sendi

100
SENDI & PERGERAKANNYA dr. Inge Friska Widjaya Bagian Anatomi FK UNTAR

Upload: aditya-ilham

Post on 12-Aug-2015

244 views

Category:

Documents


27 download

DESCRIPTION

sendi dan pergerakannya

TRANSCRIPT

Page 1: SENDI

SENDI & PERGERAKANNYA

dr. Inge Friska WidjayaBagian Anatomi

FK UNTAR

Page 2: SENDI

• ALAT GERAK :

1. Pasif = tulang/rangka

2. Aktif = otot dan sendi

• SENDI / ARTICULATIO / ARTHROSIS

hubungan / persambungan antara 2 / lebih tulang,

tulang dengan cartilago, tulang dengan gigi

• Klasifikasi sendi :

1. Berdasarkan struktur (karakteristik anatomi)

2. Berdasarkan fungsi (gerakan yang terjadi)

Page 3: SENDI

I. Klasifikasi berdasarkan struktur anatomi

• Kriteria :

1. Ada / tidaknya ruangan di antara tulang2 yang

bersendi (cavitas articularis)

2. Tipe jaringan ikat di antara tulang2 yang bersendi

• Beberapa tipe sendi :

1. Articulatio fibrosa

2. Articulatio cartilaginis

3. Articulatio synovialis

Page 4: SENDI

II. Klasifikasi berdasarkan fungsi

• Berhubungan dengan gerakan yang dapat terjadi

• Beberapa tipe sendi :

1. Synarthrosis

Tidak dapat digerakkan

2. Amphiarthrosis

Dapat sedikit digerakkan

3. Diarthrosis

Dapat digerakkan dengan bebas

Merupakan articulatio synovialis

Ada beberapa tipe dengan gerakan tertentu

Page 5: SENDI

I. ARTICULATIO FIBROSA

• Cavitas articularis (-)

• Tulang2 yang bersendi dihubungkan oleh jaringan ikat

fibrosa

• Gerakan yang terjadi minimal / (-)

• Tipe :

1. Sutura

2. Syndesmosis

3. Gomphosis

Page 6: SENDI

1. SUTURA

• Dibentuk oleh suatu lapisan

jaringan ikat tipis

• Hanya terjadi pada tulang2

tengkorak

• Pertemuan irreguler &

interlocking kuat &

mencegah fraktur

• Secara fungsi = synarthrosis

• Waktu dewasa, beberapa

sutura diganti tulang

synostosis

• Co/ : sutura sagittalis

Page 7: SENDI

2. SYNDESMOSIS

• Jarak antar tulang yang bersendi

lebih lebar & jaringan ikat lebih

banyak dibandingkan sutura

• Jaringan ikat berupa

ligamentum / membrana

interossea

• Secara fungsi = amphiarthrosis

• Co/ : membrana interossea cruris

articulatio tibiofibularis

distal

Page 8: SENDI

3. GOMPHOSIS

• Articulatio dentoalveolaris

• Antara akar gigi (radix dentis)

dengan processus alveolaris

maxilla / mandibula

• Jaringan ikat yang

menghubungkan adalah

periodontium (periodontal

membran)

• Secara fungsi = synarthrosis

Page 9: SENDI

II. ARTICULATIO CARTILAGINIS

• Cavitas articularis (-)

• Antar tulang dihubungkan oleh cartilago hyaline /

fibrocartilago

• Gerakan yang terjadi sedikit / (-)

• Tipe :

1. Articulatio cartilaginis primer (Synchondrosis)

2. Articulatio cartilaginis sekunder (Symphysis)

Page 10: SENDI

1. SYNCHONDROSIS

• Pusat2 penulangan dipisahkan

oleh cartilago hyaline

• Secara fungsi = synarthrosis

• Temporer

• Synchondrosis synostosis

• Co/ : lempeng epiphysis

Page 11: SENDI

2. SYMPHYSIS

• Terdapat bantalan / cakram

fibrocartilago diantara ujung

dua tulang yang bersendi yang

dilapisi cartilago hyaline

• Terdapat pada ‘midline’ tubuh

• Secara fungsi = amphiarthrosis

• Co/ : symphysis pubica

discus intervertebralis

Page 12: SENDI

III.ARTICULATIO SYNOVIALIS

• Cavitas articularis (+)

