komplek wisata budaya madura di...
TRANSCRIPT
KOMPLEK WISATA BUDAYA MADURA
DI SUMENEP
(Tema: RE-INTERPRETING TRADITION)
TUGAS AKHIR
Oleh:
DIENDA FEBRYANITA
NIM: 07660008
JURUSAN TEKNIK ARSITEKTUR
FAKULTAS SAINS DAN TEKNOLOGI
UNIVERSITAS ISLAM NEGERI (UIN) MAULANA MALIK IBRAHIM
MALANG
2012
KOMPLEK WISATA BUDAYA MADURA
DI SUMENEP
(Tema : RE-INTERPRETING TRADITION)
TUGAS AKHIR
Diajukan Kepada:
Fakultas Sains dan Teknologi
Universitas Islam Negeri (UIN) Maulana Malik Ibrahim Malang
Untuk Memenuhi Salah Satu Persyaratan Dalam
Memperoleh Gelar Sarjana Teknik (S.T)
Oleh:
DIENDA FEBRYANITA
NIM. 07660008
JURUSAN TEKNIK ARSITEKTUR
FAKULTAS SAINS DAN TEKNOLOGI
UNIVERSITAS ISLAM NEGERI (UIN) MAULANA MALIK IBRAHIM
MALANG
2012
PERNYATAAN ORISINALITAS KARYA
Dengan hormat,
Saya yang bertanda tangan di bawah ini:
Nama : DIENDA FEBRYANITA
NIM : 07660008
Judul Tugas Akhir : KOMPLEK WISATA BUDAYA MADURA
DI SUMENEP
Menyatakan dengan sebenar-benarnya bahwa saya bertanggung jawab atas
orisinalitas karya ini. Saya bersedia bertanggung jawab dan sanggup menerima
sanksi yang ditentukan apabila di kemudian hari ditemukan berbagai bentuk
kecurangan, tindakan plagiatisme dan indikasi ketidakjujuran di dalam karya ini.
Malang, 01 Februari 2012
Yang membuat pernyataan,
DIENDA FEBRYANITA
07660008
KOMPLEK WISATA BUDAYA MADURA
DI SUMENEP
(Tema : RE-INTERPRETING TRADITION)
TUGAS AKHIR
Oleh:
DIENDA FEBRYANITA
NIM. 07660008
Telah Dipertahankan di Depan Dewan Penguji Tugas Akhir dan
Dinyatakan Diterima Sebagai Salah Satu Persyaratan untuk
Memperoleh Gelar Sarjana Teknik (ST)
Tanggal, 01 Februari 2012
Susunan Dewan Penguji
1. Penguji Utama : Aldrin Yusuf Firmansyah, M.T.
NIP. 19770818 200501 1 001
2. Ketua : Pudji Pratitis Wismantara, M.T.
NIP. 19731209.200801.1.007
3. Sekretaris : Ernaning Setyowati, M.T.
NIP. 19810519.200501.2.005
4. Anggota : Yulia Eka Putri, M.T.
NIP. 19810705.200501.2.002
Mengetahui dan Mengesahkan
Ketua Jurusan Teknik Arsitektur
Aulia Fikriarini Muchlis, M.T
NIP. 19760416 200604 2 001
( )
( )
( )
( )
Tanda Tangan
KOMPLEK WISATA BUDAYA MADURA
DI SUMENEP
(Tema : RE-INTERPRETING TRADITION)
TUGAS AKHIR
Oleh:
DIENDA FEBRYANITA
NIM. 07660008
Telah disetujui oleh
Dosen Pembimbing I Dosen Pembimbing II
Ernaning Setyowati, M.T. Pudji Pratitis Wismantara, M.T.
NIP. 19810519.200501.2.005 NIP. 19731209.200801.1.007
Tanggal, 01 Februari 2012
Mengetahui
Ketua Jurusan Teknik Arsitektur
Aulia Fikriarini Muchlis, M.T.
NIP. 19760416 200604 2 001
PERSEMBAHAN
Alhamdulillah, puja dan puji syukur kehadirat Allah SWT atas berkat
limpahan Rahmat, Taufik, serta HidayahNya. Sholawat serta salam tetap
tercurahkan kepada junjungan Nabi Muhammad SAW.
