primaria · 2018-04-09 · o libro para o profesorado lingua +, para 1.º de primaria, é unha obra...

O libro para o profesorado Lingua +, para 1.º de primaria, é unha obra colectiva concibida, deseñada e creada no Departamento de Edicións Educativas de Santillana Educación, S. L. / Edicións Obradoiro, S. L., dirixido por Teresa Grence Ruiz e Ana María Guerra Cañizo.

Na súa elaboración participou o seguinte equipo:

TEXTOÁnxela Carril Caldelas Xavier Molina Martí Amparo Tortosa Sanz Natalia Vázquez García Afonso Toimil Castro

ILUSTRACIÓNEva Sans

EDICIÓNNatalia Vázquez García

EDICIÓN EXECUTIVAAfonso Toimil Castro

DIRECCIÓN DO PROXECTOAna María Guerra Cañizo

DIRECCIÓN E COORDINACIÓN EDITORIAL DE PRIMARIAMaite López-Sáez Rodríguez-Piñero

Tarefas e destrezas comunicativas LIBRO

PARA O PROFESORADO

PRIMARIA1

ES0000000083243 898707_DEMO_GUIA_LINGUA1_69627.indd 1 12/03/2018 13:33:17

3

Presentación do proxecto

Os nenos e as nenas viven inmersos nun mundo dinámico e moi complexo. O rápido desenvolvemento das tecnoloxías, a cantidade de información, a globalización… crearon un modelo de sociedade que presenta retos novos e estimulantes para o profesorado.

A cultura da imaxe reduciu a capacidade de escoita do alumnado. Cada vez cústalles máis manter a atención nunha mensaxe durante moito tempo, xa que a maioría dos estímulos que reciben son brevísimos, rápidos, en consonancia cun mundo en cambio continuo. Ademais, a sociedade demanda cidadáns competentes, flexibles e activos, capaces de colaborar cos demais e de adaptarse ás novidades.

Todo isto supón a necesidade de explorar metodoloxías novas nas aulas, para substituír o modelo de ensinanza tradicional por outro máis dinámico e cooperativo. Unha nova maneira de ensinar e de aprender en que o libro de texto ha de ser un instrumento flexible e aberto.

Santillana/Obradoiro, consciente do seu compromiso coa vangarda educativa, creou o proxecto , que constitúe un material didáctico moi eficaz para o ensino activo. O proxecto adáptase ás preferencias de cada docente e permite atender con facilidade a diversidade do alumnado.

Para cada curso, dispón de diversos elementos cos que o profesorado poderá deseñar o traballo na aula dunha maneira persoal e creativa:

+ O libro do alumno, que presenta unha organización innovadora en bloques de contidos para favorecer a flexibilidade.

+ O libro para o profesorado, moi rico en suxestións, recursos e material complementario fotocopiable.

+ A caixa de material da aula, que permite traballar colectivamente aspectos da lingua dun xeito lúdico e manipulativo.

é un material esencialmente comunicativo e funcional; por iso, os aspectos conceptuais da lingua quedan ao servizo das habilidades e destrezas lingüísticas. O obxectivo é que o alumnado aprenda a comunicarse mellor en calquera situación, por complexa que sexa. Este dominio da competencia lingüística repercutirá positivamente no seu desenvolvemento persoal e social, e tamén nunha mellora da aprendizaxe no resto das áreas curriculares.

En definitiva, é un proxecto actual e innovador, que facilita a tarefa docente e esperta nos nenos e nas nenas o interese por aprender.

PRESENTA

CIÓ

N


4

Índice

Materiais do proxecto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

Táboa de contidos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

Competencias clave . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

Proposta de secuenciación de contidos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

LECTOESCRITURA

Formulación metodolóxica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

Actividades e xogos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29

Propostas específicas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40

Páxinas web . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49

Material complementario para a ensinanza individualizada

Fichas de reforzo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52

Ficha de ditados . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83

Modelos para a cartilla . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84

Folla pautada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92

COMUNICACIÓN ORAL

Presentación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95



Páxinas web . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106

Transcricións das gravacións . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107


Trabalinguas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114

Láminas para falar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117

Fichas de vocabulario temático . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125

COMPETENCIA LECTORA

Presentación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139



Páxinas web . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153


Suxestións de lectura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156

Fichas de competencia lectora . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168

Fichas coas lecturas dramatizadas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193


5

ESCRITURA

Presentación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209



Páxinas web . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218


Soportes de escritura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221

Prácticas de escritura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229

Fichas de ortografía . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234

COMPETENCIA COMUNICATIVA

Presentación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241


Actividades e xogos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245

Páxinas web . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246

OBRADOIRO DE XOGOS

Presentación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249


Outros xogos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254

Páxinas web . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256

AVALIACIÓN

Tratamento da avaliación no proxecto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259

Rúbrica para a avaliación da expresión oral . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260

Probas de avaliación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261

Criterios de avaliación e estándares de aprendizaxe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290

Solucións . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310

Rexistro de cualificacións . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 314

INTELIXENCIAS MÚLTIPLES

Tratamento das intelixencias múltiples na área de Lingua . . . . . . . . . . . . . . . . . 319

Fichas de traballo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 323


6

Materiais do proxecto

O proxecto de primeiro curso está composto polos elementos seguintes:

+ Libro do alumno, estruturado en tres grandes partes: o método de lectoescritura, os bloques de tarefas e o obradoiro de xogos de Lingua. Nos catro bloques de tarefas trátanse os aspectos principais da competencia lingüística que se desenvolven na área de Lingua: Comunicación oral, Competencia lectora, Escritura e Competencia comunicativa. No obradoiro de xogos de Lingua ofrécense fichas que serven de complemento ao método de lectoescritura e ás tarefas dos bloques.

Todas as páxinas do libro están perforadas e teñen un espazo para incluír a data e o nome do alumno ou da alumna, de xeito que se poden separar facilmente para arquivalas despois nunha carpeta, de acordo coa secuencia de traballo que o docente escolla.

Ao final do libro inclúense recortables, que se utilizarán para levar a cabo algunhas das actividades.

O libro tamén contén un sobre con material manipulativo, que facilitará a aprendizaxe da lectoescritura e permitirá facer algúns traballos escritos en soportes especiais, que o alumnado poderá gardar no seu porfolio ou carpeta persoal.

1Tarefas e destrezas comunicativas

ES0000000078252 873669_Cdno_LenguaMas_1_OBR_68535

ES0000000078252 873669_Cdno_LenguaMas_1_OBR_68535.indd 1 08/01/2018 16:33:06

OBRA

DO

IRO D

E XOG

OS

once

FICHA 11. Os refráns roídosNome Data

1 Un∫ ratiño∫ roeron este∫ refrán∫! R¬ecorta e apega o final de cada un para poder lelo∫.

11

Na casa onde non hai gato∫

campan o∫

Ovella que berrabocado que

Polo san X¬oán

a sardiña unta

o

A¬∫ galiña∫,

como comen,

E¬ntre marzo e abril sae o cuco do

R¬aposo preguiceiro chega tarde ao

Gaivota∫ ao mar mariñeiro∫ a

ES0000000078252 873669_LENGUA_juegos_66915.indd 219 28/02/2018 12:53:17

CO

MPETEN

CIA

CO

MU

NIC

ATIVA

9nove

TAREFA 5. Imos de acampadaNome Data

1 Que dou∫ obxecto∫ do∫ seguinte∫ levariade∫ de acampada? Por que? Decidide entre todo∫.

2 ©omparte co∫ compañeiro∫ e coa∫ compañeira∫.

• A onde che gustaría ir de acampada?• Que che gustaría facer alí?

M¬añá imo∫ de acampada. Tede∫ todo a punto? E¬u non. É que non

sei que vou levar!

ES0000000078252 873669_U05_Competencia comunicativa_70863.indd 195 28/02/2018 12:53:37

TAREFA 2. Escribir un menúNome Data

tres

Sƒeguro que vo∫ gusta comer moita∫ cousa∫! Querede∫ que preparemo∫ un rico menú?

1 Que tipo de prato∫ son: primeiro∫, segundo∫ ou sobremesa∫?

2 R¬elaciona e obterá∫ nome∫ de primeiro∫ prato∫.

Froita, iogur, doce∫…

©arne ou peixe.

Verdura, pasta, arroz…

M¬acarrón∫

E¬nsalada

Paella

Sƒopa

de fideo∫

variada

gratinado∫

de marisco

3

ESCRITU

RA

ES0000000078252 873669_04_Programa_ESCRITURA_70765.indd 157 28/02/2018 12:53:15

dezanove

X¬a vén xaneiro, o me∫ primeiro, detrá∫ febreiro, o mái∫ pequeneiro, con marzo a primavera xermola e en abril a chuvia molla.

Por maio floreceu a xesta, por xuño san X¬oán abraia, en xullo xa aperta o sol e en agosto xogamo∫ na praia.

Sƒetembro, como saben a∫ uva∫! E¬n outubro a folla a caer está, en novembro san M¬artiño asoma, e en decembro volta a empezar.

Sƒantiago Freire

O∫ mese∫ do ano

TAREFA 10Nome Data

CO

MPETEN

CIA

LECTO

RA • PO

EMA

19

ES0000000078252 873669_LENGUA_competencia_lectora_66918.indd 109 28/02/2018 12:57:11

CO

MU

NIC

ACIÓ

N O

RAL

5cinco

TAREFA 3. Na ludotecaNome Data

1 ©omenta co∫ compañeiro∫ e coa∫ compañeira∫.

• Que é unha ludoteca: un lugar para facer o∫ debere∫, bailar, xogar…?

• Fuche∫ algunha vez a unha ludoteca? Que tal o pasache∫?

2 Observa a ludoteca da lámina e risca aquilo que non haxa.

circuíto∫ de coche∫

crebacabeza∫

xogo∫ de construción

papavento∫ peluche∫

Indica con que xoguete da ludoteca che gustaría xogar e se o faría∫ só ou acompañado.

ES0000000078252 873669_LENGUA_comunicacion_oral_66916.indd 63 28/02/2018 12:53:24

LECTO

ESCRITU

RA

13trece

FICHA 7. A letra Nome Data

Que inclúe o menú do día? A¬rrodea.

1 Por que son comeza cada nome? R¬elaciona.

2 E¬scribe na∫ casa∫ a∫ sílaba∫ ordenada∫. Despoi∫, copia a palabra na pauta.

D

T

A DE AL DAS E MO

E¬nsaladaPolo asadoX¬eado

ES0000000078252 873669_LENGUA_lectoescritura_66914.indd 21 28/02/2018 12:58:20

TAREFA 3. Completar carteis informativos

FESTA

©on música, maxia

e moita∫ actividade∫ para

divertirse en familia.

Ven o día

á

.

Non a podes perder!

✂

ACTIVIDADES

PARA A FIN

DE SEMANA

© 2018 Edicións O

bradoiro, S. L. / Santillana Educación, S. L.

© 2

018

Edic

ións

Obr

adoi

ro, S

. L. /

San

tilla

na E

duca

ción

, S. L

.

TAREFA 6. Escribir listas

03-0

9

ES0000000083240 898674_Hojas_sueltas_69875.indd 5

28/02/2018 13:28:52


7

MATERIA

IS DO

PROXEC

TO

+ Libro para o profesorado, con formulacións metodolóxicas novas que se basean principalmente nun enfoque máis funcional da aprendizaxe, centrado nas destrezas comunicativas básicas (falar, escoitar, ler e escribir). Neste sentido, inclúese un compendio de actividades individuais e colectivas, xogos e páxinas web, que permiten facer da lingua un elemento diferente e divertido, co obxectivo de consolidar a aprendizaxe da lectoescritura, aumentar a capacidade de comprensión e produción de textos orais e escritos, e fomentar o gusto pola lectura, a escritura e a expresión oral.

Nas páxinas iniciais do libro ofrécese unha suxestión de programación mensual e semanal, que non pretende pechar as posibilidades deste material, senón que simplemente mostra unha proposta de secuenciación de contidos das moitas que se poden elaborar. Tendo en conta a secuenciación proposta, formúlanse unhas probas de avaliación mensuais sobre os contidos traballados.

Para cada bloque do libro do alumno inclúense materiais complementarios co obxectivo de practicar, reforzar e ampliar os contidos que se traballan e atender, así, as necesidades particulares que poden xurdir na aula.

O libro do profesorado vai acompañado dun CD con audios que permiten desenvolver as actividades do libro do alumno destinadas á comprensión oral.

+ Caixa de material da aula, con xogos, materiais manipulativos e láminas para a clase. O obxectivo deste material é dar soporte á presentación dos contidos e favorecer o traballo colectivo na aula.

+ LibroMedia, material dixital que inclúe un compendio de actividades e recursos prácticos e atractivos, que facilitarán a tarefa do docente.

Na escola de música

7/15

ES0000000081708 894135_LAMINAS_LINGUA_1_69900.indd 13 28/02/2018 13:04:09

ES0000000078253 873673_Guia_LinguaMAS_1_OBR_69685

Tarefas e destrezas comunicativas

LIBROPARA O PROFESORADO

PRIMARIA1

ES0000000078253 873673_Guia_LinguaMAS_1_OBR_69685.indd 1 22/01/2018 10:57:06

Material fotocopiable © 2018 Edicións Obradoiro, S. L. / Santillana Educación, S. L.

As cores CO

MU

NIC

AC

IÓN

ORA

L • LÁMIN

AS PAR A FALAR

67


FICH

AS C

OM

PLEMEN

TARIA

S. REFORZO

A letra MNome Data

2 ©ompleta con m e escribe debaixo onde corresponda.

1 Pinta a peza que ten a sílaba con m.

pu ma

ma pa

M¬aia e A¬pi

3 ©opia e colorea.

po mo

oa aio e po poe a

mimo e momia

47

12

Proposta de secuenciación de contidos

é un material aberto, cunha organización que lle permite a cada docente decidir con liberdade o que ensinar en cada momento e, deste xeito, establecer a súa propia secuenciación de contidos. Así, a proposta que ofrecemos debe entenderse unicamente coma unha suxestión susceptible de ser modificada por cada profesor ou profesora, en función das súas preferencias e das características do grupo.

Os primeiros meses do curso destinaranse, case na totalidade, a desenvolver a lectoescritura, de xeito que o alumnado finalice o trimestre coñecendo todas as letras do alfabeto e tendo adquirido un dominio básico da lectura e da escritura. Será neste momento cando poidan tratarse a maioría das tarefas de Competencia lectora e de Escritura. Pasa o mesmo co bloque de Comunicación oral, en que, a miúdo, cómpre responder por escrito preguntas de comprensión.

En xeral, na secuencia proposta trabállanse entre tres e catro fichas ou tarefas cada semana. Suxerímosvos destinar a última semana de cada mes á realización das propostas do apartado de Competencia comunicativa, a repasar o que se traballou co soporte do material complementario e das fichas fotocopiables que se inclúen neste libro, e a levar a cabo a avaliación mensual.

