Para Rasul 1:1-2 1 Para Rasul 1:6

Lelakoné para Rasul

Pembukakan1-2 Sedulurku Téofilus, iki layangku sing nomer

loro. Nang layang sing ndisik aku wis nulis okèh babpenggawéané lan piwulangé Gusti Yésus, wiwit Dèknémolai nyambutgawé tekané Dèkné munggah menèhnang swarga. Sakdurungé munggah menèh nganggokwasané Roh Sutyi, Gusti Yésus ngomongi lan ndunung-ndunungké ndisik marang rasul-rasulé sing wis dipilih,bab sembarang-mbarang sing kudu dilakoni. 3 Sakwisétangi menèh sangka pati, Gusti Yésus ngétok ping okèhmarang para rasul, patang puluh dina suwéné. Kuwikanggo tanda sing nyata tenan nèk Dèkné urip. GustiYésus uga mulangi marang para rasul bab KratonéGusti Allah. 4 Dongé Gusti Yésus ijik tyampur karo pararasul, Dèkné menging wong-wong kuwi ora éntuk lunganang endi-endi ndisik. Gusti Yésus ngomong ngénémarang murid-muridé: “Kowé aja pada lunga sangkakuta Yérusalèm ndisik, nanging pada entènana enggonéGusti Allah Bapakku nuruti prejanjiané ndisik, kaya singwis tak omongké marang kowé kaé. 5 Pantyèn Yohanesmbaptis kowé, nanging namung karo banyu. Ora suwimenèh kowé bakal kebaptis karo Roh Sutyi.”

Gusti Yésus munggah nang swarga6 Ing sakwijiné dina, dongé ngumpul karo Gusti Yésus,

para rasul terus pada takon ngéné: “Gusti, apa Kowébakal dadi ratuné bangsa Israèl, supaya bangsa Israèl bisangwasani bangsa liya-liyané menèh kaya mbiyèn!”

Para Rasul 1:7 2 Para Rasul 1:147Gusti Yésus semaur: “Gusti Allah Bapakku ora nglilani

kowé ngerti bab iku. Dèkné déwé sing ngarani kapankuwi klakon. 8 Nanging kowé bakal nampa kekuwatannèk Roh Sutyi medun lan ngwasani kowé. Lan nèk kuwiwis klakon, kowé bakal dadi seksiku nang kuta Yérusalèm,nang bawah Yudéa kabèh lan nang bawah Samaria lannang sak lumahé bumi.” 9 Sakwisé ngomong ngono kuwiGusti Yésus terus munggah nang swarga. Para rasul padaweruh munggahé nganti ora kétok, awit terus ketutupanméga.

10 Dongé para rasul ijik pada nyawang nduwur terusdadakan ènèng wong loro nganggo salin putih ngadeknang jèjèré. 11Wong loro mau terus ngomong: “Hé wongGaliléa, lah kowékokpadangadek lan padandelokkénanglangit ngono? Kaya enggonmu pada weruh Gusti Yésusmunggah nang swarga, ya ngono kuwi Dèkné bakal balikmenèh.”

Para rasul pada ngentènitekané Roh Sutyi

12 Sangka gunung Olèf kono para rasul terus balik nangkuta Yérusalèm. Kuwi kira-kira ènèng sak kilomèter.13 Tekan Yérusalèm terus pada munggah nang kamarnduwur nang omah sing dienggoni kono. Para rasuléGusti Yésus kabèh yakuwi: Pétrus, Yohanes, Yakobus,Andréas, Filipus, Tomas, Bartoloméus, Matéus, Yakobusanaké Alféus, Simon wong Patriot lan Yudas anakéYakobus. 14Para rasulmau arep nganakké kumpulan pan-donga bebarengan karo wong wédok-wédok, uga Maria,ibuné Gusti Yésus lan sedulur-seduluré.

Matias kepilih dadi gantinéYudas Iskariot

Para Rasul 1:15 3 Para Rasul 1:24-2515 Ora let suwi, dongé para rasul ijik ngumpul, kabèhé

kira-kira ènèng wong satus rong puluh, rasul Pétrus terusmaju ngomong ngéné: 16 “Para sedulur, sing wis ketulisnang Kitab, sing wis diomong karo Roh Sutyi lantaranratu Daved, kudu klakon. Nang Kitab kuwi ngomongkébab Yudas, sing ngréwangi wong-wong sing nyekel GustiYésus. 17 Yudas kuwi tunggalé karo awaké déwé, awitdèkné wis dipilih karo Gusti Yésus mèlu ngerjani peng-gawéané awaké déwé.

18 “Karo duwit upahé ala sing dilakoni mau Yudas terustuku kebon. Nang kono dèkné mati, tiba mengkurep,wetengé njebrot sampèk mbrodol ususé. 19 Wong-wongnang Yérusalèm pada ngerti kabèh bab iki, mulané ke-boné kuwi dijenengké ‘Akeldama’ tegesé: ‘Kebon Getih.’”

20 Rasul Pétrus terus ngomong menèh: “Nang kitabMasmur ènèng tulisan ngéné:‘Omahé dadia suwung,aja sampèk ènèng sing ngenggoni.’Uga ènèng tulisan liyané ngéné:‘Bèn wong liyané nggentèni penggawéané.’

21-22 “Mulané para sedulur, saiki kudu ènèng wong sijising kudu nggenepi dadi rasul sing dipilih karo Gusti,wong sing uga mèlu nyeksèni enggoné Gusti Yésus tangisangka pati. Wong iki kudu dipilih sangka tengahésedulur-sedulur sing kawit wiwitané bebarengan karoawaké déwé, suwéné awaké déwémèlu Gusti Yésus, wiwitDèkné dibaptis karo Yohanes nganti tekan budalé nangswarga.”

23 Wong-wong sing kumpulan mau terus pada milihwong loro, yakuwi Yosèf, sing uga jenengé Barsabas(uga katyeluk Yustus) lan wong sing liyané jenengé Ma-tias. 24-25Wong-wong terus pada ndedonga marang Gusti

Para Rasul 1:26 4 Para Rasul 2:9-11ngomong ngéné: “Duh Gusti, Kowé singmangertèni atinékabèh manungsa. Mulané Gusti, mbok dipilih sangkawong loro iki, sapa sing kudu ngganti Yudas. Awit Yudasninggal penggawéané lan lunga nang panggonan singwis dityawiské kanggo dèkné.” 26 Saiki sing milih terusnganggo lotré lan Matias sing kepilih dadi rasulé GustiYésus, kanggo nggenepi rasul sing rolas.

2Tekané Roh Sutyi

1 Saiki dongé dina Pantékosta. Wong-wong singpretyaya marang Gusti Yésus ijik pada ngumpul bebaren-gan, pada ndedonga. 2 Lah kok terus dadakan waé ènèngswara sangka langit, gemrubuk kaya angin gedé. Swaranéngebeki omah sing dienggo kumpulan kuwi. 3 Wong-wong terus weruh kaya ilat geni. Ilat geni iki nangnduwuré saben wong sing nang kono. 4Wong-wong kuwikabèh terus dikwasani karo Roh Sutyi, terus ngetokkétembung sangka basa liya, tembung-tembung sing metusangka karepé Roh Sutyi.

5 Ing wayah kuwi kuta Yérusalèm katekan wong Jupirang-pirang sangka negara ngendi waé, wong singpretyaya marang Gusti Allah. 6 Kadung wong-wongkuwi krungu swara mau terus pada gemruduk maranipanggonané. Wong-wong iki pada nggumun kabèh,awit saben wong krungu murid-muridé Gusti Yésus nge-tokké tembung ing basané wong-wong Ju sing padateka mau. 7 Sangking nggumuné wong-wong mau teruspada ngomong: “Wong-wong kuwi lak sangka Galiléata? 8 Lah awaké déwé kok krungu wong-wong kuwingomong basané awaké déwé kabèh? 9-11Awaké déwé ikilak teka sangka werna-werna negara ta, kayadéné negaraParti, Medi, Elam lan Mésopotami, Yudéa lan Kapadosia,

Para Rasul 2:12 5 Para Rasul 2:18Pontus lan Asia, Frigia lan Pamfili, negara Egipte lanbawah Kiréné nang negara Libia. Uga nang kéné ènèngwong Ju lan wong liya bangsa sing pada ngleboni agamaJu sing sangka kuta Rum, sangka pula Kréta lan bawahArab. Lah awaké déwé kok bisa krungu wong-wongkuwi ngomongké penggawéné Gusti Allah sing nggumun-nggumunké ing basa-basané awaké déwé?” 12 Wong-wong sing pada nyawang kuwi pada nggumun tenan,mulané pada takon marang sakpada-pada: “Iki apa tasakjané?”

13Malah terus ènèng sing pada sembrana lan semaur:“Wong-wong kuwi mabuk!”

Tembungé rasul Pétrus14 Rasulé Gusti Yésus sing rolas terus pada maju lan

rasul Pétrus terus ngomong karo swara banter: “Parasedulurku kabèh bangsa Ju lan para sedulurku kabèh singmanggon nang kuta Yérusalèm, omongku iki dirungokkésing apik, supaya kowé kabèh bisa dunung lelakon singnang kéné iki. 15 Aja mikir nèk wong-wong iki mabuk,ora, awit saiki ijik jam sanga ésuk. 16Nanging lelakon ikiwis diomong karo nabi Joèl ing jamané mbiyèn. Dèknéngomong ngéné:17 ‘Ing entèk-entèkané jamanGusti Allah bakal ngedunké Rohémarang kabèh manungsa.Anak-anakmu lanang lan wédokbakal ngetokké tembung-tembungsangka Gusti Allah.Sing enom-enom bakal nampa kaweruhlan sing tuwa-tuwa bakal éntuk impèn.18 Ing wayah kuwiGusti Allah bakal ngedunké Roh Sutyi

Para Rasul 2:19 6 Para Rasul 2:25marang peladèn-peladèn lanang lan wédoklan peladèn-peladèn iki bakal padangetokké tembung-tembungsangka Gusti Allah.19Gusti Allah bakal ngekèkimujijat-mujijat nang langit nduwurlan nang bumi ngisorbakal ènèng tandané uga,yakuwi getih, geni lan kebul.20 Sakdurungé dinané Gusti teka,dina sing gedé lan nggumunké,srengéngé bakal malih petenglan mbulané bakal malih abangkaya getih.21 Ing wayah kuwisaben wong sing nyebut jenengé Gustibakal kapitulungan.’ ”

22Rasul Pétrus terus ngomongmenèh: “Para sedulurkubangsa Israèl! Pada pretyayaa marang sing tak omongiki. Gusti Yésus sangka kuta Nasarèt, pantyèn Dèkné singdikongkon teka nang jagat kéné karo Gusti Allah. Babkuwi kowé kabèh wis pada nitèni déwé sangka prekara-prekara sing nggumun-nggumunké, sing ditindakké karoGusti Allah lantaran Gusti Yésus. Kowé kabèh wis padangerti bab kuwi, awit kabèh kuwi klakon nang tengahmukéné. 23Manut pikirané lan kekarepané Gusti Allah déwéGusti Yésus wis dipasrahké marang kowé kabèh. GustiYésus mbok patèni lantaran wong dosa sing maku Dèknénang kayu pentèngan. 24Nanging kesuwun marang GustiAllah sing nangèké Gusti Yésus sangka pati lan ngutyuliDèkné sangka sangsarané pati, awit pangwasané pati orabisa nggondèli Dèkné. 25 Ratu Daved mbiyèn ngomongkébab Gusti Yésus ngéné:

Para Rasul 2:26 7 Para Rasul 2:31‘Aku slawasé karo Gusti Allah,Dèkné nang jèjèrku,mulané Aku ora wedi.26Atiku lan tembungkukebek karo kabungahan.Senajana Aku kudu mati,Aku ora wedi,nanging Aku nduwèni pengarep-arep.27Awit Gusti Allahora bakal ngelungké Akunang panggonané wong matilan ora bakalnglilani badankudadi rusak nang kuburan,awit Aku temen marang Dèkné.28Gusti Allah wis nduduhkédalan sing nekakké kauripanmarang Aku.Nang jèjèré Gusti AllahAku nduwèni bungah ing ati.’

29 “Para sedulur kabèh, ratu Daved, mbah-mbahanéawaké déwé, wis mati lan kakubur. Wujuté kubu-rané dèkné kawit saiki ijik ènèng nang nggoné awakédéwé. 30 Ratu Daved kuwi pantyèn nabi lan dèkné ngertinèk Gusti Allah wis ngetokké prejanjian marang dèknénganggo sumpah, yakuwi, Gusti Allah bakal ngedekkératu sangka turunané ratu Daved déwé. 31 Ratu Davedmau sakjané wis weruh apa sing bakal ditindakké karoGusti Allah ing tembé. Dèkné ngomongké bab tanginéKristus sangka pati, dongé dèkné ngomong:‘Gusti Allah ora bakalngelungké akunang panggonané wong matilan Gusti Allah ora bakal

Para Rasul 2:32 8 Para Rasul 2:39nglilani badankudadi rusak nang kuburan.’

32 “Ya Gusti Yésus iki sing ditangèkké sangka pati karoGusti Allah. Awaké déwé iki kabèh dadi seksiné kuwi.33 Para sedulur, Gusti Yésus saiki wis munggah nangswarga lan Dèkné njagong nang tengené Gusti Allah lanwis nampa Roh Sutyi sangka Gusti Allah Bapaké, kayasing wis dijanji. Ya Roh Sutyi iki sing wis diedunkémarang awaké déwé kabèh. Ya penggawéané Roh Sutyiiki sing saiki mbok sawang lan mbok rungokké. 34 Awitpara sedulur, ratu Daved déwé oramunggah nang swarga,dèkné namung ngomong ngéné:‘Gusti Allah wis ngomong marang Gustiku:Réné njagong nang tengenku.35Nganti mungsuh-mungsuhmuwis tak dadèkkéantyik-antyiké sikilmu.’

36 “Para sedulur, dadiné bangsa Israèl kabèh saiki kudungerti, nèk Gusti Yésus sing mbok patèni nang kayupentèngan, sing didadèkké Gusti lan Kristus karo GustiAllah.”

Mundaké pasamuan Kristen37 Kadung wong-wong pada krungu tembungé rasul

Pétrus kuwi mau, atiné terus krasa susah banget. Teruspada takonmarang rasul Pétrus lan rasul liya-liyané: “Lahsaiki awaké déwé kudu nglakoni apa?” 38 Rasul Pétrussemaur: “Kowé kabèh kudu ninggal urip sing ala lan kudunurut Gusti. Kowé kudu njaluk dibaptis nganggo jenengéGusti Yésus Kristus, supaya kowé bisa nampa pangapurasangka dosamu lan kowémesti bakal nampa pawèhéGustiAllah, yakuwi Roh Sutyi. 39 Awit prejanjian iki pantyènkanggo kowé lan turunanmu kabèh lan kabèh bangsaliyané sing dipanggil karo Gusti Allahé awaké déwé.”

Para Rasul 2:40 9 Para Rasul 3:240 Ya ngono kuwi enggoné rasul Pétrus ndunung-

ndunungké marang wong-wong lan ngundang wong-wong supaya pada nylametké uripé sangka karusakansing bakal nekani kabèh wong sing nglakoni ala. 41 Okèhwong sing pada pretyaya marang tembungé rasul Pétrus,terus pada dibaptis. Ing dina kuwi sing pretyaya tambahtelung èwu wong. 42 Wong-wong sing pretyaya padatemen enggoné nggatèkké marang piwulangé para rasullan pada bebarengan ing sembarang, pada mangan be-barengan lan pada ndedonga bebarengan.

Uripé wong-wong nang pasamuan sing ndisik déwé43 Para rasul nindakké prekara pirang-pirang sing

nggumun-nggumunké, mulané kabèh wong pada wedilan ngajèni tenan. 44 Wong-wong sing pretyaya padatambah kentyeng enggoné bebarengan. Apa nduwénédianggep wèké wong kabèh. 45 Enèng sing ngedoli apanduwéné lan sepira payuné diedum-edumkémarang liya-liyané, manut butuhé déwé-déwé. 46 Saben dina wong-wong mau pada ngumpul nang Gréja Gedé lan padamangan bebarengan nang omahé, gentèn-gentènan. Apaènèngé dipangan karo ati bungah lan trima. 47 Wong-wong iki padamemujimarangGusti Allah lan pada diajènilan disenengi karo wong kabèh. Saben dina Gusti nam-bahi wong sing pada nampa keslametan.

3Wong lumpuh diwaraské

1 Ing sakwijiné dina, kira-kira jam telu awan, wayahékumpul pandonga, rasul Pétrus lan rasul Yohanes budalnang Gréja Gedé. 2 Nang jèjèré lawangé gréjané, sing je-nengé Lawang Apik, ènèng wong sing lumpuh kawit lairé.Wong iki saben dina digéndong disèlèhké nang jèjèré

Para Rasul 3:3 10 Para Rasul 3:13lawang kono, supaya ngemis marang wong sing padamlebu nang Gréja Gedé kono. 3 Kadung wongé weruhrasul Pétrus lan rasul Yohanes liwat kono, wongé terusnjaluk duwit. 4 Rasul loro mau mandeng wongé terusrasul Pétrus ngomong: 5 “Delokké aku iki!” Wongé terusndelokké rasul Pétrus lan rasul Yohanes, ndarani arepdikèki apa-apa. 6 Nanging rasul Pétrus malah ngomong:“Duwit aku ora nduwé, nanging apa nduwéku tak kèkkémarang kowé: ing Jenengé Gusti Yésus Kristus sangkaNasarèt, mlakua!” 7 Rasul Pétrus terus nyekel tanganéwongé sing tengen terus diréwangi ngadek. Sikilé lanpoloké wongé terus sakwat krasa kuwat. 8 Wongé terusngadek jejek lan molai mlaku rana-réné, terus mèlurasul Pétrus lan rasul Yohanes mlebu Gréja Gedé karomentyolot-mentyolot lan memuji Gusti Allah. 9 Wongpirang-pirang sing nang kono pada weruh wongé mlakulan memuji Gusti Allah. 10Wong-wong nitèni nèk wongékuwi sing tukang ngemis nang jèjèré Lawang Apik. Mu-lané wong-wong nggumuné ora ènèng entèké bab singklakon ing uripé wong kuwi.

Tembungé rasul Pétrusnang Gréja Gedé

11Wong sing mauné lumpuh nanging saiki bisa mlakukuwi terus ngetutké rasul Pétrus lan rasul Yohanes waé,mulané wong-wong sing nggumun mau pada ngrubungrasul Pétrus lan rasul Yohanes nang kono, nang pangg-onan sing jenengé Gadriné Soléman. 12 Kadung rasulPétrus weruh wong pirang-pirang mau, dèkné terusngomong: “Para sedulur bangsa Israèl, kenèng apa kowékok pada nggumun. Lah kok pada nyawang kaya awakédéwé waé sing marakké wongé bisa mlaku. 13 GustiAllahé Bapa Abraham, Isak lan Yakub, Gusti Allahé

Para Rasul 3:14 11 Para Rasul 3:22mbah-mbahané awaké déwé, wis ngunggulké peladèné,yakuwi Gusti Yésus. Kowé wis masrahké Dèkné marangpara pangwasa, nang ngarepé gramang Pilatus. Dèknémbok tampik, senajan Pilatus déwé wis nggawé putusanarep ngetyulké Dèkné. 14 Dèkné wong sing nglakonikekarepané Gusti Allah lan Dèkné ora ènèng salahé, nang-ing malah mbok tampik. Kowé malah nembung marangPilatus kongkon ngutyuli wong sing tukangmatèni wong.15 Tibaké kowé matèni wong sing dadi dalané kauripan.Nanging Gusti Allah wis nangèké Gusti Yésus sangkapati lan aku lan kantya-kantyaku wis nyeksèni kuwidéwé. 16Ya pangwasané Jenengé Gusti Yésus sing ngekèkikekuwatan marang wong iki. Kowé pada nitèni déwé,jalaran sangka pretyaya ing jenengé Gusti Yésus Kristuswong lumpuh iki bisa waras sak kabèhé. Kowé padaweruh déwé.

17 “Para sedulur, aku saiki pantyèn wis ngerti nèkkowé mauné pada kurang pangertiné. Mulané kowélan penuntun-penuntunmu pada nindakké ngono.18 Nanging pantyèn wis kudu klakon ngono, supayaapa sing diomong karo Gusti Allah lantaran para nabiing jaman mbiyèn saiki bisa keturutan, yakuwi: Kristuskudu nglakoni sangsara. 19 Mulané para sedulur, padaninggala urip sing ala lan pada balika marang Gusti Allah,supaya kowé bisa nampa pangapura sangka dosamu.20 Gusti Allah mengko mesti terus ngepénakké atimu lanngongkon Gusti Yésus, sing wis dadi Juru Slametmu, teka.21 Gusti Yésus saiki kudu ngentèni nang swarga ngantitekan waktuné sembarang dadi anyar, kaya sing wisdiomong karo Gusti Allah lantaran para nabi ing jamanmbiyèn. 22Wujuté nabi Moses wis ngomong ngéné:‘Gusti Allahmu bakalngongkon nabi teka marang kowé,

Para Rasul 3:23 12 Para Rasul 4:2kaya enggoné ngongkon aku,nabi sangka tengahmu déwé.Kowé kudu nggatèkkémarang sembarangsing diomong karo dèkné.23Nanging sapa sing ora nggugumarang nabi mau,bakal dipisah lan diusirsangka brayaté Gusti Allah.’24 Para nabi kabèh sing pada ngetokké tembungé GustiAllah, molai karo nabi Samuèl lan liya-liyané sak mbur-iné dèkné, kabèh wis pada ngomongké bab jaman iku.25Prejanji-prejanjiané Gusti Allah sing diomong karo paranabi kuwi kabèh kanggo kowé. Mulané kowé katut ingprejanjiané Gusti Allah marang para simbah ing jamanmbiyèn, yakuwi prejanjiané Gusti Allah marang BapaAbraham sing uniné ngéné:‘Kabèh bangsa nang sak lumahé bumibakal mèlu nampa berkah,jalaran sangka turunanmu.’26 Yakuwi mau jalarané enggoné Gusti Allah wis milihlan ngongkon Peladèné nekani kowé ndisik, mberkahi lannuntun kowé kabèh, supaya kowé pada ninggal dalan singala.”

4Rasul Pétrus lan rasul Yohanes dityekel

1 Dongé rasul Pétrus lan rasul Yohanes ijik pada mitu-turiwongpirang-pirangmau, dadakanwaé terus diparanipara imam, uga kumendané sing jaga Gréja Gedé lanwong-wong sangka golongané para Saduki. 2Wong-wongkuwi pada nesu, jalaran para rasul mau mulangi wong-wong nèk Gusti Yésus wis tangi sangka pati. Kuwi kanggo

Para Rasul 4:3 13 Para Rasul 4:12tanda nèk wong mati bakal tangi menèh. 3 Rasul loromau terus dityekel lan dilebokké nang setrapan sampèkésuké, awit wis soré. 4 Nanging wong-wong sing padangrungokké piwulangé para rasulmauokèh sing pretyayamarang Gusti Yésus lan saiki sing pretyaya okèhé malihkira-kira limang èwu, namung wong lanangé.

Rasul Pétrus lan rasulYohanes nangngarepéKrutonAgama5 Ing ésuké para pengarepé wong Ju, para pinituwa

lan para guru Kitab pada ngumpul nang kuta Yérusalèm.6Wong-wong kuwi arep pada rembukan karo Imam GedéAnas, uga Kayafas, Yohanes lan Alèksander lan wongkabèh sing dadi brayaté Imam Gedé. 7 Para rasul mauterus dikongkon maju lan ditakoni: “Sapa sing ngekèkipangwasa marang kowé bisa nambani wong? Kowénganggokké jenengé sapa?”

8Rasul Pétrus terus semaur ing pangwasané Roh Sutyi:“Para pengarep lan para pinituwa! 9 Awaké déwé saikidikrutu jalaran awaké déwé nggawé betyik marang wongsing lumpuh kaé. Lan kowé kepéngin ngerti kepriyéwongé bisané mari! 10 Mulané, saiki kowé kabèh lanbangsa Israèl pada ngertia iki: wong iki bisa waras ngadeknang ngarepmu sangka pangwasané Jenengé Gusti YésusKristus sangka kuta Nasarèt. Dèkné sing mbok patèninang kayu pentèngan, nanging ditangèkké sangka patikaro Gusti Allah. 11 Ya bab Gusti Yésus iki sing ketulisngéné nang Kitab:‘Watu sing ora dikanggokkékaro sing tukang nggawé omahmalah dadi watusing penting déwé.’12 Keslametan kuwi tekané namung sangka Gusti Yésus,ora sangka wong liya. Awit nang sak ngisoré langit

Para Rasul 4:13 14 Para Rasul 4:22iki ora ènèng jeneng liyané pawèhé Gusti Allah marangmanungsa, sing bisa nylametké awaké déwé.”

13 Para warga Kruton Agama pada nggumun kabèhweruh kekendelané rasul Pétrus lan rasul Yohanes,malah-malah pada krungu nèk rasul loro iki namungwong tyilik waé, ora wong sing duwur sekolahané. Wong-wong mau terus kélingan nèk para rasul iki tau mèluGusti Yésus. 14 Nanging para warga Kruton Agama mauora bisa ngomong apa-apa, jalaran weruh wong singditambani kuwi ngadek karo para rasul. 15Mulané wong-wong sing ngrutu mau terus ngongkon para rasul metusangka kamar kono. Parawarga KrutonAgama terus padarembukan déwé. 16 Wong-wong iki terus takon marangsakpada-pada: “Wong-wong kuwi kudu dikapakké ya?Kabèh wong sing manggon nang Yérusalèm wis ngertinèk wong-wong kuwi nindakké tanda sing nggumunkétenan. Bab kuwi awaké déwé kudu ngakoni. 17 Nangingsupaya prekara iki ora mrèmèn-mrèmèn, apiké wong-wong kuwi dipenging ngomong karo wong liyané menèhbab Yésus.”

18 Rasul Pétrus lan rasul Yohanes terus dityelukkongkon mlebu menèh terus dipenging aja pisan-pisan ngomongké apa mulang bab Jenengé Gusti Yésus.19 Nanging rasul loro mau semaur: “Mbok pada dipikirdéwé ta? Sing endi sing bener nang ngarepé Gusti Allah:manut omongmu apa manut tembungé Gusti Allah?20Awaké déwé ora bisa nyimpen apa sing awaké déwé wisweruh lan krungu déwé.” 21 Para warga Kruton Agamamau ora nemu jalaran blas kanggo nyetrap para rasulmau, mulané ya namung dipenging sing tenanan. RasulPétrus lan rasul Yohanes terus dietokké, awit wong kabèhpada memuji Gusti Allah, sakwisé weruh lelakon karowong sing lumpuh mau. 22Wujuté wong sing bisa mlaku

Para Rasul 4:23 15 Para Rasul 4:29jalaran sangka mujijat kuwi umuré ya wis patang puluhtaun.

Wong pasamuan pada ndonga njaluk kekendelan23 Sakwisé dietokké, rasul Pétrus lan rasul Yohanes

terus pada balik marani kantya-kantyané lan pada nyri-takké apa sing diomong karo para imam lan para pini-tuwa. 24Krungu tembungé rasul Pétrus lan rasul Yohanesmau, wong-wong terus pada ndonga marang Gusti Allah:“Duh Gusti sing nggawé langit, bumi, segara, lan sak isinékabèh! 25 Lantaran Roh Sutyi Gusti wis ngomong ngénéliwat peladèné Gusti, yakuwi ratu Daved, mbah-mbahanéawaké déwé mbiyèn:‘Kenèng apa wongsing ora kenalmarang Gusti Allahkok pada nesulan pada nggawé rantyamansing ora ènèng gunané?26Ratu-ratuné pada tata-tatalan para pangwasapada nglumpukarep nglawanmarang Gusti Allah lan Kristus.’27 Wujuté ratu Hérodès lan gramang Pontius Pilatusya wis pada setuju karo wong sing ora kenal marangGusti Allah lan karo bangsa Israèl, supaya pada nglawanmarang Gusti Yésus, Peladèné Gusti sing temen, singwis dipilih karo Gusti. 28 Enggoné wong-wong kabèhkuwi pada nglumpuk, tujuané arep nindakké sembarangsing wis dikarepké karo Gusti déwé kawit wiwitané.29 Mulané saiki Gusti, rungokké enggoné wong-wongkuwi pada medèn-medèni marang awaké déwé kabèh lan

Para Rasul 4:30 16 Para Rasul 5:1-2muga-muga Gusti ngekèki kekendelan marang peladèn-peladèné, supaya awaké déwé bisa nggelarké pituturéGusti terus. 30 Muga Gusti ngelungké tangané kanggonambani sing lara lan nindakké mujijat nganggo jenengéPeladèné Gusti sing sutyi, yakuwi Gusti Yésus.”

31 Kadung wong-wong rampung enggoné ndedonga,panggonan sing dienggo ngumpul mau terus hoyak.Kabèh terus dikwasani karo Roh Sutyi terus padangabarké pituturé Gusti Allah karo kendel.

