 4:20).Hihbangte tawh amau thangah zelzel uhhi.

Jewte in tawlnga saknuam a langdodo mah taleh,Pasian’ kamciam muangin semtentan uhhi. Pasian min

Page 20: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

39 40tawh ahi a, upna hang ahi a, haksatna langdona a omciangin “Pasian in hong dosak” cih phawk in. A nunungpen

in Jewte in, amau nung ah Pasian omkhilkhial cih thei intuabek tawh thala uhhi.

Na nasepkhat peuhpeuh pen, Pasian deihnaahihlam nathei hiam? Theih ding thupi mahmah khatah,Pasian’ deihna bangin nasem nahihlam koici theih dingnahiam?

THURSDAY October 24“NASEP THUPI” SEM

Nehemiah 6: 1-13 simin. Nehemiah in Jerusalemah “Nasep Thupi” sem ahih lam bangci theih hiam? (Neh.6:3). Amah khawlsak nading bangpeuh kibawl hiam?

.....................................................................................................................................

Nehemiah nuntakzia teng alian 6 sungah tampi kiciamteh hi. Sanballat leh Geshemte in, thu-kikumkhawmdingin Nehemiah samsam mah taleh, Ono zaang kuam pengalte huamsung ahih manin, Nehemiah pailo lel hi.Sanballat, Tobiah leh Geshemte in, kulhpi kizo a, kongpi akikhakcip dong bekmah hun ngah uhhi. Persian kumpitein amau kemcing uh ahih manun, galte’n zo zolo uhhi.Makaite’thu mang kei leh bel, galte’n zo thei ding hi mahleh,amau lungkia hetlo in, Nehemiah paulo phial mahleh, ama’thupiaksate zui cinten uhhi. Langdona khempeuhazuihdaan patauh huai mahmah kha ding hi. Tua ahihmanin, amah’n zong “Nasep thupi kanei hi” (Nehemiah 6:3)naci hi.

Leitung dinmun cileng zong, a zahtakkaai mahmah,munsang, kumpipa kiang ah ngaihsutna piaktheih dinmunahi “haitawi” nasep asem hi. Himah taleh, aki siacip khuakhat lellel, puahphatkik pen banghangin “nasep thupi” cithei hiam? Pasian’ min thansak nading nasep ahih manin“thupi” naci hi.

Pasianin biakinnpi a bawlsak ciangin zong, mipi te’nsiangtho tak leh, zahtak huai takin azat theihna dingin,“Siampi” koihngiat hi. Pasian’ sianthona pen kimumengmenglo a hihmanin, Israelte kiangah zahtakna tawhkamai ah hong lut-un ci in sawl hi. Nehemiah in, biakinnhuangsungah mikim lutthei ding himah leh, asunglam zawah lut theilo ding cih nathei hi. Shemaiah in bel, a kammaltawh ahi a, gamtatna tawh ahi zongin, Pasian makaihnalangdopa ahihlam kilang hi.

Tuni tuhunin, biakinnpi omnawnlo phial mahleh,Pasian’ sianthona i bangci muhtheih hiam? Pasian’siangthona i theihtelna in, mawhna tawh akidim eite,singlamteh zong dingin koici bangin hongsawl thei nacihiam?

FRIDAY October 25

NGAIHSUT BEH DING: EGWhite lai, Prophets and Kingslaimai 635 - 660 sungah “The Builders on the Wall”,“Lauhthawn a Sumngetna” leh “Milimbiate ngiimna” cihte simin.

“Nehemiah hun in, muhtangpi a langdote, pawlbawlmahmah napi a langdote khempueh in, tuhun Pasian’ nasemte ading pilna a hihi. Christiante pen, a heh mah mah galte’nhong dolo zaw ding a, thadahna, lung kituak khollohna, lumbek

Page 21: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

41 42

a omna, lawm leh gualte’ khemna te in hong dozaw ding hi”EGWhite, Prophets and Kings laimai 644.

“Nehemiah in, Pasian tungah ki aap cinten in aomna in, galte adingin, lelhna piangsak hi. A thadah khapen, mawhzolna in zawhnop samahmah a, ngiimna kip anei kha sungah, dawite’n luthak sa uhhi. A mainawt upnain thanem mengmeng lohi. Atunglam, anuailam, akimkotah Pasian’ itna kip mu hi. Pasian’ nasem taktakte in,Pasian’ itna sungah bulkip nei ahih manun, cikmah huninlel ngeillo ding uhhi” EGWhite, Prophets and Kings Laimai660.

KIKUP DING DOTNATE:

1. No leh no Zerubbabel leh Jeshua dingin kingaihsununla, gamdang makaite in huhna hongpia nuam in hongngen ci in kineih un. Tua huhnopna a na saanloh uhhoihzaw cih phawkkik un. Adventist i hih mahbangin,upna dangte in, hong pawlpih nuam mahmah cihngaihsun un. Thumaan leh thumaanlo i koici theihtelthei ding hiam? Bang dinmun a zui ding hiam?

2. Laisiangtho sung tawntungah leitung thute in, upnanawngkaisak tawntung cih i thei khinzo hi. TaanglaiIsraelte, Babylon ah a omna mahmah zong pilna lianpikhat i ngahna ahihi. Tua lauhuai nate pial nuamlua ahanciamna in bang lauhuaina piangsak thei zawhiam? Zeisu mahmah Sabbath palsat ci in a kingawhlaitak in (John 9: 14-16), amau mawhsakna inmidangkhat adingin a hoihzaw a paithei a hihna bangnamu hiam? Bang ci bangin ki thutuakna a om theidiam?

LESSON 5: October 26 - November 1

LUNGSIM THUKHAM PALSAT

Sabbath Nitaklam October 26

TUKAALSUNG SIM DING: Nehemiah 5: 1-5; Paikhiatna 21:2-7; Micah 6: 8; Neh. 5: 7-12;Thuhilhkikna 23: 21-23; Neh. 5:14-19.

KAMNGAH: “Tuni mahmah in a lote, a olive lote, a innteuhleh a meet in na lakuh sum, an, lenggahzuleh sathaute, amau tungah piakik un” kacihi. (Nehemiah 5:11).

Hauhna leh zawnna, mizawng leh mihau kikal a kilamdanna te tuni ciangdong mah mite’n lung himawhmahmah uhhi. Zeisu in bel “note lakah mizawngte omtawntung hi” (Mate 26: 11) cihi. Mizawngte huhse kullodanin kingaihsun zaw phial hi. Laisiangtho in bel, eilamsepding peuhmah pelhlo ding deih hi. Ei leh ei Christian ikici ngam diam?

Jerusalem lamkikin a buai mahmah kawmkal ah,mizawng mihau ki deidan na bek hilo in, mihaute inmizawngte simmawhbawl uhhi. A saltan mapekpan kipana omsa khat hi a, a ciahkik uh ciangin zong hong thokikhi.

Tu kaalsung tengin, thukhun lui, Nehemiah nasepdaan, tuhun a kizangte i sin ding hi. I simsuksuk kawmin, tua ki nenniamna a sukzawsak laimal “thukham laimal”

Page 22: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

43 44

peuh vangliansak zawlo in, Zeisu’ nuntakzia kilangsak zawding hi.

SUNDAY October 27MITE’ LUNGKIMLOHNA

Nehemiah 1: 1-5 simin. Hihtengah bangthu pianghiam? Mite’n bangthu hangin kap uh hiam?

...................................................................................................................................

Mipite in, Nehemiah’ makaihna sungah, kipumkhat in langdonate maingat uhhi. Pualam pan hongpaisimmawhnate langkhatah ki pumkhat mahleh, a sunglamah bel, ki thutuak khollo uhhi. Pualam gal nakpitakdokhawm hi napi, a sunglam a kitamhsa ahihi. Makaiteleh mihaute in, amau meetna dingin mizawngte zang theimahmah uh ahih manun, mi zawngte in suahtakna dinginkap uhhi. Innkuan pawl khat in bang annek ding zong neilouhhi. Pawlkhatte leuleu kial tunsungin inn leh lo zuak khinin, bangmahnei nawnlo uhhi. Pawlkhat in, Persian kumpitungpan sum tawi la in, atate uh sal tangsak uhhi.

Haksatna hong tunna bulpi in, kialpi leh phiangsiahhi a, kumpi tungah siah a piak zawhloh uh ciangin, vengtekiangpan leitawi la uhhi. Persia kumpi in zong a siah, Judahgam adingin, kumkhatin ngun dangka 350 (Neh. 5: 1-5) lauhhi. Phiangsiah pia zolopa khat in, leitawi zong masa hi.Kumkhat a piak zawhloh khit, a kumkik ciangin, a leibatsaading vaihawm kulpah hi. Leiba taang in salsuah zongkulzel hi. Leitang a taanuh ciangin, atate sal dingin paisakin nasem in leiba loh uhhi.

Eima nasep khat peuhpeuh hangin haksatnakhatpeuh i thuak thei hi. Eima khialhna omhetlo in zongkinatlawh gawpgawp thei hi. Atung a bangin, kumpithu tawhhaksatna thuaklawh in, a zawnlawh mi zong omthei hi.Zawnna khau in amau mancip in, suahtak na’ng lampiomtheilo hi.

Sum leh pai vai in a nencip mite bangzah hehpihhuai hiam? Laisiangtho in a gengen hi thute tungpan bangthupuak peuh i ngahthei tammaw?

MONDAY October 28LUNGSIM THUKHAM LANGDO

Nehemiah 5:6-8 leh Paikhiatna 21:2-7 simkhawmin.Bang hangin Nehemiah heh mahmah hiam?

...................................................................................................................................

Tuni tuhun teh i zat nawn kholloh hang, sal cihpentanglai panin kizang mah mah hi. Nu/Pa gel in amauteekahi a, tate khat peuh ahi zongin, sal in kizuak ziau uhhi.Nu/Pa in atate sal a zuak theihna’ng thu nei uhhi. Hi mahtaleh, Pasian in, a kizuaksa sal khempeuh, kum sagih acin ciangin khahkhia ding cihi. Mikhat a khantawn a sal asuak theihlohna dingin, Pasian’ vaihawmna ahihi.

Leitawi dingpen, thukham in phalmah taleh, a meetlaakding phallo (Paikhiat 22: 25-27; Siampi 25: 36, 37;Thuhilhkik 23: 19, 20) hi. Tua amau sum meet kilakte in,a kimkot gamte phiangsiah don tawh tehkaak leng tawmlualel hi. Khasim sumlut, 100 ah khat kidong ngiatngiat hi.Kum zalom 7 hunsung, Mesopotamia kumpi phiangsiahbang pen, kumsim in, ngun 100 ah 50 leh antang 100 ah

Page 23: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

45 46

100 himai hi. Kumkhat 100 ah 12 cihpen tawmlua lelhi.Laisiangtho sungah a gengen mite a phunphun napi pen,summeet (Neh. 5:10) lakna ahihi. Na khempeuh laisiang-tho sung leh thukham sungah omsa vive hi napi,banghangin Nehemiah “heh mahmah” hiam? Ngeinabangin gamta lo maw, thipi ngaihsutlua zaw maw?

Nehemiah’ thukhendaan tepen thupi mahmah hi.Lungkimlohna neite zong, thukham palsat hi tuanlo uhahih manin, mawk nutsiat lo in, leitung thukhenna sanginahoihzaw in khensak hi. Hihte pen lungsim thukham apalsat hi bek uhhi. Sum leh pai haksat mahmah laitakin,mimal khat leh khat a kihuh uh kulhi. Pasiannin a kinengniamte lampan hong pang ding a, mizawngtesimmawhna langkhat pan in kamsangte hong paukhia sakding hi.

I ngaihsut khak hetloh laitakin, thukhamkammalte zui gega napi, muhtheihloh lungsim i suksiat-sak kha thei ding hiam? (Micah 6:8) simin.

TUESDAY October 29NEHEMIAH’ GAMTATNA

Miliante leh makaite a kitaaina ah, “no leh no leibamanin salin na kila uh hi” (Nehemiah 5: 7) ci giap mahleh,awlmawhlo uhhi. Nehemiah in bel tuate a dona khiamtuanlo veve hi. Miliante leh makaite taaitaai taleh,phatuamlo uh ahih manun, khawl kul tamai hi. Tuagamkuam ah, milian, huzaapneite tawh a kido ahihi. Gallianpi nei hi phial mahleh zong, a nasep semzom veve hi.

Nehemiah 5: 7-12 simin. Nehemiah in amau’thubangci nial hiam? A khial mipite lampi maan muh kikna’ng banghih hiam?

...................................................................................................................................

Hihthu kikuppih dingin, Israel mipite kaikhawm hi.Mipite kim diimdiam leh, makaite zong, a nenniamnatemaizumin khawlbuang ding cih ngiimna ahihi. Nehemiahnialna penbel saltawh kisai bek ahihi. Jewte in gamdangtekiangpan a mipihte tampi takmah tanhkik khin uhhi.Makaite in amite zuak ding leh tatkik ding amauthuahihlam gen hi. Gamdang mite kiangpan tanhkik napi,amau salmah suak sakkik veve thei ding hiam?

Makaite in tuathu maansa uh ahih manun,bangmah dawngkiklo uhhi. “Note’ gamtatna hoihlo hi. I galahi minamdangte zahkona i ngahlohna dingin, i Pasianzahtakna tawh nagamtat dinguh kilawm hi” (Nehemiah 5:9) ci hi. Nehemiah in a mite an leh tui leitawi daanin “Leibamanin mi kilakna phiatni” (Nehemiah 5: 10) naci hi. Unausanggamte tungah hih ding thukhamte a kipsak ahihi. Mikhat leh khat ki it ding adeihna a hihi. Ama’ deihna penmipite leh makai te’n thukimpih ciat uhhi.

Mi khatpeuh tungah nakhialkha ngei hiam?Thumaan thutak genkhat nahih leh “khial ngeimah” cihding hilel hi. Tua nakhialhna thoihkik ding bangpeuh inhong khawlkik sakthei hiam?

Page 24: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

47 48

WEDNESDAY October 30KAMCIAM KHAT

Nehemiah 5: 12, 13 simin. Kamciam a peelte adingsamsiatna, Nehemiah in bang tangko hiam?

...................................................................................................................................

Makaite in amau suhtolh sate piakkik ding thukimciat mahleh, Nehemiah in kambek tawh lungkim zolo a,thukip thukho dingin, siampite mai ah kiciamsak hi.Tuabang ahihna tawh thukip thukho hong suak in, nidangciangin zong bulphuh in kizang kik thei hi. Banghanginsamsiatna pulaak se hi ding hiam? Nehemiah in, apuansilh sungah van kaihkhop bangin kaikhawm masa a,tua khit teh, a paai bangin a puan singkhia leuleu hi. Hihkamciam a zuilote in a neihsa uh mansuah ding cihnaahihi. Tua hunlai ngeina bangin, thukham a kip nadingin,samsiatna santheih kul hi. Tua samsiatna a kihtakmanun, thukham zong palsatlo tuampah uhhi. Khantohnalian mahmah khat a pian theihna dingin, hihbang in hihding kisam hi cih amah’n ngaihsun hi.

Anuai a laisiangtholui munte in, hih mite adingin,kamciamte thupit zia hong koici lak hiam? Gamlak 30: 2;Thuhilhkik 23: 21-23; Thuhilhsia 5: 4, 5; Siampi 19: 12;Piancil 26: 31.

...................................................................................................................................Kampau theihna pen, a vanglian mahmah Pasian’

silpiak a hihi. Ganhing te’n a neihloh, i kilamdanna khat

ahihi. I kammalte sungah, nuntak theihna leh sihtheihnavang omhi. Tua ahih manin, kampauna, kamciamna iawsuah peuhmah i kikem ding hi. I kammalte leh igamtatnate a kituak ding thupi mahmah hi. Christiantekampau tungtawntin, mi bangzah kikheel in, Christiansuakngei hiam?

Na kammalte in mitung huzaap aneihna phawkin.Bang kammal peuh paukhia a, bang hun a paukhia, koicipaukhiat cihte i koici kidoptheih tammaw?

THURSDAY October 31ETTEHTAAK NEHEMIAH

Nehemiah 5: 14-19 simin. Nehemiah in,banghangin mipite tungpanin “kumpite annektheihnamte” kalhlo sese ahi hiam? (Neh. 5: 18)

...................................................................................................................................

Nehemiah in hih laite a ciapteh hunpen, KumpiArtaxerxes kiang a ciahkik khit, Judah gam ukpi a sepkhitkum 12 khitciang ahihi. Nehemiah in, mipite kiang panphiangsiah la vetlozaw in, ama’ nuntak na’ng nasemzawhi. Ama’ thaman bek thamlo, innkuanpihte thaman dingzong vaihawmsak hi. Zerubbabel pen eitheih ngei ukpimasapenpa ahihi. Nehemiah in “ukpi masate” acih ciangin,Zerubbabel leh amah kikalthu a gen a hihi. Ama zum nasephunsung in, ama’ sum tampi zangin suplawh dikdek zawhi. Kumpi ulian khatin a hauhlawh theihna dinmun ah,amah’n tua hauhna zonglo hi. Amahpen mihaupa khat ahihmanin, mi tampi annek tuidawn ding piakhia hi (Neh.5:17,18).

Page 25: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

49 50

T-4

Abraham in, a kimkot gamte khutsungpan, ama’ innkuantea laakkik lai in ahih tawh (Piancil 14) kibanglian lo napi,Nehemiah in tua thukhun mah a zui a hihi.

Nehemiah 5: 19 simin. Bang a gennuam ahi diam?Lungdamthu tangkona ah, i theihding bang omhiam?

.....................................................................................................................................

Nehemiah in, ama phattuam na’ng zonglo in,Topa’na a semtaktak a hihi. Eima dinmun ciat ah, ettehhuai hi. Mantawmno tawh, Topa’ nasepna khawng baihmahmah lel hi.

Philipians 2:3-8 simin. Eima pumpi kinial cihthukhunpi, tu mahmah in, nangma pumpi tungpan,koibangin kilangsak thei ding nahi hiam?

FRIDAY November 1

NGAIHSUT BEH DING: EGWhite lai, Kamsangte lehKumpite laimai 646-652 sung a, “Zawhthawhthu tawhSumngetna” cihthu simin.

“Nehemiah in, hihbang ki zawhthawh bawlnate azakciangin, ‘amau kahna kammalte ka zakciangin, ka hehmahmah hi’ ci hi. Amah’n ukpi asep dingleh, hih kinenniamnate susia in, thumaan takin ukding cihngaihsun hi. A sanggamte noptuamna zonsak dingin,kuankhia in semngiat hi.” EGWhite PK (laimai 648).