O material fotocopiable que se proporciona é o seguinte:

– Fichas de reforzo de lectoescritura

– Modelo para os ditados

– Modelos para confeccionar a cartilla

– Folla pautada

– Trabalinguas

– Láminas para falar

– Fichas de vocabulario temático

– Fichas de competencia lectora

– Fichas con lecturas dramatizadas

– Soportes de escritura

– Fichas de práctica de escritura

– Fichas de ortografía

– Probas de avaliación

– Fichas de traballo das intelixencias múltiples

PRIMEIRO TRIMESTRE Setembro

LECTO-ESCRITURA

COMUNICACIÓN ORAL

COMPETENCIA LECTORA

ESCRITURAOBRADOIRO

DE XOGOS

2.ª SEMANA Avaliación inicial

3.ª SEMANA Fichas 1 e 3

4.ª SEMANA Fichas 3, 4 e 5 Ficha 1

Na montaña

5/15

ES0000000081708 894135_LAMINAS_LINGUA_1_69900.indd 9 28/02/2018 13:03:55


8

FIC

HA

S C

OM

PLEM

ENTA

RIA

S. R

EFO

RZO

Táboa de contidos

LECTOESCRITURA COMUNICACIÓN ORAL COMPETENCIA LECTORA ESCRITURA COMPETENCIA COMUNICATIVA

OBRADOIRO DE XOGOS

FICHA 1. As vogais

FICHA 2. A letra P

FICHA 3. A letra M

FICHA 4. A letra L

FICHA 5. A letra S

FICHA 6. A letra T

FICHA 7. A letra D

FICHA 8. A letra N

FICHA 9. A letra H e o dígrafo NH

FICHA 10. A letra F

FICHA 11. A letra R e o dígrafo RR

FICHA 12. A letra C e o dígrafo QU

FICHA 13. A letra G e o dígrafo GU

FICHA 14. A letra R (son suave)

FICHA 15. A letra B

FICHA 16. A letra V

FICHA 17. As letras C e Z

FICHA 18. A letra X

FICHA 19. O dígrafo LL

FICHA 20. A letra Ñ

FICHA 21. O dígrafo CH

FICHAS 22, 23 e 24. Os grupos consonánticos

TAREFA 1. Na entrada do colexio

TAREFA 2. Na mesa

TAREFA 3. Na ludoteca

TAREFA 4. No ximnasio

TAREFA 5. Na montaña

TAREFA 6. Na tenda do barrio

TAREFA 7. Na escola de música

TAREFA 8. Nas festas do barrio

TAREFA 9. No parque de educación viaria

TAREFA 10. Na casa rural

TAREFA 11. Na libraría

TAREFA 12. No obradoiro de traballos manuais

TAREFA 13. No museo de ciencias

TAREFA 14. Na horta do colexio

TAREFA 15. No parque acuático

TAREFA 1. Conto: Un ovo con sorpresa

TAREFA 2. Adiviñas

TAREFA 3. Programa de actividades

TAREFA 4. Cómic: Aniversario de Breixo e Iria

TAREFA 5. Poema: Un domingo distinto

TAREFA 6. Nota de aviso

TAREFA 7. Conto: Unha candea especial

TAREFA 8. Texto dialogado: De compras no mercado

TAREFA 9. FICHA dun obxecto

TAREFA 10. Poema: Os meses do ano

TAREFA 11. Conto: Os esquíos e as landras

TAREFA 12. Receita: Palmeira de froita

TAREFA 13. Poema: A quen se lle conte…

TAREFA 14. Resumo dun libro: A vaca dixo mua

TAREFA 15. Entrevista: Elisa, unha momia aterradora

TAREFA 16. Conto: A casa do revés

TAREFA 17. Teatro: Noite de treboada

TAREFA 18. Canción: Os números

TAREFA 19. Texto informativo: O invento das conservas

TAREFA 20. Conto: O roubo do diamante

TAREFA 21. Noticia: Unha veciña de altura

TAREFA 22. Texto descritivo: O tiranosauro, un xigante terrible

TAREFA 23. Poema: Quere o mar o que non ten

TAREFA 24. Cartel: Algúns consellos para aforrar auga

TAREFA 25. Teatro: Reunión na granxa

TAREFA 26. Conto: O peixe grande e o peixe pequeno

TAREFA 1. Microhabilidade: separar palabras

TAREFA 2. Escribir un menú


TAREFA 4. Microhabilidade: completar palabras

TAREFA 5. Describir imaxes


TAREFA 7. Microhabilidade: completar oracións

TAREFA 8. Completar un cómic

TAREFA 9. Escribir normas

TAREFA 10. Microhabilidade: escribir oracións

TAREFA 11. Completar os datos dun libro

TAREFA 12. Narrar unha secuencia

TAREFA 13. Completar un conto

TAREFA 14. Escribir pareados

TAREFA 15. Contar unha experiencia

TAREFA 1. De quen é o aniversario?

TAREFA 2. Colaboramos na casa

TAREFA 3. A que xogamos?

TAREFA 4. Que deporte practicas?

TAREFA 5. Imos de acampada

TAREFA 6. Asistimos a un espectáculo

TAREFA 7. Perdidos na cidade

TAREFA 8. Unha tarde de cine

TAREFA 9. Coidamos o xardín

TAREFA 10. Atendemos o teléfono

FICHA 1. A canción misteriosa

FICHA 2. Todo en orde!

FICHA 3. O salto da ra

FICHA 4. As letras perdidas

FICHA 5. Se o acerto, adivíñoo

FICHA 6. Animaladas

FICHA 7. A bruxa distraída

FICHA 8. E ti, de onde es?

FICHA 9. Imos ao bosque!

FICHA 10. Eu quero ser…

FICHA 11. Os refráns roídos

FICHA 12. Supersopa de verán


9

TÁBO

A D

E CO

NTID

OS

LECTOESCRITURA COMUNICACIÓN ORAL COMPETENCIA LECTORA ESCRITURA COMPETENCIA COMUNICATIVA

OBRADOIRO DE XOGOS

FICHA 1. As vogais

FICHA 2. A letra P

FICHA 3. A letra M

FICHA 4. A letra L

FICHA 5. A letra S

FICHA 6. A letra T

FICHA 7. A letra D

FICHA 8. A letra N

FICHA 9. A letra H e o dígrafo NH

FICHA 10. A letra F

FICHA 11. A letra R e o dígrafo RR

FICHA 12. A letra C e o dígrafo QU

FICHA 13. A letra G e o dígrafo GU

FICHA 14. A letra R (son suave)

FICHA 15. A letra B

FICHA 16. A letra V

FICHA 17. As letras C e Z

FICHA 18. A letra X

FICHA 19. O dígrafo LL

FICHA 20. A letra Ñ

FICHA 21. O dígrafo CH

FICHAS 22, 23 e 24. Os grupos consonánticos


TAREFA 2. Na mesa


TAREFA 4. No ximnasio

TAREFA 5. Na montaña

TAREFA 6. Na tenda do barrio

TAREFA 7. Na escola de música

TAREFA 8. Nas festas do barrio

TAREFA 9. No parque de educación viaria

TAREFA 10. Na casa rural

TAREFA 11. Na libraría

TAREFA 12. No obradoiro de traballos manuais

TAREFA 13. No museo de ciencias

TAREFA 14. Na horta do colexio

TAREFA 15. No parque acuático

TAREFA 1. Conto: Un ovo con sorpresa

TAREFA 2. Adiviñas

TAREFA 3. Programa de actividades

TAREFA 4. Cómic: Aniversario de Breixo e Iria

TAREFA 5. Poema: Un domingo distinto

TAREFA 6. Nota de aviso

TAREFA 7. Conto: Unha candea especial

TAREFA 8. Texto dialogado: De compras no mercado

TAREFA 9. FICHA dun obxecto

TAREFA 10. Poema: Os meses do ano

TAREFA 11. Conto: Os esquíos e as landras

TAREFA 12. Receita: Palmeira de froita

TAREFA 13. Poema: A quen se lle conte…

TAREFA 14. Resumo dun libro: A vaca dixo mua

TAREFA 15. Entrevista: Elisa, unha momia aterradora

TAREFA 16. Conto: A casa do revés

TAREFA 17. Teatro: Noite de treboada

TAREFA 18. Canción: Os números

TAREFA 19. Texto informativo: O invento das conservas

TAREFA 20. Conto: O roubo do diamante

TAREFA 21. Noticia: Unha veciña de altura

TAREFA 22. Texto descritivo: O tiranosauro, un xigante terrible

TAREFA 23. Poema: Quere o mar o que non ten

TAREFA 24. Cartel: Algúns consellos para aforrar auga

TAREFA 25. Teatro: Reunión na granxa

TAREFA 26. Conto: O peixe grande e o peixe pequeno

TAREFA 1. Microhabilidade: separar palabras

TAREFA 2. Escribir un menú


TAREFA 4. Microhabilidade: completar palabras

TAREFA 5. Describir imaxes


TAREFA 7. Microhabilidade: completar oracións

TAREFA 8. Completar un cómic

TAREFA 9. Escribir normas

TAREFA 10. Microhabilidade: escribir oracións

TAREFA 11. Completar os datos dun libro

TAREFA 12. Narrar unha secuencia

TAREFA 13. Completar un conto

TAREFA 14. Escribir pareados

TAREFA 15. Contar unha experiencia

TAREFA 1. De quen é o aniversario?

TAREFA 2. Colaboramos na casa

TAREFA 3. A que xogamos?

TAREFA 4. Que deporte practicas?

TAREFA 5. Imos de acampada

TAREFA 6. Asistimos a un espectáculo

TAREFA 7. Perdidos na cidade

TAREFA 8. Unha tarde de cine

TAREFA 9. Coidamos o xardín

TAREFA 10. Atendemos o teléfono

FICHA 1. A canción misteriosa

FICHA 2. Todo en orde!

FICHA 3. O salto da ra

FICHA 4. As letras perdidas

FICHA 5. Se o acerto, adivíñoo

FICHA 6. Animaladas

FICHA 7. A bruxa distraída

FICHA 8. E ti, de onde es?

FICHA 9. Imos ao bosque!

FICHA 10. Eu quero ser…

FICHA 11. Os refráns roídos

FICHA 12. Supersopa de verán


10

LECTOESCRITURA COMUNICACIÓN ORAL COMPETENCIA LECTORA ESCRITURA COMPETENCIA

COMUNICATIVAOBRADOIRO

DE XOGOS

Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía

• Ficha 1, act. 3• Ficha 2, act. 2 e 4• Ficha 3, act. inicial • Ficha 4, act. inicial

e act. 2• Ficha 5, act. final• Ficha 7, act. 2 e

final• Ficha 8, act. 3 e 4• Ficha 10, act. 4 e

final

• Ficha 15, act. inicial• Ficha 16, act. 4• Ficha 17, act. inicial• Ficha 18, act. inicial

e act. 4• Ficha 20, act. 3 e

final• Ficha 21, act. inicial

e final

• Tarefa 2, act. 1• Tarefa 4, act. 4• Tarefa 5, act. 1 e 3• Tarefa 6, act. 2, 3 e 4• Tarefa 7, act. 1, 2 e 4• Tarefa 8, act. 1, 2 e 6• Tarefa 10, act. 1, 2, 3, 4 e 5• Tarefa 12, act. 5• Tarefa 13, act. 1, 2, 4, 5 e 6• Tarefa 14, act. 1, 2, 3, 4 e 5• Tarefa 15, act. 1

• Tarefa 2, act. 2• Tarefa 3, act. 2• Tarefa 6, act. 2 e 3• Tarefa 7, completa

o conto• Tarefa 8, act. 2 e 3• Tarefa 9, act. 2 e 3• Tarefa 12, act. 1, 2

e 3

• Tarefa 18, act. 2 e 3

• Tarefa 19, act. 1, 2 e 3

• Tarefa 20, act. antes de ler e completa o conto

• Tarefa 22, act. 3

• Tarefa 1, act. 2 e 3• Tarefa 2, act. 1 e 3• Tarefa 3, act. 2, 3 e 4• Tarefa 6, act. 2• Tarefa 8, act. 3• Tarefa 12, act. 1, 2 e 3• Tarefa 14, act. 1

• Tarefa 3, act. 2, 3 e 4• Tarefa 4, act. 3, 4 e 5• Tarefa 5, act. 1, 2 e 3• Tarefa 6, act. 2 e 3• Tarefa 7, act. 1, 3 e 4• Tarefa 9, act. 1, 2 e 3

• Ficha 3, act. 1 e 2• Ficha 4, act. 2• Ficha 6, act. 1 e 2• Ficha 9, act. 1• Ficha 11, act. 1• Ficha 12, act. 1

Aprender a aprender

• Ficha 1, act. 5• Ficha 2, act. 2 e 3• Ficha 3, act. 3• Ficha 4, act. 3• Ficha 5, act. 3• Ficha 6, act. 2• Ficha 8, act. 1• Ficha 9, act. 1• Ficha 10, act. 2 e 3

• Ficha 11, act. 1 e 2• Ficha 12, act. 1• Ficha 13, act. 1 e 2• Ficha 14, act. 1 e 3• Ficha 15, act. 2• Ficha 17, act. inicial

e 1• Ficha 18, act. 2

• Tarefa 1, act. 1 e 3• Tarefa 2, act. 2 e 4• Tarefa 3, act. 3 e 4• Tarefa 5, act. 1 e 3• Tarefa 6, act. 2• Tarefa 7, act. 2• Tarefa 8, act. 5• Tarefa 10, act. 1 e 2• Tarefa 14, act. 5

• Tarefa 2, act. 2 e 4• Tarefa 4, act. 1• Tarefa 11, act. 5• Tarefa 16, act. 3 e 4• Tarefa 21, act. 1• Tarefa 24, act. 1• Tarefa 25, act. 2

• Tarefa 1, act. 1, 2, 3 e 4• Tarefa 4, act. 1, 2, 3 e 4• Tarefa 6, act. 1• Tarefa 7, act. 2 e 3• Tarefa 8, act. 2 e 3• Tarefa 10, act. 2 e 3• Tarefa 11, act. 1• Tarefa 12, act. 3• Tarefa 15, act. 1

• Tarefa 3, act. 1• Tarefa 4, act. 3 e 4• Tarefa 7, act. 1, 2, 3 e

4• Tarefa 8, act. 2• Tarefa 10, act. 2

• Ficha 1, act. 1 e 2• Ficha 2, act. 1 e 2• Ficha 4, act. 1 e 2• Ficha 7, act. 1• Ficha 8, act. 1• Ficha 10, act. 2

Competencias sociais e cívicas

• Ficha 6, act. inicial• Ficha 7, act. 4• Ficha 14, act. inicial

e final• Ficha 15, act. 3 e


• Ficha 19, act. inicial e final

• Ficha 22, act. 2• Ficha 23, act. inicial

e final

• Tarefa 1, act. 1 e 4• Tarefa 3, act. 5• Tarefa 5, act. 4• Tarefa 6, act. 4• Tarefa 9, act. 1, 2, 3, 4

e 5• Tarefa 15, act. 5

• Tarefa 4, act. 3• Tarefa 7, act. 3• Tarefa 16, act. 4• Tarefa 17, act. 3• Tarefa 20, act. 3 e 4• Tarefa 24, act. 2 e 3• Tarefa 25, act. 3


• Tarefa 3, act. 4• Tarefa 6, act. 1 e 3• Tarefa 9, act. 1, 2 e 3• Tarefa 14, act. 2 e 3

• Tarefa 1, act. 1, 2, 3, 4 e 5

• Tarefa 2, act. 1, 2, 3 e 4

• Tarefa 3, act. 1• Tarefa 4, act. 1 e 2• Tarefa 10, act. 1 e 3

• Ficha 8, act. 1• Ficha 10, act. 1• Ficha 12, act. 1

Sentido de iniciativa e espírito emprendedor

• Ficha 3, act. final• Ficha 4, act. final• Ficha 6, act. final• Ficha 8, act. final• Ficha 11, act. final• Ficha 13, act. final• Ficha 15, act. 4

• Ficha 16, act. final• Ficha 17, act. 2• Ficha 20, act. final• Ficha 22, act. finall• Ficha 23, act. final

• Tarefa 1, act. 4• Tarefa 2, act. 4• Tarefa 3, act. 5• Tarefa 4, act. 5• Tarefa 5, act. 4• Tarefa 6, act. 2 e 4• Tarefa 8, act. 6• Tarefa 9, act. 5• Tarefa 13, act. 7

• Tarefa 4, act. 3• Tarefa 15, act. 3• Tarefa 16,

completa o conto

• Tarefa 2, act. 5• Tarefa 3, act. 4• Tarefa 5, act. 4• Tarefa 6, act. 3• Tarefa 8, act. 4• Tarefa 9, act. 3• Tarefa 11, act. 4• Tarefa 12, act. 3• Tarefa 13, act. 5• Tarefa 14, act. 3• Tarefa 15, act. 4

• Tarefa 1, act. 2, 3, 4 e 5

• Tarefa 2, act. 3 e 4• Tarefa 3, act. 1, 3 e 4• Tarefa 4, act. 1, 2 e 4• Tarefa 5, act. 3• Tarefa 6, act. 1 e 3• Tarefa 7, act. 1, 2 e 4• Tarefa 8, act. 3• Tarefa 9, act. 2• Tarefa 10, act. 1 e 3

• Ficha 1, act. 2• Ficha 10, act. 1

Conciencia e expresións culturais

• Ficha 3, act. 1 e final


• Ficha 10, act. final• Ficha 12, act. inicial

e final• Ficha 13, act. final • Ficha 14, act. 4

• Ficha 16, act. final• Ficha 17, act. 3• Ficha 19, act. 4• Ficha 22, act. 3 e


e final

• Tarefa 5, act. 4• Tarefa 7, act. 1, 2, 3, 4 e 5• Tarefa 8, act. 1, 2, 3, 4, 5 e 6• Tarefa 9, act. 2 e 5• Tarefa 10, act. 4• Tarefa 11, act. 2, 3 e 7• Tarefa 12, act. 1, 2, 3, 4 e 5• Tarefa 13, act. 2, 4, 5 e 6• Tarefa 14, act. 5

• Tarefa 5, act. 3• Tarefa 10, act. 2• Tarefa 14, act. 4• Tarefa 18, act. 1• Tarefa 23, act. 2• Tarefa 26, act. 5

• Tarefa 3, act. 3• Tarefa 8, act. 1, 2, 3 e 4• Tarefa 9, act. 3• Tarefa 11, act. 1, 2, 3 e 4• Tarefa 13, act. 1 e 5• Tarefa 14, act. 1, 2 e 3• Tarefa 15, act. 4

• Tarefa 1, act. 3 e 5• Tarefa 5, act. 3• Tarefa 6, act. 1, 2 e 3• Tarefa 7, act. 4• Tarefa 8, act. 1, 2 e 3

• Ficha 1, act. 1 e 2• Ficha 5, act. 1• Ficha 7, act. 1• Ficha 8, act. 1• Ficha 11, act. 1

COMPETENCIAS CLAVE

A comunicación lingüística non se explicita nesta táboa porque cada unha das tarefas e fichas do libro do alumno está orientada a desenvolvela e a poñela en práctica.