Terima kasih kepada Papa, Mama, Mas Didit dan Mbak Emma, Mbak
Didin dan Mas Joko, serta semua keluarga atas dukungan berupa do’a, materi, dan
tenaga, sehingga saya dapat menyelesaikan studi ini dengan segenap kemampuan
yang saya miliki.
Bapak dan ibu dosen jurusan Arsitektur UIN Maulana Malik Ibrahim
Malang atas kesabaran yang telah mendidik dan membesarkan nama jurusan
kami. Hanya kata maaf yang bisa saya sampaikan jika ada perilaku yang kurang
berkenan dihati ibu dan bapak dosen. Terimakasih yang sebesar - besarnya untuk
Bu Erna yang telah membimbing tugas akhir saya sekaligus menjadi teman curhat
saya dan Pak Pudji yang selalu membimbing serta memberikan solusi terbaik
untuk menyelesaikan studi saya ini.
Tidak lupa terima kasih yang sebesar-besarnya kepada seluruh teman-
teman jurusan Teknik Arsitektur yang senantiasa memberikan bantuan doa, materi
serta tenaganya, khususnya kawan- kawan Angkatan 2007.
Terima kasih kepada Nita dan Tary, sahabat terbaik saya yang menjadi
tempat saya berkeluh kesah dan senantiasa memberikan senyum semangatnya.
Terimakasih kepada Hafidz, Robot, Fauzi, Selly, dan Lusi, teman-teman
terbaik saya yang senantiasa menghibur saya dan sangat membantu dalam proses
penyelesaian tugas akhir.
Terima kasih kepada Hari Sayogo, pahlawan saya yang senantiasa setia
mengantarkan saya pergi kemana saja untuk keperluan menyelesaikan tugas akhir.
Terimakasih untuk kesabaranmu dan kesetiaanmu.
Bagi kawan-kawan yang belum disebutkan, saya minta maaf sebesar -
besarnya, semoga Allah SWT membalas dengan limpahan rahmat serta
hidayahNya, Amin...
DIENDA FEBRYANITA
Saat merasa tidak dianggap, dikucilkan, diremehkan, terSENYUMlah dan buktikan
kalau itu bukan penghalang kesuksesanmu….
Ku Persembahkan Tugas Akhirku untuk Papa dan Mama tercinta….
Keluarga Besarku….
Sahabat-Sahabatku dan orang terdekatku….
(^_^)
KATA PENGANTAR
Assalamualaikum Wr. Wb
Segala puji bagi Allah SWT karena atas kemurahan rahmat, taufiq dan
hidayah-Nya, sehingga penulis dapat menyelesaikan Laporan Seminar Tugas
Akhir ini sebagai persyaratan pengajuan Tugas Akhir Mahasiswa. Sholawat serta
salam semoga tetap tercurahkan kepada Nabi Muhammad SAW, yang telah diutus
Allah sebagai penyempurna akhlak di dunia.
Penulis menyadari bahwa banyak pihak yang telah berpartisipasi dan
bersedia mengulurkan tangan untuk membantu dalam proses Penyusunan Laporan
Seminar Tugas Akhir ini. Untuk itu iringan do’a dan ucapan terima kasih yang
sebesar-besarnya penulis sampaikan, baik kepada pihak-pihak yang telah banyak
membantu berupa pikiran, waktu, dukungan, motivasi dan bentuk bantuan lainnya
demi terselesaikannya laporan ini. Adapun pihak-pihak tersebut antara lain
sebagai berikut:
1. Allah SWT yang telah memberikan nikmat dan karunia yang besar kepada
penulis sehingga bisa menyelesaikan laporan tugas akhir ini.
2. Bapak Prof. Dr. Imam Suprayogo, selaku Rektor Universitas Islam Negeri
(UIN) Maulana Malik Ibrahim Malang
3. Bapak Prof. Dr. Sutiman Bambang Sumitro, SU., DSc. selaku dekan Fakultas
Sains dan Teknologi Universitas Islam Negeri (UIN) Maulana Malik Ibrahim
Malang.