“Zeisu in, a kisam lopi kam mawkciam lohding honghilh hi. Thumaan taktak ahi, himah, hikei cipeuh un; tua

khengvalte peuhmah dawi kiangpan hongpai hi, ci hi”EGWhite, Thoughts from the Mount of Blessings, laimai 67.

“Hih Zeisu’ kammalte in, kammal valkai i pautehong khaam hi. Ahilo pipi ki mawkphatna, thumaangenlohna, kiphatsak kam, thuneu golsakna, sumbawlna ahthumaanlohna cihte khempeuh hong khaam hi. Amaombang taktak ahilote, a lungsim sung ombang taktak apaulo te thumaan kici theilo hi” EGWhite, Thoughts fromthe Mount of Blessings, laimai 68.

KIKUP DING DOTNATE

1. Sumlam leh mimal kizopna khawngah, angkhualna

in mikim lungsimtawng ah, banghangin omthei hiam?

2. Pasian’ mite in, huaihamna koibangin pialthei ding

hiam? Pasian in bang hong vaihawmsak hiam? Anuai

a teng simin. Isaiah 58: 3-12 leh Micah 6: 6, 8.

3. I kampau leh i kammalte in vangnei mahmah hi. John

1: 1, 2 sungah, Zeisu in “kammal” a cih ciangin, bang

a cihnopna hiam? Kammal leh a khiatnate in bangzah

thupi cih koici gending hiam?

4. A beisa kum 2000 peklai in, Zeisu in, mizawngte note

lakah omden dinghi acih lamdang nasa hiam? Tuate i

huh ding ahihi. Ei sang a hamsia zawte ading nasem

dingin bangci thapiak ding hiam?

Page 26: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

51 52

LESSON 6: November 2 - 8

KAMMALTE SIM

Sabbath Nitaklam November 2

TUKAALSUNG SIM DING: Nehemiah 8: 1-8; Thuhilhkik 31:9-13; Mate 17: 5; Sawl. 8: 26-38; Neh.8: 9-12; Siampi 23: 39- 43.

KAMNGAH: “Amaute in Pasian’ thukham laibu sungpanin,a kiteltakin simuh a, a cihnopna a kitelingen uh a, tua a kisim thute a tel nadingun ahilh uhhi.” (Nehemiah 8:8).

Jerusalem khuapi kulh ki zosiang tahi. Nehemiah’makaihna tawh, kongpite pan kipan, nakhempeuh zo siangtahi. Kulhpi a ki zawhsiangna a kimkot gamte in a theihuh ciangun, “Pasian’ huhna” (Neh. 6: 16) cih mu uhhi.Langpanna leh hazaatna genzawhloh nasia mahmahkawmkalah, Israelte in, a nasepuh zo teitei uh ahih manun, a Pasian uh pen omtaktak hi ci uhhi.

Khuapi kulh a zawhkhit phetin, khuapi ukdingin,Nehemiah in a sanggampa Hanani koih a, kulh cing dinginHananiah koih hi. Amaute gelpen khangzui peuh a kiteelhihetlo a, micitak, mi muanhuai, Pasian kihta mite (Neh.7: 2) a kiteel ahi uhhi. Kulhpi pen khaguk kha Elul khasungin ki zo hi (Neh 6: 15).

Tua khit teh bang nasep peuh a omkik tammaw?Nehemiah a lian 8 pan 10 na sungah, kha sagih kha Tishrikha (Nehemiah 8: 2) sungin nasep thupi kipia leuleu hi.Pasian’thu a manuh ciangin, lungdamna lianmahmah ahihna hih santakah ki mu thei hi.

SUNDAY November 3MIPI KI KAIKHAWM

Nehemiah 8:1,2 sung simin.Hih mun in, Pasian’kammal pen mipite ading thupi a hihna hong bangci lakhiam?

Jewte in khuapi kulh kizo khin cihlian leh,Jerusalem ah hong ciah ngeingai uh a, kha sagih khasungin, khuapi laizang mun-awlna ah hong ki kaikhawmuhhi. Kha sagihna Tishri kha pen Israelte ading khathupipen kha ahihi.A kha nikhatni Pengkul ni(Pasianthukhenni ading kiginna ni), Mawh Sawpsiangna ni(anisawm ni, thukhen ni), Buukpawi ni (ni 15 ni, Egyptpansuahtak ni) cihte a om hi.A nikhat ni Pengkul pawiniin,beh makaite in, mipi kaikhawm a, Pasian’ thukhamtesimin, Pasian thu leh khang tangthute kisin uhhi.

Pasian thukhamna a kisin theihna dingin,thukham laibu hong paipih dingin, Ezra kiangah ngenuhhi.Tua adingin, tausang bang bawlsakliang uhhi. Makaitein mipite zawhthawh sawl lozaw a, “mipite” in laibu hongpaipih dingin, Ezra sawlzaw uhhi. Sinai mualtungpan aMoses hong lakkhiat, thukhamna laite, mipite tungah, Ezrain simkhia hi.

Thuhilh kikna 31: 9-13 simin. Topa in amautetungah bang gen a, eite ading bang pilna i la thei diam?

.....................................................................................................................................

Thuhilhkikna 31: 9-13 sungah, Moses in, Israeltekaingah, Buukpawi sung teng amau kikaikhawm in,Pasian thukham simsak hi. Papi pawl, nupi pawl, naupangpawl leh namdangmi pawl cihbangin kikhensak in,thukhamna simsak uhhi.

Page 27: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

53 54

Nehemiah 8: 1 sungah “khe khatkhai bang” inkikhawmtuah diam uh cihi. Thu um mite a ki pumkhatnain bangzah thupi cih hihthu in hong koici hilh naci hiam?

MONDAY November 4THUKHAMNA SIM IN NGAISAK

Ezra in “thukham laibu” mipi mai ah hong paipihhi. Thukham sawm teng bekbek zong nilang sungbangsimkikik mai hi.Moses laibu tengpen, thukham laibu kicia, Piancil pan Thuhilhkikna dong, Hebrew pau in Torahkici hi.”Thukham” ki ci kammal in zong tawmno sungbekhi a,a kitelzaw dingin “kihilhna” cih huai zaw hi.I mailamkalsuanna ah ngiimna bulpi i taisuah lohna dingin lampihong hilhna hi zaw hi. Khang tangthute a simkhit uh ciangin,amaute pen, Pasianin a piansak pan kipan, Joshua hunkantan in amau hun dong Pasian’ mite ahihna uh telsianguhhi.Tangthute, late, paunakte, thupha leh thukhamtetungtawn in, Pasian in amau tungah citak ahihna mu uhhi.Torah laibu sungah “thukham” kihel a,tua banah, Pasianmite Pasian makaihna tangthute kihel lai hi.

Nehemiah 8 : 3; Thuhilhkikna 4:1; 6:3,4; Joshua1:9; Late 1:2; Paunak 19:20; Ezekiel 37:4; Mate 17:5 cihtesimin. Hih mun tengin Pasian kammal bangin i kizop theihdaan ding bang khawng teng hong hilh hiam?

...................................................................................................................................

Ezra in hong tunpan kipan Pasian’ kammalsimkhiatna a neih kum 13 bang phata ahih manin,mipite’n zong zaknophuaisa uhhi. Ki aapna taktak tawhmipite’ khantohna khat peuhpeuh a omtheihna’ng ci in

hanciam mahmah ahih manin, Ezra tungtawnin, Pasianomtakpi cih hong telcian uhhi. Mipi te’n zong Pasian’kammal ahih manin, zaknop samahmah uhhi. Tua maninTorah laibu simdingin hong kipia uhhi. Pasian’ kammalsungah kibualna in, i nuntaksung Pasian tungah ki aapnopna hong piangsak hi.

Pasian’ kammal tawh bangzah nakizom hiam?Umding nakhentat manin, tua khentatna in, Pasian kammaltawh hong kinaisak zaw nasa hiam?Laisiangtho umkeizenzen lecin, tu ananuntakzia tawh bangzah ki lamdangin nungta dingin naki um hiam?

TUESDAY November 5PASIAN’ KAMMAL SIMIN LETKHIA

Nehemiah 8:4-8 simin. Thukhamna laite koicisimkhiat uhhiam?

..................................................................................................................................

Mi 13 ta apha pawlnih in Ezra dinpih uhhi.Mi 13apha, pawl masa in (Nehemiah 8:4), Pasian’ kammalsimkhiatpih uhhi. Mi 13 mah apha pawl nihna in (Nehemiah8:7), laigualte a kitelzaw dingin hilhcian uhhi. Mun awlnaah bangci bangin mi kigual cih ciangdong i theihpihlohhangin, ahuh mipawlnih te’n bel, Torah laibute nuamtak asimtheih na’ngun, hoihtak tawisak (laibute gol in gik a hihmanin, midang in tawisak honsak kul) uhhi. Zingsangpankipan sunlang dong kisim ahih manin, tua mun-awl ahmipite hong kikhopuh kul hi.”A kitel in genuh a, a telnadingun hilh” cih zong (Neh. 8: 8) a kitel dingin phen, letkhiacihna ahihi. Tua abang ahih theihna dingin amaute in,sawtpi a teenna uh Babylon pan hong ciah tuung uh hi a,

Page 28: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

55 56

laibute pen Aramaic pau ahihi. Hebrew pau tawh a kisimkammalte, khangno lamte in telpha nawnlo uhhi. Asimkhiate mahmah adingin zong, amau ading phattuamnangah thei bek thamlo, angaite nuntakpih theih ding lamlakthei pah uhhi.

Sawltak 8: 26-38 simin. Hih santakah, tanglaiJerusalem a thupiang tawh a kibang bang om hiam? Eitepilna ngah theihna’ng bang omding hiam?

...................................................................................................................................

Ei Christian te in, Pasian’ kammalte eima lungsimsung ciatah i tel sitset a, mi khat peuh in hong sawlbang-bang khawng peuh asang mawkmawk ihi kei hi. Midanghong hilhcianloh in telcian ding zong haksa a hih manin,midang in, i telcian theihna dingin, hong hilhcian dingkisamlo cihna hituanlo hi.

WEDNESDAY November 6MIPITE’ DAWNKIKNA

Ezra in, Pasian kammal, Hebrew lai tawh kigelhTorah laibu ahon ciangin, mipite dingto uh hi.Ezra in asimkhiatma in, Pasian a phat masa hi. A simkhit cianginmipite in a khutte vantunglamah lamtosa in “Amen, Amen”(Neh. 8: 5,6) a ci uhhi. Tua khit ciangin a lute uh lei ahngasuk in, Pasian abia uhhi.

Nehemiah 8: 9-12 simin. Banghangin mipite “dahin kap in”a omloh dinguh,makai te’n vaikhak hiam?

....................................................................................................................................

“Babylon pan hong ciahkik mipite maiah, Pasian’thukhamna laite a kisim khiat ciangin, mipite’n amau’mawhnate uh phawkkik uh ahih manun, dah in kapuhhi.‘Tuni pen Topa, note’ Pasian adingin biaknanisiangthoni ahihi; akap amau om kei un...Tu in ciah un.Anlim tuilim ne in thadim unla, anei zolote zong vakholhun. Topa adingin tuni pen biaknani siangthoni ahihi. Topahongpiak lungdamna in note hong thahatsak ding hi’ (Neh.8:9,10)” EGWhite,The Ministry of Healing, p. 281.

Mipite in Pasian kammalte a zakuh ciangin, amawhnate un alungsimte uh sukha lua in, kap uhhi. Pasianeitungah hong kilaak ciangin, hong itna, ahoihna, honghehpihna, a thumaanna leh eite kicinlahna khempeuhphawkin, i mailam hong piang ding lauhuainate i mu theihi. Tua muhtheih phawktheihna in Israel mite dahsak kapsak ahih manin, “Topa sungah lungdamna in na thahatnauh ahihi” (Neh. 8: 10) ci in hanthawn hi.Pasian’ vangliatnaa muan dinguh bek kisam hi.

Tuani pen nituam vilvel, siangthoni, Pengkul Ni(Rosh Hashana) hi a,tuani in pengkul a ki tum ciangin,Tishri kha ni 10 ni, mawhphelna ni adingin, “lungsim”kipuahphat ni ahihi. Pengkul tum ciangin, ki puahphasain, Pasian’ maiah dingding uhhi. Tuani pen Pasian kiangzuatkikni ahihi. A kisik nak uhleh, Pasianin za a, mawhmaisakna sungah alungdam dinguh hi lel hi.

Mawhna in bangzahta in sia a, Zeisu nangawnsinglamteh tungah khaito zo in, tua bekmah in mawhnapan hong suaktasak zo cihthu bangzah natel hiam?

Page 29: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

57 58

THURSDAY November 7TOPA SUNG LUNGDAMNA

“Topa sung lungdamna in na thahatna uh ahihi”(Neh. 8: 10) cihthu in, i nuntaksung lungdam tawntung dingPasian’ deihna cih hong lak hi. Thudang tawh lungdamnahilo in, Pasian’ hong itna theitel in lungdamna ahihi. Pasianhoihna leh nisim hongpiak thuphate khempeuh adingkipaakna ahihi. Tua bang lungdamna in i mai hong suakding thute hong maingat ngamsak hi.

Nehemiah 8: 13-18 sim le cin, bangthu piang a,tualai hun a mipite leh makaite tangthu bangteng hongtheisak hiam?

...................................................................................................................................

A zingciangin, Pasian’ laibu sungpan thusin dingin,makaite, Ezra kiang hong pai uhhi. Tuabang ahihna in,mipite Pasian lamah makaih nuam cihna ahihi. Pasianmakaihna leh Pasian piak pilna a zonkei peuhmah vualeh mipite thumaan lampi ah paipih zolo ding cih kitel uhhi.

Siampi 23: 39-43 simin. Israelte bang hih dinginkisawl hiam? Banghang hiam?

.....................................................................................................................................

Nehemiah 8: 15 sungah, “Laisiangtho bang” ingamta uh cih kilangsak hi. Thumanlohna hangin, migammi leitangah saltang in a omnate uh pan pilna tampi ngahkhinzo uh a, tu in Pasian’thu mangnuam mahmahta uhhi.Siampi laibu sungah ombangin, “Pasian’ mai ah ni sagihsung lungdam ding” (Siampi 23: 40) ci hi. Pasian in amaute

ading a sepsaksa khempeuh adingin lungdam takin omdinguhhi.

Zeisu sungah hong kipiasa khempeuh ngaihsunphakik in. Israelte pawi khempeuh in Amah kawk hi. Haksatnanakpi takin i thuak laitak nangawn in, Ama sungah ilungdam theih danding ngaihsun in.

FRIDAY November 8

NGAIHSUT BEH DING: EGWhite lai,Prophets and Kings,laimai 661-668 sung ah, “Pasian Thukham tawh Kihilh”cihthulu simin.

“Pasian kamciamte muan ding kisam hi. Akisikkikna uh Pasian in sang khinzo hi. Mawh maisaknaleh puahphat kikna sungah lungdam ding uhhi. Topa kiangciahkikna maan taktak ahih leh, lungdam mahmah dinguhhi. Mawhnei khatin Khasiangtho sapna a saan leh,lungsimsung encianpa siangthona hangin, ama mawhnahong kitelcian dinghi. Mawhna daan thuakding bekahihlam kiphawk ding hi. Ahih hang, lungkiat keei dingzong hizawlo a, mawh maisakna a ngahkhin luazaw nahizen hi. Tua mawh maisakna leh Pasian’ itna sungahnuamlua mahmah dinghi. Mawhnei napi a kisik mi, Pasianin itna sungah kawi bikbek in, a liammate tuamsak in, amawhnate sawpsiangsak in, hotkhiatna puan tawh tuamhi” (EGWhite, Prophets and Kings, laimai 668).

Page 30: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

59 60

KIKUP DING DOTNATE

1. “Topa sung lungdamna” (Neh. 8: 10) na thahatnadingin, banghun in ngahthei ding hiam? Pasian’vangliatna leh a mawh maisakna ngahtheih na’ngin,i sepding aom diam? Bang ahi tam maw?

2. Mawhna adingin dahmahmah laitakin, Topa sungahilungdam veve thei ding hiam? Hihte gel kikeelkii keeihilomaw? Thukham leh lungdamthu in bang lamhonglak hiam? (Rom. 3: 19-24).

3. Nehemiah 8: 10 i sim ciangin, ‘Tuni pen Topa, note’Pasian adingin biakna Ni Siangtho Ni ahihi; akap amauomkei un...Tu in ciah un. Anlim tuilim ne in thadimunla, anei zolote zong vakholhun. Topa adingin tunipen biakna Ni siangtho Ni ahihi. Topa hongpiaklungdamna in note hong thahatsak ding hi’ci hi. Anlimtuilim ne un, anei zolote zong vakholh un. Topa adingintuni pen “Ni Siangtho” hi cih kammalte in, Topasungah i lungdam dingzia,bangpeuh hong hilh nacihiam? “Siangtho” cih kammal bang a ci nuam ahitam?

LESSON 7: November 9 - 15

MAWH MAISAKPA PASIAN

Sabbath Nitaklam November 9

TUKAALSUNG SIMDING: Nehemiah 9: 1-3; Daniel 9: 4-19;Neh. 9: 4-8; Col. 1: 16, 17; Neh. 9:9-38; Rom. 5: 6-8.

KAMNGAH: “A khialhna a im mite adau pailo ding a,amawhna pulak in akikhel mite in hehpihnangah ding uhhi.” (Paunak 28:13).

Bukpawi (Sukkot) khit ciangin, makai te’n mipitekaikhawm leuleu hi.Pawi kham khinzo lian a; Pasiankiangah kisikna tawh ciahkik ding hi ta uhhi. Amasa lamin, khialhna mawhnate hangin dahlo kaplo ding ci inmakaite in hanthawn uh a, dah leh kap in kisik kullo cihnahi tuanlo hi. Pawi teng a venkhit teh, Pasian kiang ki aaphun hita hi.

Hih tengah pawi kizom deudau teng in, mawhpulakna pen lungdamna pawi tawh zom tawntung ding cihzong hi tuanlo hi. Mawhna teng amaikhit teh lungdam pawikizomsak zel hipeuh hi. Pasian sungah lungdamna in masaden ding hi. Paul in, Rom. 2: 4 sungah “Pasian’ migitna” inkisikkikna hongpia cihi.A “migitna” in phatna, lungdamnapiangsak hi.

