maqasid syari

7/28/2019 Maqasid syari

1/25

Maqasid syari'ah

PENGERTIAN, MAQASID DAN SKOP SYARIAH

Objektif tajuk

Setelah mengikuti tajuk ini, pelajar akan dapat:1. Menyatakan maksud, maqasid dan keistimewaan syariah Islam.

2. Menjelaskan perlaksanaan syariah berasaskan prinsip pertanggung jawaban yang

dipertanggungjawabkan ke atas individu dan pihak tertentu.

3. Mengaplikasikan tuntutan syariah dalam kehidupan seharian.

PENDAHULUAN

Telah menjadi satu teori yang dipersetujui oleh semua ahli sosiologi dan pengkaji masyarakat

bahawa setiap individu memerlukan kepada satu kehidupan bermasyarakat. Keadaan ini

terjadi disebabkan secara fitrahnya akan berlaku pergaulan dan kontrak sosial di antara

individu atau pihak yang tertentu dalam sesuatu masyarakat kerana manusia akan sentiasa

memerlukan di antara satu sama lain bagi memenuhi segala keperluan dalam kehidupan

seharian mereka.

Menyedari keadaan di atas, keperluan manusia kepada undang-undang atau peraturan yang

tertentu adalah tidak dapat dinafikan. Kehidupan bermasyarakat memerlukan kepada

kepelbagaian transaksi di antara pelbagai pihak yang akan menghasilkan pula kepelbagaian

perhubungan. Ada kalanya perhubungan ini akan mewujudkan pertikaian dan perbalahan.

Justeru itu, kewujudan sesuatu undang-undang bagi memperuntukkan hak dan

tanggungjawab individu serta bagi menjelaskan kaedah-kaedah penyelesaian apa-apa

pertikaian dalam sesuatu masyarakat adalah semakin jelas.

Dalam hal ini, Artikel 1 Majallah al-Ahkam al-Adliyyah memperuntukkan: "In view of the

fact that man is social by nature, he cannot live in solitude like the other animals, but is in

need of co-operation with his fellow men in order to promote an urban society, Every person,

however, seeks the things which suit him and is vexed by an competition. As a result, it has

been necessary to establish laws to maintain order and justice".

Dalam hal ini, Ibn Khaldun, salah seorang pengkaji masyarakat yang terkenal dalam bukunya

al-Muqaddimah telah menjelaskan bahawa setiaprf individu akan sedaya upaya memenuhi

keperluan kehidupannya dengan berinteraksi dengan individu yang lain. Dalam keadaan ini,

kemungkinan untuk berlakunya ketidakadilan adalah tidak dapat dinafikan. Justeru itu,

menurut beliau, adalah amat mustahil untuk membiarkan ketidakadilan terus berlaku tanpadiwujudkan satu undang-undang bagi mengadili ketidakadilan ini.

Menyedari hakikat di atas, sejarah telah memaparkan bahawa undang-undang yang berfungsi

sebagai asas dan neraca keadilan telah wujud seiring dengan kewujudan sesuatu masyarakat.

Kewujudan dan pemakaian undang-undang ini kadangkala dipengaruhi oleh sentimen dan

pemahaman, adat istiadat setempat, ugama, budaya dan lain-lain lagi. lanya bermula dalam

bentuk yang agak mudah dan seterusnya berkembang dalam bentuk yang begitu kompleks.

Penguatkuasaannya pula samada didasarkan kepada institusi, pihak, ketua atau pemimpin

masyarakat yang berpengaruh serta berotoriti. Berasaskan kepada situasi inilah undang-

undang pemah diterimapakai misalnya dalam masyarakat purba India, Greek, Roman dan

lain-lain lagi. Merujuk kepada Islam, undang-undang yang diterimapakai dikenali scbagaiSyariat atau Syariah Islam.


2/25

PENGERT1AN SYARIAH

Terminologi syariah atau syariat yang biasa diungkap dalam Bahasa Malaysia sebenarnya

berasal daripada Bahasa Arab. Secara literalnya perkataan syariah membawa dua maksud

yang berbeza tetapi mempunyai kefahaman yang sal ing berkait di antara satu sama lain.

Pertamanya, ia membawa maksud sumber air dan keduanya bererti pembawaan atau jalanyang jelas dan lurus.

Pengertian pertama diasaskan kepada kebiasaan ungkapan orang Arab manakala pengertian

yang kedua merujuk kepada maksud ayat ke 18 dalam Surah al-jathiyah: "Kesudahannya,

Kami jadikan engkau [wahai Muhammad dan utuskan engkau] menjalankan satu syariah

[yang cukup lurus dan lengkap] dari hukum-hukum ugama; maka turutlah syariah itu, dan

janganlah engkau menurut hawa nafsu orang- orang yang tidak mengetahui [perkara yang

benar]. "

Dari segi istilah atau teknikalnya[Badran Abul Ainin Badran, hal. 27-28] frasa syariah

membawa maksud segala hukum-hakam yang telah ditetapkan oleh Allah untuk hambaNyamelalui perantaraan para RasulNya. Dinamakan hukum-hakam ini dengan syariah kerana

ianya adalah lurus tanpa ada kepalsuan [simpang-siur] dari jalan yang benar. Syariah juga

membawa pengertian mengenai segala perintah Allah ke atas hambaNya yang terdiri

daripada seluruh hukum-hakam yang diperturunkan melalui para RasulNya samada perintah

tersebut berkaitan dengan perbuatan amali atau iktikadi.

Syariah juga membawa maksud "al-din"[pergantungan] danjuga "al- millah"[kecenderungan].

Perkataan syariah dan pccahannya disebut di dalam al-Quran sebanyak empat kali. Perkataan-

perkataan tersebut tertera dalam ayat-ayat berikut. Antaranya dalam surah As Syura ayat 13

dan 21, surah aI-Maidah ayat 48 dan surah al-jaathiah ayat 18 (Maznah Daud, 1997, hal. 6-7).

Menurut huraian lain oleh para ulama dan sarjana Islam, perkataan syariah yang terdapat

dalam al-Quran itu mempunyai dua makna iaitu pengertian yang khusus dan pengertian yang

umum. Bagi pengertian yang khusus, syariah dimaksudkan dengan segala hukum yang telah

diperundangkan oleh Allah s.w.t. untuk mengatur segenap aspek kehidupan manusia.

Manakala bagi pengertian yang umum pula, syariah diertikan sebagai Din atau millah

yangjuga bermaksud agama. Lantaran itu, ia juga merujuk kepada mana-mana sistem hidup

sama ada yang digubal oleh manusia atau yang diwahyukan dari langit. Namun, hanya

apabila ianya diturunkan secara wahyu oleh Allah s.w.t. kepada para Rasul Nya, ia

disebutkan sebagai syariah Islam. Misalnya disebut sebagai syariath Nabi Ibrahim A. S.,

syariah Nabi Musa A. S., syariah Nabi Isa A. S. dan syariah Nabi Muhammad s.a.w. . Segalasyariah nabi-nabi terdahulu dengan sendiriya telah tidak terpakai lagi selepas syariah nabi

Muhammad s.a.w. penutup segala nabi. (Mahmood Zuhdi Abdul Majid (Prof. DatoDr. ),

1992, hal. l)

Berdasarkan huraian di atas dapat difahami bahawa syariah ialah segala perintah Allah s.w.t.

dalam bentuk hukum atau peraturan yang bersifat menyeluruh dan sangat luas

bidangkuasanya. la merangkumi seluruh titah perintah dan ketentuan Allah yang diwahyukan

samada yang ditegaskan di dalam al-Quran ataupun yang berasaskan kepada al-Sunnah. Di

dalamnya terdapat aspek-aspek itiqadiyyah atau batiniyyah (hal-hal yang berkaitan dengan

akidah dan keimanan), amaliyyah (hal- hal yang berkaitan dengan ibadat, muamalat,

munakahat dan jenayah iaitu hal-hal yang menyentuh mengenai perbuatan atau perlakuanlahiriah manusia dalam konteks hubungan atau interaksi mereka dengan Allah s.w.t., sesama


3/25

manusia, dan alam lain) danjuga aspek akhlakiyyah (yang membahaskan mengenai budi

pekerti atau moral manusia sebagai individu dalam bermasyarakat dan bemegara).

