19 fungsi invers dan komposisi fungsi
DESCRIPTION
komposisiTRANSCRIPT
-
Matematika SMA by Drs. Pundjul Prijono 119
FUNGSI INVERS DAN KOMPOSISI
1. FUNGSI INVERS
a. Fungsi Linear Contoh :
Jika y = f(x) = 2x + 6 , maka invers dari f(x) adalah
A. 2x 6 B. 6 2x C. ( 6 )
2
x D.
( 2)
6
x E.
1 1
2 6x
Jawab : Cara cerdik :
y = 2x + 6
2x = y + 6 f(x)=ax + b 1 x b
fa
6
2
yx y = 2x + 6
1 6
2
xf
1 6
2
xy
b. Fungsi Pecahan
1( ) ( )
ax b dx bf x f x
cx d cx a
Contoh :
14 1 4 1( ) ( )
4 4
x xf x f x
x x
c. Fungsi Eksponen
1 log( ) ( )
a
bx xf x a f x
b
Contoh :
1
5
3
5 1 3log( ) 3 ( ) log
5
x xf x f x x
d. Fungsi kuadrat
2 1 1( ) ( ) ( )
4 2
D bf x ax bx c f x x
a a a
contoh :
x y
F(x)
F(x)
Bab 18
-
Matematika SMA by Drs. Pundjul Prijono 120
2 1 8 4( ) 4 2 ( ) 1( )
4 2f x x x f x x
= 2 2x
2. Komposisi Fungsi
Jika :f A B dan :g B C maka :h A C disebut fungsi komposisi dari f dan g
dan ditulis dengan gof
Jadi ( ) ( ) [ ( )]h x gof x g f x
Contoh :
Jika ( ) 1f x x dan 2
( )( ) 3 4fog x x maka g(x) =
A. g(x)=3x + 4 B. g(x)= 3x + 3 C. g(x) = 3x 2 + 4
D. 2
( ) 3( 1)g x x E. 2
( ) 3( 3)g x x
Jawab : 2
( )( ) 3 4fog x x : 2
( ( )) 3 4f g x x 2
( ) 1 3 4g x x 2 2
( ) 3 3 3( 1)g x x x
Cara cerdik
1( )
( ) ( )( )( )( )
f x diketahuim aka g x f o fog x
fog x diketahui
atau : ( )
( )f x ax b px q b
g xfog px q a
2
( ) 3 4 1g x x
= 2 2
3 3 3( 1)x x
Contoh :
Diketahui 2
(2 3) 4 5f x x x , f(x) =
Cara cerdik :
2 2
dim
( ) ( ) ( )
asukkandiinverskan
f m x n ax bx c f x f m x n ax bx c
Jawab :
32 3 inversnya
2
xx
23 3 1 7 53( ) 4 5
2 2 4 2 4
x xf x x x
-
Matematika SMA by Drs. Pundjul Prijono 121
Soal Latihan :
1. Fungsi f : R R , f(x) = 2x + 3 . Maka 1 ( ) ...f x
A. 1
32
x B. 1
32
x C. 1
( 3)2
x D. 1
( 3)2
x x E. 3 2x
2. Diketahui 2
( ) , 32
yf x x nilai dari
1( 4) ...f
A. 2 B. 1 C. 0 D. 1 E. 2
3. Bila 2
: 5x
f x maka 1
f adalah
A. 5 log 2x B. 5 log x C. 2x log 5 D. 5log x E.
2log 5 x
4. Jika f(x) = 2x + 1 dan g(x) = 4 2 2x , maka ( )( ) ...gof x
A. 2
2(4 2) 1x B. 2
2 (4 2) 1x x C. 2
(2 1)(4 2)x x
D. 4(2 1) 2x E. 2
4(2 1) 2(2 1)x x
5. Jika 2
2
log( )
1 2 log
xf x
x, maka
2( )f x f
x sama dengan
A. 2 B. 1 C. 1 D. 2 E. 3
6. 3 1 1
( ) 6 , 6
xf x m aka f =
A. 1
3 B.
1
3 C.
1
2 D.
1
2 E. 1
7. Jika ( )3
xf x
x dan ( ) 2 3g x x maka
1( ) ( )fog x
A. 2 2
3
x B.
2 2
3
x C.
3
2 2 x D.
3
2 2x E.
