721-715-1-pb

11
PERUBAHAN SOSIAL KULTURAL MASYARAKAT PEDESAAN (Suatu Tinjauan Teoritik-Empiri k ) Rauf Hatu Fakultas Ilmu Sosial Universitas Negeri Gorontalo INTISARI Mas ala h per uba han sos ial kul tur al tel ah me nja di topik pembic ar aan yan g me nari k, bukan sa ja pa ra ahli il mu kema sy ar akatan, bahkan di kala ngan mas ya rakat lua s. Lahirn ya kes ada ran aka n pen tin gny a pengka jia n ter had ap masalah perub ahan sosial kult ural, terut ama sete lah masy arakat meny aksik an suatu kenyataan bahwa kemajuan yang pesat di bidang ilmu pengetahuan dan tek nol ogi san gat me ndoron g unt uk mel akukan kaj ian secara konsepsional. Perub ahan sosia l kult ural dalam masyar akat tida k terf okus dala m kehi dupan mas ya rakat kot a, aka n te tapi mas yar aka t des a juga tel ah banya k me nga lami  perubahan maupun perkembangan sebagai akibat dari introduksi teknologi, komunikasi, tranportasi dalam tatanan kehidupan masyarakat luas.  Kata-Kata Kunci : Perubahan Masyarakat Pede saan Pendahuluan Studi kasus tentang peru bahan suatu masy arakat ditelit i Dani el Lirn er. Lirner melihat perubahan pola mata pencaharian petani di desa terpencil yakni desa Balgat kira-kira 8 km di luar kota Ankara Turki Timur Tengah. Menurut Liner (1983) Masyarakat petani di desa ini beralih dari pekerjaan sebagai petani ke dalam suat u ke rj a yang as in g disuat u kota ya ng ra ma i da n me mi li ki karakteristik yang jauh dengan dinamika kehidupan masyarakat pedesaan. Kesim pulan Lirne r terh adap awal memu darka n masy arakat trad isio nal Timur Ten gah dis eba bka n ole h ada nya kemamp uan membac a dan men uli s,  berurbanisasi, kemampuan mengkonsumsi media serta kesungguhan empati. Unt uk leb ih mem aham i, me nel aah dan men gka ji per mas ala han per uba han masy arakat , maka di perl ukan pema haman dan ketel itia n terh adap kehid upan suatu masyarakat pada waktu tertentu dan membandingkannya dengan susunan dan kehidupannya pada waktu yang lalu. Soekanto (1990) bila seseorang tidak sempat menelaah susunan kehidupan mas ya rakat mi sal nya , ma ka aka n mun cul sua tu pen dapat bah wa mas yar aka t tersebut akan merupakan masyarakat yang tidak pernah berubah (statis). Apabila  pendapat demikian muncul, maka pandangan itu sebagai pandangan yang sepintas, serta pandangan yang kurang teliti. Sebab tidak ada suatu masyarakat yang berhenti pada suatu titik tertentu sepanjang masa. Sedangkan Ankie (1985)  berpendapat bahwa tid ak ada masyarakat yang berhent i perkembangannya, karen a setiap masyarakat mengalami perubahan yang terjadi secara lambat atau cepat  Jurnal INOVASI Volume 8, No.4, Desember 2011 ISSN 1693-9034 1

Upload: joshua-febry-nugroho

Post on 07-Jan-2016

212 views

Category:

Documents


0 download

DESCRIPTION

Abstraksi Jurnal

TRANSCRIPT

Page 1: 721-715-1-PB

7/17/2019 721-715-1-PB

http://slidepdf.com/reader/full/721-715-1-pb 1/11

PERUBAHAN SOSIAL KULTURAL

MASYARAKAT PEDESAAN(Suatu Tinjauan Teoritik-Empirik )

Rauf Hatu

Fakultas Ilmu Sosial Ui!"#sitas N"$"#i %o#otalo

INTISARI

Masala& '"#ua&a sosial kultu#al t"la& m"a*i to'ik '"mi+a#aa ,a$

m"a#ik- uka saa 'a#a a&li ilmu k"mas,a#akata- a&ka *i kala$a

mas,a#akat luas. La&i#,a k"sa*a#a aka '"ti$,a '"$kaia t"#&a*a'

masala& '"#ua&a sosial kultu#al- t"#utama s"t"la& mas,a#akat m",aksika

suatu k",ataa a&/a k"maua ,a$ '"sat *i i*a$ ilmu '"$"ta&ua *at"kolo$i sa$at m"*o#o$ utuk m"lakuka kaia s"+a#a kos"'sioal.

P"#ua&a sosial kultu#al *alam mas,a#akat ti*ak t"#fokus *alam k"&i*u'a

mas,a#akat kota- aka t"ta'i mas,a#akat *"sa u$a t"la& a,ak m"$alami

 '"#ua&a mau'u '"#k"ma$a s"a$ai akiat *a#i it#o*uksi t"kolo$i-

komuikasi- t#a'o#tasi *alam tataa k"&i*u'a mas,a#akat luas.

 Kata-Kata Kunci : Perubahan Masyarakat Pedesaan

Pendahuluan

Stu*i kasus t"ta$ '"#ua&a suatu mas,a#akat *it"liti Dai"l Li#"#.

Li#"# m"li&at '"#ua&a 'ola mata '"+a&a#ia '"tai *i *"sa t"#'"+il ,aki*"sa Bal$at ki#a0ki#a 1 km *i lua# kota Aka#a Tu#ki Timu# T"$a&. M"u#ut

Li"# (2314) Mas,a#akat '"tai *i *"sa ii "#ali& *a#i '"k"#aa s"a$ai '"tai

k" *alam suatu k"#a ,a$ asi$ *isuatu kota ,a$ #amai *a m"miliki

ka#akt"#istik ,a$ au& *"$a *iamika k"&i*u'a mas,a#akat '"*"saa.

K"sim'ula Li#"# t"#&a*a' a/al m"mu*a#ka mas,a#akat t#a*isioal

Timu# T"$a& *is"aka ol"& a*a,a k"mam'ua m"ma+a *a m"ulis-

 "#u#aisasi- k"mam'ua m"$kosumsi m"*ia s"#ta k"su$$u&a "m'ati.