Sebagai suatu sistem hidup yang bersumberkan wahyu Ilahi, syariah bersifat muqaddas iaitu

sangat mumi serta terpelihara daripada sebarang cacat cela mahupun kekurangan.

Kebenarannya pula bersifat mutlak. Lantaran itu, orang-orang kafir yang cuba mencabamyatidak pemah berjaya. Cakupannya pula bersifat syumul dan komprehensif, kuatkuasanya

bersifat universal dan ia dijamin kekal terpelihara hingga ke hari kiamat. (Mahmood Zuhdi

Abdul Majid, 1997, hal. 4). Meneliti kupasan syariah secara literal dan teknikalnyajuga

menjelaskan bahawa keperluan manusia kepadanya adalah tidak dapat dinafikan sama sekali

bersesuaiar. dengan sifatnya sebagai sumber air untuk kelangsungan kehidupan manusia dan

kebenaran atau kejelasannya daripada sebarang kepalsuan dan kebatilan. Disamping itu,

terdapat juga perkataan-perkataan lain yang mempunyai perkaitan yang amat rapat dengan

perkataan syariah ini. Di antara perkataan-perkataan tersebut ialah:

1- Fiqh atau Fikah yang bermaksud keilmuan atau kefahaman mengenai hukum-hakam

syariah yang bersifat amali yang difahami melalui dalil-dalllnya yang terperinci. Fiqh inisebagai satu displin ilmu telah dibahaskan dalam empat hidang yang besar iaitu Fiqh Ibadat,

Fiqh Muamalat, Fiqh Munakahat dan Fiqh jenayah. Fiqh ialah satu pecahan daripada syariah

yang luas. Secara umum ia membawa makna kefahaman tentang sesuatu. Sebagai satu istilah

akademik, ia bermaksud pemahaman secara mendalam. Pada zaman awal Islam, fiqh

diertikan sebagai memahami apa saja ajaran Islam sama ada yang bersifat amali atau itiqadi.

Imam Abu Hanifah pemah menulis tentang ilmu tauhid dan kitab tersebut diberi nama al-

Fiqh al-Akbar (Fiqh Yang Agung). (Mahmood Zuhdi Abdul Majid (Dr. ), 1992, Hal. 2)

Kesimpulannya fiqh merupakan satu disiplin ilmu untuk memahami isi-isi syariat itu sendiri.

la diperolehi melalui usaha-usaha akal yang tajam oleh para fuqahak atau ulamak terhadap

nas-nas syarak sama ada al-Quran atau al-Sunnah. Lapangan fiqh merupakan lapangan

ijtihadi. la terdedah kepada unsur-unsur penggunaan akal serta ijtihad para mujtahid alam

mencari ketentuan hukum syarak untuk diamalkan oleh masyarakat yang berbza dan pada

zaman yang berlainan, atas landasan syariat yang tetap dan tidak berubah-ubah. Fokus kepada

perbahasan fiqh ialah mencari ketentuan hukum syarak bagi perbuatan mukallaf sama ada

harus, wajib, sunat, makruh, haram, sah, batal dan sebagainya. (Muhammad YusufMusa,

1996, hal. ll)

2- Hukum. Fuqahak mentakrifkan hukum sebagai "khitab" atau mesej Allah yang berkaitan

dengan perbuatan "mukallaf. Mesej itu disampaikan kepada manusia melalui kaedah wahyu

(terkandung dalam al-Quran dan al-Sunnah). Nampaknya aspek hukum dan bidang fiqhmempunyai kaitan yang rapat. Segala perintah atau mesej yang hendak disampaikan oleh

Allah mungkin sukar dihayati melainkan sctelah dapat difahami dengan baik oleh manusia.

(Mahmood Zuhdi AbdulMajid(Dr. ). I997, hal. 3)

Lantaran itu juga hukum-hukum Allah hanya ditujukan kepada golongan mukallaf. Pengkaji

kepada hukum-hakam ini digelar sebagai "faqih" dalam kata mufrad (singular) dan "fuqaha"

dalam kata jarnak (plural). Maksudnya ialah seorang yang ainat memahami. Dalam konteks

ini ia ditujukan kepada seseorang yang boleh memahami secara halusi dan terperinci tentang

hukurn syarak. Usaha-usaha untuk memahami ini perlu kepada pengkajian yang mendalam

dan terperinci. Oleh itu, Allah s.w.t. walaupun bersifat amat memahami segala sesuatu tidak

disebut faqih kerana pemahaman Allah mengenai sesuatu tidak memerlukan kepadapengkajian.


4/25

3 - Undang-undang. Merupakan norma-norma hukum yang diterima dan diperkanunkan oleh

Badan-badan Perundangan tertentu serta menerusi proses-proses tertentu. Merujuk kepada

undang-undang Islam, ia bermaksud ketetapan-ketetapan syariat yang telah mengalami proses

ijtihad secara halus serta ditetapkan oleh badan perundangan negara Islam sebagai satu

undang-undang yang dilaksanakan di negara berkenaan. (Mahmood Zuhdi Hj. Abdul Majid(Dr. ), 1992, hal. 7)

Melalui proses perundangan ini, barulah segala hukum iaitu syariah Islam yang datang

daripada Allah s.w.t. dapat direalisasikan dalam kehidupan masyarakat sebagai sistem hidup

yang lengkap. la juga merupakan terjemahan hakiki kepada ungkapan "al-Quran dan al-

Sunnah sebagai panduan hidup manusia".

3- Nas atau dalil syariah. la membawa maksud ayat al-Quran atau hadis Rasulullah s.a.w.

yang digunakan sebagai hujah dalam menentukan sesuatu hukum.

4 - Masadir atau sumber syariah iaitulah al-Quran, al-Hadis, Ijma dan Qiyas.

MAQASID SYARIAH

Bersesuaian dengan sifatnya yang benar, lurus dan menjadi tumpuan semua manusia, syariah

Islam didatangkan oleh Allah s.w.t. tanpa mempunyai apa-apa tujuan selain untuk menjamin

kemaslahatan atau kebaikan kepada semua manusia dan pada masa yang sama

menghindarkan kemudharatan atau keburukan yang mungkin menimpa mereka. Inilah fokus

utama maqasid atau tujuan syariah. Apabila manusia menerima pakai syariah Islam sebagai

dasar perundangan samada bagi menjelaskan hak dan tanggungjawab sesama mereka atau

sebagai kaedah penyelesaian pertikaian di antara pihak yang bertikai, sudah pasti tujuan

utama atau maqasid syariah ini akan dapat direalisasikan. Kebaikan dan penghindaran

daripada kemudharatan yang datang seiring dapat dilihat dan dimanifestasikan dalam

sekurang-kurangnya lima [5] maqasid syariah iaitu:

1. Memelihara kesucian dan kepercayaan beragama. Merupakan perkara utama yang

ditegaskan menurut susunan atau hierarki maqasid syariah. Islam datang untuk membebaskan

minda dan kepercayaan manusia daripada belenggu khurafat, tahyul, kemunafikan dan

kesyirikan. Islam mengajak manusia beriman kepada Tuhan yang Satu dan Esa iaitu Allah

s.w.t. dan perkara-perkara yang berkaitan dengannya [rukun iman] serta menjauhi anasir-

anasir syirik dengan menjelaskan pelbagai panduan unluk melaksanakan ketaatan kepada

Allah s.w.t. Firman Allah s.w.t dalam Surah al-lkhlas ayat 1-3: "Katakanlah wahai

Muhammad, Allah itu Satu. Allah tempat tumpuan [memintaj. Dia tidak beranak dan tidakdiperanakkan dan tidak ada sesuatu pun yang menyamai denganNya". Pada masa yang sama,

Allah s.w.t telah mensyariatkan dakwah dan jihad sebagai pendekatan yang afirmatif untuk

kelangsungan pemeliharaan kesucian dan kepercayaan terhadap agama Islam. Firman Allah

s.w.t. dalam Surah All Imran ayat 10: Kamu adalah umat yang terbaik yang dilahirkan untuk

manusia, kamu menyuruh kepada yang makruf dan mencegah daripada yang mungkar, dan

kamu beriman kepada Allah. . . ".