11

LECTOESCRITURA COMUNICACIÓN ORAL COMPETENCIA LECTORA ESCRITURA COMPETENCIA

COMUNICATIVAOBRADOIRO

DE XOGOS

Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía

• Ficha 1, act. 3• Ficha 2, act. 2 e 4• Ficha 3, act. inicial • Ficha 4, act. inicial

e act. 2• Ficha 5, act. final• Ficha 7, act. 2 e

final• Ficha 8, act. 3 e 4• Ficha 10, act. 4 e

final

• Ficha 15, act. inicial• Ficha 16, act. 4• Ficha 17, act. inicial• Ficha 18, act. inicial

e act. 4• Ficha 20, act. 3 e


e final

• Tarefa 2, act. 1• Tarefa 4, act. 4• Tarefa 5, act. 1 e 3• Tarefa 6, act. 2, 3 e 4• Tarefa 7, act. 1, 2 e 4• Tarefa 8, act. 1, 2 e 6• Tarefa 10, act. 1, 2, 3, 4 e 5• Tarefa 12, act. 5• Tarefa 13, act. 1, 2, 4, 5 e 6• Tarefa 14, act. 1, 2, 3, 4 e 5• Tarefa 15, act. 1

• Tarefa 2, act. 2• Tarefa 3, act. 2• Tarefa 6, act. 2 e 3• Tarefa 7, completa

o conto• Tarefa 8, act. 2 e 3• Tarefa 9, act. 2 e 3• Tarefa 12, act. 1, 2

e 3

• Tarefa 18, act. 2 e 3

• Tarefa 19, act. 1, 2 e 3

• Tarefa 20, act. antes de ler e completa o conto


• Tarefa 1, act. 2 e 3• Tarefa 2, act. 1 e 3• Tarefa 3, act. 2, 3 e 4• Tarefa 6, act. 2• Tarefa 8, act. 3• Tarefa 12, act. 1, 2 e 3• Tarefa 14, act. 1

• Tarefa 3, act. 2, 3 e 4• Tarefa 4, act. 3, 4 e 5• Tarefa 5, act. 1, 2 e 3• Tarefa 6, act. 2 e 3• Tarefa 7, act. 1, 3 e 4• Tarefa 9, act. 1, 2 e 3

• Ficha 3, act. 1 e 2• Ficha 4, act. 2• Ficha 6, act. 1 e 2• Ficha 9, act. 1• Ficha 11, act. 1• Ficha 12, act. 1

Aprender a aprender

• Ficha 1, act. 5• Ficha 2, act. 2 e 3• Ficha 3, act. 3• Ficha 4, act. 3• Ficha 5, act. 3• Ficha 6, act. 2• Ficha 8, act. 1• Ficha 9, act. 1• Ficha 10, act. 2 e 3

• Ficha 11, act. 1 e 2• Ficha 12, act. 1• Ficha 13, act. 1 e 2• Ficha 14, act. 1 e 3• Ficha 15, act. 2• Ficha 17, act. inicial

e 1• Ficha 18, act. 2

• Tarefa 1, act. 1 e 3• Tarefa 2, act. 2 e 4• Tarefa 3, act. 3 e 4• Tarefa 5, act. 1 e 3• Tarefa 6, act. 2• Tarefa 7, act. 2• Tarefa 8, act. 5• Tarefa 10, act. 1 e 2• Tarefa 14, act. 5

• Tarefa 2, act. 2 e 4• Tarefa 4, act. 1• Tarefa 11, act. 5• Tarefa 16, act. 3 e 4• Tarefa 21, act. 1• Tarefa 24, act. 1• Tarefa 25, act. 2

• Tarefa 1, act. 1, 2, 3 e 4• Tarefa 4, act. 1, 2, 3 e 4• Tarefa 6, act. 1• Tarefa 7, act. 2 e 3• Tarefa 8, act. 2 e 3• Tarefa 10, act. 2 e 3• Tarefa 11, act. 1• Tarefa 12, act. 3• Tarefa 15, act. 1

• Tarefa 3, act. 1• Tarefa 4, act. 3 e 4• Tarefa 7, act. 1, 2, 3 e

4• Tarefa 8, act. 2• Tarefa 10, act. 2

• Ficha 1, act. 1 e 2• Ficha 2, act. 1 e 2• Ficha 4, act. 1 e 2• Ficha 7, act. 1• Ficha 8, act. 1• Ficha 10, act. 2

Competencias sociais e cívicas

• Ficha 6, act. inicial• Ficha 7, act. 4• Ficha 14, act. inicial

e final• Ficha 15, act. 3 e



• Ficha 22, act. 2• Ficha 23, act. inicial

e final

• Tarefa 1, act. 1 e 4• Tarefa 3, act. 5• Tarefa 5, act. 4• Tarefa 6, act. 4• Tarefa 9, act. 1, 2, 3, 4

e 5• Tarefa 15, act. 5

• Tarefa 4, act. 3• Tarefa 7, act. 3• Tarefa 16, act. 4• Tarefa 17, act. 3• Tarefa 20, act. 3 e 4• Tarefa 24, act. 2 e 3• Tarefa 25, act. 3


• Tarefa 3, act. 4• Tarefa 6, act. 1 e 3• Tarefa 9, act. 1, 2 e 3• Tarefa 14, act. 2 e 3

• Tarefa 1, act. 1, 2, 3, 4 e 5

• Tarefa 2, act. 1, 2, 3 e 4

• Tarefa 3, act. 1• Tarefa 4, act. 1 e 2• Tarefa 10, act. 1 e 3

• Ficha 8, act. 1• Ficha 10, act. 1• Ficha 12, act. 1

Sentido de iniciativa e espírito emprendedor

• Ficha 3, act. final• Ficha 4, act. final• Ficha 6, act. final• Ficha 8, act. final• Ficha 11, act. final• Ficha 13, act. final• Ficha 15, act. 4

• Ficha 16, act. final• Ficha 17, act. 2• Ficha 20, act. final• Ficha 22, act. finall• Ficha 23, act. final

• Tarefa 1, act. 4• Tarefa 2, act. 4• Tarefa 3, act. 5• Tarefa 4, act. 5• Tarefa 5, act. 4• Tarefa 6, act. 2 e 4• Tarefa 8, act. 6• Tarefa 9, act. 5• Tarefa 13, act. 7

• Tarefa 4, act. 3• Tarefa 15, act. 3• Tarefa 16,

completa o conto

• Tarefa 2, act. 5• Tarefa 3, act. 4• Tarefa 5, act. 4• Tarefa 6, act. 3• Tarefa 8, act. 4• Tarefa 9, act. 3• Tarefa 11, act. 4• Tarefa 12, act. 3• Tarefa 13, act. 5• Tarefa 14, act. 3• Tarefa 15, act. 4

• Tarefa 1, act. 2, 3, 4 e 5

• Tarefa 2, act. 3 e 4• Tarefa 3, act. 1, 3 e 4• Tarefa 4, act. 1, 2 e 4• Tarefa 5, act. 3• Tarefa 6, act. 1 e 3• Tarefa 7, act. 1, 2 e 4• Tarefa 8, act. 3• Tarefa 9, act. 2• Tarefa 10, act. 1 e 3

• Ficha 1, act. 2• Ficha 10, act. 1

Conciencia e expresións culturais

• Ficha 3, act. 1 e final


• Ficha 10, act. final• Ficha 12, act. inicial

e final• Ficha 13, act. final • Ficha 14, act. 4

• Ficha 16, act. final• Ficha 17, act. 3• Ficha 19, act. 4• Ficha 22, act. 3 e


e final

• Tarefa 5, act. 4• Tarefa 7, act. 1, 2, 3, 4 e 5• Tarefa 8, act. 1, 2, 3, 4, 5 e 6• Tarefa 9, act. 2 e 5• Tarefa 10, act. 4• Tarefa 11, act. 2, 3 e 7• Tarefa 12, act. 1, 2, 3, 4 e 5• Tarefa 13, act. 2, 4, 5 e 6• Tarefa 14, act. 5

• Tarefa 5, act. 3• Tarefa 10, act. 2• Tarefa 14, act. 4• Tarefa 18, act. 1• Tarefa 23, act. 2• Tarefa 26, act. 5

• Tarefa 3, act. 3• Tarefa 8, act. 1, 2, 3 e 4• Tarefa 9, act. 3• Tarefa 11, act. 1, 2, 3 e 4• Tarefa 13, act. 1 e 5• Tarefa 14, act. 1, 2 e 3• Tarefa 15, act. 4

• Tarefa 1, act. 3 e 5• Tarefa 5, act. 3• Tarefa 6, act. 1, 2 e 3• Tarefa 7, act. 4• Tarefa 8, act. 1, 2 e 3

• Ficha 1, act. 1 e 2• Ficha 5, act. 1• Ficha 7, act. 1• Ficha 8, act. 1• Ficha 11, act. 1

CO

MPETEN

CIA

S CLAVE

COMPETENCIAS CLAVE

A competencia dixital trabállase nas actividades e recursos que se inclúen no LibroMedia.


12

Proposta de secuenciación de contidos

é un material aberto, cunha organización que lle permite a cada docente decidir con liberdade que ensinar en cada momento e, deste xeito, establecer a súa propia secuenciación de contidos. Así, a proposta que ofrecemos debe entenderse unicamente como unha suxestión susceptible de ser modificada por cada profesor ou profesora, en función das súas preferencias e das características do grupo.

Os primeiros meses do curso destinaranse, case na totalidade, a desenvolver a lectoescritura, de xeito que o alumnado finalice o trimestre coñecendo todas as letras do alfabeto e tendo un dominio básico da lectura e da escritura. Será neste momento cando poidan tratarse a maioría das tarefas de Competencia lectora e de Escritura. Pasa o mesmo co bloque de Comunicación oral, en que, en ocasións, cómpre responder por escrito preguntas de comprensión.

En xeral, na secuencia proposta trabállanse entre tres e catro fichas ou tarefas cada semana. Suxerímosvos destinar a última semana de cada mes á realización das propostas do apartado de Competencia comunicativa, a repasar o que se traballou co soporte do material complementario e das fichas fotocopiables que se inclúen neste libro, e a levar a cabo a avaliación mensual.

O material fotocopiable que se proporciona é o seguinte:

– Fichas de reforzo de lectoescritura

– Modelos para os ditados

– Modelos para confeccionar a cartilla

– Folla pautada

– Trabalinguas

– Láminas para falar

– Fichas de vocabulario temático

– Fichas de competencia lectora

– Fichas con lecturas dramatizadas

– Soportes de escritura

– Fichas de práctica de escritura

– Fichas de ortografía

– Probas de avaliación

– Fichas de traballo das intelixencias múltiples

PRIMEIRO TRIMESTRE Setembro

LECTO-ESCRITURA

COMUNICACIÓN ORAL

COMPETENCIA LECTORA

ESCRITURAOBRADOIRO

DE XOGOS

2.ª SEMANA Avaliación inicial

3.ª SEMANA Fichas 1 e 2

4.ª SEMANA Fichas 3, 4 e 5 Ficha 1


13

Outubro

LECTO-ESCRITURA

COMUNICACIÓN ORAL

COMPETENCIA LECTORA

ESCRITURAOBRADOIRO

DE XOGOS

1.ª SEMANAFichas 6

e 7Tarefa 1

2.ª SEMANAFichas 8, 9

e 10Tarefa 1

3.ª SEMANA Fichas 11 e 12 Tarefa 1

4.ª SEMANACompetencia comunicativa, repaso, material complementario (libro do profesorado) e avaliación.

Novembro

LECTO-ESCRITURA

COMUNICACIÓN ORAL

COMPETENCIA LECTORA

ESCRITURAOBRADOIRO

DE XOGOS


e 15Tarefa 2


e 18Tarefa 2

3.ª SEMANAFichas 19

e 20Tarefa 2 Ficha 2


Decembro

LECTO-ESCRITURA

COMUNICACIÓN ORAL

COMPETENCIA LECTORA

ESCRITURAOBRADOIRO

DE XOGOS

1.ª SEMANA Fichas 21 e 22 Tarefa 3

2.ª SEMANA Fichas 23 e 24 Tarefa 3 Ficha 3


PROPO

STA D

E SECU

ENC

IAC

IÓN

DE C

ON

TIDO

S


14

SEGUNDO TRIMESTRE Xaneiro

LECTO-ESCRITURA

COMUNICACIÓN ORAL

COMPETENCIA LECTORA

ESCRITURAOBRADOIRO

DE XOGOS

2.ª SEMANA Tarefa 4 Tarefa 3 Ficha 4



Febreiro

LECTO-ESCRITURA

COMUNICACIÓN ORAL

COMPETENCIA LECTORA

ESCRITURAOBRADOIRO

DE XOGOS

1.ª SEMANA Tarefa 5 Tarefa 5 Tarefa 5

2.ª SEMANA Tarefa 6 Ficha 6



Marzo

LECTO-ESCRITURA

COMUNICACIÓN ORAL

COMPETENCIA LECTORA

ESCRITURAOBRADOIRO

DE XOGOS

1.ª SEMANA Tarefa 7 Tarefas 8 e 9 Ficha 7

2.ª SEMANA Tarefa10 Tarefa 7 Ficha 8

3.ª SEMANA Tarefa 8Tarefas 11

e 12Tarefa 8


A temporalización proposta para marzo e abril pode variar segundo as datas de Semana Santa.


15

TERCEIRO TRIMESTRE

Abril

LECTO-ESCRITURA

COMUNICACIÓN ORAL

COMPETENCIA LECTORA

ESCRITURAOBRADOIRO

DE XOGOS


e 14Ficha 9



e 17Tarefa 10


Maio

LECTO-ESCRITURA

COMUNICACIÓN ORAL

COMPETENCIA LECTORA

ESCRITURAOBRADOIRO

DE XOGOS



e 20Tarefa 12 Ficha 11


e 22Tarefa 13


Xuño

LECTO-ESCRITURA

COMUNICACIÓN ORAL

COMPETENCIA LECTORA

ESCRITURAOBRADOIRO

DE XOGOS


e 24 Tarefa 14 Ficha 12


e 26Tarefa 15


PROPO

STA D

E SECU

ENC

IAC

IÓN

DE C

ON

TIDO

S


17

LECTOESCRITURA

SUXESTIÓNS DIDÁCTICAS

• Presentación metodolóxica

• Actividades e xogos

• Propostas específicas

• Páxinas web

MATERIAL COMPLEMENTARIO PARA A ENSINANZA INDIVIDUALIZADA

• Fichas de reforzo

• Ficha para os ditados

• Modelos para a cartilla

• Folla pautada


19

Lectoescritura. Suxestións didácticas

Formulación metodolóxicaElaborar un método de lectoescritura que responda todas as peculiaridades do proceso de adquisición da linguaxe escrita require unha importante reflexión sobre como se produce esta aprendizaxe tan fundamental.