Urip bebarengan nang pasamuan32Wong-wong sing pretyaya mau pada rukun dadi siji

ing ati lan kekarepan. Ora ènèng wong sing ngaraniapa nduwéné kuwi namung wèké dèkné déwé, nangingsembarang dikanggokké bebarengan. 33 Para rasul padangekèki paseksi bab tanginé Gusti Yésus sangka patinganggo pangwasa sing gedé lan Gusti Allah ngedunkéberkahé kanti lubèr marang wong-wong mau kabèh.34Nang pasamuan ora ènèng wong siji-sijia sing kekuran-gan, awit wong-wong sing nduwé kebon lan omah padadiedoli. 35 Sepira payuné terus dipasrahké marang pararasul. Duwité terus diedum-edum marang wong-wongsing mbutuhké, miturut butuhé déwé-déwé.

36-37 Semono uga Yosèf, wong Lévi sangka pula Siprus,sing dityeluk Barnabas karo para rasul. Tembung Barn-abas kuwi tegesé panglipur. Yosèf iki ngedol keboné.Duwité terus dipasrahké marang para rasul.

5Lelakoné Ananias lan Safira

1-2 Nang pasamuan kono uga ènèng sakwijiné wongsing jenengé Ananias lan bojoné jenengé Safira. Ananiasngedol keboné, nanging sakdurungé masrahké duwité

Para Rasul 5:3 17 Para Rasul 5:13marang para rasul, dèkné njikuk kanggo dèkné déwé.Safira uga setuju. Duwité liyané terus dikèkké marangpara rasul. 3 Nanging rasul Pétrus ngomong: “Ananias,kenèng apa kowé kok nglilani Sétan ngwasani atimu,nganti kowé wani ngapusi Roh Sutyi lan nyolong duwitékebonmu? 4 Sakdurungé mbok edol kebon kuwi lakwèkmudéwé ta? Sakwisémbok edol duwité lak yawèkmudéwé ta? Apa jalarané kowé kok nindakké sing kayangono? Dudu manungsa sing mbok apusi, nanging GustiAllah!” 5 Kadung krungu tembung kuwi, Ananias terustiba mati. Wong kabèh sing krungu bab kuwi terus padawedi banget. 6 Sedulur enom-enoman sing nang konoterus pada mlebu, mbuntel layoné terus dikubur.

7 Kira-kira telung jam sakwisé kuwi Safira terus teka,nanging ora ngerti nèk bojoné wis mati. 8 Rasul Pétrustakon marang Safira: “Apa duwit iki éntuk-éntuké kabèhsing dodol kebon?”

Safira semaur: “Ya, namung semono!”9 Rasul Pétrus terus nyenèni: “Kenèng apa kowé kok

nyetujoni bojomu lan pada njajal Rohé Gusti? Wong-wong sing entas ngubur layoné bojomu wis teka arepnggotong kowé!” 10 Safira sakwat tiba mati nang ngarepérasul Pétrus. Sedulur enom-enoman mau terus padamlebu lan weruh wong wédok mau wis mati. Layonéterus digotong metu, dikubur nang jèjèré sing lanang.11Wong sak pasamuan lan wong-wong liyané kabèh singpada krungu bab kuwi pada wedi banget.

Lelakon-lelakon sing nggumunké12Para rasul pada nindakkémujijat lan tanda pangwasa

pirang-pirang nang tengahéwong okèh. Wong-wong singpretyaya pada ngumpul nang Gréja Gedé, nang pangg-onan sing jenengé Gadriné Soléman. 13Wong sak njabané

Para Rasul 5:14 18 Para Rasul 5:23pasamuan ora ènèng sing wani mèlu kumpulan, senajankabèh pada ngajèni tenan marang wong pasamuan mau.14 Nanging sing pretyaya marang Gusti Yésus selot suwiselot tambah okèh, lanang lan wédok. 15Mujijat-mujijatsing ditindakké karo para rasul mau marakké wong singlara pada digotongi nang dalan-dalan lan disèlèhké nangambèn apa klasa. Wong-wong kuwi ngentèni rasul Pétrusliwat, supaya sak ora-oraé ayang-ayangé nibani salah-sijiné. 16Wong pirang-pirang sangka kuta-kuta nang sakubengé kutaYérusalèmpada gemruduk teka, nggawa singlara lan sing kelebon demit lan kabèh nampa kwarasan.

Para rasul dityekel lan disetrap17 Lelakon-lelakon kuwi kabèh marakké Imam Gedé

lan kantya-kantyané sangka golongan Saduki pada mèrimarang para rasul. Mulané terus pada tumandang.18 Para rasul terus dityekel lan dilebokké nang setrapan.19Nanging mbengi kuwi mulékaté Gusti mbukak lawang-lawangé setrapané lan nuntun para rasul metu sangkakono. 20Mulékat mau ngomong ngéné: “Kana pada nangGréja Gedé lanwong-wong diwulangi sembarang bab uripanyar iki.” 21 Para rasul pada manut marang tembungkuwi lan ésuk-ésuk mruput pada mlebu nang Gréja Gedéterus molai mulangi wong-wong.

Ing wayah kuwi Imam Gedé lan kantya-kantyané padanglumpukké pinituwané bangsa Ju kabèh, pada nganakkéKruton Agama. Wong-wong terus kongkonan ngetokképara rasul arep ditakoni. 22 Nanging kadung tekan se-trapané, para rasul wis ora ènèng. Wong-wong terusbalik ngomong: 23 “Dongé awaké déwé tekan setrapan,lawangé ijik dikantying kabèh lan sing tukang jaga yaijik pada njaga nang ngarepé lawangé. Nanging kadunglawangé dibukak, nang njero ora ènèng wongé siji-sijia.”

Para Rasul 5:24 19 Para Rasul 5:3424 Kumendané sekaut sing jaga Gréja Gedé lan para pen-garepé imam krungu kabar kuwi mau, terus pada gèdèk-gèdèk kabèh, nggumun mikirké lelakon karo para rasulkuwi. 25 Nanging ora let suwi ènèng wong mlebu konongomong: “Wong-wong sing mbok lebokké nang setra-pan saiki pada nang Gréja Gedé mulangi wong okèh.”26 Kumendané sekaut sing jaga Gréja Gedé terus budalkaro sekaut-sekauté arep nyekel para rasul, nanging oranganggo patrap sing kasar, awit wedi nèk dibandemiwatukaro wong-wong.

27 Para rasul terus digawa mlebu nang ngarepé KrutonAgama kono. Imamé Gedé ngomong: 28 “Kowé lak wis takpenging mulang bab Yésus ta. Lah malah kepriyé? Kowémalah pada nyebar piwulang sampèk mrèmèn-mrèmènnang sak kuta Yérusalèm kabèh lan awaké déwé arepmbok salahké matèni Yésus.”

29 Rasul Pétrus lan para rasul liyané terus semaur:“Awaké déwé kudu manut marang Gusti Allah ngungkulikekarepané manungsa. 30 Gusti Allahé mbah-mbahanéawaké déwé wis nangèké Gusti Yésus, sakwisé Dèknémbok patèni nang kayu pentèngan. 31 Ya Gusti Yésus ikising wis dikèki pangwasa sing duwur déwé karo Gusti Al-lah. Dèkné didadèkké Penuntun lan Juru Slamet, supayabangsa Israèl bisa éntuk kelunggaran ninggal laku ala lanbisa nampa pangapurané dosa. 32Prekara iki kabèh awakédéwé wis nyeksèni. Semono uga Roh Sutyi dadi seksi, yaRoh Sutyi iki sing dikèkkémarang sabenwong singmanutmarang Gusti Allah.”

33 Para wargané Kruton Agama mau pada nesu bangetkrungu sauran kuwi, lan nggawé putusan arep matènipara rasul. 34 Nanging ènèng sakwijiné wong Farisi singjenengé Gamalièl, guru wèté Kitab, sing diajèni bangetkaro wong kabèh. Dèkné ngadek terus ngongkon nggawa

Para Rasul 5:35 20 Para Rasul 5:42

para rasul metu sedélok. 35 Gamalièl terus ngomong:“Para sedulur bangsa Israèl! Kowé kudu sing ati-ati tenankaro sing arepmbok tindakké karowong-wong iki. 36Awitmbiyèn ya wis tau ènèng wong sing jenengé Téodasnjedul; dèkné ngakuné nduwé kwasa gedé lan sing mèludèkné kira-kira ènèng wong patang atus okèhé. Téodasterus dipatèni lan singmèlu dèkné saiki pada buyar kabèhlan golongan kuwi wis mati. 37 Sakwisé kuwi terus ènèngliyané menèh njedul: Yudas sangka Galiléa. Kuwi wayahéènèng itung-itungan bangsa. Wong pirang-pirang padamèlu golongan sing ora apik kuwi. Yudas uga dipatèni lanwargané buyar kabèh. 38 Semono uga saiki, mulané kowékudu sing ati-ati tenan, aja sampèk wong-wong iki mbokapak-apakké. Aja dialang-alangi, awit nèk penggawénéwong-wong iki metuné sangka karepé manungsa, mestisuwi-suwi bakal mandek déwé. 39 Nanging nèk peng-gawéné wong-wong iki metuné sangka Gusti Allah, kowéora bakal bisa ngrusak. Aja sampèk mengko kowé entèk-entèké jebulé malah nglawan Gusti Allah.”

40 Wong-wong nang Kruton Agama kono pada manutmarang tembungé Gamalièl lan para rasul terus dityelukkongkon mlebu menèh. Sakwisé dipetyuti, para rasulterus dipenging mulang bab Gusti Yésus menèh terusdietokké. 41 Para rasul terus lunga sangka Kruton Agamakaro bungah, awit keanggep pantes nandang sangsarakanggo Gusti Yésus. 42 Para rasul mau saben dinaterus pada neruské enggoné mulang lan nggelarké kabarkabungahané Gusti Yésus nang Gréja Gedé lan nangomah-omah lan ndunung-ndunungké nèk Gusti Yésuskuwi Kristus.

6Milih wong pitu sing kudu ngurusi kabutuhané wong

Para Rasul 6:1 21 Para Rasul 6:7pasamuan

1 Ora let suwi, kadung wong-wong sing nurut GustiYésusmundak okèh, terus ènèng karépotannang tengahéwong Ju sing ngomong Grik karo wong Ju sing ngomongIbrani. Sing dadi jalaran edum-edumané duwit kanggonulungi para mbok randa ing saben dinané. Wong-wongJu sing ngomong Grik pada kelah nèk para randané padakekurangan, awit ora nampa bagèan sing sak mestiné.2 Mulané para rasul rolas terus nglumpukké wong singpretyaya kabèh diomongi ngéné: “Para sedulur, ora apiknèk awaké déwé iki kudu ninggal penggawéan mulangpituturé Gusti, jalaran kudu ngurusi duwit. 3 Mulané,pada nggolèka wong pitu sangka tengahmu, wong singbetyik lan sing kebek karo Roh Sutyi lan kaweruh. Wong-wong kuwi bakal dibagèhi penggawéan ngedum duwit.4 Lah awaké déwé iki rasul namung merlokké pandongalan pituturé Gusti waé.”

5 Wong sak pasamuan pada setuju kabèh karo tem-bungé para rasul mau, mulané terus pada milih Stéfanus,sakwijiné sedulur sing gedé pengandelé lan kebek karoRoh Sutyi. Liyané sing uga dipilih yakuwi: Filipus, Proko-rus, Nikanor, Timon, Parménas lan Nikolaus. Nikolauskuwi wong sangka kuta Antioki sing mlebu agama Ju.6 Sedulur pitu mau terus dipasrahké marang para rasul,sing ndongakké lan numpangi tangan marang sedulur-sedulur kuwi.

7 Pituturé Gusti Allah terus mrèmèn-mrèmèn teruslan wong sing pada pretyaya marang Gusti Yésusterus mundak okèh nang Yérusalèm, malah imam-imammbarang okèh sing pada pretyaya.

Stéfanus dityekel

Para Rasul 6:8 22 Para Rasul 7:18 Stéfanus kuwi wong sing kebek karo pengandel lan

kekuwatané Gusti lan nindakkémujijat-mujijat lan tanda-tanda sing nggumunké nang ngarepé wong-wong kono.9 Nanging sangka tengahé bangsa Ju ènèng sing padanglawan marang Stéfanus. Kuwi para wargané sinaguk,golongan sing diarani Libèrtini, sangka kuta Siréné lankuta Alèksandria. Wong-wong Libèrtini iki bebarengankaro wong Ju sangka bawah Silisia lan Asia pada molaibantah-bantahan karo Stéfanus. 10 Nanging Stéfanusnampa kaweruh sangka Roh Sutyi, mulané wong-wongmau ora bisa mbantahi tembungé Stéfanus. 11 Wong-wong terus ngejokké wong siji-loro kongkon ngomongngéné: “Awaké déwé krungu wong iki ngèlèk-èlèkké nabiMoses lan Gusti Allah!” 12 Mengkono kuwi wong-wongmau marakké gègèran nang tengahé wong-wong konolan uga nang tengahé para pinituwa lan para guru Kitab.Stéfanus terus dikroyok lan dityekel, terus digawa nangngarepé Kruton Agama. 13 Enèng wong siji-loro singdijokké kongkon dadi seksi sing goroh. Wong-wong ikingomong ngéné: “Awaké déwé krungu wong iki bolak-balik ngèlèk-èlèkké Gréja Gedé iki lan wèt-wèté nabiMoses. 14 Awaké déwé krungu wong iki ngomong nèkYésus sangka Nasarèt iki arep mbubrah Gréja Gedé iki lanarep ngganti adat-tata-tyara sing diwulangké nabi Moseskanggo awaké déwé.” 15 Wong kabèh sing dadi warganéKruton Agama pada ndelokké Stéfanus lan weruh nèkrupané dèkné kétok kaya rupané mulékat.

7Tembungé Stéfanus

1 Imam Gedé terus takon marang Stéfanus: “Apa singdiomong karo wong-wong kuwi bener?”

Para Rasul 7:2 23 Para Rasul 7:9-102Stéfanus semaur: “Para sedulur lan para bapak kabèh.

Omongku iki dirungokké sing apik. Gusti Allah, singgedé déwé kwasané, wis ngétok marang mbah-mbahanéawaké déwé Abraham, dongé dèkné ijik manggon nangtanah Mésopotami. Kuwi sakdurungé Bapa Abrahamboyongan nang kuta Haran. 3 Gusti Allah ngomongmarang dèkné: ‘Abraham, kana lungaa, sedulurmu lanpanggonanmu tinggalen lan lungaa nang panggonan singbakal tak duduhké!’ 4 Bapa Abraham terus ninggal tanahKaldéa terus manggon nang kuta Haran. Sakwisé bapakémati Gusti Allah terus ngongkonBapaAbrahamboyongannang panggonan iki, sing mbok enggoni saiki. 5 Ingwayah kuwi Gusti Allah ora ngekèki kebon marang BapaAbraham, sakmèterwaé ora. NangingGusti Allahngekèkijanji marang Bapa Abraham nèk panggonan iki bakaldikèkké marang dèkné lan turunané, senajan ing waktukuwi Bapa Abraham durung nduwé anak. 6 Gusti Allahngomong ngéné marang Bapa Abraham: ‘Turunanmubakal manggon nang negara liya lan bakal dadi slaf singdisiya-siya patang atus taun suwéné. 7 Nanging sakrampungé kuwi Aku bakal nyetrap bangsa sing ngwasanikowé lan turunanmubakal padametu sangkanegara kuwilan bakal ngabekti marang Aku nang panggonan kénéiki.’ 8 Gusti Allah terus ngekèki pernatan sunat marangBapa Abraham, kanggo nengeri prejanjian iki. MulanéBapa Abraham ya terus nyunati anaké sing jenengé Isak,wolung dina sakwisé lair. Bapa Isak semono uga terusnyunati Yakub, anaké lan Bapa Yakub uga terus nyunatiturunané, yakuwi mbah-mbahané awaké déwé sing rolas.

9-10 “Mbah-mbahané awaké déwé terus ngedol Yosèfdadi slaf nang negara Egipte, jalaran pada mèri marangdèkné. Nanging Gusti Allah nuntun Yosèf. Gusti Al-lah ngluwari Yosèf sangka sak wernané piala. Dongé

Para Rasul 7:11 24 Para Rasul 7:22Yosèf kudu mara nang ngarepé ratuné Egipte, Gusti Allahngekèki kaweruh gedé marang dèkné, mulané ratunéngunggahké Yosèf dadi gramangé negara Egipte lan pen-gurusé palèsé ratuné. 11 Ingwayah kuwi negara Egipte lanKanaan katekan kasusahan gedé, awit ènèng kekuranganpangan. Para mbah-mbahané awaké déwé ora bisa nemupangan. 12 Bapa Yakub krungu nèk nang negara Egipteènèng, mulané dèkné terus ngongkon anak-anaké, kuwimbah-mbahané awaké déwé, niliki nang kana. Kuwiteka-tekané mbah-mbahané awaké déwé sing sepisanannang negara Egipte. 13 Kadung mbah-mbahané awakédéwé teka ping pindoné nang Egipte, Yosèf terus blakamarang sedulur-seduluré lan ratuné terus uga bisa kenalmarang seduluré Yosèf. 14 Yosèf terus mboyong bapakélan sedulur-seduluré kabèh nang negara Egipte. Kabèhéènèng wong pitung puluh lima. 15 Bapa Yakub lan mbah-mbahané awaké déwé matiné ya nang negara Egipte.16 Layoné Bapa Yakub lan anak-anaké mau terus digawanang kuta Sikem lan dikubur nang kono. Bapa Abrahamsakdurungé wis tuku kuburan iki sangka bangsa Hamor.

17 “Kadung mèh wis tekan wayahé enggoné Gusti Allaharep nuruti prejanjiané marang Bapa Abraham, bangsaIsraèl sing manggon nang Egipte wis mundak dadi okèhbanget. 18 Negara Egipte terus dikwasani karo ratu singora kenal marang Yosèf. 19 Ratu iki nindakké sing oraapik lan nyiya-nyiya mbah-mbahané awaké déwé. Mbah-mbahané awaké déwé dipeksa mbuwang bayi-bayi singentas lair bèn mati. 20 Ing waktu kuwi nabi Moses lair.Rupané jan ngganteng tenan. Telung sasi suwéné nabiMoses dirumati nang omahé wong tuwané. 21 Nangingsakwisé kuwi dèkné uga dibuwang. Ndilalahé ditemukaro anaké ratuné sing wédok. Dèkné sing ngrumati nabiMoses, malah kaya anaké déwé waé. 22Nabi Moses terus

Para Rasul 7:23 25 Para Rasul 7:34diblajari sak ènèngé kapinterané wong Egipte, mulané yaterus dadi wong sing gedé banget kwasané, ing tembungélan ing tumindaké.

23 “Kadung wis nduwé umur patang puluh taun dèknéterus kepéngin niliki sedulur-seduluré, kuwi bangsa Is-raèl. 24Nang kono nabi Moses weruh wong Egipte ngan-temi wong Israèl. Dèkné terus mbélani bangsané lanmbales wong Egipte mau, sampèk wongé mati. 25 Dèknémikir nèk bangsané dèkné dunung nèk Gusti Allah bakalnganggokké dèkné ngluwari bangsané. Nanging wujutébangsa Israèl ora dunung. 26 Ing liyané dina nabi Mosesweruh wong Israèl loro pada gelut. Dèkné jawané arepmisah sing gelut mau, mulané ngomong: ‘Kowé lak tung-gal sedulur ta? Lah kok pada gelut ngono?’ 27-28Nangingwong sing ngantem liyané mau malah maido nabi Mosesngomong: ‘Sapa sing ndadèkké kowé dadi rèkteré awakédéwé? Apa kowé uga arep matèni awaké déwé kayaenggonmumatèni wong Egipte dèk wingi kaé?’ 29Krunguwongé ngomong ngono kuwi nabi Moses terus lungasangka Egipte, budal nang tanah Midian lan manggonnang kono. Nang kono nabi Moses ngepèk bojo terusnduwé anak lanang loro.

30 “Sakwisé patang puluh taun nang tanah Midianterus ènèng mulékat ngétok marang nabi Moses nanggrumbulan sing metu geniné, nang wustèn nang gu-nung Sinai. 31-32 Dèkné nggumun weruh kaya ngonokuwi, mulané terus nyedeki. Nanging terus krunguswarané Gusti Allah ngomong ngéné: ‘Aku iki GustiAllahé mbah-mbahanmu, Gusti Allahé Abraham, Isak lanYakub.’ Sangking kagèté nabi Moses ora wani ndelokké.33 Nanging Gusti terus ngomong marang dèkné: ‘Sepa-tumu dityepot, awit kowé ngadek nang lemah sing sutyi.34 Aku wis weruh kasangsarané umatku sing nang Egipte

Para Rasul 7:35 26 Para Rasul 7:42lan Aku wis krungu sambaté. Aku teka arep ngluwariumatku, mulané Aku arep ngongkon kowé budal nangEgipte.’

35 “Ya nabi Moses iki sing ditampik karo bangsanédéwé nganggo tembung: ‘Sapa sing ndadèkké kowé dadirèkteré awaké déwé?’ Ya nabi Moses iki sing dikongkonkaro Gusti Allah dadi penuntuné bangsané lan sing kudungluwari bangsané nganggo pitulungané mulékat, singngétokmarang dèkné nang grumbulan singmetu geniné.36Nabi Moses iki sing nuntun bangsa Israèl metu sangkanegara Egipte nganggo mujijat-mujijat lan tanda-tandasing nggumunké, nang Egipte lan nang segara Abanglan uga nang wustèn, patang puluh taun suwéné. 37 Yanabi Moses iki sing ngomong marang bangsané: ‘GustiAllah bakal ngongkon nabi kaya aku iki sangka tengahésedulurmu kanggo kowé kabèh!’ 38 Ya nabi Moses ikising nglumpuk karo bangsa Israèl nang wustèn. Dèknénang kono bebarengan karo mulékat sing ngetokké tem-bung marang dèkné nang gunung Sinai lan karo mbah-mbahané awaké déwé. Nabi Moses iki sing nampa tem-bung sangka Gusti Allah, tembung sing nekakké urip lansing kudu dikabarké marang awaké déwé.

39 “Nanging para mbah-mbahané awaké déwé oragelem manut marang nabi Moses, malah pada nampikdèkné lan njaluk balik nang negara Egipte. 40 Wong-wong mau ngomong marang Aron: ‘Awaké déwé mbokdigawèkké gusti allah sing bisa nuntun awaké déwé terus.Awit awaké déwé ora ngerti embuh kepriyé saiki karonabi Moses, sing mboyong awaké déwé sangka Egipte.’41 Wong-wong mau terus pada nggawé retya rupa sapipedèt terus disajèni. Terus pada mangan énak kanggongurmat gawéané déwé. 42Nanging Gusti Allah terus ny-ingkuri wong-wong mau, mulané diejarké enggoné pada

Para Rasul 7:43 27 Para Rasul 7:47nyembah marang lintang-lintang nang langit. Pantyènwis ketulis nang kitabé para nabi, uniné ngéné:‘Hé wong Israèl!Enggonmu nyembelèhlan kurban kéwan-kéwansuwéné kowé nang wustènpatang puluh taunkuwi apa kanggo Aku?43Ora! Nanging tarupé Moloklan lintangé déwa Réfansing mbok arak-arak.Kuwi retya-retyasing mbok gawélan mbok sembah.Jalaran sangka kuwikowé bakal tak usiradohé ngliwati negara Babilon.’

44 “Para mbah-mbahané awaké déwé pada nduwènitarupé prejanjian nang wustèn. (Kuwi kanggo tandanèk Gusti Allah manggon nang tengahé umaté). Tarupprejanjian iki gawéané miturut tembungé Gusti Allahmarang nabi Moses, manut gambar sing wis diduduhkékaro Gusti Allah marang nabi Moses. 45 Para mbah-mbahané awaké déwé sing nampa tarup prejanjian ikisangka wong tuwané. Tarupmau digawa sak suwéné parambah-mbahané awaké déwé dituntun karo Yosua mlebunegara iki. Negara iki karebut sangka bangsa-bangsa singdiusir karo Gusti Allah nang sak ngarepé para mbah-mbahané awaké déwé. Tarupmau kasimpen nganti tekanjamané ratu Daved. 46 Ratu Daved nampa kawelasanéGusti Allah lan nyuwunmarangDèkné, supaya dililani ng-gawèkké omah kanggo Gusti Allah, sesembahané Yakub.47Nanging wujuté sing ngedekké omahé Gusti Allah mautiba Soléman.

Para Rasul 7:48 28 Para Rasul 7:5648 “Nanging Gusti Allah sing gedé déwé kwasané ora

manggon nang omah gawéané manungsa, kaya sing wisketulis nang kitabé para nabi sing uniné ngéné:49 ‘Langit kuwi jagongankulan bumi kuwiantyik-antyiké sikilku.Omah sing kaya ngapaarep mbok gawé kanggo akulan nang endi panggonankukanggo lèrèn.50Apa ora Aku déwésing nggawé sembarang iki kabèh?Yakuwi tembungé Gusti Allah!’

51 “Kok wangkot temen atimu! Kok kaya wongsing ora ngerti Gusti Allah waé! Kowé ora séjé karombah-mbahanmu sing tansah nglawan marang Roh Su-tyi! 52 Apa ènèng nabi sing ora disiya-siya karo mbah-mbahanmu? Wong-wong sing ngabarké tekané PeladènéGusti pada mbok patèni lan Peladèné Gusti déwé mbokpasrahké marang mungsuhé kongkon matèni. 53 Yakowé kuwi sing wis nampa wèté Gusti Allah sangka paramulékat, nanging wèt-wèt kuwi ora mbok lakoni.”

Stéfanus dipatèni54Krungu tembung-tembungé Stéfanus kuwi para war-

gané Kruton Agama terus pada panas banget atiné lanpada nggeget untu sangking gregeten tenan. 55 NangingStéfanus kebek karo Roh Sutyi. Dèkné nyawang nanglangit weruh kamulyané Gusti Allah lan uga weruh GustiYésus ngadek nang tengené. 56 Stéfanus ngomong: “De-lokké, aku weruh swarga menga lan Anaké Manungsangadek nang tengené Gusti Allah.”

Para Rasul 7:57 29 Para Rasul 8:657Kadung krungu tembung kuwi para wargané Kruton

Agama terus pada bengok-bengok karo nutupi kupingé.Wong-wong terus ngroyok Stéfanus. 58 Stéfanus disèrètnang sak njabané kuta, terus dibandemi watu. Wong-wong sing nyeksènimau terus pada utyul-utyul lan salinénjaba terus disèlèhké nang ngarepé sakwijiné wong enomsing jenengé Saulus. 59 Sak barengé dibandemi watumau Stéfanus ndongamarang Gusti ngomong: “DuhGustiYésus, tampanen nyawaku.” 60 Dèkné terus sedeku lanngomong banter: “Duh Gusti, mbok salahé wong-wongiki dingapura!” Sakwisé ngomong kuwi Stéfanus terusninggal.

81 Saulus uga setuju nèk Stéfanus dipatèni.Pasamuan nang kuta Yérusalèm disiya-siya

Wiwit dina kuwi pasamuan nang kuta Yérusalèmdikuya-kuya tanpa welas. Kejaba para rasul, kabèh wongsing pretyaya pada buyar, pentyar nang bawah Yudéa lanSamaria. 2 Stéfanus terus dikubur karo wong-wong singnurut Gusti; wong-wong mau tenanan enggoné nangisiStéfanus.

3 Nanging Saulus mempeng tenan enggoné arepmbubrah pasamuan, mulané saben omah dileboni. Endiwaé sing ènèng wong pretyaya, ora perduli lanang apawédok, kabèh disèrèti metu lan dilebokké nang setrapan.

Kabar kabungahan bab Gusti Yésus kasebar nang kutaSamaria

4 Wong pretyaya sing pada pentyar nang endi waémalah pada nyebar kabar kabungahané Gusti Yésus.5 Semono uga Filipus; dèkné teka nang kuta Samaria lannggelarké nèk Gusti Yésus kuwi Kristus. 6 Wong okèhpada nggatèkké tenan marang piwulangé Filipus, awit

Para Rasul 8:7 30 Para Rasul 8:17pada weruh mujijat-mujijat sing ditindakké. 7 Demit-demit sing ditundungi sangka wong-wong sing kesuru-pan pada metu pating njlerit. Okèh wong lumpuh lanpintyang uga pada nampa waras. 8 Mulané nang kutaSamaria kono wong-wong pada bungah banget.