2. Menjamin keselamatan nyawa dan anggota tubuh badan manusia. Syariah Islam juga

datang untuk menjamin keselamatan nyawa dan anggota tubuh badan manusia. Justeru itu,

Islam telah mewajibkan setiap individu untuk menjaga keselamatan diri masing-masing dan

pada masa yang sama melarang keras perbuatan yang boieh mengancam keselamatan nyawadiri sendiri atau orang lain. Firman Allah s.w.t. dalam Surah al-Maidah ayat 32: "Dan sesiapa


5/25

yang memelihara kehidupan seseorang manusia, maka seolah-olah dia telah memelihara

manusia semuanya. . . " Firman Allah s.w.t. lagi dalam Surah al-Anam ayat 151:

"Danjanganlah kamu membunuhjiwa yang diharamkan oleh Allah [meinbunuhnya]

melainkan dengan sesuatu [sebab] yang benar. . . ".

3. Menjamin kemurnian fikiran dan kewarasan akal. Salah satu keistimewaan yangdianugerahkan oleh Allah s.w.t. kepada manusia dan tidak dianugerahkan kepada

makhlukNya yang lain ialah akal dan kekuatan berfikir. Melalui keistimewaan inilah manusia

diberikan status sebagai khalifah untuk memakmurkan bumi bersesuaian dengan ketentuan

dan perintah Allah s.w.t. Melaluinya manusia dapat mengeksploitasi segala anugerah alam

untuk kesejahteraan manusia. Bersesuaian dengan tujuan ini dan agar akal dapat berfungsi

dengan sewajamya, syariah Islam telah menegaskan mengenai kepentingan untuk menuntut

dan menguasai ilmu pengetahuan. Firman Allah s.w.t. di dalam Surah al- Alaq ayat 1-2:

"Bacalah dengan nama Tuhanmu yang telah mencipta. . . ". Dalam Surah al-Mujadalah ayat

11, Allah s.w.t. menegaskan: "Diangkat oleh Allah orang-orang yang beriman daripada kamu

dan orang-orang yang diberi ilinu dengan beberapa darjat. . . ". Akal akan bertindakbalas

melalui pelbagai ilmu yang dimiliki. Jika akal atau ininda manusia tidak dusi dengan ilmupengetahuan, ianya akan mengakibatkan kepada kelemahan kekuatan berfikir. Jika ini terjadi,

manusia akan mensia-siakan fungsi kemanusiaan dan kekhalifahannya. Kehidupan meraka

akan menjadi rendah nilaianya dan kadangkala lebih hina daripada haiwan yang hanya hidup

untuk rnakan, minum dan memuaskan hawa nafsu sahaja. Firman Allah s.w.t. dalam Surah

al-Arafayat 179: Dan sesungguhnya Kami jadikan untuk [isi neraka jahanam] kebanyakan

dari jin dan manusia, mereka mempunyai hati, tetapi tidak dipergunakannya untuk

memahami[ayat-ayat Allah] dan mereka mempunyai mata tetapi tidak dipergunakan untuk

melihat [tanda-tanda kekuasaan Allah]. . . ". Syariah Islam juga dalam usahanya menjamin

kewarasan dan kekuatan berfikir telah mengharamkan sebarang bentuk perlakuan yang boleh

untuk menjejaskan fungsi akal. Lantaran itu Allah s.w.t. mengharamkan arak dan sesuatu

yang memabukkan. Firman Allah s.w.t. dalam Surah al-Maidah ayat 90: "Wahai orang-orang

yang beriman, sesungguhnya [meminum] khamar, berjudi, menyembah berhala dan

bertenung nasib adalah perbuatan keji daripada perbuatan syaitan, makajauhilah perbuatan-

perbuatan itu. . . ".

4. Menjamin kehormatan dan maruah diri. Kemuliaan dan keperibadian seseorang amat

penting dalam kehidupan setiap individu. la berkait rapat dengan kehormatan dan maruah

diri. Lantaran itulah syariah Islam amat mementingkan persoalan ini. Malah Islam sendiri,

antaranya dibina di atas akhlak yang mulia. Rasulullah s.a.w. pemah bersabda yang

bennaksud: "Sesungguhnya aku diutuskan untuk menyempumakan akhlak yang mulia". jika

diteliti seluruh perintah dan larangan Allah s.w.t, akan didapati bahawa ianya bertujuansemata-mata untuk membentuk keperibadian yang luhur dan terhonnat. Lihatlah kepada

kesan kewajipan bersolat, berpuasa, mengeluarkan zakat, menunaikan ibadat haji dan lain-

lain lagi. Semua ibadat khususiyyah ini jika ditunaikan dengan penuh ketertiban akan dapat

membentuk ketinggian dan kemuliaan akhlak.

Pada masa yang sama, jika diperhatikan tegahan dan larangan Allah s.w.t., ianya mempunyai

tujuan yang satu iaitu untuk menghindarkan manusia daripada terjatuh ke lembah kehinaan.

Perhatikanlah kesan pengharaman zina, mengumpat, bercakap bohong, mencuri dan lain-lain

lagi. Lantaran ituiah, Allah s.w.t. telah mengharamkan perbuatan-perbuatan ini. Misalnya,

dalam soal pengharaman zina, Allah s.w.t. telah berfirman dalam Surah al-Isra ayat 32 yang

bermaksud: "Dan janganlah kamu mendekati perbuatan zina, sesungguhnya ia adalahperbuatan keji danjalan yang salah". Dalam soal pengharaman judi dan meminum arak, Allah


6/25

s.w.t, berfirman dalam Surah al-Maidah ayat 90 yang bermaksud: "Wahai orang-orang yang

beriman, sesungguhnya [meminum] khamar, berjudi, menyembah berhala dan bertenung

nasib adalah perbuatan keji daripada perbuatan syaitan, makajauhilah perbuatan-perbuatan

itu. . . ". Kesimpulannya, seluruh perintah dan larangan Allah s.w.t. dapat dikaitkan dengan

kepentingan untuk menjamin kehormatan dan maruah diri.

5. Menjamin usaha pemilikan dan penguasaan harta. Tidak dapat dinafikan bahawa

kehidupan yang sempuma bagi sesorang manusia juga amat berkait rapat dengan pemilikan

dan penguasaan terhadap harta. Menyedari hakikat inilah, syariah Islam telah menggariskan

peraturan, hukum dan undang- undangnya yang tersendiri dalam soal kehartaan. lanya

dibincangkan secara meluas di dalam displin dan bidangnya yang tersendiri yang dikenali

sebagai Fiqh Muamalat Umumnya, bidang ini telah menggariskan prosedur-prosedur tertentu

bermula sejak dari usaha untuk memiliki, menguasai dan membelanjakan sesuatu harta.

Syariah Islam menegaskan mengenai kepentingan untuk mencari kekayaan daripada nikmat

dan anugerah Allah s.w.t. Firman Allah s.w.t. dalam Surah al-Qasas ayat 77 yang bermaksud:

"Dari carilah dengan apa yang dikumiakan oleh Allah kepada engkau untuk kebahagiaan Hari

Akhirat danjanganlah engkau lupa akan bahagianmu di dunia. . . ". Pemilikan harta hendaklahdiusahakan melalui cara dan pendekatan yang diharuskan. Dalam hal ini, misalnya syariah

Islam telah mengharuskanjual beli dan telah mengharamkan riba. Firman Allah s.w.t. dalam

Surah al-Baqarah ayat 275 yang bermaksud: ". . . Dan Allah telah menghalalkanjual beli dan

mengharamkan riba. . . ". Di samping itu, dalam usaha pemilikan harta ini, selain daripada

riba, syariah Islam juga misalnya telah mengharamkan perjudian, rasuah dan pengurangan

atau penipuan dalam timbangan. Firman Allah s.w.t. dalam Surah al-Mutaffifm ayat 1- 5

yang bermaksud: "Kecelakaan besar bagi orang-orang yang curang [dalam timbangan dan

sukatan]. laitu mereka yang apabila menerima sukatan dari orang lain mereka mengambilnya

dengan cukup. Dan [sebaliknya] apabila mereka menyukat dan menimbang untuk orang lain,

mereka menguranginya. . . . ".

