materi pasang aksara bali

36
þsÙsÓêsÓ¡. PASANG AKSARA BALI

Upload: agus-eka

Post on 22-Jun-2015

1.877 views

Category:

Education


50 download

DESCRIPTION

aksara bali....

TRANSCRIPT

  • 1. PASANG AKSARA BALI

2. A. Pengertian:Pasang Aksara Bali inggih punika, Uger-uger lan Akasara sanekaanggen tur patut kauratiang ritatkalaning nyurat Aksara Bali.B. Jenis-jenis Aksara Bali:Akasara Baline kakepah dados 3 inggih punika:1. Aksara Wreastra2. Aksara Swalalita3. Aksara Modre 3. 1. AksaraWreastraAksara wreastra kaanggen ritatkalaning nyurat kruna sane mawiwitsaking basa Bali lumbrah/biasa.Umpami:I Meme mablanja ka Pekenhememmbzkp)k)n/. 4. Malarapan antuk pamineh ring ajeng, sane ngranjing ring sorohingAksara Wreastra inggih punika Aksara Baline ring sor puniki:h,n,c,r,k,d,t,s,w, uha na ca ra ka da ta sa wal,m,g,b,,p,j,y,z. 5. a. Aksara SuaraAksara suarane pateh ring vokal sajeroning bahasa Indonesia.Akasara puniki kakepah dados 2 soroh:1. Vokal asli sane ngranjing ring Aksara Swalalita (sane kaanggennyurat basa kawi/Sansekerta).Aksaranyane: ,,,6,3,Wastanyane : Akara, Ikara,Ukara, Ekara, dan Okara. 6. 2. Vokal saking wisarga (sane kanggen nyuratang basa Balilumbrah)Aksaranyane : h,h,hu,eh,eho,h),Wastanyane : a, i, u, , o, e. 7. b. Aksara ArdasuaraAksara Ardasuara mateges Aksara setengah suara. Wenten patpatAksara Baline sane kabaos Aksara Ardasuara, inggih punika:y,l,w,r,ya, la, wa, ra.Kabaos setengah suara, duaning Aksara Ardasuarane puniki maduewiguna kakalih. Yening kasurat majajar ipun pinaka wianjana,nanging yening kasurat pinaka gantungan ipun pateh kadi sura(vokal). Uratiang conto ring sor! 8. suy, : sangsayawivw, : wibhawas)l, : sengkalar, : AnggaraRing suratan puniki, makasami (y,l,w,r,) punika pinakaWianjana (konsonan). 9. Nanging ring sasuratan ring sor puniki ipun pinaka suara,contonyane:tb, : tabyast, : satwasuk, : suklacn, :candra 10. c. AksaraWianjanaAksara Wianjana pateh sakadi konsonan sajeroning bahasaIndonesia.Sapatutnyane Aksara Wianjana kasurat nganggen adeg-adegmawinan ipun masuara nengen, umpami:k/, = masuara ekn/, = masuara enb/, = masuara eb, msl. 11. Malarapan warga Asksaranyane, Aksara Wianjana kapalih dadoslimang soroh kadi ring sor puniki:1. Warga Kantia : k,,g,f,,h,ka, kha, ga, gha, nga, ha.2. Warga Talawia : c,,j,,z,y,],ca,cha, ja, jha, nya, ya, a. 12. 3. Warga Murdania : `,a, x,r,[,ta, dha, na, ra, sa.4. Warga Dantia: t,q,d,n,l,s,ta, tha, da, na , la, sa.5. Warga Ostia : p,8,b,v,m,w,pa, pha, ba, bha, ma, wa. 13. 2. Aksara SwalalitaAksara Swalalita inggih punika Aksara Baline sane kaanggennyuratang basa Bali sane maweweh basa kawi/Sansekerta. Sanengranjing ring aksara Swalalita makasamiAksara Wreastranesane 18, maweweh Aksara Baline sane ketah kabaos Aksarawayah kadi puniki: 14. x, = narambat`, = talatik[, = sasapaf, = ghagora8, = phakapal 15. a, = dhamaduq, = tatawa], = sasagav, = bhakembang, = jhajera 16. Conto sasuratan sane nganggen Aksara swalalita:k(x, = karnaa(m, = dharmak`;, = katahh(q, = arthapk, = paksa 17. ]iw, = iwagefor, = gaghorawivw, = wibhawa8l, = phala(sn, = Airsania 18. 