O primeiro aspecto para ter en conta é que, na adquisición da linguaxe escrita, non todos os nenos e as nenas progresan ao mesmo ritmo nin do mesmo xeito. Este feito lévanos a pensar que non hai un único método de ensinanza da lectoescritura que garanta a aprendizaxe de todo o alumnado, e faise necesario un enfoque plurimetodolóxico que conecte cos diferentes graos de madureza, as diferentes intelixencias e os sistemas perceptivos existentes na aula.

Por outro lado, a aprendizaxe da lectoescritura é un proceso de gran complexidade cognitiva, no que se obtén máis éxito cando o individuo constrúe a súa propia comprensión do código alfabético que rexe a nosa lingua. Neste senso, pensamos que é fundamental o uso de estratexias metodolóxicas que favorezan a aprendizaxe por descubrimento e a propia construción dos coñecementos.

Por último, se atendemos ás novas normativas que regulan os currículos da Educación Primaria nas diferentes comunidades autónomas, podemos comprobar que en todas elas se avoga por un enfoque competencial, reflexivo e funcional na ensinanza da lingua escrita. O profesorado non só ten que axudar o seu alumnado a identificar os signos que integran o sistema de lectura e de escritura, senón tamén a asimilar os significados culturais que estes transmiten. Deste xeito, asegúrase un coñecemento integral, non segmentado, da lingua, mellorando notablemente a competencia lingüística do alumnado.

Por todo isto, presenta unha aprendizaxe da lectoescritura baseada na linguaxe oral e nos textos de uso social habituais para os nenos e nenas de 6 e 7 anos, que favoreza a construción dos coñecementos necesarios para a adquisición da lingua escrita e que permita abordar a aprendizaxe, adaptándoa ás características de cada alumno ou alumna.

Segundo a psicóloga Sofía Vernon, especialista nos procesos de adquisición da lectura e da escritura, na ensinanza inicial da linguaxe escrita pódense distinguir tres grandes enfoques: ensinanza directa, linguaxe integral e enfoque construtivista.

ENSINANZA DIRECTA LINGUAXE INTEGRALENFOQUE

CONSTRUTIVISTA

ENFOQUES DA ENSINANZA

DA LINGUAXE ESCRITA

LECTO

ESCRITU

RA


20

O método presentado en foi elaborado tendo en conta estes tres enfoques:

• Enfoque de ensinanza directa. A ensinanza directa achégalle á nosa proposta didáctica a importancia dada á adquisición da conciencia fonolóxica como habilidade previa á aprendizaxe da lectura. Por iso, en preséntanse actividades, exercicios e xogos encamiñados a conseguir os seguintes obxectivos:

– Identificar un son dentro do contexto dunha palabra.

– Establecer correspondencias entre sons e grafías.

– Discriminar as familias de sílabas correspondentes a cada letra.

– Segmentar as palabras en sílabas.

• Enfoque de linguaxe integral. Vivimos nun medio social, en que se usa a escritura como medio de comunicación en innumerables situacións. Neste sentido, a aprendizaxe da lectoescritura será máis competencial, reflexiva e funcional se os nenos e as nenas aprenden nunha situación en que a lingua escrita se use con propósitos reais. Partindo deste enfoque, en incorporamos os seguintes principios metodolóxicos:

– A aprendizaxe parte de textos reais e próximos ao alumnado (carteis, rótulos, listaxes, folletos, tarxetas de felicitación, titulares de xornais...). Con este fin, intentouse evitar, na medida do posible, o uso de textos illados e creados só coa intención de ensinar a ler.

– Nos textos propostos utilízase un léxico habitual na linguaxe dos nenos e das nenas, que se vai ampliando progresivamente, a medida que aumenta a súa competencia lingüística.

– As letras do alfabeto preséntanse de forma secuenciada, unha e unha. Con todo, esta secuenciación non se tivo en conta de forma estrita na elaboración dos textos contidos no material, coa intención de que o alumnado vaia construíndo a súa propia comprensión do código alfabético. Así, en ocasións, os nenos e as nenas terán que «adiviñar» o que está escrito, poñendo en xogo diferentes estratexias. Como di o psicolingüista Kenneth Goodman, «a lectura non é máis ca un xogo psicolingüístico de adiviñas».

– Propóñense actividades pouco dirixidas e creativas, en que o profesorado exerza máis de guía ca de instrutor. Deste xeito, tamén se fomenta a autonomía do alumnado na realización das tarefas.

– A cooperación é un aspecto básico neste proxecto. Propóñense tarefas e actividades que requiren o traballo conxunto dos nenos e das nenas, entendendo que na aprendizaxe da lectoescritura deben axudarse uns aos outros para construír e afianzar os seus coñecementos.

• Enfoque construtivista. Deste último enfoque, recolle as estratexias metodolóxicas seguintes:

– A motivación do alumnado é considerada un elemento clave. Neste sentido, propóñense retos e tarefas que requiren da lectura para resolvelos. Así, os nenos e as nenas encóntranlle sentido á aprendizaxe da lingua escrita e mostraranse máis interesados na súa codificación e decodificación.

– Pártese do que o alumnado sabe para, a partir de aí, formular actividades que supoñan un reto. En ocasións, esas actividades están deseñadas para ser resoltas en equipo. Atendendo ao enfoque construtivista, o traballo cooperativo favorece a resolución de conflitos cognoscitivos, que permiten levar a cabo aprendizaxes significativas.

– Propóñense actividades orais e colectivas, con distintos niveis de dificultade, que lle permiten ao alumnado establecer relacións que favorezan a aprendizaxe da lectoescritura: agrupar


21

os nomes dos alumnos que comezan pola mesma letra, enumerar as palabras dun texto que terminan coa mesma sílaba ca unha palabra dada, dicir palabras que teñen o mesmo número de sílabas ca o apelido dun dos membros da clase, investigar cantas palabras se poden construír coas letras dunha palabra concreta…

– Formúlanse actividades con diferentes tipos de textos para que o alumnado descubra o vocabulario específico de cada un deles, así como as diferenzas entre a lingua falada e a escrita.

– Favorécese a construción de distintas unidades lingüísticas con significado, sen dar máis importancia a unhas sobre outras (palabras, frases, textos completos).

– Preséntanse fichas de repaso con que o alumnado pode reflexionar sobre o seu propio progreso. Deste xeito, poderán autoavaliarse e tomar conciencia dos aspectos en que deben mellorar.

A metodoloxía do proxecto paso a paso

• Presentación das letras. Aprender a ler e a escribir require que o alumnado comprenda previamente que a nosa lingua está composta por unha serie de sons que se combinan para formar sílabas e palabras, e que estes sons teñen unha representación gráfica na linguaxe escrita. Por iso, a aprendizaxe formal do proceso de lectura e de escritura comeza co coñecemento dos fonemas que compoñen a lingua e coa identificación fonema-grafía, paso previo á decodificación.

En , as letras vanse introducindo unha e unha. A orde de presentación vén determinada pola dificultade fonética que implica cada letra, pola frecuencia con que se atopan na nosa lingua e pola complexidade que, posteriormente, pode representar o seu trazo. Non obstante, tanto nas fichas do libro do alumno coma nalgunhas das propostas deste libro, inclúense, de forma controlada, palabras que conteñen letras que aínda non foron presentadas, coa intención de favorecer a construción individual do sistema de escritura que presenta a nosa lingua.

O material da aula de para primeiro curso inclúe, para os primeiros oito fonemas do método (p, m, l, s, t, d, n, f), tarxetas de presentación das letras, de gran tamaño, que están plastificadas para facilitar que escriban sobre elas e poidan borralas despois.

Para dar significatividade, funcionalidade e contexto á presentación dos fonemas, as tarxetas reproducen fotografías de obxectos, profesións ou animais cuxo nome contén o son que se está traballando en cada caso. O proceso de traballo consiste en identificar colectivamente a primeira imaxe, segmentar o seu nome en sílabas e prestar atención á sílaba inicial, en que aparece o fonema obxecto de estudo. A continuación, dirase o nome do resto das imaxes, segmentaranse as palabras en sílabas e marcarase, co rotulador, a posición

LECTO

ESCRITU

RA

01/08

pe

A letra P

pepe

popo

papa

pupu

pipi

p P


22

que ocupa a sílaba que contén o fonema que se presentou. Para reforzar a conciencia silábica, os recadros que aparecen debaixo de cada fotografía pódense usar tamén para contar o número de sílabas de cada nome e para escribilo dividido en sílabas.

No apartado Actividades e xogos deste bloque proporciónase un banco de rimas para cada fonema, co obxectivo de que os alumnos as memoricen e as reciten, o que lles axudará a identificar o son que se está traballando.

No reverso de cada tarxeta de presentación aparece a grafía correspondente ao fonema traballado anteriormente, tanto en maiúscula coma en minúscula. Primeiro, repasarase o interior da letra co rotulador, comezando polo punto de inicio, mentres se verbaliza a dirección do trazo. A continuación, pódese trazar a letra no chan da aula con cinta adhesiva ou con calquera outro material adecuado, para que os nenos e as nenas camiñen sobre ela na dirección correcta do trazo. Por último, practicarán a escritura da grafía sobre a súa mesa ou no encerado utilizando un xiz, ou debuxarana con pintura de dedos sobre un folio.

Aqueles alumnos que teñan un nome que empece por esa letra escribirano no recadro branco da tarxeta de presentación; despois farano aqueloutros cun nome que conteña esa letra noutras posicións.

Esta forma de presentar as letras permite desenvolver a conciencia fonolóxica, entendida como a capacidade para reflexionar sobre a correspondencia entre o fonema e o grafema, e sobre a posterior formación de sílabas e palabras a partir delas.

• Presentación da familia de sílabas. Na parte inferior do reverso das tarxetas de presentación das letras inclúese a familia de sílabas, tanto en letra ligada coma en letra de imprenta. Para traballar este apartado utilizaranse os adhesivos reutilizables que se inclúen na caixa de material da aula. O alumnado terá que localizar as imaxes que teñen os nomes que comecen por unha das sílabas da familia e colocará cada unha no lugar que lle corresponde.

As revistas e os xornais constitúen un recurso didáctico moi interesante para o recoñecemento das sílabas. Así, o alumnado pode buscar a sílaba que o docente propoña en cada momento e, despois, recortala e completar murais asociados á familia de sílabas de cada fonema. Tamén se pode suxerir que escriban eles mesmos as sílabas para os murais.

Por outra parte, na caixa de material da aula dispón de tarxetas de sílabas con que se poden formar as distintas familias de sílabas, compoñer palabras a partir dunha sílaba dada, asocialas a obxectos do contorno que teñan un nome que inclúa a sílaba escrita en cada unha delas...


23

No apartado Actividades e xogos deste bloque aparecen recollidas outras propostas para seren realizadas en pequenos grupos ou en gran grupo, co obxectivo de traballar coas familias de sílabas.

Durante o desenvolvemento do método, pódese realizar un gran mural na clase, en que se recollan todas as consoantes do abecedario coas sílabas que se poden construír con elas.

• Escritura de palabras e de oracións. Unha vez que o alumnado coñece a grafía, domina as familias de sílabas e adquiriu a conciencia silábica, poderá empezar a escribir palabras e oracións moi sinxelas.

Inicialmente, convén traballar a conciencia semántica, é dicir, a idea de que cada palabra ten un significado. Con este obxectivo, pódense mostrar diversas imaxes para que os nenos e as nenas constrúan os seus nomes coas letras troqueladas do seu sobre de materiais. A continuación, deberán copiar as palabras nos cadernos e facer o debuxo correspondente ao lado de cada unha. Para desenvolver esta actividade pode utilizar as tarxetas de imaxes e as láminas da caixa de material da aula, as galerías de imaxes do LibroMedia, fotografías ou debuxos de Internet ou calquera outro recurso útil para esta finalidade.

As tarxetas de palabras contidas na caixa de material da aula tamén son moi útiles neste sentido. O alumnado pode agrupalas segundo o seu significado (por exemplo, todas as que nomean animais), para despois copialas no caderno, ou ben pescudar, entre un grupo de catro palabras, cal é a que non ten relación semántica coas demais e escribila nunha folla de papel para comprobar se os seus compañeiros e compañeiras chegaron á mesma conclusión.

Outra forma de traballar a conciencia semántica consiste en dar definicións de obxectos ou animais para que o alumnado escriba a palabra que corresponda.

Para traballar a escritura de oracións é recomendable partir de imaxes que representen accións. O alumnado deberá contestar as cuestións que fai? e quen o fai?, para construír oracións que despois poñerá por escrito. Posteriormente irase ampliando o número de preguntas, como se mostra no exemplo seguinte:

Momento 1: Quen o fai? Que fai?

O neno bebe.

Momento 2: Que bebe?

O neno bebe auga.

Momento 3: De onde bebe?

O neno bebe auga dunha botella.

A continuación, pódense escribir no encerado unha serie de oracións para que o alumnado as copie e para que as complete libremente. Por exemplo: O meu pai toca... (a guitarra, o timbre, unha canción...); Lola camiña... (pola montaña, soa, amodo, pola beirarrúa...). Tamén se poden construír oracións cos pictogramas da caixa de material da aula para que os nenos e as nenas as escriban no seu caderno.

O libro do alumno constitúe un importante recurso para practicar a escritura de palabras e de oracións. Ademais, no libro do profesorado inclúense fichas de reforzo que inciden, entre outras cousas, nalgunhas dificultades que adoitan presentarse na escritura nesta fase inicial e que veñen determinadas pola ortografía natural e pola presenza de sílabas trabadas ou grupos consonánticos. Tamén, dentro do apartado de Actividades e xogos, se ofrecen distintas

LECTO

ESCRITU

RA


• Fichas de reforzoVinte e cinco fichas para apoiar a aprendizaxe da lectoescritura, cunha atención especial á ortografía natural.

• Ficha para os ditadosFolla fotocopiable para facer os ditados propostos neste libro e poder autoavaliar a progresión na aprendizaxe.

• Modelos para a cartillaSeis fichas e mais unha páxina de recortables para crear unha cartilla, que formará parte do porfolio. Entre as páxinas 26 e 28 deste libro danse indicacións sobre o proceso de elaboración.

• Folla pautadaMaterial para practicar a escritura sobre pautas da mesma medida ca as do libro do alumno.




FIC

HA

S C

OM

PLEM

ENTA

RIA

S. R

EFO

RZO

A letra PNome Data

1 Pinta a palabra que corresponde en cada caso.

Paio e o pai.

Paio e a pipa.

3 M¬arca e copia.

pa po pé puap pa po apaapu púa pau pía

2 R¬elaciona e escribe.

p

pía pipo apio papaia

46



FICH

AS C

OM

PLEMEN

TARIA

S. REFORZO

A letra MNome Data

2 ©ompleta con m e escribe debaixo onde corresponda.

1 Pinta a peza que ten a sílaba con m.

pu ma

ma pa

M¬aia e A¬pi

3 ©opia e colorea.

po mo

oa aio i po poe a

mimo e momia

47


57

CO

MU

NIC

AC

IÓ O

RAL

LECTO

ESCRITU

RACOMUNICACIÓN ORAL


• Presentación



• Páxinas web

• Transcricións das gravacións


• Trabalinguas

• Láminas para falar

• Fichas de vocabulario temático


59

CO

MU

NIC

AC

IÓN

ORA

L

Comunicación oral. Suxestións didácticas

Presentación A miúdo, os profesores laméntanse do nivel baixo de expresión oral do alumnado. Desexarían que os nenos e as nenas se comunicasen eficazmente en diversas situacións, que escoitasen con atención o interlocutor e que respectasen as regras dos intercambios comunicativos. Con todo, aínda recoñecendo a súa importancia, as habilidades de comunicación oral non teñen na aula a mesma dedicación ca as escritas. Quizais se deba á falta de tempo e tamén á crenza de que, dalgunha maneira, estas habilidades se poden ir desenvolvendo dun xeito espontáneo.