SUNDAY November 10ANTANG IN BIAKNA PIA

Nehemiah 9:1-3 simin. Mipite in, banghangin,minamdangte tawh kihello in omuhhiam?

Page 31: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

61 62

....................................................................................................................................

Nehemiah in, mipite gualnuamsak nuam mahmahhi napi, antang dingin makaih masa hi. Pasian mai ah kiniamkhiatna tawh, alu tungvuah leivuite lawnto uh a,puansiate silh uhhi. Mi namdangtein, Israelte mawhnavaite sungah kihello uh ahih manun, amau tawhkikhenkhia in omuhhi. Amau Hebrewte mawhna hangina minam in saltangliang ahih manin, amau mawhna maha ki maisak ding kul hi.

Amau mawhna pulak in a thungetnate in, amawhnate telcian mahmah ahih lamhonglak hi. Apu/patein, mawhna bawluh a, tute tate saltangsak ci inhehmahmah thei ding uhhi. Khang masa makaite in,Pasian theilo uh a, khentatna maanlote hang in, tu in,amaute in, migam milei pan a ciahkik pawltawmnokhatbek in om cih mu tel uhhi. Hehna, phunnawina sangin,ki niamkhiatna leh mawhna pulakna tawh Pasian kiangzuanzaw uhhi.

Nehemiah 9:3 sim lecin, nai thumsung Pasianthukham laibu a simkhit uh teh, nai thumsung mah,Pasian tungah zahtakna pulak uhhi cihi. Torah laibu athumvei simna ahi uhhi. Torah laibu a simna uh pen,Pasian’ thumaan bulphuh in, mawhna pulakna bawlnaahihi. Eite’n zong laisiangtho i sim ciangin, Pasian hongnai a, Khasiangtho in hong hopih in hong thuhilh hi. Amathumaan in, eite lumgsim hong lawngin, hong thahatsakin hong lamto hi. Van leh lei a bawlpa Pasian in, kilawmnaa neilo eite tawh omkhop ding teel in, Ama hoihna migitna

hong musak ahih manin, Israel te’n zong dahna kahna tawhhunte zangkhawm uhhi.

Eite’n zong, Pasian tawhlo peuhmah, khalam putepate tawh iki lamdang het kei ding hi. Pasian in, eisung ahna hong sepleh bekmah, mi i suak ding hi.

Daniel 9: 4-19 simin. Daniel thungetna in, tuhuneite ading ahi thei diam? Ahi thei ding ahih leh zong amimal in maw, aih kei leh pawlpi in maw?

MONDAY November 11A THUNGET KIPATNA

Tua laisiangtho kisim mipite’n a dawnkikna in,amau’ uplahna tangthu leh Pasian migitna a saikaakthungetna saupikhat ahihi. Laisiangtho mundang tawh akibatpih nei ahih manin, thungetna cihding sangin,thuhilhna sermon cihhuai zaw phial hi.

Nehemiah 9: 4-8 simin. Hih munte ah thungetnain bang bulphuh hiam? Banghang hiam?

....................................................................................................................................

A thungetna uh kipatna ah, Pasian’ Min thupha piauhhi. Hebrew ngeina ah,min limlim mikhat sapnamawkmawk hi beklo in, a thupitna tawh samngiat hi.Pasian’ min a phatna vuah, vannuai leitung abawlpa,biaktakcing, phat takcingpa ci uhhi. A thungetna uh zong,nakhempeuh piangsakin, “kemcingpa” (Neh. 9:6 leh Col1:16,17) ci in pan uhhi. Tua munsanpen Hebrew pau in“nungtasak” cihi.

Page 32: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

63 64

Na khempeuh a bawlpapen, mimah ahi lel Abraham,“lungsim thutangpa” cih tungsiah bangmah ahi tuanlopa asamkhiapa ahihi.Abraham zong muntampi mahah upnaneupa hilel napi, a tapa a kinget ciangin hazalo hi (Piancil22). Zankhat peuh thumaan bekhilo in, Pasian tawh atonkhop sung tawntung thumaan hi. Hebrewte muhdaanah “lungsim” in ngaihsutna ahihi.Abraham in angaihsutnatungtawn in, Pasian tungah thumaan cihna ahihi.

A thungetna kipatna lamah, Pasian pen 1. Piangsak-pa 2. Kemcingpa leh 3. Kamciam Khopa ci in pan uhhi.Mipite’n Pasian pen kua hiam cih ngaihsun masa uh a:amaute a piangsakpa, a kemcingpa leh a kamciamnate atangtun tawntungpa cih phawk uhhi. Amah eite kiangpangamlapi pek aom himah leh, lungsim sungah amah i neihnain,haksatna lianpipite phutkhak ciangin amah muannahong piangsak hi.

Piangsakpa Pasian cihpen banghangin eite adinginupna laigil hithei limlim hiam? Hih thutawh a kilual thei,Pasian in eite hongpiak hun - sehsagih suah sehkhat tawhi phawktheih nading khawngtawh a kilual gawp theithudangkhat bang ahi hiam?

TUESDAY November 12A BEISA THUTE PAN PILNA

Nehemiah 9:9-22 simin. Hih mun leh thungetkipatna lam koici kilamdang hiam?

.....................................................................................................................................

A thungetna uh pen, Pasian thumaanna a phatnauh panin, amau Egypt gam leh sehnel lakah a thumaan-lohna lamah paitoto hi. Pasian in amaute apiak thupha

tuamtuamte leh, “apu/apa” te in tua silpiakte kiphatsakna,lungsim khauhna leh apia Pasian awlmawhlohna in zanguhahihna pulak uhhi.

Mihingte’ gitnatlohnaleh ki aapzawhlohna pulaknain, mawh pulakna leh kisikkikna kalsuankhat ahihi.Mawhna pulakna in hong gum zolo a; Zeisu’ kipiak khiatnabekmah in hong gum hi. Mawhna pulak khit cianginkisikkikna in zui a, Zeisu bekmah in hong siansuah theihi. “Kisikkikna leh upna tawh, Khazih Honpa in sangleng,mawhna hong maisak in, thukham palsatna daanpan hongkhahkhia hi. Mawhneipa in Pa Pasian, Tapa Zeisu lehKhasiangtho tungtawnin, Pasian maiah misiangtho in hongding a; vantungin maipha pia hi” EGWhite, 3 SelectedMessages, laimai 191.

Ama migitna in, mawhna hong kisiksak in hongnusiasak hi. Israelte lungsim khauh uh hi napi, Pasian init veve hi. Abeisa hunsung amau ading abawlsaksa khempeuh enleng, Amah’n zomsuak lel dingcih theihsa ahihi.Tua ahih manin a mau tang thu sungah Pasian’ huhnateng khempeuh phawkkik kul hi. Amangngilh nini gimnaa thuak pahpah uhhi.

Pasian in nasungah na hongsem takpi cih phawkinla, haksatna na thuakkik ciangin bang lungnopna hongngahsak tuam hiam? Mailamthu ding patau khalau in naomlaitak in, Pasian’ migitna leh a hoihna na koici phawktheihhiam?

WEDNESDAY November 13THUKHAM LEH KAMSANGTE

Neh. 9: 23-31 simin. “Pasian’ hoihna” tawh tehkaakdingin, Israel mite koici bangin omuh hiam?.....................................................................................................................................

Page 33: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

65 66

T-5

Hih thunget/sermonna ah, Canaan gam aluahcillai vua anuntak daante kihel hi. Leitang, khuapi,lenggahhuan leh leilette zattheihpah lianlian in ngahuhhi.”Tuate ne in gilvah in thau” uhi(Neh.9:25). Laisiangthosungah thau cih limlim tawm gen mahmah hi (Thuhilhkik32: 15 leh Jer. 5: 28) cihtesimleng a hoihllo lam vive hizawuhhi.

Mipite in, “Pasian’ hoihna” hang a, nuamsamahmah ding sangsik in, amau neihsa lamhsa hangunnuamsazaw uhhi.Neih leh lamhte in, Pasian kiang hongtunlo hi. “Hih nei peuhmah leng, nuamsa ning”cih khawngngaihsunden hihang.Pasianin Israelte neihleh lamhguanmah taleh, Pasian kiang ki aapzolo zaw uhhi.Thuphahong piapa mangngilh in, athuphate bulphuhzaw den uhhi.Tua in khemna lianpi hi. Thupha nopsakpih loding cih hituanlo a, a thuphate tungtawnin, Pasian tawh kiptak inkizopna neihding hong deihsak hi. Tua bang ahih keilehthaangsuak hi.

Nehamiah laibu sungah, makaite in, Pasian tungahamawhnate uh pulak uhhi. 1. Pasian’ thukhamnatenuaisiah in, 2. A Kamsangte bawlsia uh cihi. Amau khantohtheihna ding Pasian’ thukhamte leh kamsangte thupiahihna phawk uhhi.A thunget na vuah, Pasian in athukham “azuimi nuntakna pia” (Neh. 9: 29; Siampi 18: 5)ci uhhi.Khasiangtho in kamsangte tungtawnin genahihlam zong phawk uhhi.

Pasian in, nuntaknuam neihtheihna ding lehthuman thutak teltheihna dingin a thukhamte hong piahi. Hihte zuihna in dotna khempeuh vengsak hi.

THURSDAY November 14PHATNA LEHTHUUMNA

Neh. 9: 32-38 simin. Mawh pulakna atawpna lamahbang bulphuh pen uh hiam?

.....................................................................................................................................

Tu’n, Pasian phat leuleu uhhi. Aliatna, ahatna,alamdanna leh acihtaknate phat uhhi. Pasian’ hoihnateltaktak hihtuak uhhi. Alian 10 sungah, Pasian tungahthuumna leh kiciamna bawl uhhi. Bang thuum uh hiam?“Tu in alian, a vanglian, a kihtakhuai, thuciamna kiptakinalen kote Pasian aw,kote tungah hongtung gimnate hongneu ngaihsutsak kei in” (Neh. 9: 32).

Kumpi tungah mipi in siah piak kul hi. Tawmnocikbek hi napi un, bawlsiatna tuamtuam thuaklailai uhhi.Kumpi gilo khat khit khat thuak toto ding ut nawnlo uh a,noptuam ngah nuamta uhhi. Amau leh amau zong “sila”kici mai uhhi. Sila in a Topa’thu mankul hi.Hih kammalazatna uh pen, Pasian’thukhamna mangnuamta uh cihnahihi.Pasian’sila ahih manun, amau’thu khempeuh Pasianmahin lensak nuam pah uhhi.

Ezra, Nehemiah leh mipte in Egypt gamah athuakngei uh lungkhamna (Neh. 9: 9) mah bangin“lungkham mahmah” uhhi (Neh. 9:37).A thungetna uhlehaphatna vuah Egypt a thuaknate Pasian in neusehlo ahihna kilangh hi. Tualai mahbangin tu in zong Pasianmahin a mabaan hong zoptoh nadingin ngen uhhi. Amaukumpite, siampite, kamsangte kuamah thumaan zolo uha, Pasian hoihna leh hehpihna bekmah muang uh ahihnapulak uhhi.

Page 34: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

67 68

Rom 5:6-8 simin. Israelte in Pasian tungpanbangpeuh ngen uhhiam. Amau ngetthu leh Paul thugentein eite adding bang tha hongpia naci hiam?

FRIDAY November 15NGAIHSUTBEH DING: EGWhite, Steps to Christ laibu laimai37-41, “mawh pulakna” cihthu simin.

Nehemiah 9: 25 ah, Hebrew pute pate in “Pasianhoihna” sungah anopsakna uh honglakhi. “Eden huan”(Piancil 2:15) sungah teng kisa phialin nuamsa mahmahuhhi.Lungdamnathu icih in, Eden puahphat kikna hia,leitung mite mai ah Edenlui tawh a kinaipenpen limlakdingin, Israel mite samhi. Salpan hong ciahkik cianginzong tua thumah piakik veve hi. “Tu in Zion ka hehnemdinghi. A kisia ama mun khempeuh puahpha in, amagamlakte Eden huansung kabangsak ding a, ama sehnelgamte, Topa’ huan ka bangsak dinghi” (Isa. 51: 3) cihi.

Pasian in a kamciamsa bang apiak thuphate tawhnuamsa mahmah uhhi.Tuate khempeuh in abeisaEdenhuan phawkkikna vive ahihi. Pasian in, leitungpen,mite’ nopsakna ding mahin a bawl hi a, thupha a piakIsraelte’n zong tuateng mah nuamsa uhhi. “Eden ah ombangakisakna” in mawhna hilozaw a, Pasian a mangngilhna uhmawhna hizaw hi (Eze. 23:35).Tua thuphate hangin,akimkot mite’n Pasian amuh nading uh hi napi, a muhloh-na uh hisakzaw hi.

KIKUP DING DOTNATE

1. Zeisu in, “lingbulsum omna lei lak atu khaicite pen,Pasian’thu za napi in, amau nuntakna sung uhahleitung lung hihmawhna leh hauhnopna in, Pasian thuvuknelh ahih manin, bangmah a suakkhia zolo te acihnopna a hihi” (Mate 13: 22). “Leitung hauhnopna”in bang acihnopna hiam? Tutung sinna sung ah mawhpulaknate tawh bangci kinaih nasa hiam?

2. Piansaknathu lungngai kikun. Nehemiah 9sungahPasian pen piangsakpa leh kemcingpaahihnate phawk kikun.Hih doctrine te in eite upnabulpi ahihna hong bangci lak hiam?

3. Mawhnei ihihnate phawksa in, Satan in zong mawhnalampi ah, I upnate hong thanemsak lohna dingin, koicikidaltheih ding ihi hiam?

Page 35: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

69 70

LESSON 8: November 16- 22

PASIAN LEH A THUCIAM

Sabbath Nitaklam November 16

TUKAALSUNG SIMDING: Neh. 10: 1-29; Pian. 4: 8- 19; Heb.13: 20; Joshua 24; Neh. 10: 30- 39;Heb. 8: 1- 17.

KAMNGAH: “Hih thute khempeuh hangin akip thuciamkhat bawlin, lai in kagelh uh a, ka ulianteuh, ka Levi mite uhleh ka siampite unzong,tualai tungah aminuh gelh uhhi; Pasianbiakinn kinlo in I omkei ding uhhi.”(Neh.9:38; 10:39).

Laisiangtho in “thuciam” a cihcih bang aci nuamhiam? Abaih penpen in gen leng, Pasian in amite tawhkilemna thuciam bawl hi ziau hi. “Note in kamite nahi uha, Keimah note Pasian ka hihi” hongci hi.Tanglai in mipiteleh makaite kikaalah kilemna thuciamna bawl ngiatngiatuhhi. Hih thuciamte in langnih tuak adingin a manphamahmah hi. Makai te’n mipi dawmmahmah ding, khit ciangin, mipi lampan zong makaite tungah phiangsiah piadinghi.

Pasian tawh thuciamna pen tuabang hizawlo leuleuhi. Pasian in bang mahmah ngen hetlo a, mihingte’nthumaan zokei phial mahleh zong, Amah thumaan dendentawntung hi. Thupha leh samsiatna bekmah koihsak a,haksatna khat peuhpeuh a tuakuh ciangin, thuciam palsatahihlamuh kiphawk pan uhhi.

Tukaal sungtengin, Nehemiah 10 sunga om,Israelte lehPasian ki thuciamna a bawlthak kikna leh tangthu sungah,thuciamna bawlna in bangzah thupi cihte sin ding hihang.

SUNDAY November 17THUCIAMNA NGIIMNA

Nehemiah 10:1-29 simin. Neh. 9:36-38 simna tawhnalungsim thaksuaksak in). Kua in hih thuciamna bawl a,banghangin amaute in thukimpih uh hiam?

....................................................................................................................................

Makaite bekmah in lungkim letmatthuh hiphialmahleh, “mipi khempeuh” in “Topa thupiakna khempeuh,ama ngeinate leh athukhamte zuih dinguh thuciamnaabawl uhhi (Neh. 10:28,29). Pasian tawh thuciamabawlnopna bang thupisa hi dinguh hiam?Tuathutheihtheih nadingin akipatcil in laisiangtho thuciam omziatheih kul ding hi.

Pasianin, mawhnei mite tawh akizop theihnadingin, thuciam hongpia ahih manin thupi hi. Mipite’nzong Pasian tungah ki aapnopna aneih leh neihloh honglak hi. Piancil 1 leh 2 sung piansakna tangthu in, Pasianleh mimasa tegel, amau gel kikal kizopna kisia cih honglak hi.Mawhna honglut ciangin kizopna khempeuh kitatmang hi. Mawhna in piansakna a suksiat banah sihna zonghong piangsak lai hi.

Cain in siatna ateel ciangin (Pian. 4: 8-19), Adamkhang simna pen, thumaan a teel Seth (Pian. 5: 3-24)tungah hong tu hi.Cain khangpen Adam pan khang sagihnaLamech hundong picing mahmah in, Lamech in zi tampineih hongphuang (Pian. 4: 17- 19) hi.Cain suanleh khakte

Page 36: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

71 72

lak ah gitlohna leh langdona lian mahmah ahih manin,thumaan Seth suan leh khak adingin lauhuai mahmahhi. Seth suanleh khak Adam pan khang sagihna pen “Pasiantawh a tonkhawm” vantungah laktohpa Enoch (Pian. 5: 24)a hihi.

Leitungin Pasian a pom sangin, siatna pomzawthamahih manun, gumpa hong piantheih na’ng innkuankhatzong omlo dektak phialin, mite’n siatna teelzaw uh a,thumaanmi tawmpha mahmah hi. Tua ciangin Pasian intuiciin tungsak in susia hi. Tuiciin zongpen piansak satesuksiatna mah ahih hang, Pasian bawlsa mihing suksiatteng a susiakik hibek hi (Pian. 6: 11- 13).

Mawhna in a suksiat zawhna thahatna naciamkhangei hiam? Mawhna a zozo thahatna khatbek omhi; tuabang hi a, koici ngahtheih ding hiam?

MONDAY November 18TANGTHU SUNGAH THUCIAMNATE

Tuiciin khitciangin, Pasianin, Noah leh asuanakhakte zangin leitung panpha kik hi.Thuciam mah zanginkizopna zongkik hi. Pasian leh mite kikaal thuciamnasagihvei bang laisiangtho in ciamteh hi.