• Secara fungsi = diarthrosis

• Tulang2 yang bersendi tidak

berhubungan secara langsung

terdapat capsula articularis,

cartilago articularis, cairan

synovialis, cavitas articularis,

membrana synovialis, discus

articularis, ligamentum, bursa

Page 13: SENDI

CARTILAGO ARTICULARIS

• Lapisan cartilago hyaline pada ujung

tulang yang bersendi

• Permukaan rata, wear-resistant, low-

frictional, lubricated, compressible &

elastis. Putih, mengkilap, tebal 5-7 mm

• Pada orang tua ketebalan berkurang 1-2

mm, liat, kasar, permukaan tidak rata,

warna kekuningan

• Fungsi : membantu pergerakan,

mengurangi friksi, shock-absorber,

menahan & distribusi tekanan kompresi

• Tidak memiliki inervasi saraf & pembuluh

darah nutrisi secara difusi

Page 14: SENDI

CAPSULA ARTICULARIS

• Mengelilingi articulatio

synovialis, menutup cavitas

articularis dan mempersatukan

tulang2 yang bersendi

• Terdiri atas 2 lapisan :

1. Capsula fibrosa (luar)

2. Membrana synovialis (dalam)

Page 15: SENDI

1. CAPSULA FIBROSA (lapisan luar)

• Terdiri atas jaringan ikat kolagen

irreguler yang melekat pada

periosteum tulang yang bersendi

• Fleksibel & mudah diregangkan

membantu mencegah dislokasi

• Ligamentum ikatan reguler,

mampu menahan regangan kuat, liat,

agak elastis, tekanan berlebihan akan

dihambat refleks kontraksi otot,

mempersatukan tulang2

• Ditembus oleh pembuluh darah dan

saraf

Page 16: SENDI

2. Membrana synovialis (lapisan

dalam)

• Terdiri atas jaringan ikat longgar dengan

serat elastis

• Membatasi capsula fibrosa, melapisi

permukaan tulang, ligamentum

intracapsularis, bursa dan sarung

tendon

• Mensekresi dan mengabsorbsi cairan

synovialis

• Dapat berupa akumulasi jaringan lemak

(articular fat pad). Bantalan elastis,

fleksibel & deformable menempati

ruangan potensial & irreguler yang tidak

terisi cairan synovialis

Page 17: SENDI

CAIRAN SYNOVIA

• Kental, warna jernih /kuning pucat

• Terdiri atas asam hyaluronat yang

disekresi fibroblast-like cell di

membrana synovialis & cairan

interstitial hasil filtrasi plasma darah

• Fungsi : mengurangi friksi dengan

melumasi sendi, shock absorber,

supply O2 dan nutrisi, mengeluarkan

CO2 dan hasil metabolisme dari

chondrocyte ke cartilago articularis

serta mengeluarkan bakteri & debris

akibat penggunaan sendi

• Saat diam, cairan synovia kental. Saat

bergerak menjadi lebih encer

Page 18: SENDI

LIGAMENTUM ACCESSORIUM

1. Ligamentum extracapsularis

– Terletak diluar capsula articularis

– Co/: ligamentum collaterale

tibiale

2. Ligamentum intracapsularis

– Terletak didalam capsula

articularis tapi terpisah dari

cavitas articularis oleh

membrana synovialis

– Co/: ligamentum cruciatum

anterius

Page 19: SENDI

DISCUS ARTICULARIS / MENISCUS

• Berupa bantalan, terletak di antara

permukaan tulang yang bersendi &

melekat pada capsula fibrosa

• Biasanya membagi cavitas articularis

menjadi 2 ruangan, tiap ruangan

memungkinkan terjadi gerakan yang

berbeda.