Utuk l"i& m"ma&ami- m""laa& *a m"$kai '"#masala&a '"#ua&a

mas,a#akat- maka *i '"#luka '"ma&ama *a k"t"litia t"#&a*a' k"&i*u'a

suatu mas,a#akat 'a*a /aktu t"#t"tu *a m"ma*i$ka,a *"$a susua

*a k"&i*u'a,a 'a*a /aktu ,a$ lalu.So"kato (2335) ila s"s"o#a$ ti*ak s"m'at m""laa& susua k"&i*u'a

mas,a#akat misal,a- maka aka mu+ul suatu '"*a'at a&/a mas,a#akat

t"#s"ut aka m"#u'aka mas,a#akat ,a$ ti*ak '"#a& "#ua& (statis). A'aila

 '"*a'at *"mikia mu+ul- maka 'a*a$a itu s"a$ai 'a*a$a ,a$

s"'itas- s"#ta 'a*a$a ,a$ ku#a$ t"liti. S"a ti*ak a*a suatu mas,a#akat

,a$ "#&"ti 'a*a suatu titik t"#t"tu s"'aa$ masa. S"*a$ka Aki" (2316)

 "#'"*a'at a&/a ti*ak a*a mas,a#akat ,a$ "#&"ti '"#k"ma$a,a- ka#"a

s"tia' mas,a#akat m"$alami '"#ua&a ,a$ t"#a*i s"+a#a lamat atau +"'at

 Jurnal INOVASI Volume 8, No.4, Desember 2011 ISSN 273403548 1

Page 2: 721-715-1-PB

7/17/2019 721-715-1-PB

http://slidepdf.com/reader/full/721-715-1-pb 2/11

P"#ua&a *alam mas,a#akat 'a*a '#isi',a m"#u'akaa suatu '#os"s

,a$ t"#us m""#us a#ti,a s"tia' mas,a#akat 'a*a k",ataa,a aka m"$alami

 '"#ua&a- aka t"ta'i '"#ua&a ata#a k"lom'ok *"$a k"lom'ok lai ti*aks"lalu sama (kom'l"ks) s"#ta a,ak fakto#0fakto# ,a$ m"m'"$a#u&i,a.

Masala& '"#ua&a mas,a#akat- a,ak a&li ,a$ m"*"f"isika,a.

Misal,a So"kato (2335) "#'"*a'at a&/a '"#ua&a0'"#ua&a mas,a#akat

*a'at m"$"ai ilai0ilai sosial- o#ma0o#ma- 'ola0'ola '"#ilaku o#$aisasi-

susua l"ma$a k"mas,a#akata- k"kuasaa *a /"/"a$- it"#aksi sosial *a

lai s"a$ai,a.

P"*a'at t"#s"ut m"#u'aka '"*a'at s"+a#a mak#o- aka t"ta'i ila

 '"*a'at t"#s"ut kita t"#"ma&ka k" *alam 'a#a*i$ma mak#o- maka aka t"#i&at

 a&/a '"#ua&a mas,a#akat ti*ak s"lama,a sama (kom'l"ks). Misal,a

mas,a#akat A *a mas,a#akat B. Mu$ki '"#ua&a mas,a#akat A su*a& "#ua& 'ola0'ola '"#ilaku o#$aisaasi,a- s"*a$ka mas,a#akat B su*a&

 "#ua& *a#i o#ma0o#ma sosial atauka& 'a*a k"kuasaa *a /"/"a$.

P"#ua&a ata#a mas,a#akat A *a mas,a#akat B t"#s"ut u$a m"miiki

fakto# ,a$ m"m'"$a#u&i,a misal,a '"#ua&a ,a$ t"#a*i 'a*a mas,a#akat

A t"#s"ut mu$ki *i s"aka ol"& a*a,a fakto# '"*i*ika- s"*a$ka

 '"#ua&a ,a$ t"#a*i 'a*a mas,a#akat B mu$ki *i s"aka ol"& fakto#

"koomi mau'u k"mam'ua mas,a#akat,a *alam m"$o#$aisasika

k"lom'ok,a.

Utuk m"li&at '"#"*aa '"#ua&a mas,a#akat- maka Al!i "#'"*a'at

 a&/a '"#ua&a sosial 'a*a *asa#,a ti*ak *a'at *it"#a$ka ol"& *a

 "#'"$a$ 'a*a fakto# tu$$al. Kos"' Al!i *i *uku$ 9illiams. 9illiams(2315) m"$"mukaka a&/a fakto# *"t"#miism" moofakto# ii su*a&

k"ti$$ala :ama- *alam ilmu sosiolo$i mo*"#" it"#'#"tasi0it"#'#"tasi

s"'i&ak ,a$ m"$ataka a&/a '"#ua&a itu &a,a *is"aka ol"& satu

ma+am #a$kaia fakto# saa.

K"*ua kos"' ii s"'itas t"#li&at a&/a '"#ua&a *alam tataa

k"&i*u'a mas,a#akat *is"aka "#a$ai fakto# *alam *alam m"m'"$a#u&i

 '"#ua&a mas,a#akat- *a suatu &al '"#lu *i'"#&atika *alam '"#ua&a

mas,a#akat- a&/a s"a$ia o#a$ m"ma*a$ '"#ua&a sosial "#"*a *"$a

 '"#ua&a k"u*a,aa. Pa*a$a ii t"#fokus 'a*a alasa a&/a '"#ua&a

sosial m"li'uti '"#ua&a st#uktu# mas,a#akat- s"*a$ka '"#ua&a k"u*a,aam"li'uti '"#ua&a0'"#ua&a k"u*a,aa saa.

P"#"*aa ,a$ *iauka s""tul,a "#sifat t"kis- ka#"a *alam situasi0

situasi t"#t"tu "a#0"a# ti*ak mu$ki utuk m""tuka ti'" '"#ua&a

,a$ t"#a*i. 9alau'u s"+a#a t"o#itis k"*ua kos"' ii *a'at *i"*aka. M"u#ut

Da!is (dalam  So"kato 2335)- ti*ak a*a mas,a#akat ,a$ ti*ak m"m'u,ai

k"u*a,aa *a ti*ak a*a k"u*a,aa m""lma *i lua# atau uka 'a*a

mas,a#akat. P"#,ataa ,a$ mu+ul a*ala& a$aimaa '"#ua&a sosial kultu#al

mas,a#akat '"*"saa *alam tataa k"&i*u'a,a s"&a#i0&a#i. P"#ta,aa ii

aka *ia&as 'a*a u#aia0u#aia s"laut,a ,a$ *ia/ali *"$a tiau t"o#itis

 Jurnal INOVASI Volume 8, No.4, Desember 2011 ISSN 273403548 2

Page 3: 721-715-1-PB

7/17/2019 721-715-1-PB

http://slidepdf.com/reader/full/721-715-1-pb 3/11

t"#ta$ '"#ua&a sosial kultu#al- s"#ta a$aimaa '"#ua&a sosial kultu#al

mas,a#akat '"*"saa.