Lelakoné Simon9Nang kuta kono ènèngwong jenengé Simon. Wis suwi

Simon kuwi nggawé nggumunéwong pirang-pirang nangkuta Samaria kono nganggo pangwasa peteng. Dèknéngakuné wong pinter tenan. 10 Mulané nang kuta konogedé-tyilik kabèh dikenèng karo Simon. Wong-wongngomong ngéné: “Ya Simon iki sing diarani pangwasanéGusti Allah sing gedé.” 11Wong okèh pada manut marangtembungé Simon, awit wis suwi Simon mau nggawé ng-gumuné wong pirang-pirang nganggo pangwasa peteng.12 Nanging kadung Filipus nggelarké kabar kabungahanbab Kratoné Gusti Allah lan bab Gusti Yésus, wong pirang-pirang terus pada pretyaya. Kabèh, lanang-wédok, teruspada dibaptis. 13 Simon mbarang pretyaya marang GustiYésus. Sakwisé dibaptis dèkné terus ngetutké Filipus.Simon nggumun banget weruhmujijat-mujijat sing ditin-dakké karo Filipus.

14 Para rasul nang kuta Yérusalèm krungu nèk wong-wong nang Samaria pada gelem nampa pituturé GustiAllah. Mulané para rasul mau terus ngongkon rasulPétrus lan Yohanes budal nang kuta Samaria. 15 Kadungrasul Pétrus lan Yohanes teka nang kono terus padandongakké wong-wong sing wis dibaptis, supaya padanampa Roh Sutyi. 16 Wong-wong iki durung ènèng sijiwaé sing dikwasani karo Roh Sutyi, awit namung dibaptising jenengé Gusti Yésus. 17 Rasul Pétrus lan Yohanesterus numpangi tangan marang wong-wong mau terusdidongakké. Kabèh terus dikwasani karo Roh Sutyi.

Para Rasul 8:18 31 Para Rasul 8:2718 Simon weruh wong-wong dikwasani Roh Sutyi sak

barengé ditumpangi tangan karo para rasul mau. Mu-lané dèkné terus nawani duwit marang rasul Pétrus lanYohanes. 19Simon ngomong: “Mbok aku dikèki pangwasakuwi ta, supaya saben wong sing tak tumpangi tanganbisa nampa Roh Sutyi.”

20 Nanging rasul Pétrus semaur: “Muga-muga rusakakowé lan duwitmu, awit kowé mikir nèk pawèhé GustiAllah kenèng mbok tuku karo duwit! 21 Kowé ora mèluapa-apa blas ing penggawéan iki, awit atimu ora resiknang ngarepé Gusti Allah. 22 Mulané, mbalika sangkaklakuanmu sing ala kuwi lan njaluka ngapura marangGusti Allah enggonmunduwèni pikiran sing kesasar kuwi.23 Aku ngerti nèk atimu ijik kebek ala lan kowé ijikdikwasani karo dosa!”

24 Simon terus nyuwun marang rasul Pétrus lanYohanes: “Mbok aku didongakké marang Gusti Allah,supaya aja nganti klakon sing mbok omong kuwi!”

25 Sakwisé ngekèki paseksi bab Gusti Yésus lan ngge-larké kabar kabungahan nang kono, rasul Pétrus lanYohanes terus balik menèh nang kuta Yérusalèm. Mulihérasul Pétrus lan Yohanes mampir nang désa-désa nangbawah Samaria kono karo nggelarké kabar kabungahanéGusti Yésus.

Filipus lan pengurus duwitsangka negara Etiopi

26 Ing sakwijiné dina mulékaté Gusti Allah ngomongmarang Filipus: “Filipus, kowé kana tata-tata lan mengkosoré budala nang dalan sing medun sangka Yérusalèmnang Gaza.” Kuwi dalané wustèn. 27 Filipus tata-tataterus budal. Ndilalahé terus kepetuk wong Etiopi, singjaga palès lan ngurus bandané ratu Kandaké nang negara

Para Rasul 8:28 32 Para Rasul 8:38Etiopi. Wong iki entas sangka nyembah Gusti Allah nangYérusalèm lan saiki balik mulih. 28 Ing waktu kuwi wongéijik numpak kréta karo matya sangka kitabé nabi Yésaya.29 Filipus terus diomongi karo Roh Sutyi: “Kana nyedekikrétané.” 30 Filipus terus gelis-gelis nyedeki krétané lankrungu wongé matya kitabé nabi Yésaya. Filipus terustakon marang wongé: “Sedulur, apa kowé dunung singmbok watya kuwi?”

31Wongé semaur: “Lah kepriyé aku bisané dunung nèkora ènèng sing ndunung-ndunungkémarang aku?” Wongmau terus nyuwun marang Filipus mlebu nang krétanélan njagong nang jèjèré. 32Ayat sing diwatya karo wongémau uniné ngéné:“Dèkné kayawedus sing arep dibelèh kaé lan kaya tyempé

sing ora nyuwara nang ngarepé wong sing mo-tongi wuluné. Mengkono Dèkné ora ngetokkéswara blas.

33Dèkné diasorké lan ora dikèki bener blas. Sapa sing bisangomongké bab turunané, awit nyawané dijikuksangka bumi.”

34 Wong Etiopi mau terus takon marang Filipus: “Akukepéngin ngerti, sing diomong karo nabi Yésaya iki sapata? Apa nabi Yésaya ngomongké bab dèkné déwé apangomongké bab wong liyané?” 35 Sangka ayat kuwi Fili-pus terus nggelarké kabar kabungahan bab Gusti Yésus.36 Sak barengé neruské lakuné terus tekan panggonansing ènèng banyuné. Wong Etiopi mau terus takon: “Lahiku ènèng banyu! Lah aku éntuk dibaptis apa ora?”37Filipus semaur: “Entuk, janji kowé pretyaya sak atimu!”Wongé semaur: “Aku pretyaya nèk Gusti Yésus kuwiAnaké Gusti Allah!”

38 Krétané terus kongkon mandek. Filipus lan wongéterus medun nang banyu. Filipus terus mbaptis wongé.

Para Rasul 8:39 33 Para Rasul 9:9

39 Sakwisé mentas Filipus terus dijikuk karo Roh Sutyi lanwong Etiopi mau wis ora weruh dèkné menèh. Wongéneruské lakuné karo bungah. 40Ngerti-ngerti Filipus wisnang kuta Asdod. Dèkné ndlajahi kuta-kuta nang bawahkono nggelarké kabar kabungahané Gusti Yésus ngantitekan kuta Sésaréa.

9Saulus kepetuk karo Gusti Yésus

1Saulus ijik kaya wong sétanen nggolèki murid-muridéGusti Yésus arep dipatèni. 2 Mulané dèkné terus nangnggoné Imam Gedé njaluk layang pangwasa sing arepdiduduhkémarang pengarepé sinaguk-sinaguk nang kutaDamaskus. Dadiné nèk nang kuta kuwi ènèng wongsing mèlu “Golongan Anyar,” yakuwi dalané Gusti Yé-sus, Saulus bisa nyekel wong-wong mau digawa nangYérusalèm, ora perduli lanang apa wédok.

3 Saulus terus budal nang kuta Damaskus. Lah nangdalan, wis tyedek karo kutané, kok dadakan ènèng padangsemlorot sangka langit nyloroti Saulus. 4Saulus tiba teruskrungu swara ngomong: “Saulus, Saulus! Kenèng apakowé kok nyiya-nyiya Aku!”

5-6 Saulus terus takon: “Kowé kuwi sapa Gusti?”Swara mau semaur: “Aku iki Yésus sing mbok siya-siya.

Saiki ngadeka! Kana mlebu nang kutané lan nang kanakowé bakal diomongi apa sing kudu mbok lakoni.”

7 Kantya-kantyané Saulus pada mandek, kabèh kagètora bisa ngomong apa-apa. Wong-wong iki mèlu krunguswarané, nanging ora weruh apa-apa. 8 Saulus terusngadek, nanging kadungmelèk dèkné ora bisaweruh apa-apa. Dèkné terus dituntun mlebu nang kuta Damaskus.9 Telung dina suwéné Saulus ora bisa weruh, dèkné oramangan lan ora ngombé.

Para Rasul 9:10 34 Para Rasul 9:19Saulus dibaptis karo Ananias

10Nang Damaskus kono ènèng muridé Gusti Yésus singjenengé Ananias. Gusti Yésus ngomong marang Ananias:“Ananias!” Dèkné semaur: “Kula Gusti!” 11 Gusti Yésusterus ngomong: “Kana tata-tata lan budal nang dalan singjenengé ‘Lempeng’. Mlebua nang omahé Yudas. Nangkono ènèngwong sangka kuta Tarsus sing jenengé Saulus.Wongé ijik ndonga. 12Nang njeroné impèn Saulus weruhkowé teka numpangi tangan lan ndongakké dèkné supayabisa weruh menèh!”

13Nanging Ananias semaur: “Gusti, aku krungu sangkawong pirang-pirang nèk Saulus iki nyiya-nyiya wong-wong sing nurut Gusti nang Yérusalèm. 14 Dèkné tekanang Damaskus kéné malah nggawa layang pangwasasangka penggedéné imam-imam, arep nyekeli kabèhwong sing nyebut jenengé Gusti!”

15 Gusti Yésus ngomong marang Ananias: “Kana bu-dala, awit Aku wis milih Saulus iki dadi gamanku kanggongabarké jenengku marang bangsa-bangsa sing dudu Julan marang para ratu lan uga bangsa Israèl. 16 Aku déwébakal nduduhkémarang Saulus, nèk dèkné bakal nglakonikasangsaran okèh jalaran nglabuhi Aku.”

17 Ananias terus budal lan mlebu omah sing diinepiSaulus. Ananias terus numpangi tangan Saulus karongomong: “Saulus sedulurku, Gusti Yésus sing wis ngé-tok marang kowé nang dalan dongé kowé mlaku réné,Dèkné sing ngongkon akumarani kowé, supaya kowé bisaweruh menèh lan dikwasani karo Roh Sutyi.” 18 Sakwatterus kaya ènèng sisik iwak tiba sangka mripaté Sauluslan dèkné bisa weruh menèh. Saulus terus ngadek landibaptis. 19 Sakwisé mangan dèkné awaké terus kuwatmenèh.

Saulus nggelarké kabar kabungahan nang kuta Damaskus

Para Rasul 9:20 35 Para Rasul 9:27Sakwisé kuwi Saulus terus nginep nang nggoné murid-

muridé Gusti Yésus sedina-rongdina menèh. 20 Dèknéterus ngabarké bab Gusti Yésus nang sinaguk-sinaguk,ngomongké nèk Gusti Yésus kuwi Anaké Gusti Allah.

21 Wong-wong sing krungu Saulus ngomong ngonokuwi pada nggumun kabèh. Wong-wong pada takonmarang sakpada-pada: “Apa iki dudu Saulus kaé singmatèni saben wong nang kuta Yérusalèm sing nyebutjenengé Gusti Yésus? Dèkné tekané réné lak arep nyekelmurid-muridé Gusti Yésus ta, arep digawa nang nggonépenggedéné para imam?”

22Nanging Saulus enggoné ngabarkémalah selot keras.Dèkné njlèntrèk-njlèntrèkké tandané nèk Gusti Yésuskuwi pantyèn nyata tenan sing ngluwari manungsasangka pangwasané pepeteng. Lan Saulus sing ndunung-ndunungké kuwi jan tyeta banget, sampèk wong Ju singnang kono ora bisa mbantah blas.

23 Ora let suwi wong Ju nang Damaskus terus padangumpul arep ngrembuk kepriyé enggoné arep matèniSaulus. 24 Nanging Saulus ngerti kekarepané wong-wong mau. Awan-wengi wong-wong pada njaga lawang-lawangé kuta arep matèni Saulus. 25 Nanging ing sak-wijiné wengi murid-muridé Gusti Yésus ngetokké Saulusnganggo kranjang, diedunké sangka témboké kuta.

Saulus nang kuta Yérusalèm26 Saulus terus lunga nang kuta Yérusalèm arep

ngumpul karo murid-muridé Gusti Yésus sing nang kono.Nanging murid-murid mau ora pada ngandel nèk Sauluskuwi wis dadi muridé Gusti Yésus tenan. Wong-wongpada wedi. 27Nanging Barnabas gelem nampa dèkné, mu-lané Saulus terus dieterké nang nggoné para rasul. Pararasul diomongi nèk Gusti Yésus ngétok marang Saulus

Para Rasul 9:28 36 Para Rasul 9:35nangdalan lanGusti Yésuswis ngetokké tembungmarangdèkné. Barnabas uga ngomong nèk Saulus wis nggelarkékabar kabungahan karo kendel nganggo jenengé GustiYésus nang kuta Damaskus. 28 Saulus terus manggonbebarengankaropara rasul nangYérusalèm. Mlebu-metudèkné ora ènèng sing ngalang-alangi lan dèkné nggelarkékabar kabungahané Gusti Yésus karo kendel. 29 Saulusuga rembukan lan bantah-bantahan karo wong Ju singngomong Grik. Nanging wong-wong iki pada ngaraharep matèni dèkné. 30 Nanging kadung sedulur-seduluring pretyaya krungu bab iki, Saulus terus dieterké nangkuta Sésaréa lan sangka kono Saulus dikongkon nang kutaTarsus.

31 Pasamuan-pasamuan nang Yudéa lan Galiléa lan uganang Samaria saiki pada ngalami katentreman kabèh.Pasamuan-pasamuan mau pada mundak kuwat ing pen-gandel lan wong-wong sing nurut Gusti ya tambah okèh,jalaran sangka pitulungané Roh Sutyi lan jalaran wong-wong pada manut marang Gusti Allah.

Rasul Pétrus nambani Enéas32 Ing wayah kuwi rasul Pétrus ndlajahi werna-werna

panggonan. Ing sakwijiné dina dèkné niliki sedulur-sedulur sing nurut Gusti nang kuta Lida. 33 Nang kutaLida kono rasul Pétrus ketemu karo wong sing jenengéEnéas. Enéas kuwi lumpuh lan wis wolung taun nangambèn. 34 Rasul Pétrus terus ngomong marang Enéas:“Enéas, Gusti Yésus Kristus nambani kowé! Tangia lanambènmu tatanen déwé!” Sakwat Enéas tangi. 35 Kabèhwong nang kuta Lida lan nang bawah Saron pada pretyayamarang Gusti Yésus, awit weruh Enéas.

Rasul Pétrus nangèké Dorkassing wis mati

Para Rasul 9:36 37 Para Rasul 9:4336 Nang kuta Yopé ènèng sakwijiné wong pretyaya,

wong wédok sing jenengé Tabita. Nèk tyara Grik je-nengé Dorkas, tegesé Kidang. Dorkas iki okèh bangetpenggawéné betyik lan seneng pawèh marang liyané.37 Nanging ing wayah kuwi Dorkas lara terus ning-gal. Sakwisé layoné diadusi terus disèlèhké nang ka-mar nduwur. 38 Kuta Yopé kuwi ora adoh sangka kutaLida. Kadung murid-muridé Gusti Yésus krungu nèkrasul Pétrus nang kuta Lida, terus pada kongkonan wongloro marani Pétrus, disuwun ndang gelis teka nang kutaYopé. 39 Sakwisé rasul Pétrus krungu kabaré, dèknéterus tata-tata lan budal bareng karo wong loro mau.Tekan omahé Dorkas rasul Pétrus terus digawa munggahnang kamar nduwur. Randa-randa kabèh sing nangkono pada ngrubung layoné karo nangis lan nduduhkémarang rasul Pétrus sandangan lan salin gawéané Dorkaskanggo randa-randa mau dongé dèkné ijik urip. 40Wong-wongmau terus dikongkonmetu kabèh karo rasul Pétrus,dèkné terus sedeku lan ndonga. Sakwisé kuwi rasulPétrus terus nyedeki layoné Dorkas ngomong: “Tabita,tangia!” Dorkas terus melèk. Kadung weruh rasul Pétrusdèkné terus tangi. 41 Rasul Pétrus nyekel tangané Dorkasdiréwangi ngadek. Sakwisé kuwi sedulur-sedulur singpretyaya lan randa-randa mau terus dityeluk karo rasulPétrus. Dorkas, sing saiki wis urip, terus dipasrahkémarang wong-wong mau. 42Kabar bab Dorkas kuwi terusmrèmèn-mrèmèn nang sak kuta Yopé lan okèh wongterus pada pretyaya marang Gusti Yésus. 43 Rasul Pétrusterus nginep sedina-rongdina menèh nang Yopé kononang omahé sakwijiné Simon, tukang lulang.

10Kornélius

Para Rasul 10:1 38 Para Rasul 10:101 Nang kuta Sésaréa ènèng wong jenengé Kornélius.

Kornélius kuwi kumendané bagèan militèr sing diarani“Bagèan Itali.” 2 Kornélius kuwi sakwijiné wong singpretyaya marang Gusti Allah. Dèkné déwé lan brayatékabèh pada ngabekti marang Gusti Allah. Dèkné yaora tau éman ngulungi wong Ju sing ora nduwé lan ingpandonga marang Gusti Allah dèkné ya temen tenan.3 Ing sakwijiné dina, kira-kira jam telu soré, dongé ijikndedonga, dèkné nampa weweruh sangka Gusti Allah.Ing weweruh kuwi Kornélius weruh mulékaté Gusti Allahmlebu terus nyeluk dèkné: “Kornélius!”

4Kornélius nyawangmulékaté karo wedi terus semaur:“Kula Gusti!”

Mulékaté mau terus ngomong: “Pandongamu wis ke-tampa lan pawèhmu marang wong sing ora nduwé ugawis nggatèkké karo Gusti Allah. 5 Kana saiki ngongkonwong siji-loro budal nang kuta Yopé dikongkon nggolèkisakwijiné wong sing jenengé Simon Pétrus. 6 SimonPétrus iki nginep nang omahé wong tukang lulang singjenengé uga Simon. Dèkné manggon nang pinggir laut.”7 Kadung mulékaté wis lunga Kornélius terus nyelukpeladèné loro lan uga soldat siji sing pretyaya marangGusti Allah. 8 Kornélius terus ngomongké bab lelakonkuwi mau terus ngongkon wong-wong kuwi budal nangkuta Yopé.

Rasul Pétrus nampa weweruh sangka Gusti Allah9 Ing liyané dina rasul Pétrus munggah nang nduwur

omah arep ndonga. Ing waktu kuwi wong-wong kongko-nané Kornélius wis arep tekan kuta Yopé. Kuwi kira-kira wis jam rolas awan. 10 Rasul Pétrus wis krasangelih lan kepéngin mangan. Lah dongé méjané ijikditata, dèkné terus éntuk weweruh sangka Gusti Allah.

Para Rasul 10:11 39 Para Rasul 10:2211 Ing sakjeronéweweruh kuwi rasul Pétrus weruh langitémenga terus ènèng kaya lèmèk amba medun. Lèmèk ikipojokané kabèh papat ditalèni terus dilorot medun nangbumi. 12 Ing njeroné lèmèk kuwi ènèng sak wernanékéwan, kayadéné kéwan sing sikilé papat, kéwan singmbrangkang lan manuk. 13 Terus ènèng swara ngomong:“Pétrus, kana kuwi dibelèh lan dipangan!”

14Nanging rasul Pétrus semaur: “Ora Gusti, ora pisan-pisan! Aku durung tau mangan pangan sing ora apik lanora éntuk dipangan.”

15 Nanging swara mau terus ngomong menèh marangrasul Pétrus: “Barang sing dianggep apik lan kenèngdipangan karo Gusti Allah aja mbok tampik!” 16 Lelakoniki dibalèni sampèk ping telu. Lèmèké terus diunggahkémenèh nang langit.

17 Rasul Pétrus mikir apa tegesé weweruh mau. Lahing waktu kuwi wong-wong kongkonané kumendan Ko-rnélius wis pada teka nang ngarep lawang, sakwisé takon-takon omahé rasul Pétrus. 18 Wong-wong terus takon:“Apa nang omah iki ènèng wong sing jenengé SimonPétrus?”

19 Rasul Pétrus ijik mikirké tegesé weweruh mau, mu-lané Roh Sutyi terus ngomong marang dèkné: “Pétrus,ènèng wong telu nggolèki kowé. 20 Ndang medun lanaja wedi mèlu wong-wong kuwi, awit Aku sing ngongkonwong-wong kuwi mbréné.” 21 Rasul Pétrus terus medunlan ngomong marang wong-wong mau: “Ya aku iki wongsingmbok golèki. Enggonmupadambréné ènèng perlunéapa?”

22 Wong-wong semaur: “Awaké déwé teka mbrénéiki dikongkon karo kumendan Kornélius. Dèkné kuwiwong apik sing ngabekti marang Gusti Allah lan dèknéya diajèni tenan karo bangsa Ju. Kumendan Kornélius

Para Rasul 10:23 40 Para Rasul 10:30-32dikétoki karomulékaté Gusti Allah lan diomongi kongkonnyuwun kowé teka nang omahé, supaya bisa krunguapa sing arep mbok omong.” 23 Wong-wong mau terusdikongkon nginep nang kono karo rasul Pétrus.

Rasul Pétrus lan Kumendan KornéliusEsuké rasul Pétrus terus budal mèlu wong-wong sing

dikongkon marani dèkné. Enèng sedulur siji-loro sangkakuta Yopé kono uga mèlu. 24 Liyané dina rasul Pétruswis tekan kuta Sésaréa. Kornélius wis ngentèni lan anak-seduluré lan kantya-kantyané wis dilumpukké kabèhnang omahé. 25 Kadung rasul Pétrus mlebu Kornéliusterus metuk dèkné, terus sedeku nang ngarepé lan ngur-mat dèkné. 26Nanging Kornélius dikongkon ngadek karorasul Pétrus: “Kornélius, ngadeka, awit aku iki ya namungmanungsa kaya kowé.” 27 Sakwisé kuwi rasul Pétrus terusmèlu mlebu omah karo omong-omongan. Nang konowong pirang-pirang wis pada ngumpul. 28 Rasul Pétrusterus ngomong: “Para sedulur, kowé pada ngerti déwénèkwong Ju kuwi ora éntuk tyampur karowong sing duduJu apamlebu omahé. Nanging Gusti Allah wis ndunungkémarang aku nèk aku ora kenèng ngarani wong ala apa oraapik. 29 Mulané, sakwisé aku dityeluk kongkon mbréné,aku ya ora kepriyé-priyé, nanging terus teka. Lah saikiaku arep takon marang kowé, kenèng apa aku kok mbokkongkon teka mbréné?”

30-32 Kornélius terus semaur: “Telung dina kepungkur,dongé aku ijik ndedonga, kira-kira jam telu soré, kokdadakan ènèng wong ngadek nang ngarepku nganggosalin putih sumeblak. Wongé ngomong: ‘Kornélius, GustiAllah wis nampa pandongamu lan pawèhmu marangwong ora nduwé Dèkné ya nggatèkké. Kana ngongkonwong budal nang kuta Yopé nggolèki wong sing jenengé

Para Rasul 10:33 41 Para Rasul 10:42Simon Pétrus, sing nginep nang nggoné Simon tukanglulang, sing omahé nang pinggir laut.’ 33 Mulané aku yaterus kongkonan marani kowé lan maturkesuwun bangetkowé saiki wis teka. Saiki awaké déwé wis ngumpul nangkéné nang ngarepé Gusti Allah, awaké déwé kepénginngrungokké tembungé Gusti marang kowé kanggo awakédéwé kabèh.”

Tembungé rasul Pétrus34Rasul Pétrus terus ngomong ngéné: “Saiki aku ngerti

tenan nèk Gusti Allah ora mbédak-mbédakké manungsa.35Dèkné nampa saben wong sing pretyaya marang Dèknélan sing nuruti kekarepané Dèkné, ora perduli bangsaapa. 36 Gusti Allah wis ngedunké pitutur marang bangsaIsraèl, sing ngabarké bab katentreman lantaran GustiYésus Kristus, Gustiné kabèh manungsa. 37 Kowé kabèhwis ngerti bab sing wis klakon kabèh nang Yudéa, mo-lai nang Galiléa, sakwisé Yohanes Pembaptis ngundangiwong-wong supaya dibaptis. 38 Kowé kabèh wis ngertinèk Gusti Yésus sangka Nasarèt sing dikèki Roh Sutyilan pangwasa karo Gusti Allah. Dèkné terus budal nangendi-endi nulungi kabèh wong lan nambani sing dik-wasani sétan, awit Gusti Allah mberkahi Dèkné. 39 Akudéwé lan kantya-kantyaku kabèh weruh sembarang singditindakké karo Gusti Yésus nang negarané wong Ju lannang kuta Yérusalèm. Senajan ngono, wong Ju malahmatèni Gusti Yésus nang kayu pentèngan. 40 NangingGusti Allah nangèké Dèkné sangka pati ing telung dinanélan Gusti Allah ngétokké Dèknémarangwong-wong. 41Yaora dikétokké marang kabèh wong, nanging namungmarang awaké déwé sing wis dipilih karo Gusti Allah,supaya weruh déwé lan dadi seksiné. Ya awaké déwéiki sing mangan lan ngombé bebarengan karo Gusti Yé-sus, sakwisé Dèkné tangi sangka pati. 42 Gusti Yésus

Para Rasul 10:43 42 Para Rasul 11:2ngongkon awaké déwé sing dadi seksi, supaya ngabarkémarangmanungsa nèk Dèkné sing dipilih karo Gusti Allahdadi rèkteré manungsa sing ijik urip lan sing wis mati.43 Nabi-nabi kabèh wis ngomongké nèk saben wong singpretyaya marang Gusti Yésus nampa pangapura sangkadosa-dosané, awit Dèkné nduwèni kwasa!”

Wong-wong sing nang omahé Kornélius nampa Roh Sutyi44Dongé rasul Pétrus ijik ngomongké kuwi mau kabèh,

dadakan waé Roh Sutyi medun terus ngwasani wong-wong sing pada ngrungokké tembungé. 45Wong-wong Jusing pretyaya sing teka karo rasul Pétrus pada nggumunkabèh. Nggumuné kuwi, Gusti Allah kok uga ngedunkéRoh Sutyi marang wong-wong sing dudu Ju. 46 Wong-wong Ju kuwi krungu wong-wong sing dikwasani karoRoh Sutyi pada ngetokké basa anèh lan pada memujikwasané Gusti Allah. 47 Rasul Pétrus terus ngomong:“Delokké déwé, wong-wong kuwi pada nampa Roh Su-tyi, pada waé karo awaké déwé. Apa ènèng wongsing bisa ngalang-alangi wong-wong iki dibaptis karobanyu?” 48 Rasul Pétrus terus ngongkon wong-wongsing dikwasani karo Roh Sutyi kuwi supaya dibaptis ingjenengé Gusti Yésus Kristus. Sakwisé kuwi wong-wongpada nyuwunmarang rasul Pétrus supaya nginep sedina-rongdina menèh.

11Laporané rasul Pétrus marang pasamuan nang kuta

Yérusalèm1 Para rasul lan para sedulur sing nang Yudéa pada

krungu nèk wong sing dudu Ju uga pada nampa pitu-turé Gusti Allah. 2 Kadung rasul Pétrus teka nang kutaYérusalèm, dèkné dipaiduh karo wong-wong Ju singpretyaya. Pinemuné wong-wong iki, wong sing dudu Ju

Para Rasul 11:3 43 Para Rasul 11:13-14sing mlebu dadi wargané pasamuané Gusti Yésus kudunglakoni sunat. Wong-wong iki ngomong ngéné marangrasul Pétrus: 3 “Kenèng apa kowé kok nginep nang omahéwong sing ora sunat, malah mangan bebarengan karowong-wong kuwi mbarang? Kuwi lak ora apik ta?”4Mulané rasul Pétrus terus ngekèki laporan bab prekara-prekara sing wis klakon kabèh.

5-7 Dèkné molai ngéné: “Dongé aku nang kuta Yopé,wayahé aku ijik ndedonga, kok aku nampa weweruh. Akuweruh kaya ènèng lèmèk amba sing pojokané papat di-talèni. Lèmèk mau diedunké sangka langit terus mandeknang ngarepku. Kadung tak ematké aku weruh nangnjeroné lèmèkkuwi ènèngkéwan-kéwan sing sikilé papat,kéwan-kéwan galak lan kéwan-kéwan sing mbrangkanglan uga ènèng manuk-manuk. Aku terus krungu swarangomong marang aku ngéné: ‘Pétrus, ngadeka, belèhanalan panganen!’ 8 Nanging aku terus semaur: ‘Ora Gusti,ora! Aku durung tau mangan pangan sing ora apiklan ora éntuk dipangan!’ 9 Swara sangka langit mauterus ngomong: ‘Barang sing dianggep apik lan kenèngdipangan karo Gusti Allah aja mbok tampik!’ 10 Prekaraiki sampèk klakon ping telu. Sakwisé kuwi lèmèké lansak isiné diangkat munggah menèh nang langit. 11 Ingwaktu kuwi ènèng wong lanang telu teka nang omahsing tak inepi. Wong telu kuwi kongkonan sangka kutaSésaréa, kongkon nggolèki aku. 12 Roh Sutyi ngomongmarang aku penging wedi, aku kenèng mèlu wong-wong kuwi budal nang kuta Sésaréa. Sangka kuta Yopékono ènèng sedulur nenem sing mèlu aku nang kutaSésaréa. Awaké déwé terus nang nggoné kumendanKornélius. 13-14 Sak tekané awaké déwé Kornélius yaterus ngomong marang awaké déwé nèk dèkné ditekanimulékat nang omahé. Mulékaté ngomong ngéné marang

Para Rasul 11:15-16 44 Para Rasul 11:20dèkné: ‘Kornélius, kana ngongkon wong budal nang kutaYopé nggolèki wong sing jenengé Simon Pétrus. Pétrusbakal ngomongi kowé kepriyé kowé sak brayatmu bisanéslamet.’ 15-16 Nang omahé Kornélius kono aku entasmolai ngomong, kok terus dadakan waé Roh Sutyi medunmarang wong-wong, tunggalé kaya sing dialami awakédéwé kaé ndisik-ndisiké. Aku terus kélingan marangtembungé Gusti Yésus, dongé Dèkné ngomong ngéné:‘Yohanes mbaptis karo banyu, nanging kowé bakal dibap-tis nganggo Roh Sutyi!’ 17 Dadiné saiki tyeta tenan nèkGusti Allah déwé wis ngekèki pawèh marang wong-wongsing dudu Ju, tunggalé waé karo pawèh sing ditampa karoawaké déwé, dongé awaké déwé pretyaya marang GustiYésus Kristus. Lah aku iki sapa ta, kok wani ngalang-alangi Gusti Allah?”

