nincapang kawagedan nyurat aksara bali antuk …

17
NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT AKSARA BALI ANTUK PIRANTI TRANSLITERASI AKSARA BALI ANDROID SISIA KELAS XI MIA 1 SMA NEGERI 1 SUKASADA Olih Ni Komang Rima Hardiyanti NIM 1712051014 PROGRAM STUDI PENDIDIKAN BAHASA BALI JURUSAN BAHASA SASTRA INDONESIA DAN DAERAH FAKULTAS BAHASA DAN SENI UNIVERSITAS PENDIDIKAN GANESHA SINGARAJA 2021

Upload: others

Post on 04-Nov-2021

8 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT AKSARA BALI ANTUK …

NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT AKSARA

BALI ANTUK PIRANTI TRANSLITERASI

AKSARA BALI ANDROID SISIA KELAS XI MIA 1

SMA NEGERI 1 SUKASADA

Olih

Ni Komang Rima Hardiyanti

NIM 1712051014

PROGRAM STUDI PENDIDIKAN BAHASA BALI

JURUSAN BAHASA SASTRA INDONESIA DAN DAERAH

FAKULTAS BAHASA DAN SENI

UNIVERSITAS PENDIDIKAN GANESHA

SINGARAJA

2021

Page 2: NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT AKSARA BALI ANTUK …

i

Page 3: NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT AKSARA BALI ANTUK …

ii

NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT AKSARA

BALI ANTUK PIRANTI TRANSLITERASI AKSARA

BALI ANDROID SISIA KELAS XI MIA1 SMA

NEGERI 1 SUKASADA

SKRIPSI

Praya katur majeng ring

Universitas Pendidikan Ganesha

Pinaka sinalih tunggil pisarat sajeroning muputang

Program Sarjana Pendidikan Bahasa Bali

Olih

Ni Komang Rima Hardiyanti

NIM 1712051014

PROGRAM STUDI PENDIDIKAN BAHASA BALI

JURUSAN BAHASA SASTRA INDONESIA DAN DAERAH

FAKULTAS BAHASA DAN SENI

UNIVERSITAS PENDIDIKAN GANESHA

SINGARAJA

2021

Page 4: NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT AKSARA BALI ANTUK …
Page 5: NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT AKSARA BALI ANTUK …
Page 6: NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT AKSARA BALI ANTUK …
Page 7: NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT AKSARA BALI ANTUK …
Page 8: NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT AKSARA BALI ANTUK …

vii

SAMBRAMA

Om Swastyastu,

Pamekasnyane majeng ring Ida Sang Hyang Widi Wasa sangkan paraning

dumadi sane maprabhawa Sang Hyang Aji Saraswati, antuk waranugraha miwah

pamargi sane becik katiba ring padewekan titiang.

Majeng ring I Wayan Suardika miwah Ni Luh Saryani sane pinaka bapa

miwah meme sane banget tresnain titiang, I Wayan Rian Ardinata sareng Ni

Kadek Ririn Winda Ardiani pinaka bli miwah mbok titiang, wantah suksma sane

prasida aturang titiang antuk samian tresna asih saha prabea sane tan surud-surud

kadi toyane membah tan prasida kapegatang sampun polihang titiang. Reriptan

alit puniki pinaka cihna sinalih tunggil walesan rasa tresnan titiang pinaka suputra

rikalaning ngamargiang swadharma dados mahasisia.

Titiang ngaturang suksma majeng ring makasami dosen ring Program

Studi Pendidikan Bahasa Bali taler makakalih guru waktra, Ida Ayu Putu

Purnami, S.S., M.Pd. sareng Ida Bagus Putra Manik Aryana, S.S., M.Si . Suksma

aturang titiang antuk tuntunan miwah kaweruhan sane sampun kapicayang.

Samian punika pacang anggen titiang sasuluh ri kala ngamargiang swadharma

maurip ring jagate.

Majeng ring sameton Cakra Bhuwanaangkatan 2017, miwah semeton

HIMASABA, sane satata rumaket miwah satata pakedek pakenyung, sagilik-

saguluk sabayantaka saking dumun ngantos mangkin sane satata ring hati.

Suksma majeng BEM Fakultas Bahasa dan Seni miwah HMJ Bahasa Sastra

Indonsia dan Daerah daha sawitra sane lianan, suksma antuk wewehan saha

panampen sane sampun kaicen, mogi-mogi iraga stata raket rumaket masawitra

ngantos kapungkurwekas.