No noso caso, cómpre matizar este suposto desenvolvemento espontáneo: dunha banda, porque, en determinados contextos sociolingüísticos, o galego non é a lingua de comunicación habitual do noso alumnado fóra da aula. Polo tanto, a actividade escolar necesita xerar dinámicas específicas que favorezan o dominio oral destes alumnos. E, por outra banda, no caso do alumnado galegofalante, é certo que, ao chegaren á escola, os nenos e as nenas saben falar e entenden mensaxes orais axeitadas á idade que teñen, pero tamén é innegable que na clase se pode facer un traballo sistemático que contribúa a desenvolver o seu nivel de competencia oral.

Conscientes de todo isto, no libro de primeiro curso, dedicámoslle un bloque completo a este aspecto da lingua. Trátase de 15 tarefas coidadosamente programadas para que o alumnado mellore as habilidades de expresión e de comprensión oral. Cada tarefa está relacionada cun espazo físico (a escola, a casa, a tenda do barrio, o parque…), en que se desenvolve unha situación de comunicación que serve como modelo de expresión e para traballar a comprensión oral. Estas situacións preséntanse na aula a través de láminas atractivas de gran formato e dunha serie de audios relacionados.

A observación da lámina é o punto de partida de cada tarefa. Os alumnos falarán libremente sobre o espazo representado e, a continuación, traballarán o vocabulario relacionado coa escena. Con esta finalidade, lerán, unha por unha, as palabras dos adhesivos incluídos na caixa de materiais que pertencen a un mesmo ámbito temático e colocaranos na lámina, a carón do elemento a que fan referencia. Unha vez que o alumnado interiorizase o significado destas palabras, trasladará os adhesivos ao recadro da dereita e, entre todos, completarán o banco de palabras escribindo na parte inferior da columna outros termos do mesmo ámbito. A lámina convértese, así, nun instrumento idóneo para enriquecer o vocabulario dos nenos e das nenas, ao tempo que permite traballar a atención e desenvolver a memoria visual. Para fixar aínda máis o vocabulario e que o alumnado poida arquivalo no seu porfolio, inclúense nas páxinas 125 a 136 deste libro unhas fichas fotocopiables que poderán completar coas palabras traballadas en cada lámina. Será o docente quen determine en que momento se fai este traballo.

Antes de reproducir a gravación correspondente á situación representada en cada lámina convén resolver as actividades marcadas coa icona da lámina.

Os diálogos incluídos no CD de Comunicación oral presentan situacións comunicativas con propósitos diferentes: presentar un compañeiro, expresar gustos e preferencias, pedir desculpas, dar instrucións, facer descricións… O traballo coas audicións esixe un exercicio de atención


60

e de memoria auditiva para resolver as actividades marcadas coa icona correspondente. A gravación reproducirase unha ou dúas veces segundo considere o mestre ou a mestra. No caso de que cumpra escoitala máis dunha vez, sería conveniente que, entre unha e outra, se lesen en voz alta as actividades relacionadas coa gravación.

Aínda que os primeiros exercicios de cada tarefa se basean en contextos ficticios relacionados coa lámina ou coa gravación, estes conectan inmediatamente coa vida real dos nenos e das nenas, xa que nas actividades seguintes se lles propón producir mensaxes orais vinculadas á súa experiencia, as súas necesidades e aos seus gustos, similares aos que escoitaron. Desta maneira, prodúcese unha implicación maior do alumnado que, nesta idade, sente fascinación por ser o protagonista.

Tan importante coma expresarse ben oralmente é saber escoitar as persoas que nos falan. Por este motivo, nestas tarefas hai actividades pensadas para favorecer a interacción dos alumnos e tamén a análise e a valoración das achegas dos compañeiros e para establecer, nalgúns casos semellanzas e diferenzas coas propias.

Cómpre destacar que as actividades de expresión oral das tarefas permiten traballar en calquera momento cuestións fónicas coma a articulación dos sons, a entoación, o volume, a expresividade… Ademais, moitas destas requiren a aplicación de habilidades sociais e están especialmente indicadas para desenvolver un traballo cooperativo.

Os ámbitos que actúan como punto de partida das tarefas fan que estes non resulten repetitivos nin previsibles, xa que cada un require poñer en práctica destrezas comunicativas moi diferentes. Trátase de dar cabida na clase a un abano amplo de situacións en que os alumnos aprendan as normas que rexen os intercambios comunicativos, desenvolvan destrezas orais e se afagan a falar en público.

Para garantir a eficacia do traballo de comunicación oral proposto neste material cómpre planificalo rigorosamente: formular que obxectivos se buscan con cada actividade, como organizar a clase, como será a corrección… Trátase de deixar o menor espazo posible á improvisación para aproveitar ao máximo a tarefa. Con esta finalidade, dentro do material de avaliación ofrécese un modelo ou rúbrica que permite valorar diversos aspectos relacionados coa expresión oral.

Propostas específicas


• Esta tarefa persegue un obxectivo dobre: por unha banda, identificar persoas a partir da descrición de trazos concretos e, por outra banda, presentar outra persoa aos compañeiros e ás compañeiras. Para isto, é recomendable traballar a tarefa ao comezo do curso, momento en que o alumnado do centro se volve encontrar e, ademais, adoita haber incorporacións de estudantes e docentes novos.

• As actividades 1 e 2 céntranse no obxectivo de describir persoas externamente. Neste caso, trabállase a identificación a partir da información proporcionada pola gravación (actividade 1) ou por unha referencia escrita (actividade 2). Tanto nun caso coma no outro, anime os alumnos a prestar atención aos datos relevantes e a fixarse nos detalles que permiten determinar a solución.

• A actividade 3 tamén ten como finalidade describir persoas. Agora, pola contra, serán os nenos e as nenas os encargados de producir a descrición, que haberá de permitirlle ao resto dos compañeiros identificar o personaxe da lámina de quen están a falar.

A estrutura da actividade 3 axuda os alumnos a explicar que aspectos son relevantes para a descrición de persoas: primeiro, a condición de home ou muller, que se pode precisar máis se se combina con referencias relacionadas coas franxas de idade (neno/nena, vello/vella, etc.).


61

En segundo lugar, os trazos físicos asociados ao cabelo, a complexión… E, por último, o vestiario e os complementos significativos. Quizais sexa de interese facer unha posta en común cos alumnos e ampliar a relación que a ficha ofrece para cada unha das tres categorías anteriores.

• A actividade 4 está dedicada ao segundo obxectivo da tarefa: presentar un compañeiro e describir con mímica as afeccións. Deixe aberta a porta a outras achegas á marxe das que prevé a ficha: nome, idade e intereses. Ademais, é importante que as nenas e os nenos manifesten os seus gustos reais, sexan ou non maioritarios; para iso, cómpre propiciar un clima de respecto polas preferencias de cada un dos alumnos.

TAREFA 2. Na mesa

• A finalidade básica da tarefa 2 é expresar preferencias sobre a comida, facer que permita traballar o vocabulario relacionado cos alimentos, os utensilios que empregamos cando estamos á mesa, etc. Ademais, como o punto de partida é a lámina, que representa unha comida familiar, podemos recordar o léxico vinculado á familia.

• Se o considera conveniente, pode completar a actividade 1 vinculando os aspectos tratados coas experiencias persoais dos alumnos. Así, poden comentar que espazo da casa utilizan para comer, que pratos se preparan para as ocasións especiais, etc.

• Despois de resolver a actividade 3, se o considera conveniente, pode animar os alumnos a imaxinar o que deben estar a dicir outros personaxes da lámina: Eu quero un anaquiño, grazas (home que estende o brazo); Claro, achégame o vaso e bótoche (muller que ten a xerra da auga); E a min sóbrame un garfo (rapaza adolescente con dous garfos); etc.

• Acompañe a resolución da actividade 4 cunha reflexión final en que participen tamén as nenas e os nenos: aínda que hai alimentos que nos gustan máis e outros que non nos agradan tanto, temos que comer de todo porque é bo para a saúde. Polo tanto, repase co alumnado os alimentos que non lles gustan pero que son importantes para unha boa alimentación: é posible, a verdura, o peixe, etc. E revise tamén as comidas que máis lles gusten para sinalar aquelas que cumpriría non consumir en exceso: doces, pratos precociñados, etc.


• Para xestionar os conflitos que xorden no día a día das nenas e dos nenos é necesario que aprendan a desculparse diante dunha compañeira ou dun compañeiro. Este, precisamente, é o obxectivo da tarefa, que traballa contextos e fórmulas lingüísticas para pedir perdón. Aproveite o momento para falar sobre a importancia de recoñecer os erros propios e de pedir desculpas cando nos equivocamos. Igualmente, cómpre sinalar a necesidade de se escoitar uns aos outros para resolver os problemas e aceptar as desculpas para evitar conflitos máis graves.

• A actividade 1 serve para introducir a observación detallada da lámina, que mostra unha escena ambientada nunha ludoteca infantil. No caso de que haxa alumnos que non fosen nunca a unha ludoteca, pregúntelles se lles gustaría ir algún día e anímeos a que expliquen como cren que o pasarían alí.

• A segunda parte da actividade 2 pretende que as nenas e os nenos indiquen con que xoguete da ludoteca preferirían xogar. Neste sentido, se o nivel de lingua do alumnado o permite, pode pedirlles que, ademais, expliquen o porqué da escolla.

• Na actividade 5 fágalles notar que as fórmulas que non se seleccionaron serven para aceptar as desculpas ofrecidas. Á hora de representar as escenas de petición de desculpas, anime os que reciben as desculpas a aceptalas con estas fórmulas ou con outras semellantes: Pódenos pasar a todos, Estás desculpado, Non ten importancia, Tanto ten, etc.

CO

MU

NIC

AC

IÓN

ORA

L


• TrabalinguasUnha selección de trabalinguas para traballar de forma lúdica na aula a fluidez articulatoria e a velocidade lectora.

• Láminas para falarUnha colección de láminas ilustradas para comentar oralmente e repasar o léxico máis básico.

• Fichas de vocabulario temáticoQuince fichas fotocopiables para traballar o vocabulario das láminas da aula.




Trabalinguas

O pintor portugué∫, Pedro Porto Pardo, pinta porta∫ e marco∫.

X¬ulián e Xavier xuntan feixe∫ no xardín.

Sƒe po∫ a mesa, pon todo ben posto. De nada serve a mesa se non está todo disposto.

E¬n que tinteiro está a tinta? A tinta está en todo∫ o∫ tinteiro∫.

Forte∫ e firme∫ peza∫ de ferro na ferraría fai o ferreiro.

3 tinteros con tinta en los

tres.

CO

MU

NIC

AC

IÓN

ORA

L •

TRA

BALI

NG

UAS

66



As cores CO

MU

NIC

AC

IÓN

ORA

L • LÁMIN

AS PAR A FALAR

67


COMPETENCIA LECTORA


• Presentación



• Páxinas web


• Suxestións de lectura

• Fichas de competencia lectora

• Fichas con lecturas dramatizadas


75

Competencia lectora. Suxestións didácticas

Presentación Conseguir que o alumnado comprenda o que le é un dos principais obxectivos do profesorado de Lingua e, en xeral, de calquera docente, independentemente da materia que imparta.

Sen dúbida, o momento en que o alumno ou a alumna aprende a ler e é capaz de asociar letras a fonemas constitúe un dos grandes fitos da súa biografía. O texto escrito continúa a ser o principal medio de transmisión do coñecemento, e a lectura, o poderoso instrumento que nos permite descifralo. Pero non abonda coa simple descodificación: cada neno ou nena terá que adquirir numerosas e complexas destrezas (entoación e velocidade axeitadas, recoñecemento do significado das palabras no contexto, realización de predicións e inferencias a partir do propio coñecemento do mundo...) e poñelas en xogo para ser considerado un lector ou unha lectora competente. O seu éxito escolar e mesmo a súa propia autonomía persoal dependen en gran parte diso.

Conscientes da necesidade de converter o alumnado en lectores expertos que apliquen as estratexias de comprensión máis axeitadas a cada texto e a cada situación de lectura, deseñamos as tarefas que compoñen este material.

O primeiro reto foi a selección dos textos. As vinte e seis tarefas de comprensión lectora van asociadas a textos que pertencen a catro grandes categorías: narrativos, poéticos, informativos e teatrais. As primeiras tarefas inclúen textos breves e sinxelos, en letra ligada; pouco e pouco, a extensión dos textos vai aumentando e, nas últimas tarefas, introdúcese a letra de imprenta. Os textos foron elixidos atendendo á súa calidade, á súa adecuación aos intereses dos nenos e das nenas, á súa utilidade... Hai textos emotivos, curiosos, sorprendentes, cargados de humor ou tinguidos de tenrura; algúns resultan exóticos e outros enganchan pola súa proximidade; a maioría transmiten algún valor ou ofrecen unha harmoniosa visión do mundo, en sintonía co que require a sensibilidade do alumnado. Compilar e seleccionar os textos é unha das tarefas máis arduas e esixentes que abordamos, convencidos de que disto depende, en boa medida, o éxito do noso obxectivo de formar expertos lectores.

Algunhas tarefas ofrecen suxestións para ler cunha determinada expresivada algúns versos ou fragmentos do texto. Estas actividades, ademais de ser necesarias para traballar a entoación e a velocidade lectora, resultan moi motivadoras.

Sobre o traballo de comprensión, é importante destacar o feito de que non se trata dunha serie de propostas sucesivas formuladas ao chou, senón dun cuestionario rigorosamente elaborado para obter as claves do texto e guiar o alumnado na súa comprensión, que non é máis ca a reconstrución deste.

A tipoloxía de actividades é moi variada e depende, entre outras cousas, do tipo de texto que se traballe en cada momento: non é o mesmo comprender unha narración ca unha poesía, unha noticia ou unha obra de teatro. Algunhas actividades inciden sobre aspectos estruturais e de contido, como as partes do texto, os personaxes, a secuencia das accións, as súas causas...; en ocasións, focalizan a atención dos nenos e das nenas en cuestións estilísticas que doutro modo lles pasarían inadvertidas; e noutros casos, pídeselles opinión sobre algún elemento concreto. Outras, como

CO

MPETEN

CIA

LECTO

RA


76

as actividades previas á lectura ou as que se propoñen cando xa se traballou a comprensión, desbordan o propio texto, van máis alá do texto. Son actividades en que o alumnado ten que establecer relacións entre a lectura que realizou e a súa realidade, favorecendo así que o texto «saia» á vida real, ou propostas para «entrar» no texto e modificar algún elemento. Iso si, todas as actividades, tanto as de comprensión literal coma as de inferencia, as que requiren simplemente elixir unha opción entre varias ou as que esixen un traballo de redacción máis complexo, perseguen o mesmo obxectivo: dotar os alumnos de estratexias que lles permitan chegar a ser bos lectores.

Referíndonos en particular aos textos narrativos, cabe destacar o apartado Completa o conto, onde se lles ofrece aos alumnos a oportunidade de se converter en co-autores, achegando algún elemento ilustrado ou escrito relacionado con eles. O papel activo do alumnado na construción do texto é, sen dúbida, outro elemento moi motivador.

O texto informativo é a tipoloxía textual máis frecuente na vida cotiá. Neste sentido, incluímos no libro do alumno textos reais moi variados, adaptados en ocasións para facilitar a súa comprensión: unha entrevista, un programa de actividades, unha receita, unha noticia, unha nota de aviso... Ao se tratar de textos dispares, tamén o son as actividades propostas para cada un deles: nalgúns casos céntranse case exclusivamente nos seus aspectos esenciais, mentres que noutros apuntan o contexto real en que se poden encontrar e os elementos gráficos que conteñen.

En canto aos textos poéticos, o alumnado terá a oportunidade de gozar de poemas de sinxeleza infantil e impecable arquitectura, dalgún poema tradicional con gran carga narrativa e doutros puramente musicais ou baseados nalgún artificio expresivo. O traballo proposto nas actividades adáptase ao requirido por cada texto, pero sobresaen as suxestións de recitado, ademais das que esixen a intervención sobre o poema ou a creación dalgúns versos.