Thuciam Khatna -Adam (Pian. 1- 3)Thuciam Nihna -Noah (Pian. 6- 9)Thuciam Thumna -Abraham (Pian.12:1-3)Thuciam Liina -Moses leh Israelte Sinai

Thuciam (Pai.19 - 24)Thuciam Ngana -Phineas (Gam. 25:10-13)Thuciam Gukna -David (2 Sam. 7:5- 16)

Thuciam Sagihna -Thuciam Thak (Jer. 31:31-34)

Pian. 9: 16; 17: 7; Isa. 55: 3; Heb. 13: 20 cihte simkaakin. Tawntung thuciam acihteh akhiatna bang hiam?

....................................................................................................................................

Laisiangtho sungah “tawntung thuciam” sawmlehgukvei omhi.Tuate lakpan sawmleh thumvei tepen,Abraham, Sinai ah Israelte leh David tawh kisai thuciamteahihi. Tua thuciamte khatsim in akiciam ngiatngiatahihhang, tawntung thuciam ahihi.Piancil 3: 15 sungahlungdamthu hong pulakkhia a, laisiangtho in zong pulaksuksuk in, tawntung thuciam mah hong suak hi. Tuathuciamte khatsimin, ki itna thuciam hi a, gupkhiatnageelna sungah kitelphadiak mahmah hi. Thuciam lui leha thakte gelsungah thuciamnate akibang ahihi.

1. Siangthona: “Amaute sungah ka thukham kakoihdinga, amaute’ lungtang tungah kagelh dinghi” (Jer.31: 33; Heb. 8: 10 simkaak in).

2. Leptuahna: “Amaute Pasian kahi ding a, amaute inkeima mite ahi ding uhhi” (Jer. 31: 33 leh Heb. 8: 10).

3. Mission nasep: “Kuamah in midangte leh a sanggamtekiangah ‘Topa thei un’ ci in akihilh nawnkei dinghi.Amaute a lianpen panin aneupen dongin kei hongtheiding uhhi” (Jer. 31: 34 leh Heb. 8: 11).

4. Siansuahna: “Amau khialhna te ka maisak ding a,amawhnate zong phawkin kanei nawnkei dinghi” (Jer.31: 34 leh Heb. 8: 12).

Page 37: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

73 74

TUESDAY November 19THUCIAM BAWLDAAN

Laisiangtho siamte in, Hittites tetawh thuciambawlna tungtawnin, thuciam bawldaan teltuak phadiakuhhi. Minamkhat peuhpeuh amau’ ngeina tungtawnin ateltheih dingun Pasian in hopih hi ci uhhi.

Israelte tawh abawl thuciamte sungah: thumasa(Pasian kua cih theihna), a khang tangthu(akizopnamasate), thuciamding thuteng; thupha leh samsiatna; tecite, theihpih na cihbangin kihelsuk diudeu hi. Mihingte’natheihtel mahmah thute mah zangin, Pasian in kizopnahong bawl hi. Thuhilhkikna laibu in thuciamna vive hi a,Pasian in amite tawh kizopna thak a bawlpihnaahihi.

Tua thuciamna sungah: 1. thumasa (Thu. 1: 1-5),2. Khang Tangthu (Thu. 1:6 - 4:43); 3. Thuciam dingtenghilhcianna (Thu. 4: 44 - 26:19); 4. Thupha leh Samsiatna(Thu. 27-30); 5. Teci te (Thu. 30:19); 6. Vaihawmna tuam vilvel(Thu. 31: 9- 13).

Joshua 24 simin. Tualai a thuciamna koici bangdaan hiam?

....................................................................................................................................

Thuciamna thaksuaksakna mah ahihi.Thumasa in“Keimah Israelte’Topa Pasian” (Joshua 24: 2) cihi.Tua teh,Joshua in, khangtangthu suutsuk in, abeisa a gamtatnateng phawkkiksak hi (Joshua 24: 2-13).Tua khitteh kamkiciam dingteng suut hi (Josh. 24: 14, 15, 23); azom thuphaleh samsiatna teng suut (Josh. 24: 19, 20); Teci teng laksuk(Josh. 24: 22, 27); atawpna ah atuam vilvel vaihawmsakna(Josh. 24: 25, 26) cih bangin bawl uhhi.

Joshua 24: 15 simin. Eite zatpah theihding bangthukhun namu hiam?

WEDNESDAY November 20KAMCIAMTE

Nehemiah 10: 30- 39simin. Thuciam a bawlphatlai in Israel mite’n bangthu 4 teng kamciam uhhiam?

....................................................................................................................................

Mipite in a nuai a bangin kamciam pia uhhi:1. Mi namdang tawh kitengzau lo ding (milim biaknalam hongtun thei)2. Sabbath ni hoihtak siangthosak ding (inn nasepsemlo ding)3. Mizawng cimawhte khualna in leiba maisak kumleh Sabbath kum hoihtak zang ding.4. Sum leh paai, tha leh ngal, anpal, ta masa, gah masaleh sawm a khat tawh Biakinnpi panpih ding.

Khatna pan thumna dongpen, innkuanvai, leibavai,Pasian leh Sabbath tawh kisai thute hi a, anunungpen bel(Neh. 10: 32- 39) Biakinn leh anasep vaite ahihi. Mipite adingin bel, thuciam kiplet ding bek hi a, mimal khatlehkhat ahi a, Pasian tawh ahi zongin kizopsiam ding deihnaahihi. Thuciamna kiplet tawntung zokei phial mahleh zong,thumaan thutak in amaute huzaap tawntung ding cihdeihna ahihi. Israel mipite in thumaan lampi zui uh hileh,amau tun nopna mun ading akigingsa hipah uhhi. Pasiantawh tonkhawm in, Sabbath thupi bawl in, biakinnpikemcing peuhmah le uh, a tunnopna munlam maingathipah uhhi.

Page 38: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

75 76

Mi tampi takte in, a kamciamnate uh lenkip khalouhhi. Pawlkhat te’n bel lenkip saam uhhi. Pasian huhnaleh, amah bulphuhna in, lampi maan tungah hong paikipsakding hi.

“Khentatna diktak naneih nakleh, nanuntak buppihong kikhel ding hi. Na lungsim Khazih pumpiak lecin, asangzaw vangliatna nang a hiding hi. Tua vangliatna innang hong dingkipsak ding a, Pasian tungah a tawntungki aap lecin nuntakna thak, upna nungta nanei ding hi”EGWhite, Steps to Christ, laimai 48.

Hihte nangah theihna ding panin, bangin, Nang,hong kaiton hiam?

THURSDAY November 21BIAKINNPI

Nehemiah 10: 32- 39 enkikin.Biakbuk zehte inIsraelte adingin banghangin thupi hiam? “Pasian’ biakinnpiawlmawhlo in ka omkei ding uhhi ciliang uhhi” (Neh. 10:39). I upna khempeuh khuikhopna dingin banghangin tuabiakbuk phamawh hiam? (Hebrew 8: 1- 7 enlai in).

....................................................................................................................................

Biakinnpi awlmawh dingin Israelte’n kamciam piauhhi. Mitawmno khat hi uha, siahpiak zong han mahmahkawmkal ah, a neih zahzah sungpan, thum a khat peuhmahbiakinnpi nasepna dingin piak ding thukim uhhi. Kidonman hilozaw, thukham ombang in, akisam zah sang tamzawpiaktuak cih mu uhhi. Kipawlkhop nalo tawh tua biakinnpinasepna tangtung zolo ding cih thei uh a, biaknatau tungahmeikuang sak tawntung dingin, innkuanzui in kiseh uhhi.

Gahmasa, tamasa, sawm a khat leh sumpite pen,biakinn vai a nasemte, siampi teleh Levi mite ading hingiathi. Sawm a khat khempeuh Levi mite kipia ding hi. Tamasapeuhmah sumtawh kitanh ding a, tua sum Levi mite adinghi.Levi mite’ sawm a khat zong siampite kipia leuleu dinghi. Biakinnpi in Israel mipite’ laigilpi ahihi. Nebuchadnezerin zong, Israel a suksiatlai in, amau upna laigilpi ahi tuabiakinnpi mah susia in a siangthona khempeuh puakhiapah hi.

Biakinnpi hoihtakin na asep ciangin, tuuno khatgawhna tawh aminam buppi’ mawhnakhempeuh sawp-siangna in, khalam thathak ngahsak den uhhi. Singlam-tehtungah Zeisu hong sihna zong tuamah ahihi (Rom. 5:5-10). Kumkhat in khatvei ta Mawh Thoih Niomzel ahihmanin, Pasianin, siatnapan suahtak na’ng lampi gelsakahihlam phawkthei uhhi. Biakinnpi zeh leh nasepkhempeuhin, gupkhiatna geelna khempeuh limpua hi a,zaikhialua mahmah ahih manin, Pasianin gupkhiat nadinga geeldaante khempeuh a zaizaw in hong musak hi.

“Zeisu in mawhneite a honkhia dingin leitungahhongpai hi cih thumaan hi a, a uphuai a sanhuai thumaanahihi. Keimah zong tua mawhnei te lakah a mawhphabelka hihi” (1Tim. 1: 15). Paul in bang lametna nei naci a,eite’n zong bang lametna inei thei ding hiam?

FRIDAY November 22NGAIHSUT BEH DING :EGWhite. Steps to Christlaimai 43-48, “Consecration” cih thulusimin.

“Biakinnpi sung nasepna khempeuh khennih inkikhen a: siampite in siangtho munah nisimin nasem uh;siampilianpa in, siangthobel munah kumkhat khatveibekmawhthoihna bawlin biakinn siansuah hi. Nisiminmawhnei peuhpeuh hongpai in, gangawh sano lutungah

Page 39: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

77 78

akhut ngaa in, amawhna teng suutsukin, mawh neilopatung ah suanh hi. Tua gan tualai ah kigo hi. Paul in ‘sisanluanglo in mawh maisakna omtheilo’cihi (Hebrew 9: 22).‘Pumpi nuntakna pen sisungah om hi’ (Siampi 17: 11).Pasian’ thukham a palsat peuhmah a nuntakna in sawnghi. Ama’ aiawh akigo gansi in amawhnate puaksak in,siampipa in siangtho munah paipih a, siangthomun lehsiangthobel mun kidaalna puankhai tungah theh hi.Tuabangin mawhna khempeuh biakinn sungah kikhol hi.Munkhatkhat ah tua sisan, siangtho munah ki paipihlo lelin, siampite’n tua gangawhsa a neksak lelhun zong omhi.‘Pasian in mipite mawhna hang akigo sapen note nekdingin hong piaksa hi’ (Siampi 10: 17) cihi.” (EGWhite, TheGreat Controversy laimai 418).

KIKUP DING DOTNATE

1. Na kamciamsa napicin saknop mahmah khat apalsatin ki ngaihsun in. Tuabang nakhialh kikloh nadinginbangin hong huhthei dingin na umhiam?

2. Thuciamna icih in kizopna a kipsakna hi. Pasian tawhki thuciamna palsat mahleng, Amah hong thumaanvevelai hi. Pasian’ hoihna leh thumaanna teltheihnain, Amah tawh akinaizaw kizopna neihtheih nadinginhong bangci huhthei ding hiam?

3. Thuciamthak sungah bangtanvei thuciam ipalsat hiamcih simkik in (Luka 22:20; Heb.8:13;9:15). Gupkhiat-na’ng ngiimnate theitel a, Zeisu’ sisan in “thuciam-thak” sungah mawh maisak nading hong kamciamtetheihtel ding bangzah in thupi nasa hiam?

LESSON 9: November 23 - 29

SITTELNA, GIMNA LEH SAZIAN

Sabbath Nitaklam November 23

TUKAALSUNG SIMDING: Ezra 1: 9- 11; Dan. 1: 1, 2; Dan. 5;Thuhilhkik 30: 1- 6; Ezra 8: 1- 23;Neh. 11: 1, 2; 12: 1- 26.

KAMNGAH: “A sanggamuh ahi amau makaite pawmin,Pasian’ nasem Moses in apiak Pasian’thukham zui in, eite’ Topa ahi Topa’ thupiak-na khempeuh, ama’ ngeinate leh ama’thukhamte azuihna dinguh kiciamna abawluhhi.” (Nehemiah 10: 29).

Eite in, laisiangtho sungah khangthute khawng kikantan ziauziau hi. Topa in thupi asak mahmah maninana khum hizaw hi. Topa in a kuhkal Pasian ahihi. A mimalmahmah hong tel ahih manin hong mangngilh loding cihnahi.

Mite’n phawktham hong sakei mahleh zong, Pasianin, innkuan beh leh phung hong telpha mahmah cih, hihkhangtangthu in hong theisak hi. Zeisu in gittano lehsamzang nangawn hong tel mahmah cihi: “Gitta ngaciangin hamuin kizuaklel hilo a hiam? Tuabang hilel napiin Pasian in gitta khatbeek mangngilhlo hi. Na lutung vuahsammal nangawn Pasianin theikhin hi. Note lung himawhkei-un. Gitta tampi sangin na manphazaw uhhi” (Luka 12:

Page 40: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

79 80

6, 7).Hihbang ciangdong kuhkal taka telpa in lungkhamnakhempeuh hong telkhin hi.

Amah pummuan unla, i nuntakna khempeuhAmah’n hong don ahihna muang un.Tuabang lungmuannahong piak kawmkawmin, eimau pumpitek zong eimahmahin donin kemcing ding hihang.

SUNDAY November 24TANGTHU’ PASIAN

Ezra 1:9-11 leh Daniel 1:1, 2 simkhawm in. Ezrain a pulak thute a kitelzaw thei dingin, Daniel in koibangin panpih hiam?

...............................................................................................

Ezra in amalmal in a gensukpen, Daniel in gawm-khop in agen daante phawl in. Anih tuakun Topa’nnakhempeuh ukcih pulak uhhi.

“Khangtangthu in thu gen hi. Minamsim adinginmunkhat tuak, Pasian in ngimsakna nei hi. Tulai tuhunin mimal leh minambup in, mawh banglopa in hong sittelgige hi. Amau mailamthu ding peuhmah amau’ deihteelnabang hi a, Pasianin na khempeuh uk gige hi” EG White,Prophets and Kings, laimai 536.

Daniel 5 simin. Belshazzar tungah atungthukhenna hong bangci lak hiam?

..............................................................................................

Kumpi Cyrus in Medo-Persia galkap honpi tawh, BC 539kum in, Babylon khuapi simin zogawp hi. Belshazzar inhauhna manna tungah ki ngalua kha in, nitak khatzudawnpawi akhaam laitakin, amah kithat in agam beisakhi. Amah ki sittelzo a, ahunte beiza ahihna, Pasian’ khutteekin kawmtungah lai in hong gelh hi. Alian mahmahNebuchadnezzar thuaksa teleh, pianthaknate thei gige napiin, pilzo tuanlo hi. Pasian’ hilhna manglo peuhmah kisiatnasungtung uhhi.

Kamsangpa Daniel. akiangah omden napi in,phawkin nanei khalo hi. Pasian’ sianthona leh hongompihna imansuah ciangin, buaina, thusia lehkamsiatnate in sih nadong hong thuthei uhhi.

Daniel in, Nebuchadnezzar tangthu a genlai in,“Ahih hangin, atapa ahi nangmah Belshazzar in, hihthukhempeuh natheih hangin, na kiniamkhiat tuankei hi”(Daniel 5:22). Belshazzar khialhna bangte bawlkhaklohna’ngin bangci kidoptheih ding hiam? Singlamteh in,Pasian’ mai ah koici hong ki niamkhiat sakthei dinghiam?

MONDAY November 25A KHUAPITE SUNGAH

Ezra 2 leh Nehemiah 7 sung aom sazian tengencian lecin bang thupeuh naphawk kha hiam?

. ..............................................................................................

Ezra 2 leh Nehemiah 7 sungah, Babylon ah saltannapan Zerubbabel leh Joshua in makaih in hong ciahkik teng

Page 41: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

81 82

T-6

min sazian omhi. Hih min sazian tengpen cimtakhuai banghi napi, Pasian in, Israel mipi a veina, ei phawkkhaklohhonkhat honglak hi. Kulhpi ki zosiangta a, Pasian’ zawhpihhitei napi, salpan hong ciahkik khang masapen, Ezra lehNehemiah tegel mahmah mapangkhawm ahihna Pasianinki dawksak nuam hi. Tuahun a khang mite in, haksatbuaina leh langdona tampi takte kawmkal ah, deihbanginasep theihloh hangun, zosiangthei veve uhhi.

Ezra leh Nehemiah tegel nasepnate thupi kisamahmah taleh, mipite’n zong ma panpih uhhi. Pawlkhentuamtuam kikhen in, huntuamtuam tuakun semuh himahtaleh, gualzawhna thupi mahmah ngah veve uhhi. Ezra 2kipatna lamleh Nehemiah 7 tawpna lamte kizopna om a,biakinnpi nihna leh Jerusalem khuapi ki thaklam kik theihi.

Nehemiah 7:73 sim in. Pasian’ deihna banginnasepna in bangzahin gualzo cih bangin honglak hiam?

...............................................................................................

“Israel tate a khuapi sungvuah om uhhi.” Salpanhong ciahkikna leh a lamphat nate in lamdang mahmahhi. Kum tampi sung a kiziacipsa akhuapi, abiakinn, innlehlote ah hong ciahkik thei in, munlui tengmahah lamphakikthei uhhi. Amaute tektek leh akimkot midangte adinginthulamdangpi khat ahihi. Tuate khempeuh pen, Pasian’deihna leh a kamciamte ahihi.

Na nuntakna in lam-et beipi hiphial mahleh, Topamah muang teitei dingin na ki um hiam?

TUESDAY November 26SIAMPITE KAW’H OM?

Zanni Sinna tungtawnin, Babylon salpan alamdangmahmah in hong ciahkik cihthu dotna veng himai hi. Ahihhang mihingte’ nasepna ahih manin, buaina tampi takmahtuakkha uhhi. Abuaina lianpen khatin, salpan suakta inkipuahphat kik theih ding kamciam omsa kawmkal ah,Jew tampi takte in, apu apate’ gamvuah ciahkik nuamnawnlo in, Babylon ah omsuak nuam uhhi. Hithei peuhmahding maw leh?

Ezra 8:1-15 simin. Aneu 15na encian in. Veinalianpi bang omhiam? A gamlui khualui a puahpha nuammikhat ading banghangin veituak mahmah nasa hiam?

....................................................................................................................................