18 Sakwisé krungu tembungé rasul Pétrus kuwi mau,wong-wong terus ora pada maido dèkné menèh, malahterus pada memuji marang Gusti Allah ngomong: “Nèkngono Gusti Allah uga ngekèki kelunggaran marangwong-wong liya bangsa, supaya pada ninggal laku sing alalan molai urip sing anyar.”

Pasamuan nang kuta Antioki19Wong-wong sing pretyaya terus pada buyar, jalaran

pada diusir lan dipilara, sakwisé Stéfanus dipatèni. Wong-wong pada buyar sampèk tekan bawah Fenisia, tekanpula Siprus lan uga tekan kuta Antioki. Wong-wongsing pretyaya sing pada buyar kuwi pada nggelarkékabar kabungahané Gusti Yésus Kristus nang panggonan-panggonan sing anyar, nanging namung marang wongJu. 20 Nanging uga ènèng wong pretyaya sing pada tekanang pula Siprus lan kuta Siréné, terus sangka kono

Para Rasul 11:21 45 Para Rasul 11:30lunga nang kuta Antioki. Nang Antioki kono wong-wong terus nggelarké kabar kabungahan marang wong-wong bangsa liya, kabar kabungahan bab Gusti YésusKristus. 21 Pangwasané Gusti Yésus ngréwangi wong-wong pretyaya kuwi, mulané wong pirang-pirang teruspada pretyaya lan masrahké uripé marang Gusti Yésus.

22 Kadung sedulur-sedulur nang pasamuan nangYérusalèm krungu kabar bab lelakon nang pasamuannang Antioki, terus pada ngongkon sedulur Barnabasrana. 23 Sak tekané nang kono Barnabas weruh wong-wong pretyaya sing nang kono pada diberkahi karo GustiAllah. Barnabas bungah banget lan nyuwun marangsedulur-sedulur mau, supaya pada mantep lan tementerus nurut Gusti sak atiné. 24 Barnabas kuwi wongapik sing kebek karo Roh Sutyi lan pengandel. Okèhwong pada pretyaya marang Gusti Yésus, jalaran sangkapiwulangé Barnabas.

25Sakwisé kuwi Barnabas terus lunga nang kuta Tarsus,nggolèki sedulur Saulus. 26 Kadung wis ketemu, Saulusterus diejèk nang kuta Antioki. Barnabas lan Saulusmulangi wong okèh nang pasamuan nang Antioki kono,nganti setaun suwéné. Ya nang Antioki kono wong-wong sing nurut Gusti Yésus Kristus molai dityeluk wongKristen.

27 Ing waktu kuwi terus ènèng nabi siji-loro sangkaYérusalèm teka nang Antioki. 28 Enèng siji, jenengéAkabus, nampa kaweruh sangka Roh Sutyi terus ngomongnèk bakal ènèng kekurangan pangan gedé nekani sakbumi. (Lan iki ya pantyèn klakon tenan dongé Klaudiusdadi ratu.) 29 Mulané para sedulur Kristen nang kutaAntioki terus molai nglumpukké urunan kanggo sedulur-sedulur Kristen sing nang Yudéa. Saben wong kudunguruni sak bisané. 30 Kadung wis rampung enggoné

Para Rasul 12:1 46 Para Rasul 12:9nglumpukké urunané, sedulur-sedulur terus ngongkonBarnabas lan Saulus ngeterké duwitémarang para penun-tuné pasamuan nang Yérusalèm.

12Rasul Yakobus dipatèni lanrasul Pétrus dityekel

1 Ing waktu kuwi ratu Hérodès molai ngongkon nyekeliwong pasamuan. 2Dèkné ngongkon nyekel rasul Yakobus,kakangé rasul Yohanes. Yakobus terus diketok guluné.3Kadung ratuHérodèsweruhnèk kuwi ndadèkké senengéwong Ju, dèkné terus ngongkon nyekel rasul Pétrusmbarang. Kuwi tiba wayahé riyaya Roti tanpa Ragi.4 Rasul Pétrus dityekel terus dilebokké nang setrapan.Sing dikongkon njaga rasul Pétrus soldat patang syif, saksyif soldaté papat. Karepé ratu Hérodès rasul Pétrusarep dikrutu nang ngarepé wong pirang-pirang, sakwisériyaya Paskah. 5 Suwéné rasul Pétrus nang setrapansedulur-sedulur sak pasamuan pada ndonga tanpa man-dek marang Gusti Allah kanggo dèkné.

Rasul Pétrus metu sangka setrapan6 Ing wengi sakdurungé digawa nang ngarepé ratu

Hérodès, rasul Pétrus turu, tangané diranté gandèng karosoldat loro nang kiwa lan tengené. Lawangé setrapanémbarang dijaga soldat. 7 Terus dadakan waé mulékatéGusti ngadek nang sèl kono, semlorot madangi sèlé.Mulékaté terus nggugah rasul Pétrus: “Ndang tangi!”Sakwat ranténé utyul sangka tangané. 8 Mulékaté terusngomong: “Sabukmu lan sepatumu ndang dienggo!” Ra-sul Pétrus ya manut apa omongé mulékaté. “Salinmunjaba dienggo lan hayuk mèlu aku.” 9 Rasul Pétrus terusngetutkémulékaté metu sangka setrapan, nanging dèkné

Para Rasul 12:10 47 Para Rasul 12:17ora ngerti mulékaté kuwi ènèng tenan apa ora. Mikirédèkné kuwi ngimpi. 10 Sampèk ngliwati tukang jagasing sepisan, terus ngliwati tukang jaga sing nomer loro,terus tekan lawang wesi, dalané metu nang dalan gedésing njujuk nang kuta. Lawang wesi mau menga déwé,mulékaté lan rasul Pétrus terus metu. Kadung wis tekannjaba, mulékaté terus mlaku sak dalan karo rasul Pétrus,terus ngilang.

11 Rasul Pétrus terus dunung tenan, mulané ngomong:“Saiki aku ngerti nèk Gusti wis ngongkon mulékaténgluwari aku sangkapangwasané ratuHérodès lan sangkakekarepané wong Ju.”

12 Sakwisé dunung lelakon mau, rasul Pétrus terus bu-dal nang omahé Maria, ibuné Yohanes, sing uga ketyelukMarkus. Nang omah kono ènèng wong okèh sing ijikpada ngumpul lan ndedonga. 13Rasul Pétrus terus totok-totok nang lawang njaba. Botyah wédok, peladèné, singjenengé Rodé terus niliki sapa sing totok-totok lawang.14 Rodé ora pangling karo swarané rasul Pétrus, nangingsangking bungahé ora mbukakké lawangé, malah ba-lik mlebu menèh ngomongi sedulur-sedulur liyané nèkrasul Pétrus nang ngarep lawang. 15 Wong-wong mausemaur: “Kowé kuwi gendeng apa kepriyé?” NangingRodé ngetyek terus: “Pantyèn rasul Pétrus tenan, aku oragoroh! Dèkné tenan!” Liyané terus semaur: “O, menawakuwi mulékat sing ngantyani rasul Pétrus!”

16 Nanging rasul Pétrus totok-totok lawangé terus.Wong-wong terus mbukak lawangé. Kadung weruh ra-sul Pétrus, terus pada kagèt tenan. 17 Rasul Pétrusterus karo tangané ngongkon wong-wong kongkon padameneng. Dèkné terus nyritakké enggoné Gusti ngetokkédèkné sangka setrapan. Rasul Pétrus terus ngomong:“Kana sedulur Yakobus lan sedulur-sedulur liyané pada

Para Rasul 12:18 48 Para Rasul 12:24diomongi!” Dèkné terus lunga sangka kono budal nangliya panggonan.

18 Ing ésuké para soldat sing jaga setrapan padagègèran, pada bingung jalaran ora ngerti rasul Pétrusnang endi. 19 Ratu Hérodès terus mréntah kongkonnggolèki, nanging rasul Pétrus ora ketemu. Sing jagasetrapan terus dityeluk lan ditakoni lan sakwisé kuwidipatèni.

Ratu Hérodès terus lunga sangka Yudéa budal nangkuta Sésaréa lan manggon nang kono.

Patiné ratu Hérodès20 Dongé ratu Hérodès nang kuta Sésaréa kono, wong-

wong sangka kuta Tirus lan kuta Sidon bebarengan padakongkonan délegasi nang nggoné ratuné. Awit, ya embuhapa jalarané, wong-wong sing manggon nang kuta Tiruslan Sidon padamarakké ratu Hérodès nesu banget. Nang-ing, jalaran kuta Tirus lan Sidon kuwi pangané tekanésangka nggoné ratuHérodès, mulané terus délegasiné ng-glenik Blastus, sèkrètarisé Hérodès, kongkon nembungkératuné nyuwun kawelasan lan bisa rukun menèh.

21 Ing sakwijiné dina sing wis dirantyam sakdurungé,Hérodès nganggo penganggoné ratu terus njagong nangdamparé karo ngetokké tembung marang wong-wong.22 Ing sak tengahé ngetokké tembung kuwi wong-wongpada surak-surak ngomong: “Kuwi dudu manungsa singngomong, nanging sakwijiné gusti allah!” 23 Sakwatmulékaté Gusti Allah ngantem ratu Hérodès, awit dèknénampa pengalemané manungsa. Kuduné pengalemankuwi dipasrahké marang Gusti Allah. Ratu Hérodès terusngglétak dipangan tyatying terus mati.

24 Pituturé Gusti terus mrèmèn-mrèmèn terus lanwong pirang-pirang pada pretyaya marang Gusti YésusKristus.

Para Rasul 12:25 49 Para Rasul 13:725Sakwisé Barnabas lan Saulusmasrahké duwit urunan

marang para penuntun nang pasamuan nang Yérusalèm,terus pada balik menèh nang kuta Antioki, nanging nge-jèk Yohanes Markus mbarang.

13Barnabas lan Saulus dipilihkaro Roh Sutyi

1Nang pasamuan nang kuta Antioki kono ènèng nabi-nabi lan guru-guru kayadéné Barnabas, Siméon, singuga katyeluk Niger, Lusius sangka Kiréné, Manain lanSaulus. Manain kuwi tyilikané diemong bareng karo ratuHérodès. 2 Ing sakwijiné dina, dongé wong-wong iki padangumpul memuji Gusti lan pasa, Roh Sutyi ngomong:“Aku mbutuhké Barnabas lan Saulus kanggo penggawéansing gedé.” 3Wong-wong terus pasa lan ndonga terus lansakwisé kuwi terus numpangi tangan ndongakké Barn-abas lan Saulus, terus dikongkon budal.

Barnabas lan Saulus nang pula Siprus4 Barnabas lan Saulus terus manut kongkonané Roh

Sutyi budal nang kuta Selukia. Sangka kono terus numpakprau ngabrah nang pula Siprus. 5 Kadung wis tekan kutaSalamis wong loro iki terus pada ngabarké pituturé GustiAllah nang sinaguk-sinaguké wong Ju. Yohanes mbarangya mèlu ngréwangi nang kono. Iki Yohanes sing ugakatyeluk Markus.

6 Wong-wong mau terus pada ndlajahi pula Siprussampèk rata nganti tekan kuta Pafos. Nang kuta Pafoskono Barnabas lan Saulus kepetuk karo wong Ju singjenengé Bar-Yésus. Bar-Yésus iki ngakuné nabi, nangingdèkné nganggokké pangwasa pepeteng. 7 Bar-Yésus ikikantyané Sèrgius Paulus, gramangé pula kono, wong

Para Rasul 13:8 50 Para Rasul 13:16sing jeru kaweruhé. Gramang Sèrgius Paulus kongkonannyeluk Barnabas lan Saulus, awit kepéngin krungu babpituturé Gusti Allah. 8 Nanging Elimas, kuwi jenengéBar-Yésus ing tembung Grik, ngalang-alangi supaya gra-mangé ora pretyaya marang Gusti Yésus. 9 Saulus, singuga ketyeluk Paulus, mandeng wongé. 10 Ing kwasanéRoh Sutyi rasul Paulus terus ngomong: “Elimas, kowékuwi pantyèn anaké Sétan. Atimu kebek karo pikiransing ala, mulané kowé nglawan sembarang sing betyik.Senengmu namung malik piwulang-piwulangé Gusti singbener. 11 Saiki tangané Gusti bakal nggebuk kowé lankowé bakal lamur lan ora bakal weruh padangé srengéngésak untara.”

Sakwat Elimas mripaté lamur lan ora weruh apa-apa,terus tyemumak-tyemumuk nggolèk dalan lan njaluk di-tuntun. 12 Gramangé weruh lelakon kuwi terus pretyayamarang Gusti Yésus. Dèkné nggumuné éram-éram babpiwulangé Gusti.

Barnabas lan Paulus nangkuta Antioki, bawah Pisidi

13 Rasul Paulus lan sak kantyané terus numpak praulunga sangka kuta Pafos, budal nang kuta Pèrgi nangbawah Pamfili. Nanging Yohanes Markus ora gelem mèluterus, malah balik nang Yérusalèm. 14 Sangka kuta PèrgiBarnabas lan rasul Paulus terus budal terus nang kutaAntioki nang bawah Pisidi. Ing dina sabat wong loroiki terus mèlu ngumpul nang sinaguk. 15 Sakwisé matyasangka wèt-wèté nabi Moses lan kitabé para nabi, parapinituwané sinaguk terus kongkonan takon marang rasulPaulus lan Barnabas, menawa nduwèni tembung kanggombangun wong-wong sing nang kono. 16 Rasul Paulusterus ngadek lan ngumbulké tangané, ngekèki ngerti

Para Rasul 13:17 51 Para Rasul 13:25nèk dèkné kepéngin ngetokké tembung. Rasul Paulusngomong ngéné:

“Para sedulur bangsa Israèl lan sedulur-sedulur liyanésing nyembah marang Gusti Allah nang panggonan kéné!Aku nyuwun pada ngrungokké sing arep tak omong iki.17 Gusti Allah, ya Gusti Allahé bangsa Israèl, wis milihmbah-mbahané awaké déwé lan bangsa iki didadèkkébangsa sing gedé, dongé ijik manggon nang negaraEgipte. Nganggo kwasa sing nggumunké Gusti Allahterus ngluwari bangsa iki sangka pangwasané negaraEgipte. 18 Sakwisé kuwi terus patang puluh taun suwénéGusti Allah nyabari wangkalé bangsa iki suwéné nangwustèn. 19 Gusti Allah wis nelukké bangsa pitu nang ne-gara Kanaan lan negarané dikèkké marang bangsa Israèlkongkon ngenggoni, patang atus sèket taun suwéné.

20 “Sakwisé kuwi terus dikèki penuntun-penuntunnganti jamané nabi Samuèl. 21 Bangsa Israèl terus njalukratu. Gusti Allah terus ngekèki Saul, anaké Kis, dadiratuné. Saul iki sangka turunané Bènyamin lan dèknédadi ratu patang puluh taun suwéné. 22 Nanging Saulterus diedunké karo Gusti Allah lan Daved sing didadèkkératu. Bab Daved Gusti Allah ngomong ngéné: ‘Daved iki,anaké Isai, pantyèn wong sing tak senengi tenan. Dèknébakal nuruti apa karepku.’ 23 Lan kaya sing wis dijanjikaro Gusti Allah, turunané Daved, yakuwi Gusti Yésus,dadi Juru Slameté bangsa Israèl. 24 Sakdurungé Gusti Yé-sus teka, Yohanes Pembaptis wis ngundangi wong Israèlkongkon pada ninggal klakuan ala lan molai urip anyarlan dibaptis. 25 Sakdurungé rampung kerjanané, YohanesPembaptis mau ngomong marang wong-wong: ‘Aku ikidudu Kristus sing mbok arep-arep, dudu. Nanging Dèknébakal teka sak mburiku. Ngutyuli sepatuné Dèkné waédurung pantes aku.’

Para Rasul 13:26 52 Para Rasul 13:34

26 “Para sedulur turunané Bapa Abraham lan sedulur-sedulur kabèh sing nyembah marang Gusti Allah, kabarkabungahan iki wis digelarké marang awaké déwé.27Wong-wong nang kuta Yérusalèm lan para pinituwanéora padangerti nèkGusti Yésus kuwi Juru Slameté. Wong-wong kuwi ora dunung tembungé para nabi, senajantembungé para nabi mau saben kumpulan ing dina sabatdiwatya. Wong-wong mau malah pada nyalahké GustiYésus lan mengkono kuwi malah pada nuruti tembungépara nabi. 28 Senajan ora nduwé jalaran blas kanggonyetrap pati marang Gusti Yésus, nanging wong-wongkuwi meksa pada nyuwun marang gramang Pilatus su-paya Gusti Yésus dipatèni. 29 Sakwisé wong-wong maunglakoni sembarang sing wis ketulis nang Kitab, layonéGusti Yésus terus diedunké sangka kayu pentèngan landisèlèhké nang kuburan. 30Nanging Gusti Allah nangèkéGusti Yésus sangka pati. 31 Gusti Yésus terus ngétokmarang murid-muridé sing mauné mèlu Dèkné ndlajahibawah Galiléa nganti tekan kuta Yérusalèm. Ya wong-wong iki sing saiki dadi seksiné Gusti Yésus marangbangsa Israèl. 32-33 Mulané para sedulur, awaké déwéteka mbréné iki nggawa kabar kabungahan iki marangkowé kabèh, yakuwi, apa sing wis dijanji karo Gusti Allahmarang mbah-mbahané awaké déwé saiki wis keturutan,awit Gusti Yésus wis ditangèkké sangka pati. Nang kitabMasmur bab loro lak ketulis ngéné ta:‘Kowé kuwi Anakku,ing dina iki Aku dadi Bapakmu!’34 Lan bab enggoné Gusti Allah nangèké Gusti Yésussangka pati, supaya badané ora rusak, ketulis ngéné:‘Aku bakal ngekèki berkahmarang kowésing wis tak janji

Para Rasul 13:35 53 Para Rasul 13:42marang Daved!’35Mulané nang kitabMasmur liyané ya ènèng tulisan singuniné ngéné:‘Gusti, Kowé ora bakal nglilaninèk badané peladènmu,sing manut marang Kowé,sampèk rusak.’36Para sedulur, tembung-tembung sangka Kitab kuwi orangomongké bab ratu Daved, ora. Awit ratu Daved mati,sakwisé dèkné nuntun bangsané miturut kekarepanéGusti Allah. Dèkné terus kakubur tyampur karo mbah-mbahané lan badané wujuté ya rusak. 37Nanging badanéGusti Yésus, sing ditangèkké sangka pati karo Gusti Allah,ora rusak. 38 Mulané kowé kudu ngerti para sedulur, yaGusti Yésus iki sing marakké kowé bisa ngerti nèk dosa-dosamu bisa dingapura. 39 Sapa sing pretyaya marangDèkné wis dingapura dosa-salahé kabèh lan bakal ke-tampaGusti Allah. Nglakoniwèt-wèté nabiMoses ora bisamarakké dosa-salahé kabèh dingapura. 40 Mulané padasing ati-ati, supaya kowé aja sampèk ngalami kaya singdiomong karo para nabi, sing uniné ngéné:41 ‘Awas kowé,sing pada senengnyepèlèkké marang Gusti Allah.Kowé bakal kagèt.Lungaa sangka ngarepku.Awit kowé ora bakal pretyayamarang penggawéansing bakal tak tindakké saiki,senajana ènèng wongsing ndunungké marang kowé!’ ”

42 Sakwisé metu sangka sinaguk mau wong-wong teruspada nyuwun marang rasul Paulus lan Barnabas teka

Para Rasul 13:43 54 Para Rasul 13:48menèh, supaya ing dina sabat mingguné ngarep nerusképiwulangé mau. 43 Sak rampungé kumpulan okèh wongJu lan wong liyané sing mèlu agama Ju pada pretyayamarang piwulangé rasul Paulus lan Barnabas. RasulPaulus lan Barnabas ngomongi wong-wong iki kanti ten-anan, supaya pada temen terus enggoné urip njagakkémarang kabetyikané Gusti Allah.

44 Ing dina sabat minggu liyané mèh wong sak kutakabèh pada teka nang sinaguk, kepéngin ngrungokképituturé Gusti. 45 Nanging para pengarepé agama Juterus pada panas atiné weruh nèk wong okèh pada ng-gatèkké marang piwulangé rasul Paulus lan Barnabas.Wong-wong kuwi terus pada ngèlèk-èlèkké rasul Paulusnganggo tembung-tembung sing ora pantes blas. 46RasulPaulus lan Barnabas enggoné mulang malah mundakkendel lan ngomong ngéné: “Pantyèn awaké déwé kudunggawa pituturé Gusti Allah marang kowé ndisik. Nang-ing malah mbok tampik lan kowé pada ngétokké nèk orapantes nampa urip langgeng, mulané awaké déwé arepmarani bangsa liyané, sing durung kenal marang GustiAllah. 47 Awit Gusti wis ngongkon awaké déwé, Dèknéngomong ngéné:‘Kowé wis tak dadèkké pepadangkanggo bangsa-bangsasing ora kenal marang Gusti Allah,supaya kowé nggawadalan keslametanmarang kabèh manungsanang sak jembaré jagat.’ ”

48Wong-wong sing dudu Ju pada bungah krungu tem-bungé rasul Paulus kuwi lan pada ngelem pituturé Gusti.Sing wis tata-tata kepéngin nampa urip langgeng teruspada masrahké uripé marang Gusti.

Para Rasul 13:49 55 Para Rasul 14:4

49 Pituturé Gusti terus sumebar nang endi-endi, ratanang sak bawah kono. 50Nanging para pengarepé agamaJu ora seneng karo lelakon kuwi, mulané terus ngojok-ojoki para penggedéné kuta kono, uga wong wédok-wédok sing pada mèlu agama Ju lan sing diajèni karowong-wong nang kono. Wong-wong iki terus pada nyiya-nyiya rasul Paulus lanBarnabas terus pada diusir kongkonpada lunga sangka panggonan kono. 51 Rasul Pauluslan Barnabas terus ngetok-etokké lemahé sangka sikilénang ngarepé wong okèh kuwi, kanggo tanda nèk wis orangerti jawané, terus lunga nang kuta Ikonium. 52Nangingmurid-muridé Gusti sing nang kuta Antioki kono padabungah tenan lan pada kebek karo Roh Sutyi.

14Rasul Paulus lan Barnabasnang kuta Ikonium

1Lelakoné rasul Paulus lanBarnabas nang kuta Ikoniumya tunggalé waé karo nang kuta Antioki. Nang kuta Iko-nium rasul Paulus lan Barnabas uga mlebu nang sinaguklan nggelarké pituturé Gusti Allah lan okèh wong Ju lansing dudu Ju terus pada pretyaya marang Gusti YésusKristus. 2Nanging wong-wong Ju sing ora gelem pretyayaterus ngojok-ojoki wong-wong sing dudu Ju, marakkéwong-wong kuwi terus pada nglawan marang para rasul.3 Rasul Paulus lan Barnabas ora ngrèwès marang wong-wong kuwi, malah suwi nang kuta kono. Para rasul maupada ngabarké bab Gusti Yésus karo kendel lan GustiAllah déwé ngantepké kabar bab katrésnané Gusti kuwinganggo mujijat-mujijat sing ditindakké karo para rasul.4 Para wargané kuta kono terus petyah dadi loro: sing

Para Rasul 14:5 56 Para Rasul 14:14-15sebelah nurut wong-wong Ju lan sing liyané nurut rasulPaulus lan Barnabas.

5 Wong-wong Ju lan para pinituwané lan uga wong-wong dudu Ju terus pada ngumpul arep milara lanmbandemi watu marang para rasul. 6 Kadung para ra-sul krungu bab kuwi terus pada lunga nang kuta Lis-tra lan Dèrbé, kuwi kuta-kuta nang bawah Likonia lanuga nang panggonan-panggonan nang sak kiwa-tengenékono. 7 Nang kono para rasul nggelarké kabar kabunga-han bab Gusti Yésus Kristus.

Rasul Paulus lan Barnabasnang kuta Listra

8 Nang kuta Listra kono ènèng sakwijiné wongsing kawit lairé lumpuh sikilé lan durung tau mlaku.9-10 Wongé ngrungokké piwulangé rasul Paulus. RasulPaulus ngematké wongé tenan lan ngerti nèk wongébisa waras, awit wongé nduwé pretyaya. Mulané rasulPaulus terus ngomong marang wongé nganggo swarabanter: “Ngadeka!” Wongé terus ngadek jegénggak lanmlaku-mlaku. 11 Kadung wong-wong kono weruh singditindakké karo rasul Paulus kuwi, kabèh terus pada raméngomong ing basa Likonia: “Déwa-déwa pada medunrupa wong urip marani awaké déwé.” 12Barnabas diaraniSéus lan rasul Paulus diarani Hèrmès, awit dèkné singngomong. 13 Imamé déwa Séus, sing tèmpelé nang saknjabané kuta, terus teka nggawa sapi-sapi lan kembangdigawa nang lawangé kuta. Imam lanwong pirang-pirangkuwi arep ngekèki kurban marang para rasul.

14-15 Kadung Barnabas lan rasul Paulus krungu apasing arep ditindakké karo wong-wong mau, wong-wongterus dipenging nglakoni sing kaya ngono. Rasul Pauluslan Barnabas nyuwèk-nyuwèk saliné, terus pada mblayu

Para Rasul 14:16 57 Para Rasul 14:22marani wong-wong kuwi karo ngomong banter: “Parasedulur, kenèng apa kowé kok pada nindakké sing kayangono. Awaké déwé iki lak tunggalé manungsa kayakowé kabèh. Awaké déwé iki mbréné arep nggawa kabarkabungahan bab Gusti Yésus Kristus, supaya kowé kabèhninggal brahala-brahala sing ora nyata lan pada manutmarang Gusti Allah sing urip, sing nggawé langit, bumi,segara lan sak isiné. 16 Ing jaman sing wis kliwat GustiAllah ngejarké marang para bangsa pada mlaku nurutdalané déwé-déwé. 17 Nanging Gusti Allah tansah ngé-tokké kabetyikané, awit Dèkné ngekèki udan lan panènanmarang kowé, supaya kowé bisa ketyukupan ing panganlan pada bungah.” 18 Senajan wis diomongi ngono,nanging meksa kangèlan menggak wong-wong sing padangekèki kurban marang para rasul.

19 Sangka kuta Antioki lan kuta Ikonium ènèng wongJu pada teka ngojok-ojoki wong-wong nang kono. Paulusterus dibandemi watu, terus disèrèt metu sangka kuta,ndarani dèkné wis mati. 20 Nanging kadung wong-wongsing pretyaya pada ngrubung dèkné, rasul Paulus terusngadek lan balik mlebu nang kuta menèh. Esuké rasulPaulus lan Barnabas terus budal nang kuta Dèrbé.

Rasul Paulus lan Barnabas balik nang kuta Antioki21Nang kuta Dèrbé kono rasul Paulus lan Barnabas uga

nggelarké kabar kabungahan bab Gusti Yésus Kristus lanwong okèh pada dadi muridé. Sakwisé kuwi para rasulterus balik nang kuta Listra, Ikonium lan Antioki nangbawah Pisidi. 22 Nang kuta-kuta kuwi para rasul padangantepké pengandelé sedulur-sedulur sing pretyaya,supaya pada kendel. Sedulur-sedulur pada diélingkékongkon pada mantep terus ing pretyaya. Tembungé

Para Rasul 14:23 58 Para Rasul 15:2para rasul ngéné: “Nèk awaké déwé kepéngin mlebu Kra-toné Gusti Allah, awaké déwé bakal nglakoni kasangsaranokèh.” 23 Nang saben pasamuan nang kono para ra-sul terus miji pinituwa-pinituwané pasamuan. Nganggopandonga lan pasa para pinituwa kuwi terus dipasrahkémarang Gusti Allah, sing dadi andel-andelé.