Om Santih, Santih, Santih Om

Page 9: NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT AKSARA BALI ANTUK …

viii

“Norana Mitra

Manglewihana Wara Guna

Mahurur”

(Tidak Ada Sahabat Yang Lebih Baik Selain

Bersahabat Dengan Ilmu Pengetahuan)

Page 10: NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT AKSARA BALI ANTUK …

ix

PANGAKSAMA

Om Swastyastu,

Malarapan antuk asung kerta wara nugraha Ida Hyang Parama Kawi,

skripsi sane mamurda “Nincapang Kawagedan Nyurat Aksara Bali antuk

Piranti Transliterasi Aksara Bali Android Sisia Kelas Xi Mia 1 SMA Negeri

1 Sukasada” prasida puput kasurat. Skripsi pinaka sapolah-palih anggen nyujur

gelar Sarjana Pendidikan Bahasa Bali, ring Program Studi Pendidikan Bahasa

Bali Fakultas Bahasa dan Seni, Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja.

Sajeroning nyurat skripsi puniki, akeh kapanggihin pikobet-pikobet santukan

panyurat kalintang tambet miwah wimuda. Taler sajeroning makarya skripsi puniki akeh

molihang paweweh saking para sujana mangda daging sesuratan puniki prasida anut saha

becik. Duaning asapunika, titiang ngaturang suksmaning manah majeng ring:

1. Bapak Prof. Dr. Nyoman Jampel, M.Pd., pinaka Rektor Universitas

Pendidikan Ganesha Singaraja antuk sarana sane sampun kaicen ritatkala

panilik ngamargiang swadharmaning dados mahasisya ring Universitas

PendidikanGanesha.

2. Bapak Prof. Dr. Made Sutama, M.Pd., pinaka Dekan Fakultas Bahasa dan

Seni Universitas Pendidikan Ganesha sane sampun ngicen galah taler

panuntun ritatkala nglaksanayang tetilikanpuniki.

3. Dr. I Wayan Artika, S.Pd., M.Hum. pinaka manggala Jurusan Pendidikan

Bahasa, Sastra Indonesia dan Daerah sane sampun ngicen galahsaha pawarah-

warah taler piteket sane pinih mabuatpisan.

4. Bapak Ida Bagus Rai, S.S., M.Pd.,pinaka koorprodi Pendidikan Bahasa Bali

sane sampun ngicen tuntunan saha pawarah-warah taler piteket sane pinih

mabuatpisan.

5. Ida Ayu Putu Purnami, S.S., M.Pd. . pinaka Guru Waktra I sane sampun

ngicen piteket lan ngicen tuntunan ring sajeroning muputang skripsipuniki.

Page 11: NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT AKSARA BALI ANTUK …

x

6. Ida Bagus Putra Manik Aryana, S.S, M.Si. pinaka Guru Waktra II miwah

Pembimbing Akademik sane sampun ngicen piteket lan ngicen tuntunan ring

sajeroning muputang skripsi puniki.

7. Guru Pariksa sane sampun nureksain skripsi puniki mangda sida becik

turjangkep

8. Para Acharya Program Studi Pendidikan Bahasa Bali Fakultas Bahasa dan

Seni Universitas Pendidikan Ganesha Singaraja sane arsa ngicenin tuntunan

sajeroning ngicenin pangajah-ajah ring Universitas Pendidikan

GaneshaSingaraja.

9. Bapak lan ibu, sameton titiang, para kanti makasami wahangga HIMASABA

sane sampun ledang ngrajegang turmaning skripsi puniki prasidakapuputang.

Pangawi sampun mautsaha sajeroning makarya skripsi puniki yadiastun kabanda

antuk kakirangan, kaweruhan, miwah kawikanan sane kadruenang. Duaning asapunika,

panampen sane becik banget kaaptiang mangda skripsi puniki prasida paripurna. Dumogi

skripsi puniki prasida mapikenoh majeng ring ida dane sareng sami.

Om Santih, Santih, Santih Om.

Singaraja, 25 Juni 2021

Pangawi,

Page 12: NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT AKSARA BALI ANTUK …

xi

DAGING SESURATAN

Kaca

LEMBAR LOGO .................................................................................................. i

KACA MURDA ................................................................................................ ii

LEPIHAN GURU WAKTRA ............................................................................ iii

LEPIHAN GURU PARIKSA ............................................................................ iv

LLEPIHAN ILIKITA PRAWARTAKA PARIKSA .......................................... v

KUUB ................................................................................................................ vi

SAMBRANA ................................................................................................... vii

SLOKA ............................................................................................................ viii

PANGAKSAMA ............................................................................................. ix

DAGING SESURATAN ................................................................................. xi

DAGING TABEL ............................................................................................ xiii

DAGING LELEPITAN ...................................................................................