Ataktak in bel Babylon ah Jew khempeuh hi samloin, Levi mi pawlkhat zong ciah nuamsam uhhi. Babylongam a piangpan khangthakte in, gamlui-thu bangmah theilouhhi. Ki thakpat nading bangmah neilopi khawngin, thusaupipi dotna khawng zong bawlnuam nawnlo uhhi. Tuamanin, biakinnpi sung nasem khom lel ding Levi mitawmno bekmah tawh kipan uhhi.

“Tu hun ciangin, Babylon ah kum zalom khatlehlangphial ateng Jewte tenna Nippur aki tawhkik ciangin,Kumpi Artaxerxes I maanlai in Jew mihau tampitak mahMesopotamia gamah teeng hi cih kitheikhia hi. Tua ahihmanin, Ezra leh Nehemiah in, gamlui ah ciahkik ding asap uhteh saphak thei mahmah uhhi. Tua bangin a ciahkikpeuhmahin, gamlui atun uh ciangin, nuntakna haksa

Page 42: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

83 84

mahmah ding, Babylon sangin zong nuamzaw ngeilo dingcih thei uhhi. Tuabang teng hangin, Ezra in, gamlui ciahphotphot kisin ding a sapteh, innkuan 2,000 kiimbek ingamlui zuan uhhi” SDA Bible Commentary, Vol. 3, laimai376.

“Pasian’ ukna sungah omtheih nadingin, haksatnatampi thuak ding hihang” (Sawl. 14: 22). Topa tungah athumaan cinten nuamte adingin, zia-etna leh haksatnaomtakpi dingcih hong bangci theihsak hiam?

WEDNESDAY November 27PASIAN’ MAIAH KI NIAMKHIAT

Thuhilhkikna 30:1- 6 simin. Hebrew mipite adingbang kamciam kipia hiam? Ezra leh Nehemiah bang ahimidangte adingin, bang khiatna a nei diam?

....................................................................................................................................

Ezra leh Nehemiah tegel in genkholhnate theikhinuhhi. Saltangte, Pasianin ciahpih kikding cihzong theiuhhi. Nehemiah 9 sungah amau gimthuak theihnaahangthute omsitset hi. Pasian’ hehpihna leh makaihnatel sitset uhhi. Topa in salpan a ciahkikna uh picingsakding cih zong um tentan uhhi. Tua kamciamte in haksatnathuaklo ding cihna hi peuhmahlo hi. Tu quarter buppisungin, Pasian’ kamciamte kawmkal mahah, banghaksatna teng thuakuh hiam cih mukhin hihang.

Ezra 8: 16- 23 simin. Hihtengah bang tona peuhom a, koici dawnkik uh hiam?

....................................................................................................................................

Kamciamte kawmkal mahah lampi lauhuaimahmah cih Ezra in theikhin hi. Pasian’maiah antannaleh ki niamkhiatna in, amau gualzawhna bulpi hi.Tuabanghun in, kumpipa tungah kepna leh huhna dingngettheih daan khawng zong hong theita hi. Ahihhangtuabangin ngen nawn selo zaw hi (Neh. 2:9). Kumpipakepcinna ngenleh, Pasian amangngilh daan hizaw dinginngaihsun zaw ahih manin, kumpipa kiangah, “Ka Pasianunamah azongmi khempeuh ompih in amau ading ahoihnasem a, amah a nusiate khempeuh tungah amah heh hi”(Ezra 8: 22) ci hi. Tua santakah adau pai ahih manin, (Ezra8: 31) sung ciaptehna ah, Topa kepcinna hangin amabaanuh lungmuan huai pah hi.

Nakhempeuh ah Pasian mah muang tangtang ni.Tuabang pipi mahin, thu hong uppih lote huhna zongbanghun ciangin ngenthei ding hiam? Banghangin khialkhollo lelding hiam?

THURSDAY November 28KHUAPI SIANGTHO SUNGAH

Nehemiah 11:1, 2 simin. Bangthu teng pianghiam? Jerusalem khuasung leh khuapi dangte ah tengdingte banghangin lai aisaan in khentliangm uhhiam?

..............................................................................................

Nehemiah 11 in bang hong hilh hiam? Salpan hongciahkikte adingin innthak kisam uhhhi. Khuata lakahten sangin khuapi sungah tenzong nuntak nuamzaw deuhhi. Apu apate’ gamh leitang zong nei uh a, tuate nusia inJerusalem khuapi sung ten dingpen haksa sapian in, tenloh

Page 43: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

85 86

phamawh ahihleh bel, kihawlkhiat daan in ngaihsun uhhi.Nuntak na’ng nasiatak in dian kul a, khuata teen lehkhuapi teen zong kibang theilo hi. Theihngeiloh gamahvateng ding cihpen haksa samahmah uhhi. Lungdam thutangko nading munthak khuapi ahi a, khuata ahi zonginmunthak limlim haksa mahmah hi. Khuapiliante sungnasep na’ng zong haksa mahmah hi.

“Nasemte in aphak ding zahuh phazo nailo uhhi.Nasep zawh nadingin Makai te zong khanlawh kul hi. Topahong paibaih ding cih hilhding akisam khuapite lakah mitultampi omuh hi. A mangthang khate gumkhia dingin,numei leh pasalte in Khasiangtho tawh kidim in kuankhiading kadeih mahmah hi” EG White, 7 Testimonies for theChurch, laimai 40.

Nehemiah 12:1-26 sungah Siampite leh Levite minbanghangin kigual deudeu hiding hiam? Nehemiah12:27-47 sungah, khuapi kulh aapna leh amau koicikisaina omhiam?

.................................................................................................

Pasianin nakhat peuhpeuh hisitset a bawlding deihhi. Na lianpite sepma in a kipumpiak mite kisam masa hi.Hih siampi innkuante in, apualam pan galte’n hongnawngkaisak theihloh nading in kulhpi lamna huh uhhi.Galmuan theih nadingin, kulhpi kisampha mahmah taleh,a kipumpiak siampite omkei leh, biakpiakna ahkhamuanna omthei tuanlo hi. Mi khempeuh in amauhihtheihna munciatpan maa hong pangkhawm ding uhhi.

FRIDAY November 30

NGAIHSUT BEH DING: EGWhite lai, Steps to Christ, laimai57-65 sungah “The Test of Discipleship” cih thulu sim in.

“Khazih’ mawhmaisakna teltaktak in, Pasian’ ta ahinuam taktakmi, amau gamtatna in kicinna neilo cih atel,Khasiangtho in amau thaksuaksak ding a utmi tampitakomhi. Tuate in lungkia in nungtolh ding hi lohi. Mawhnatehangin Zeisu’ khe ah bokin, kapin, thumhun ommah lehlungkiat ding hi tuanlo hi. Galte’n hongzo phialmah leh,Pasian in hong taisanlo hi. Khazih in Pasian’ taklam ahdingin eite palai hong sepsak ngitnget hi. Nang hongpuahpha in, ama’ sianthona lengkiksak ding hong deihsakhi. Ama kiang ki aap lecin, Zeisu hong paikikni dong, nangsung ah nahoih hongsem ding hi. Nakpi takin thungen inla,upna khauhsak in. Eimau tha muanglo zaw in, amahmuangzaw in. Amah in eite gupna leh cidamna ahihi.”EGWhite, Steps to Christ, laimai 64.

KIKUP DING DOTNATE

1. Daniel 2 sungteng thute lungngai in. Kum tultampilaipekin, kumpi liante pianding, puukding cihte lehtuhun Europe gamte ki thutuak lohna ding cihtegenkhol sitset hi. Pasian in nakhempeuh thei a,hong hilhkhol sitset zo ahih manin, leitunglauhuainate lakah bang khamuanna naneithei dinghiam?

2. Pasian in eite hongtel sitset hi. Tuabangin hongkepcinna in eite hong khalumsak hi. “Ahih hanginJacob aw, nangmah hong piangsakpa, Israel aw,

Page 44: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

87 88

nangmah hong bawlpa, Topa in tu in hihbangin cihi;‘Hong honkhia khin kahih manin laukei in. Namintawh kongsam khinzo a, nangpen kei a na hihi”(Isaiah 43: 1). Lungsim, pumpi, kizopna leh sumpaaihaksatna tuamtuamte sungah, Pasian hong kepnai muang zo diam.

3. Wednesdayni sinna enkik dihni. Ezra in, kumpipakiangpan huhna ngennuamlo hi. Tuabang ngetnain Pasian kepna muanlohvai in ngaihsun hi. Pasianin ei hong damsak theipa hi napi, i damloh ciangin,doctorte i zuatpen upna neu akici thei diam? Kikumdih vevua leh.

LESSON 10: November 30 - December 6

TOPA BIA

Sabbath Nitaklam November 30

TUKAALSUNG SIM DING: Neh. 12: 27- 47; 1 Khang. 25: 6- 8;1 John 1: 7- 9; 1 John 1: 29, 36; 1Cor. 5: 7; Heb. 9: 1- 11.

KAMNGAH: “Amaute in phatna leh lungdamkohna akidawngin sa uha, “Topa hoih hi,banghanghiam cihleh, Israelte nong itna kiptawntung hi” a ci uhhi. (Ezra 3:11).

Tukaal kamngah in, Hebrewte biakpiakdaan, Pasiana zaktakdaan leh a phat daante hong musak hi. BC 515kumin, biakinnthak aapna nei uh (Ezra 6: 15- 18) a, tuazawh kum 60 sawt ciangin, Jerusalem khuapi kulhzosiangta ahih manin aapna nei leuleu uhhi (Neh. 6: 15 -7: 3; 12: 27).

Nehemiah 11 leh 12 sungah khangguite tawhkizuisuk in, laigelhpa in khuapi kulh aapna ciamteh sukhi. Na khempeuh Pasian kiangah aapding pen ngeina hi.Biakinnpi, khuapikulh, inn leh adangte khat peuhpeuhaapkul hi. Tua aapna dingin kigingpha khol sitset uh a, la,tumging, pawi, biakpiakna, gualnopna leh mipi kisiansuahna cih khawngte bawl uhhi. David in aapna bawlciangin, biakpiakna bawl ding in kipsak a, tuakhit Israelmakaite in zuisuksuk uhhi. Solomon in zuisuk pah ngiathi (1Kumpi 8: 5).

Page 45: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

89 90

Tukaal sungteng peuhmah a Pasian biakpiak daantesinpha limlim in, eimah’n zong biakpiakna sungah zatpahtheih ding zongpah ding hihang.

SUNDAY December 1TOPA’ LATE SA

Nehemiah 12: 27- 29 sim in. A biakpiaknakammalte leh aphatna kammalte a kibang namu hiam?

....................................................................................................................................

Levi mite lakpanin lasa ding mi teeltuam uhin,biakinn ah lasa dingin seh uhhi. Biakpiakna ameelhoihtheih nadingin, biakpiakzia ding khempeuh Pasian inlamlak hi. Kumpi David in a hoihzaw lailai puahpha toto hi.David in, biakpiakna a makaih dingin Asaph suan lehkhakte sehngiat ahih manin, “amahpen lasa Asaph suantesungpan ahihi” (Neh. 11: 22) kici hi.

1 Khang. 25: 6- 8 simin. Biakpiakna sungah “Topa’la sakna” leh tumgingte (music) in, alaigilpi ahih lamhong koici hilh hiam?

....................................................................................................................................

Lasate pen Levi mite hi uha, biakinn ading akisehtuam ahi uhhi. Biakinnah lasakna leh tumgingte a kicialuh ahihi. David hunlai in tumging sinna sang omngiat in,siate sangnaupangte khempeuh in, aneu alian, biakpiaknasungah la leh tumging vaihawm uhhi. Tumging tumte,lasate, vankemte leh puankemte cihbang in kihawm uhhi.Bang adeihna ahi diam? Ahihtheihna uh akhantoh na’ng

hizaw hi. Biakpiakna sungah ahoih penpen in bawlding hi.Phatna ahih lehbel, Khalam a khanlawh daan zui inlungsim suangpan hong piang bangbang ahihi.

La leh tumging tungtawnin biakpiakna koibanginnuamsa theiding ihi hiam? Tuate banghangin thupi nasauh hiam?

MONDAY December 2SIANSUAHNA

Khuapi kulh aapna aneih khit, lasapawl in zongadawng dangkhat asak khit ciangin siansuahna bawl uhhi.“Tua ciangin Siampite leh Levi mite amaumah ki siansuahtawmuh a, tua khit ciangin mite leh kongpite leh kulhpi asiansuah uhhi” (Nehhemiah 12: 30). Siansuah cih Hebrewlai in thr hi a, siangtho cihna hi. Laisiangtho lui sungahpumpi sianthona leh Pasian’ maiah sianthona cihbangintamveipi kizang hi.

“Amah khuavak ahih mahbangin eite in zongkhuavak gamtatnate i gamtat takpi leh, eite pawlkhat ihia, ama’ Tapa Zeisu’ sisan in imawhna khempeuh panin eitehong siangsak hi. Mawhna kaneikei hi icih leh eite akineihkhem ihi a, eite athutaklo ihihi. Ahi zongin Pasian kiangahimawhnate va pulak lehang, amah citakin thumaan ahihmanin, imawhnate hong maisak in, ihoihlohna khempeuhhong siang sak ding hi” (1John 1:7- 9).

Atunga laisiangtho mun in 1. Mihing pianzia 2.Pasian’ maisakna leh eite nuntakna tungah Pasianvangliatna cih hong bangci hilh naci hiam?

....................................................................................................................................

Page 46: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

91 92

Biakinnpi zeh leh ngeina khempeuhpen Israeltebiakna sungah thupi mahmah hi mah taleh, amau hangmahin tuateng atawpdong picing ding hi. Tua a tawpnapen,Zeisu’ hong sianthosak nading Pasian tawh thuciamnahong tunpih ding cihna hi. Pasian hong sepsaksate honggupnate theihtelna in Amah hong itsakin, hong biasak hi.Tua hangin Israelte’n abeisa Pasian in abawlsak sate suutkikkik uhhi. Tuate in Pasian’ itna leh migitna phawksakahih manin, amau adingin, lungnopna, lungdam kohna lehbiakpiakna ah thulaigil ahihi. Tuni tuhun eite’n zong mawhmaisakna lungdam kohna, lam-etna leh lungnopna ineihpihding hi.

A beisa imawhnate, tulai igamtatnate bangbangomtaleh, singlamteh tungah mawhmaina tu mahmahinngahthei hiteh. Tu mahmah in hong mawh maisaknabanghangin pomlo ding ihi hiam?

TUESDAY December 3LUNGDAM KOHNA LAPI NIHTE

Nehemiah 12:31-42 sim lecin, biakpiakna sungahla leh tumging (Music) banghangin thupisak hiam?

..............................................................................................

Nehemiah hunlai in biakpiak ciangin, Lungdamkohna choir lapi 2 sakawm in, tumging tumte tawhJerusalem khuapi sung paikawikawi uhhi. Munkhatpanin kipan khawmuh a, pawlnih ki nungngatsa in pai uh a,khuapi kimkot uhhi. Khenkhat Ezra in amaipan makaihin, khenkhat nunglamah Nehemiah omhi. Lapawl nihtezaangkuam kongpi ah kituah uh a, biakinnpi ah lut uhhi.

Pengkul muut siampi te’n zong akisam bangbanginmuutsak uhhi. Lapawlte biakinnpi sung alutkhit uh cianginkhatleh khat ki maingatsa in ding uhhi. Kigingphamahmahsa in bawl uhhi.

Music thupitna igennop leh, biakinn sungah koicizatcih etkul hi. Biakinnsung music peuhmah, mite’n pawi-et in hong-et dingin tumlo ding hi. Lasakpawi en a ipai tebang hisaklo ding hi. Lapawlte in la hong sak ciang,tumging tumte’n music hong tum ciangin, mipite kuuninthungen ding hi. Tua in a biakpiakna uh ahihi.

Biakinnah gangawh biakpiakna in athupi pen hinapi, amau adingin anuam hetlo khat ahihi. Gan nungtamawhneilo khat’ gawl aatsak tantan cihpen haksa sa uhhi.A zaknophuai mahmah tumgingte leh lasakte in, mipite’lungsim, a sangna lam tungto sak a, nuamsa mahmahuhhi.

Laisiangtho sung etciangin, music in biakpiaknaah dinmun thupi mahmah nei hi. Paikhiat. 15: 1; 2Khang.20: 21, 22 leh Mangmuhna 15: 2- 4 simbeh in.

....................................................................................................................................

Leitung vantungah, music in biakpiakna ah thupihi. Atung a thute imuh ciangin, Pasian in lasa dinginhongbawl ahihna kitheithei hi. “Gam Sapi te” tungahgualzawhna angahna uh zong hi a, Pasian hong gupkhiatnaphatna ahihi.

La hong sasakzo, nang tungah Pasian hong bawlsakbangteng peuh natheih a om hiam?

Page 47: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

93 94

WEDNESDAY December 4PIAKKHIATNA IN BIAKPIAKNA

Nehemiah 12: 43 simin. Biakpiakna a bawlna in,“piakkhiatna lianpi” abawl uh bangci dan hiam?

……………………………………………………………………………………….

Tua biakinnpi hunlai in biakpiakna ah piakkhiatnaki thupisak mahmah hi. Mawh maisakna hanginpiakkhiatna, gualnop piakkhiatna leh lungdamkohpiakkhiat na cihbang in piakhia uhhi. Tuabang apiakkhiatna in, Pasian leh a thumaan in bang hi a, hongkamciamsa Messiah in Pasian’ Tuno ahih manin hongkipiakkhiat ding cihte hong telsak hi.

John 1: 29, 36; 1Cor. 5: 7 leh Mang. 5: 6, 12, 13cihte simin. Hihte munte ah piakkhiatna in bangkawksak hiam? Tanglai Israelte in, khawisa ganno khatsihna hangin tuazah lungnopna lianpi ngahthei ahihleh,thumaan honglak sihna thupi in, eite adingin Israeltelungnopna sangin bangzah alianzaw lungnopna hongpiathei ding hiam?

.....................................................................................................................................

Nehemiah 12:43 sung bekbekah lungdamnabangzahvei genhiam ngaihsun in. A gangawhte uhpenPasian’ maiah siangthona ahih manin, Pasian zahtaknataktak telta uh a, lungdam mahmah uhhi. Pasian’ kiangnaih ciangin kihtakna, zahtakna leh lungnopna nei dinghihang. Late 95 in Pasian mai ah omdan maantaktakhonglak a, lasa, lungdamna tawh awng, tumging tum (Late95:1), a mai ah kuun ahih keileh khukdin (Late 95:6) cihte

hihding cihi. Piangsakpa zaktak piakna, phatpiaknabiakpiakna sungah, lungdamna leh zahtakna kikaltawikhaisiam mahmah kul hi.