Tinjauan Teoritis Tentang Perubahan Sosial Kultural

Pa#a a&li k"mas,a#akata t"la& m"$"mukaka "#a$ai t"o#i t"ta$

 '"#ua&a sosial- amu ka#"a *"mikia kom'l"k,a k"&i*u'a mausuia-

t"o#i0t"o#i ,a$ *ik"mukaka ol"& 'a#a a&li ti*ak mam'u &ak"kat '"#ua&a

sosial s"+a#a tutas. Pa#a a&li m"li&at '"#ua&a sosial *a#i '"#s'"ktif ,a$

 "#"*a0"*a- a&ka ti*ak a#a$ t"o#i ,a$ satu "#tolak "laka$ *"$a t"o#i

,a$ lai.

P""laa&a t"#&a*a' t"o#i '"#ua&a sosial m"li'uti "#a$ai &al ,a$

 '"ti$ *iata#a,a- '#os"s *a m"kaism" '"#ua&a- *im"si '"#ua&a sosial

s"#ta ko*isi *a fakto#0fakto# '"#ua&a sosial. P"#ua&a Sosial a*ala&

 '"#ua&a ,a$ t"#a*i *alam st#uktu# *a fu$si *a#i "tuk0"tuk mas,a#akat.

A*a,a it"#aksi sosial aka m"imulka '#os"s sosial *i *alam mas,a#akat.

T"ta'i s"+a#a t"o#itis *a'atla& *ikataka a&/a '"#ua&a sosial m"$a+u

k"'a*a '"#ua&a *alam st#uktu# sosial *a &uu$a sosial- s"*a$ka

 '"#ua&a&a k"u*a,aa m"$a+u k"'a*a '"#ua&a 'ola0'ola '"#ilaku-

t"#maksu* t"kolo$i *a *im"si0*im"si *a#i ilmu- mat"#ial *a omat"#ial.

M"u#ut O$um (234;) '"#ua&a sosial m"li'uti '"#ua&a t"kolo$i ,a$

m"$akiatka '"#ua&a li$ku$a mat"#ial *a m"$atu#,a- s"&i$a

m"iumulka '"#ua&a atau mo*ifikasi k"iasa0k"iasa *a l"ma$a sosial.

Dalam *uia "m'i#ik- ata#a mas,a#akat *a k"u*a,aa m"#u'aka suatu

k"satua ,a$ utu&. M"u#ut Pui/ati (2317) ti*ak a*a mas,a#akat ,a$ ti*akm"m'u,ai k"u*a,aa- s"alik,a 'ula ti*ak a*a k"u*a,aa ,a$ ti*ak

t"#"lma *alam suatu mas,a#akat. D"$a *"mikia istila& ,a$ l"i& l"$ka'

s"m"sti,a a*ala& <'"#ua&a sisial u*a,a=

Kos"' '"#ua&a sosial u*a,a s"a$ai f"om"a '","li*ika

sosiolo$i *a at#o'olo$i s"#i$ m"imulka '"#*"ata ,a$ s'"kulatif. Hal ii

*is"aka ol"& '"#"*aa '"#s'"ktif *alam m"$aalisis '"#ua&a sosial

 u*a,a. S"+a#a t"o#itis '"#ua&a sosial u*a,a 'ali$ ti*ak *a'at *iaalisis

m"lalui '"*"kata t"o#i fu$sioalism" st#uktu#al.

P"#s'"ktif fu$sioalism" st#uktu#al *alam sosiolo$i at#o'olo$i 'a*a

&ak"kat,a *ila*asi ol"& kos"'si0kos"'si ,a$ *ik"ma$ka Emil"

Du#k&"im. M"u#ut Du#k&"im (dalam  Poloma- 2338) mas,a#akat m"#u'akak"s"lu#u&a o#$aism" ,a$ m"miliki #"alitas sosial. K"s"lu#u&a itu m"miliki

s"'"#a$kat k"utu&a atau fu$si0fu$si t"#t"tu ,a$ &a#us *i'"u&i ol"&

 a$ia0a$ia,a a$a# ia t"ta' "ksis *alam k"a*aa o#mal *a t"ta' la$$"$.

K&usus *alam i*a$ at#o'olo$i- ,a$ *ia$$a' s"a$ai '"l"tak *asa#

*a#i t"o#i fu$sioalism" ii ,aki Molio/ski *a Ra*"liff" B#o/. K"mu*ia

k"*ua '"*a'at toko& ii *ik"ma$ka *a *imo*ifikasi ol"& s"o#a$ mu#i*,a

B#o/ ,aki M","# Fo#t"s. S"m"ta#a ,a$ *ia$$a' "#asa *alam t"o#i

st#uktu#al fu$sioal mo*"# a*ala& Tal+ott Pa#so.

 Jurnal INOVASI Volume 8, No.4, Desember 2011 ISSN 273403548 3

Page 4: 721-715-1-PB

7/17/2019 721-715-1-PB

http://slidepdf.com/reader/full/721-715-1-pb 4/11

P"#s'"ktif fu$sioal st#uktu#al s""a#,a u$a m""#a$ka masala&

 '"#ua&a. Ka#"a '"#s'"ktif ii m"/akili sala& '"#s'"ktif utama *alam

sosiolo$i- maka '"#lu m"li&at 'a*a$a fu$sioalim" st#uktu#al t"#&a*a' '"#ua&a *alam mas,a#akat. >a *" B"#$&" (dalam  Ro"#t Lau"# 2334)

m"li&at +i#i0+i#i umum *a#i '"#s'"ktif ii t"#&a*a' '"#ua&a mas,a#akat a*ala&

s"a$ai "#ikut?

2. Mas,a#akat &a#us *iaalisis s"+a#a k"s"lu#u&a- s"+a#a sist"m ,a$ t"#*i#i

*a#i a$ia0a$ia ,a$ sali$ "#&uu$a@

;. Huu$a s"a *a akiat "#sifat <amak *a timal alik=

4. Sist"m sosial s"atiasa "#a*a *alam k"a*aa <k"s"ima$a *iamis=-

 '","suaia t"#&a*a' k"kuata ,a$ m"im'a sist"m m"imulka

 '"#ua&a miimal *i *alam sist"m itu@

8. It"$#asi s"m'u#a tak '"#a& t"#/uu*- s"tia' sist"m m"$alami k"t"$a$a

*a '",im'a$a amu +"*"#u$ *i"t#alisi# m"lalui istitusioalisasi@

6. P"#ua&a 'a*a *asa#,a "#la$su$ s"+a#a lamat- l"i& m"#u'aka

 '#os"s '","suaia k"tima$ #"!olusio"#@

7. P"#ua&a a*ala& &asil '"","suaia atas '"#ua&a ,a$ t"#a*i *ilua#

sist"m- '"#tumu&a m"lalui *if"#"siasi *a m"lalui '""mua0'""mua

it"#al *a

. Mas,a#akat t"#it"$#asi m"lalui ilai0ilai "#sama.