2 3
2 2
x
x
8. Invers 1
53( ) (1 ) 2f x x adalah
A. 5 / 3
( 2)x B. 5 / 3
1 ( 2)x C. 5 / 3
1 ( 2)x D. 5 / 3
1 ( 2)x E. 5 1 / 3
(1 ( 2) )x
9. Jika f(x) = 3x dan ( ) 3x
g x , maka 3log( ( )) ...gof x
A. f(x) B. g(x) C. x D. 3 f(x) E. 3log x
10. Jika 2
2
log( )
1 2 log
xf x
x , maka 2( ) ( )
xf x f sama dengan
A. 2 B. 1 C. 1 D. 2 E. 3
11. Jika f(x) = x 2 +1 dan g(x) = 2x 1 , maka (f o g )(x) =
A. 2x 2 +1 B. 2x 2 + 2x + 1 C. 4x 2 - 4x + 2 D. 4x 2 +2x + 2 E. 4x 2 +2x - 2
12. Jika f(x) = 4x dan f(g(x))= - 12
1 x , maka g(x)=
A. 4
1 (x 1 ) B. 4
1 ( - x + 1 ) C. 8
1 (-x 2 ) D. 8
1 ( -x + 2 ) E. 8
1 (-x + 2 )
-
Matematika SMA by Drs. Pundjul Prijono 122
13. Jika f(x) = 12
1
xdan (f o g )(x) =
23 x
x maka g(x) sama dengan
A. 2 B. 2 C. 2
1 D. 3 E.
3
1
14. Jika f(x) = 5 x3 dan f 1 (x) invers dari f(x), maka nilai f 1 (5 5 ) adalah
A. B. 6
1 C. D. 1 E.
3
1
15. Jika f(x) = 3 +3 , maka f 1 (x) =
A. x3
1 B. 3
1
x C.
2)3( x D.
2)3(
1
x E.
2)3(
1
x
Cintailah ilmu maka engkau akan dicintainya
Soal soal fungsi dan fungsi invers ujian nasional
1. Diketahui fungsi f dan g dirumuskan oleh f(x) = 3x2 4x + 6 dan g(x) = 2x 1. Jika
nilai ( f o g )(x) = 101, maka nilai x yang memenuhi adalah .
a. 2
3
23 dan
b. 2
3
23 dan
c. 2
11
3dan
d. 2
3
23 dan
e. 2-
11
3dan
2. Diketahui ( f o g )(x) = .4 12 x Jika g(x) = 2x 1, maka f(x) = .
a. 24 x
b. .4 32 x
c. 2
12
14 x
d. 2
12
12 x
e. 12 12 x
3. Jika 1)( xxf dan 12))(( xxfog , maka fungsi g adalah g(x) = .
a. 2x 1
b. 2x 3
c. 4x 5
d. 4x + 3
e. 5x 4
-
Matematika SMA by Drs. Pundjul Prijono 123
4. Ditentukan g(f(x)) = f(g(x)). Jika f(x) = 2x + p dan g(x) = 3x + 120, maka nilai p =
.
a. 30
b. 60
c. 90
d. 120
e. 150
5. Fungsi f : R R didefinisikan sebagai 43
12)(
x
xxf ,
4
3x . Invers dari fungsi f adalah
f 1(x)= .
a. 3
2,
23
14x
x
x
b. 3
2,
23
14x
x
x
c. 3
2,
32
14x
x
x
d. 3
2,
23
14x
x
x
e. 3
2,
23
14x
x
x
6. Diketahui 2
1,
12
1)1( x
x
xxf dan f
1(x) adalah invers dari f(x). Rumus f
1(2x 1) =
.
a. 2
1,
12
2x
x
x
b. 4
3,
34
12x
x
x
c. 2
1,
12
1x
x
x
d. 4
3,
34
12x
x
x
e. 2,42
1x
x
x
7. Diketahui fungsi f(x) = 6x 3, g(x) = 5x + 4, dan ( f o g )(a) = 81. Nilai a = .
a. 2
b. 1
c. 1
d. 2
e. 3
8. Diketahui fungsi f(x) = 2x + 1 dan ( f o g )( x + 1 ) = 2x2 4x 1. Nilai g( 2 ) = .
a. 5
b. 4
c. 1
-
Matematika SMA by Drs. Pundjul Prijono 124
d. 1
e. 5
9. Diketahui 4
1,
14
32)( x
x
xxf . Jika f
1(x) adalah invers fungsi f, maka f
1( x 2 ) =
.