4. Ibu Aulia Fikriarini M, MT, selaku Ketua Jurusan Teknik Arsitektur UIN
Maulana Malik Ibrahim Malang sekaligus sebagai dosen wali
5. Ibu Ernaning Setyowati, MT, selaku pembimbing I
6. Bapak Pudji P. Wismantara, MT, selaku pembimbing II
7. Ibu Yulia Eka Putrie, MT, selaku pembimbing keagamaan
8. Bapak Aldrin Yusuf, MT, selaku penguji
9. Bapak Ach. Arief S dan Ibu Liliek Suhartini yang telah memberikan do’a dan
dukungan yang besar, ikhlas dan penuh kesabaran. Kakak Meilyanto
Ariedhinata dan Didien Chriestyanita yang telah memberikan motivasi baik
spiritual dan materiil.
10. Teman-teman angkatan 2007 Jurusan Teknik Arsitektur yang sudah
memberikan bantuan dan motivasinya.
11. Dan pihak lain yang tidak dapat penulis sebutkan satu per satu.
Penulis menyadari tentunya laporan seminar tugas akhir ini masih jauh dari
kesempurnaan. Oleh karena itu kritik yang konstruktif penulis harapkan dari
semua pihak.
Akhirnya penulis berharap, semoga Laporan Seminar Tugas Akhir ini bisa
bermanfaat serta dapat menambah wawasan keilmuan, khususnya bagi penulis
dan masyarakat pada umumnya.
Wassalamualaikum Wr. Wb
Malang, 01 Februari 2012
Penyusun,
Dienda Febryanita
NIM: 07660008
DAFTAR PUSTAKA
KATA PENGANTAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i
DAFTAR ISI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . … iii
DAFTAR GAMBAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . viii
DAFTAR TABEL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . xi
DAFTAR BAGAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . xii
DAFTAR LAMPIRAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . xiii
ABSTRAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . xiv
BAB I PENDAHULUAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
1.1 Latar Belakang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
1.1.1 Latar Belakang Obyek. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
1.1.2 Latar Belakang Tema. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
1.2 Rumusan Masalah. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
1.3 Tujuan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
1.4 Manfaat. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
1.5 Batasan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
1.5.1 Batasan Obyek. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
1.5.2 Batasan Tema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
1.5.3 Batasan Subyek. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
1.5.4 Batasan Kegiatan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
1.5.5 Batasan Layanan, Fasilitas, Prasarana, dan Sarana Tambahan. . 13
BAB II TINJAUAN PUSTAKA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
2.1 Obyek Rancangan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
2.1.1 Komplek. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
2.1.2 Wisata. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
2.1.2.1 Tujuan Wisata. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
2.1.2.2 Jenis Wisata. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
2.1.3 Budaya. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
2.1.3.1 Wisata Budaya. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
2.1.3.2 Tujuan Wisata Budaya. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
2.1.3.3 Daya Tarik Wisata Budaya. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
2.1.4 Budaya Madura. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
2.1.4.1 Bentuk Bangunan Tradisional Madura. . . . . . . . . . . . . . 26
2.1.4.2 Pola Penataan Ruangan dan Material Rumah Tradisional
Madura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
2.1.4.3 Pemukiman Taneyan Lanjhang. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
2.1.4.3.1 Ruang Tinggal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
2.1.4.3.2 Langghar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
2.1.4.3.3 Kandang dan Dapur. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
2.1.4.3.4 Taneyan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
2.1.4.3.5 Makna Ruang Pada Taneyan Lanjang . . . . 37
2.1.5 Komplek Wisata Budaya Madura. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
2.2 Tema Rancangan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
2.2.1 Pengertian Reinterpreting Tradition. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
2.2.2 Perbedaan Empat Strategi Arsitektur Kontemporer. . . . . . . . . . . . . 45
2.3 Kajian Keislaman. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
2.3.1 Kajian Terhadap Obyek: Komplek Wisata Budaya. . . . . . . . . . . . . . 46
2.3.2 Kajian Terhadap Tema: Reinterpreting Tradition. . . . . . . . . . . . . . . 52
2.4 Studi Banding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
2.4.1 Studi Banding Objek (Kampung Budaya Sindangbarang Bogor) . . 54
2.4.1.1 Lokasi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
2.4.1.2 Sejarah dan Perkembangan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
2.4.1.3 Karakteristik Bangunan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
2.4.2 Studi Banding Tema (The Chedi Ubud Bali) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
2.4.2.1 Peratapan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
2.4.2.2 Perangkaan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
2.4.2.3 Pertapakan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
2.4.2.4 Persungkupan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
2.4.2.5 Persolekan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
BAB III METODE PERANCANGAN. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
3.1 Ide Perancangan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
3.2 Latar Belakang Masalah. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . 71
3.3 Tujuan Perancangan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
3.4 Pengumpulan Data . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