• Memungkinkan tulang yang berbeda

permukaan sendinya untuk bersendi

dengan cocok & rapat

• Mempertahankan stabilitas sendi &

mengalirkan cairan synovialis ke area

friksi paling berat

Page 20: SENDI

BURSA

• Struktur mirip bantal, untuk

mengurangi friksi pada beberapa

persendian. Berisi cairan synovialis

• Antara kulit & tulang, tendo &

tulang, otot & tulang, ligamentum

& tulang

• Co/: articulatio genus

Page 21: SENDI

SARUNG TENDO

• Struktur seperti pipa,

membungkus tendo tertentu,

ditempat friksi tinggi

• Co/: tendo M. biceps brachii di

bahu

pada pergelangan tangan

Page 22: SENDI

VASKULARISASI

• Persendian menerima darah dari

arteri articularis yang berasal dari

pembuluh darah di sekitar sendi

dan membentuk anastomosis

(anastomosis arteri periarticularis)

• Arteri & vena terletak pada

capsula articularis, terutama pada

membrana synovialis

Page 23: SENDI

PERSARAFAN

• Persendian kaya inervasi saraf, ujung saraf banyak

terdapat di capsula articularis

• Hukum Hilton saraf yang menginervasi sendi juga

menginervasi otot yang menggerakkan sendi atau kulit

bagian distal yang melapisi otot tersebut

• Persendian meneruskan rangsangan yang disebut

proprioseptif kesadaran terhadap gerakan dan

posisi bagian tubuh manusia

Page 24: SENDI

PERSARAFAN

• Membrana synovialis relatif tidak sensitif terhadap

rasa nyeri

• Serabut rasa nyeri banyak terdapat di capsula fibrosa

dan ligamentum. Ketika sendi mengalami

trauma/cedera & infeksi/arthritis nyeri pada sendi

• Ujung saraf sensorik memberikan respon terhadap

puntiran dan regangan

Page 25: SENDI

TIPE GERAKAN ARTICULATIO SYNOVIALIS

1. Gerakan meluncur/gliding

2. Gerakan angular

a. Fleksi - Ekstensi

b. Fleksi lateral

c. Hiperekstensi

d. Abduksi – Adduksi

e. Sirkumduksi

3. Rotasi : medial - lateral

4. Gerakan lain (hanya pada sendi tertentu)

Page 26: SENDI

4. Gerakan lain (hanya pada sendi tertentu) :

a. Elevasi – depresi

b. Protraksi – retraksi

c. Inversi – eversi

d. Dorsifleksi – plantarfleksi

e. Supinasi – pronasi

f. Opposisi - reposisi

Page 27: SENDI

JENIS ARTICULATIO SYNOVIALIS

1. Articulatio plana (plane joint)

2. Ginglymus (hinge joint)

3. Articulatio trochoidea (pivot joint)

4. Articulatio ellipsoidea (condylar joint)

5. Articulatio sellaris (saddle joint)

6. Articulatio spheroidea (ball and socket joint)

Page 28: SENDI

1. ARTICULATIO PLANA (PLANE

JOINT)

– Permukaan tulang yang bersendi

rata / hampir rata

– Gerakan meluncur / bergeser diantara

tulang yang bersendi nonaxial

– Co/: articulationes carpi, articulationes

intertarseae

Page 29: SENDI

2. GINGLYMUS (HINGE JOINT)

– Permukaan cembung satu tulang

sesuai dengan permukaan cekung

tulang lain

– Tersusun seperti engsel, gerakan

terjadi hanya pada 1 bidang

(monoaxial)

– Gerakan sendi = fleksi & ekstensi

– Co/: articulatio cubiti

Page 30: SENDI

3. ARTICULATIO TROCHOIDEA

(PIVOT JOINT)

– Permukaan bulat/tajam satu

tulang bersendi dengan bagian

seperti cincin dari tulang lain

– Sendi monoaxial gerakan yang

terjadi hanya rotasi sekeliling

sumbu longitudinalnya

– Co/: articulatio atlantoaxialis

Page 31: SENDI

4. ARTICULATIO ELLIPSOIDEA

(CONDYLAR JOINT)

– Peninggian berbentuk oval

yang cembung dari suatu

tulang sesuai dengan depresi

berbentuk oval dari tulang lain

– Sendi biaxial gerakan yang

terjadi sekeliling 2 sumbu

– Gerakan = fleksi, ekstensi,

abduksi, adduksi & sirkumduksi

– Co/: articulatio

metacarpophalangeae digiti II-

V

Page 32: SENDI

5. ARTICULATIO SELLARIS

(SADDLE JOINT)