Syariah Islam juga telah menetapkan cara dan kaedah yang tertentu bagi membdanjakan

harta. Di antaranya syariah Islam telah mewajibkan zakat kepada harta-harta yang tertentu

dan amat menggalakkan sedekah dan pemberian hadiah dalam keadaan-keadaan tertentu.

Firman Allah s.w.t. dalam Surah al-Baqarah ayat 195 yang bermaksud: "Hendaklah kamu

membelanjakan harta kamu padajalan Allah danjanganlah kamu mencampakkan diri kamu ke

dalam kebinasaan. . . " Kesimpulannya inilah lima perkara yang dimaksudkan dengan

maqasid syariah. Syariah Islam tidak didatangkan melainkan untuk menjamin bahawa

kelima-lima perkara di atas direalisasikan dalam kehidupan semua manusia. Malah, kelima-

lima perkara di atas dianggap sebagai keperluan yang bersifat asasi dalam diri setiap individu

yang tidak dapat tidak mesti dipenuhi. Namun begitu, bagi menentukan bahawa kehidupansemua individu adalah seimbang, syariah Islam juga telah menetapkan bahawa semua

keperluan ini perlu diberikan penarafan melalui apa yang disebutkan sebagai:

1 - Maslahat Dharuriyyah

2- Maslahat Haj iyyah

3- Maslahat Tahsiniyyah atau Kamaliyyah.

SKOP SYARIAH

Secara umumnya, keseluruhan isi kandungan syariah Islam dapat dibahagikan kepada tiga

kategori iaitu dari segi skop, perlaksanaan dan penguatkuasaan. Dari segi skopnya, syariah

Islam menaungi perkara-perkara berikut:

1- Hubungan antara manusia dengan Allah s.w.t. dan alam ghaib yang lain.2- Hubungan antara manusia sesama manusia.


7/25

3- Hubungan antara manusia dengan makhluk-makhluk lain di muka bumi ini sama ada

haiwan, benda-benda atau tumbuh-tumbuhan.

Dalam aspek perlaksanaan kepada perintah dan larangan Allah s.w.t. pula, syariah Islam

terbahagi kepada tiga iaitu :

Pertama: Kewajipan yang menjadi tanggungjawab individu serta harus dilaksanakan di

peringkat individu. Contohnya ialah perintah-perintah yang khusus ditujukan kepada individu

terutama sekali dalam konteks hubungan langsung seseorang hamba dengan PenciptaNya

iaitu ibadah-ibadah khusus seperti solat, puasa dan lain-lain.

Kedua: Perintah di mana perlaksanaannya dianjurkan supaya dilakukan secara kolektif atau

berjamaah. Seluruh perintah dalam al-Quran yang ditujukan secara kolektif dikategorikan

sebagai tanggungjawab bersama setiap umat Islam. Contohnya ialah seperti perintah

melakukan dakwah, jihad, menegakkan amar makruf dan nahi mungkar serta tuntutan-

tuntutan fardhu kifayah yang lain.

Ketiga: Perintah yang tidak mampu atau boleh dilaksanakan di peringkat individu mahupun

kolektif tetapi ianya menjadi tugas serta kewajipan pemerintah. Perintah ini selalunya

bersangkutan dengan perlaksanaan hukuman bagi kesalahan jenayah seperti hudud, qisas dan

takzir. Jelas sekali pembahagian ini menunjukkan tanggungjawab serta peranan yang harus

dimainkan oleh setiap muslim sama ada individu, masyarakat dan negara. Sekaligus ia

menggarnbarkan kesyumulan Islam itu sendiri. (Muhammad Yusuf Musa (Dr. ), 1961, hal

113).

CIRI-C1RI PERUNDANGAN ISLAM

Sebagai satu sistem ciptaan Ilahi, syariah Islam mempunyai ciri-ciri khusus yang

membezakannya daripada sistem perundangan ciptaan manusia. Antara ciri-ciri tersebut ialah

:

1 - Berorientasikan wahyu la adalah syarat rabbani kerana sumber utama syariah ialah wahyu

Allah s.w.t. . Wahyu ini diturunkan kepada nabi Muhammad s.a.w. dengan dua pendekatan.

Pertama, wahyu dalam bentuk lafaz dan makna iaitu al-Quran dan kedua, wahyu dalam

bentuk makna sahaja iaitu al-Sunnah. Atas faktor ini syariat Islam lebih istimewa berbanding

undang-undang ciptaan manusia dari beberapa sudut antaranya:

a. Scgala prinsip dan hukum hakamnya tcrpclihara daripada kelemahan, kesilapan dan

kekurangan. la didorong oleh sifat penciptaNya yang suci dari sebarang kelemahan.

Manakala undang-undang ciptaan manusia tidak sunyi dari sebarang silap atau kelemahankerana ia lahir dari pemikiran insan yang sudah diakui umum sebagai tidak terlepas dari

kesilapan dan lupa. (Abdul Karim Zaidan, (Dr. ), 1969, hal. 40)

b. la bersifat adil serta berpegang kepada prinsip persamaan sesama manusia di hadapan

hukum Allah s.w.t. . Firman Allah dalam surah al-Hujurat ayat 3 yang bermasud ; "Wahai

manusia, sesungguhnya Kami telah menjadikan kamu berbilang bangsa dan berpuak-puak

supaya kamu saling berkenalan antara satu sama lain. Sesungguhnya yang paling mulia

antara kamu ialah yang paling bertaqwa kepadaNya" Prinsip persamaan dan keadilan antara

semua manusia sememangnya terjamin dalam syariah Islam kerana ia dicipta oleh Allah

s.w.t. yang tidak mempunyai apa-apa kepentingan peribadi. Perkara sebaliknya berlaku dalam

undang-undang ciptaan manusia kerana ia dicipta oleh manusia yang mempunyaikecenderungan- kecenderungan serta kepentingan yang tertentu. Lantaran itu keadilan


8/25

sebenar sukar ditemui. (Abdul Karim Zaidan, (Dr. ), 1984, hal. 61) Segala hukum-hakamnya

mempunyai roh keagamaan yang bersifat muqaddas melahirkan rasa taqwa, patuh dan normal

pada diri orang-orang yang dikenakan peraturan itu sendiri. Bertitik tolak daripada keimanan

kepada Allah, maka syariah Islam akan terus ditaati tanpa dingkari sama ada semasa

berseorangan atau berjamaah. Berbeza dengan undang-undang ciptaan manusia yang tiada

roh agama. la hanya dipatuhi kerana takutkan hukuman atau denda, bukannya dosa. Jadi bilaada peluang sahaja undang-undang itu akan dilanggar dan tidak dipatuhi lagi. (Sulayman al-

Asyqar, 1991, hal. 36)

Ganjaran Bersifat Duniawi Dan Ukhrawi

Syariah Islam memperuntukkan ganjaran serta balasan yang bersifat duniawi dan ukhrawi

kepada manusia. Dalam hal ini, ganjaran ukhrawilah merupakan yang utama. Manakala

hukuman di dunia bersifat menjaga kemaslahatan individu dan masyarakat di dunia ini.