3.4.1 Studi literatur. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
3.4.2 Survei dan Observasi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
3.4.3 Studi Banding. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
3.5 Analisis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
3.5.1 Kawasan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
3.5.2 Tapak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
3.5.3 Fungsi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
3.5.4 Pengguna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
3.5.5 Aktivitas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
3.5.6 Ruang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
3.5.7 Bentuk. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
3.5.8 Struktur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
3.5.9 Utilitas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
3.6 Konsep/Sintesis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
3.7 Skema Perancangan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
BAB IV ANALISIS PERANCANGAN. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
4.1 Analisis Kawasan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
4.1.1 Pemilihan Lokasi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
4.1.2 Pertimbangan Pemilihan Lokasi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
4.1.3 Potensi Lokasi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
4.1.4 Kondisi Lokasi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
4.1.4.1 Kondisi Geografis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
4.1.4.2 Kondisi Geologis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
4.1.4.3 Kondisi Hidrologi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
4.1.4.4 Kondisi Klimatologi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
4.1.4.5 Kondisi Toporafi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
4.2 Analisis Tapak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
4.2.1 Analisis Batas Batas dan Bentuk Tapak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
4.2.2 Analisis Vegetasi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 85
4.2.3 Analisis Kebisingan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87
4.2.4 Analisis Pencapaian Tapak dan Sirkulasi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
4.2.5 Analisis View . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92
4.2.6 Analisis Orientasi Terhadap Matahari. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
4.2.7 Analisis Angin. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
4.2.8 Analisis Suhu, Kelembaban, dan Hujan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
4.3 Analisis Fungsi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
4.3.1 Fungsi Primer. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
4.3.2 Fungsi Sekunder. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
4.3.3 Fungsi Penunjang. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
4.4 Analisi Pengguna. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
4.4.1 Pengunjung. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
4.4.2 Pengisi Kegiatan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
4.4.3 Pengelola. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
4.5 Analisis Aktivitas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
4.5.1 Pengunjung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
4.5.2 Pengisi Kegiatan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
4.5.3 Pengelola. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
4.6 Analisis Ruang. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
4.6.1 Analisi Aktivitas dan Ruang. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
4.6.2 Analisis Tuntutan dan Persyaratan Ruang. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
4.6.3 Analisis Hubungan Ruang. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
4.6.4 Analisis Dimensi dan Luas Ruang. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118
4.7 Analisa Bentuk. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
4.8 Analisa Utilitas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126
4.8.1 Sistem Penyediaan Air Bersih. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126
4.8.2 Sistem Pembuangan Air Kotor. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126
4.8.3 Sistem Penyaluran Air Buangan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
4.9 Analisa Struktur. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128
4.9.1 Sistem Pondasi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128
4.9.2 Balok Kolom. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128
4.9.3 Dinding. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
4.9.4 Atap. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
BAB V KONSEP PERANCANGAN. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130
5.1 Konsep Dasar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130
5.2 Konsep Tapak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
5.2.1 Zoning. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
5.2.2 Konsep Tatanan Masa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
5.2.3 Konsep Vegetasi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
5.2.4 Konsep Pencapaian dan Sirkulasi Tapak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
5.2.5 Konsep View. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
5.3 Konsep Bangunan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
5.3.1 Konsep Bentuk. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
5.3.1.1 Bentuk Atap. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
5.3.1.2 Bentuk Kolom Teras. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142
5.3.1.3 Bentuk Selasar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143
5.3.2 Konsep Ruang. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
5.3.2.1 Ruang Luar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