– Permukaan tulang yang

bersendi seperti sadel/pelana

– Sendi biaxial

– Gerakan = fleksi, ekstensi,

abduksi, adduksi & sirkumduksi

– Pada articulatio

carpometacarpalis pollicis

Page 33: SENDI

6. ARTICULATIO SPHEROIDEA

(BALL AND SOCKET JOINT)

– Terdiri dari permukaan seperti

bola pada 1 tulang yang sesuai

dengan permukaan seperti

mangkok pada tulang lain

– Sendi multiaxial gerakan yang

terjadi disekeliling 3 sumbu

– Gerakan = fleksi, ekstensi,

abduksi, adduksi, sirkumduksi &

rotasi

– Co/: articulatio humeri

Page 34: SENDI

Articulationes Extremitas Superior1. Articulatio sternoclavicularis

2. Articulatio acromioclavicularis

3. Articulatio humeri

4. Articulatio cubiti

5. Articulatio radioulnaris proximalis

6. Membrana interossea antebrachii

7. Articulatio radioulnaris distalis

8. Articulatio radiocarpalis

9. Articulationes carpi

10. Articulationes carpometacarpales

11. Articulationes intermetacarpales

12. Articulationes metacarpophalangeae

13. Articulationes interphalangeae manus

Page 35: SENDI

1. Articulatio sternoclavicularis

Page 36: SENDI

2. Articulatio acromioclavicularis

Page 37: SENDI

3. Articulatio humeri (glenohumerale)

Page 38: SENDI

3. Articulatio humeri (glenohumerale)

Page 39: SENDI

4. Articulatio cubiti

Page 40: SENDI

Articulatio humeroradialis & humeroulnaris

Page 41: SENDI

5. Articulatio radioulnaris proximalis

Page 42: SENDI

6. Articulatio radioulnaris distalis

Page 43: SENDI

7. Articulatio radiocarpea

Page 44: SENDI

8. Articulatio mediocarpea

Page 45: SENDI

9. Articulatio carpometacarpal

Page 46: SENDI

10.Articulatio intermetacarpal

Page 47: SENDI

11.Articulatio metacarpophalangeae & interphalangeae

Page 48: SENDI

GERAK EXTREMITAS SUPERIOR

Page 49: SENDI

ARTICULATIO STERNOCLAVICULARIS & ACROMIOCLAVICULARIS

• Sendi peluru menurut faalnya

• Gerak pada sendi :

1. Mengangkat bahu

2. Menggerakkan scapula ke depan (memukul ke

depan) / belakang (tarik tambang / mendayung)

3. Menggantung beban badan (menggantung

pada palang tunggal dengan kedua tangan,

menebang pohon dengan kampak, berenang)

Page 50: SENDI

1.MENGANGKAT BAHU (PENGGANTUNG GELANG BAHU)

1. M. trapezius pars descendens

2. M. levator scapulae

3. Mm. rhomboidei bagian atas

4. M. serratus anterior bagian atas

5. M. sternocleidomastoideus

Page 51: SENDI

2. MENGGERAKKAN SCAPULA KE DEPAN / BELAKANG

1. M. trapezius pars horizontalis

2. Mm. rhomboidei bagian bawah

3. M. serratus anterior bagian tengah

4. M. pectoralis major yang menuju ke

humerus

Page 52: SENDI

3. PENGGANTUNG BADAN JIKA LENGAN DIFIKSASI

1. M. trapezius pars ascendens

2. M. serratus anterior bagian bawah

3. M. latissimus dorsi yang melekat pada

humerus

4. M. pectoralis major

5. M. pectoralis minor

Page 53: SENDI

ARTICULATIO HUMERI

• Sendi peluru

• Gerak pada sendi :

1. Antefleksi – retrofleksi

2. Abduksi – adduksi

3. Endorotasi – eksorotasi

Page 54: SENDI

ARTICULATIO HUMERI

• Articulatio spheroidea

• Dibentuk : caput humeri & cavitas

glenoidalis scapula

• Komponen : capsula articularis, lig.

coracohumerale, lig. glenohumerale,

lig. transversum humeri; labrum

glenoidale & bursa

• Kekuatan sendi terutama dari ‘rotator

cuff muscles’