Kos"' ii m"ma*a$ '"#s'"ktif fu$sioalism" st#uktu#al *alam

mas,a#akat- a&/a '"#ua&a ,a$ mu+ul *alam k"&i*u'a ti*ak "#ala

+"'at- aka t"ta'i t"ta' m"m'"#&atika a$aimaa k"s"ima$a ata#a satu

sist"m *"$a ,a$ lai.Hoo$!"lt (2316) m"$u$ka'ka '#"mis 'okok t"o#i st#uktu#al

fu$sioal.  Pertama; mas,a#akat a*ala& suatu sist"m ,a$ s"+a#a k"s"lu#u&a

t"#*i#i *a#i a$ia0a$ia ,a$ sali$ t"#$atu$. Kedua; k"s"lu#u&a atau sist"m

,a$ utu& itu m""tuka a$ia0a$ia,a. A#ti,a a$ia ,a$ satu tak *a'at

*i'a&ami s"+a#a t"#'isa& k"+uali *a'at m"m'"#&atika &uu$a *"$a sist"m

k"s"lu#u&a ,a$ l"i& luas- *imaa a$ia0a$ia itu m"li'uti ilai kultu#al-

 '#aata &ukum- 'ola o#$aisasi k"k"lua#$aa- '#aata 'olitik- *a o#$aisasi

"koomi t"kolo$i.  Ketiga;  a$ia0a$ia &a#us *i'a&ami *alam kaita,a

*"$a fu$si,a t"#&a*a' k"s"ima$a sist"m k"s"lu#u&a.

Da#i '"#s'"ktif st#uktu#al fu$sioal- m"m"#ika maka a&/a *alam

m"$aalisa '"#ua&a suatu mas,a#akat ti*ak +uku' &a,a *i'a*a$ *alamsatu sisi saa misal,a &a,a *ili&at *a#i s"$i "koomi- aka t"ta'i *alam

m"ma'a#ka '"#ua&a,a- mas,a#akat *iaalisis s"+a#a k"s"lu#u&a s"#ta

*iaalisis s"+a#a timal alik- *imaa ila a*a satu sisi ,a$ "#ua& *alam

k"&i*u'a mas,a#akat- s"+a#a otomatis a*a kom'o"0kom'o" lai ,a$ ikut

m"$alami '"#ua&a.

S"laut,a Him"s *a Moo#" (2371) m"$kat"$o#ika '"#ua&a sosial

*alam ti$a "tuk atau *im"si m"li'uti@ (a) *im"si stu#tu#al- ();  *im"si

kutu#al- *a (+)@ *im"si it"#asioal. K"ti$a *im"si t"#s"ut *i"#i '""lasa

 Jurnal INOVASI Volume 8, No.4, Desember 2011 ISSN 273403548 4

Page 5: 721-715-1-PB

7/17/2019 721-715-1-PB

http://slidepdf.com/reader/full/721-715-1-pb 5/11

 'a*a masi$0masi$ *im"si s"'"#ti?  Pertama;  *im"si st#uktu#al@ *im"si

 '"#ua&a st#uktu#al m"$a+u k"'a*a '"#ua&a0'"#ua&a *alam "tuk

st#uktu#al mas,a#akat- m",a$kut '"#ua&a *alam '"#aa- mu+ul,a '"#aa a#u- '"#ua&a *alam st#uktu# k"las sosial *a '"#ua&a *alam

l"ma$a sosial.

Aalisis t"ta$ '"#ua&a st#uktu# s"+a#a klasik t"la& *iauka ol"& Ma#-

,aitu m"$aalisis t"#a*i,a akumulasi mo*al (+a'ital) s"a$ai *asa# asumsi

t"#a*i,a '"#ua&a sosial. Ma# (dalam  Mua*a# Sulaim"- 2331)

m"musatka '"#&atia,a 'a*a 'a*a "ks'loitasi *a ali"asi ,a$ i&"#" *alam

s"tia' '"ma$ia k"#a. Ali"asi ,a$ i&"#" *alam s"tia' '"ma$ia k"#a.

Ali"asi "#sum"# *a#i s"ma$at mausia utuk m"+i'taka li$ku$a

s"*i#i.

Ma# (dalam Mua*a# Sulaim"-2331) m"m"#ika k"*u*uka t"#ti$$i

t"#&a*a' k",ataa ko*isi mat"#ial *i *alam it"#"lasi *ial"ktika *"$a

k",ataa i*" *a &uu$a sosial. P#os"s '"#k"ma$a ka'italism" m"la&i#ka

 '"#ua&a0'"#ua&a sosial ,a$ o,"ktif *i *alam 'ola ata#&uu$a *"$a

k"sa*a#a k"las '#o#"ta#iat ,a$ s"*a$ "#tumu&- m"+i'taka k"sau*a#aa

aktif ,a$ *i '"#luka utuk m"t#asfo#masika mas,a#akat l"/at '#ais

#"!olusio"#. Coto&,a aliasi u#u& t"#a*i akiat *a#i '"#ua&a sosial

 '"#k"ma$a ka'italism"- *i maa u#u& ti*ak m"m'u,ai k"kuasa utuk

m"masa#ka '#o*uk0'#o*uk,a. Ka#"a a'a'u ,a$ ia '#o*uksi aka *iamil

o#a$ lai ('"milik mo*al) *a ti*ak aka a*a k"utu$a ,a$ *i&asilka,a.

S"mua 'ola &uu$a "koomi a*ala& 'ola &uu$a- akiat,a k"t"#asi$a

 u#u& aka m"#"m"t k" masala& sosial.   Kedua; *im"si kultu#al@ P"#ua&a *alam *im"si kultu#al m"$a+u

k"'a*a '"#ua&a k"u*a,aa *alam mas,a#akat misal,a a*a,a '""mua

(discovery) *alam "#'iki# (ilmu '"$"ta&ua)- '"ma&a#ua &asil (invention)

t"kolo$i- kotak *"$a k"u*a,aa lai ,a$ m","aka t"#a*i,a *ifusi

*a '"miama k"u*a,aa. K"s"mua,a itu m"i$katka it"$#asi usu#0

usu# a#u k" *alam k"u*a,aa.

Aalisis t"#&a*a' '"#ua&a sosial *alam *im"si kultu#al ii t"la&

*iauka O$u# *"$a kos"',a culture lag!" M"u#ut O$u# (234;)

k"u*a,aa *ia$i *alam *ua kat"$o#i ,aitu k"u*a,aa mat"#ial *a

k"u*a,aa imat"#ial. K"*ua,a m"*o#o$ t"#a*i,a '"#ua&a *a sali$

m"*a&ului utuk t"#a*i,a '"#ua&a. Biasa,a ,a$ '"#tama t"#a*i '"#ua&a a*ala& 'a*a k"u*a,aa mat"#ial- s"m"ta#a k"u*a,aa o mat"#ial

l"i& lamat au& *alam '#os"s '","suaia "tuk,a. K"a*aa ,a$

*"mikiala& ,a$ *is"ut culture lag!"  Dalam &al ii- '""mua t"kolo$i

m"a*i fakto# utama t"#a*i '"#ua&a sosial.