Pembalasan serta ganjaran dalam syariah bukan sahaja bagi perbuatan zahir manusia bahkan

juga perbuatan hati manusia. Segala kesalahan manusia dalam kehidupan ini tidak akan

terlepas begitu sahaja walaupun telah dikenakan hukuman di dunia sekiranya tidak bertaubat

kepada Allah s.w.t. .

Pembalasan pula dari sekecil-kecil perbuatan hinggalah kepad kesalahan yang besar. Firman

Allah dalam surah al-Zalzalah ayat 7 dan 8 : "Dan sesiapa berbuat kejahatan seberat zarah,

nescaya akan dilihatnya (dalam surat amalnya)!"

Bersifat Universal

Syariat Islam bersifat universal. Ertinya ia meliputi semua tempat dan masa. Tiada batas

geografi yang dapat mengasingkan syariah daripada manusia walau di mana mereka berada.

Firman Allah dalam surah al-Arafayat 158 : "Katakanlah (wahai Muhammad): "Wahai

sekalian manusia! Sesungguhnya aku adalah pesuruh Allah kepada kamu semuanya. . "

Atas sifat universal ini, maka syariah Islam mampu menjamin kemaslahatan manusia serta

segala keperluan mereka sepanjang masa. Beberapa faktor yang menyokong keuniversalan

syariah ialah :

i. la menjamin kemaslahatan manusia dulu, kini dan akan datang.

ii. Syariat memberikan kelonggaran atau rukhsah dalam perlaksanaan hukum apabila ada

kesukaran atau dharurat.

iii. Dari segi kategori ayat-ayat hukum, nas-nas al-Quran terbahagi kepada beberapa jenis.

Ada yang bersifat terperinci (tafsili) dan ada juga yang didatangkan dalam bentuk prinsip

menyeluruh (kulli). Itu boleh membuka satu ruang penafsiran yang lebih bersifat semasa sertasesuai dengan keadaan selagi tidak bertentangan degan nas.

iv. Ciri keuniversalan atau alami inijuga dapat dilihat melalui sumber-sumber perundangan

Islam itu sendiri. Selain daripada dua sumber asas, ia juga menerima ijma, qiyas dan lain-lain

sebagai rujukan hukum menjadikan ia lebih bersifat alami, ideal dan juga realistik. Berbeza

sekali dengan undang-undang ciptaan manusia yang bersifat teritory tertentu, masa tertentu

serta kelompok atau bangsa tertentu. (Umar Sulaiman al-Asyqar, 199S, hal. 49)

Syumul Dan Lengkap

Maksud kesyumulan syariah ialah ia merangkumi segenap aspek hidup manusia, memenuhi

segala kepentingan mereka sama ada dalam bentuk daruriyyat, hajiyyat dan juga tahsiniyyat.

la juga menyusun dan mengatur hubungan manusia dalam segenap rangkaiannya sama adadengan Allah, sesama manusia serta alam sekeliling mereka. Manakala undang-undang


9/25

ciptaan manusia tidak memiliki ciri-ciri ini kerana undang-undang tersebut tidak menentukan

peraturan yang bersangkutan dengan akidah, ibadah serta akhlak walaupun banyak

menyentuh aspek lain. (Dr. Abdul Karim Zaidan, 1969, hal. 59)

Kesempumaan syariat Islam sudah dijamin oleh Allah s.w.t. . Jaminan itu tertera dalam surah

al-Maidah 5:3 yang bermaksud : "Pada hari ini, Aku telah sempurnakan bagi kamu agamakamu, dan Aku telah cukupkan nikmatKu kepada kamu, dan Aku telah edakan Islam itu

menjadi agama untuk kamu".

Sepadu Dan Seimbang

Seluruh ajaran Islam dan sistem-sistemnya ditegakkan diatas dasar sepadu. Setiap satu

bahagian daripada bahagian yang lain saling berkaitan antara satu sama lain. Oleh itu, syariat

ini perlu diamalkan secara keseluruhannya oleh manusia, bukan sebahagian yang tertentu

sahaja. Apabila manusia hanya rnengambil bahagian tertentu dan meninggalkan perintah

yang lain akan cacatlah Islam mereka serta pincanglah kehidupan masyarakat itu. Firman

Allah s.w.t. dalam surah al-Baqarah ayat 208 bermaksud : "Wahai orang-orang yang

beriman! Masuklah kamu ke dalam agama Islam (dengan mematuhi) segala hukum-hukumnya; dan janganlah kamu menurut jejak langkah Syaitan: sesungguhnya Syaitan itu

musuh bagi kamu yang terang nyata".

Kesepaduan dan keseimbangan sistem Islam ini bukan sahaja dalam aspek hukum- hakam

bahkanjuga dalam segala ciptaan Allah termasuk penciptaan langit dan bumi serta peredaran

bulan bintang dan matahari. Semuanya bersifat sepadu dan seimbang.

Seimbang bermaksud sama berat atau tidak berat sebelah. Keseimbanganjuga dapat dilihat

dari sudut rohani dan jasmani, dunia dan akhirat. Begitu juga dalam aspek peraturan dan

undang-undang. la tidak mengatur kehidupan masyarakat dengan kekuatan undang-undang

semata-mata dan juga tidak membiarkan ia disusun mengikut pemikran individu sahaja.

Sebaliknya Islam menggabungkan antara kedua-duanya iaitu individu yang cintakan

keharmonian dan undang-undang yang menjamin hak setiap orang tidak dizalimi. (Maznah

Daud, 1997, hal. 19).

Islam juga menjamin keseimbangan antara kepentingan individu dan masyarakat supaya tidak

ada satu hak pun yng teraniaya ds antara kedua-duanya.

Tetap dan anjal

Ciri ini membawa maksud bahawa segala prinsip dan dasar syariah Islam yang telah

ditentukan oleh Allah s.w.t. adalah bersifat tetap dan tidak boleh serta tidak akan berubahdisebabkan oleh desakan atau sentunen mana-mana individu. Anjal atau fleksibel pula dilihat

dari sudut perlaksanaan kepada ketentuan syariah tersebut berasaskan kepada justifikasi yang

juga ditentukan oleh syariah seperti keterlupaan, kesakitan yang melarat, kejahilan,

keterpaksaan dan kemudharatan.

KES1MPULAN

Syariah Islam merupakan satu dokumen perundangan yang lengkap, adil incnyeluruh dan

merangkumi seluruh aspek yang bersangkutan dengan kepentingan manusia. Syariah Islam

yang bercirikan rabbani ini sudah semestinya akan dapat menegakkan keadilan dalam

sebarang pertikaian di antara sesama manusia di samping ianya sudah pasti dapat

mengimbangi seluruh keperluan dan kepentingan manusia. Kepatuhan dan ketaatan kepada


10/25

syariah Islam sudah tentu akan membawa kehidupan manusia kepada kebahagiaan bukan

sahaja di dunia bahkan akan berpanjangan di alam akhirat.


11/25

Tuesday, 29 May 2007

MAQASID SYARIAH

1.0 PENGENALAN

Allah menurunkan syariat-Nya untuk umat manusia dengan beberapa tujuan, objektif,

matlamat, keperluan dan hikmah. Semuanya ini merangkumi di bawah satu istilah, iaitu

maqasid syariah.

2.0 DEFINISI MAQASID AL-SYARIAH

Maqasid syariah, maqasid syar'i dan al-maqasid al-syar'iyyah adalah istilah-istilah yang

memberi maksud yang sama.[1] Para ulama mutaqaddimin tidak membahaskan definisi

maqasid syariah secara jelas dan terperinci. Malahan, perbahasan dari segi maksud istilahi

ini banyak dipelopori pada ulama pada zaman ini.