• Gerakan : fleksi, ekstensi, abduksi,

adduksi, rotasi medial, rotasi lateral &

sirkumduksi

Page 55: SENDI

ANTEFLEKSI

1. M. pectoralis major

2. M. deltoideus pars

clavicularis

3. M. biceps brachii

4. M. coracobrachialis

5. M. serratus anterior

Page 56: SENDI

RETROFLEKSI

1. M. latissimus dorsi

2. M. triceps brachii caput

longum

3. M. teres major

4. M. deltoideus pars

spinalis

Page 57: SENDI

ABDUKSI

1. M. deltoideus

pars acromialis

2. M. supraspinatus

3. M. biceps brachii

caput longum

Page 58: SENDI

ADDUKSI

1. M. pectoralis major

2. M. triceps brachii caput

longum

3. M. deltoideus pars

clavicularis dan pars

spinalis

4. M. teres major

5. M. latissimus dorsi

6. M. biceps brachii caput

breve

Page 59: SENDI

ENDOROTASI1. M. subscapularis

2. M. teres major

3. M. biceps brachii caput

longum dan breve

(hanya pada posisi

sendi siku ekstensi)

4. M. pectoralis major

5. M. deltoideus pars

clavicularis

6. M. latissimus dorsi

Page 60: SENDI

EKSOROTASI

1. M. infraspinatus

2. M. teres minor

3. M. deltoideus pars

spinalis

Page 61: SENDI

SENDI SIKU

• Articulatio humeroulnaris

• Articulatio humeroradialis

• Articulatio radioulnaris

proximalis

• Gerak pada sendi :

1. Fleksi – ekstensi

2. Pronasi – supinasi

Page 62: SENDI

ARTICULATIO CUBITI

• Ginglymus

• Dibentuk : trochlea

humeri, incisura trochlearis

ulna & caput radii

• Komponen : capsula

articularis, lig. collaterale

ulnare & radiale; lig.

annulare radii

• Gerakan : fleksi & ekstensi

Page 63: SENDI

FLEKSI

1. M. brachialis

2. M. biceps brachii

3. M. brachioradialis

4. M. pronator teres

5. M. flexor carpi

radialis

6. M. palmaris longus

Page 64: SENDI

EKSTENSI

1. M. triceps brachii

2. M. anconeus

Page 65: SENDI

PRONASI

1. M. pronator teres

2. M. pronator

quadratus

3. M. palmaris longus

4. M. flexor carpi radialis

5. M. brachioradialis

6. M. extensor carpi

radialis longus

Page 66: SENDI

SUPINASI1. M. supinator

2. M. biceps brachii

3. M. brachioradialis

4. M. extensor carpi

radialis longus

Page 67: SENDI

ARTICULATIO RADIOCARPEA• Sendi ellipsoidea /

telur

• Gerak pada sendi :

1. Fleksi palmar

2. Fleksi dorsalis

3. Abduksi radial

4. Abduksi ulnar

Page 68: SENDI

1. FLEKSI PALMAR

1. Mm. flexor digitorum

superficialis et

profundus

2. M. flexor pollicis longus

3. M. abductor pollicis longus

4. M. flexor carpi ulnaris

5. M. flexor carpi radialis

6. M. palmaris longus

Page 69: SENDI

2. FLEKSI DORSALIS

1. M. extensor digitorum

2. M. extensor indicis

3. M. extensor digiti minimi

4. M. extensor carpi ulnaris

5. Mm. exetensor carpi radialis

longus et brevis

6. M. extensor pollicis longus

Page 70: SENDI

3. ABDUKSI RADIAL

1. M. extensor carpi radialis longus

2. M. flexor carpi radialis

3. M. abductor pollicis longus

4. M. extensor pollicis longus

5. M. flexor pollicis longus

Page 71: SENDI

4. ABDUKSI ULNAR

1. M. extensor carpi

ulnaris

2. M. flexor carpi ulnaris

3. M. extensor digitorum

4. M. extensor digiti minimi

5. Mm. flexor digitorum

superficialis et profunda

Page 72: SENDI

GERAK JARI

• Articulatio carpometacarpal dan intermetacarpal

sendi pasak

• Articulatio carpometacarpal pollicis sendi pelana

• Articulatio metacarpophalangeae sendi telur

• Articulatio interphalangeae sendi engsel

Page 73: SENDI

GERAK JARI

• Gerak pada sendi :