S"laut,a O$u# m"lalui t"sis utama,a m"li&at a&/a "#a$ai

ma+am k"u*a,aa mo*"#" ti$kat '"#k"ma$a *a k"+"'ata,a ti*ak

sama- a*a ,a$ l"i& +"'at *a a*a ,a$ l"i& lamat- '"#ua&a +"'at 'a*a

 Jurnal INOVASI Volume 8, No.4, Desember 2011 ISSN 273403548 5

Page 6: 721-715-1-PB

7/17/2019 721-715-1-PB

http://slidepdf.com/reader/full/721-715-1-pb 6/11

suatu k"u*a,aa m"imulka k"utu&a '","suaia m"lalui '"#ua&a lai-

m"lalui "#a$ai ma+am ko#"lasi &uu$a s"tia' k"u*a,aa.

Aalisis '"#ua&a sosial u*a,a u$a t"la& *ilakuka Piti#i So#oki(dalam# Mua*a# 2331)- m"$ataka a&/a a$ka 'aa$ 'ola0'ola

k"u*a,aa "#ua&- '#os"s s"a#a&,a *a sosial t"#us m""#us m"$alami

!a#iasi0!a#iasi a#u- *is"#tai *"$a &al0&al ,a$ sulit *i*u$a *a sulit *i#amalka

s"+a#a k"s"lu#u&a- a&ka "#sifat uik.

 Ketiga; *im"si it"#aksioal. P"#ua&a sosial m"u#ut *im"si

it"#aksioal- m"$a+u k"'a*a a*a,a &uu$a sosial *alam mas,a#akat ,a$

*ii*"tifikasi *alam ""#a'a *im"si. Mo*ifikasi *a '"#ua&a *alam st#uktu#

*a#i 'a*a kom'o"0kom'o" mas,a#akat "#samaa *"$a '"#$"s"#a *a#i

k"u*a,aa ,a$ m"ma/a '"#ua&a *alam #"lasi sosial. Mua*a# (2331)

m"ma*a$ sk"ma *a#i '"#ua&a *alam #"lasi sosial s"'"#ti f#"ku"si- a#ak

sosial- '"#alata- k"t"#atu#a *a '"#a u*a$0u*a$.

  S"laut,a *alam *im"si it"#aksioal- '"#ua&a sosial kultu#al *a'at

*iaalisis *a#i '#os"s it"#aksi sosial. Misal,a '"#ua&a sosial kultu#al

*i'"*"saa t"#a*i ka#"a u#aisasi. U#aisasi *a'at "#'"$a#u& t"#&a*a'

 '"#$"s"#a t"a$a k"#a a$#a#is misal,a k" *alam mo*"l '"k"#aa s"kto# i

fo#mal- maka *"$a s"*i#i aka m"muat mas,a#akat t"#s"ut "#ua& 'ula

tataa k"&i*u'a,a s"a *alam k"&i*u'a kota misal,a f#"ku"si it"#aksi

l"i& *i k"*"'aka- ka#"a *"$a mo*"l ,a$ *"mikia aka m"muat

mas,a#akat *a'at m"ma&ami s"tia' ka#akt"# masi$0masi$ mas,a#akat,a.

Perubahan Sosial Kultural Masyaraat PedesaanDalam *iamika k"&i*u'a mas,a#akat t"#utama mas,a#akat '"*"saa

 a,ak '"#ua&a *a '"#k"ma$a ,a$ *ialami sala& satu,a a*ala& '"i#ua

t"kolo$i *alam i*a$ '"#taia ,a$ m"#u'aka o#i"tasi utama '"ma$ua

*i I*o"sia. M"u#ut Mua*a# (2337) '""#imaa t"#&a*a' t"kolo$i a$i

mas,a#akat t"#utama mas,a#akat *"sa aik itu ,a$ *i'aksaka mau'u iisiatif

s"*i#i *a#i mas,a#akat aka m"m'"$a#u&i '"#ilaku sosial ( social behavior )

*alam skala atau *"#aat ,a$ "sa#. L"i& *a#i itu- it#o*uksi t"kolo$i ,a$

ti*ak t"'at m"ma/a im'likasi t"#&a*a' '"#ua&a sosial kultu#al masa,a#akat.

K"tika t"kolo$i "#u'a t#akto# atau m"si '"$$ili$a 'a*i s"kita# ta&u

750a masuk k" *"sa- a,ak u#u& tai *i '"*"saa m"a*i '"$a$$u#a.

K"a*aa ii m"imulka '"#ua&a st#uktu#- kultu# *a it"#aksioal *i '"*"saa. Aalisis Mua*a# (2331) '"#ua&a *alam satu as'"k aka m"#"m"t

k"as'"k lai. St#uktu# k"lua#$a "#ua&- imaa u#u& /aita tai ,a$ iasa,a

m"umuk 'a*i s"a$ai '"$&asila tama&a- s"ka#a$ ti$$al *i #uma&.

Masuk,a t#akto# m","aka t"a$a k"#a &"/a m"$a$$u# *a u#u& tai

k"&ila$a '"k"#aa. K"a*aa *"mikia m","aka t"#a*i,a u#aisasi.

9a&,u (2317) m"$"mukaka u#aisasi m"#u'aka '"#'i*a&a *a#i

*a"#a& '"*"saa k" *a"#a& '"#kotaa=. Di kota0kota k"+il iasa,a t"#a*i

$"#aka '"*u*uk *"$a 'ola *"sa0kota *a kota0*"sa- ,a$ *ilakuka ol"&

 Jurnal INOVASI Volume 8, No.4, Desember 2011 ISSN 273403548 !

Page 7: 721-715-1-PB

7/17/2019 721-715-1-PB

http://slidepdf.com/reader/full/721-715-1-pb 7/11

o#a$0o#a$ *"sa ,a$ m"ual a#a$0a#a$ &asil umi *a k"mu*ia

 "#"laa utuk k"'"#lua &i*u',a.

D"$a &i#a&,a mas,a#akat *"sa k" *a"#a& '"#kotaa ii aka "#im'likasi 'a*a '"#ua&a ka#akt"#istik mas,a#akat *"sa. Bila s""lum,a

mas,a#akat *"sa masi& t"#ikat ol"& a*a,a suatu &uu$a k"k"#aata s"#ta sifat

soli*a#itas ,a$ ti$$i *i ata#a s"sasam,a- ka#"a m"li&at '"#k"ma$a

k"&i*u'a mas,a#akat ,a$ #umit *a kom'l"ks- misal,a "#'a*a$a 'a*a

 u*a,a mat"#ialistis- maka *"$a s"*i#i,a mas,a#akat *"sa s"*ikit *"mi

s"*ikit aka m"$ikuti 'ola k"&i*u'a t"#s"ut- s"&i$$a aka m"$$"s"# tata

ilai ,a$ t"la& lama t"#"tuk *alam k"&i*u'a,a mas,a#akat,a.