24 Sakwisé rasul Paulus lan Barnabas ndlajahi bawahPisidi, terus pada balik menèh nang bawah Pamfili.25 Nang kono para rasul nggelarké kabar kabungahannang kuta Pèrgi, terus pada budal nang kuta Atalia.26 Sangka kono para rasul terus ngabrah, balik nang kutaAntioki. Ya nang kuta Antioki kono dèkmbiyèn Paulus lanBarnabas ditetepké dadi rasul lan Gusti Allah ngétokkékabetyikané, awit miji rasul loro iki kanggo ngerjanipenggawéané Gusti sing saiki wis rampung.

27Kadung wis pada teka nang kuta Antioki rasul Pauluslan Barnabas terus nglumpukké sedulur-sedulur nangpasamuan kono, dikèki laporan bab sembarang sing wisditindakké karo Gusti Allah lantaran rasul loro iki. RasulPaulus lan Barnabas uga ngomongké enggoné Gusti Allahwis ngekèki dalan marang wong-wong sing dudu Ju bisadadi wong Kristen. 28 Para rasul terus rada suwi bebaren-gan karo sedulur-sedulur nang pasamuan kono.

15Begandringé para rasulnang kuta Yérusalèm

1 Terus ènèng wong Ju siji-loro sangka Yudéa tekanang kuta Antioki. Wong-wong iki mulang marangsedulur-sedulur Kristen nang Antioki kono, nèk ora bisaslamet nèk ora disunati miturut wèt-wèté nabi Moses.2 Piwulang kuwi marakké wong-wong sing sangka Yudéamau èngkèl-èngkèlan karo rasul Paulus lan Barnabas.

Para Rasul 15:3 59 Para Rasul 15:9Entèk-entèkané para penuntuné pasamuan terus nggawéputusan ngongkon rasul Paulus lan Barnabas lan ugasedulur siji-loro sangka pasamuan Antioki kono padabudal nang kuta Yérusalèm, supaya ngrembuk prekara ikikaro para rasul lan para pinituwa nang kana.

3Wong-wong sing dikongkon budal terus dieterké karosedulur-sedulur sangka pasamuan. Wong-wong sing bu-dal nang Yérusalèm kuwi mlakuné liwat bawah Fenisi lanSamaria. Kuwi ndadèkké bungahé sedulur-sedulur kono,awit pada dikabari nèk wong-wong sing dudu Ju padapretyaya marang Gusti Yésus. 4 Sak tekané nang kutaYérusalèm sedulur-sedulur sangka Antioki mau ditampakaro bungah karo sedulur-sedulur sangka pasamuan konolan uga para rasul lan para pinituwa. Sedulur-sedulurkongkonan sangka Antioki mau terus pada ngomongkésembarang sing ditindakké karoGusti Allah lantaran rasulPaulus lan Barnabas. 5Nanging ènèng sedulur Kristen siji-loro sangka golongané para Farisi ngadek lan ngomong:“Wong sing dudu Ju sing dadi wong Kristen kuwi kudunglakoni sunat lan netepi wèt-wèté nabi Moses!”

6 Para rasul lan para pinituwa terus pada ngrembukprekara iki. 7 Sakwisé suwi enggoné bebantahan, rasulPétrus terus ngadek lan ngomong ngéné: “Para sedulur!Kowé kabèh wis pada ngerti kepriyé enggoné Gusti Allahkawit mbiyèn wis milih aku sangka tengahmu kabèh,kongkon nggelarké kabar kabungahan bab Gusti YésusKristus marang wong-wong sing dudu Ju, supaya wong-wong kuwi uga pada krungu kabar iki lan pada pretyaya.8 Gusti Allah sing mangertèni pikirané manungsa wisnduduhké nèkDèkné gelemnampawong-wong sing duduJu, awit Dèkné ngekèki Roh Sutyi marang wong-wongkuwi, pada waé kaya enggoné Dèkné ngekèki marangawaké déwé. 9 Gusti Allah blas ora mbédak-mbédakké

Para Rasul 15:10 60 Para Rasul 15:17wong-wong sing dudu Ju karo awaké déwé. Gusti Al-lah ngresiki atiné wong-wong mau, jalaran wong-wongpada pretyaya. 10 Lah nèk ngono, kenèng apa kowé kokpada nglawan marang Gusti Allah lan arep ngebot-ebotisedulur-sedulur kuwi? Lah gèk mbah-mbahané awakédéwé lan awaké déwé waé ora kuwat nyangga momotankuwi. 11 Mbok aja kaya ngono! Awit awaké déwé padapretyaya lan dislametké jalaran sangka kawelasané GustiYésus, semono uga wong-wong sing dudu Ju kuwi!”

12Wong sing pada ngumpul nang kono meneng kabèhsak barengé ngrungokké kabar-kabar sing digawa karoBarnabas lan rasul Paulus bab mujijat-mujijat sing ditin-dakké karo Gusti Allah nang tengahé wong-wong singdudu Ju lantaran rasul loro kuwi. 13 Sakwisé kuwiYakobus terus ngomong ngéné: “Para sedulur, dirun-gokké omongku iki. 14 Sedulur Simon Pétrus wisngomongké nèk Gusti Allah enggoné nglumpukké bangsakanggo Dèkné déwé, kawit wiwitané wis ngétokké ka-betyikané lan kawelasané marang wong-wong sing duduJu. 15 Tembungé para nabi dèk mbiyèn pantyèn tyotyokkaro prekara iki. Awit wis ketulis ngéné:16 ‘Sakwisé kuwiaku bakal baliklan omahé Davedsing wis rubuharep tak dekné menèhsupaya bisa kaya mbiyèn.17Dadiné wong liyanésing dudu Jukabèh bakal nggolèki Aku,kabèh wongsing ora kenal marang Aku,sing wis tak panggil

Para Rasul 15:18 61 Para Rasul 15:25dadi wèkku.18Kuwi tembungé Gusti,sing wis nindakké kuwi mau kabèhkawit wiwitané!’ ”

19 Yakobus neruské tembungé: “Para sedulur, miturutpinemuku, ora bener nèk awaké déwé nggawé angèlésedulur-sedulur sing dudu Ju sing wis pada pretyayamarang Gusti Allah. 20 Apiké awaké déwé nulis layangwaé, diomongi supaya oramangan pangan singwis dipas-rahkémarang brahala; uga dipenging supaya oramangandagingé kéwan tekekan; dipenging mangan getih; ugakudu dipenging nindakké laku bédang. 21 Awit pendakdina sabatwèt-wèté nabiMoses kawitmbiyèn diwatyakkénang sinaguk-sinaguk nang endi waé.”

Putusané rembukané para rasul22Para rasul, para pinituwa lanparawarganépasamuan

terus nggawé putusan milih wong siji-loro sangka ten-gahé wong sing mèlu rerembukan mau, dikongkon budalnang kuta Antioki, bareng karo rasul Paulus lan Barnabas.Sing dipilih kuwi Yudas, sing uga jenengé Barsabas lanSilas. Wong loro iki diajèni tenan karo para sedulur nangpasamuan kono. 23 Wong loro iki digawani layang singisiné ngéné:

Kabar slamet sangka sedulurmu para rasul lan parapinituwa nang Yérusalèm marang sedulur-sedulurkabèh sing dudu Ju, sing manggon nang kuta Antiokilan uga nang bawah Siria lan Silisia.24Awaké déwé krungu nèk ènèng wong siji-loro sangkaYérusalèm kéné nggawé susah lan bingungmu, awitmulangi sing ora bener. Kuwi ora sangka kekarepanéawaké déwé. 25 Mulané awaké déwé terus nganakkérembukan lan miji sedulur loro dikongkon teka nangnggonmu, yakuwi sedulur Yudas lan Silas. Sedulur

Para Rasul 15:26 62 Para Rasul 15:36loro iki budal bareng karo Barnabas lan rasul Paulus.26 Sedulur loro iki ora éman nyawané kanggo nglabuhiGustiné awaké déwé Yésus Kristus. 27 Ya sedulurloro iki sing bakal ndunungké isiné layang iki marangkowé. 28 Roh Sutyi lan awaké déwé kabèh wis dadi sijiing pinemu lan awaké déwé wis nggawé putusan nèkora bakal nggawé susahmu lan ora ngebot-eboti kowéngliwati sing perlu. 29 Tegesé, kowé aja pada manganpangan sing wis disajènkémarang brahala, aja mangangetih lan aja mangan dagingé kéwan tekekan lan ugaaja pada laku bédang. Nèk kowé nyingkiri prekara-prekara kuwi, kuwi wis tyukup. Ya mung semonotembungé awaké déwé, muga-muga Gusti mberkahikowé kabèh!30 Sedulur-sedulur sing arep lunga pada pamitan terus

budal nang kuta Antioki. Nang kono sedulur-sedulursak pasamuan terus dikumpulké kabèh lan layangéterus dipasrahké. 31 Sakwisé krungu isiné layangé,sedulur-sedulur pada bungah banget, awit pada keban-gun. 32 Sedulur Yudas lan Silas, kabèh loroné nabi, teruspada mbangun sedulur-sedulur sampèk suwi, ngantepképengandelé wong-wong, supaya pada mundak kendel.33 Sakwisé nang kono rada suwi, Yudas lan Silas terusdililani mulih lan digawani kabar slamet kanggo sedulur-sedulur sing kongkonan sedulur loro iki. 34Nanging Silasmalah nang kono terus, dèkné ora mèlu balik.

35Rasul Paulus lan Barnabas terus rada suwi nang kutaAntioki kono. Bebarengan karo sedulur-sedulur okèhpara rasul iki pada nggelarké pituturé Gusti.

Rasul Paulus pisah karo Barnabas36Ora let suwi rasul Paulus ngomongmarang Barnabas:

“Hayuk awaké déwé pada niliki sedulur-sedulur nangsaben kuta sing wis dikabari pituturé Gusti karo awaké

Para Rasul 15:37 63 Para Rasul 16:5déwé, supaya ngerti kepriyé kabaré karo sedulur-sedulurkuwi.” 37 Lah Barnabas karepé ngejèk Yohanes Markus.38Nanging rasul Paulus ora gelem nèk Markus mèlu, awitdèkné tau ninggal wong loro mau nang bawah Pamfililan Markus kuwi ora temen lan ora ngréwangi tekan sakrampungé penggawéan. 39 Prekara kuwi marakké padu,sampèk entèk-entèkané rasul Paulus karo Barnabas pisah.Saiki Barnabas ngejèk Markus, terus numpak kapal budalnang pula Siprus. 40-41 Lah rasul Paulus terus ngejèk Silas.Sakwisé sedulur loro iki dipasrahké marang kabetyikanéGusti Allah terus pada budal arep ndlajahi bawah Sirialan Silisia, ngantepké pengandelé sedulur-sedulur nangpasamuan-pasamuan nang bawah kono.

16Timotius mèlu rasul Paulus lan Silas

1 Rasul Paulus uga teka nang kuta Dèrbé lan Listra.Nang kono ènèng sedulur Kristen sing jenengé Timotius.Ibuné Timotius kuwi wong Kristen sangka bangsa Ju,nanging bapaké wong Grik. 2Kabèh sedulur Kristen nangkuta Listra lan Ikonium pada ngerti nèk Timotius kuwiwong apik. 3Rasul Paulus kepéngin ngejèk Timotius mèludèkné. Lan jalaran kabèh wong Ju ngerti nèk bapakéTimotius kuwi wong Grik lan Timotius ora sunat, mulanédèkné terus nglakoni sunat. 4 Nang saben kuta singditekani, rasul Paulus ngomongké bab putusan-putusansing wis ditetepké karo para rasul lan para pinituwa nangYérusalèm lan nyuwun marang sedulur-sedulur, supayapada netepi putusan-putusan kuwi. 5 Mengkono kuwirasul Paulus ngantepké pengandelé sedulur-sedulur nangpasamuan-pasamuan lan wargané saben dina mundakterus.

Rasul Paulus diweruhi bab wong sangka Masedonia

Para Rasul 16:6 64 Para Rasul 16:146 Jalaran Roh Sutyi ora nglilani rasul Paulus sak

kantyané nggelarké kabar kabungahan bab Gusti YésusKristus nang bawah Asia Tyilik, wong telu mau terusndlajahi bawah Frigia lan Galasia. 7 Kadung tekan bawahMisia, wong-wong terus njajal arep mlebu nang bawahBitinia, nanging Rohé Gusti Yésus ora nglilani kuwi.8 Mulané wong-wong terus budal nang kuta Troas liwatbawahMisia. 9NangkutaTroas konombenginé kuwi rasulPaulus éntuk weweruh, ènèng wong sangka Masedoniangadek tyeluk-tyeluk: “Aku nyuwun kowé pada teka nangbawah Masedonia lan nulungi awaké déwé.” 10 Sakwisééntuk weweruh kuwi awaké déwé dunung nèk Gusti Allahnyeluk awaké déwé kongkon budal nang bawah Mase-donia nggelarké kabar kabungahan marang wong-wongnang kono. Awaké déwé terus tata-tata lan budal nangbawah Masedonia.

Nang kuta Filipi11 Awaké déwé terus numpak prau lunga sangka kuta

Troas arep ngabrah nang pula Samotraké. Esuké awakédéwé terus budal nang kuta Néopolis. 12 Sangka konoawaké déwé terus nuju arep nang Filipi, kuta sing ndisikdéwé nang bawah Masedonia. Kuta Filipi kuwi pangg-onané wong Rum. Awaké déwé nginep sedilut nangkono. 13 Ing dina sabat awaké déwé metu sangka kutanéarep nang pinggir laut, awit awaké déwé mikir nèk nangkono ènèng panggonan kanggo ndedonga marang GustiAllah. Awaké déwé njagong lan omong-omongan karowong wédok-wédok sing nang kono. 14 Nang tengahéwong wédok-wédok kuwi ènèng siji sing jenengé Lidia,bakul purper sangka kuta Tiatira. Lidia kuwi wong singngabekti marang Gusti Allah, mulané Gusti Allah mbukakatiné supaya dèkné gelem nampa lan pretyaya marang

Para Rasul 16:15 65 Para Rasul 16:21piwulangé rasul Paulus. 15 Lidia sak brayaté terus dibap-tis. Lidia terus nyuwun marang awaké déwé ngéné: “Nèkkowé ngandel tenan nèk aku iki wis pretyaya marangGusti, mbok hayuk pada nginep nang omahku ta.” Lanjalaran Lidia meksa marang awaké déwé, awaké déwé yaterus budal nang nggoné dèkné.

Rasul Paulus lan Silas dilebokké nang setrapan16 Ing sakwijiné dina, dongé awaké déwé budal nang

sinaguk, awaké déwé kepetuk wong wédok, wong slaf,sing dikwasani karo demit. Wong wédok iki marakkéwong-wong sing nduwé dèkné kuwi dadi sugih, jalarandèkné bisa ngomongké prekara-prekara sing bakal klakoning uripé wong. 17 Wong wédok kuwi ngetutké rasulPaulus lan awaké déwé karo bengok-bengok: “Wong-wong iki peladèné Gusti Allah sing gedé déwé kwasané.Tekanémbréné arep ngomongi kowé kepriyé bisané kowénampa keslametan!” 18 Pirang-pirang dina suwéné wongwédok mau bengok-bengok terus, marakké rasul Paulusnesu banget. Dèkné terus minger lan nundung demiténgomong: “Ing jenengé Gusti Yésus, kowé tak tundungmetu sangka wong wédok iki!” Sakwat demité metusangka wong wédok mau.

19Kadungwong-wong sing nduwéwongwédokéweruhnèk wis ora bakal éntuk bati menèh sangka wong wédokkuwi, terus pada nyekel rasul Paulus lan Silas. Wongloro iki disèrèt digawa nang lataré pasar arep dipasrahkémarang penggedéné kuta kono. 20 Kadung wis digawanang ngarepé para penggedéné kuta kono, sing nduwéslaf mau terus ngomong: “Wong loro iki wong Ju singnggawé gègèr nang kuta kéné. 21Wong loro iki mulangiadat-tata-tyara sing séjé karo pernatané awaké déwé.Awaké déwé wargané negara Rum lan ora gelem mèlu

Para Rasul 16:22 66 Para Rasul 16:33adat-adat iki!” 22 Uga wong pirang-pirang pada mèlunyalahké rasul Paulus lan Silas.

Para penggedéné kuta terus nyuwèk-nyuwèk salinérasul Paulus lan Silas terus ngongkon metyuti. 23 Sakwisékuwi wong loro mau terus dilebokké nang setrapan lansing jaga setrapan dipréntah, supaya wong loro kuwidijaga sing apik. 24 Jalaran dipréntah ngono, mulané singjaga mau nglebokké rasul Paulus lan Silas nang sèl singjeru déwé lan sikilé dipasang nang blok kayu.

25 Kadung kira-kira wis tengah wengi, Paulus lan Silasterus pada ndonga lan singi-singi memuji Gusti Allah.Wong setrapan liya-liyané pada ngrungokké. 26 Terusdadakan ènèng lindu gedé sampèk pondasiné setrapankono hoyak lan lawang-lawangé pada menga. Ranté-ranté sing dienggo ngranté wong-wong nang kono padautyul. 27Sing jaga setrapan terus tangi lan weruh lawang-lawangé setrapan pada menga. Mikiré wong-wong singdisetrap wis pada lunga kabèh. Wongé terus njikukpedangé arepmatèni dèknédéwé. 28Nanging rasul Paulusterus mbengok: “Aja matèni awakmu déwé! Awaké déwékabèh ijik nang kéné!”

29 Sing jaga mau terus njaluk dian lan mlebu nangnjero. Karo ndredek dèkné terus niba nang ngarepé rasulPaulus lan Silas. 30Sing jaga terus nggawa rasul Paulus lanSilas metu terus takon: “Bapak-bapak, apa sing kudu taklakoni supaya bisa nampa keslametan?” 31 Rasul Pauluslan Silas semaur: “PretyayaamarangGusti Yésus lan kowésak brayatmu bakal nampa keslametan!” 32 Rasul Pauluslan Silas terus ndunung-ndunungké bab pituturé GustiAllah marang sing jaga setrapan mau sak brayaté. 33 Ingwengi kuwi waé rasul Paulus lan Silas diejèk nang omahélan tatu-tatuné rasul Paulus lan Silas terus diresiki landirumati. Sakwisé kuwi sing jaga setrapan sak brayaté

Para Rasul 16:34 67 Para Rasul 17:1terus dibaptis. 34 Rasul Paulus lan Silas terus disuguhimangan. Tukang jaga setrapan mau sak brayaté janbungah tenan saiki bisa pretyaya marang Gusti Allah.

35 Ing ésuké para penggedéné negara Rum ngongkonsekaut budal nang setrapan, kongkon ngomongi nèk rasulPaulus lan Silas kudu dietokké.

36 Sing jaga setrapanmau terus ngomongi rasul Paulus:“Para penggedéné Rum ngomong nèk kowé kudu di-etokké. Ya kana mlaku sing apik-apik!”

37 Nanging rasul Paulus ngomong karo sekaut-sekautsing nggawa kabar mau: “Tanpa dikrutu awaké déwédipetyuti nang ngarepé wong okèh, lah mangka awakédéwé iki wargané negara Rum. Awaké déwé dilebokkésetrapan lan saiki dikongkon lunga meneng-menenganwaé. Ora ngono! Bèn para penggedéné Rum déwé tekangetokké awaké déwé iki!”

38 Sekaut-sekaut mau terus ngomongké kuwi marangpara penggedéné Rum. Kadung krungu nèk rasul Pauluslan Silas kuwi wargané negara Rum, para penggedé mauterus wedi banget. 39 Wong-wong iki terus gelis-gelisteka nang setrapan lan njaluk ngapura. Sakwisé kuwipara penggedé terus nuntun rasul Paulus lan Silas metusangka setrapan lan nyuwun marang wong loro mausupaya lunga sangka kuta kono. 40 Rasul Paulus lan Silasterus marani omahé Lidia. Nang kono pada ketemu karosedulur-sedulur liyané. Sakwisé mulangi lan ngantepképengandelé sedulur-sedulur nang kono, rasul Paulus lanSilas terus lunga sangka kono.

17Nang kuta Tèsalonika

1 Rasul Paulus lan Silas terus liwat kuta Amfipolislan kuta Apolonia tekan kuta Tèsalonika. Nang kono

Para Rasul 17:2 68 Para Rasul 17:10ènèng sinaguk. 2 Kaya sak lumrahé rasul Paulus terusmlebu mbrono mèlu kumpulan. Sampèk telung sabatterus-terusan rasul Paulus tukar pikiran karo warganésinaguk kono bab ayat-ayaté Kitab Sutyi. 3 Rasul Paulusndunung-ndunungké ayat-ayat mau lan mbuktèkké nèkKristus kudu nandang sangsara lan ditangèkké sangkapati. Dèkné ngomong ngéné: “Gusti Yésus iki sing takkabarké marang kowé, Dèkné sing dadi Kristus.” 4 Enèngwong siji-loro sing pretyaya, terus pada mèlu karo rasulPaulus lan Silas; semono uga okèh wong Grik sing maunémèlu agama Ju, malah okèh wong wédok, wong gedé-gedé, sing uga pada pretyaya.

5 Weruh wong okèh dadi wong Kristen wong-wongJu terus pada panas atiné. Terus nglumpukké wong-wong nakal kongkon nggawé gègèran, marakké sak kutakabèh ramé gègèran. Wong-wong terus mlebu om-ahé Jason nggolèki rasul Paulus lan Silas, arep digawanang ngarepé kumpulané warga kuta. 6-7 Kadung rasulPaulus lan Silas ora ketemu, wong-wong terus nyèrètJason lan wong pretyaya siji-loro, digawa nang ngarepépenggedéné kuta kono karo ngomong: “Wong-wong kuwinang endiwaé nggawé rétyok lan saiki nang kéné ditampakaro Jason. Wong-wong kuwi nerak wèt-wèté ratunéRum, awit ngomong nèk ènèng ratu liyané sing jenengéYésus.” 8 Tembung kuwi nggawé gègèré wong okèh lanuga para penggedéné kuta. 9 Para penggedé mau terusnjaluk bayaran duwit marang Jason lan kantya-kantyané.Sakwisé dibayar, Jason lan liyané terus dietyulké.

Nang kuta Béréa10 Ing mbenginé kuwi sedulur-sedulur pada ngongkon

rasul Paulus lan Silas lunga nang kuta Béréa. Sak tekanénang Béréa rasul Paulus lan Silas terus nggolèki sinaguk.

Para Rasul 17:11 69 Para Rasul 17:1811 Wong-wong Ju nang kuta kono luwih gemati tenim-bang wong Tèsalonika. Wong-wong Ju nang kuta Béréakono pada seneng ngrungokké piwulang sing digelarkékaro rasul Paulus lan Silas. Saben dina wong-wongiki pada matya Kitab Sutyi, kepéngin ngerti piwulangérasul Paulus kuwi bener apa ora. 12 Ing sak tengahéwong-wong kono okèh sing pada pretyaya lan okèh wonggedé sangka bangsa Grik, lanang lan wédok, dadi wongKristen. 13 Nanging wong Ju nang kuta Tèsalonika padakrungu nèk rasul Paulus lan Silas nggelarké pituturéGusti Allah nang kuta Béréa, terus pada mbrono, ngojok-ojoki lan ngobong-obongi atiné wong okèh sing ngumpulnang kono. 14 Mulané sedulur-sedulur terus gelis-gelisngongkon rasul Paulus nang pinggir laut, arep digawanang kuta Aténe, nanging Timotius lan Silas ditinggalnang Béréa. 15 Kadung wis tekan kuta Aténe, sedulur-sedulur sing ngeterké rasul Paulus terus balik menèhnang Béréa. Rasul Paulus nyuwun sedulur-sedulur ikikongkon ngomongi Silas lan Timotius, supaya ndangnusul dèkné.

Nang kuta Aténe16Rasul Paulus saiki ngentèni tekané Silas lan Timotius.

Nang kuta Aténe kono dèkné sedi tenan weruh retya-retya brahala pirang-pirang, sasaté ngebeki panggonankono. 17 Nang sinaguk rasul Paulus omong-omongankaro wong Ju lan wong-wong sing dudu Ju, nanging mèluagama Ju. Saben dina dèkné ya ngono kuwi nang latarépasar, karo sapa waé sing liwat kono. 18 Enèng filosofsangka golongan Epikuri lan Stoiki sing pada bantah-bantahan karo rasul Paulus. Enèng sing ngomong: “Apata sing diomongké karo tukang ngobrol kuwi?”

Para Rasul 17:19 70 Para Rasul 17:27Enèng menèh sing ngomong: “Wong kuwi mesti

mulangké bab déwa-déwa sing anyar!” Wong-wongngomong ngono kuwi, jalaran rasul Paulus nggelarké babGusti Yésus lan tanginé sangka pati. 19 Rasul Paulusterus diejèk nang panggonan kumpulané para filosof,panggonan sing jenengé Eropakus. Wong-wongngomongngéné: “Awaké déwé kepéngin ngerti bab piwulang singanyar sing mbok wulangké iki. 20 Awit ènèng prekara-prekara sing anyar kanggo awaké déwé, mulané awakédéwé kepéngin ngerti.” 21Wong Aténe lan bangsa liyanésing manggon nang kuta kono kuwi dina-dinané namungseneng ngrungokké lan ngrembuk bab prekara-prekarasing anyar.

22 Rasul Paulus terus ngadek nang ngarepé Eropakuskono terus ngomong: “Para sedulur nang Aténe! Akunitèni sangka werna-werna prekara nèk kowé kuwi wongagama. 23 Awit dongé aku mlaku-mlaku nang kuta, akuweruh nang sak tengahé panggonan sembayang ènèngaltar sing tulisané ngéné: ‘Kanggo gusti allah sing awakédéwé ora kenal’. Ya bab Gusti Allah sing mbok sembahitanpa kowé kenal iki aku ngabarké marang kowé. 24 YaGusti Allah iki sing nggawé jagat sak isiné. Lan ya GustiAllah iki Gusti Allahé langit lan bumi. Gusti Allah iki oramanggon nang omah gawéané manungsa. 25 Gusti Allahiki ya ora mbutuhké sesajèn apa waé sangka manungsa,kaya Dèkné kekurangan apa-apa waé. Malah Dèkné singngekèki ambekan lanurip; Dèkné singngekèki sembarangmarang manungsa. 26 Sangka wong siji Gusti Allah wisndadèkké bangsa-bangsa, supaya padamanggonnang sakjembaré bumi kéné. Ya Gusti Allah iki singwis kawitwiwi-tané ngarani waktuné lan watesé panggonan-panggonankanggo manungsa. 27Gusti Allah enggoné nindakké kuwikabèh, supaya manungsa pada nggolèki Dèkné lan beja

Para Rasul 17:28 71 Para Rasul 17:34

tenan nèk bisa ketemu karo Dèkné. Awit sakjané GustiAllah kuwi ora adoh karo awaké déwé. 28 Enèng sing taungomong:‘Jalaran sangka pangwasané Gusti Allahawaké déwé uriplan awaké déwé manggoning donya iki.’Kaya sing wis diomongké karo para tukang tulis sangkatengahmu:‘Awaké déwé ugaturunan sangka Gusti Allah.’29 Lan jalaran awaké déwé iki anaké Gusti Allah, mulanéya ora bener nèk awaké déwé nganggep nèk Gusti Allahkuwi kétoké kaya retya gawéan emas, selaka apa watu,manut pikirané lan kapinterané manungsa. 30Gusti Allahora mikirké jamané mauné, dongé manungsa ora kenalmarang Dèkné, ora, nanging saiki Gusti Allah ngabarkénèk kabèh manungsa kudu ninggal klakuan sing ala lannurut Dèkné. 31 Awit Gusti Allah wis netepké dina eng-goné Dèkné arep ngrutu jagat; Dèkné wis miji wong sijising bakal nindakké kuwi. Mulané, kanggombuktèkké ikiGusti Allah wis nangèké wong iki sangka pati.”

32 Sakwisé wong-wong mau krungu rasul Paulusngomongké bab tanginé wong mati, terus ènèng singpada ngguyu tembungé rasul Paulus mau, ènèng singngomong ngéné: “Suk-suk waé aku arep ngrungokkémenèh.” 33 Rasul Paulus terus lunga sangka Eropakuskono. 34 Nanging ènèng wong siji-loro sing pretyayalan mèlu rasul Paulus, kayadéné Dionisius, tukang pikirnang Eropakus kono, uga ènèngwongwédok sing jenengéDamaris lan liya-liyané menèh.