5.3.2.2 Ruang Dalam. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145
5.3.2.2.1 Pagelaran Seni. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145
5.3.2.2.2 Pameran. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
5.3.2.2.3 Edukasi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148
5.3.2.2.4 Mushalla. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149
5.3.2.2.5 Madura Marchendise Center. . . . . . . . . . . . . . . . . 150
5.3.2.2.6 Restoran. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151
5.3.2.2.7 Informasi dan Administrasi. . . . . . . . . . . . . . . . . . 153
5.3.3 Konsep Struktur. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154
5.3.3.1 Konsep Pondasi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154
5.3.3.2 Balok Kolom. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154
5.3.3.3 Dinding. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
5.3.3.4 Atap. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
5.3.4 Konsep Utilitas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
5.3.4.1 Sistem Penyediaan Air Bersih. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
5.3.4.2 Sistem Pembuangan Air Kotor. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156
5.3.4.3 Sistem Pembuangan Sampah. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157
5.3.4.4 Sistem Jaringan Listrik. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
5.3.4.5 Sistem Pemadam Kebakaran. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
BAB VI HASIL RANCANGAN. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160
6.1 Rancangan Tapak dan Kawasan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160
6.1.1 Zoning Kawasan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161
6.1.2 Tatanan Massa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162
6.1.3 Vegetasi …. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165
6.1.4 Sirkulasi Kawasan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166
6.1.4.1 Sirkulasi Pengunjung . . . . . . . . . ....... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166
6.1.4.2 Sirkulasi Tamu Khusus . . . . . . . .... .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167
6.1.4.3 Sirkulasi Pengisi Acara . . . . . . ........ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167
6.1.4.4 Sirkulasi Servis . . . . . . . . . . . . . . . . ....... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168
6.2 Rancangan Bangunan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169
6.2.1 Fungsi Primer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169
6.2.1.1 Pagelaran Seni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169
6.2.1.2 Edukasi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173
6.2.1.3 Pameran . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175
6.2.1.4 Stadion Kerapan Sapi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179
6.2.2 Fungsi Sekunder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181
6.2.2.1 Musholla . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181
6.2.2.2 Madura Marchendise Center . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183
6.2.2.3 Foodcourt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185
6.2.2.4 Informasi dan Administrasi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188
6.2.3 Fungsi Penunjang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190
6.2.3.1 Selasar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190
6.2.3.2 Sclupture . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191
6.3 Rancangan Struktur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192
6.3.1 Struktur Pondasi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192
6.3.2 Struktur Atap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192
6.4 Rancangan Utilitas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194
6.4.1 Sistem Plumbing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194
6.4.2 Sistem Jaringan Listrik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196
6.4.3 Sistem Pemadam Kebakaran . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197
BAB VII PENUTUP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198
7.1 Kesimpulan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198
7.2 Saran . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200
DAFTAR PUSTAKA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201
LAMPIRAN. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202
DAFTAR GAMBAR
1.1 Tari Macopat. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
1.2 Kerapan Sapi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
2.1 Rumah Tradisional Sumenep. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
2.2 Rumah Tradisional Pamekasan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
2.3 Denah Rumah Tradisional Madura. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
2.4 Pola Tatanan Taneyan Lanjhang. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
2.5 Layout Rumah dan Tampak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
2.6 Model Tipe Denah Sedana Dan Slodoran. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
2.7 Bentuk Bangunan Trompesan Di Kecamatan Kwanyar
Kabupaten Bangkalan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
2.8 Bentuk Atap Pegun pada Denah Rumah Jadrih, di Kecamatan Torjun,
Kabupaten Sampang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
2.9 Bentuk Bangunan Bangal Dengan Atap Pacenan di Kecamatan
Batang-Batang, Kabupaten Sumenep. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
2.10 Pembagian Berdasar Primordial Masyarakat Ladang Pada Taneyan. . . 38
2.11 Skema Hirarki Ruang Pada Tanean Sumber Barat-Timur Membagi. . . 39
2.12 Pembagian Ruang Perempuan Pada Rumah Tinggal. . . . . . . . . . . . . . . 41
2.13 Kampung Budaya Sindangbarang Bogor. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
2.14 Metafora Bentuk Bangau Sayap Bangau. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