Na khempeuh a piangsakpa (John 1:1-3) tanghialsinglamteh tungah apiansakte mawhna hangin sitanghial cih peuhmah nangaihsut ciangin bang naphawkhiam? Tua singlamteh mahin lungdamna bangci hongpiathei veve ding naci hiam?

THURSDAY December 5SIAMPITE LEH LEVITE ZONG BIAKPIAKNA MAH

Nehemiah 12:44-47 simin. Judahte in “Siampiteleh Levite” tungah banghangin lungdam uh hiam?Banghangin thupi uh hiam?

...............................................................................................

Siampite (Levite) nasep in bang limla hiam?Hebrews 9:1-11 simin.

...............................................................................................

Khazih in vantungah mite’ ading hong sepsakte pen,singlamteh ah asihna zah mahin gupkhiatna adingin thupihi. A sihna tawh tua nasep hong kipan a, vantungah picingsak hi. Tua puandei sungah “Zeisu in eite ading in matun”(Hebrews 6:20) bangin, eite zong upna tawh itum ding hiEGWhite, The Great Controversy p. 489.

Tanglai mite in tulai mite khuavak neihzah aneihloh uh hang, Levi mite’n biakinn sungah a nasepte uhthupi mahmah cih tel veve uhhi. Amau tungtawnin Pasian

Page 48: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

95 96

nasem hi cih thei uhhi. A minam buppi in laisiangthosimna, thungetna, biakpiakna leh ki aapna tungtawninPasian tawh kikhawlkhawm uhhi. Tua kawmkal mahah,biakinnpi nasepte kimganngilh kha ahihlam phawk uhhi.Tu in tuateng khem peuh thakpat kik uh a, Levi mite’namau aiawh in asepna hangin lungdam mahmah uhhi.Biakinn nasep limlim pen, Pasian in amah biakpiaknadingin hong piak hi.

Pasian nasemte, Siate leh Lasate pen sum akipiangiat hi. Nehemiah hunlai in zong Levi mite a panpihnauh hatzel, kiamzel peuh hi. Sawm a khat a kipiaklohciangin, Levi mite zong innkuan vakna dingin nasepdangpeuh semzel uhhi. Sawm a khat leh sumpi lo peuhmahtawh, leitungbup a huam pawlpi omtheilo hi. I Pasianmainawt ding ideih leh, a nasemte pen, sumleh paai,kampau gamtatna tawh thapia ding hihang. Pawlpi in pencingtaak cih omngeilo mahleh, tuate hangin piakkhiatnakhiam hetlo in, Pasian nasep zomto ding hihang.

FRIDAY December 6

NGAIHSUT BEH DING: EGWhite lai Steps to Christ, laimai67-75 sungpan “Growing up into Christ” cih thulu simin.

“Khazih singlamteh in gupngahte adingin, a saktawntung dinguh la hi ding hi. Minthang Khazih sungah akikhai Khazih muding uhhi. Genzawhloh a zai vanpiabawlpa, Pasian’ itpa, van Kumpipa, vanmite’n a biakpa, apuk mite mai ah aki niamkhiat a, amawhna uhapuaksakpa, singlamteh tungah gimna athuak khitmateng Pa’ maitang akidanhpa; tuapa ki mangngilh ngeiloding hi. Leitung citeng abawlpa, mailamhun khempeuh a

ukpa in a minthanna leh vanmite khempeuh in abiakpiakna te khempeuh nusia hi.

Gupngah minam khempeuhte in, Gumpa’ maitanga etuh ciangin, Pa’ vang leh minthanna tawh taang a muuhhi. A kumpi tokhom a etuh ciangin, tawntung pantawntung dong, a kumpigam in mong neilo cih mu uh a,“Na kilawm hi, a kigo Tuno aw; a manpha na sisan tawhkote nong tanhkhin zo hi” ci in phat uhhi, EGWhite, TheGreat Controversy, laimai 651,652.

KIKUP DING DOTNATE

1. Na khaansungah, biakpiak ciangin zahtakna lehlungdamna kikaal tawikhai siamtheih ding kikuppih in.Ahih keileh, dotna khat: zahtakna leh lungdamna penbiakpiakna sungah kihelkhawm takpi hiam cih kikuppihdih in.2. Pasian in a keploh kulhpi in mawkna hi cih theisain, Israelte in, a kulhpi uh Pasian aapna pawipi khaamuhhi. Solomon in “Topa in inn lampih keileh innlamte sepnaamawkna ahihi. Topa in khuapi hutpih keileh, khuapicingte cinna in amawkna ahihi” Late 127: 1, 2 naci hi.Pasian ading hanciamna tungtang bang hong gen nacihiam?3. Na omna pawlpi ah tumgingte bang dinmun ah kiomsak hiam?4. Zeisu in vantungah Siampi Lianpa hi cih laisiangthoin telgen mahmah hi. Tualai ah abang peuhmah eiteadingin hong sepsak hiam? Leitung siampite in leitungbiakinn sungah asepte tungtawnin, Zeisu in vantungbiakinn sungah bangsem cih hong telsak thei naci hiam?

Page 49: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

97 98

T-7

LESSON 11: December 7 - 13

A NUNGTOLH MITE

Sabbath Nitaklam December 7

TUKAALSUNG SIM DING: Nehemiah 13:1-9; Thuhilhkik23:3- 6; Neh. 13:10- 14; Gam.18:21- 24; Neh. 13:15-22; John5:5- 16.

KAMNGAH: “Tua ciangin Sabbathni asiangtho in a omsaktheihna dingun amaute kisiansuah tawmin,kongpite hong cinna dingun, Levi mitekasawl hi. Ka Pasian aw, hihthu ah hongphawk inla, Na itna tawh kizui in siatna paninkei hong pengsak in.” (Nehemiah 13:22).

A lian 12 leh 13 sungah, Nehemiah in, Babylon ahciahkik hi. Bang tanvei taam cihbel kitheilo mahleh, BC430- 425 sungteng hihtuak a, Israel mite ana nung tolh manuhhi. Pasian tawh thukiciam nanei khinzo uh a, milimbiate tawh teengzau lo ding, Sabbathni hoihtak kemcingding, biakinnpi leh sawm a khat leh sumpi (Neh. 10) hoihtakkemcing nu’ng ci akamciamte palsat gawpkhin uhhi.

Nehemiah hong ciahkik hunkhawng in, Pasiankiangah a ki aapnate khawng zulhzau mahmah ta uhhi.Sawm a khat leh sumpi pia nawnlo uh a, biakinn zongthudangin zangta uh banah Sabbath zong hoihtak siangthosaklo in, midangte tawh zong kitengzau gawp uhhi. Asuukpen ah, Makai dingin a sehpa mahmah in, Pasian tawhkizopna thanem mahmah hi. Tuazah liangin kikhel atheih

ciangin, Nehemiah hehmahmah in kitomgawp hi.Mawksaan lo in, Pasian minthan nading in nakpi takingamta kik leuleu hi.

SUNDAY December 8BIAKINN KIMAKAIHZIA THAANGHUAI

Nehemiah 13 pen, amau lakah teeng milimbiaAmmon mite leh Moabite mite thutawh kipan hi (Neh. 13:1-3). Hih munsanah, Pasian deihna a zuilel gamdang mitehawlkhia hi cilo a, Pasian hong uppihlo minamdangtehawlkhia hizaw hi. (Thuhilhkik 23:3- 6).

Nehemiah 13:1- 9 simin. Eliahshib leh Tobiah cihtekuate hiam? Neh. 2: 10, 19; 3:1; 12:10, 22: 13:28.

………………………………………………………………………………………

Eliashib leh Tobiah tegelpen, Nehemiah laibusungah mi kician mahmah hi. Eliashib pen mipite’siampilianpa ahih banah biakinn ukpa zong hilai hi. Tobiahpen galte ahi Ammon mite hi a, Jerusalem lamkikna ahnakpi takin Nehemiah langdo hi. Eliashib leh Tobiah tegelinzong, tanau kitenna tungtawnin sunghta putu ahi uhhi.A kitenna taktak itheihloh hang, Tobiah in Jew min (TopaHoih) cih khiatna a nei minkhat nei hi. Jewte lakpankhangkhia hihtuak khollo hi. A zi pen Arah bangkua panhi a, laibu in genlianlo himah leh, Eliashib behnu hihtuakhi. Tua banah, Nehemiah galpa Horon mi, Sanballat’ tanuin Eliashib’ tuupa tawh a kiteng hi. Tua ahih manin,Nehemiah’ galte in, ukpi lampanin nasiatakin honglutin,Nehemiah’ makaihna zong sukha mahmah hi.

Mangpipa omlohkal in, siampilianpa in, Tobiahadingin biakinn deikhat seh tuamsak a, sawm a khat,

Page 50: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

99 100

sumpi leh piakkhiat tuamtuamte humcip sak hi. Tobiahin biakinn huangsungah khantawn omthei dingin thupiaa, gam makaipi khat suaksak hi. Galte in Nehemiah ahepkhiat theihna dingun, a utut tenguh bawl uhhi. A hihhang, Nehemiah inbel, tu mawkmawk hetlo hi.

Pasian’ mite, tanglai Israelte ahi a, tuhun laisiang-tho thak zui Christiante ahi zongin, lampial ding abaihmahmah lel hiam? Tua khialhna pan koibangin kisuaktathei ding hiam?

MONDAY December 9LOSUNGAH LEVI MITE

Nehemiah 13: 10- 14 sim ciangin, Nehemiah inbang azong hiam?

.....................................................................................................................................

Pasian’ nasepna kipanpih mello ahih manin,lasapawl, kongcingte leh adang biakinnsung nasemtekhempeuh in, amau inn kuan nuntakna’ng leh Pasian’pawlpi a panpih na’ngun lokhosak kik hi. Haksa pipi inazatpih, sawm a khat leh sumpi piakzia khempeuhkimansuah gawphi. Biakinn sungpan tuate tawh kisaikhempeuh ki hemkhia gawpmang ahih manin, Nehemiahin puahpha in panphakik ding hi.

“Biakinnpi kisimmawh bek hi lo in, sumpite zongzangkhial gawp uh ahihman in, apiakhia mipite thadahsakzo hi. Tuabangin alawpna tha bei in, sawma khat leh sumpipia nawnlo uhhi. Pasian’ nasemte kivaakpha mello hi.Lasapawl leh nasemte khamkhop dinguh kipia mello ahihmanin, Pasian’ nusia in, nasepdang asep uh kulta hi,”EGWhite, Prophets and Kings, laimai 670.

Judahmi khempeuh kikaikhawmin, a kisiacipsabiakinnpi apuahphat kik uh hi a, mipi khempeuh inNehemiah nasepte pen mipite ading ahihlamtel mahmahuh ahih manun, Tobiah leh Eliashib panpihlo zaw uh a,Nehemiah panpih zaw uhhi. Nehemiah in zong, nasemmakai zawdeuh peuhmah, amuanhuai leh athumaan citaktetawh laihsak in, sawma khat leh sumpite hoihtak inkempha kiksak hi. Alui aginalo khempeuh paikhiavat inmakaithak guanhi.

Tuabang himah taleh, a ginalo SiampilianpaEliashib in a dinmun pen Aaron tungpan aluahsuk ahihmanin, taan tuannailo hi. Nehemiah in siampilianpakhengin mun tampi laihgawp ahih manin, SiampilianEliashib nasepna kiamtuam mahmah napi, Siampilian hivevelai hi.

“Ka Pasian aw hihthu tawh kisai in kei hongphawkinla, ka Pasian’ biakinn leh nasep nadingin ka sepsa gamtathoihte maimang sakkei in” (Neh. 13: 14) ci in thungen hi.Tua a thungetna in mihing ahihna bangzah honglak nacihiam?

TUESDAY December 10SAWMA KHAT LEH SUMPITE

Biakinnvai Nehemiah puahphatna lakah sawmakhat leh sumpi vai zong kihel lai hi.

Gamlakvakna 18: 21- 24; Malachi 3: 10; Mate 23:23; 1Cor. 9: 7- 14; 2Cor. 9:6- 8 leh Heb. 7: 1, 2 cihteng simin.Hihmun tengin sawma khatleh sumpite pen biakinnpi

Page 51: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

101 102

adingbek hilo in, tuhun eite ading zong thupi ahihnabangzah honglak naci hiam?

.....................................................................................................................................

Sawma khat leh sumpi kidong keileh, biakinn nasepomtheilo hi. Sawma khat piak a kikhawl lianleh, biakinnnasep kiamsuk in, biakpiakna khempeuh lungkiat huaimahmah leltak hi. Biakinn nasemte in, akivaak na’ngunnasepdang asep uh ciangin, biakinn nasep bulphuhzonawnlo uh a, biakpiakna kiamsuk hi.

“Sawma khat piakkhiatna pen ama munah etlawmmahmah lel hi. Ngahzahzah tungpan cilel ahih manin, ahauazawng liangko kikimna zong omlai hi. Pasian in eihongpiak zahzah tungpan in sawma khat aapkik ding hibekhi. Pasianin sawma khat piak ding hong cih ciangin (Mal.3:10) phalna piaknopna cihte hello hi. Phalna piak nopnatepen ineih dingmah ahihhang, Pasian thupiak hangin apiakhia ihi zaw hi. Sawma khat Pasian’ neihsa ahih manin,hong aap kikun hong ci hi,” Adventist Believe, laimai 304.

Israelte hunlai thupiang mah bangin, ei pawlpi zong,pawlpi mite’n sawma khat piakei leh, pawlpi puk ding hi.Pasian’ pawlpi leh biakinn sungah nasem kiguai omkei leh,pawlpi in nasem theilo ding hi. Biakpiakna zongkiamtektek ding hi. A thupipen ah, evangelist nasep nungtalo ding hi. Pasian in athubu sungah sawma khat piakdinghongngen ahih manin ipiak hizaw hi. Pasian in banghanghongsawl cih itheih zawhloh tampi omhi. Amah’nnakhempeuh uk, cih theih ding hong deihna hi. Nasepdante honghoih dandan ding a, nakhempeuh Amah aapdinghihang.

Sawma khat aapkikna in, Pasian muang ihihna lehkhalam ah eima khantoh nading ahihzawkna bang hanghiam?

WEDNESDAY December 11SABBATH NI LENGGAH CIL

Nehemiah 13: 15, 16 simin. Bang thubuaiNehemiah in phukha hiam?

.....................................................................................................................................

Pawltawm laitakin Pasian’ thumaan ading dintangding haksa mahmah hi. Pasian in Sabbathni siangthosakinnasemlo ding ci ahih manin, Nehemiah in zong Jerusalemah tuabangin akizui dingin hanciam hi. Tavuan theipa khatahihna bek tawh a semkhia ahihi. Sabbath pen piansaksakhempeuh lakpan amanpha pen ahihi. Mi khempeuhinleitung nasepte pan khawlin, tuani in Pasian tawh hunlakhawm in ki thaksuaksak kik ding hong deihsak hi.

Pauzangsehna khat ah “Israelte’n Sabbath a kepcinsangin, Sabbath in Israel te kemcing zaw” kici hi. Ni sagihSabbath in mipite upna nungtasak bek thamlo, Pasianhehpihna amusak vangliatna hi a, taksalam khalam ahphattuamna tampi hong pia hi.

Nehemiah 13:17- 22 simin. Sabbathni “sumleisumzuakna” akhawl na’ngin, Nehemiah in bang hihhiam?

....................................................................................................................................

Page 52: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

103 104

Nehemiah pen Judah gamkee ukpipa ahihna tawhgamthukham aletkip kul hi. Judah gam thukham zong,Pasian thukham tungah kinga ahih manin, tua thukhamteleh Sabbath mahmah kemcing theipah hi. Siampilianpain siatna lam amanawh pih lai in, thumaan lamah Judahmakaite dingtangin hi leh, Nehemiah in hihbang ciangtuakkhalo ding hi. Acillam in Nehemiah in, mizawngte vankhempeuh piakiksak ahih manin; Eliashib leh Tobiah inthuleh la a kheelte zong bangmah paungam nawnlo uhhi.

Nehemiah in makai teng taaimasa in, tuakhit teh,kongpi zong Sabbathni in kilh in cingsak hi. Khualai tualpizong khua pualamah khiin uh ahih manun, mai Sabbathniciangin van nazuak peuhmah uhleh hong dopbawllo dinghi’ng naci hi. Nehemiah pen agen bang asempa ahihmanin, sumbawlte in zong neekngam hetlo uhhi.

THURSDAY December 12NAPATE UN ZONG TUABANG GAMTA UH HILO HIAM?

Sabbath vai a Nehemiah hanciamnate pahtakhuaimahmah hi. Sabbathni siangtho sakding a thupisak nopluatmanin, “vuakding” dongin na tawngh hi. Amah mahhanciam in, Sabbath kikciang hong kimatkhak peuhmahleh ciliang hi. Ukpipa ahihna tawh Pasian’ thupiak hoihtakkemcing hi.

“Nehemiah in lau hetlo in atavuan lelhnate uhtaaigawp lel hi. ‘Sabbathni ninsak gawpin na gamtatna uh;na pate un zong tuabang gamta uh hilo hiam? Tua ahihmanin Pasian in hihbang gimna eite leh khuapi tungahhong tungsak hilo hiam? ci in taaigawp hi. Sabbathni dingkhua amial ciangin kongpite kikhak nading sawl a,Sabbathni abeikhit mateng aki honloh nading thupia a,

athupiak kizuimaw zuilo cih zong enciksak lai hi” EGWhite,Prophets and Kings, laimai 671, 672.

Sabbath palsatte Nehemiah in athuhilhna Zeisuhun dongin gingsuksuk a, tulai gospel hunah zong, Sabbathathupi simlo biakna makaite zong hong thuhilh lai hi.

Mate 12:1- 8; Maku 3:1-6; Luka 6:6- 11 leh John5:5- 16 cihte simin. Bang thupiang hiam? Tanglai Israeltetangthu a telpha mahmahte in tua thupiang bangcipiankhiat cih gentheih na’ng huhna bang om hiam?

………………………………………………………………………………………Kimakaih khialhna nuai ah om biakna makaite in

Sabbath “kipalsat” lo ci in, Zeisu in “Sabbath Topa” ci zawsopin palsatsat uhhi (Luka 6:5). Hihbangin alum alet in apautein “thukham thupiitna: thumaan na, hehpihna leh upna”cihte theilo uhhi (Mate 23: 23).