Para Rasul 18:1 72 Para Rasul 18:818

Rasul Paulus nang kuta Korinta1 Sakwisé kuwi rasul Paulus terus lunga sangka kuta

Aténe budal nang kuta Korinta. 2Nang Korinta kono rasulPaulus kepetuk karo wong Ju sing jenengé Akwila, wongsangka kuta Pontus. Akwila durung suwi teka sangkanegara Itali karo bojoné sing jenengé Priskila. Tekanénang kuta Korinta kono, jalaran ratuné Rum sing jenengéKlaudius, ngusir wong Ju kabèh kongkon lunga sangkakuta Rum. 3 Rasul Paulus terus nggolèki omahé AkwilalanPriskila terusmanggonkarobrayat kuwi lannyambut-gawé bebarengan karo wong-wong kuwi, awit kerjananétunggalé, yakuwi nggawèni omah lulang. 4 Saben dinasabat rasul Paulus nggelarké pituturé Gusti nang sinaguk,tujuané ndunung-ndunungké marang wong-wong Ju lanGrik, supaya pada pretyaya marang Gusti Yésus Kristus.

5 Sakwisé Silas lan Timotius teka sangka Masedonia,rasul Paulus terus namung merlokké nggelarké kabarkabungahané Gusti Yésus Kristus, ndunungké marangwong Ju, nèk Gusti Yésus kuwi Kristus. 6 Nanging wong-wong malah pada nampik lan ngolok-olok, mulané ra-sul Paulus terus ngebutké lemahé sangka saliné karongomong: “Nèk kowé kenèng sangsara, kuwi ya salahmudéwé. Aku ora nduwé salah apa-apa marang kowé. Wiwitsaiki aku arep marani wong liya-liya bangsa.” 7 Wong-wong mau terus ditinggal lunga karo rasul Paulus. Dèknéterus mondok nang omahé wong sing dudu Ju sing je-nengé Titius Yustus. Wong iki mèlu agama Ju lan omahénang jèjèré sinaguk. 8 Penggedéné sinaguk sing jenengéKrispus sak brayaté uga pada pretyaya marang GustiYésus. Uga wong liya-liyané menèh nang Korinta konopada ngrungokké kabar kabungahan sing digelarké karo

Para Rasul 18:9 73 Para Rasul 18:17rasul Paulus lan wong-wong kuwi pada pretyaya marangGusti Yésus. Wong-wong sing pretyaya mau terus padadibaptis.

9 Ing sakwijiné wengi Gusti Allah ngomong marangrasul Paulus ing njeroné weweruh. Tembungé ngéné:“Paulus, aja wedi! Diteruské enggonmu nggelarké kabarkabungahan lan aja mandek, awit Aku ngréwangi kowé.10Nang kuta kéné okèhwong sing bakal dadi umatku, mu-lané aja wedi, awit ora ènèng wong sing bakal nggawé alamarang kowé.” 11Mulané rasul Paulus enggoné manggonnang kuta kono ya sampèk setaun setengah suwéné, karomulangi wong-wong bab pituturé Gusti Allah.

12 Nanging kadung Galio dadi gramang nang distrikAkaya, wong Ju terus ngroyok rasul Paulus. RasulPaulus dityekel terus digawanangngarepé kantor kruton.13 Wong-wong ngelahké rasul Paulus ngomong ngéné:“Wong iki ngejèkwong okèhnyembahmarangGusti Allahnganggo patrap sing séjé karo pernatané agamané awakédéwé.”

14 Kadung rasul Paulus ijik arep nyauri kelahan mau,gramang Galio terus ngomong ngénémarangwong-wongJu kuwi: “Kowé wong Ju, nèk wong iki nerak pernatanénegara apa nglakoni salah sing gedé, pantyèn bener akunampa kelahanmu. 15 Nanging prekara sing marakképadu iku lak bab tembung lan jeneng lan prekara-prekarabab pernatan-pernatan agamamu déwé. Prekara kayangono kuwi kudu mbok urusi déwé. Aku emoh nge-tokké tembung bab kuwi!” 16 Wong-wong Ju mau terusdikongkon metu kabèh. 17 Sakwisé kuwi wong-wongterus nyekel Sostenès, penggedéné sinaguk kono. Wongédigebuki nang ngarepé kruton kono. Nanging gramangGalio ora ngrèwès blas.

Para Rasul 18:18 74 Para Rasul 18:26Rasul Paulus mulihnang kuta Antioki

18 Rasul Paulus ijik rada suwi menèh nang Korintakono. Sakwisé kuwi dèkné terus lunga sangka kono,numpak kapal karo Priskila lan Akwila, budal nang bawahSiria. Sakdurungé budal rasul Paulus nyukur rambuténang kuta Kèngkréa, kanggo netepi janjiné. 19 Kadungtekan kuta Efése, rasul Paulus terus ninggal Priskila lanAkwila, terus mlebu nang sinaguk lan ngomongké babpituturé Gusti marang wong-wong Ju. 20 Wong-wongkuwi nyuwun marang rasul Paulus, supaya rada suwinang kono, nanging dèkné ora bisa. 21 Mulané rasulPaulus ngomong: “Nèk Gusti Allah nglilani, suk menèhaku balik mbréné.” Rasul Paulus terus lunga sangka kutaEfése.

22 Tekan kuta Sésaréa rasul Paulus mlaku terus, bu-dal nang kuta Yérusalèm, arep niliki pasamuan nangkono. Sakwisé kuwi dèkné terus budal nang kuta Antioki.23Rasul Paulus ora suwi nang kuta Antioki kono, nangingdèkné terus lunga turut bawah Galasia lan Frigia, tujuanéngantepké pengandelé sedulur-sedulur tunggal pretyayanang kono.

Apolos nang kuta Efése lan Korinta24 Nang kuta Efése ènèng wong Ju teka sing jenengé

Apolos, lairan sangka kuta Alèksandria. Apolos kuwiwong sing bisa nggelarké pituturé Gusti lan dèkné ya jerupangertiné babKitab Sutyi. 25Apoloswis nampapiwulangbab dalané Gusti, mulané dèkné bisa mulangké bab GustiYésus karo ati sing semanget, senajan dèkné namungngerti bab baptisané Yohanes Pembaptis. 26 Uga nangsinaguk Apolos mulangi karo kendel. Kadung Priskila lanAkwila krungu piwulangé, Apolos terus diampirké nang

Para Rasul 18:27 75 Para Rasul 19:6omahé, supaya bisa didunung-dunungké sing tyeta babpiwulang Kristen sak kabèhé. 27 Sakwisé kuwi Apoloskepéngin budal nang bawah Akaya. Sedulur-sedulurKristen nang Efése kono pada bungah karo pikiran kuwi,mulané terus nggawani layang, supaya sedulur-sedulurnang bawah Akaya kono pada nampa Apolos sing apik.Kadung teka nang Akaya, Apolos bisa ngantepké pen-gandelé sedulur-sedulur nang kono, jalaran sangka ka-betyikané Gusti Allah. 28Nang sak tengahé wong pirang-pirang Apolos bantah-bantahan karo wong-wong Ju lanndunung-ndunungké sangka Kitab Sutyi, nèk Gusti Yésuskuwi Kristus.

19Rasul Paulus nang kuta Efése

1 Suwéné Apolos ijik nang kuta Korinta, rasul Paulusndlajahi panggonan-panggonan sing adoh kuta, sampèkterus tekan kuta Efése. Nang kono rasul Paulus kepetukkaro wong Kristen siji-loro. 2 Wong-wong Kristen mauditakoni: “Apa kowé wis nampa Roh Sutyi dongé kowédibaptis?”

Saurané wong-wong mau: “Apa kuwi? Awaké déwédurung tau krungu bab Roh Sutyi!”

3Lah rasul Paulus terus takon: “Lo, lah nèk ngono kowédibaptis karo baptisan apa?”

Wong-wong semaur: “Karo baptisané Yohanes.”4 Rasul Paulus terus ndunungké: “Baptisané Yohanes

kuwi baptisané wong-wong sing pada ninggal urip dosa.Yohanes mulangi wong-wong, supaya pada pretyayamarang Gusti Yésus, sing tekané sak mburiné dèkné.”

5 Sakwisé krungu kuwi, wong-wong mau terus padanjaluk dibaptis ing jenengé Gusti Yésus. 6 Rasul Paulusterus numpangi tangan ndongakké wong-wong mau,

Para Rasul 19:7 76 Para Rasul 19:15terus sakwat wong-wong dikwasani karo Roh Sutyi, teruspada ngetokké basa kasukman lan uga ngetokké tem-bungé Gusti Allah nganggo basa sing lumrah. 7 Wong-wong mau kabèhé ènèng wong rolas.

8 Telung sasi suwéné rasul Paulus mulangi karo kendelnang sinaguk, tukar-pikiran karo wong-wong Ju lanndunung-ndunungké wong-wong bab Kratoné Gusti Al-lah. 9 Nanging ènèng wong siji-loro sing wangkal oragelem pretyaya. Wong-wong kuwi malah ngolok-olokpiwulang Kristen nang ngarepé wong okèh. Mulanéwong-wong kuwi terus ditinggal lunga karo rasul Paulus.Wong sing pada pretyaya terus dikumpulké lan sabendina rasul Paulus mulang nang panggonan sing lumrahédienggo mulang karo Tiranus. 10 Rong taun suwéné rasulPaulus mulang ngono. Dadiné wong-wong sing manggonnangbawahAsia, yawong Ju lanwongbangsa liyané, padakrungu pituturé Gusti Allah.

Lelakoné anak-anaké Sekéfa11 Gusti Allah nindakké mujijat-mujijat sing nggu-

munké banget lantaran rasul Paulus. 12 Sampèk katyuapa suwèkané sandangan lungsuran sing dienggo, nèkditumpangké wong lara wongé bisa mari lan demit-demitmbarang ya pada metu sangka wong lara mau. 13 Lahnang kono ènèng wong Ju siji-loro sing mlaku-mlakunambani wong-wong sing kelebon demit. Wong-wongkuwi pada njajal ngetokké demit nganggo jenengé GustiYésus, ngomong ngéné: “Aku nundung kowé ing jenengéYésus sing dikabarké karo Paulus!” 14 Sing nindakké kayangono wong pitu, kabèh anaké Imam Gedé sing jenengéSekéfa.

15Nanging demit-demit mau malah pada semaur: “Yé-sus aku kenal, Paulus aku ya kenal, nanging kowé kuwisapa?”

Para Rasul 19:16 77 Para Rasul 19:2516 Wong sing kelebon demit terus nubruk wong pitu

mau sak kuwaté, sampèk pada kalah kabèh lan kudumblayu sangka omah kono, awaké wuda lan dèdèl-duwèl.17 Wong-wong Ju nang kuta Efése kono lan uga wong-wong bangsa liya singmèlu agama Ju pada krungu lelakonmau terus padawedi banget. Lantaran kuwi jenengéGustiYésus mundak kesuwur lan diajèni. 18 Okèh wong singwis pretyaya pada teka lan ngakoni nang ngarepé wongokèh bab barang sing ala sing dilakoni. 19 Okèh wongpretyaya sing mbiyèné nindakké penggawé pepetengpada nglumpukké buku-bukuné dadi siji, terus diobongnang ngarepé wong okèh. Ajiné buku-buku mau diitungsampèk ènèng pirang-pirang atus èwu duwit. 20 Lelakon-lelakon kuwi mau marakké pituturé Gusti Allah tambahsumebar lan kétok kwasané.

Gègèran nang kuta Efése21 Sakwisé lelakon kuwi mau kabèh, rasul Paulus terus

nggawé putusan arep nang Yérusalèm, liwat Masedonialan Akaya. Dèkné ngomong: “Nèk aku wis rana, aku terusarep nang kuta Rum.” 22 Rasul Paulus terus ngongkonkantyané loro budal ndisik nang Masedonia, yakuwi Tim-otius lan Erastus. Rasul Paulus déwé kèri nang bawahAsiasak untara.

23 Ya ing wayah kuwi ènèng gègèran gedé nang kutaEfése, jalaran sangkamundaképiwulangbabdalanéGusti.24Awit ènèng sakwijiné kemasan sing jenengé Demitrius,sing kerjanané nggawèni tèmpel-tèmpelan tyilik, nirutèmpelé déwi Diana. Dagangané Demitrius mau nekakkérejeki okèh kanggo wong-wong sing kerjanané uga ng-gawé tèmpel-tèmpelan kuwi. 25 Mulané Demitrius mauterus nglumpukké wong-wong kabèh sing tunggal ker-janan kuwi, terus ngomong ngéné: “Para kantya kabèh,kowé ngerti déwé nèk rejekiné awaké déwé metuné

Para Rasul 19:26 78 Para Rasul 19:35sangka kerjanané awaké déwé iki. 26 Lah saiki, dipikirdéwé apa sing ditindakké karo Paulus. Dèkné ngomongnèk déwa-déwa sing digawé karo tangané manungsa oratenan. Paulus malah bisa narik wong pirang-pirang, oranamungnang kuta Efésewaé, nangingugamèh sak bawahAsia kabèh. 27 Mengkono kuwi ora namung kerjananéawaké déwé mundur, nanging uga wong-wong ora bakalnggatèkké menèh marang tèmpelé Déwi Gedé Diana.Karomenèh, Déwi Gedé Diana, sing disembahwong kabèhsak bawah Asia lan sak jagat kabèh, ora bakal disembahmenèh, jalaran ilang apiké.”

28 Sakwisé krungu tembung kuwi mau, wong-wongterus pada nesu kabèh, terus bengok-bengok: “Gedébanget Déwi Diana, sembahané wong Efése!” 29 Sak kutaterus gègèr. Wong-wong terus nyekel Gayus lan Aris-tarkus, kantya-kantyané rasul Paulus sangka Masedonia.Wong loro mau terus disèrèt nang alun-alun. 30 RasulPaulus mbarang arep mbrono, nanging dipenggak karopara sedulur Kristen nang kono. 31Para penggedéné kutakono, sing wis dadi kantyané rasul Paulus, uga ngomongi,supaya rasul Paulus dipenging mbrono. 32 Nang kumpu-lané wong okèh kuwi terus rusu banget, ènèng singngomong ngéné, ènèng sing ngomong ngono, ramébanget, awit okèh wong sing ora ngerti apa jalarané padamèlu teka mbrono. 33 Saiki ènèng wong sing jenengéAlèksander, dèkné dikongkon maju nang ngarepé wong-wong mau kongkon ngomong. Alèksander terus ngung-gahké tangané ngongkon wong-wong pada meneng, awitdèkné arep ngekèki kateranganmarang wong-wongmau.34 Nanging kadung weruh nèk Alèksander kuwi wong Ju,wong-wong mau bengok-bengok terus sampèk rong jamsuwéné: “Gedé banget Déwi Diana, sembahané Efése!”

35 Entèk-entèké sèkrètarisé kuta kono bisa nentremké

Para Rasul 19:36 79 Para Rasul 20:2wong-wong mau. Dèkné ngomong ngéné: “Para sedulur,warga kuta Efése! Kabèh wong wis ngerti nèk kuta Efésekuwi wis dipasrahi ngurusi tèmpelé Déwi Gedé Diana lanuga ngurusi retya sutyi sing tiba sangka langit. 36 Takkira ora ènèng wong sing bisa ngomong nèk ora ngono.Mulané aku nyuwun marang kowé kabèh, supaya padameneng lan aja grusa-grusu nindakké sing ora-ora. 37 Lahkowé pada nggawa wong-wong iki mbréné, lah mangkawong-wong iki ora nyolong apa-apa sangka tèmpel lanuga ora ngolok-olok marang Déwi Gedé, sesembahanéawaké déwé. 38Nèk Demitrius lan kantya-kantyané padanduwé kelahan apa arep nyalahké sapa waé, iku apik,nanging kelahané kudu digawa nang kruton. Kanggoprekara-prekara kaya ngono kuwi wis ènèng dinanédéwé-déwé. 39 Nanging nèk ènèng prekara liyané singkudu dirembuk, iku kudu diurus karo kumpulané wakilrayat miturut wèté negara. 40Awit, apa sing mbok lakoniing dina iki kenèng diarani gègèran sing ora apik. Lahsakjané ora ènèng jalarané blas kanggo gègèran kayangéné iki.” 41 Sakwisé ngomong ngono kuwi kumpulanéwong okèh mau terus ditutup.

20Rasul Paulus lunga nang bawahMasedonia lan negara Grik

1 Kadung nang kuta Efése wis tentrem menèh, ra-sul Paulus terus ngumpulké sedulur-sedulur sangkapasamuan kono. Rasul Paulus ngekèki pitutur okèhkanggo ngantepké pengandelé sedulur-sedulur teruspamitan arep budal nang Masedonia. 2Rasul Paulus terusndlajahi panggonan-panggonan turut Masedonia kabèhkaro mituturi sedulur-sedulur sing nang kono. SangkaMasedonia rasul Paulus terus budal nang negara Grik.

Para Rasul 20:3 80 Para Rasul 20:123 Sakwisé nang kono telung sasi rasul Paulus terus tata-tata arep nang Siria. Lah kok terus dadakan krungu nèkwong Ju pada nggawé rantyaman arep matèni dèkné.Mulané rasul Paulus arep balik metu Masedonia waé.4 Rasul Paulus lungané dikantyani karo Sopatèr, anakéPirus, wong sangka kuta Béréa. Sing mèlu uga Aristarkuslan Sekundus sangka kuta Tèsalonika, Gayus sangka kutaDèrbé, Timotius lan wong loro liyané sangka bawah Asia,yakuwi Tikikus lan Trofimus. 5 Wong-wong mau padabudal ndisik lan arep ngentèni awaké déwé nang kutaTroas. 6Sak rampungé riyaya Roti tanpa Ragi awaké déwénumpak prau sangka kuta Filipi. Let nem dina awakédéwé ketemu karo para sedulur mau nang kuta Troas.Awaké déwé terus nang kono seminggu suwéné.

Nang kuta Troas7 Ing dina minggu awaké déwé ngumpul mangan be-

barengan. Jalaran rasul Paulus ésuké arep lunga, mulanédèkné mituturi sampèk tengah wengi. 8 Nang kamarnduwur sing dienggo kumpulan awaké déwé ijik ènènglampuné siji-loro murup. 9 Lah ènèng sakwijiné botyahenom, jenengé Etikus, njagong nang jendéla. Jalaranrasul Paulus sing nggawa pitutur suwi banget tanpa lèrèn,botyah enom mau ora kuwat melèk terus keturon nangjendéla sampèk tiba, telung anda duwuré. Kadung di-junjung botyahé wis mati. 10 Rasul Paulus terus medun,ngrungkepi botyahé terus dirangkul karo ngomong: “Ajapada wedi, botyahé ijik urip!” 11 Sakwisé kuwi rasulPaulus terus balik menèh munggah lan mangan be-barengan. Kadung wis rampung mangan, rasul Paulusneruské enggoné nggawa pitutur, sampèk srengéngénjedul. Dèkné terus budal. 12 Wong-wong pada bungahnèk Etikus ora sida mati. Botyahé terus dieterké mulih.

Para Rasul 20:13 81 Para Rasul 20:21Sangka kuta Troas budalnang kuta Milétus

13 Awaké déwé terus ndisiki numpak prau budal nangkuta Asus. Nang Asus rasul Paulus arep mèlu numpakprauné. Rasul Paulus ngongkon awaké déwé budal ndisik,jalaran dèkné sing budal nang Asus arep mlaku waé.14 Kadung wis tekan Asus rasul Paulus terus numpakkapalé. Awaké déwé terus karo kapalé budal nang kutaMitiléné. 15 Sangka kana awaké déwé terus numpak praumenèh lan ésuké tekan ngarepé pula Kios. Liyané dinaawaké déwé terus ngabrah nang pula Samos lan let sedinamenèh awaké déwé tekan kuta Milétus. 16Rasul Paulus yawis mikir nèk ora arep mampir nang kuta Efése, supayaora kesuwèn nang Asia lan ndang bisa tekan Yérusalèm,nèk bisa sakdurungé riyaya Pantékosta.

Rasul Paulus pamitan marang pinituwané pasamuan Efése17Mulané sangkaMilétus kono rasul Paulus kongkonan

wong ngabari sedulur-sedulur nang kuta Efése, supayapada ngumpulké para pinituwané pasamuan nang Milé-tus. 18 Sakwisé para pinituwa mau teka, rasul Paulusterus ngekèki pitutur ngéné: “Para sedulur, kowé weruhdéwé enggonku bebarengan karo kowé suwéné aku nangtengahmu, wiwit aku teka nang bawah Asia. 19 Enggonkungladèni Gusti ya tak lakoni karo andap-asor lan takréwangi nangis-nangis lan ngalami kasangsaran, jalaransangka panganiaya sing metu sangka para wong Ju.20 Senajan ngono aku ora tau mangkir nindakké apa waésing betyik kanggo kowé. Kabèh wis tak omongké lantak wulangké marang kowé, ya nang ngarepé wong okèh,ya nang kumpulan nang omah-omahmu. 21 Ya wong Ju,ya wong sing dudu Ju tansah tak élingké, supaya padaninggal klakuan ala lan pada pretyaya lanmasrahké uripé

Para Rasul 20:22 82 Para Rasul 20:33marang Gusti Yésus Kristus. 22 Lah saiki, manut karepéRoh Sutyi, aku kudu lunga nang Yérusalèm. Aku orangerti apa sing bakal tak alami nang kana. 23Aku namungngerti nèk Roh Sutyi wis ngélingkémarang aku, nèk nangsaben kuta aku bakal nandang werna-werna sangsara lanaku bakal disetrap. 24 Senajan ngono aku ora perdulibab uripku, janji aku bisa neruské penggawéanku lanngrampungké kuwajiban sing wis dipasrahkémarang akukaro Gusti Yésus, yakuwi, nggelarké kabar kabungahanbab kabetyikané Gusti Allah.

25 “Nang tengahmu aku ya wis ngabarké bab KratonéGusti Allah. Saiki aku krasa nèk aku ora bakal kepetukmenèh karo kowé kabèh. 26 Mulané saiki aku ngomongsak beneré marang kowé: nèk nang tengahmu ènèngwong kesasar, kuwi dudu salahku. 27 Awit enggonkumulangi kowé bab kekarepané Gusti Allah ya wis sakgenepé. 28Mulané, pada ngati-ati marang awakmu déwélan marang wong-wong sing dipasrahké marang kowékaro Roh Sutyi. Sedulur-sedulur nang pasamuané GustiAllah pada dituntun, awit wis dilabuhi mati karo GustiYésus déwé. 29 Aku ngerti nèk sakwisé aku lunga bakalènèng asu galak okèh sing teka nang tengahmu lan orabakal ngéman marang wedus-wedus mau. 30Malah bakalènèng wantyiné nang tengahmu déwé bakal ènèng wongsiji-loro sing bakal nyimpang sangka piwulang sing benerlan nyasarké pasamuan. 31 Mulané para sedulur, padasing ati-ati tenan lan pada élinga nèk sampèk telung taunsuwéné aku wis mulangi kowé siji-siji, awan-wengi oralèrèn karo ngetokké eluh.

32 “Lah saiki kowé tak pasrahké marang kabetyikanéGusti Allah. Dèkné nduwé kwasa bisa ngantepké pen-gandelmu lan ngekèki berkah sing wis dityawiské kanggopara umaté. 33 Aku ora tau kepéngin nampa banda

Para Rasul 20:34 83 Para Rasul 21:4apa sandangan sangka sapa waé. 34 Kowé pada weruhdéwé enggonkunggolèk pangannganggo tanganku déwé,kanggo nyukupi kabutuhanku lan kabutuhané kantya-kantyaku. 35 Aku wis nduduhké marang kowé nganggopatrap werna-werna, nèk enggoné awaké déwé mulangmarang wong sing ora nduwé lan wong sing kesusahankuwi kudu karo nyambutgawé sing abot. Pada élingmarang tembungé Gusti Yésus: ‘Pawèh luwih apik tenim-bang nampa.’ ”

36 Sakwisé rampung mituturi wong-wong mau, rasulPaulus terus sedeku bebarengan karo sedulur-sedulurkabèh terus pada ndonga. 37 Sedulur-sedulur pada nangiskabèh, terus pada ngrangkuli rasul Paulus lan diambungibolak-balik. 38 Kabèh pada susah, malah-malah jalaranrasul Paulus ngomong nèk ora bakal kepetuk menèh.Wong-wong terus ngeterké rasul Paulus tekan prauné.

21Rasul Paulus budal

nang kuta Yérusalèm1 Sakwisé awaké déwé pamitan karo para pinituwané

pasamuan nang kuta Efése, awaké déwé terus ngabrahnang pula Kos. Esuké awaké déwé terus tekan pulaRodos. Sangka kono awaké déwé terus nang kuta Patara.2 Nang kuta Patara kono ènèng kapal sing arep budalnang bawah Fenisia. Awaké déwé mlebu kapal kuwiterus budal. 3 Sakwisé awaké déwé weruh pula Siprus,awaké déwé terus mlaku ngidul nganti tekan bawah Siria.Nang kuta Tirus awaké déwé terus medun, awit nangkono kapalé kudu ngedunké momotané. 4 Nang kuta

Para Rasul 21:5 84 Para Rasul 21:13Tirus kono awaké déwé kepetuk karo sedulur Kristen siji-loro. Awaké déwé terus nginep nang omahé sedulur-sedulur kuwi nganti seminggu suwéné. Nang kono RohSutyi ngekèki kaweruh marang sedulur-sedulur, teruspada menging rasul Paulus, supaya ora budal nang kutaYérusalèm. 5 Nanging kadung wis tekan wayahé awakédéwé ya terus budal. Para sedulur mau kabèh, sak anak-bojoné, ngeterké awaké déwé nganti tekan njabané kuta.Nang pinggir laut kono awaké déwé terus sedeku lanndedonga. 6 Sakwisé pamitan awaké déwé terus mlebukapalé lan sedulur-sedulur mau terus pada mulih.

7Awaké déwé terus budal nang kuta Pétolémais. Nangkono awaké déwéniliki sedulur-sedulur Kristen sing nangkono lan nginep sewengi. 8 Esuké awaké déwé budalmenèh terus tekan kuta Sésaréa. Nang kono awakédéwé nginep nang omahé Filipus sing tukang ngge-larké pituturé Gusti. Filipus kuwi tunggalé karo sedulurpitu sing mbiyèn dipilih dadi peladèné pasamuan nangYérusalèm. 9 Filipus kuwi nduwé anak prawan papat singnduwèni kapinteran bisa ngetokké tembung-tembungsangka Gusti. 10 Sakwisé awaké déwé nang kono ènèngseminggu, terus ènèng nabi teka sangka Yudéa, jenengéAkabus. 11 Akabus mau marani awaké déwé terus njikuksabuké rasul Paulus. Sabuk mau dienggo nalèni sikil lantangané dèkné déwé terus ngomong: “Iki tembungé RohSutyi: wong sing nduwé sabuk iki bakal dibanda ngéné ikikaro wong-wong Ju nang Yérusalèm lan wong kuwi bakaldipasrahké marang bangsa liya.”

12 Kadung krungu kuwi, awaké déwé lan uga sedulur-sedulur kabèh terus ngomongi rasul Paulus, supaya orabudal nang Yérusalèm waé. 13 Nanging rasul Paulussemaur ngéné: “Kenèng apa kowé kok pada nangis lanngalang-alangi aku. Aku ora namung saguh dibanda

Para Rasul 21:14 85 Para Rasul 21:23-24nang Yérusalèm, nanging senajana kudu mati aku saguhnglakoni kanggo Gusti Yésus.”

14 Awaké déwé wis ora bisa ngendek rasul Paulus,mulané awakédéwéyamungnégakkéwaé karongomong:“Muga karepé Gusti Allah keturutan.”

15 Kadung wis tekan wantyiné, awaké déwé terus tata-tata, terus budal nang Yérusalèm. 16 Sedulur Kristensiji-loro sangka kuta Sésaréa mèlu ngeterké awaké déwénang omahéManason, awit awaké déwé arepnginepnangkono. Manason kuwi sedulur sangka pula Siprus, dadiwong Kristen kawit wiwitané pasamuan.

Rasul Paulus kepetuk karo Yakobus17Dongé awakédéwé tekanangYérusalèm, awakédéwé

ditampa karo sedulur-sedulur Kristen kono karo bungah.18 Esuké rasul Paulus karo awaké déwé kabèh terus nilikiYakobus. Para pinituwané pasamuan kabèh uga padateka. 19 Sakwisé mbagèkké sedulur-sedulur, rasul Paulusterus ngomongké bab sembarang sing ditindakké karoGusti Allah nang tengahé wong sing dudu Ju lantarandèkné. 20 Krungu kabar sangka rasul Paulus bab kuwimau kabèh, wong kabèh terus pada memuji Gusti Allah.Sakwisé kuwi wong-wong terus ngomong ngéné marangrasul Paulus: “Sedulur Paulus, iki dirungokké. Nang kénéènèng wong Ju pirang-pirang èwu sing pretyaya marangGusti Yésus, nanging uga ya pada netepi wèt-wèté nabiMoses. 21 Nanging sedulur-sedulur Kristen kuwi padakrungu kabar, nèk kowé nang negara liya mulangi wongJu kabèh, nèk ora usah nurut wèt-wèté nabi Moses lanora usah nyunati anak-anaké apa nurut adat-tata-tyaranéwong Ju. 22Lah sedulur-sedulur kuwiwis pada krungunèkkowé teka. Lah saiki kuduné kepriyé?