Sheikh Muhammad al-Tahir bin 'Asyur:

Maqasid syariah ialah makna dan hikmah yang menjadi perhatian syarak dalam semua

keadaan pensyariatan atau dalam sebahagian besar pensyariatannya.[2]`Ilal al-Faasi:

Maqasid Syariah ialah malamat syariah dan rahsia yang diletakkan oleh syarak pada setiap

hukum.[3]
http://1.bp.blogspot.com/_xRLB0HS-AvE/Rlu22qRFSMI/AAAAAAAAAAM/Lut8afkf-RY/s1600-h/268072-001.jpg


12/25

Dr. Yusuf al-'Alim:

Maqasid syariah ialah kebaikan yang kembali kepada hamba di dunia atau akhirat samada

dengan cara mendatangkan kebaikan atau menjauhkan kemudaratan.[4]

al-Raisuni:Maqasid syariah ialah matlamat yang ditentukan oleh syarak untuk dilaksanakan bagi

memberi kebaikan hambanya.[5]al-Husni:

Matlamat yang memberikan kebaikan yang dikehendaki oleh hukum-hukum syarak dan

makna yang dikehendaki oleh perintah Allah.[6]Ibn Taimiyyah:

Sesiapa yang mengingkari kandungan syariah iaitu kebaikan dan keindahan kepada hamba

di dunia dan akhirat, sesungguhnya dia adalah seorang yang salah dan sesat.[7]Secara pastinya, syariah yang dibawa oleh Muhammad r telah merangkumi kesemua

kebaikan dunia dan akhirat.[8]Dr. Yusuf Ahmad al-Badwi, telah menganalisa daripada pelbagai karya Ibn Taimiyyah dan

menyimpulkan maksud maqasid syariah pada pandangan beliau sebagaimana berikut:

a. Akibat, matlamat, kebaikan, objektif, hikmah, kehendak, keperluan dan kecantikan

adalah mempunyai maksud yang sama.

b. Allah mempunyai matlamat dan kehendak dalam penciptaan dan perintah-Nya.

c. Matlamat-matlamat tersebut merupakan kehendak Allah dalam syarak-Nya dan disukaioleh Allah kerana ia mencerminkan perhambaan kepada-Nya dan Dia memberikan kebaikan

kepada hamba-Nya di dunia dan akhirat. [9]


13/25

Berdasarkan kepada definisi-definisi di atas, dapat difahami bahawa setiap peraturan

ajaran Islam yang diturunkan oleh Allah bertujuan untuk memberikan kebaikan kepada

manusia atau menjauhkan mereka daripada keburukan. Maqasid syariah ialah perkara yang

memberikan kebaikan kepada manusia yang menjadi objektif syariah dalam peraturan

ajaran Islam. Oleh itu, maslahah dan kebaikan adalah perkataan yang sama maksudobjektif syariah.[10]

Hakikat mengenai objektif syariah ini telah diperakui oleh keseluruhan ulama Islam.[11]

Pertikaian ulama kalam terhadap hakikat objektif syariah menurut al-Raisuni hanya

berlaku setelah terjadinya ijma' ulama mengenai persoalan ini.[12]

3.0 KEDUDUKAN MAQASID SYARIAH PADA ZAMAN SALAF AL-SOLEH

Para sahabat merupakan manusia yang paling memahami tentang maqasid syariah,

matlamat agama, objektif al-Quran dan al-Sunnah, kerana mereka mendengar al-Quran

secara langsung daripada Rasulullah r dan mengamalkan ajaran Islam berdasarkan

petunjuk Rasulullah s.a.w. Apabila mereka menghadapi sesuatu persoalan setelah

kematian Rasulullah s.a.w, mereka akan mencari hukumnya di dalam al-Quran. Apabila

didapati, mereka terus melaksanakannya. Jika tiada mereka akan mencari dalam sunnah

Rasulullah s.a.w, mereka akan bertanya-tanya siapakah yang menghafaz sebarang hadith

atau hukum daripada Rasulullah s.a.w berkaitan persoalan ini. Jika didapati, mereka akan


14/25

berpegang kepada hukum tersebut. Jika tiada, mereka akan berijtihad berpandukan

kepada al-Kitab serta al-Sunnah dan pemahaman mereka terhadap kaedah-kaedah umum,

rahsia dan matlamat syariat yang mereka fahami daripada keduanya.

Sebagai contoh, para sahabat telah bersepakat untuk membuat salinan rasmi al-Quran bagi

menjaga agama, mereka juga bersepakat untuk menghukum qisas sekumpulan pembunuhyang membunuh seseorang yang tidak berdosa. Umar al-Faruq r.a. telah menghukum Nasr

bin Hajjaj dengan membuang daerah kerana ketampanan beliau ke Iraq sehingga

mempesonakan wanita-wanita di Madinah bagi menjaga keturunan dan maruah. Selain itu,

Umar r.a. telah menyekat pemberian zakat terhadap golongan muallaf.[13] Umar t

berkata:

Sesungguhnya Allah telah memuliakan umat Islam, dan pada hari ini, tiada lagi golongan

muallaf.[14]Sa`id bin Musaiyyib rhm.a. mengharuskan kawalan harga dilakukan jika ia mendatangkan

kebaikan kepada masyarakat Islam. Walaupun terdapat riwayat yang menyatakan Sahabat

r.a. telah mengadu kepada Rasulullah s.a.w: Ya Rasulullah, harga barang telah naik,

maka tetapkanlah harga bagi kami. Sabda Rasulullah s.a.w, Allahlah yang menetapkan

rezeki, yang menyekat dan meluaskan rezeki. Sesungguhnya aku berharap untuk berjumpa

dengan Allah Taala tanpa menzalimi seseorang terhadap darah dan hartanya. [15]Daripada contoh-contoh yang telah diberikan, menunjukkan bahawa maqasid syariah

adalah suatu perkara yang sangat penting yang perlu diberi perhatian. Para Salaf al-Soleh

memberikan contoh yang terbaik dalam aspek memahami maqasid syariah dan

pelaksanaannya.

4.0 KEPENTINGAN ILMU MAQASID SYARIAH

Maqasid syariah itu adalah kiblat kepada semua peraturan syariah dan kiblat kepada

mukallaf dalam setiap taklif yang dilaksanakan. Ia jug merupakan penghubung di antara

hukum-hukum syariah dan mencerminkan keistimewaan dan kecantikan agama. Ia juga

menunjukkan berpegang kepada maqasid adalah perhambaan kepada Allah. Kepentingan


15/25

terbahagi kepada dua golongan:

4.1 Muslim Secara Am[16]1. Menambahkan iman kepada Allah dan mengukuhkan akidah Islam di hatinya dan

memberinya kecukupan pada agamanya dan ini akan mendorongnya untuk berpegangteguh dengan peraturan dan menjauhi daripada sebarang larangan, menambah

kecintaanya pada syariat, memberinya ketetapan untuk berada di atas syariat dan

menunjukkan rasa kemegahan terhadap agamanya.

2. Memberi atau mewujudkan pertahanan dalaman terhadap serangan fikiran dan akidah,

dan slogan-slogan yang memperdaya serta tohmahan terhadap Islam.

3. Wajib bagi setiap muslim untuk memastikan niat dan kehendaknya bertepatan dengan

kehendak syarak. Ini kerana bertentangan dengan kehendak syarak akan memberi akibat

yang buruk sama ada di dunia mahupun di akhirat.

4. Dapat memastikan perhambaan yang dikehendaki oleh Allah terlaksana dengan

sempurna.5. Para pendakwah mesti menerangkan kepada manusia mengenai objektif syariah secara

berterusan bagi memberi kepuasan hati terhadap agama Allah. Dan juga menggalakkan

manusia untuk beramal dengan syariat-Nya. Ini kerana tabiat manusia suka kepada apa

yang bermanfaat. Selain itu pengetahuan seorang daie terhadap maqasid syariah

membolehkannya untuk menyusun keutamaan dalam kerja-kerja berdasarkan realiti

semasa.

4.2 Bagi Mujtahid

Kebanyakan ulama telah mensyaratkan seseorang mujtahid mengetahui dengan mendalamterhadap maqasid syariah sebelum beliau boleh mengeluarkan sebarang fatwa.