Eimahmah amimal, apawlpi in hihbang mite’khialhnate khialh khakloh nading leh, Sabbath ahizongin I up thugui khatpeuhpeuh pen upna adingin thupiahihna koici kidop theihding hiam?

FRIDAY December 13

NGAIHSUT BEH DING: EGWhite lai, Steps to Christ, laimai115 – 126, sungpan “Rejoicing in the Lord (Topa SungahLungdam)” cih thulu simin.

“Amaute mai ah, Israelte’ mawhna hangin alauhuaithukhenna tungcih a theihuh ciangin, alungsimte uh hongkhanglo saanin, Pasian hehna anilkhia in thupha hongtunthei kipuahphatna hong bawlnuam saan uhhi.

Makaipi pawlkhatte in milimbia aziite ading thuumthapai uh a, kikhenna omtheilo ding ci uhhi. Ahihhang

Page 53: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

105 106

bangmah kilamdanna ommello hi; ulian maitangzahtaktuam cih peuhmah neilo hi. Siampite nangawntuabang kizopna anei teitei te Pasian nasem paninkihemkhia pah hi. Siampilianpa tapa khatin, mi thupiiSanballat tanu teenpih ahih manin, anasep pankikhawlsak beklo in, Israel mipi lakpan in kipaikhia ngiathi. Nehemiah thungetna sungah ‘Ka Pasian aw, amaute insiampi nasepna, siampite leh Levi mite thuciamna siasakuh ahih manin amaute thei ta in’ (Neh. 13: 29).” EGWhite,Prophets and Kings, laimai 673, 674.

KIKUP DING DOTNATE1. EGWhite kammalte sim unla, nakhaansung vuah,

Nehemiah nasepte kikum leuh cin, aziite a it takpi inakikhen nuamlo tethu kikum un. Nehemiahkhauhlua genhaklua naci hiam, tawmtawm zawptheihding kisam naci hiam? Kulmaw kullo, banghang?Hihmun sanah, pawlpi in thukham leh itna koici zatin namu a, bangci bangin kiptak omin, Pasianthukham kiamlo in omthei ding hiam?

2. Ni sagihni Sabbath tandaan ding ciangtanh omtuamloahihmah bangin hazaatloh daan ding, guktakloh daan,zuauthu genloh daanding cihte ciangtanh omtuamtuanlo hi. Tuabang hi napi in, Sabbath tandaan dingkhawng ciangtanh ibawl khakloh nadingin koici kidoptheihding hiam? Tuate khempeuh pen singlamtehhang bekbek ahihna leh, ciangtanh neihnopnathaangpan suaktak theihna’ng banghangin thupihiam?

3. Nehemiah in aphutkhak damtak a vaihawm siamnatelauhuaina pan koibangin kikem theiding ihi hiam?

LESSON 12: December 14 - 20

KHENTATNA HOIHLOTE

Sabbath Nitaklam December 14

TUKAALSUNG SIMDING: Nehemiah 13:23-25; Thuhilhkik7:3,4; 2 Cor. 6:14; Ezra 9, 10; 1Cor.7: 10- 17

KAMNGAH: “Kabiak Pasian aw, ka mawhnate un kaludawndong hong vuknelh in vantung dongbanto ahih manin, Nangma lam kong et dingmaizumin kamai asan hi, ka Pasian aw.”(Ezra 9: 6).

Israelte sungah, minamdang Israel lote tawh kiteenzau gawp a laan mahmah laitakin, Ezra leh Nehemiahin makai hong suak uhhi. Makai anih tuakmah in, amiteleh Pasian kizopna khauhsak nuam mahmah uh ahihmanun, hihthu thupi laak mahmah uhhi. Milimbia minamdangte in, Israel mite tungah thusia tampi hong tun cihpen tangthu sungah adim in omcih thei khin uhhi.

Mualsang khempeuh tungah Baal leh Asherahbiaknatau omliang dongin Israel gamsungah kizeelgawp hi.Milimbia innkuanpih zi/pasal neite’ huzaapna in Israel mipiadingin lauhuai mahmah hi. Balaam in zong, Moab mite’na numeite uh Israelte kiangah vapaisak dingin ngaihsutnapia hi. Tuabang ahihleh Israel pasalte in Pasian kiangpanlampial dinghi cihi. Ama cihpen maan mahmah hi. Nu/Pabek hilo in, tate’ upna zong sukha pah hi.

Page 54: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

107 108

Ezra leh Nehemiahin, Israelte ki teenzauna bangcihih sawm ahiam? Omsak hithiat lelding maw, langdo ding?Tukaal sungteng in hih Makai nihgelte nasepna teng sinding hihang.

SUNDAY December 15NEHEMIAH THUKKIKNA

Nehemiah 13:23-25 simin. Bang thu piang a,Nehemiah’ thukkikna eite’n bangci gending hiam?

....................................................................................................................................

Naupangte in, Aramaic (Saltan hunlai kam) lehHebrew pau pautheilo uh ahih manun, laisiangtho hilhnatetelzolo uhhi.Pasian theihna omzolo ahih manin, thubuaipikhat hongsuak hi. Siampite leh Laisiamte in Pasian’thukham Torah pen Aramaic lai sungah hilhcianbekuhhi.Nute atamzaw in Ammon mi, Ashdod mi, Moab mitevive hi a, innsung naukem penpente ahih manun, naupang-te in apate zah in amaupau pautheilo uhhi. I zat kampauanei mite’ngeina leh upnate in lungsim piangsak hi.Lasiangtho kampau pautheih lohna in laisiangtho pan honggammang sak hi.Mipite in Pasian kammalte leh HebrewtePasian tawh kizopna mansuah khin uh ahih manun,Nehemiah adingin vaisah mahmah hi.

Laisiangtho kantel te’nbel, tualai Nehemiahgamtatna tepen, mipi lakah ki simmawh bawlna hizaw hici uhhi.Nehemiah in taaigawp in samsia cihciangin, kamhoihlo kamsia thuukgawp lam hilozawin, thukhamhamsiatna a gennuam hizaw cih telhuai hi. Nehemiah in,mipite inateelkhialhna hangun a tungding laisiangthokammalte agen hizaw hi.

Nehemiah in “pawlkhatte ka satgawp a, pawlkhatteasam ka bawhsak hi” (Neh. 13: 25) acih ciangin, Nehemiahhehmahmah cihlam sangin, tawsatna pen mipi mai ah kithuhilhna ahihlam phawkhuai hi. Hihdan thuhilhna penpawlkhat bekmah hi a, hihbang gamtat hoihlo a thapia leha khangsakte hibek hi. Hihbang a thuhilhna pen tualaihun in mipi lakah maizum theih dingin a zat ngeina ahihi.Mipite’n amau deihteelna bangzah phamawh hiam cihtheisak nuam hizaw hi.

Pawlpi sungah khialhna khat peuhpeuh imuhciangin koici thukkik ihi hiam?

MONDAY December 16NEHEMIAH THUHILHNA

Nehemiah 13: 26, 27 simin. Thuman thutakpanlampialna in bangzah lauhuai cih, hong theisak dingin,laisiangtho tangthute in bangzah thupii hiam?

………………………………………………………………………………………

Solomon in mawhnathuksung atun theihna amadeihteel ahihi.Israel kumpi pa adingin Pasian piak thute:“A lungsim heikhia ding ahih manin, zi lathuah lo ding hi”(Thuhilhkik 17: 17) cih amanlohna tawh amah leh amahkisusia hilel hi.Solomon nuntakzia pen etteh taakcinglohi. Zi lathuah ziau hilel beklo in, Nehemiah cihbang in,Pasian bialo minam lakpan numei teelhi cihi.

Nehemiah in amipihte namdang tawh tenzau napanapuahphatna banghangin thumaan hi icithei diam? Piancil 6:1-4; Pian. 24: 3, 4; Pian. 28: 1, 2; Thuhilhkik 7: 3, 4; 2Cor. 6: 14.

Page 55: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

109 110

Kiteengzau loding cihciangin, minam deidan hizawlo in, milim biakna hang hizaw hi. Laisiangtho’mi Israelahilo numei ateenpih omlel hi. Moses in Midian numeiZipporah; Boaz in Moab numei Ruth teenpih uhhi. Buainapipen bel minam sangin upna kibatlohna leh upnaneihlohna hizaw hi. Ezra Nehemiah tehun pasalte in,Pasian ummi teel nuamlo uhhi.

Richard M. Davidson, kicipa in,Flame of Yahwehkicilaibu sungah “Eden ah Pasian hong geelsak kiteenna pen,Khalam leh thudang tuamtuamte ah a panpih ding” ci hi(laimai 316).Hih tangthu sungah numeite in, amilim biaknauh nusia nu’ng cilo ahih manuh hizaw hi. Mipite in zongPasian lamah ki aapding teello zaw uh ahih manun,Nehemiah dah mahmah hi.Laisiangtho in, Pasian sungahbulkip neihtheih nading lampi leh lungdamna akhantohna’ng tampi hong lakkhinzo hi. Tua mah bangin, kiteennahoih in eima nuntak nuamsak hoihzawsak in, Pasian tawhhong kinaizawsak hi.

Ei leh innkuanpihte upna kepcin theih nadingin,hihtengpan bang pilna peuh nangah thei hiam?

TUESDAY December 17EZRA’ THUKKIKNA

Ezra 9 simin. Israelte’n milim biate tawh teengzaucih atheih ciangin, Ezra in banghih hiam? Ezra 9:1, 2 sungah“kikhen nuamlo uh” ci hi. “Kikhen” cih kammal Siampi10:10; 11:47; Paikhiat 26:33; Pian. 1: 4,6,7,14, 8. Sungtengenin. Thu um mikhat in thu-umlo mikhat a teenpih buainapen hih kammal in bangzah sai hiam?

.....................................................................................................................................

Mipite in amau ki teenzau pihte mahtawh Ezrakiangah hong ki aap uhhi. A minambup in, Pasianthukham Torah apalsatziatelaisiangtho sungah kiciamtehhi. Mipi makaite in Ezra kiangah thupuak uh a, Khalammakaite ahi Siampite leh Levite nangawn hih mawhnabaang uhhi.

“Ezra in, Babylon ah saltanna ahangthu asuutciangin milimbia minamte tawh kihelzauna in thulianpenahihi. A kimkot gamte pan tuam omsitset leh, adahhuaithuaksiatna tampi takte thuak khalo ding uhhi. Atangthului teng ensuksuk in, mithupi mahmahtenangawnin Pasian thukham palsat ngamzen cih mu a,alungsim hongso keei hi. Pasian in ahoihna tawh,akhephung ah amite gamnuam khat pia in lungnuam takinomhithiat sak cih hong phawk hi.” EGWhite, Prophets andKings, laimai 620.

“Tuamom” cih kammalpen minvawhna in kizang hi(beh min, bawng min).Hih munsan ah tuabang hilozaw hi.Pasian in upna biakna hoihlote pan kikemding a deih hanghizaw hi. Pasian upna tawh aki lehbulhte tawh kiteenhangin, tuate in tate tungah huzaap neizolo ding cihpeuhmah pen hitheilo ahihlam hong phawkta uhhi.

Abeisa hunah khentat khialh neiphial mahlengzong, tu’n innkuansungah koibangin upna nungtasakthei ding ihi hiam?

WEDNESDAY December 18EZRA NASEPTE

Ezra 10 simin. Ezra leh makaipite in, tua kiteenzaunate bangci siansuah uh hiam?

.....................................................................................................................................

Page 56: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

111 112

Amipi bupun namdangzii khempeuh paikhiatsakding thukimta uhhi. Ezra 10: 15 sungah ama ciapteh pasal4 lobuangin, thukim uhhi.Kha thum sung hunla inpaikhiasak ding hi ung ci in mipite’n kamciam apiakmahbangun, pasal 113 in a namdang ziite paikhiasak uhhi(Ezra 10; 18- 43).Aneu 44 ah, tuabang zinei pawlkhat te’ntazong neikhin zawzen uhhi. Anute uh ahawlkhiatsakmawkpen, tate adingin, eimuhna ah etlawmlo liang hi. Ahihhangin, hihthu pen Pasian in Jewte gam a phuatcil laipekpanin ahilh hilhsa ahihi. Pasian deihna kicingtakin azuihdinguh hi lel hi.

Ezra 10: 11 sungah “tuam om” cih kammalpen(badal) paaikhia (yatza’) cihte hi a, laisiangtho sungahmaakna in kizanglo hi.Ezra in maa cih kammal theiluaahih manin, azanglo hipah hi.Amaute kiteenna pen, Pasianthukham Torah tawh ki tuaklo, ki lehbulhzaw ahih manin,tua kiteenna teng phiatsak hi. Kiteenna picing anei lo tengphiatsiangsak hibek hi. Aziite atate leh mipite tungahbangthu piangthuah lai hiam cih zong ithei nawn tuankeihi. Tua hunlai ngeina bangin, pate in, a paikhia zii teleh atate khoi in vak a, ziite bel, a innvuah ciahkik hi ziau lelhi.

Hun hongbeibei in, pasal pawlkhat in, thu-umlotemah teenpih dingin hong ki thawi zel uh a, pawlkhat banga paikhiasa a ziite vabeelphei kik uhhi. Pasian tungah akiaapna uh thanem ahih manun, hihbangin khensat paknapen mihing ngeina hi cihtheih a hihi. Eite zong upnahatmahmah ikisak laitakin, ki aapna a tawm ciangin,tuabang thute piangthei hi. Pasian tungah ki aapdingmahmah mihing ading haksa penpen hi.

Pasian kiang naki aapna athanem ciangin bangapiang zel hiam? Tuate tungpanin bang pilna peuh nangahzelzel hiam?

THURSDAY December 19TUHUN KITEENNA

Ezra leh Nehemiah phutkhak ki teenzauna thutehangin, Pasian in kiteenna pen thupi laak cih kicianmahmah hi.Tuamah bangin eite’n zong thupilakding hihang. Teenpih ding peuhmah, thungetna tawh ki aapin,khentatna peuhmah Pasian dong hamtang ding hihang.Tuabangin Pasian tungah thumaanna in adahhuai thusiatepan hong kem hi.

Thu umlo mi a teenpih Christian khat tawh kisai,Paul genna encianin. 1Cor. 7:10- 17 hoihtak simin. Hakkolkikimlo apua mite bangci hihsak ding hiam?

.....................................................................................................................................

Upna kikawmte tawh kisai in Laisiangtho sungahhihding daan omlianlo ahih manin, Ezra leh Nehemiahbangin, Pasian umlo zii paikhiatsak pahding cihzong,laisiangtho hi a, hoihpen pah hi cihtheihna zong omtuanlohi. Ezra leh Nehemiahte hunpen, Pasian deihna (Ezra 10:11)bangin abawl uh hi a, tuabangin hih kei le uh, a mailamthuding uhpen lauhuai mahmah tahi. Anungta Pasian abiamite ahihna uh mansuah gawpmang ta uhhi.

Jewte in Egypt gamah sawtpi takmah omcip uh ahihmanun kiteenzau ding makaite’n phalsak uh a, tuamahbangin Yahweh Pasian leh Anat Nusian biakna hongkihelzau pah hi. Messiah hongpai nading khanggui

Page 57: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

113 114

T-8

nangawn lauhuai liangzo hi.Tuathu in khatvei sunapiangpakthu ahih manin, thu-um leh umlo kiteentheihna dingin hihthute siksan in neihding zong hi tuanlohi.Tuasangin, Pasian in hakkol akikim citciat kiteennathupisak ahihna phawk huaizaw hi. Nihgel Pasian kiangahki aap mahmah kiteng in, Pasian ading thahat takin nasepsangin, Pasian kiang ki aap mello khat tawh kiteen ciangin,Dawimangpa lungdam zaw hi.

Thu umlote tawh kiteenvai laisiangtho in (2 Cor.6:14) nakgen mahmah hi napi, tuabanglo teelna neite zongazawpna mun omveve hi.Tuabang tawh aki teengsate zong,Pasian in aki thumaan dinguh hanthawn veve hi. Pasianin, ama deihna lehlam ah napai phial zongin, huhna ngetnakleh hong huhding hi. Ahih hang, ei utbangbang omlelleng, amah’n hong huh lel hi cih ngaihsut ding hilozaw a,ki niamkhiatna tawh thum leng amah’n hong zaden hi.

FRIDAY December 20

NGAIHSUT BEH DING: EGWhite lai Prophets and Kings,laimai 669-678 sungpan “Reformation” cih thulu simin.

“Pasian hongpiak nasep sepna pen biakna maantak-tak ahihi. Pasian’ deihna bangin septheih hun zong dinghihang. Sempah lianlian leng gualzawhna lianpi; thadahziakaina pen Pasian min daisakna hi. Makaite inhanciamna leh ngiimna a neihmel keileh, pawlpi zongthadah in sumduh paiduh beklel ding a; Pasian’ nasemdingin lungsim siangtho a neih takpi leh, lam-etnalehlawpna tawh hong pumkhat ding uhhi.

Pasian kammalte in hiam in bun hi.Mawhna lehsiangthona zong dingkhawm uh a, amu peuhmah in, khat

la in khat nusia ding hi. Sanballat leh Tobiah ki phatsakna,mawhna leh khemnate agenna munah, Ezra leh Nehemiahhoihna, ki aapna leh kipiakkhiat nate ki ciamteh veve hi.Ei deihbangbang teeltheih ding hong kipia hi. A lauhuaimahmah Pasian’ thukham palsatna gu leh; thumanna’thuphate hong kilakkhawm hi. Khatzaw thuak nuam maw,khatzaw nopsaklawh nuammaw, teelsiam ciatni.” EGWhite,Prophets and Kings, laimai 676.

KIKUP DING DOTNATE

1. Hih tangthu isim ciangin, mi masate in Pasian kiangki aapna nei mello in milimbia zii peuh nanei lel uhhi.Tuate Ezra in mawk nutsiatlo in, khantoh ding leh kipuahphat ding lametna tawh thuhilh hi. A kikhel takpiuhhiam?Gamtatna kikhel ahihleh alungsim uhakikhel hiam? Pasian lamah aki aapzaw uh hiam? Akikhello mi tampitak omlai cih, bangin honglak hiam?Lungsim kikhelna in bangzah thupi cih, amaukhialhna tungtawn in bangteng imu thei hiam?