1. Oposisi – reposisi ibu jari

2. Fleksi – ekstensi jari

3. Abduksi – adduksi jari

Page 74: SENDI

1. OPOSISI

• Sirkumduksi, rotasi dan fleksi berturut-turut

1. Sirkumduksi

M. abductor pollicis brevis

M. opponens pollicis

M. flexor pollicis brevis

2. Rotasi

M. opponens pollicis

M. flexor policis brevis

3. Fleksi

Mm. flexor pollicis longus et brevis

Page 75: SENDI

• Jari yang dihadapi akan bergerak mengadakan

fleksi berturut-turut pada :

Articulationes interphalangeae distalis oleh M.

flexor digitorum profundus

Articulationes interphalangeae proximalis oleh

M. flexor digitorum superficialis

Articulationes metacarpophalangeae oleh Mm.

lumbricales manus dan Mm. interossei manus

Page 76: SENDI

1. REPOSISI

1. M. extensor pollicis longus

2. M. extensor pollicis brevis

3. M. abductor pollicis longus

Page 77: SENDI

2. ABDUKSI - ADDUKSI

• Pada articulationes metacarpophalangeae

Abd : - M. abductor digiti minimi manus dan

Mm. abductor pollicis longus et brevis

jari kelingking dan ibu jari

- Mm. interossei dorsales manus jari

II-IV

Add : - M. adductor pollicis ibu jari

- Mm. interossei palmares jari II, IV dan V

Page 78: SENDI

Articulationes Extremitas Inferior

1. Articulatio lumbosacralis

2. Articulatio sacroiliaca

3. Symphysis pubis

4. Articulatio coxae

5. Articulatio genus

6. Articulatio tibiofibularis

7. Membrana interossea cruris

8. Articulatio talocruralis

9. Articulatio subtalaris

10. Articulatio tarsi transversa

11. Articulatio tarsometatarsal

12. Articulatio intermetatarsal

Page 79: SENDI

ARTICULATIO COXAE

• Sendi buah pala (spheroidea)

• Gerak lebih terbatas daripada

articulatio humeri

• Gerak pada sendi :

1. Antefleksi dan retrofleksi

2. Abduksi dan adduksi

3. Eksorotasi dan endorotasi

Page 80: SENDI

ARTICULATIO COXAE

• Articulatio spheroidea

• Dibentuk : caput femoris &

acetabulum

• Komponen : capsula articularis,

lig. iliofemorale, lig. pubofemorale,

lig. ischiofemorale, lig. capitis

femoris, labrum acetabulare, lig.

transversum acetabuli

• Gerakan : fleksi, ekstensi, abduksi,

adduksi, sirkumduksi, rotasi medial,

rotasi lateral

Page 81: SENDI

1. ANTEFLEKSI

1. M. iliopsoas

2. M. rectus femoris

3. M. sartorius

4. M. tensor fasciae latae

5. M. gluteus medius

6. M. gluteus minimus

7. Mm. adductores

Page 82: SENDI

1. RETROFLEKSI

1. M. gluteus maximus

2. M. ischiocrurales

3. M. gluteus medius

4. M. adductor magnus

Page 83: SENDI

2. ABDUKSI

1. M. gluteus medius

2. M. gluteus minimus

3. M. gluteus maximus

4. M. tensor fasciae latae

5. M. rectus femoris

6. M. piriformis

Page 84: SENDI

2. ADDUKSI

1. Mm. adductores

2. M. gluteus maximus

3. M. semimembranosus

4. M. iliopsoas

Page 85: SENDI

3. EKSOROTASI

1. M. gluteus

maximus

2. M. gluteus medius

3. M. gluteus minimus

4. M. quadratus femoris

5. M. triceps coxae

6. M. piriformis

7. M. obturator internus

8. M. iliopsoas

9. M. adductor magnus

Page 86: SENDI

3. ENDOROTASI

1. M. adductor magnus

2. M. gluteus medius

3. M. gluteus minimus

4. M. tensor fasciae

latae

Page 87: SENDI

ARTICULATIO GENU

• Dilihat dari bentuk kepala

sendi articulatio spiralis

• Gerak pada sendi :