ADYAYA I PURAWAKA

1.1 Dadalan Pikobet ................................................................................ 1

1.2 Ngrereh Pikobet ................................................................................. 8

1.3 Ngwatesin Pikobet ............................................................................. 8

1.4 Bantang Pikobet ................................................................................. 9

1.5 Tetujon Telitikan ................................................................................ 10

1.6 Kawigunan Telitikan .......................................................................... 10

ADYAYA II SEPAT SIKU-SIKU

2.1 Penelitian Tindakan Kelas (PTK) ...................................................... 12

2.1.1 Artos saking Penelitian Tindakan Kelas................................... 12

2.1.2 Tetujon lan Kawigunan Penelitian Tindakan Kelas ................. 13

2.1.3 Karakteristik Penelitian Tindakan Kelas .................................. 14

2.2 Aksara Bali......................................................................................... 15

2.2.1 Nyurat Aksara Bali ................................................................... 15

2.2.2 Soroh-soroh Aksara Bali ........................................................... 16

2.2.3 Pangangge Aksara Bali ............................................................. 16

2.2.4 Gantungan miwah Gempelan .................................................... 19

Page 13: NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT AKSARA BALI ANTUK …

xii

2.2.5 Pasang Aksara Bali ................................................................... 24

2.3 Model Pembelajaran Online .............................................................. 30

2.3.1 Artos Model Pembelajaran Online ........................................... 30

2.3.2 Kawigunan Model Pembelajaran Online ................................. 31

2.3.3 Kaluihan lan Kakirangan Model Pembelajaran Online ............ 31

2.3.4 Dudonan utawi Tata Cara Ngamargiang Model

Pembelajaran Online................................................................ 33

2.4 Piranti Transliterasi Aksara Bali ...................................................... 33

2.5 Whatsapp............................................................................................ 36

ADYAYA IIIKRAMANING TETILIKAN

3.1 Genah lan Kahanan Tetilikan (Setting Penelitian) ............................ 38

3.2 Dudonan Pamargi Tetilikan ............................................................... 39

3.3 Piranti lan Kramaning Mupulang Data.............................................. 41

3.3.1 Kramaning Mupulang Data....................................................... 41

3.3.2 piranti Tetilikan ......................................................................... 44

3.4 Tata Cara Data Tureksa lan Sepat Sida ............................................. 49

3.4.1 Tata Cara Data Tureksa ............................................................ 49

3.4.2 Sepat Sida.................................................................................. 52

3.5 Pengujian Asumsi .............................................................................. 54

3.5.1 Uji Normalitas .......................................................................... 55

3.5.2 Uji Homogenitas ....................................................................... 55

3.6 Pengujian Hipotesis .......................................................................... 56

ADYAYA IV PIKOLIH MIWAH TETEPASAN

4.1 Pikolih Tetilikan................................................................................. 60

4.1.1 Pikolih Pangawit (Data Awal) Sisia Kelas XI MIA 1 SMA

Negeri 1 Sukasada ................................................................... 61

4.1.2 Tata Cara Nincapang Kawagedan Sisia Ri Sajeroning

Nyurat Aksara Bali Nganggen Puranti Transliterasi

Aksara Bali ring Sisia Kelas XI MIA 1 SMA Negeri

1 Sukasada ................................................................................ 65

Page 14: NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT AKSARA BALI ANTUK …

xiii

4.1.3 Piranti Transliterasi Aksara Bali Punika Prasida Anggen

Nincapang Kawagedan Nyurat Aksara Bali ring Sisia

Kelas XI MIA 1 SMA Negeri 1 Sukasada ............................... 76

4.1.4 Panampen Sisia Kelas XI MIA 1 SMA Negeri 1

Sukasada indik Piranti Transliterasi Aksara

Bali Anggen Nincapang Kawagedan Nyurat Aksara Bali ....... 80

4.1.5 Mulat Wali ................................................................................ 86

4.1.6 Implikasi (Kawigunan/Dampak) ............................................... 90

4.2 Pengujian Asumsi .............................................................................. 91

4.2.1 Uji Normalitas .......................................................................... 92

4.2.2 Uji Homogenitas ...................................................................... 93

4.3 Pengujian Hipotesis ........................................................................... 94

4.4 Tetepasan .......................................................................................... 97

4.4.1 Tata Cara Nincapang Kawagedan Sisia Ri Sajeroning

Nyurat Aksara Bali Nganggen Puranti Transliterasi

Aksara Bali ring Sisia Kelas XI MIA 1 SMA Negeri 1

Sukasada ................................................................................... 97

4.4.2 Piranti Transliterasi Aksara Bali Punika Prasida Anggen

Nincapang Kawagedan Nyurat Aksara Bali ring Sisia

Kelas XI MIA 1 SMA Negeri 1 Sukasada ............................... 100

4.4.3 Panampen Sisia Kelas XI MIA 1 SMA Negeri 1

Sukasada indik Piranti Transliterasi Aksara

Bali Anggen Nincapang Kawagedan Nyurat Aksara Bali ....... 101

ADYAYA VPAMUPUT

5.1 Ringkesan .......................................................................................... 103

5.2 Tetingkesan ....................................................................................... 104

5.3 Piteket ............................................................................................... 106

KAPUSTAKAAN

LELEPITAN

Page 15: NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT AKSARA BALI ANTUK …

xiv

DAGING TABEL

Tabel Kaca

Tabel 2.1. Aksara Swalalita ............................................................................. 18