Os textos teatrais brindan a oportunidade de ser dramatizados e constitúen unha excelente ocasión para o traballo cooperativo. Ademais, permiten afondar en valores como a axuda desinteresada, a tolerancia, o respecto aos demais e outras cuestións relacionadas coa convivencia. Nas páxinas 193 a 201 deste libro ofrécense unha serie de lecturas dramatizadas breves coas que se pode traballar na mesma liña.

Os textos do bloque de Competencia lectora non pretenden ser un apoio ao método de lectoescritura e, polo tanto, non respectan a orde de presentación das letras que se propón no libro. Non obstante, nas suxestións de temporización das tarefas fíxose unha sincronizada dos textos de comprensión lectora co ritmo da lectoescritura. Aínda así, se durante o primeiro trimestre desexa afondar máis na lectura comprensiva e o nivel lector dalgúns nenos e nenas non lle permite avanzar cos textos do libro do alumno, nas páxinas 168 a 174 deste libro dispón de fichas de lectura graduadas en consonancia coa lectoescritura.

Ademais, nas páxinas 156 a 167 ofrécese unha selección de libros de lectura para os nenos e as nenas entre 4 e 7 anos, que poderá recomendarlle ao alumnado en función da competencia lectora que teña cada un deles.


77

Propostas específicas

TAREFA 1. Un ovo con sorpresa

• Antes de que os alumnos fagan a lectura inicial, deixe que durante uns minutos observen as imaxes que levan o peso do relato, e comprobe que as interpretan correctamente. Valore se teñen dificultade para seguir a lectura correcta da secuencia de imaxes, da esquerda á dereita e de arriba a abaixo.

• En relación coa actividade 2 lémbrelles que se escriben sempre con letra inicial maiúscula os nomes propios de persoas e de animais.

• A actividade 3 céntrase na interpretación de sentimentos. Búscase que nas iconas presentadas os alumnos recoñezan un abano que vai da tristeza á alegría. Será enriquecedor resolver en común a actividade, pedirlles que xustifiquen a súa escolla e antes de que coloren a resposta, animalos a explicar cal é o sentimento que representa cada debuxo (por exemplo, a primeira cara está moi triste ou apesarada; a segunda un pouco triste, a terceira contenta, e a cuarta moi contenta ou feliz). Se o considera axeitado, escriba no encerado os enunciados: moi triste, algo triste, contenta, moi contenta… e suxira que exemplifiquen coas súas propias expresións faciais cada estado.

• A partir da actividade 4 promova unha reflexión sobre o título: Que é un ovo con sorpresa? ou Por que este é un ovo con sorpresa? Anímeos a explicar se lles parece acertado este título, se realmente para a galiña protagonista sería unha sorpresa o que ocorreu co ovo; se eles esperaban que a sorpresa fose o nacemento dun pito ou se esperaban outro tipo de sorpresa. Valore os seus razoamentos e as reflexións, así como o feito de que asocian o termo sorpresa con algo inesperado. Poden ao tempo exemplificar situacións que para eles supoñan unha sorpresa. Ademais, é posible aproveitar a conversa arredor da narración para que verbalicen coñecementos que teñen os nenos e as nenas sobre a reprodución das aves; comprobaremos se saben que como seres ovíparos que son, poñen ovos e que as crías se desenvolven fóra do corpo da nai. Podemos axudalos con preguntas: Como sae o pito do ovo? Será un traballo doado para el?...

TAREFA 2. Adiviñas

• O título que encabeza esta lectura resulta suficientemente claro para os alumnos. Antes de ler as adiviñas propostas, anímeos a que oralmente formulen entre eles algunha que coñezan. Aproveite para facelos reflexionar como fan ou en que se fixan para resolver unha adiviña. Trátase de que recoñezan que, entre as palabras do propio texto se dan pistas, ou claves, que nos axudan e levan a pensar na solución.

• Tendo en conta que algúns alumnos serán máis hábiles ca outros ao resolver este tipo de textos, pódese suxerir que, no canto de daren a solución da adiviña en voz alta, cadaquén a anote nun papel; farao en segredo e sen que os demais poidan lela. Déalles un tempo para que fagan a lectura individual da adiviña e pensen na solución. Unha vez que todos a lesen, meditasen sobre o seu contido e anotasen a resposta; solicite que un e un vaian lendo a solución que escribiron. Entre todos comprobarán se houbo unanimidade, darán a xustificación a cada resposta e comprobarán se é pertinente. Finalmente, escribirán a solución en cada pauta da actividade 1.

• Aproveitando que moitas adiviñas describen o elemento que se ten que descubrir achegando pistas ou trazos descritivos que son básicos para resolvela, na actividade 2 proponse que os alumnos identifiquen en cada adiviña as claves que axudan na interpretación. Suxerimos que un neno ou unha nena lea en voz alta cada liña da adiviña e indique na ilustración onde se plasma o descrito. Neste senso, na primeira adiviña, que é bastante exemplificadora, sinalará

CO

MPETEN

CIA

LECTO

RA


78

que o río nace no alto do monte, chega ao mar onde desaparece, e tamén que pasa por debaixo da ponte. No segundo, caso terá que sinalar no debuxo os amiguiños de cor branca (os dentes personificados), as dúas ringleiras (arriba e abaixo), a forma da cova (da boca), e a lingua que se ve por detrás.

• Na actividade 4, para asegurar a comprensión do termo ringleira, pódense escoller catro alumnos da aula e pedirlles que se coloquen en ringleira, ou que, utilizando material de escritura que os alumnos teñan na mesa (lapis, pinturas, gomas...), fagan unha ringleira con eles sobre a mesma.

• Na actividade 5 propoña que cada un lle mostre ao resto da clase o debuxo que fixo para que os demais os comparen e teñan referencias que lles permitan valorar tanto o seu traballo coma o dos compañeiros e das compañeiras. Como complemento desta actividade, faga observar no texto que hai dúas palabras que riman entre si; é dicir, soan de forma bastante parecida ao final (curtiño, lixeiriño). Poden realizar esta mesma comprobación noutras adiviñas que coñezan (incluídas as iniciais desta ficha) e ver que tamén existe rima entre algunhas palabras finais.

TAREFA 3. Xornadas da natureza

• Pida que un alumno lea o título do cartel e pregunte despois en que cren que consistirán unhas xornadas da natureza. Centre a atención na disposición da información e comprobe se recoñecen que se trata dun cartel informativo en que se indican unha serie de actividades e cando se van facer. Formule preguntas como: Parécevos que este texto contén un conto? Informaranos de algo? De que? Para que se utilizan carteis deste tipo? Onde se debería colocar este cartel? Por que?…

• Centre a atención do alumnado na distribución do texto no cartel, para guiar a lectura e facilitar a comprensión. O título, destacado na parte superior con letras máis grandes, informa do acontecemento que se anuncia; a continuación, o nome da asociación que se encarga de organizar as xornadas e o lugar en que se realizan, e finalmente as tres columnas con texto en que se consignan as datas e o horario das actividades. Se o considera oportuno, anótelles no encerado as preguntas básicas sobre o contido do texto coa finalidade de que, unha vez lido e ao tempo que se comenta, poidan os alumnos ir dando resposta a eses elementos principais: Que? (Que acontecemento presenta o cartel?) Quen? (Quen o organiza?) Onde? (Onde se vai realizar?) Cando? (Cando?) . Esta análise apoia a actividade 1.

• A actividade 2 require unha interpretación da información por parte dos alumnos, pois teñen que identificar ben as accións que realizan as persoas en cada unha das imaxes (aprende sobre animais, plantan unha árbore, fai fotos de insectos) e asocialas cunha actividade concreta das que se enuncian no texto (o «Concurso infantil Canto sabes dos animais», a «Plantación de carballos», a «exposición fotográfica»); anímeos a que xustifiquen cada caso localizando estas referencias no texto.

TAREFA 4. Aniversario de Breixo e de Iria

• Ao presentar este texto, pregúntelles aos alumnos se saben o que é un cómic e anímeos a que conten e expliquen os seus coñecementos e as súas experiencias sobre a lectura neste tipo de texto. Se algúns deles teñen cómics na casa, convídeos a traer á aula algún exemplar que lles guste especialmente para mostrárllelo aos compañeiros e ás compañeiras e comentar aspectos de interese que se atopen neles.

• Saliente as peculiaridades destes textos narrativos e comente co alumnado: a distribución en viñetas, as escenas ilustradas dos momentos da historia; os globos para introducir o diálogo directo dos personaxes, e a presenza dalgunha liña narrativa para entender mellor a historia


79

e contextualizala. Aclare as cuestións que cumpran, fundamentalmente, a orde de lectura que hai que seguir para a correcta comprensión; é posible que algúns alumnos non saiban que as viñetas se teñen que ler seguindo a orde da esquerda á dereita; e os globos que aparecen no interior de cada viñeta, de arriba abaixo. Comprobe tamén se descodifican sen problema a tipografía que se presenta nesta ocasión no texto.

• Antes de leren o texto, pódeselles pedir que describan oralmente cada viñeta, seguindo a orde da narración. Nos cómics a narración é basicamente gráfica polo que é interesante investir tempo en observar os detalles da imaxe. Pregunte polo que fan os personaxes en cada unha das viñetas e como son as expresións das súas caras. Anime despois a ler o cómic entre dous alumnos: un neno e unha nena, coma os personaxes da historia. Chame a atención sobre o signo de admiración que aparece ao final, para que se vaian decatando da súa funcionalidade e lean as oracións marcando a entoación exclamativa. Despois de leren o cómic, comente con eles a historia, incidindo en cuestións sobre o que ocorre ao principio, o que pasa despois, e como é o desenlace.

• A actividade 1 permitiralles elaborar unha definición do cómic despois de observar estes aspectos citados arriba. Unha vez completada, pida que exemplifiquen a definición apoiándose no texto inicial.

• O contido deste cómic permitirá establecer unha conversa co alumnado sobre os tipos de xoguetes e desmontar consideracións ou prexuízos de rol asociados a eles. A historia lévanos a entender que os xoguetes son para xogar, con independencia de quen xogue con eles, e ademais achega outro valor fundamental, como é o de compartir os xogos.

TAREFA 5. Un domingo distinto

• Realice unha primeira lectura do texto en voz alta de xeito que lle sirva de modelo ao alumnado. Chame a atención sobre a forma do texto e explique que se trata dun poema. Anímeos a explicar se lembran algún poema que aprendesen na etapa de Educación Infantil. Explique que cada unha das liñas do poema se chama verso e pídalles que conten o número de versos que ten este. Poden ademais observar que, neste caso, aparecen agrupados os versos de dous en dous, é dicir, en pares de versos; en cambio, noutros poemas os versos poden ter outras formas de agruparse. Fágaos tamén observar que as palabras finais de cada par de versos soan de maneira moi parecida, é dicir, riman entre si.

• Propoña unha lectura en cadea, distribuíndo entre cinco nenos cada par de versos. Realice algunha pregunta sobre o contido do poema e, en relación co cuarto pareado, indague se comprenden o termo inexperto, e se son quen de explicar o que significa esta palabra, poñendo algún exemplo concreto.

• Se o considera oportuno, anímeos a que memoricen o poema para recitalo na clase. Suxira que fagan o recitado coa expresividade axeitada ao contido do poema.

• Na actividade 3 suxira que partan da ilustración que acompaña a actividade e, se o considera oportuno segundo o grao de dificultade que poida ter cada alumno, ofrézalles algúns pares de palabras que rimen entre si para que elaboren o pareado (por exemplo: navegar-mar; barco-arco; mexillóns-camaróns…) ou entréguelles algúns versos incompletos para que eles pensen e acheguen palabras que rimen entre si e con que poidan completar o pareado (Fomos xuntos… / no seu barco polo… // El come… / Eu prefiro…). Lembre que na tarefa 14 do bloque de Escritura se traballa a elaboración de pareados.

CO

MPETEN

CIA

LECTO

RA


81


• Suxestións de lecturaRecomendacións de libros adaptados ao nivel e aos gustos do alumnado, que permiten traballar a educación en valores e desenvolver as competencias clave.

• Fichas de competencia lectoraFichas fotocopiables para afondar no desenvolvemento da competencia lectora.

• Fichas con lecturas dramatizadasFichas fotocopiables con textos teatrais.


82

CO

MPE

TEN

CIA

LEC

TORA

• S

UXE

STIÓ

NS

DE

LEC

TURA

Presentación da obra

O autorXabier Puente DoCampo naceu en 1946 en Rábade (Lugo). A súa infancia transcorreu en Castro de Ribeiras de Lea, na Terra Chá, onde comeza a súa afección pola literatura oral cos relatos e versos escoitados aos seus. Xa na adolescencia trasladouse coa familia a vivir á Coruña e alí estudou o bacharelato e maxisterio.

Traballou como mestre en varios colexios e sempre estivo relacionado cos movementos de renovación pedagóxica. Pertenceu ao consello de redacción da Revista Galega de Educación, participou na creación da Asociación Galega do Libro Infantil e Xuvenil (GALIX) e durante anos foi coordinador do programa Preescolar na Casa.

En 1995 recibiu o Premio Nacional de Literatura Infantil, concedido anualmente polo Ministerio de Cultura, pola obra Cando petan na porta pola noite. Ten recibido numerosos galardóns e moitos dos seus libros están traducidos a outras linguas.

O ilustradorXosé Cobas Gómez naceu en Logrosa (Negreira), en 1953. Inicialmente, compaxinou a pintura co deseño gráfico pero desde 1988 centrou a súa actividade como ilustrador de literatura infantil e xuvenil. Ten colaborado con diferentes autores e editoriais, ilustrado máis de cen libros e conta con importantes premios e distincións á ilustración.

Nube de neveXabier P. DoCampo

+6

Xabier P. D

oCampo

NA

RR

AT

IVA

Nube de neve Xabier P. DoCampoIlustracións de Xosé Cobas

Oria agacha no conxelador da súa casa o segredo das nevaradas. Rouboulle ao ceo unha gran nube de neve para poder dispoñer das folerpas ao seu antollo. Poderá Oria vestir de neve os días de sol?

Acompaña a Oria nesta aventura e aprende a canda ela a amar e a respectar a natureza.

www.oqueleo.com

Nube de neveXabier P. DoCampoIlustracións de Xosé Cobas

Nu

be

de

ne

ve

Cian Magenta Amarillo Negro

ES0000000067042 843186_Nube_de_neve_OBR_63249

ES0000000067042 843186_Nube_de_neve_OBR_63249.indd 1 17/03/2017 11:51:08


83

CO

MPETEN

CIA

LECTO

RA • SU

XESTIÓN

S DE LEC

TURA

A obraOria é unha nena á que lle gusta moito a neve. Unha mañá de febreiro, tras erguerse, descobre que unha gran nevarada deixou a paisaxe cuberta de branco. Para ela ese foi un día moi divertido, non houbo clase e puido estar xogando a facer bonecos de neve no patio cos compañeiros. Entón a rapaza decide coller un anaco do tipo de nube que fai neve e conségueo. Gárdao no conxelador da casa, en segredo, coa idea de utilizalo cando queira.

Meses despois, un día de primavera, Oria colle o anaco de nube, méteo nunha caixa e marcha, pola aldea, acompañada do gato. Pero cando se dispón a liberar a nube para que caia unha nevarada, a ameixeira, a cerdeira, o veciño que planta amorodos, a señora que ten un bar con terraza... rífanlle. Daquela volve ao fogar, pero, xa dentro, a nube sóltase e comeza unha gran nevarada que enche toda a casa de neve.

Por que lela?Esta é unha historia que mestura fantasía e realidade e favorece a imaxinación do alumnado ao tempo que o levará a tomar conciencia da importancia de respectar a natureza.

Achega do libro ao desenvolvemento das competencias

• Comunicación lingüística

Expresar ideas a partir da observación e interpretación de imaxes. Resolver xogos lingüísticos

• Competencia matemática, científica e tecnolóxica

Coñecer e explicar o ciclo da auga. Relacionar froitos e árbores froiteiras.

• Conciencia e expresión cultural

Desenvolver as destrezas plásticas.

• Competencia social e cívica

Recoñecer a conexión e dependencia do ser humano coa natureza. Comprender e valorar o traballo dos labregos.