2.15 Metafora Bentuk Paruh Bangau. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
2.16 Material Dinding. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
2.17 Material Atap. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 63
2.18 Material Kusen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
2.19 Perspektif Kawasan Kampung Sindangbarang. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
2.20 Layout Kawasan Kampung Sindangbarang. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
2.21 Peratapan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
2.22 Perangkaan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
2.23 Pertapakan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
2.24 Persungkupan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
2.25 Persolekan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
4.1 Kawasan Rancangan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
4.2 Lokasi Rancangan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
4.3 Batas Tapak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
4.4 Ukuran Lahan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
4.5 Potensi vegestasi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
4.6 Intensitas Kebisingan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87
4.7 Pencapaian Sirkulasi Tapak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
4.8 View. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92
4.9 Orientasi terhadap Matahari. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
4.10 Angin. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
4.11 Sistem Sambung Langsung. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126
4.12 Balok Kolom Rumah Tradisional Madura. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
5.1 Pola Masa Taneyan Lanjhang. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
5.2 Model Layout Taneyan Lanjang di Kecamatan Torjun, Kabupaten
Sampang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
5.3 Zoning Kawasan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
5.4 Proses Reflection. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
5.5 Penataan Massa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
5.6 Tatanan Vegetasi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
5.7 Tanaman Hias. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
5.8 Aksesibilitas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
5.9 Sirkulasi Tapak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
5.10 View. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
5.11 Nilai-Nilai Orientasi Taneyan Lanjhang. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
5.12 Bentuk Atap. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142
5.13 Proses Interpretasi Bentuk Kolom. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143
5.14 Bentuk Kolom Teras. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143
5.15 Selasar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
5.16 Ruang Luar Kawasan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145
5.17 Sirkulasi Pagelaran Seni. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146
5.18 Perletakan Perabot Pagelaran Seni. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146
5.19 Sirkulasi Pameran. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
5.20 Perletakan Perabot Pameran. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148
5.21 Sirkulasi Edukasi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149
5.22 Perletakan Perabot Edukasi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149
5.23 Sirkulasi Mushalla. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
5.24 Penataan Perabot Mushalla. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
5.25 Sirkulasi Madura Marchendise Center. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . 151
5.26 Penataan Perabot Madura Marchendise Center. . . . . . . . . . . . . . . . . . 151
5.27 Sirkulasi Restoran. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
5.28 Penataan Perabot Restoran. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
5.29 Sirkulasi Informasi dan Administrasi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153
5.30 Penataan Perabot Informasi dan Administrasi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153
5.31 Pondasi Batu Kali. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154
5.32 Sirkulasi Air Bersih. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156
5.33 Sirkulasi Air Kotor. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157
5.34 Tempat Sampah Basah dan Kering. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157
5.35 Tempat Pembuangan Sementara. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
5.36 Sirkulasi Jaringan Listrik. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
5.37Jaringan Kebakaran. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
6.1 Tapak Komplek Wisata Budaya Madura di Sumenep. . . . . . . . . . . . . . 161
6.2 Zoning Kawasan Komplek Wisata Budaya Madura di Sumenep. . . . . . 162
6.3 Tatanan Massa Komplek Wisata Budaya Madura di Sumenep. . . . . . . . 163
6.4 Persepktif Kawasan Komplek Wisata Budaya Madura di Sumenep. . . . 164
6.5 Vegetasi Komplek Wisata Budaya Madura di Sumenep. . . . . . . . . . . . . 165
6.6 Sirkulasi Pengunjung Komplek Wisata Budaya Madura di Sumenep. . . 166
6.7 Sirkulasi Tamu Khusus Komplek Wisata Budaya Madura di Sumenep. 167
6.8 Sirkulasi Pengisi Acara Komplek Wisata Budaya Madura di Sumenep. 168
6.9 Sirkulasi Servis Komplek Wisata Budaya Madura di Sumenep. . . . . . . 169
6.10 Denah Pagelaran Seni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170
6.11 Fasad dan Material Pagelaran Seni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170
6.12 Potongan Pagelaran Seni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172
6.13 Interior Pagelaran Seni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173