23-24 “Apiké ngéné waé, awaké déwé nyuwun marangkowé: lah iki ènèng sedulur papat sing wis ngetokké janji

Para Rasul 21:25 86 Para Rasul 21:29miturut agama Ju. Kana bareng karo sedulur papat kuwinindakké tata-tyara sesutyi lan mbayar ragaté, supayasedulur-sedulur mau bisa nyukur rambuté. Dadiné tyetakanggo wong kabèh, nèk apa sing wong-wong krungumauné ora bener, malah wong-wong pada nitèni déwé,nèk kowé wujuté netepi wèt-wèté nabi Moses. 25 Babkanggo wong-wong Kristen sing dudu Ju awaké déwé yawis ngirimi layang ngomongi bab putusané awaké déwé,yakuwi, nèk sedulur-sedulur kuwi dipenging manganpangan sing wis dienggo sajèn marang brahala, mangangetih apa kéwan sing matiné tekekan; uga dipenging lakubédang.”

26 Esuké rasul Paulus terus ngejèk wong papat maulan sakwisé nindakké sesutyi bebarengan miturut tata-tyaranéwong Ju, terus padamlebuGréja Gedé. Nang konoterus ngomongké sepira suwéné waktuné sesutyèn lankurban sing kudu dipasrahké kanggo wong siji-sijiné.

Rasul Paulus dityekelnang Gréja Gedé

27 Mèh wis genep pitung dina, tegesé entèk-entèkéwayah sesutyi, terus ènèng wong Ju siji-loro sangkabawah Asia weruh rasul Paulus nang Gréja Gedé. Wong-wong iki terus ngojok-ojoki wong okèh, supaya nyekelrasul Paulus. 28 Wong-wong Ju sangka Asia mau padabengok-bengok ngéné: “Sedulur-sedulur wong Israèl,nyuwun tulung! Lah iki wongé sing nang endi-endimulangi, supaya wong-wong kabèh pada nglawan bangsaIsraèl lanwèt-wèté nabiMoses lan uga Gréja Gedé iki. Lahsaiki wong iki malah ngejèk wong sing dudu Ju digawamlebu nang Gréja Gedé lan ngregeti panggonan sing sutyiiki.” 29 Wong-wong ngomong ngono kuwi jalaran padaweruh Trofimus, wong sangka Efése, nang Yérusalèm,

Para Rasul 21:30 87 Para Rasul 21:38

bebarengan karo rasul Paulus. Dadiné mikir nèk rasulPaulus sing ngejèk Trofimus mlebu Gréja Gedé.

30 Wong sak kuta terus gègèr lan kabèh pada gem-ruduk ngumpul. Rasul Paulus terus dityekel lan dis-èrèt metu sangka Gréja Gedé. Lawangé Gréja Gedéterus ditutup. 31 Wong-wong ijik arep matèni rasulPaulus terus kumendané militèr Rum krungu nèk ènènggègèran nang kuta Yérusalèm. 32 Sakwat kumendanéterus teka nang Yérusalèm nggawa bala ofisir-ofisir lansoldat-soldat. Kadung pada weruh kumendané teka karosoldat-soldat mau, wong-wong Ju terus pada mandekenggoné nggebuki rasul Paulus. 33 Kumendané terusmarani rasul Paulus lan mréntah ngongkon ngranté tan-gané kabèh loro. Sakwisé kuwi kumendané terus takonmarang wong-wong sing nang kono: “Wong kuwi sapalan salahé apa?” 34 Nanging wong okèh kuwi teruspating brengok, ènèng sing ngomong ngéné, ènèng singngomong ngono, ramé banget. Entèk-entèké kumendanéora bisa ngerti apa jalarané gègèran kuwi. Mulané wongéterusmréntah kongkon nggawa rasul Paulus nang pangg-onané soldat-soldat. 35 Kadung tekan andané panggonankono rasul Paulus kepeksa dipanggul, jalaran wong-wongsing gègèran mau pada desek-desekan arep nyekel rasulPaulus. 36 Wong-wong pada bengok-bengok: “Patèniwong kuwi, patèni wong kuwi!”

Rasul Paulus ngekèki katerangan37 Kadung wis arep mlebu nang panggonané soldat-

soldat kono, rasul Paulus terus ngomong karo kumen-dané: “Aku éntuk ngomong setitik?”

Kumendané terus takon: “Apa kowé bisa ngomong basaGrik? 38 Dadiné kowé dudu wong Egipte kaé sing durung

Para Rasul 21:39 88 Para Rasul 22:5suwi waé nggawé ramé-ramé gègèran lan nggawa balapatang èwu okèhé digawa nang wustèn?”

39 Rasul Paulus semaur: “Aku iki wong Ju sing lairnang Tarsus, kuta sing kesuwur nang bawah Silisia. Akunyuwun dililani ngekèki katerangan marang wong-wongiki!”

40 Kumendané nglilani lan rasul Paulus terus ngadeknang anda lan ngunggahké tangané, supaya wong-wongpada meneng. Kadung wong-wong wis meneng rasulPaulus terus ngekèki katerangan marang wong-wong ingbasa Ibrani.

221 Rasul Paulus ngomong ngéné: “Para bapak lan para

sedulur kabèh! Aku nyuwun dirungokké enggonku arepnduwé omong iki.” 2 Krungu rasul Paulus ngomong basaIbrani, wong-wong terus rada anteng. Rasul Paulus terusmolai ngekèki katerangan ngéné:

3 “Para sedulur, aku iki wong Ju, lair nang kuta Tarsusnang bawah Silisia, nanging aku manggon nang kutaYérusalèm dadi muridé guru gedé Gamalièl. Aku diblajaribab wèt-wèté para mbah-mbahané awaké déwé ngantijeru. Aku sing ngabekti marang Gusti Allah ya tenanan,tunggalé waé karo kowé kabèh. Aku ya pantyèn nglawanpiwulang sing anyar bab Yésus Kristus. 4 Mulané wong-wong sing mèlu piwulang anyar iki tak siya-siya sampèkmati. Wong-wong kuwi tak tyekel, lanang-wédok taklebokké nang setrapan. 5 Imam Gedé lan wargané KrutonAgamakenèngdadi seksi nèk aku ora goroh. Awit yawonggedé-gedé iki sing ngekèki layang marang aku kanggonyekel wong Ju nang kuta Damaskus sing pada mèlu pi-wulang anyar iki. Dadiné aku dililani nyekel wong-wongkuwi digawa nang Yérusalèm supaya pada disetrap.”

Para Rasul 22:6 89 Para Rasul 22:16Rasul Paulus ngomongké bab panggilané sangka Gusti Yé-

sus6 Rasul Paulus neruské tembungé: “Aku terus budal

nang kuta Damaskus. Kadung wis mèh tekan nggoné,wayah awan nggentar, lah kok terus dadakan ènèngpepadang semlorot sangka langit mblerengi aku. 7 Akuterus tiba nang lemah terus krungu swara ngomong:‘Saulus, Saulus, kenèng apa kowé kok nyiya-nyiya Aku?’8 Aku terus takon: ‘Kowé kuwi sapa Gusti?’ Swara mausemaur: ‘Aku iki Yésus wong Nasarèt, sing mbok siya-siya!’ 9 Wong-wong sing mèlu aku ya weruh pepadangsemlorot mau, nanging ora krungu swara sing ngomongmarang aku. 10 Aku terus takon menèh: ‘Duh Gusti, akusaiki kudu nglakoni apa?’ Gusti Yésus semaur: ‘Ngadekalan kana budal nang kuta Damaskus. Nang kono kowébakal diomongi bab sembarang sing dikarepké karo GustiAllah lan sing kudu mbok lakoni!’ 11 Pepadang singsemlorot mau terus marakké mripatku lamur. Aku terusdituntun karo kantya-kantyamlebu nang kuta Damaskus.

12 “Nang kono ènèng wong jenengé Ananias, wong singngabekti marang Gusti Allah lan nglakoni wèt-wèté nabiMoses. Wong iki ya diajèni tenan karo wong Ju kabèhsing manggon nang Damaskus kono. 13 Ananias mauteka terus ngadek nang ngarepku ngomong: ‘SedulurSaulus, kowé weruha menèh!’ Sakwat aku ya terus bisaweruh menèh terus aku ndelokké dèkné. 14Ananias terusngomong: ‘Gusti Allahé mbah-mbahané awaké déwé wismilih kowé, supaya kowé ngerti kekarepané Dèkné lankenalmarangGusti Yésus, sing nglakoni kekarepanéGustiAllah. Kowé bakal krungu swarané Gusti Yésus déwéngomong marang kowé. 15 Kowé bakal dadi seksiné,supaya ngabarké marang saben wong apa sing kowéweruh lan krungu. 16 Saiki kowé aja wedi-wedi menèh,

Para Rasul 22:17 90 Para Rasul 22:25ngadeka lan kana njaluk dibaptis, supaya dosamu dinga-pura nganggo jenengé Gusti Yésus.’

17 “Aku terus balik nang Yérusalèm lan dongé aku ijikndonga nang Gréja Gedé, aku dikèki weweruh karo GustiAllah. 18 Ing weweruh kuwi Gusti Yésus ngomong ngénémarang aku: ‘Kana ndang lunga sangka kuta Yérusalèmkéné, awit wong-wong nang kéné ora bakal pretyayamarang paseksimu bab Aku!’ 19 Aku terus ngomong:‘Gusti, wong-wong iki lak pada ngerti ta nèk aku wisngleboni sinaguk-sinaguk nyekeli lan nggebuki wong-wong sing pretyaya marang Kowé?’ 20 Uga dongé Sté-fanus, sing ngekèki paseksi bab Kowé dibandemi watu.Aku déwé nang kono lan setuju marang wong-wong singmbandemi watu marang Stéfanus. Aku malah njagasaliné wong-wong sing matèni dèkné! 21 Nanging GustiYésus ngomong: ‘Wis, kana budal, awit kowé tak kongkonnang tengahé wong-wong sing dudu Ju, sing adoh-adohpanggonané!’ ”

22 Tekan semono wong okèh mau pada menengngrungokké tembungé rasul Paulus. Nanging sakwisékuwi wong-wong pada bengok-bengok: “Patèni waé,patèni waé wong kuwi! Ora pantes wong kaya ngonourip!” 23 Wong okèh mau pada bengok-bengok karongebut-ngebutké saliné lan nyawurké santi menduwur.24 Kumendané terus mréntah ngongkon nyekel rasulPaulus digawamlebu lan ditakoni nganggo petyut, supayangerti apa jalarané wong-wong kok pada pating brengoklan nindakké sing kaya ngono marang dèkné. 25Nangingkadung rasul Paulus dibanda arep dipetyuti, dèkné terusngomongmarang ofisir sing nang kono: “Apa kowé éntukmetyuti wong wargané Rum, tanpa diduduhké salahéndisik?”

Para Rasul 22:26 91 Para Rasul 23:326 Kadung krungu nèk rasul Paulus kuwi wargané ne-

gara Rum, ofisir mau terus nang nggoné kumendanéngomong: “Kumendan, kepriyé saiki! Wong kuwi war-gané negara Rum!”

27 Kumendané terus marani rasul Paulus lan takon:“Apa tenan nèk kowé kuwi wargané negara Rum?”

Rasul Paulus semaur: “Tenan!”28 Kumendané terus ngomong: “Aku bisané nampa

layang dadi wargané negara Rum kuwi jalaran aku mba-yar duwit okèh!”

Rasul Paulus semaur: “Nanging aku dadi wargané Rumsangka kelairanku.”

29 Soldat-soldat sing arep nakoni rasul Paulus mausakwat pada mundur. Kumendané mbarang, kadungngerti nèk Paulus kuwi wargané Rum, terus wedi, awitdèkné sing ngongkon ngranté wargané Rum.

30 Nanging kumendané kepéngin ngerti apa jalaranéwong-wong Ju kok pada ngelahké rasul Paulus. Mulanéésuké dèkné terus ngumpulké Kruton Agama. Kumen-dané terus ngongkon ngutyuli ranténé rasul Paulus, terusngongkon nggawa nang ngarepé kruton mau.

231 Rasul Paulus mandeng marang para wargané Kruton

Agama, terus ngomong ngéné: “Para sedulur kabèh,tumekané saiki aku ngladèni Gusti Allah karo ati resik.”2 Imam Gedé Ananias terus ngongkon wong-wong singtyedek karo rasul Paulus napuk dèkné. 3 Rasul Paulusterus ngomong: “Gusti Allah mesti bakal napuk kowé.Kowé kuwi témbok watu sing dilabur putih. Kowénjagong nang kono arep ngrutu aku miturut wèt-wèténabiMoses, nanging kowé déwé ngongkonwong kongkonnapuk aku, kuwi nerak wèt-wèté nabi Moses.”

Para Rasul 23:4 92 Para Rasul 23:114Wong-wong sing tyedek karo rasul Paulus ngomong:

“Kowé kuwi ngèlèk-èlèkké marang Imam Gedé sing dipijikaro Gusti Allah!”

5 Rasul Paulus semaur: “Aku nyuwun ngapura parasedulur. Aku ora ngerti nèk wongé Imam Gedé, awitaku ngerti nèk nang Kitab Sutyi ketulis ngéné: ‘Kowé ajangèlèk-èlèkké penuntunmu!’ ”

6 Rasul Paulus terus nitèni, nèk para wargané KrutonAgama sing nang kono kuwi saloké wong Saduki lansaloké wong Farisi, mulané dèkné terus ngomong ngénémarang Kruton Agama: “Para sedulur, aku iki wong Farisi,semono uga bapakku. Aku nang kéné dikrutu jalaran akupretyaya nèk wong mati mbésuk bakal ditangèkké.”

7 Sakwisé rasul Paulus ngomong ngono, wong Farisikaro wong Saduki terus molai bantah-bantahan, sampèkkumpulan mau terus pisah dadi loro. 8Wong Saduki kuwipretyaya nèk wong mati ora bakal tangi menèh lan ugaora pretyaya nèk ènèng mulékat lan roh, nanging wongFarisi pretyaya bab telung prekara kuwi kabèh. 9 Wong-wong terus pada pating brengok, selot suwi selot ban-ter. Terus ènèng guru Kitab siji-loro sangka golonganéwong Farisi pada ngomong: “Wong iki ora salah apa-apa. Menawa waé roh apa mulékat tenan sing ngomongmarang dèkné!”

10 Sing bebantahan kuwi mundak ramé, kumendanéterus wedi nèk rasul Paulus sampèk ditarik rana-rénédèdèl-duwèl. Mulané dèkné terus mréntah soldat-soldatkongkon nggawa rasul Paulus lunga sangka kumpulanmau, terus dilebokké menèh nang panggonané para sol-dat.

11Mbenginé Gusti Yésus teka ngadek nang jèjèré rasulPaulus ngomong: “Atimu sing kendel terus! Kowé wis

Para Rasul 23:12 93 Para Rasul 23:20-21ngabarké bab Aku nang Yérusalèm kéné, mengkono ugakowé bakal dadi seksiku nang kuta Rum.”

Wong Ju nggawé komplot arep matèni rasul Paulus12 Esuké wong Ju pada nggawé komplot arep matèni

rasul Paulus. Wong-wong pada sumpah ora arep manganapa ngombé nèk durung matèni rasul Paulus. 13 Singnggawé komplot kuwi ènèng wong patang puluh kliwat.14 Wong-wong kuwi pada metuki Imam Gedé lan parapinituwa terus ngomong: “Awaké déwé wis sumpahbebarengan ora arep mangan apa ngombé apa waé nèkdurung matèni Paulus. 15 Mulané awaké déwé nyuwunmarang Imam Gedé lan Kruton Agama ngekèki layangmarang kumendané kuta Rum lan nyuwun, supaya Paulusdigawa nang nggonmu menèh, étok-étoké arep ditakonising luwih jeru. Lah mengko sakdurungé Paulus tekankéné awaké déwé arep matèni dèkné.”

16Nanging ndilalahé ponakané rasul Paulus krungu babiki. Dèkné terus mlebu nang panggonané para soldatterus ngomongi rasul Paulus. 17Rasul Paulus terus nyelukofisir lannyuwunnggawaponakanénangnggoné kumen-dané, awit dèkné nduwèni prekara sing kudu diomongké!18 Ofisir mau terus nggawa ponakané rasul Paulus nangnggoné kumendané ngomong: “Paulus sing disetrap kaényeluk aku nyuwun nggawa ponakané iki nang nggonmu,awit dèkné nduwé prekara sing kudu diomongké marangkowé.”

19 Kumendané terus nyekel ponakané rasul Paulus di-gawa nyingkir, terus ditakoni: “Apa ta sing arep mbokomongké marang aku?”

20-21 Botyah enom mau terus ngomong: “Wong Jupada nggawé komplot arep nyuwun marang Bapak ku-mendan, supaya Bapak kumendan sésuk nggawa rasul

Para Rasul 23:22 94 Para Rasul 23:29Paulus nang Kruton Agama, étok-étoké arep ditakonising luwih apik. Nanging Bapak kumendan aja pretyaya,awit ènèng wong kliwat patang puluh arep nyegat rasulPaulus lan wong-wong iki malah pada sumpah nèk orabakal mangan lan ngombé apa-apa nèk durung matènirasul Paulus. Rantyaman iki wis mateng tenan, namungngentèni wangsulané Bapak kumendané.”

22 Kumendané terus ngomong: “Kowé aja ngomongisapa-sapa ya nèk kowé wis ngomongi aku!” Ponakanérasul Paulus mau terus dikongkon mulih.

Rasul Paulus diboyongnang kuta Sésaréa

23Kumendané terus nyeluk ofisir loro diomongi ngéné:“Dityawiské soldat rong atus lan uga soldat sing numpakjaran pitung puluh lan wong rong atus sing tukangtumbak. Soldat-soldat mau mengko mbengi jam sangakudu budal nang kuta Sésaréa. 24 Uga dityawiské jaransiji-loro kanggo Paulus. Kowé sing tanggung jawab babkeslametané Paulus nganti tekan ngarepé gramang Fé-liks.” 25 Sakwisé kuwi kumendané terus nulis layangkanggo gramang Féliks sing uniné ngéné:

26 Layang marang gramang Féliks sing kajèn, kabarslamet sangka Klaudius Lisias. 27 Aku ngekèki krungunèk wong Ju nyekel wong iki arep dipatèni. Aku ugangerti nèk wong iki wargané negara Rum. Mulanéaku ngalang-alangi kuwi lan ngongkon soldat-soldatngluwari wong iki. 28 Awit aku kepéngin ngerti apajalarané wong-wong Ju arep matèni wong iki, mulanéwongé tak gawa nang ngarepé Kruton Agamané. 29Akungerti nèk prekarané kuwi bab wèt-wèté agamanéwong-wong kuwi lan Paulus blas ora nglakoni apa-apa sing marakké dèkné kudu disetrap apa dipatèni.

Para Rasul 23:30 95 Para Rasul 24:330Kadung aku éntuk kabar nèk wong-wong Ju pada ng-gawé komplot arep matèni dèkné, aku terus ngongkonwong iki teka nang nggonmu. Uga wong-wong singngelahké Paulus pada tak kongkon nang nggonmunggawa kelahané. Ya namung semono tembungku.31Para soldat terus nuruti apa préntahé kumendané lan

mbengi kuwi waé nggawa rasul Paulus tekan kuta Antipa-tris. 32 Esuké soldat-soldat sing mlaku terus balik menèhnang panggonané, nanging soldat-soldat sing numpakjaran budal terus karo rasul Paulus. 33 Kadung wis tekanSésaréa rasul Paulus terus dipasrahké marang gramangé,bareng karo layang sangka kumendan Klaudius Lisias.34 Sakwisé gramangé matya layang mau terus takonmarang rasul Paulus dèkné kuwi wong lairan ngendi.Rasul Paulus terus ngomong nèk dèkné kuwi sangkabawah Silisia. 35 Gramangé terus ngomong: “Prekaramukuwi arep tak titipriksa nèk wong-wong sing ngelahkékowé wis teka.” Gramangé terus ngongkon nglebokkérasul Paulus nang setrapan nang palèsé ratu Hérodès.

24Kelahané wong-wong Jubab rasul Paulus

1 Kadung wis limang dina, Imam Gedé Ananias tekanang Sésaréa karo pinituwané bangsa Ju lan advokat singjenengé Tèrtulus. Wong-wong iki mara nang nggonégramang Féliks nggawa kelahané. 2 Weruh rasul Pauluswis ngadep, advokat Tèrtulus terus ngomong ngéné:

“Bapak gramang sing kajèn, enggoné Bapak nata ne-garané awaké déwé nganggo kaweruh kuwi nekakkékeslametan lan katentreman tenan. Pantyèn ketarabanget kemajuané. 3 Nang endi waé awaké déwé ora

Para Rasul 24:4 96 Para Rasul 24:13lali ngomongké bab iki lan awaké déwé maturkesuwuntenan marang Bapak. 4 Supaya ora nganggokké waktunéBapak okèh-okèh, aku saiki arep ngomongké bab kela-hané awaké déwé lan aku nyuwun dirungokké sedilutwaé. 5 Kuwi ngéné: wong iki pantyèn pernyakit tenansing nyamari. Dèkné seneng ngojok-ojoki wong-wong,marakké gègèran nang tengahé wong Ju lan nang endi-endi. Wong iki dadi pengarepé golongané wong Kristen,murid-muridé Yésus sangka kuta Nasarèt. 6-8 Dèkné wisngregeti Gréja Gedé, mulané terus dityekel karo awakédéwé. Awaké déwé sakjané arep ngrutu wong iki mitu-rut wèt-wèté agamané awaké déwé, nanging kumendanLisias ngrebut wong iki sangka tangané awaké déwé landèkné terus ngongkon awaké déwé nggawa kelahanénang nggoné Bapak. Nèk wongé mbok takoni, mestiBapak bakal weruh déwé nèk kelahané awaké déwé kabèhbener.”

9 Wong-wong Ju sing nang kono uga pada mèlu nge-lahké rasul Paulus lan mbenerké omongané Tèrtulus.

Tembungé rasul Paulus nang ngarepé gramang Féliks10 Saiki gramang Féliks ngekèki kelunggaran marang

rasul Paulus nyauri kelahan kuwi. Rasul Paulus terusngomong ngéné:

“Bapak gramang sing kajèn, aku ngerti nèk Bapak wispirang-pirang taun ngrutu wong nang kéné, mulané akubakal nyauri prekara iki nang ngarepé Bapak karo ati singayem. 11 Bapak bisa takon-takon déwé nèk aku teka nangkuta Yérusalèm arep ngabekti marang Gusti Allah, wisrolas dina kepungkur. 12 Wong-wong iki ora tau weruhaku bantah-bantahan karo sapa waé nang Gréja Gedé,apa ngojok-ojoki wong marakké nggawé gègèran. Yaora nang sinaguk-sinaguk, ya ora nang endi-endi nangkuta. 13 Wong-wong iki ora bisa nduduhké salahku.

Para Rasul 24:14 97 Para Rasul 24:2314 Aku ngakoni nang ngarepé Bapak, nèk aku pretyayamarang Gusti Allah sing disembah karombah-mbahanku,miturut sing diarani ‘Piwulang Anyar’ karo wong-wongiki. Kuwi jaréné piwulang sing klèru. Nanging aku yapretyaya marang sembarang sing ketulis nang wèt-wèténabi Moses lan uga kitab-kitabé para nabi. 15 Sakjané yaora béda blas karo wong-wong iki, awit aku ya pretyayamarangGusti Allah singwis janji, nèk kabèhwongmbésukbakal ditangèkké sangka pati, ora dadi sebab wong betyikapa wong ala. 16 Mulané sak bisa-bisaku aku nglumuisupaya atiku bisa resik slawasé, ya nang ngarepé GustiAllah, ya nang ngarepé manungsa.

17 “Jalaran wis suwi banget aku ora nang kutaYérusalèm, mulané aku teka rana arep ngekèki urunanlan masrahké kurban. 18-19 Ya dongé aku nindakkékaperluan-kaperluan kuwi, sakwisé aku nglakoni wisuhsutyi, wong-wong kuwi nemu aku nang Gréja Gedé. Nangkono ora ènèng gègèran apa ramé-ramé blas, malah ingwaktu kuwi ora ènèng wong okèh bebarengan karo aku,kejaba namung wong Ju siji-loro sangka bawah Asia.Sakjané wong-wong kuwi sing kudu ngelahké aku nangnggoné Bapak, semunggoné aku nduwé salah kepriyéwaé. 20-21 Bèn ngomong apa pada nemu salah liyanédongé aku dikelahké nang ngarepé Kruton Agama, kejabanamung prekara siji iki, yakuwi, jalaran aku ngomongngéné: ‘Aku dikrutu jalaran aku pretyaya nèk wong matibakal tangi menèh.’ ”

22 Gramang Féliks sing ngerti okèh bab piwulang Kris-ten, nutup kruton kuwi ngomong ngéné: “Prekara ikiarep tak rampungké nèk kumendan Lisias wis nangkéné.” 23 Gramangé terus mréntah marang ofisir singnyambutgawé kongkon njaga rasul Paulus, nanging rasulPaulus dililani mlaku-mlaku lan kantya-kantyané éntuk

Para Rasul 24:24 98 Para Rasul 25:4-5ngrumati dèkné.

Rasul Paulus nang ngarepé Féliks lan Drusila24 Ora let suwi gramang Féliks teka menèh, nanging

saiki karo bojoné sing jenengé Drusila, wong Ju. GramangFéliks terus mréntah kongkon nyeluk rasul Paulus. RasulPaulus terus ngomongké bab pengandel ing Gusti Yésus.25Nanging kadung rasul Paulus ngomongké bab klakuansing betyik, bab ngendek hawané ati lan bab kruton nangngarepé Gusti Allah ing entèk-entèkané jaman, gramangFéliks terus wedi lan ngomong: “Wis, semono waé,kana lunga menèh. Suk kapan-kapan kowé tak tyelukmenèh.” 26 Féliks ajek nyeluk rasul Paulus kuwi sakjanéjalaran dèkné ngarep-arep dikèki duwit sogokan karorasul Paulus.

27 Sakwisé rong taun gramang Féliks terus diganti karogramang Pèrkius Fèstus. Jalaran gramang Féliks kepéngindielem karo wong Ju, mulané rasul Paulus terus diejarkénang setrapan terus.

25Rasul Paulus njaluk digawanang nggoné ratuné

1 Telung dina sakwisé gramang Fèstus teka nang kutaSésaréa kono, dèkné terus budal nang kuta Yérusalèm.2-3Nang kono para pengarepé imam lan para pinituwanéwong Ju pada nggawa kelahané menèh bab rasul Paulus.Wong-wong kuwi pada nyuwun gramang Fèstus ngé-tokké kabetyikané lan ngongkon rasul Paulus teka nangkuta Yérusalèm. Nanging karepé wong-wong kuwi sak-jané arep nyegat lan matèni rasul Paulus nang dalan.4-5 Nanging gramang Fèstus semaur: “Paulus disetrapnang kuta Sésaréa lan aku déwé uga bakal balik mbrana.

Para Rasul 25:6 99 Para Rasul 25:12

Apiké para pinituwamu siji-loro bareng karo aku budalnang Sésaréa lan nang kana nggawa kelahanmu babsalahé Paulus.”

6 Sakwisé nang kono namung wolung dina tekanésepuluh dina, gramang Fèstus terus balik menèh nangkuta Sésaréa. Esuké dèkné terus nganakké kruton lanmréntah kongkon nggawa rasul Paulusmbrono. 7Kadungrasul Paulus wis mlebu nang kruton kono, wong-wong Jusing teka sangka Yérusalèm terus pada ngrubung dèknélan nyalahké dèkné karo werna-werna prekara sing abotbanget, nanging ora bisa ngujutké siji waé. 8 RasulPaulus malah ngomong ngéné: “Aku ora rumangsa salahnerak wèt-wèté nabi Moses apa pernatané Gréja Gedé apanglakoni salah marang ratuné.”

9 Nanging jalaran gramangé kepéngin disenengi karowong Ju, mulané dèkné terus takon marang rasul Paulus:“Apa kowé gelem digawa nang Yérusalèm lan tak krutunang kana?”

10-11 Rasul Paulus malah semaur: “Aku ngadek nangkéné iki lak wis nang ngarepé krutoné ratuné Rum,mulané aku ya njaluk dikrutu nang kéné. Bapak déwéngerti nèk aku ora nduwé salah apa-apa marang wong Ju.Nèk aku nerak wèt-wèté lan nglakoni sakwijiné prekarasing marakké aku pantes dipatèni, aku ya gelem mati.Nanging nèk kelahan-kelahan kuwi ora bener, ora ènèngwong sing bisamasrahké akumarangwong-wong Ju kuwi.Akunyuwunprekara iki digawanang krutoné ratunéRumwaé.”

12 Sakwisé gramang Fèstus rembukan karo advisur-advisuré dèkné terus semaur: “Kowé njaluk digawa nangkrutoné ratuné Rum, kowé ya bakal digawa rana.”