Educación en valoresA historia que se presenta permite concienciar sobre a necesidade de ser respectuoso co medio ambiente, destacando a importancia de comprender as conexións entre a natureza e as persoas.

O desexo da protagonista de facer nevar cando a ela se lle antolle permite establecer unha reflexión entre a necesidade, algo que hai que satisfacer para poder vivir, e o capricho, un desexo impulsivo que non é preciso para a nosa subsistencia.

Visite http://www.oqueleo.com para descargar a Guía de lectura e para coñecer outros títulos da colección.



FIC

HA

S C

OM

PLEM

ENTA

RIA

S. C

OM

PETE

NC

IA L

ECTO

RA

Ficha 1Nome Data

A L¬úa

A L¬úa aluma a Pepe, a L¬uísa e a∫ lila∫.A L¬úa aluma o∫ sapo∫, e o∫ álamo∫.

1 E¬scribe o∫ seu∫ nome∫.

p m l s t d n h nh f r-rr c-qu g-gu r b-v z-c x ll ñ ch

84



FICH

AS C

OM

PLEMEN

TARIA

S. CO

MPETEN

CIA

LECTO

RA

Ficha 2. PoemaNome Data

Sƒuso soltou a pelota e a pelota saltou: do piso ao teito, do teito á mesa e da mesa á pota.A¬aai! Sƒaltou a pelota á pota da sopa!

A pelota!

1 M¬arca onde se meteu a pelota do poema.

2 Sinala.

piso

p m l s t d n h nh f r-rr c-qu g-gu r b-v z-c x ll ñ ch

teito

85



FIC

HA

S C

OM

PLEM

ENTR

IAS.

LEC

TURA

S D

RAM

ATIZ

AD

AS

O gato e a pulgaNome Data

2 A¬rrodea o gato do texto.

3 R¬epite o texto cambiando a palabra rabo por lombo, barriga, orella…

1 L¬ede por parella∫.

O gato tiña unha pulga.Onde tiña a pulga?Saltando no rabo!O gato tiña unha pulga no rabo saltando?Tiña, tiña, unha pulga saltarica. No rabo saltando todo o día!

86


87

ESCRITURA


• Presentación



• Páxinas web


• Soportes de escritura

• Práctica de escritura

• Fichas de ortografía


89

Escritura. Suxestións didácticas

Presentación Aprender a escribir é un dos grandes obxectivos da Educación Primaria. No primeiro curso, o alumnado iníciase coa escritura de sílabas e de palabras, pon en práctica a súa aprendizaxe sobre a correspondencia entre fonemas e grafías, e realiza exercicios de grafomotricidade co obxectivo de ir mellorando a caligrafía. Ademais, os nenos e as nenas comezan a ler textos sinxelos de forma comprensiva, o que vai repercutir positivamente na súa capacidade para producir oracións e pequenos textos escritos.

Escribir é unha tarefa moi complexa que require de diferentes estratexias, que se irán introducindo e perfeccionando curso a curso: conseguir unha correcta representación gráfica dos fonemas, aplicar regras de ortografía, facer un bo uso da sintaxe e ter en conta a situación comunicativa en que o texto que se vai escribir cobra sentido (quen será o lector, que mensaxe se quere transmitir, que tipo de texto é o idóneo...).

A actitude positiva dos alumnos e das alumnas cara á escritura é clave no seu éxito como escritores. O reto do profesorado será espertar o seu entusiasmo e mantelo vivo malia as dificultades. Para conseguir este obxectivo é fundamental manter un clima motivador na clase, valorando a iniciativa, o esforzo e a creatividade, e transmitir a importancia que ten saber escribir na vida cotiá. Escribimos para expresar sentimentos ou narrarlle vivencias persoais a alguén que se encontra lonxe, para informar dun acontecemento, para organizar as ideas, para resolver problemas, para divertirnos... Todos utilizamos a escritura de maneira habitual e, polo tanto, todos somos escritores. Neste sentido, é importante que as tarefas de escritura que se formulan teñan relación coa vida real dos nenos e das nenas: escribir e enviar unha carta, redactar un anuncio e colgalo no taboleiro do centro escolar, crear un álbum de fotos familiar con anotacións...

Para sentar as bases da expresión escrita, de primeiro curso conta con quince tarefas. Cinco delas teñen como obxectivo traballar microhabilidades ou técnicas básicas que son aplicables a calquera escrito: separar as palabras que forman unha oración; completar palabras e oracións; alongar unha oración a partir de preguntas (que, a quen, cando, onde...). As dez tarefas restantes propoñen a creación de textos sinxelos, como corresponde a este estadio inicial da aprendizaxe, e que son moi motivadores pola súa relación co contorno e coas experiencias do alumnado. Desde escribir unha lista ata crear un pareado, os nenos e as nenas afrontarán a elaboración de mensaxes de moi diversa natureza: un menú, unha nota de encarga, unha descrición, un cómic, un conto... Todas estas tarefas teñen un enfoque funcional, é dicir, os textos que van escribir teñen sempre unha finalidade comunicativa real: propoñer un menú ao centro escolar, elaborar unha nota de encarga, describir unha persoa, facer partícipes os demais das propias creacións (cómic, contos, poemas...), etc. Deste xeito, o alumnado entenderá que a escritura é unha destreza imprescindible na vida.

En cada tarefa hai un traballo coidadosamente planificado que vai preparando os nenos e as nenas para a realización da tarefa final. Trátase de actividades atractivas e estimulantes que inclúen as axudas necesarias para que non se convertan en retos imposibles ou pouco motivadores.

ESCRITU

RA


90

Son, ademais, propostas de novidade que, en ocasións, os remite ás páxinas de recortables na busca das pezas que necesitan para resolvelas. Créase así unha dinámica de traballo distinta á habitual, máis activa e, polo tanto, máis atractiva. Ademais, en moitos casos o alumnado debe redactar o seu texto nun soporte de escritura externo ao libro, que permitirá que poidan mostrarllo á familia ou ao resto da clase e gardalo no seu dossier ou carpeta persoal, non sen antes anotar o seu nome e a data no reverso.

Non podemos acabar esta presentación sen subliñar a importancia da fase de revisión no proceso de escritura. De feito, os bos escritores revisan continuamente os seus textos e refanos mentres os elaboran. Volver ler, revisar e refacer o escrito son procedementos aos que os alumnos deberían habituarse. En cursos superiores isto é posible porque dispoñen dos criterios e das ferramentas necesarias. Neste nivel tan básico será o docente quen os guíe ao pedirlles que se fixen en determinadas cuestións. Tamén se lles pode propoñer que lle entreguen o seu texto a algún compañeiro ou compañeira para que poida lelo e darlle a súa opinión sobre el. En ocasións, este labor de revisión do texto inclúese como unha proposta máis de traballo dentro da tarefa.


91

• Soportes de escrituraSoportes fotocopiables para realizar producións escritas. Conteñen suxestións de traballo e orientacións para desenvolvelas.

• Prácticas de escrituraCinco fichas temáticas fotocopiables que axudan a practicar a escritura a través de actividades moi variadas.

• Fichas de ortografíaCinco fichas temáticas fotocopiables para reforzar o uso das maiúsculas, os signos de interrogación e de admiración, e a escritura de palabras con mp/mb e br/bl.




FICH

AS C

OM

PLEMEN

TARIA

S. ESCRITU

RA

INVITACIÓN

Convídote á

que celebrarei en

o próximo

á∫

Eƒspérote! A¬sinado:

FESTA DE ANIVERSARIO

Para

Feliz aniversario!Nome Data

93


94

Orientacións

• Faga preguntas sobre a celebración do aniversario: como o celebrades?, con quen?, é importante celebralo?…

• Presente a invitación como un texto en que alguén convida outras persoas a compartir un acto importante, como o aniversario.

• Pídalles que pensen en quen convidarían á súa festa de aniversario. Despois teñen que escoller unha persoa e escribir o nome no sobre.

• Faga unha posta en común para saber o que hai que escribir en cada oco da tarxeta. Destaque, así, a información relevante da invitación: o lugar, o día e a hora da celebración.

94



As tendas do barrioNome Data

FICH

AS C

OM

PLEMEN

TARIA

S. CA

LIGRA

FÍA

1 ©opia imitando a letra. Onde o compraría∫?

PANADARÍA Breixo

Verdura∫ A HORTA

PEIXARÍA MARUXA

2 E¬scribe un nome para esta∫ tenda∫ e decora o∫ cartei∫.

Papelaría Pastelaría

95



As postaisNome Data

FIC

HA

S C

OM

PLEM

ENTA

RIA

S. O

RTO

GRA

FÍA

1 A¬rrodea a∫ maiúscula∫.

2 ©opia poñendo a∫ maiúscula∫ necesaria∫.

rosa, xa estamo∫ na illa. é fermosa. bico∫.miguel

Uxía RíoR. Mariola, 6Baiona

Uxía, estou en París. Encántame esta cidade; xa che ensinarei fotos. Unha aperta.

Ánxela

rosa santo∫

R. muíño∫, 1

lugo

96


97

COMPETENCIA COMUNICATIVA


• Presentación



• Páxinas web


99

CO

MPETEN

CIA

CO

MU

NIC

ATIVA

Competencia comunicativa Suxestións didácticas

Presentación A lingua emprégase con finalidades comunicativas concretas e son precisamente estas metas as que inspiran e condicionan as producións orais e escritas dos falantes. Saber comunicarse é, pois, saber dar resposta a estas necesidades de comunicación e achegar as ferramentas necesarias para conseguilo de xeito eficaz é un dos obxectivos principais do material , de carácter eminentemente comunicativo e funcional.

O apartado Competencia comunicativa é un dos máximos expoñentes deste enfoque . E é que, neste bloque, propóñense unha serie de tarefas que teñen como marco global unha situación real e próxima ao alumnado, que desencadea un continuo de necesidades comunicativas. Para darlle resposta, os rapaces e as rapazas terán que producir diversos textos orais e escritos adecuados ao contexto que os xera. Neste sentido, o programa ofrécelles ás rapazas e aos rapaces a posibilidade de poñer en práctica as microhabilidades adquiridas noutros apartados, xa que do que se trata é de conectar destrezas e de dar resposta a unha situación comunicativa concreta lendo, escribindo, escoitando e falando ao mesmo tempo. É esta a razón pola que se propón atender este bloque de contidos ao final de cada mes, como unha síntese ou recapitulación do progresos e avance do alumnado. Non obstante, o carácter flexible de permite que se utilice tamén no momento en que o mestre ou a mestra o considere máis axeitado.

Outro dos trazos característicos do apartado de Competencia comunicativa é a vontade de propiciar un traballo máis libre e creativo por parte das nenas e dos nenos, a diferenza doutras seccións do volume en que as actividades son máis dirixidas. O obxectivo é potenciar a capacidade creativa de cada alumno e alumna para que, a partir dunhas pautas xerais, atope a súa maneira particular de resolver a situación comunicativa que se utiliza como desencadeante e produza os seus propios textos aplicando todos os coñecementos e todas as habilidades lingüísticas que posúe. Esta maneira de traballar pode resultar bastante motivadora, xa que obriga os rapaces e as rapazas a reflexionar sobre a propia aprendizaxe da lingua e a descubrir a utilidade e a funcionalidade desta para resolver de xeito eficaz situacións que, perfectamente, poden producirse no seu día a día.

Porén, o traballo libre que acabamos de comentar non é sinónimo en ningún caso dunha presentación individualista das tarefas; ao contrario: as propostas recollidas no apartado que agora presentamos comportan un compoñente elevado de interacción comunicativa e de traballo en equipo. De feito, boa parte das actividades requiren agrupamentos flexibles, que van desde as tarefas en parella ata o gran grupo, pasando pola formación de grupos reducidos. Desta maneira, Competencia comunicativa é un dos apartados máis propicios para favorecer o traballo cooperativo.

Por último, tamén queremos destacar outra consecuencia da formulación libre e aberta do apartado: o feito de permitir diferentes graos de afondamento. Na medida en que Competencia comunicativa marca unhas directrices amplas, é posible que as propostas resulten enriquecedoras tanto para o alumnado con coñecemento lingüístico avanzado coma para aquel que se atopa nun estadio máis inicial: os que teñen máis dominio da lingua poden despregar todas as súas habilidades e elaborar textos máis complexos, sen que iso implique que os nenos e as nenas con menos dominio da lingua non poidan resolver as actividades propostas cos coñecementos e habilidades lingüísticas que teñen.


OBRADOIRO DE XOGOS


• Presentación


• Outros xogos

• Páxinas web


103

Xogos. Suxestións didácticas

Presentación Xogar non é só un entretemento, é tamén unha forma de utilizar a mente e poñer a proba as cousas. O xogo é unha actividade en que se combinan pensamento, linguaxe e creatividade.

Cando xogan, os nenos e as nenas aprenden a orientarse no espazo e no tempo, a amar a arte e a natureza, a construír saberes, a desenvolver a fantasía… O xogo dá oportunidade de expresar as emocións, de cooperar, de competir. O neno ou a nena que sabe xogar medra cun sentimento de aceptación e xera vínculos emocionais positivos coas persoas con que xoga.

Púidose comprobar que nas aulas onde se utiliza o xogo como instrumento de aprendizaxe, o alumnado desenvolve destrezas sociais mellores, porque necesita xestionar as emocións e controlar a conduta para interactuar cos compañeiros e coas compañeiras nun ambiente lúdico onde se teñen que seguir unhas normas. A necesidade de comunicarse nestas situacións, de expresar os pensamentos e de interiorizar as mensaxes que se reciben incide tamén na linguaxe dos nenos e das nenas de forma positiva: nos primeiros anos de escolarización adquiren un dominio da lectoescritura máis alto ca outros suxeitos da súa mesma idade; ao longo do tempo, a influencia do xogo na súa linguaxe ponse de manifesto, ademais, no enriquecemento do léxico que utilizan e no desenvolvemento da conciencia gramatical e pragmática, que lles permite construír estruturas lingüísticas cada vez máis complexas e usalas de forma adecuada en diversas situacións comunicativas.

O xogo é unha das estratexias máis efectivas para motivar os nenos e as nenas. Xogar é a conduta natural que utilizan eles para comunicarse ao tempo que compiten e se divirten. Ensinar a través de xogos fai que o alumnado se sinta protagonista do proceso de aprendizaxe e o asocie cunha situación agradable e cun sentimento de superación. Os xogos presentan situacións que lles permiten descubrir facetas novas da imaxinación, pensar en numerosas alternativas para resolver un problema e poñelos de manifesto a través da linguaxe. O que se aprende durante o xogo memorízase facilmente e queda inscrito na memoria emocional.

O Obradoiro de xogos de favorece a aprendizaxe implícita das destrezas lingüísticas, é dicir, o que se produce independentemente dos intentos deliberados ou conscientes que se realizan para aprender. Trátase de doce fichas en que se propoñen unha serie de retos moi diversos cunha complexidade graduada, desde pasatempos con letras (encrucillados, sopas de letras…) ata a resolución de xeroglíficos, adiviñas ou refrán agachados. Algúns destes retos están pensados para ser formulados de forma individual e outros para resolvelos de forma cooperativa, en parellas ou en grupo.

A caixa de materiais da aula de tamén incorpora xogos ao proxecto. Inclúense tarxetas de sílabas, tarxetas de palabras, tarxetas de imaxes, pictogramas, un dominó ortográfico… Este material vai acompañado dun manual informativo que explica os xogos que se poden levar a cabo na aula con cada un dos recursos que hai na caixa.


CO

MPETÉN

CIA

LECTO

RA.

AVALIACIÓN

TRATAMENTO DA AVALIACIÓN NO PROXECTO

RÚBRICA PARA A AVALIACIÓN DA EXPRESIÓN ORAL

PROBAS DE AVALIACIÓN

CRITERIOS DE AVALIACIÓN E ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE

SOLUCIÓNS

REXISTRO DE CUALIFICACIÓNS


106

VOLUME ENTOACIÓN PRONUNCIA CONTIDO POSTURA

1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4

Rúbrica para a avaliación da expresión oralNome Tarefa núm.

O alumno ou a alumna…

ASPECTO / VALORACIÓN

4 3 2 1

Volume Emprega un volume adecuado durante toda a exposición.

Emprega case sempre un volume adecuado.