6.14 Denah Edukasi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174
6.15 Fasad dan Material Edukasi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175
6.16 Denah Pameran . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177
6.17 Fasad dan Material Pameran . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
6.18 Interior Pameran . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
6.19 Denah Stadion Kerapan Sapi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180
6.20 Fasad dan Material Stadion Kerapan Sapi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181
6.21 Denah Musholla . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182
6.22 Fasad dan Material Musholla . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183
6.23 Denah Madura Marchendise Center . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184
6.24 Fasad Madura Marchendise Center . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186
6.25 Denah Foodcourt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186
6.26 Fasad dan Material Foodcourt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187
6.27 Interior Foodcourt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188
6.28 Denah Informasi dan Administrasi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189
6.29 Fasad dan Material Informasi dan Administrasi . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190
6.30 Nilai-nilai Orientasi Taneyan Lanjhang. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190
6.31 Selasar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191
6.32 Sclupture . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191
6.33 Sistem Struktur Pondasi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192
6.34 Struktur Atap Pagelaran Seni dan Musholla . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193
6.35 Struktur Atap Bangunan Edukasi,Pameran, Madura Marchendise
Center, Foodcourt dan Stadion Kerapan Sapi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194
6.35 Skema Penyediaan Air Bersih . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195
6.36 Sistem Drainase . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195
6.37 Sistem Plumbing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196
6.38 Skema Jaringan Listrik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196
6.39 Sistem Jaringan Listrik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197
6.40 Sistem Pemadam Kebakaran . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197
DAFTAR TABEL
2.1 Perbedaan Amper Dan Delem Pada Hunian (Roma) Sumenep, Madura. . 42
2.2 Konsep Reinterpreting Tradition. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
2.3 Kajian Keislaman Terhadap Obyek. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
2.4 Kajian Keislaman Terhadap Tema. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
2.5 Bangunan-bangunan Kampung Budaya Sindangbarang. . . . . . . . . . . . . . 57
4.1 Analisis Batas-Batas dan Bentuk Tapak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
4.2 Analisis Vegetasi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
4.3 Analisis Kebisingan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87
4.4 Analisis Pencapaian Tapak dan Sirkulasi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
4.5 Analisis View. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93
4.6 Analisis Orientasi Terhadap Matahari. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
4.7 Analisis Angin. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
4.8 Analisis Suhu, Kelembapan, dan Air Hujan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
4.9 Analisis Aktivitas dan Ruang. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
4.10 Analisis Tuntutan dan Persyaratan Ruang. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
4.11 Edukasi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118
4.12 Pameran. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
4.13 Pagelaran Seni. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
4.14 Kerapan Sapi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
4.15 Madura Merchendise Center. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
4.16 Restoran. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
4.17 Administrasi dan Informasi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
4.18 Penunjang. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123
4.19 Analisis Bentuk. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
DAFTAR BAGAN
2.1 Susunan Jabatan Di Kampung Budaya. . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . 56
5.1 Sirkulasi Sampah Pada Bangunan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
DAFTAR LAMPIRAN
Lampiran 1. Gambar Hasil Rancangan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202
ABSTRAK
Febryanita, Dienda. 2012. Komplek Wisata Budaya Madura di Sumenep.
Dosen pembimbing: Ernaning Setyowati, M.T. dan Pudji P. Wismantara, M.T.
Kata kunci: Komplek Wisata Budaya, Madura, Re-interpreting Tradition,
Taneyan Lanjhang, Sumenep
Pulau Madura merupakan salah satu objek wisata di Jawa Timur yang
memiliki potensi untuk dikembangkan lebih jauh. Hal ini dikarenakan Madura
memiliki potensi-potensi ragam kebudayaan yang unik dan diharapkan dapat
menarik perhatian wisatawan, baik dari dalam negeri maupun luar negeri.
Komplek Wisata Budaya Madura merupakan rancangan yang mampu
mengangkat kembali kebudayaan Madura. Re-interpreting tradition dipilih
sebagai tema dalam perancangan ini karena mampu menginterpretasi ulang nilai-
nilai yang terdapat dalam arsitektur vernacular Madura tanpa mengubah tradisi
masa lalu.
Taneyan lanjhang dipilih sebagai konsep perancangan dikarenakan pola
permukiman ini sudah mengakar kuat di kehidupan masyarakat Madura. Taneyan
lanjhang juga memiliki banyak nilai-nilai yang berasal dari proses pembentukan
pola permukiman ini, sehingga dapat diaplikasikan sesuai dengan tema yang telah
dipilih yaitu reinterpreting tradition.