Sebagaimana yang dinyatakan oleh Imam al-Syafie rhm.a. dalam kenyataannya, yang

dinukilkan oleh Imam al-Juwaini rhm.a.:

Apabila berlaku satu persoalan dan seorang mujtahid itu perlu untuk memberikan hukum,

maka perkara pertama yang perlu dibuat ialah melihat kepada nas-nas al-Quran. Jika dia

dapati padanya hukum, maka itulah hukum yang sepatutnya. Sekiranya tidak didapati,

maka dia perlu melihat kepada hadith-hadith yang mutawatir. Jika tiada, hendaklah dia

melihat kepada hadith-hadith ahad... Jika pada tahap ini masih tiada hukum didapati,

janganlah dia menggunakan kaedah qiyas lagi, tetapi dia perlu melihat kepada kulliyahsyara (fokus syarak maqasid) dan mashalih al-Ammah (kebaikan syarak yang umum).[17]Menurut Imam al-Ghazali rhm.a., maqasid syariah merupakan kiblat bagi para mujtahidin.


16/25

Barangsiapa yang menuju kepadanya maka dia telah memperolehi kebenaran.[18]

Imam Izz al-Din bin Abd Salam rhm.a. menyatakan: Barangsiapa yang mengikuti kehendak

syarak dalam memberi kebaikan dan menjauhi keburukan, maka dia akan memperolehi

keyakinan dan pengetahuan daripada himpunan-himpunan tersebut bahawa maslahah ini

tidak wajar diabaikan dan mafsadah ini tidak wajar didekati walaupun di sana tiada ijmakatau nas atau qiyas khusus. [19]Sheikh al-Islam Ibn Taimiyyah rhm.a.: Sehingga saat ini, aku tidak mengetahui pandangan

yang dikemukakan oleh sahabat yang disepakati oleh mereka kecuali bertepatan dengan

qiyas. Tetapi, ilmu mengenai qiyas yang betul dan qiyas yang salah merupakan ilmu yang

sangat bermanfaat. Tidak mengetahui yang demikian itu kecuali orang yang mahir

mengenai rahsia-rahsia syarak dan maqasidnya dan apa yang terkandung dalam syariat

Islam ini daripada aspek maslahah. [20]

Beliau berkata lagi; Barangsiapa memahami hikmat syariah, maka dialah sebenar-benarnya seorang faqih.[21]

______________________________Nota Kaki:

[1] al-Raisuni (1995), Nazhariayah al-Maqasid Inda Imam al-Shatibi, hlm. 17.

[2] Ibn Asyur, Maqasid al-Syariah al-Islamiyyah., hlm. 251.

[3] Ilal al-Faasi, Maqasid Syariah, hlm. 3.


17/25

[4] al-Alim, Yusuf Hamid (1997), al-Maqasid al-Ammah Li al-Syariah al-Islamiah, c. 3, al-Khartum:

al-Dar al-Sudaniyyah, hlm. 79.

[5] Al-Raisuni (1995), op. cit., hlm. 19.

[6] Al-Husni, Nazariyah al-Maqasid, hlm. 119.

[7] Ibn Taimiyyah, Majmuk Fatawa, jil. 8, hlm. 179.

[8] Ibn Taimiyyah, Majmuk Fatawa, jil. 19, hlm. 134.[9] Al-Badwi, Yusuf Ahmad Muhammad (2000), Maqasid al-Syari'ah 'Inda Ibn Taimiyyah, Amman: Dar

al-Nafais, hlm. 52.

[10] Ibid. hlm. 60.

[11] Al-Syatibi (1999), op. cit., jil. 1 hlm. 121. al-Amidi, op. cit., jil. 2 hlm. 250.



18/25

[13] Muallaf mempunyai dua kategori:

a. Orang Islam

b. Orang Bukan Islam iaitu

(i) Orang kafir yang diharapkan untuk memeluk Islam.

(ii) Orang kafir yang ditakuti keburukan dan kejahatan mereka mengancam keselamatan umat

Islam.(Ibn Qudamah, al-Mughni, jil. 9, hlm. 317)

Contohnya, pada Fath Makkah, Nabi telah memberi keamanan kepada Sufyan bin Ummaiyah selama

4 bulan. Apabila Rasulullah s.a.w. memberinya harta pada peperangan Hunain sebanyak satu wadi

yang dipenuhi dengan unta, dia telah memeluk Islam. Sufyan berkata; Inilah pemberian yang tidak

takut kepada kemiskinan. (Sahih Muslim, jil. 4, hlm. 1806)

Selain itu, satu kaum telah diberi oleh Rasulullah r, mereka telah memuji-muji Islam dan jika tidak

diberi mereka akan mengeji Islam. (Irwa al-Ghalil, jil. 3, hlm. 369)

[14] Ibn Jarir al-Tabari, Jami al-Bayan, jil. 14, hlm. 315.[15] Riwayat Abu Daud, Jil. 3, No. 731, dan Tirmizi, Jil. 3, hlm. 597.

[16] Al-Badwi, Yusuf Ahmad Muhammad (2000), Maqasid al-Syaricah Inda Ibn Taimiyyah, Amman:

Dar al-Nafais, hlm. 103-105.

[17] Al-Juwaini, al-Burhan, jil. 2, hlm. 874.

[18] Al-Suyuti, al-Raddu `ala Man Akhlada ila al-Ardh, hlm. 182.


19/25

Tuesday, 29 May 2007

MAQASID SYARIAH


20/25

1.0 PENGENALAN

Allah menurunkan syariat-Nya untuk umat manusia dengan beberapa tujuan, objektif,

matlamat, keperluan dan hikmah. Semuanya ini merangkumi di bawah satu istilah, iaitu

maqasid syariah.

2.0 DEFINISI MAQASID AL-SYARIAH

Maqasid syariah, maqasid syar'i dan al-maqasid al-syar'iyyah adalah istilah-istilah yang

memberi maksud yang sama.[1] Para ulama mutaqaddimin tidak membahaskan definisi

maqasid syariah secara jelas dan terperinci. Malahan, perbahasan dari segi maksud istilahi

ini banyak dipelopori pada ulama pada zaman ini.

Sheikh Muhammad al-Tahir bin 'Asyur:

Maqasid syariah ialah makna dan hikmah yang menjadi perhatian syarak dalam semua

keadaan pensyariatan atau dalam sebahagian besar pensyariatannya.[2]`Ilal al-Faasi:

Maqasid Syariah ialah malamat syariah dan rahsia yang diletakkan oleh syarak pada setiap

hukum.[3]Dr. Yusuf al-'Alim:

Maqasid syariah ialah kebaikan yang kembali kepada hamba di dunia atau akhirat samada

dengan cara mendatangkan kebaikan atau menjauhkan kemudaratan.[4]

al-Raisuni:

Maqasid syariah ialah matlamat yang ditentukan oleh syarak untuk dilaksanakan bagi

memberi kebaikan hambanya.[5]al-Husni:

Matlamat yang memberikan kebaikan yang dikehendaki oleh hukum-hukum syarak dan

makna yang dikehendaki oleh perintah Allah.[6]Ibn Taimiyyah:

Sesiapa yang mengingkari kandungan syariah iaitu kebaikan dan keindahan kepada hamba

di dunia dan akhirat, sesungguhnya dia adalah seorang yang salah dan sesat.[7]
http://1.bp.blogspot.com/_xRLB0HS-AvE/Rlu22qRFSMI/AAAAAAAAAAM/Lut8afkf-RY/s1600-h/268072-001.jpg


21/25

Secara pastinya, syariah yang dibawa oleh Muhammad r telah merangkumi kesemua

kebaikan dunia dan akhirat.[8]

Dr. Yusuf Ahmad al-Badwi, telah menganalisa daripada pelbagai karya Ibn Taimiyyah danmenyimpulkan maksud maqasid syariah pada pandangan beliau sebagaimana berikut:

a. Akibat, matlamat, kebaikan, objektif, hikmah, kehendak, keperluan dan kecantikan

adalah mempunyai maksud yang sama.

b. Allah mempunyai matlamat dan kehendak dalam penciptaan dan perintah-Nya.