Non emprega un volume adecuado en case ningún momento.

Non emprega un volume adecuado en ningún momento da exposición.

Entoación Usa un ton adecuado á situación comunicativa.

Usa un ton adecuado durante boa parte da situación comunicativa.

Non usa un ton adecuado en case ningún momento da situación comunicativa.

Non usa un ton adecuado en ningún momento da situación comunicativa.

Pronuncia Articula de forma correcta e pronuncia ben todas as palabras.

Non pronuncia todas as palabras de forma correcta, pero articula ben.

Non pronuncia todas as palabras de forma correcta e presenta algúns problemas de articulación.

Comete erros frecuentes na pronuncia das palabras que utiliza e na articulación.

Contido Expresa as ideas de forma clara e ordenada, cun vocabulario rico e adecuado.

Expresa as ideas de forma clara e ordenada, cun vocabulario suficiente.

Ás veces non se expresa con claridade, aínda que o vocabulario é suficiente.

Non se expresa con claridade e o vocabulario é insuficiente para manifestar as ideas.

Postura corporal

Cando fala mantén unha boa postura corporal e mira o auditorio adecuadamente.

Cando fala mantén unha postura corporal correcta e mira o auditorio suficientemente.

Cando fala non mantén unha postura corporal correcta, pero mira o auditorio suficientemente.

Cando fala non mantén unha postura corporal correcta nin mira o auditorio suficientemente.



Proba de control 1Nome Data

AVALIA

CIÓ

N. O

UTU

BRO

Todo novo!A familia de A¬na hai pouco∫ día∫ que marchou de Tui a L¬ugo. Todo é descoñecido para ela alí.A¬na está algo nerviosa; mañá vai ir a unha escola nova!_Sƒabe∫ como é a escola, papá?_A¬couga, A¬na. A escola é moi boa e fará∫ amizade∫ axiña.A¬o día seguinte A¬na está na aula. ©ontinúa inqueda, ata que se lle achega un neno alto e louro:_Ola! Sƒon R¬oi, o teu novo amigo.

1 Quen é cada personaxe? E¬scribe.

papá

107



AVA

LIA

CIÓ

N. O

UTU

BRO

3 Onde se coñecen A¬na e R¬oi? A¬rrodea.

L¬ugo

2 E¬n que orde ocorren o∫ feito∫? Numera 1, 2 e 3.

5 ©omo é R¬oi? ©opia separando a∫ palabra∫.

5 PALABRAS R¬oiéaltoelouro.

4 ©omo se sente A¬na ante∫ de coñecer a R¬oi? Pinta dou∫ recadro∫.

nerviosa contenta

animada inqueda

Tui

108


Criterios de avaliación e estándares de aprendizaxe

SoluciónsTui


110

Proba de control 1. OutubroComunicación escrita: ler

Comunicación escrita: escribir

CRITERIOS DE AVALIACIÓN ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE ACTIVIDADES

Producir e reescribir textos sinxelos relativos a situacións cotiás, respectando as convencións elementais da escrita.

Produce e reescribe textos moi sinxelos

1

Elabora pequenos textos con certa coherencia.

5

Interesarse pola presentación dos traballos escritos e valorar a lingua escrita como medio de comunicación e de expresión creativa.

Valora a lingua escrita como medio de comunicación e de expresión creativa.

1, 5

Interésase pola presentación dos textos: disposición no papel, limpeza e calidade caligráfica.

1, 2, 3, 4, 5


Comprender a información explícita en textos sinxelos de uso cotián ou procedentes dos medios de comunicación.

Comprende informacións concretas en textos sinxelos, propios de situacións cotiás.

1, 2, 3

Interpretar e comprender, de maneira xeral, a información procedente de ilustracións.

Interpreta e comprende, de maneira xeral, a información de ilustracións. 1, 2, 3.

Le textos sinxelos en voz alta, acadando progresivamente a velocidade axeitada.

Lectura do texto

Ler, de forma guiada, textos sinxelos adecuados para chegar progresivamente á expresividade e autonomía lectoras.

Descodifica de forma axeitada na lectura de textos moi sinxelos. 4

110


111

CRITERIO

S E ESTÁN

DA

RES • SOLU

CIÓ

NS

Coñecemento da lingua


Recoñecer a relación entre son e grafía así como as palabras como instrumento para a segmentación da escritura.

Recoñece a relación entre son e grafía. 1, 3, 4, 5

Separa as palabras que conforman un enunciado. 5

Educación literaria


Ler, de forma guiada, textos adecuados aos intereses infantís, para chegar progresivamente á expresividade e á autonomía lectoras.

Le, de forma guiada textos narrativos e interpreta correctamente os diálogos entre os personaxes en estilo directo.

Lectura do texto.

SoluciónsProba 1. Outubro

1. papá - Ana - Roi.

2. 2 - 3 - 1.

3. Hai que arrodear: Lugo.

4. Hai que pintar: nerviosa - inqueda.

5. Roi é alto e louro.

111


INTELIXENCIAS MÚLTIPLES

TRATAMENTO DAS INTELIXENCIAS MÚLTIPLES NA ÁREA DE LINGUA

FICHAS DE TRABALLO


115

INTELIXEN

CIA

S MÚ

LTIPLES

Tratamento das intelixencias múltiples na área de Lingua

No ámbito educativo, a intelixencia considerouse, tradicionalmente, un concepto unitario. Así, entendíase que calquera alumno ou alumna podía ter unha intelixencia máis ou menos desenvolta, que se manifestaba nunhas capacidades concretas. En 1983, o psicólogo Howard Gardner, na obra Teoría das intelixencias múltiples, propón un concepto plural da intelixencia e establece a existencia de diferentes tipos de intelixencias localizadas en diferentes áreas do cerebro. Segundo esta teoría, avalada por estudos posteriores, todos os seres humanos temos a capacidade de coñecer o mundo a través da linguaxe, das relacións lóxico-matemáticas, da representación espazo-temporal, da percepción musical, do coñecemento do noso corpo, da interacción con outras persoas, da toma de conciencia dun mesmo e da relación co contorno natural.

A partir da obra de Gardner, diversos autores determinaron a existencia de oito tipos de intelixencias, independentes entre si, que se desenvolven de forma diferente en cada individuo; así, hai persoas que destacan pola intelixencia emocional e outras, pola capacidade de establecer relacións sociais. En ningún caso podemos dicir que unhas sexan máis intelixentes ca outras, xa que non é posible valorar ningún tipo de intelixencia por enriba das outras.

Todos estes autores coinciden en que estas intelixencias non son capacidades innatas e fixas senón que poden desenvolverse se o contorno e a acción educativa ofrecen as condicións adecuadas. Para contribuír a este obxectivo, o proxecto propón actividades e estratexias de traballo orientadas a estimular o desenvolvemento de todas as intelixencias.

Intelixencia lingüísticaÉ a habilidade de utilizar a linguaxe oral e escrita eficazmente para informar, persuadir e adquirir coñecementos novos. Evidénciase que o alumnado con esta capacidade sabe comunicar ideas, memoriza con facilidade e ten aptitudes para a aprendizaxe de idiomas. Para traballar esta intelixencia lingüística na aula pódense levar a cabo actividades de comprensión e de expresión oral e escrita, como contar contos, facer debates, escribir diarios...

é un material específico para a área da Lingua, de xeito que favorece de forma significativa o desenvolvemento deste tipo de intelixencia. Algunhas das actividades que se propoñen no proxecto son as seguintes:

• Ampliación e uso do vocabulario propio da idade e do contorno do alumnado.

• Aplicación da ortografía natural e dalgúns contidos básicos da ortografía normativa.

• Lectura de narracións, poemas, textos teatrais e textos informativos.

• Comprensión oral e escrita de diversos tipos de textos da vida cotiá.

• Lectura comprensiva de textos e enunciados para a resolución correcta das actividades.

• Producións orais e escritas que favorecen o desenvolvemento da expresión.

• Valoración da expresión e da intención comunicativa das producións orais e escritas tanto propias coma dos outros compañeiros.


116

Intelixencia lóxico-matemáticaÉ a capacidade de utilizar o razoamento indutivo e dedutivo para traballar con números e establecer relacións e patróns lóxicos dunha maneira eficaz. Os nenos e as nenas que a desenvolven teñen máis facilidade para resolver problemas e realizar cálculos numéricos, formular e verificar hipóteses, e tamén para razoar cientificamente. Para contribuír a mellorar a intelixencia matemática na aula é conveniente xogar con números, utilizar códigos numéricos, contar e expresar cantidades, resolver problemas...

O proxecto favorece o desenvolvemento deste tipo de intelixencia a través das actividades seguintes:

• Actividades para contar o número de letras e de sílabas dunha palabra, e dúas palabras que forman unha oración.

• Enumeración de feitos ou de instrucións para establecer unha secuencia.

• Razoamento indutivo e dedutivo de patróns lóxicos para adquirir as estratexias necesarias para a mellora constante da expresión oral e escrita.

• Interpretación dos datos numéricos incluídos nun texto.

• Aprendizaxe de procesos para o tratamento e a utilización da información.

• Interpretación de datos para establecer comparacións de conceptos ou ideas.

• Clasificación de palabras a partir de diversos criterios.

• Posta en práctica de procesos lingüísticos para formular e expoñer hipóteses.

• Expresión oral e escrita de diversos tipos de medidas e de expresións numéricas.

Intelixencia espacialÉ a habilidade de percibir as relacións espaciais e orientarse, de representar ideas de forma visual e de crear representacións mentais. Apréciase en que utiliza gráficos e esquemas para estudar, ten facilidade para elaborar mapas conceptuais e manifesta sensibilidade á cor, a liña, a forma e as interrelacións destes elementos. Para desenvolver esta capacidade poden realizarse interpretacións de planos, descricións de lugares, carteis, invitacións, actividades con recortables...

axuda a desenvolver este tipo de intelixencia a través das actividades seguintes:

• Uso de técnicas para facer o trazo das letras seguindo a dirección correcta.

• Reprodución de palabras e enunciados, adecuándose á medida das pautas, para mellorar a escritura e facela máis fluída.

• Colocación adecuada de adhesivos, recortables, fichas de xogos…

• Utilización de debuxos e recursos gráficos para elaborar un abecedario, un cómic, un anuncio...

• Recollida de información en táboas.

• Posta en escena de diálogos e textos teatrais.

• Interpretación de medidas, cores e formas das representacións da realidade.

• Resolución de encrucillados e de sopas de letras.

• Utilización de planos para trazar percorridos a partir dunhas indicacións dadas.

• Uso de marcadores espaciais para expresar localizacións.


117

INTELIXEN

CIA

S MÚ

LTIPLES

Intelixencia musicalÉ a capacidade de percibir, distinguir, transformar e expresar o ritmo, o timbre e o ton dos sons musicais. As persoas que desenvolven esta intelixencia séntense atraídas polas cancións, polas melodías, os sons da natureza… e gozan seguindo un compás. As actividades que se relacionan con este tipo de intelixencia e favorecen o seu desenvolvemento son: cantar ou entoar unha canción, escoitar música, tocar un ou varios instrumentos, seguir o compás dunha canción dando palmas coas mans...

contribúe a desenvolver este tipo de intelixencia a través de actividades coma as seguintes:

• Discriminación auditiva de fonemas con trazos articulatorios similares.

• Prácticas de pronuncia de palabras con dificultades fonéticas.

• Pronunciación de palabras cunha acentuación correcta.

• Lectura en voz alta de textos poñendo atención ao volume, a entoación e a expresión.

• Recoñecemento da importancia lingüística que supón a entoación para a comprensión de enunciados e a transmisión de ideas.

• Recitado de poemas, fixándose no ritmo e nas pausas.

• Recoñecemento de palabras que riman.

• Lectura e recitado de trabalinguas.

Intelixencia cinestésico-corporalÉ habilidade para usar o corpo propio e coñecer as súas particularidades. Supón destrezas de coordinación, equilibrio, forza, flexibilidade e velocidade. Maniféstase nos alumnos que destacan en actividades deportivas, danza e expresión corporal. Para traballar esta intelixencia na aula pódense levar a cabo xogos educativos ou tradicionais que implican movemento, manipular materiais de formas e finalidades diferentes, realizar exercicios de caligrafía...

O proxecto inclúe materiais que favorecen o desenvolvemento desta intelixencia a través de actividades coma estas:

• Exercitación de habilidades manuais para a mellora da escritura.

• Manipulación de adhesivos, de tesoiras, de tarxetas de sílabas e letras, e de fichas de xogos.

• Xogos dinámicos que favorecen o coñecemento da lingua e da comunicación.

• Uso da comunicación non verbal.

• Reflexión sobre a propia postura corporal nas exposicións orais e os intercambios comunicativos.

• Realización de dramatizacións.

• Lectura de instrucións sobre actividades ou xogos que impliquen coordinación, equilibrio... e posta en práctica destas indicacións.

• Descrición de persoas e de animais.

• Descrición das actividades físicas que se desenvolven e doutros hábitos saudables.

• Expresión e toma de conciencia das capacidades corporais propias.


118

Intelixencia interpersoalÉ a capacidade de percibir os sentimentos e as emocións dos demais, desenvolver empatía e traballar cooperativamente de maneira efectiva. Está presente no alumnado que é capaz de establecer relacións sociais con facilidade e ten habilidades de liderado. Esta habilidade pódese traballar e reforzar na clase a partir de xogos de mesa e actividades cooperativas e de intercambio.

O proxecto favorece o desenvolvemento desta intelixencia en actividades coma as seguintes:

• Propostas lúdicas coa linguaxe para realizalas en equipo.

• Traballos cooperativos para favorecer as relacións e alcanzar un resultado.

• Valoración por parte dos compañeiros e compañeiras dos traballos propios.

• Dramatizacións. Análise de textos orais e escritos que teñen como obxectivo favorecer a interrelación.

• Exposición oral de sentimentos e emocións a partir da convivencia na aula.

Intelixencia intrapersoalÉ a habilidade para tomar conciencia dun mesmo e coñecer as propias fortalezas e debilidades, e actuar en consecuencia. As persoas que destacan pola intelixencia intrapersoal teñen unha percepción acertada dun mesmo, capacidade de reflexión sobre os seus comportamentos e tendencia á autodisciplina. Para contribuír ao desenvolvemento da intelixencia intrapersoal na clase cómpre valorar o esforzo persoal e fomentar o pensamento crítico.

favorece o desenvolvemento deste tipo de intelixencia a través de actividades coma estas:

• Xogos e soportes de escritura que permiten traballar de xeito diferente segundo o ritmo de aprendizaxe de cada alumno e alumna.

• Produción de textos orais e escritos sobre si mesmo.

• Análise e creación de textos que favorecen o desenvolvemento dun pensamento propio.

• Reflexión sobre o resultado dos traballos feitos individualmente.

Intelixencia naturalistaÉ a capacidade de interactuar coa natureza, distinguir e establecer relacións lóxicas entre elementos da flora e da fauna, as rochas e os minerais, e analizar as semellanzas e diferenzas. Inclúe habilidades de observación, experimentación e reflexión sobre o medio. O alumnado que a desenvolva goza cos traballos de campo e ten máis conciencia mediambiental.

favorece o desenvolvemento desta intelixencia a través de actividades coma as seguintes:

• Lectura de diversos tipos de textos que convidan a reflexionar sobre a natureza e o medio ambiente.

• Observación e descrición de elementos da natureza e contornos naturais.

• Creación de textos para reflexionar sobre a protección da natureza e o medio ambiente.


Material fotocopiable © 2018 Edicions Obradoiro, S. L. / Santillana Educación, S. L.

INTELIXEN

CIA

S MÚ

LTIPLES. FICH

AS D

E TRABA

LLO

I. lingüística, espacial e interpersoal.

Roi mancouseNome Data

1 Que nena actúa ben? A¬rrodea.

2 Que lle diría∫ a R¬oi? Pinta.

Mancácheste?

3 A onde iría R¬oi para curar? M¬arca.

4 Traza o camiño que seguirá R¬oi para se ir curar.

biblioteca

Que zoupón e∫!

centro de saúde pavillón

119


primaria · 2018-04-09 · o libro para o profesorado lingua +, para 1.º de primaria, é unha obra...

Documents