3. Aksara ModreAksara Modrene taler kabaos Aksara Suci, duaning seringkaanggen nyuratang indik japa mantra miwah kadhiatmikaan.Conto: ,,, = Ang + Ung + MangMakatiga punika kaangkepang kaanggen simbul Hyang Widhi,sane kasurat: = Om (Ya tuhan: Brahma, Wisnu, Ciwa) 19. NYURAT KRUNAA. Kruna Lingga Saluiring kruna lingga kalih kecap yening kecap ring ajengmapepet (__)_) patut kasurat majajar, upami : Kema = k)m, Rena = )x,1.Sistem SilabikAksara Bali nganutin sistem silabik (suku kata), yadiastun durungpolih panganggen suara sampun mrasidayang ngwangun kruna,upami :bp,= bapa jj = jaja,msl. 20. 2. Aksara LagnaAksara lagna inggih punika aksara sane durung polihpangangge.(1) Suara a sane rumaket ring lagna punika pacang ical, yening :(a) Lagna polih suara, upami :h,h), hi, hu, eh, eho, n,n),ni,nu,en,eno,ha i u e o na n ni nu ne no, msl.(b) Lagna polih gantungan utawi gempelan, upami :n, = nan, = nta pn, = pantal, = la l, = lpa kl, = kalpa, = nga , = ngka n, = nangka, msl. 21. (c) Lagna polih adeg-adeg ( ___/), upami :p, = pa p/, = p hlp/, alapm, = ma m/ = m g)2m/, gelemd, da d/ = d hilid/ ilid(2) Lagna ring kecap panguntat/ punggkur kruna (kecap mengamasuaraa) sane mawit saking basa Indonesia tur durung marasa sakadibasa Bali, ucapannyane /a/, upami :enoens, ucapannyane /Indonesia/6s/6m/, ucapannyane /es em a/, msl. 22. 3. Rangkepan Wianjana (1) Rangkepan aksara wianjana nganutin wargan aksarawantah kamanggehang ring sajeroning akruna.(a) Rangkepan nyja = z, nja, upami : sanja = sz,(b) Rangkepan nyca = z, nca, upami : panca = pz,,msl. Sajeroning gabungan kruna patut kasurat sakadi ring sorpuniki : Bucun capil = bucunpil/, Talin jaran = tlinrn/,, msl. 23. (c) Rangkepan wianjana sca = ], , upami : Pascat = p]t/,, nanging sajeroning gabungan kruna (frasa) patutkasurat sakadi ring sor puniki, upami : Batis cangak = btisk/,, msl.(d) Rangkepan jnya = j , upami Yajnya = yj ,, msl. Rangkepan ssa = ],, upami : Dussasana = du]osn,, msl. 24. (e) Rangkepan [, = sta; [, = sna ; x,, = nta, upami : Dusta = du[, Kanta = kx, Tresna = t[,, msl.(2) Rangkepan aksara wianjana sane mabinayan ring sajeroning krunalingga kawastanin pluta. Majalaran ucapan ring basa Baline, akeh pluta punikaical wiadin mauwah (maubah) wangunnyane, upami : Smreti = sti, semerti = s )m) (ti, Ksatria = ktiy, satria = stiy,, msl. 25. 4.Aksara ArdasuaraAksara ardasuara y,r,l,w, prasida sakadi aksarawianjana miwahaksara suara. Yening sakadi wianjana, wangunnyane manggehsakadi jati mulainggih punika y,r,l,w, . Yening sakadi suara, wangunnyanemauwahdados pangangge ardasuara inggih punika . , ., ___,_. 26. (a) Saluiring kruna lingga kalih kecap, yening silih tunggilkecapnyaneaksara ardasuara, arda suara punika sakadi wianjana, upami :Biu = biyu, sera = s)r,, msl.(b) Kruna-krunane ring sor puniki, aksara ardasuarane sakadi suara,upami :Tabia = tb, putra = put,, msl.(c) Sajeroning kruna lingga yening kecape ring ajeng r,___,__(_,utawi , ring pungkurnyane wenten kecap antuk aksara wianjanaaksara n, , aksara n, punika kagentosin antuk x,, upami :Margarana = M( grx, suka rena = sukx,, msl. 27. 5. TengenanTengenan inggih punika aksara wianjana sane nengen. Tengenanpunika kasinahang antuk pangangge tengenan miwah gantunganutawi gempelan.(1) Tengenan (a) Tengenan , ring kecap panguntat kruna, mauwah dados cecek(__*_), upami :Pucung = pucu*, blulang = bl*,, msl.