LEMBAR PENGESAHAN

REFERAT MASTOIDITIS

KEPANITRAAN KLINIK SENIOR SMF THT-KL

RSUD TASIKMALAYA

Telah diperiksa dan disetujui:

Pembimbing:

dr. Rangga. R. Syarif, Sp.THT-KL, M. Kes

Mengetahui:

Ketua Bagian/SMF THT-KL Staff SMF THT-KL

RSUD Tasikmalaya, RSUD Tasikmalaya,

dr. H. Farid Wajdi, Sp.THT-KL dr. Rangga. R. Syarif, Sp. THT-KL, M. Kes

i

KATA PENGANTAR

Puji syukur saya panjatkan kehadapan ALLAH SWT atas segala karunianya

sehingga dapat terselesainya referat ini.

Referat ini dibuat untuk memenuhi salah satu persyaratan dalam menempuh

Kepanitraan Klinik Senior SMF Telinga Hidung Tenggorok-Bedah Kepala dan Leher di

Fakultas Kedokteran Universitas Malahayati/RSUD Tasikmalaya. Saya sadari referat ini

jauh dari kata sempurna, untuk itu kritik dan saran sangat dibutuhkan dari berbagai

pihak.

Atas kesempatan yang baik ini saya ucapkan terimakasih yang sebesar-besarnya

kepada semua pihak yang telah membantu dan membimbing hingga selesainya referat

ini.

Tasikmalaya, 19 September 2012,

Penulis

ii

DAFTAR ISI

Lembar pengesahan................................................................................................. i

Kata pengantar......................................................................................................... ii

Daftar isi................................................................................................................... iii

Daftar gambar ......................................................................................................... v

Daftar tabel .............................................................................................................. vi

BAB I PENDAHULUAN

1.1 Latar belakang...............................................................................................1

BAB II MASTOIDITIS

2.1 Perkembangan telinga tengah....................................................................... 4

2.2 Perkembangan tulang temporal.................................................................... 4

2.3 Anatomi telinga tengah................................................................................. 5

2.4 Anatomi antrum mastoid dan tuba eustachius.............................................. 6

2.5 Otitis media akut........................................................................................... 8

2.6 Otitis media supuratif kronis dan Mastoiditis............................................... 11

2.7 Epidemiologi................................................................................................. 12

2.8 Etiologi mastoiditis....................................................................................... 12

2.9 Klasifikasi..................................................................................................... 14

2.10 Patofisiologi................................................................................................ 17

2.11 Diagnosis OMSK dan Mastoiditis.............................................................. 19

2.12. Komplikasi................................................................................................. 21

iii

2.13 Tatalaksana................................................................................................. 21

2.13.1 OMSK benigna tenang......................................................................... 22

2.13.2 OMSK benigna aktif............................................................................ 22

2.13.3 Aural toilet........................................................................................... 23

2.13.4 Pemberian antibiotik topikal................................................................ 24

2.13.5 Pemberian antibiotik sistemik.............................................................. 27

2.13.6 Tatalaksana OMSK maligna................................................................ 29

BAB III PENUTUP

Kesimpulan ........................................................................................................ 32

DAFTAR PUSTAKA

iv

DAFTAR GAMBAR

Gambar Halaman

1 Anatomi tuba eustakius...................................................... 8

2 Mastoiditis akut.................................................................. 20

3 Foto schuller mastoiditis.................................................... 21

v

DAFTAR TABEL

Tabel Halaman

1 Mikroorganisme OMA....................................................... 10

2 Aural toilet......................................................................... 23

3 Antibiotik........................................................................... 27

4 Kuman dan antibiotic sistemik........................................... 28

5 Pembedahan pada tatalaksana OMS.................................. 30

vi