2. Kiteen khialhna hangin buaina a nei khatpeuh pawlpisungah a om leh, koici panpih theiding hiam?

3. Pasian’ thukhamte in kipmahmah a: leitung ngeinatea tuamtuam omin ki lamdang hi. Eima nuntaknaPasian hong kepsak ding ngetkawm in, hih kilam-danna tegel banghangin phawkhuai hiam?

Page 58: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

115 116

LESSON 13: December 21-27

ISRAEL MAKAITE

Sabbath Nitaklam December 21

TUKAALSUNG SIMDING: 1 Kumpi 12: 1- 16; Sawltak 15: 7-11; John 11: 46- 53; Nehemiah 4:7- 23; Ezra 8: 21- 23, 31, 32.

KAMNGAH: “Mi khempeuh anne tuidawnin midangte akholh dingleh lungdam a om dingin a ciahuhhi; banghanghiam cihleh amau tungahkigen thute amaute in a theitel uhhi.”(Nehemiah 8:12).

Ezra leh Nehemiah tegel pen etteh takcing, nasepzomakaipite ahi uhhi.Pasian a itna in ana semdingin kiaapnopna lungsim neisak hi. A thumaanna uh pen tukaalsungteng eite sinding thulaigil ahihi.

Tukaal sungtengin Ezra leh Nehemiah tegel makaihsiamnate sinding hihang. A cimhuai hetlo kikup dingatamlua hizaw hi. A kiteelkhia sinna tepenmakai khatadingin akisam vive ahihi. Tu laitakin ei leh ei makai inkingaihsun khalo mahleng, ei huzaapzawh mi omkha dingahih manin, mi khempeuh ading pilna hoih mahmah viveahihi.

Hih makaite tangthu laigil in Pasian’thu ahihi. Thuin amau lungsim leh nuntakna puahphat sakin,khanglosak hi. Pasian’thu leh lamlahna bulphuh uhhi. Tuamah bangin, kuakua hi taleng, bangbang semtaleng,Pasian’thu abulphuh Seventh-day Adventist nuntak nungtading hihang.

SUNDAY December 22MAKAITE’ HUZAAP

Laisiangtho sung tawntungah, makai hoihtawhhoihlo tawh, anihin kihel tawh omneunau hi.Makai hoihlote’n ahoihpeuh semin, Makai hoih te’n ahoihlo peuhsemuhhi. Bangbang hileh Makai zong mimah hiphot uh a,asia apha bawltheikhawm uhhi. Tuabang tuakkha ngeimiiom hiam? Makai nahih nakleh, asia apha cise lo huzaapnanei lel hi. Na innsung ahi a, nasepna ahi zongin, nanghong kingaihluat leh huzaap hoihlo hipah hi. Makaikhatnahih nakleh khalam ahi a, gamthu ahi zongin, huzaapkhangsemsem hi. Nasepna khat peuhpeuh ah makaipakhat adingin, laisiangtho genbang a hilh ding thupi mahmahhi.

A nuai a laisiangtho munte simsuk lecin, Makaiteomdaan paawlkhat muding hihang. Hoih nasakleh ahoihnathu; hoih nasak keileh ahoihloh nathu gentel dih in.

Rehoboam(1Kumpi12:1-16) ……………………………… ..........

..............................................................................

Peter (Sawl. 15: 7- 11)…………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………

Josiah (2Kumpi 23: 1- 10)……………………………………………………

………………………………………………………………………………………

Page 59: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

117 118

Deborah (Thukhen. 4: 1- 16)……………………………………………………

………………………………………………………………………………………

Ahab (1Kumpi 21: 1- 16)…………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………

Atungtham tawmcik bek theizo hiphial mahleng, hihtangthute panin, bangin Makai hoih leh hoihlo piangsakpena, eima dinmun khat peuhpeuh ah zattheih dingin bangpilna ngahthei ding hiam?

MONDAY December 23TOPA MAI AH ASIA

Anuai a laisiangtho munte en lecin, hih Makaitein amipite tungah bang huzaap nei uhhiam?

1Kumpi 15: 26- 34…………………………………………………………...………………………………………………………………………………………

2Kumpi 13: 1- 3…………………………………………………………...………………………………………………………………………………………

John 11: 46- 53…………………………………………………………...………………………………………………………………………………………

Damtak ngaihsut ciangin, Makai khat hih naklehmipite khalam ah lamto zo ding maw, kiamsuksak zaw dingmaw cih ahihi. Atungah makaite leuleu teh, mipitezandikdek sak uhhi. Hihbang munte ah, Khazih kiang kiaapzawh zahzah tungtawn in kilamdanna omzelzel hi.Khalam Makai khatin, amah’n Pasian a zonleh, mipitePasian lamah paipih in, Pasian zonglo khatin mipite siatnalamah paipih hi.

Ezra leh Nehemiah nihgelte bel, Pasian tawhakizopna khauhmahmah cih kician mahmah hi. Antangina thunget hunte mahmah zong, Makai dangte hihzah sangintamzaw ngiat hi. Picing zokei mahleh zong, amaugelhunsungteng, mipite in Pasian tawh tonkhawm uhhi.Pasian lamnga uhhi. Ezra leh Nehemiah nihgel hanginpiangthak hikei ung acite nangawnin, komau upna hanginpiangthak hi ung ci uhhi. Zeisu, lei pumpi in mukha in,athugen aza, ana lamdangbawl amute nangawn in nialtheilai uhhi. Eite zong eimau dinmun ciatpanin, ahoihlammaw, asialam maw, mi huzaap thei hihang. Atawpna ahmimalkim in, Pasian maiah dawngkik ding hihang.

Nangma huzaapzawh mite ngaihsun inla, na huzaapbangci bangin khangtosak thei ding nahi hiam?

TUESDAY December 24THAKHAUHNA LEH THAPIAKNA

Nehemiah 4:7-23 simin. Nehemiah in a thakhauh-na bangci lak hiam? Amah bangin thapia hiam?

....................................................................................................................................

Page 60: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

119 120

Jewte a simawh nuam galte’ maiah Nehemiah dingteutau hi. Amite kigingsa in omsakin, khutnga masa pahdingin kithawizaw hi. “Pasian aw, Nagal do in” ci’n Pasiankhawng aapmawklo in, mite’n amau septheih teng semsakhi. Khuapi kulh a lamkawmun akhutlang vuah namsauleh hiamte tawikawmlai uhhi. Nehemiah peuhmahmeidawi mawkmawk in launa tawh omciplo in gal kidalding cih Jewte’n thei uhhi. Nehemiah in amite thapia,muangin naseppih in asepding uhzong guan hi.Amitenasemkuan in sawlin, amah inndei sungah vatuumawktuanlo hi.Amite’ gei mahah dingin sepding bawldingkhempeuh seppih hi.

Laisiangtho sungah Pasian in “omhithiat unla notePasian’ galdona en un, acih hunzong om a, kuanin do un,galzawhna kongpia ding hi” acih hunzong om hi.Pasian’hotkhiatna leh galzawhna thupha ideihleh eilam eimah’nsemding hihang. “Nehemiah in kiptakin Pasian ki aap ahihmanin, tua in agalte lelhna piaksak hi. Thadahna penmawhzolna khutsung tunna hi a, mungtupsang lehngiimnakip neite sungah siatna in zungkha zolo hi.Upnatawh mainawtmi thanem ngeilo a, anung amai, atunganuai ama ading ahoihpen in Pasian in geelsak hi. Pasian’mi taktakte in akip hehpihna nuai ah omuh ahihmanun,cihmah hunin guallel ngeilo uhhi.” EGWhite,Prophets and Kings, laimai 660.

Nehemiah in Pasian vanglian takpi ahihna theitelin, kiptakin thala hi. Pasian theitel taktak ahih manin,upna tawh kalsuan hi.

A thuluan kibanglo phial mahleh: “mikhatin upnanei a, adangkhat in gamtatna nei hi cizenzen leh, gamtatnain azuilo upna honglak dihin; keimahin ahihleh, ka upnaka gamtatna tawh konglak dinghi” cih kam malteNehemiah tungtangah bangci muh ihi hiam?

WEDNESDAY December 25NGIIMNA LEH VEINA

Anuai a laisiangtho munte in, Ezra leh Nehemiahnihgel nuntakna ah bangin amau tawsawn ci hiam?Nehemiah 2:1-10; Ezra 7: 8-10.

.....................................................................................................................................

Anasepna khempeuhah Ezra leh Nehemiah in amitelakah Pasian’ deihna bek picingsak hi. Amite’n bel buainabawluh a, tua buaina hangin daanzong thuakpah uhhi.Pasianin ama lampan thumaan takin, amaute puahphatkiknadingin lampi hon sak hi. Tua ahih manin, Pasian in,Moses tawh akibang mi citak 2 teelin,Moses a zatngei mahbangin, tua mi nihgelte in puahphatna nasep thupimahmah asemsak hi. Tua makaipite nihgel in mungtupnei uhhi. Amau atawsawn tawntung ngiimna zong neiuhhi.Ezra leh Nehemiah in amau nuntak sungin ngiimnathupi nei cihding hipeuh hi. Pasian’ mite adingin amuhnauhzong zaimahmah hi.

Ezra in hih naseppen laisiangtho simkawm, mi zonghilhkawmin semhi. Tua mahbangin Nehemiah in zong,amite thumaan leh Pasian lamah hangsan takin ding dinginhanthawn den hi. Mite in Jerusalem puahphat dingbekhilozaw in, amipi mah mah khalam khanlawhna leh kipuahphatna bawlnuam uhhi. Tua ahih manin, amitethuhilh, puahpha in thupiak tuamtuam zong naneiuhhi.Makai thupite in, naamawk mawkte sangin a sangzawahoihzaw ngiim uhhi.Ezra leh Nehemiah tegel in, itna lehvangliatna anei, na lamdang asemthei Pasian muangin,kizopna thuk nanei uhhi.

Page 61: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

121 122

Nehemiah alian khatna asim peuhmah in,Nehemiah ki aapzia leh amite hang in athuak lungkhamnacihte muhsak ding uhhi. Judah gamah Israelte haksatnatuak khakte hangin kapliang hi. Pasian’ mai ah khukdinsukin, Pasian cih bangbang gamta ding ci in kamciambawlliang hi. Leitung a lumletnuam mahmah banginNehemiah nasem hi. Pasian ading ahih nakleh semgiapgiaphi. Persia gam khawngah khasum tampipi ngahna munommah taleh, mizawng daipam ahizaw phial zongin,Judahte gam mahah langdona tampi maingat in nasemtantan hi. Amai ah ling omte awlmawh selozaw in, upnatawh mainawtzaw hi.

THURSDAY December 26KI NIAMKHIATNA LEH THUAKZAWHNA

Ezra 8:21- 23, 31, 32 simin. Ezra in kumpipa mai ahmihai bangin pau phangphang loding cih na ngaihsun khangei hiam? Ezra leh a mipihte in koici ki niamkhiatuhhiam?

....................................................................................................................................

Tawlkhat khit ciangin, kumpipa zong galmuannaomtheih nadingin anautang hontetawh hong hawh hi. Ahihhangin Ezra in kumpipa kiangpan bangmah ngenkei zawleh Pasianin hoihtak kemcing zaw ding cih upna nei ahihmanin, Judahgam atunuh dongmah Pasian in kemcing hi.Mite thahatna bek suangin omzel lehpen, Pasian’ kepnahongpai loding hi. Ezra in tuabang daanin, Pasianvangliatna, kumpipa in musakzaw hi.

Ezra in uplahna neivetlo hi. Mipite kaikhawm in,antang thungetpih hi. Pasian tawh kizopna azawh masiah

khualzin saklo hi. Pasian’ maiah ki niamkhiat takin omin, akepcin ding ngen uhhi.

Nehemiah 5:14-19 simin. Nehemiah koibanginkiniamkhiat hiam?

....................................................................................................................................

Makai citakte in kiniamkhiat dingleh silasep dinghaksa salo uhhi. Makai siam khatin pahtawi na’ng “zaa”khawng deih tuanlo hi. Nehemiah inzong, kongpi hongsain mipite tungah piakhia ngiatngiat hi. Pasian tungah aupna leh aki aapnate limhoih tawh lakkhia hi. Thaguithatang zong kicing mahmah hi napi, midang kuamahzawhthawh bawl hetlo hi. Tua laitakin Jewte lakahzaalianpen ngahpa zong hinapi, piakkhiat lamah itsiik hetlohi.Zeisu in Makai suaknuampa sila suak masa ding acihmahbangin, amah sila suakmasa hi. Zeisu’n zong a tuacihmah bangin eite’n zong tua cih ding hihang.

“Tua ciangin Zeisu tu a, ‘mi khatpeuhin alianpenasuah nopleh, aneupen suak phot in, mi khempeuh nasemhi masa ding hi” (Maku 9: 35). Pasian muhna ah Makaihoih taktakte koici om cih Zeisu in hong bangci gen nacihiam?

FRIDAY December 27

NGAIHSUTBEH DING: EGWhite lai Steps to Christ, laimai93-104 sungpan “Thunget Hun Nuam”cih thulu simin.

“Zerubbabel, Nehemiah leh Ezra tethum makaihnatawh salpan hong ciahkik mite puahphatkikna nasep lehkhanlawh nate bang, hun nunung ciangin zong hong omkikding hi. Abeibang Israelte tawmcik leh thanem mahmah

Page 62: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

123 124 MORNING WATCHOctober, 2019

1. Tuesday Johan 15:52. Wednesday Johan 7:243. Thursday Timothy Masa 4:12-134. Friday Matthai 7:35. Saturday Rom 8:25-26

6. Sunday Late 121:27. Monday Matthai 7:7-88. Tuesday Late 56:89. Wednesday James 1:6

10. Thursday Job 22:23 11. Friday Isaiah 55:6-7 12. Saturay Thu Hilhkikna 20:3-4

13. Sunday Jeremiah 24:6-7 14. Monday Thuhilhna 3:11 15. Tuesday Johan Masa 4:7 16. Wednesday Hebru 13:8 17. Thursday Galati 2:20 18. Friday Matthai 22:37 19. Saturday Matthai 6:7-8

20. Sunday Galati 1:10-11 21. Monday Filippi 3:13-14 22. Tuesday Efesa 5:15-16 23. Wednesday Kolose 3:16 24. Thursday Rom 8:5 25. Friday Sawltak 20:24 26. Saturday Efesa 5:2

27. Sunday Khangtangthu Nihna20:15 28. Monday Late 42:11 29. Tuesday Late 101:7 30. Wednesday Job 42:2 31. Thursday Thu Hilhkikna 6:6-7

napi, Pasianin Amah leh a thukhamna mite theihtheihnadingin zang hi. Biakna maan leh laisiangtho kemcingteahi uhhi. Biakinnpi leh Jerusalem khuapi kulh a lamkiknapanun, pilna tuamtuam ngahphial in, langdona tampimaingat uhhi. Makaite vangik mahmah taleh, kiniamkhiatna tawh Pasian aapin, amah’n hong zawhpih dingcih muanna nei uhhi. Kumpipa Hezekiah mahbangin,Nehemiah in ‘Topa kiptakin len hi. Amah zuihna panin kihemkhia lo a, Topa in amah ompih hi’ (2Kumpi. 18: 6, 7)”EGWhite,Prophets and Kings, laimai 677.

KIKUP DING DOTNATE

1. Pasian’ mai ah eite hong makaihte banghangin panpihding kilawm hiam?

2. Makai ding sila suakphot dihdih banghangin haksahiam? Hihloh phamawh in, thaman omhi. ChristianMakai khatin, sila a suakphot ding banghanginphamawh masa thei hiam?

3. I sinna laibu akipatna alaizang atawpdongin Nehemiahin thungen den hi.Ezra leh Nehemiah tegelpenthungen hatte ahi uhhi. Ezra leh Nehemiah laibutesungah “thungen” cih kammal bangzahvei omhiam,simdih ve. Hih Makai tegel thungen tawntung uhhi.Eite thungetna anuntak theih na’ngin bang hong hilhuhhiam?

Page 63: 4.19 Tedim - adventistmm.orgadventistmm.org/SBS/Tedim4thQuarter2019.pdf · mite’ tungah a hehpihna lian honglak ahihna i mu dinghi. Phawkding khatah, tangthu kizom diudeu a kiciamteh

125 MORNING WATCH

November, 2019

1. Friday Paunak 1:72. Saturday Matthai 6:26-27

3. Sunday Matthai 16:25 4. Monday Peter Masa 1:13-14

5. Tuesday Late 145:18-196. Wednesday Peter Masa 5:107. Thursday Late 19:88. Friday Ezekiel 33:319. Saturday Johan 15:13,15

10. Sunday Paunak 28:13 11. Monay Solomon La 8:7 12. Tuesday Isaiah 35:4 13. Wednesday Late 104:33-35 14. Thursday Isaiah 53:7 15. Friday Ezekiel 36:26 16. Saturday Rom 14:11-12

17. Sunday Isaiah 59:1-2 18. Monday Khangtangthu Masa 29:17 19. Tuesday Matthai 16:27 20. Wednesday Rom 8:37 21. Thursday Luka 12:6-7 22. Friday Late 5:3 23. Saturday Efesa 3:17-19

24. Sunday Kahla 3:25-26 25. Monday Late 72:14 26. Tuesday Johan 16:13 27. Wednesday Korin Nihna 5:17 28. Thursday Isaiah 40:31 29. Friday Luka 10:19 30. Saturday Filippi 3:17-18

126 MORNING WATCH

December, 2019

1. Sunday Matthai 17:202. Monday Filippi 2:4-53. Tuesday Hebru 1:94. Wednesday Late 118:23-245. Thursday Kolose 1:13-146. Friday Luka 22:41-427. Saturday Matthai 5:44-45

8. Sunday Isaiah 12:39. Monday Korin Masa 10:12

10. Tuesday Johan 16:24 11. Wednesday Isaiah 61:10 12. Thursday Hebru 10:35 13. Friday Thu Hilhkikna 30:16 14. Saturday Late 107:9

15. Sunday Marka 9:23-24 16. Monday Late 9:2 17. Tuesday Late 73:1-3, 17 18. Wednesday Jeremiah 33:3 19. Thursday Rom 6:12 20. Friday Matthai 10:29-31 21. Saturday Paunak 21:21

22. Sunday Matthai 5:48 23. Monday Late 92:4 24. Tuesday Filippi 2:12-13 25. Wednesday Rom 8:26 26. Thursday Late 103:2 27. Friday Isaiah 12:2-3 28. Saturday Thesalonika Masa5:21-22

29. Sunday Late 34:1-3 30. Monday Rom 15:13 31. Tuesday Luka 12:35-36