(b) Saluiring kruna lingga kalih kecap sane wianjanannyane patehtur makakalih polih tengenan , makakalih dados, cecek (__*_ )yadiatun sampun kaanusuarayang utawi polih seselan er- miwahel-, upami :Bengbeng = eb*eb*, dados brengbeng = eb*eb**,Kungkung = ku*ku*, dados Klungkung = k*ku*,, msl. 28. (c) Tengenan , ring kecap pangawit kruna lingga sane aksarawianjanannyane mabinayan, kantun manggeh tengenan, ,upami :Bungsil = buuil/, panggang = p*,, msl.(d) Tengenan , ring kecap pangawit kruna-kruna ring sormauwah dadosCecek (__*_) anggen ngicalang pasang tumpuk tiga, upami :Angklung = h*k*, sungklit = su*kit/,(e)Wastan genah ring sor puniki sinengguh saking kalihkruna, upami :Pangkungtibah = p*tib;, Pangkung karung =p*kru*,, msl. 29. (2) Tengenan r,Saluiring tengenan r, mauah dados surang (__( ), upami :Sekar = s)k(, Karma = k(m,, msl. 30. (3) Tengenan h,(a) Tengenan h, ring kecap panguntat kruna mauah dados bisah(__;),upami :Puseh = pus);, Lebih = 2bi;,, msl.(b) Saluiring kruna lingga kalih kecap sane aksara wianjanannyanepateh tur makakalih polih tengenan h, makakalih mauah dadosbisah (__;) yadiastun sampun kaanutang, upami:Cahcah = c;c;, nyahcah = z;c;, 31. (c) Tengenan h, ring kecap pangawit kruna lingga sane kecapaksara wianjanannyane mabinayan, kantun manggehtengenan h, upami :Cihna = cih, Bahni = bhi,, msl.(d)Wastan genah ring sor puniki sinengguh saking kalihkruna, upami :Asahduren = hs;duern/,, msl. 32. (4) Adeg-adegAdeg-adeg patut kasurat :(a) Ring panguntat kruna, upami : hdn/,, msl.(b) Ring panguntat bagian lengkara wiadin panguntat lengkara,upami :Dugase nulis lamaran, I Nyoman mecik pelengan.duges nulismrn/, hi ezomn)ciekeln/.(c) Ring tengahing kruna kanggen ngicalang pasang aksara tumpuktiga, upami :tamblang = tm/b*, tamblingan = tm/bin/, , msl.(d) Ring tengahing lengkara kanggen ngamanggehang pasang,upami :I Nyoman Widia = hi ezomn/ wid, , msl. 33. (5) Polih Gantungan utawi GempelanTengenan ring tengah kruna, tengah bagian lengkara,miwah tengah lengkara polih gantungan utawi gempelankasurat sakadi ring sor, upami :Bakti = vki, sampi = smi, , msl.(6) Tengenan MajalanTengenan majalan wantah kamanggehang sajeroning kruna(krunadwilingga miwah kruna satma), upami :Enggal-enggal = ehelgl/, , msl. 34. 6. Kruna Lingga Tigang KecapSuara e ring kecap pangawit kruna lingga tigang kecapkasinahang antuk :(a) Lagna (ranah tradisional sane mawit saking basa Kawimiwah Sansekerta), upami : segara =S g R , semaya = Smy ,, msl.(b) Pepet __), (ranah tradisional basa Bali), upami :ketimun = k)timun/, kebilbil = k)bilil/, , msl.(c) Pepet __), (ranah modern sane mawit saking basaIndonesia, basa daerah tiosan, miwah basa asing), upami :sekolah = s)ekol;, sepeda = s)epd, , msl. 35. 7. DwitaDwita inggih punika aksara wianjana kagantungin antukaksarawianjana sane pateh aksarannyane. Kruna sane madwita witnyanesaking uedkruna (akar kata) basa Sansekerta, upami :Utara = tr, Yuda = yua, , msl.8. Pasang PagehPasang pageh inggih punika pasang aksara sanesasuratannyane wantah asapunika. Kruna sane nganggen pasangpageh ketahnyane mawit saking basa Kawi miwah Sansekerta,upami :Arjuna = (jun, Bupati = v Upti, , msl. 36. }ni;}ni;}ni;