Tabel 2.2. Pangangge Suara Ngwetuang Suara Cendek .................................. 20

Tabel2.3. Pangangge Suara Ngwetuang Suara Dirgha .................................... 20

Tabel 2.4. Pengangge Ardasuara ...................................................................... 21

Tabel 2.5. Pengangge Tengenan ...................................................................... 21

Tabel 2.6. Gantungan Aksara Wresastra .......................................................... 22

Tabel 2.7. Gantungan sane Maderbe Wasta ..................................................... 23

Tabel 2.8. Gantungan Aksara Swalalita ........................................................... 23

Tabel 2.9. Gempelan Aksara Wresastra ........................................................... 24

Tabel 3.2. Piranti Parikrama Seseleh Guru ...................................................... 44

Tabel 3.3. Piranti Parikrama Seseleh Sisia....................................................... 46

Tabel 3.4. Rubrik Panureksan Tes Tulis Nyurat Aksara Bali .......................... 47

Tabel 3.5. Lembar Kuesioner ........................................................................... 48

Tabel 3.6. Rentangan Penilaian ....................................................................... 53

Tabel 3.7. Pikolih Skor Panampen Sisia .......................................................... 54

Tabel 4.1. Pikolih Parikrama Seseleh Guru (Data Pangawit) ......................... 61

Tabel 4.2. Pikolih Parikrama Seseleh Sisia (Data Pangawit) ......................... 63

Tabel 4.3 Data Pangawit Sisia ......................................................................... 64

Tabel 4.4. Pikolih Parikrama Seseleh Guru ..................................................... 66

Tabel 4.5. Pikolih Parikrama Seseleh Sisia ...................................................... 68

Tabel 4.6. Skenario Peplajahan ring Patemon 1 ............................................. 69

Tabel 4.7. Pikolih Parikrama Seseleh Guru ..................................................... 71

Tabel 4.8. Pikolih Parikrama Seseleh Sisia ...................................................... 73

Tabel 4.9. Skenario Peplajahan ring Patemon 1 .............................................. 74

Tabel 4.10.Pikolih Tes Pailehan I .................................................................... 76

Tabel 4.11. Pikolih Tes Pailehan II .................................................................. 78

Tabel 4.12. Pikolih Penampen Sisia Kelas XI MIA 1 SMA Negeri 1

Sukasada ....................................................................................... 81

Tabel 4.13. Kategori Pikolih Panampen Sisia ................................................. 83

Tabel 4.14 Rekapitulasi Penampen Sisia ........................................................ 86

Page 16: NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT AKSARA BALI ANTUK …

xv

Tabel 4.15. Paimbang Biji Kawagedan sisia Nyurat Aksara Bali

Ngawigunayang Piranti Transliterasi Aksara Bali ring Pailehan

I miwah Pailehan II Sisia Kelas XI MIA 1 SMA Negeri 1

Sukasada ........................................................................................ 88

Tabel 4.16. Uji Normalitas Pikolih Kawagedan Nyurat Aksara Bali

Ngawigunayang Piranti Transliterasi Aksara Bali Sisia

Kelas XI MIA 1 SMA Negeri 1 Sukasada .................................... 93

Tabel 4.17Uji Homogenitas Pikolih Kawagedan Nyurat Aksara Bali

Ngawigunayang Piranti Transliterasi Aksara Bali Sisia

Kelas XI MIA 1 SMA Negeri 1 Sukasada .................................... 94

Tabel 4.18Uji Hipotesis Pikolih Kawagedan Nyurat Aksara Bali

Ngawigunayang Piranti Transliterasi Aksara BaliSisia

Kelas XI MIA 1 SMA Negeri 1 Sukasada ................................... 96

Page 17: NINCAPANG KAWAGEDAN NYURAT AKSARA BALI ANTUK …

xvi

DAGING LELEPITAN

Lelepitan 1. Surat Izin Melaksanakan Penelitian

Lelepitan 2. Surat Keterangan Sekolah

Lelepitan 3. Silabus

Lelepitan 4. RPP

Lelepitan 5. Lembar Seseleh Guru sareng Sisia ring Pailehan I

Lelepitan 6. Lembar Seseleh Guru sareng Sisia ring Pailehan II

Lelepitan 7. Foto Panglaksana Peplajahan

Lelepitan 8. Lepihan Semaya Swakarya Sisia

Lelepitan 9. Salampah Laku