Hasil rancangan Komplek Wisata Budaya Madura ini memiliki beberapa
bangunan utama yang mampu mengangkat kebudayaan di Madura seperti
bangunan pagelaran seni, edukasi, pameran dan stadion kerapan sapi. Selain
bangunan utama terdapat juga bangunan pendukung seperti musholla, foodcourt,
madura marchendise center, dan kantor administrasi dan informasi. Bangunan-
bangunan tersebut kemudian membentuk menjadi dua pola permukiman yang
merupakan hasil interpretasi dari filosofi konsep taneyan lanjhang.
ABSTRACT
Febryanita, Dienda. 2012. The Cultural Tourism Complex in Sumenep Madura.
Lector: Ernaning Setyowati, M.T. and Pudji P. Wismantara, M.T.
Keywords: The Cultural Tourism Complex, Madura, Re-interpreting Tradition,
Taneyan Lanjhang, Sumenep
The Madura island is one of the attractions in East Java that has the
potential to be developed further. This is because the Madurese have the potential
variety of unique cultures and is expected to attract the attention of tourists, both
from domestic and abroad.
Madura Cultural Tourism Complex is built to lift back Madurese culture.
Re-interpreting tradition was chosen as a theme in this design because it can
reinterpret the values contained in Madurese vernacular architecture without
changing the traditions of the past.
Taneyan lanjhang selected as the design concept because the settlement
pattern has been entrenched in the lives of Madura. Taneyan lanjhang also has a
lot of the values derived from this settlement pattern formation process, so it can
be applied in accordance with the chosen theme of reinterpreting tradition.
The results of the design Cultural Tourism Complex Madura has several
major buildings that can lift a building culture in Madura as art performances,
education, exhibitions and stadium kerapan cows. In addition to the main building
there are also buildings such as mosque supporters, foodcourt, Madura
marchendise centers, and office administration and information. The buildings are
then formed into two settlement patterns that are the result of interpretation of the
philosophy of the concept taneyan lanjhang.
البحث لصستخالم
. سومنيف مجمع الثقافي السياحة في مادورا البحث .الجمعى 2102فيبريانتا ، ديندا .
: إيرانيع سيتيواتي المجستير ، فوجى ف ويسمانطرا المجستيرالمشرف
Taneyanالكلمات الرئيسية : مجمع الثقافي السياحة ومادورا، وإعادة تفسير التقليد ،
Lanjhang ،Sumenep
زييرة مادورا ى واحدة م مناق الجب في جاوة الشريية والي لدييا القدرة لجاعلى مزييد م التطوير. ىبا لأن لدييا مجموعة متنوعة ملايو المحتملة للثقافات فريدة م
.نوعيا، ويتويع أن تجب انتباه السياح، سواء م الداخل والخارج
تم بناء مجمع مادورا السياحة الثقافية لرفع الظير ثقافة ملايو. ويد تم اختيار والإعادة تفسير التقاليد كموضوع في ىبا التصميم لأنو لا يمك إعادة تفسير القيم الواردة
.في العمارة العامية ملايو م دون تغيير تقاليد الماض
Taneyan lanjhang صميم لأنو يد تم ترسيخ نمط المحدد باعتباره مفيوم التىوالكثير م القيم المستمدة ىو لدييا أيضا ف Taneyan lanjhang .التسوية في حياة مادورا
م تشكيل ىبا النمط عملية التسوية، بحيث يمك تطبيقو وفقا للموضوع المختار لإعادة .تفسير التقاليد
لرئيسية الي يمك أن تزييل نتائج مشروع مجمع الثقافي مادورا السياحة والمباني افال kerapan العديد م ثقافة البناء في مادورا والعروض الفنية، والتعليم والمعارض والأبقار
والمطعام . بالإضافة إلى المبنى الرئيس وىناك أيضا مبان مثل أنصار المسجد ، الملعبالمباني في أنماط ، وإدارة المكاتب والمعلومات. ثم يتم تشكيل مادورا ركزي البضائعالم
taneyan lanjhang. الاستيطان اللبي هما نتيجة لتفسير فلسفة مفيوم