a. 4
5,
54
4x
x
x
b. 4
5,
54
4x
x
x
c. 4
3,
34
2x
x
x
d. 4
3,
34x
x
x
e. 4
5,
54x
x
x
Kunci jawaban
1. A 2.A 3.D 4.B 5.C 6.B 7.D 8.B 9.A
-
Matematika SMA by Drs. Pundjul Prijono 125
PEMBAHASAN
1. Diketahui fungsi f dan g dirumuskan oleh f (x) = 3x2 - 4x + 6 dan g (x) = 2x - 1. Jika nilai ( f o g )(x) = 101, maka nilai x yang memenuhi adalah
a. 3
23 dan -2
b. 3
23 dan 2
c. 11
3 dan 2
d. 3
23 dan -2
e. 11
3 dan -2
Jawab:
( f o g )(x) = 101
f ( g (x ) = 101
f ( 2x - 1) = 101
3 ( 2x 1 )2 4 ( 2x - 1) + 6 = 101 3 ( 4x
2 - 4x + 1) - 8x + 4 + 6 101 = 0
12x2 12x + 3 8x 91 = 0
4
8820122
xx = 0
02113
022532
xx
xx
x = 3
23
3
11 dan x = -2
JAWABAN : A. 33
2 dan -2
2. Diketahui ( f o g ) = 124 x . Jika g (x) = 2x 1, maka f(x ) =
a. 24x
b. 324x
c. 2
12
14 x
d. 2
12
12 x
e. 1212 x
Jawab :
Misal f(x) = bax4
( f o g )(x) = 124x
f( 2x 1 ) = 124 x
-
Matematika SMA by Drs. Pundjul Prijono 126
bxa 124 =
124
x
2ax a + b = 2x + 1 2a = 2
a = 1
-a + b = 1
-1 + b = 1
b = 2
Jadi f(x) = bxa 124 = 2
4x
JAWABAN : A. 24x
3. Jika f(x) = 1x dan ( f o g )(x) = 12 x , maka fungsi g adalah g(x) = .
a. 2x 1 b. 2x 3 c. 4x 5 d. 4x + 3 e. 5x 4
Jawab :
( f o g )(x) = 12 x
22
121
121
xxg
xxgx
g(x) + 1 = 4 ( x + 1 )
g(x) + 1 = 4x + 4
g(x) = 4x + 3
JAWABAN : D. 4x + 3
4. Ditentukan g(f(x)) = f(g(x)). Jika f(x) = 2x + p dan g(x) = 3x + 120, maka nilai p =.
a. 30 b. 60 c. 90 d. 120 e. 150
Jawab :
g(f(x)) = f(g(x))
g ( 2x + p ) = f ( 3x + 120) + p
3 ( 2x + p ) + 120 = 2 ( 3x + 120 ) + p
6x + 3p + 120 = 6x + 240 + p
p = 120
JAWABAN : D. 120
5. Fungsi f : R R didefinisikan sebagai .4
3,
43
12x
x
xxf Invers dari fungsi
f adalah xf1
.
a. 3
2,
23
14x
x
x
b. 3
2,
23
14x
x
x
c. 3
2,
32
14x
x
x
d. 3
2,
23
14x
x
x
-
Matematika SMA by Drs. Pundjul Prijono 127
e. 2,23
14x
x
x
Jawab :
x
xf
y
yx
yxy
yxxy
xxy
x
xy
32
14
32
14
3214
3214
1243
43
12
1
JAWABAN : C. x
x
32
14
3
2, x
6. Diketahui 2
1,
12
11 x
x
xxf dan xf
1 adalah invers dari f(x). Rumus
.....121
xf
a. 2
1,
12
2x
x
x
b. 4
3,
34
12x
x
x
c. 2
1,
12
1x
x
x
d. 4
3,
34
12x
x
x
e. 2,42
1x
x
x
Jawab :
12
11
12
1
112
12
112
12
1
1
x
xxf
y
yx
yyx
xyyx
xxy
x
xy
JAWABAN : C. 2
1,
12
1x
x
x
7. Diketahui fungsi f(x) = 6x 3, g(x) = 5x + 4, dan ( f o g )(a) = 81. Nilai a = a. -2
b. -1
c. 1
d. 2
e. 3
Jawab :
( f o g )(x) = f(g(x))
-
Matematika SMA by Drs. Pundjul Prijono 128
= f(5x + 4)
= 6(5x + 4) 3 = 30x + 24 3 = 30x + 21
( f o g )(a) = 81
30x + 21 = 81
30x = 81 21 30x = 60
x = 2
JAWABAN : D. 2
8. Diketahui fungsi f(x) = 2x + 1 dan ( f o g )( x + 1 ) = .142 2 xx Nilai g(-2) = .
a. -5 b. -4 c. -1 d. 1 e. 5
Jawab :
( f o g )( x + 1) = 142 2 xx
f(g( x + 1 )) = 142 2 xx
2(g( x + 1 )) + 1 = 142 2 xx
2(g( x + 1 )) = 242 2 xx
g( x + 1 ) = 2
2422
xx
g( x + 1 ) = 122 xx
g(-2) = 12222
= - 4 + 4 1 = -1
JAWABAN : C. -1
9. Diketahui 4
1,
14
32x
x
xxf . Jika xf
1 adalah invers fungsi f, maka
....21
xf
a. 4
1,
54
4x
x
x
b. 4
5,
54
4x
x
x
c. 4
3,
34
2x
x
x
d. 4
3,
34x
x
x
e. 4
5,
54x
x
x
Jawab :
-
Matematika SMA by Drs. Pundjul Prijono 129
34
2
234
234
324
3214
14
32
y
yx
yyx
yxyx
xyyx
xxy
x
xy
1f =
34
2
x
x
JAWABAN : C. 34
2
x
x