1. Fleksi – ekstensi

2. Eksorotasi - endorotasi

Page 88: SENDI

ARTICULATIO GENUS

• Dibentuk : condyli femoris, condyli tibia &

patella

• Komponen : meniscus, lig. transversum

genus, lig. meniscofemorale anterius &

posterius, lig. patella, retinaculum

patellae mediale & laterale, lig. collaterale

tibiale & fibulare, lig. popliteum

obliquum & arcuatum, lig.cruciatum

anterius & posterius, bursa prepatellaris;

infrapatellaris & suprapatellaris

• Gerakan : fleksi, ekstensi, sedikit rotasi

medial, rotasi lateral bila lutut fleksi

Page 89: SENDI

1. FLEKSI

• Dihambat oleh :

1. Tertegangnya

M. quadriceps

femoris

2. Terjepitnya

ligamentum

cruciatum anterius

3. Mm. flexor diantara

femur dan tibia

Page 90: SENDI

• Digerakkan oleh :

1. M. semitendinosus

2. M. semimenbranosus

3. M. biceps femoris

4. M. gracilis

5. M. sartorius

6. M. popliteus

7. M. gastrocnemius

Page 91: SENDI

1. EKSTENSI

• Dihambat oleh :

1. Ligamentum

cruciatum

posterius

2. Ligamentum

collateralia• Digerakkan oleh :

1. M. quadriceps

femoris

2. M. tensor fasciae latae

Page 92: SENDI

2. EKSOROTASI

1. M. biceps femoris

2. M. tensor fasciae

latae

3. M. gastrocnemius

caput medial

Page 93: SENDI

2. ENDOROTASI

1. M. semimembranosus

2. M. semitendinosus

3. M. sartorius

4. M. popliteus

5. M. gastrocnemius caput

lateral

Page 94: SENDI

ARTICULATIO TALOCRURALIS

• Sendi engsel

• Gerak pada sendi :

1. Dorsofleksi

2. Plantarfleksi

Page 95: SENDI

1. DORSOFLEKSI

• Digerakkan oleh :

1. M. tibialis anterior

2. M. extensor hallucis longus

3. M. extensor digitorum

longus

Page 96: SENDI

1. DORSOFLEKSI

• Dihambat oleh :

1. Ligamentum mediale articulationes talocruralis

pars tibiotalaris posterior

2. Ligamentum mediale articulationes talocruralis

pars tibiocalcanea

3. Ligamentum talofibulare posterius

4. Ligamentum calcaneofibulare

5. Tertumbuknya trochlea tali pada kedua malleoli

Page 97: SENDI

2. PLANTARFLEKSI

• Digerakkan oleh :

1. M. gastrocnemius

2. M. soleus

3. M. tibialis posterior

4. M. flexor hallucis longus

5. M. flexor digitorum

longus

6. M. peroneus longus et

brevis

Page 98: SENDI

2. PLANTARFLEKSI

• Dihambat oleh :

1. Ligamentum mediale articulationes

talocruralis pars tibiotalaris anterior

2. Ligamentum mediale articulationes

talocruralis pars tibionavicularis

3. Ligamentum talofibulare anterius

Page 99: SENDI

BAHAN PEMBELAJARAN

1. Diktat Osteologi

2. Diktat Ilmu Alat Gerak

3. Clinical Anatomy 7th ed. Richard S. Snell

4. Clinically Oriented Anatomy 5th ed. Keith L.

Moore

5. Atlas Anatomi Manusia Sobotta

6. Netter, Atlas of Human Anatomy

Page 100: SENDI

ARTICULATIO TEMPORO-

MANDIBULARIS (TMJ)

• Kombinasi articulatio plana & ginglymus

• Dibentuk : processus condylaris mandibula,

fossa mandibularis & tuberculum

articularis ossis temporalis

• Komponen : capsula articularis, meniscus,

lig. temporomandibularis, lig. spheno-

mandibularis & lig. stylomandibularis

• Gerakan : depresi, elevasi mandibula,

protraksi & retraksi mandibula