S"ka#a$ timul '"#ta,aa- a'aka& '"#ua&a sosial kultu#al itu &a,a

*is"aka ol"& a*a,a it#o*uksi t"kolo$i. P"#ta,aa ii ati,a aka

m"a*i fokus *alam m"$kai '"#"*aa ata#a '"#ua&a sosial u*a,a *alam

mas,a#akat /alau'u &al ii t"la& *isi$$u$ 'a*a a/al tulisa ii. Su'a#la

(2317) misal,a m"m"*aka '"#ua&a sosial *a '"#ua&a k"u*a,aa.

M"u#ut,a '"#ua&a sosial a*ala& '"#ua&a *alam st#uktu# sosial *a *alam

 'ola0'ola &uu$a sosial ata#a lai m"+aku' sist"m status- &uu$a0

&uu$a *alam k"lua#$a- sist"m0sist"m 'olitik *a k"kuasaa s"#ta '"#s"a#a

 '"*u*uk- s"*a$ka '"#ua&a k"u*a,aa '"#ua&a ,a$ t"#a*i *alam

sist"m i*" ,a$ *imiliki "#sama ol"& 'a#a /a#$a atau s"umla& /a#$a

mas,a#akat ,a$ "#sa$kuta- ,a$ ata#a lai m"+aku' atu#a0atu#a atau

o#ma0o#ma ,a$ *i$uaka s"a$ai '"$a$a *alam k"&i*u'a /a#$a

mas,a#akat ,a$ m"li'uti ilai0ilai- t"kolo$i- s"l"#a *a #asa k"i*a&a atau

k"s"ia *a a&asa.P"#ua&a kultu#al mas,a#akat k&usus,a mas,a#akat *"sa l"i& a,ak

t"#fokus 'a*a s"$i0s"$i o mat"#ial- s"a$ai akiat *a#i '""mua a#u atau

mo*"#isasi. mo*"#isasi m"#u'aka suatu '#os"s ,a$ "#la$su$ *alam

mas,a#akat *a *a'at m"m'"$a#u&i *iamika k"&i*u'a,a- s"#ta m"#u'aka

suatu "tuk *a#i '"#ua&a sosial u*a,a mas,a#akat ,a$ t"#a#a& *a

*i*asa#ka 'a*a suatu '"#"+aaa ,a$ "#sifat 'ositif mau'u "$atif s"suai

*"$a '"#k"ma$a ilmu '"$"ta&ua *a t"kolo$i s"#ta t#afo#masi

mas,a#akat t#a*isioal k" *alam mas,a#akat '#a0mo*"#.

Dalam &uu$a *"$a &al itu Moo#" (dalam Da!i* *a Ma#k- 2335)

m"ma*a$ mo*"#isasi m"#u'aka t#asfo#masi total! mas,a#akat t#a*isioalatau '#a0mo*"# k" *alam ti'" t"kolo$i *a o#$aisasi sosial t"#kait ,a$

m"siasati a$sa <mau= s"a&t"#a s"+a#a "koomi- *a #"latif stail s"+a#a

 'olitik. Pa*a$a 9il"#t E. Moo#" s"a*a *"$a 'a*a$a Raillo. Raillo

(2313) m"ma*a$ <mo*"#isasi m"#u'aka suatu '#os"s *imaa "#la$su$

t#asfo#masi *i s"$ala i*a$ s"'"#ti 'olitik- "koomi- sosial kultu#al *a lai0

lai- *imaa "#a$ai '"#ua&a0'"#ua&a ,a$ m"#omak *asa#- susua *a

+o#ak mas,a#akat lama- ,a$ statis *a t"#k""laka$ ,a$ "#sifat t#a*isioal

a$#a#is *a s"a$ai akiat '"#ua&a- la&i#la& mas,a#akat a#u- ,a$ *iamis *a

 Jurnal INOVASI Volume 8, No.4, Desember 2011 ISSN 273403548 "

Page 8: 721-715-1-PB

7/17/2019 721-715-1-PB

http://slidepdf.com/reader/full/721-715-1-pb 8/11

 '#o$#"sif ,a$ "#sifat i*ust#ial #asioal- ,a$ "#tuua '#o*ukti!itas ,a$

l"i& ti$$i=.

Ba$i a&li ,a$ lai s"'"#ti A't"# (dalam  Lau"#- 2334) m"ma*a$mo*"#isasi s"a$ai '#os"s o0"koomi *imulai ila k"u*a,aa m"/uu*ka

s"ka' m","li*ik *a m"m'"#ta,aka t"ta$ a$aimaa mausia m"muat

 'ili&a mo#al (atau o#matif)- sosial (atau st#uktu#al) *a '"#soal (atau

 '"#ilaku). S"*a$ka Pool (dalam Lau"#-2334) m"li&at mo*"#isasi sa$at luas

a#ti,a- m"+aku' '#os"s m"m'"#ol"& +it#a $images%  a#u s"'"#ti +it#a t"ta$

a#a& '"#ua&a atau +it#a t"ta$ k"mu$kia '"#k"ma$a.

S"lai itu Bla+k $dalam Da!i* *a Ma#k- 2335) m"ma*a$ mo*"#isasi

s"a$ai suatu '#os"s ,a$ *"$a '#os"s itu l"ma$a0l"ma$a ,a$ "#k"ma$

s"+a#a &isto#is "#a*a'tasi 'a*a fu$si0fu$si ,a$ "#ua& *"$a +"'at ,a$

m"$$ama#ka '"i$kata '"$"ta&ua mausia- ,a$ "lum '"#a& t"#a*i

s""lum,a- ,a$ m"mu$kika mausia m"$"*alika li$ku$a,a *a

m"$&asilka #"!olusi ilmu '"$"ta&ua.

A#i"f Bu*ima (2337?43) m"ma*a$ mo*"#isasi *i*asa#ka 'a*a

fakto# o mat"#ial '","a k"miskia- k&usus,a *uia i*" atau alam 'iki#a.

Fakto# ii m""lma *alam alam 'iki#a 'sikolo$i i*i!i*u- atau ilai0ilai

k"mas,a#akata ,a$ m"a*i o#i"tasi '"*u*uk *alam m"m"#ika a#a&

k"'a*a ti$ka& laku,a.