Rasul Paulus nang ngarepé

Para Rasul 25:13-14 100 Para Rasul 25:22ratu Agripa lan Bèrniké

13-14 Ora let suwi ratu Agripa lan adiké wédok singjenengé Bèrniké teka nang kuta Sésaréa, arep ngurmatgramang Fèstus. Sakwisé ratuné nang kono telung dina,gramang Fèstus terus nggawa prekara bab rasul Paulusmarang ratu Agripa. Gramang Fèstus ngomong ngéné:“Nang kéné ènèng wong disetrap, tinggalané gramangFéliks. 15 Dongé aku nang Yérusalèm para pengarepéimam lan para pinituwané bangsa Ju pada nggawa ke-lahan marang aku lan pada nyuwun aku nyetrap wongiki. 16 Nanging wong-wong tak sauri nèk tyarané wongRum kuwi séjé lan ora nampa kelahanéwong, tanpa wongsing disalahké dikèki kelunggaran adep-adepan karo singngelahké lan mbales kelahané. 17 Kadung wong-wongsing nggawa kelahan wis teka, aku ora ngentèni suwi,nanging ésuké aku terus nganakké kruton lanwong-wongsing kelah ya pada maju. 18 Wong-wong kuwi ya terusngetokké kelahané, nanging aku ora krungu blas babtumindak sing ala, kaya sing tak kira sakdurungé. 19 Singdiomong namung prekara-prekara bab agamané wongJu déwé lan bab sakwijiné wong sing wis mati, jenengéYésus, sing miturut Paulus, saiki ijik urip. 20 Jalaran akukangèlan sing arep nggarap prekara iki, mulané aku terustakon marang Paulus, apa gelem digawa nang Yérusalèmlan dikrutu nang kana waé. 21 Nanging Paulus malahnjaluk supaya prekara iki digawa nang krutoné ratunéRum lan nyuwun dijaga terus nganti prekarané dikrutukaro ratuné. Mulané aku ya mréntah, supaya Paulusdijaga nganti tekan waktuné nggawa dèkné nang nggonératuné.”

22Ratu Agripa terus ngomongmarang gramang Fèstus:“Aku kepéngin krungu déwé sangka wong kuwi.”

Fèstus semaur: “Sésuk ésuk kowé bisa krungu.”

Para Rasul 25:23 101 Para Rasul 26:323 Esuké ratu Agripa lan Bèrniké teka nang kruton

nganggo tyarané kraton, dietutké para penggedéné ofisirlan para penggedé liya-liyané sangka kuta kono. Gra-mang Fèstus terus kongkonan nggawa rasul Paulus maju.24 Fèstus terus ngomong: “Ratu Agripa lan para sedulurkabèh sing nang kéné. Ya iki wongé sing dikelahké karowong-wong Ju nang Yérusalèm lan uga nang kéné. Wong-wong Ju pada bengok-bengok njaluk wong iki dipatèniwaé. 25Nanging aku ora nemu salah apa-apa singmarakkéwong iki kudu dipatèni. Lan jalaran dèkné déwé njaluksupaya prekarané digawa nang krutoné ratuné Rum,aku ya arep ngongkon nggawa dèkné nang kuta Rum.26 Nanging aku durung éntuk katerangan sing apik lanaku ya durung nemu salahé sing kenèng tak enggo jalarannang sakjeroné layang sing arep tak kirimké ratuné.Mulané aku saiki nggawawong iki nang ngarepmu kabèh,nanging kaping pisan marang ratu Agripa, supaya, nèkwis ditakon-takoni, aku bisa nemu prekara sing kenèngtak tulis. 27 Awit ora lumrah nèk aku ngongkon wongsetrapan nang Rum tanpa ndunungké kanti tyeta apasalahé wongé.”

26Rasul Paulus nang ngarepératu Agripa

1 Ratu Agripa terus ngomong marang rasul Paulus:“Kowé saiki kenèng mbales kelahanmu!” Rasul Paulusterus ngunggahké tangané lan ngomong ngéné:

2 “Duh ratu Agripa, bungah tenan aku dikèki kelung-garan mbales kelahané wong-wong Ju bab aku nangngarepé ratuné. 3 Aku bungah, jalaran aku ngerti nèkratu Agripa ngerti apik bab adat-tata-tyarané bangsa Ju.

Para Rasul 26:4 102 Para Rasul 26:13Mulané aku nyuwun tenan, supaya ratu Agripa gelemngrungokké tembungku karo sabar.

4 “Wong Ju kabèh ngerti uripku, awit kawit tyi-likanku aku urip nang tengahé bangsakunangYérusalèm.5 Wong-wong wis kenal aku suwi lan nèk gelem bisanyeksèni déwé nèk kawit mbiyèn aku nurut agamatemen tenan, ing sakjeroné golongané para Farisi. 6 Nèkdipikir aku ngadek nang kéné iki sakjané jalaran akupretyaya marang prejanjiané Gusti Allah marang mbah-mbahané awaké déwé, nèk Dèkné bakal nangèké wongmati. 7 Taleré bangsa Israèl rolas ngarep-arep prejan-jian kuwi ndang bisa keturutan, mulané mbah-mbahanéawaké déwé ya pada ngabekti marang Gusti Allah awanlan wengi. Lan jalaran aku uga nduwèni pengarep-arepiki, duh ratu, aku dikelahké karo wong-wong Ju. 8 Apajalarané kok wong-wong Ju ora pada pretyaya nèk GustiAllah nangèké Gusti Yésus sangka pati?

9“Mauné akudéwéyamikir kudungrusak kabar kabun-gahan bab Gusti Yésus sangka Nasarèt. 10 Lan aku molaikaro penggawéan kuwi nang Yérusalèm. Aku terus njaluklayang pangwasa marang para pengarepé imam, kanggonglebokké wong Kristen pirang-pirang nang setrapan.Nèk ènèng sing kudu dipatèni mbarang aku ya mèlusetuju. 11Ping pira waé aku ngleboni sinaguk-sinaguk lanmeksa wong-wong sing Kristen supaya ninggal pengan-delé. Sangking sengitku karo wong-wong kuwi, aku sam-pèk budal nang kuta-kuta nang liya negara arep nyekelwong-wong Kristen kuwi.

12“Mulané aku terus budal nang kuta Damaskus, manutkongkonané lan nggawa layang pangwasané para pen-garepé imam. 13 Lah nanging nang tengah dalan ingwayah awan nggentar, duh ratu Agripa, aku dadakanweruh padang semlorot sangka langit, sing padangé

Para Rasul 26:14 103 Para Rasul 26:22ngungkuli padangé srengéngé. Pepadang kuwi nylorotiaku lan wong-wong sing mèlu aku. 14 Awaké déwékabèh tiba nang lemah lan aku terus krungu swara ingtembung Ibrani ngomong marang aku ngéné: ‘Saulus,Saulus, kenèng apa kowé kok nyiya-nyiya Aku? Kowénggawé tatuné awakmu déwé kaya sapi sing nyépak-nyépak palangé sing digawé ngepluk kaé.’ 15-17Aku terustakon: ‘Gusti, kowé kuwi sapa ta?’ Gusti terus semaur:‘Aku iki Yésus, sing mbok siya-siya. Ngadeka. Aku ngétokmarang kowé kuwi awit Aku arep netepké kowé dadipeladènku. Kowé bakal dadi seksi marang wong liyanénèk kowé ing dina iki weruh Aku lan uga bab prekaraliya-liyané sing mbésuk bakal tak duduhké marang kowé.Kowé bakal tak luwari sangka bangsa Israèl lan bangsaliya-liyané lan saiki kowé tak kongkon marani bangsa-bangsa kuwi. 18 Kowé bakal melèkké mripaté lan nun-tun wong-wong kuwi sangka pepeteng marani pepadang,supaya wong-wong mau utyul sangka pangwasané Sétanlan mara marang pangwasané Gusti Allah. Jalaran padapretyaya marang Aku, dosané wong-wong mau bakal takngapura lan wong-wong mau bakal dadi umat sing takpilih.’

19“RatuAgripa, sakploké kuwi aku terusmanutmarangtembung sing tak tampa sangka swarga kuwi. 20Aku terusndisik déwé nang kuta Damaskus, sangka kono aku terusnang kuta Yérusalèm, terus nang bawah Yudéa kabèhlan uga marang wong-wong sing dudu Ju. Aku ngabariwong-wong, supaya pada molai urip sing anyar lan padambalikmarangGusti Allah lan pada nduwèni klakuan singtyotyok karo kauripan sing anyar. 21 Jalaran sangka kuwipara penuntuné wong Ju terus nyekel aku, dongé akunang Gréja Gedé, tujuané arep matèni aku. 22 Nangingtekané saiki aku dipageri karo Gusti Allah, mulané saiki

Para Rasul 26:23 104 Para Rasul 26:32

aku ngadek nang kéné, ngekèki paseksi marang kabèhwong, sing gedé lan sing tyilik. Sing tak omong ikitunggalé waé karo sing wis tau diomongké karo para nabilan uga nabi Moses dèk mbiyèn. 23 Nabi Moses lan paranabi liyané dèk mbiyèn wis ngomongké nèk Kristus bakalnglakoni kasangsaran, nanging uga Dèkné bakal tangisangka pati sing ndisik déwé lan bakal ngabarké marangwong Ju lan sing dudu Ju bab pepadang sing nggawakeslametan ing uripé manungsa.”

24 Dongé rasul Paulus ijik ngomong ngono kuwi, gra-mang Fèstus terusmbengok: “Paulus, kowé saiki wis édantenan! Kowé kuwi kokèhan pangerti, mulané dadi édan.”

25 Rasul Paulus terus semaur: “Aku ora édan, bapakgramang. Omongku kuwi kabèh bener lan pikirankuwaras tenan. 26 Ratu Agripa ngerti kabèh iki. Karo dèknéaku bisa blaka waé, awit sembarang kuwi kabèh klakonéora ndelik-ndelik! 27 Ratu Agripa apa pretyaya marangsing ditulis karo para nabi? Aku ngerti nèk ratu Agripapretyaya.”

28 Ratu Agripa semaur: “Apa kowé mikir nèk gampangwaé aku mbok dadèkké wong Kristen?”

29Rasul Paulus terus ngomong: “Aku kepéngin ndongamarang Gusti Allah, supaya ora suwi menèh ora na-mung ratuné, nangingwong kabèh sing pada ngrungokkémarang aku ing dina iki bisa kaya aku, kejaba sangkaenggonku diranté iki.”

30 Sakwisé kuwi ratu Agripa lan gramang Fèstus lanratu Bèrniké lan wong kabèh pada ngadek. 31 Dongélunga, ratuné lan gramangé pada guneman: “Wong iki oranduwé salah apa-apa singmarakké dèkné kudu dipatèni.”32 Ratu Agripa terus ngomong marang gramang Fèstus:“Semunggoné wong iki prekarané ora njaluk diunggahkénang nggoné ratu gedé, saiki dèkné wis bisa metu.”

Para Rasul 27:1 105 Para Rasul 27:1027

Rasul Paulus budal nang kuta Rum1 Sakwisé ditetepké nèk awaké déwé kabèh kudu budal

nang negara Itali, rasul Paulus lan wong setrapan liyanésiji-loro terus dipasrahké marang Yulius, ofisiré ratunéRum. 2 Awaké déwé terus numpak kapal sangka kutaAderamitium budal nang panggonan-panggonan nangbawah Asia. Aristarkus, sedulur sangka kuta Tèsalonikanang bawah Masedonia, uga bareng karo awaké déwé.3 Esuké awaké déwé tekan kuta Sidon. Ofisir Yulius janapik banget marang rasul Paulus. Rasul Paulus dililaniniliki kantya-kantyané lan nampa pawèh kanggo nyukupikabutuhané. 4 Sangka kono awaké déwé neruské lakuné.Nanging jalaran anginé nampek, awaké déwé kepeksamlipir karo kapalé sak uruté pinggiré pula Siprus, singora keterak angin. 5Awaké déwé enggoné ngabrah segarametu bawah Silisia lan Pamfili, terus tekan kutaMira nangbawah Likia. 6 Nang kono ofisiré nemu kapal sing tekasangka kuta Alèksandria. Kapalé arep lunga nang negaraItali. Awaké déwé kabèh terus diboyong nang kapal iki.

7 Pirang-pirang dina awaké déwé kemampul, kapalésawangané ora maju blas. Karo rekasa awaké déwé terusbisa tekan kuta Knidus. Jalaran anginé gedé banget,awaké déwé kepeksa metu kidulé pula Kréta, ngliwatipanggonan sing jenengé Salmuné. 8 Karo rekasa awakédéwé bisa ngliwati kono lan entèk-entèké awaké déwébisa tekan panggonan sing jenengé Babakan Apik, tyedekkaro kuta Laséa.

9 Awaké déwé kepeksa lèrèn suwi nang panggonankono, awit mlaku terus nyamari tenan, jalaran dina Pan-gapuranGedéwis kliwat lan saikiwayahé angin banter lanombak gedé. Mulané rasul Paulus terus ngomong ngénémarang penggedéné kapalé: 10 “Bapak-bapak, awaké

Para Rasul 27:11 106 Para Rasul 27:20déwé bakal katekan ombak gedé. Kuwi ora namung nya-mari kanggo kapalé lan momotané, nanging uga kanggouripé awaké déwé.” 11 Nanging ofisiré malah pretyayamarang kapitèné lan wongé sing nduwé kapalé tenim-bang pretyayamarang tembungé rasul Paulus. 12Babakankapal kono pantyèn ora kepénak kanggo lèrèn ing wayahadem lan angin banter. Mulané wong sing nang kapalkono sing okèh pada setuju nèk budal waé. Karepé bisatekan Féniks, sakwijiné babakan nang pula Kréta, singadepé ngidul-ngulon lan ngalor-ngulon, dadi apik kanggolèrèn suwéné wayah adem.

Keterak angin banterlan ombak gedé

13Kadung ènèng angin teka sangka sebelah kidul wongkabèhmikir nèk kuwiwaktu sing apik kanggo budal terus.Jangkaré diangkat lan kapalé terus mlipir tyedek karopinggiré pula Kréta. 14 Lah kok terus dadakan waé ènèngangin banter sangka daratan sing lumrahé diarani angin“Lor Wétan”. 15 Kapalé katut karo anginé lan jalarankapalé wis ora kenèng dilakokké, entèk-entèké diejarkéwaé bèn kintir. 16Awaké déwé terus kaaling-alingan nangsak kidulé pula tyilik sing jenengé Kauda. Karo rekasaawaké déwé bisa nyandak prauné tyilik. 17 Kuwi terusdiunggahké nang kapal terus ditalèni. Kapalé déwé yaterus ditalèni mubeng. Jalaran wedi nèk kapalé mengkokandas nang panggonan sing tyetèk banyuné nang Sirté,mulané layaré terus digulung lan kapalé dikintirké banyu.18 Anginé selot suwi selot banter, mulané ésuké mo-motané kapal terus dibuwangi nang laut. 19 Esuké menèhpirantiné kapal uga molai dibuwangi. 20 Embuh sepirasuwéné awaké déwé ora weruh srengéngé, apa menèhlintang-lintang. Anginé lan ombaké oramandek-mandek.

Para Rasul 27:21 107 Para Rasul 27:31Entèk-entèké awaké déwé wis ora nduwé pengarep-arepmenèh nèk bakal slamet.

21 Jalaran wong okèh wis suwi ora mangan, rasulPaulus terus ngadek nang tengahé wong-wong, terusngomong: “Para sedulur, nèk mauné kowé pada ngguguomongku lan ora lunga sangka pula Kréta, mesti awakédéwé ora nemoni karusakan lan kangèlan kaya ngénéiki. 22 Nanging saiki kowé ya aja pada susah lan kuwatir,awit ora ènèng siji waé sing bakal mati. Namung kapalésing bakal kelep. 23 Awit wingi mbengi Gustiku singtak sembah wis ngongkon mulékaté teka nang nggonku.24 Mulékaté ngomong ngéné marang aku: ‘Paulus, kowéaja wedi. Awit kowé bakal ngadek nang ngarepé ratu gedénang Rum. Lan jalaran sangka kowé, Gusti Allah ngétokkékabetyikané lan ngekèki slamet marang wong kabèh singbareng karo kowé nang kapal.’ 25 Mulané para sedulur,sing kendel terus, awit aku pretyaya nèk sembarang bakalmlaku kaya sing wis diomong karo Gusti Allah marangaku. 26 Awaké déwé mesti bakal kandas nang sakwijinépula.”

27 Mbengi kaping patbelas, dongé awaké déwé kintirnang mér Adria, kira-kira tengah wengi, para matrusmikir nèk wis tyedek karo daratan. 28 Terus pada ngukurjeruné banyuné nganggo ukuran. Nang kono pada weruhnèk jeruné banyu ènèng telung puluh nenem setengahmèter. Ora suwi menèh terus nguntyalké watu ukuranémenèh, saiki jeruné pitulikur setengah mèter. 29 Wong-wong mau pada wedi nèk kapalé nerak watu, mulanéterus pada ngedunké jangkar papat sangka mburi lanpada ngarep-arep ndang bisa padang. 30Nanging karepépara matrus mau arep ninggal kapalé. Prauné tyilik arepdiedunké nang banyu, nanging étok-étoké arep ngedunkéjangkar sing nang ngarep. 31Rasul Paulus terus ngomong

Para Rasul 27:32 108 Para Rasul 27:43ngéné marang ofisiré lan para soldat: “Nèk matrus-matrus kuwi ora nang kapal waé, kowé kabèh ora bakalslamet.” 32Mulané soldat-soldat mau terus ngetok talinéprauné, prauné terus kejegur nang segara, terus kintir.

33Kadungwis padang rasul Paulus nyuwunwong-wongkabèh, supaya pada mangan. Rasul Paulus ngomongngéné: “Kowéwis patbelas dina ngarep-arep supaya padaslamet, sampèk ora mangan apa-apa. 34 Apiké saiki padamangan ndisik, awit kowé kudu kuwat, supaya ora mati.”35Sakwisé ngono rasul Paulus terus njikuk roti, terus nangngarepé wong okèh dèkné ndonga nyuwun berkah. Rot-iné dityuwil-tyuwil terus dipangan. 36Wong-wong kabèhatiné krasa kendel menèh terus pada gelem mangansetitik. 37Wong-wong sing nang kapal kono okèhé ènèngwong rong atus pitung puluh nenem. 38 Sakwisé kabèhpada mangan warek, wong-wong terus pada mbuwanggandumé nang segara, supaya kapalé tambah èntèng.

Kapalé kandas lan rusak39 Kadung wis awan para matrus terus pada weruh

daratan, nanging ora ngerti endi. Kono kuwi pangg-onan teluk, tegesé lauté mlebu nang daratan setitik.Wong-wongmikir arep ngandaské kapalé nang kono waé.40Taliné jangkar terus dipedoti, jangkaré terus dibuwangnang segara, semono uga taliné sing dienggo nalèni ke-mudiné. Layaré prau terus arep dipasang, supaya anginébisa nyurung kapalé mau minggir. 41 Nanging kapaléterus kandas nang panggonan sing tyetèk. Kapalé sebe-lah ngarep terus ambles-bles, lah sebelah mburi remukdiantemi ombak gedé banget.

42 Lah saiki para soldat arep matèni wong setra-pan kabèh, supaya ora minggat ngelangi nang daratan.43Nanging kumendané ora nglilani rasul Paulus dipatèni,

Para Rasul 27:44 109 Para Rasul 28:8mulané soldat-soldat ya dipenggak penging matènisetrapan-setrapané. Kumendané terus mréntah wong-wong sing bisa ngelangi kongkon pada njegur ndisik lanngelangi nang daratan. 44Lah liya-liyané bèn kintir tyeke-lan kayu apa petyah-petyahan kapal sing kemambang.Mengkono kuwi kabèh bisa tekan daratan kanti slamet.

28Nang pula Malta

1 Kadung awaké déwé tekan daratan kanti slamet,awaké déwé ngerti nèk pula kuwi pula Malta. 2 Wong-wong sing manggon kono apik banget enggoné nampaawaké déwé. Jalaran terus udan lan rasané adem wong-wong terus nggawé bediyang. Awaké déwé terus diejèkrono. 3 Rasul Paulus mèlu nglumpukké kayu-kayu di-tumpuk nang geniné. Lah kok terus ènèng ula metusangka kayu-kayu kuwi, jalaran kepanasen geniné. Ulanéterus nyokot tangané rasul Paulus. 4 Kadung wong-wong kono mau weruh ulané gumandul nang tanganérasul Paulus, terus pada rasan-rasan marang sakpada-pada: “Wong kuwi mesti tukang matèni wong, mulanésenajan ora mati nang laut kepriyé-priyé ya bakal mati.”5 Nanging rasul Paulus ngipatké ulané terus tiba nangnjero geni. Rasul Paulus ora krasa lara blas. 6Wong-wongmikiré tangané rasul Paulus bakal abuh lan dèkné déwébakal tiba mati. Nanging kadung dientèni sampèk suwiweruh nèk rasul Paulus ora kenèng apa-apa, wong-wongmau terus mbalik pikirané, ngomong: “Wong kuwi mestigusti allah!”

7 Ora adoh sangka kono ènèng kebon, sing nduwéPublius, penggedéné pula kono. Publius nampa awakédéwé apik lan awaké déwé dadi dayohé nginep nangomahé telung dina suwéné. 8 Dongé awaké déwé nang

Para Rasul 28:9 110 Para Rasul 28:16kono bapaké Publius lara panas lan lara weteng. RasulPaulus terus mlebu nang kamaré wongé terus numpangitangan ndongakké. Wongé sakwat mari. 9 Wong-wongterus krungu bab lelakon kuwi, mulané wong-wong nangpula kono pada nggawa sing lara kabèh nang nggonérasul Paulus. Kabèh terus mari. 10 Wong-wong teruspada ngekèki kado pirang-pirang marang awaké déwélan dongé awaké déwé arep budal menèh, awaké déwédisangoni sembarang sing dibutuhké karo awaké déwé.

Sangka pula Malta budalnang kuta Rum

11 Sakwisé telung sasi nang pula kono, awaké déwéterus numpak kapal sing teka sangka kuta Alèksandria,kapal sing endas-endasané gambaré déwa kembar sing je-nengéKastor lan Polus. Kapal kuwi nang kono sak suwénéwayah adem. 12 Awaké déwé terus mandek nang kutaSerakus lan mampir telung dina nang kono. 13 Sangkakono awaké déwé terus budal nang kuta Régium. Esukéterus ènèng angin banter sangka kidul, mulané let rongdina awaké déwé terus tekan kuta Putioli. 14 Nangkuta kono awaké déwé kepetuk karo sedulur-sedulurKristen. Awaké déwé terus dikongkon nginep sampèkseminggu nang kono. Sangka kono awaké déwé budalnang kuta Rum. 15Nang kuta Rum kono sedulur-sedulurKristen krungu nèk awaké déwé teka. Wong-wong padametuk awaké déwé nang Pasar Apius lan uga nang TrésTaberné. Kadung rasul Paulus kepetuk karo sedulur-sedulur mau, dèkné terus maturkesuwun marang GustiAllah lan nampa kekuwatan anyar.

Nang kuta Rum16 Nang kuta Rum rasul Paulus éntuk manggon déwé,

dijaga soldat siji.

Para Rasul 28:17 111 Para Rasul 28:2317 Sakwisé kliwat telung dina rasul Paulus terus ngun-

dang para pengarepé wong Ju sing manggon nang kono.Kadung wong-wong wis ngumpul, rasul Paulus terusngomong ngéné: “Para sedulur, senajan aku ora nduwésalah apa-apa marang bangsané awaké déwé lan aku yablas ora nerak adat tata-tyara tinggalané mbah-mbahanéawaké déwé, nanging aku meksa dityekel nang kutaYérusalèm lan dipasrahké marang wong Rum. 18 Sakwiséwong Rum nakon-nakoni prekarané lan ora nemu apa-apa sing bisamarakké aku nampa setrapan pati, aku terusarep dietyulké. 19 Nanging wong-wong Ju nang kanaora trima nèk aku dietokké, mulané aku terus kepeksanggawa prekara iki nang kruton gedé, krutoné ratunénang Rum. Aku déwé ora bakal nggawa kelahan apa-apabab bangsaku. 20 Ya iku jalarané enggonku ngumpulkékowé kabèh nang kéné, supaya aku bisa ngomongi kowébab iki. Aku diranté iki jalaran aku pretyaya marang singdiarep-arep karo bangsa Israèl.”

21Wong-wong Ju mau terus semaur: “Awaké déwé oranampa layang apa-apa sangka Yudéa bab kowé. Ugaora ènèng wong sapa-sapa sangka kana sing dikongkonnggawa kabar mbréné bab bener-oraé. 22Nanging awakédéwé kepéngin krungu pinemumu bab piwulang singanyar iki, awit awaké déwé ngerti nèk nang endi-endipiwulang iki dimungsuh.”

23Wong-wong terus pada nggawé kangsènan karo rasulPaulus lan kadung wis tekan dinané wong-wong mauteka nang omahé rasul Paulus, nanging saiki wongéokèhé ngungkuli sing ndisik. Wiwit ésuk tekané sorérasul Paulus nyritakké lan ndunung-ndunungké bab Kra-toné Gusti Allah. Nganggo ayat-ayat sangka kitabénabi Moses lan kitab-kitabé para nabi, rasul Paulusndunung-ndunungké marang wong-wong kuwi, supaya

Para Rasul 28:24 112 Para Rasul 28:29pada pretyaya marang Gusti Yésus. 24 Pantyèn ya ènèngsing pretyaya lan ngakoni nèk sing diwulangké karo rasulPaulus kuwi bener, nanging uga ènèng sing ora gelempretyaya. 25 Wong-wong terus mulih sangka kono karoèngkèl-èngkèlan. Kuwi sakwisé rasul Paulus ngomongngéné: “Pantyèn tyotyok banget tembungé Roh Sutyising dietokké karo nabi Yésaya marang para mbah-mbahané awaké déwé. 26 Tembung kuwi uniné ngéné:‘Kana bangsa iki diparanilan diomonginèk bakal ngrungokké,nanging ora dunung,bakal ndeleng,nanging ora weruh.27Awit pikirané wong-wong kuwi ketul,kupingé wis disumpelidadi budeklan mripaté dieremkédadi lamur.Semunggoné ora ngono,mesti mripaté bisa weruhlan kupingé bisa krungulan pikirané bisa ngerti,mesti terus pada maranang nggonkulan tak waraské!’ ”

28 Rasul Paulus terus ngomong menèh: “Para sedulur,pada ngertia nèk kabar keslametan sangka Gusti Allahiki saiki digelarké marang wong-wong sing dudu Ju lanwong-wong kuwi pada gelem ngrungokké.” 29 Sakwisérasul Paulus ngomong ngono kuwi, wong-wong Ju teruspada lunga karo èngkèl-èngkèlan.

Para Rasul 28:30 113 Para Rasul 28:3130 Rong taun suwéné rasul Paulus manggon nang kuta

Rum kono, nang omah séwan. Sapa waé sing tilik dèknénang kono ya ditampa apik. 31 Rasul Paulus ngabarkébab Kratoné Gusti Allah lan mulang bab Gusti YésusKristus karo kendel lan ora ènèng wong sing ngalang-alangi dèkné.

114

Kitab sutyi prejanjian anyar ing Basa Jawa Suriname singgampang

New Testament in Javanese, Caribbean (NS:jvn:Javanese, Caribbean)copyright © 2009 Wycliffe Bible Translators, Inc.Language: Javanese, CaribbeanTranslation by: Wycliffe Bible Translators, Inc.

Javanese, CaribbeanjvnSuriname

Copyright Information© 2009, Wycliffe Bible Translators, Inc. All rights reserved.This translation text ismade available to you under the terms of the Creative CommonsLicense: Attribution-Noncommercial-No Derivative Works. (http:// creativecom-mons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/) In addition, you have permission to port the textto different file formats, as long as you do not change any of the text or punctuationof the Bible.Youmay share, copy, distribute, transmit, and extract portions or quotations from thiswork, provided that you include the above copyright information:

You must give Attribution to the work.You do not sell this work for a profit.You do not make any derivative works that change any of the actual words or

punctuation of the Scriptures.Permissions beyond the scope of this license may be available if you contact us withyour request.The New Testamentin Javanese, Caribbean

© 2009, Wycliffe Bible Translators, Inc. All rightsreserved.This translation is made available to you under the terms of the Creative CommonsAttribution-Noncommercial-No Derivatives license 4.0.Youmay share and redistribute this Bible translation or extracts from it in any format,provided that:

You include the above copyright and source information.You do not sell this work for a profit.You do not change any of the words or punctuation of the Scriptures.

115Pictures includedwith Scriptures and other documents on this site are licensed just forusewith those Scriptures and documents. For other uses, please contact the respectivecopyright owners.2014-04-27PDF generated using Haiola and XeLaTeX on 11 Jan 2020 from source files dated 11 Jan20201ae1a846-fec8-54b5-9c60-e22db5a83cba