Da#i "#a$ai aalisa mau'u '"*a'at ,a$ *ik"mukaka 'a#a a&li

t"ta$ '"#$"s"#a sosial kultu#al mas,a#akat t"#utama mas,a#akat '"*"saa-

*a'at *isim'ulka a&/a '"#ua&a tataa k"&i*u'a mas,a#akat sa$at

*iakiatka ol"& a*a,a '"#k"ma$a ilmu '"$"ta&ua *a t"kolo$i- '"#k"ma$a komuikasi- s"#ta k"mam'ua- k"i$ia mas,a#akat utuk

 "#'iki# mau. P"#k"ma$a ,a$ t"#a*i *alam s"'"#ti ilmu '"$"ta&ua *a

t"kolo$i- komuikasi *a lai s"a$ai,a- aka "#im'likasi 'a*a tataa

k"&i*u'a mas,a#akat. Hal ,a$ *"mikia ii s"'"#ti t"#u$ka' *alam '""litia

S,amsu*i *kk (2314) ,aitu '","a timul,a '"#ua&a u*a,a s"'"#ti

$oto$ #o,o$ *alam mas,a#akat *iakiatka ol"& a*a,a '"i$kata it"l"ktual

m"lalui '"*i*ika fo#mal.

S"laut,a Stu*i kasus t"ta$ '"#ua&a sosial kultu#al mas,a#akat

 '"*"saa t"#li&at *alam k"&i*u'a mas,a#akat %o#otalo 'a*a *alam &al k"

$oto$ #o,o$a. Dalam Buku Ya,asa ;4 au#ai 238; (231;) t"la& *i#umuska

 a&/a Ba$i mas,a#akat %o#otalo masala& $oto$ #o,o$ *ik"al *"$a istila&&uyula! ,a$ m"a*i +i#i k&as k"'"#ia*ia mas,a#akat %o#otalo ,a$ t"la&

*iia s"+a#a tu#u t"mu#u" &uyula  a$i mas,a#akat %o#otalo m"#u'aka

sist"m tolo$ m"olo$ ata#a a$$ota0a$$ota mas,atakat- utuk m"m"u&i

k"utu&a *a k"'"ti$a "#sama ,a$ *i*asa#ka 'a*a soli*a#itas sosial

m"lalui ikata k"'"ti$a "#sama ,a$ *i*asa#ka 'a*a soli*a#itas sosial

m"lalui ikata k"lua#$a- t"ta$$a *a k"#aat.

B"#*asa#ka '""litia *i D"sa Bu&u K"+amata Kau'at" %o#otalo

(2333) t"#&a*a' P"#ua&a Bu*a,a  &uyula  Dalam K"&i*u'a Mas,a#akat

 Jurnal INOVASI Volume 8, No.4, Desember 2011 ISSN 273403548 #

Page 9: 721-715-1-PB

7/17/2019 721-715-1-PB

http://slidepdf.com/reader/full/721-715-1-pb 9/11

m"uukka a&/a huyula  *alam /uu* tiayo *alam k"&i*u'a mas,a#akat

mulai "#$"s"# atau "#ua&- ila s""lum,a k"$iata tiayo *ilaksaaka *a

 "#ala *"$a aik- *a k"$iata ii ta'a m"m'"#tima$ka ilai0ilai mat"#i(ua$)- aka t"ta'i &al ,a$ *"mikia t"la& "#$"s"#- *imaa ila a*a a$$ota

mas,a#akat ,a$ m"lakuka suatu '"k"#aa misal,a m"muat fu*asi #uma&-

maka o#a$ ,a$ *iu*a$ ti*ak s"k"*a# m"matu- aka t"ta'i k"&a*i#a

t"a$a,a su*a& *iilai *"$a mat"#i (ua$).

S"lai *a#i u*a,a huyula  *alam "tuk tiayo  t"la& m"$alami

 '"#ua&a- maka huyula ($oto$ #o,o$) *alam /uu* ambu  u$a t"la& mulai

 "#$"s"# '"laksaaa *alam k"&i*u'a mas,a#akat *"sa0*"sa *i %o#otalo. Hal

ii "#*asa#ka &asil '""litia ,a$ *it"muka 'a*a D"sa Bu&u K"+amata

Tia/a ,aitu "#ua&,a huyula  *alam /uu* ambu (k"#a akti) *alam

k"&i*u'a mas,a#akat,a *is"aka ol"& ka#"a fakto# '"*i*ika- ka#"a

mas,a#akat ,a$ m"laksaaka k"#a akti *i *"sa s"ka#a$ ii l"i& a,ak

m"#"ka ,a$ ti*ak m"$"+am '"*i*ika lauta atau maksimal m"#"ka ,a$

tamat S"kola& *asa#.

Da#i &asil '""litia ii m"uuka a&/a '"#ua&a u*a,a *alam

k"&i*u'a mas,a#akat *"sa s"ka#a$ ii *is"aka ol"& fakto# ,a$ tu#ut

m"*o#o$ mau'u m","aka m"$a'a mas,a#akat itu "#ua&. Sala&

satu,a misal,a fakto# komuikasi. B"#*asa#ka '""litia S,amsi*a# *kk

(2332) *i sala& satu D"sa Tula*"$i %o#otalo m",im'ulka a&/a m"*ia

komuikasi "#u'a #a*io *a t"l"!isi t"la& m"m"#ika ifo#masi k"'a*a

mas,a#akat- aka t"ta'i m"*ia ii m"miliki *am'ak ,a$ "$atif- *imaa mulai

m"i'is,a o#ma0o#ma a$ama mau'u a*at istia*at t"#utama *i li$ku$a$""#asi mu*a,a- ka#"a m"#"ka mulai m"i#u ti$ka& laku mau'u mo*"0mo*"

,a$ s""a#,a ku#a$ so'a *alam k"&i*u'a mas,a#akat.

Da#i &asil '""litia ii t"li&at a&/a m"*ia komuikasi s"'"#ti #a*io-

aka "#'"$a#u& *alam tataa k"&i*u'a mas,a#akat- s"a *"$a a*a,a

 '"#k"ma$a m"*ia ii- ilai0ilai u*a,a mas,a#akat mulai "#$"s"#- misal,a

*alam &al "tuk 'akaia. Ba$i mas,a#akat %o#otalo "tuk 'akaia ii

*is"suaika *"$a ilai u*a,a ,a$ *imiliki ol"& mas,a#akat,a- *imaa

mas,a#akat %o#otalo m"miliki- falsafa& 'dat bersendi sya(ra# sya(ra bersendi

kitabullah!" S"&i$$a *"$a *"mikia 'akaia ,a$ *ik"aka ol"& mas,a#akat

luas *i *a"#a& %o#otalo l"i& a,ak m"uuka 'akaia ,a$ s"suai *"$a

a*at istia*at s"#ta a$ama ,a$ *iaut ol"& mas,a#akat. T"ta'i *"$a a*a,a '"#k"ma$a *alam i*a$ komuikasi &al0&al ,a$ *"mikia ii mulai

 "#$"s"#- *a iila& "#im'likasi 'a*a '"#$"s"#a mau'u '"#ua&a sosial

kultu#al mas,a#akat '"*"saa.

Penutu$

T"#a*i,a '"#ua&a *alam mas,a#akat uka m"#u'aka &al ,a$ luas

 iasa- *"$a kata lai '"#ua&a sosial *a k"u*a,aa m"#u'aka suatu $"ala

umum- ka#"a s"tia' mas,a#akat s"lalu m"$alami '"#ua&a- ti*ak a*a

 Jurnal INOVASI Volume 8, No.4, Desember 2011 ISSN 273403548 %

Page 10: 721-715-1-PB

7/17/2019 721-715-1-PB

http://slidepdf.com/reader/full/721-715-1-pb 10/11

mas,a#akat ,a$ ti*ak "#k"ma$- /alau'u '"#ua&a mau'u '"#k"ma$a

t"#s"ut ti*ak s"lama,a sama- s"tia' mas,a#akat m"miliki +a#a *alam m""#ima

 '"#ua&a.P"#ua&a m"#u'aka +i#i *a#i s"tia' mas,a#akat aik mas,a#akat

 '"#kotaa mau'u mas,a#akat '"*"saa. C"'at atau lamat- *is"$aa atau ti*ak-

mas,a#akat ti*ak aka t"#&i*a# *a#i '#os"s '"#ua&a. A#a& '"#ua&a "#sifat

multi *im"sioal- *a sum"# '","a,a ,aitu *ata$ *a#i lua# mas,a#akat

mau'u *alam *i#i mas,a#akat itu s"*i#i.

  P"#ua&a sosial kultu#al mas,a#akat *is"aka "#a$ai fakto# s"'"#ti

 '"#k"ma$a '"$"ta&ua *a t"kolo$i- '"#k"ma$a t#as'o#tasi *a

komuikasi- s"#ta '"*u*uk *a#i *"sa k" kota.

Mas,a#akat *"sa m"#u'aka suatu komuitas ,a$ masi& m"miliki

k""#samaa mau'u soli*a#itas ,a$ ti$$i t"ta'i s"i#i$ *"$a '"#k"ma$a

*a k"maua *alam "#a$ai k"&i*u'a mas,a#akat,a s"+a#a '"#la&ala&a

ilai0ilai u*a,a ,a$ *imiliki s"maki &a#i s"maki "#$"s"# s"suai *"$a

 '"#k"ma$a,a.

 

&a'tar Pustaa

Baal >a-- 231- Sejarah dan Pertumbuhan Teori 'ntropologi )udaya $&ingga

 *ekade +,.% ili* 2- Dii*o"siaka ol"& .Pi#,- %#am"*ia- aka#ta.

B"li$ *a Tott"- 2316- Modernisasi Masalah Model Pembangunan. Ya,asa

Ilmu0Ilmu Sosial- aka#ta.

Bu*ima- A#i"f- 2337- Teori-Teori Pembangunan   *unia Ketiga- %#am"*ia

Pustaka- aka#ta.

%i**"s At&o,- 2317- Kapitalisme dan Teori Sosial Modern" Suatu 'nali-sis

 Karya-Tulis Mar/# *urkheim dan Ma/ 0eber" P""#"ma& So"&"a

K#ama*i#ata. Ui!"#sitas I*o"sia P#"ss- aka#ta.

Hoo$!"lt Aki"- 2336- Sosiologi Masyarakat Sedang )erkembang $Penya-dur

 'limandan%# Ri"ka Ci'ta- aka#ta.

Hulm" Da!i* *a Tu#"#- Ma#k M- 2335- Sociology and *evelopment# Policies

and Practies- ST Ma#tiss P#"ss I+ A!"u"- N"/ Yo#k

o&so- Do,l" Paul- 2315- Teori Sosiologi Klasik dan Modern. Dii*o"0siakaol"& Ro"#t M.G. La/a$. %#am"*ia- aka#ta.

Ka#to*i#*o- Sa#too- 231- 1otong 2oyong: Saling Menolong *alam

 Pembangunan Masyarakat 3ndonesia" Dalam Natt- Coll"ta *a Ka,am

Uma# ('",uti$)- 231- Ya,asa Oo# I*o"sia- aka#ta

Lau"#- Ro"#t- 2334-  Perspekti4 Tentang Perubahan Sosial - *it"#"ma&ka ol"&

Alima*a SU- Ri"ka Ci'ta- aka#ta.

L"#"# Dai"l- 2314- Memudarnya Masyarakat Tradisional  (t"#"ma&a Mula#to

Tok#o/ioto) %a*a& Ma*a Ui!"#sit, P#"ss. Yo$,aka#ta.

 Jurnal INOVASI Volume 8, No.4, Desember 2011 ISSN 273403548 1(

Page 11: 721-715-1-PB

7/17/2019 721-715-1-PB

http://slidepdf.com/reader/full/721-715-1-pb 11/11

Poloma- Ma#$a#"t M.- 2338- Sosiologi Kontemporer#  *it"#"ma&ka ol"& Tim

 '""#"ma& Yaso$ama- Raa %#afi*o- aka#ta.

Rauf Hatu- 2333. P"#ua&a  &uyula  dalam Kehidupan Masyarakat *esa )uhu Kecamatan Tiba5a Kabupaten 1orontalo. T"sis S; Uai#. Su#aa,a.

S+&oo#l-.9- 2318-  Modernisasi" Pengantar Sosiologi Pembangunan 6egara-

 6egara Sedang )erkembang#  Dii*o"siaka ol"& So"ka*io.

%#am"*ia. aka#ta

Su'a#la- Pa#su*i- 2317  Masyarakat: Struktur Sosial - *alam 9i*aa- A.9

$editor% Manusia 3ndonesia: 3ndividu Keluarga dan Masyarakat#

Aka*"mika- aka#ta.

S,amsi*a# ("*ito#)- 2332 'rsitektur Tradisional *aerah Sula5esi 7tara" P#o,"k

P"$kaia *a P"miaa Nilai0Nilai Bu*a,a Sula/"si Uta#a.

D"'a#t"m" P"*i*ika *a K"u*a,aa- aka#ta.

So"laima- Mua*a#-M- 2337-  *inamika Masyarakat Transisi" Mencari 'l-

ternati4 Teori Sosiologi dan 'rah Perubahan"  Pustaka P"laa#-

Ba*u$.

So"#oo So"kato- 2335- Sosiologi Suatu Pengantar - Raa %#afi*o P"#sa*a-

aka#ta.

Ya,asa ;4 aua#i 238;- 231;. Perjuangan 2akyat di *aerah 1orontalo- %o"l

D&a#ma- Nusata#a aka#ta.

 Jurnal INOVASI Volume 8, No.4, Desember 2011 ISSN 273403548 11