c. Matlamat-matlamat tersebut merupakan kehendak Allah dalam syarak-Nya dan disukai

oleh Allah kerana ia mencerminkan perhambaan kepada-Nya dan Dia memberikan kebaikan

kepada hamba-Nya di dunia dan akhirat. [9]Berdasarkan kepada definisi-definisi di atas, dapat difahami bahawa setiap peraturan

ajaran Islam yang diturunkan oleh Allah bertujuan untuk memberikan kebaikan kepada

manusia atau menjauhkan mereka daripada keburukan. Maqasid syariah ialah perkara yang

memberikan kebaikan kepada manusia yang menjadi objektif syariah dalam peraturan

ajaran Islam. Oleh itu, maslahah dan kebaikan adalah perkataan yang sama maksud

objektif syariah.[10]

Hakikat mengenai objektif syariah ini telah diperakui oleh keseluruhan ulama Islam.[11]

Pertikaian ulama kalam terhadap hakikat objektif syariah menurut al-Raisuni hanya

berlaku setelah terjadinya ijma' ulama mengenai persoalan ini.[12]

3.0 KEDUDUKAN MAQASID SYARIAH PADA ZAMAN SALAF AL-SOLEH

Para sahabat merupakan manusia yang paling memahami tentang maqasid syariah,

matlamat agama, objektif al-Quran dan al-Sunnah, kerana mereka mendengar al-Quran

secara langsung daripada Rasulullah r dan mengamalkan ajaran Islam berdasarkan

petunjuk Rasulullah s.a.w. Apabila mereka menghadapi sesuatu persoalan setelah

kematian Rasulullah s.a.w, mereka akan mencari hukumnya di dalam al-Quran. Apabila

didapati, mereka terus melaksanakannya. Jika tiada mereka akan mencari dalam sunnah

Rasulullah s.a.w, mereka akan bertanya-tanya siapakah yang menghafaz sebarang hadith

atau hukum daripada Rasulullah s.a.w berkaitan persoalan ini. Jika didapati, mereka akanberpegang kepada hukum tersebut. Jika tiada, mereka akan berijtihad berpandukan


22/25

kepada al-Kitab serta al-Sunnah dan pemahaman mereka terhadap kaedah-kaedah umum,

rahsia dan matlamat syariat yang mereka fahami daripada keduanya.

Sebagai contoh, para sahabat telah bersepakat untuk membuat salinan rasmi al-Quran bagi

menjaga agama, mereka juga bersepakat untuk menghukum qisas sekumpulan pembunuh

yang membunuh seseorang yang tidak berdosa. Umar al-Faruq r.a. telah menghukum Nasr

bin Hajjaj dengan membuang daerah kerana ketampanan beliau ke Iraq sehingga

mempesonakan wanita-wanita di Madinah bagi menjaga keturunan dan maruah. Selain itu,

Umar r.a. telah menyekat pemberian zakat terhadap golongan muallaf.[13] Umar t

berkata:

Sesungguhnya Allah telah memuliakan umat Islam, dan pada hari ini, tiada lagi golonganmuallaf.[14]Sa`id bin Musaiyyib rhm.a. mengharuskan kawalan harga dilakukan jika ia mendatangkan

kebaikan kepada masyarakat Islam. Walaupun terdapat riwayat yang menyatakan Sahabat

r.a. telah mengadu kepada Rasulullah s.a.w: Ya Rasulullah, harga barang telah naik,

maka tetapkanlah harga bagi kami. Sabda Rasulullah s.a.w, Allahlah yang menetapkan

rezeki, yang menyekat dan meluaskan rezeki. Sesungguhnya aku berharap untuk berjumpa

dengan Allah Taala tanpa menzalimi seseorang terhadap darah dan hartanya. [15]Daripada contoh-contoh yang telah diberikan, menunjukkan bahawa maqasid syariah

adalah suatu perkara yang sangat penting yang perlu diberi perhatian. Para Salaf al-Soleh

memberikan contoh yang terbaik dalam aspek memahami maqasid syariah dan

pelaksanaannya.

4.0 KEPENTINGAN ILMU MAQASID SYARIAH

Maqasid syariah itu adalah kiblat kepada semua peraturan syariah dan kiblat kepada

mukallaf dalam setiap taklif yang dilaksanakan. Ia jug merupakan penghubung di antara

hukum-hukum syariah dan mencerminkan keistimewaan dan kecantikan agama. Ia juga

menunjukkan berpegang kepada maqasid adalah perhambaan kepada Allah. Kepentingan

terbahagi kepada dua golongan:

4.1 Muslim Secara Am[16]1. Menambahkan iman kepada Allah dan mengukuhkan akidah Islam di hatinya dan

memberinya kecukupan pada agamanya dan ini akan mendorongnya untuk berpegang

teguh dengan peraturan dan menjauhi daripada sebarang larangan, menambah

kecintaanya pada syariat, memberinya ketetapan untuk berada di atas syariat dan

menunjukkan rasa kemegahan terhadap agamanya.

2. Memberi atau mewujudkan pertahanan dalaman terhadap serangan fikiran dan akidah,

dan slogan-slogan yang memperdaya serta tohmahan terhadap Islam.3. Wajib bagi setiap muslim untuk memastikan niat dan kehendaknya bertepatan dengan


23/25

kehendak syarak. Ini kerana bertentangan dengan kehendak syarak akan memberi akibat

yang buruk sama ada di dunia mahupun di akhirat.

4. Dapat memastikan perhambaan yang dikehendaki oleh Allah terlaksana dengan

sempurna.

5. Para pendakwah mesti menerangkan kepada manusia mengenai objektif syariah secaraberterusan bagi memberi kepuasan hati terhadap agama Allah. Dan juga menggalakkan

manusia untuk beramal dengan syariat-Nya. Ini kerana tabiat manusia suka kepada apa

yang bermanfaat. Selain itu pengetahuan seorang daie terhadap maqasid syariah

membolehkannya untuk menyusun keutamaan dalam kerja-kerja berdasarkan realiti

semasa.

4.2 Bagi Mujtahid

Kebanyakan ulama telah mensyaratkan seseorang mujtahid mengetahui dengan mendalam

terhadap maqasid syariah sebelum beliau boleh mengeluarkan sebarang fatwa.Sebagaimana yang dinyatakan oleh Imam al-Syafie rhm.a. dalam kenyataannya, yang

dinukilkan oleh Imam al-Juwaini rhm.a.:

Apabila berlaku satu persoalan dan seorang mujtahid itu perlu untuk memberikan hukum,

maka perkara pertama yang perlu dibuat ialah melihat kepada nas-nas al-Quran. Jika dia

dapati padanya hukum, maka itulah hukum yang sepatutnya. Sekiranya tidak didapati,

maka dia perlu melihat kepada hadith-hadith yang mutawatir. Jika tiada, hendaklah dia

melihat kepada hadith-hadith ahad... Jika pada tahap ini masih tiada hukum didapati,

janganlah dia menggunakan kaedah qiyas lagi, tetapi dia perlu melihat kepada kulliyah

syara (fokus syarak maqasid) dan mashalih al-Ammah (kebaikan syarak yang umum).[17]Menurut Imam al-Ghazali rhm.a., maqasid syariah merupakan kiblat bagi para mujtahidin.

Barangsiapa yang menuju kepadanya maka dia telah memperolehi kebenaran.[18]

Imam Izz al-Din bin Abd Salam rhm.a. menyatakan: Barangsiapa yang mengikuti kehendak

syarak dalam memberi kebaikan dan menjauhi keburukan, maka dia akan memperolehi

keyakinan dan pengetahuan daripada himpunan-himpunan tersebut bahawa maslahah ini

tidak wajar diabaikan dan mafsadah ini tidak wajar didekati walaupun di sana tiada ijmak

atau nas atau qiyas khusus. [19]Sheikh al-Islam Ibn Taimiyyah rhm.a.: Sehingga saat ini, aku tidak mengetahui pandangan

yang dikemukakan oleh sahabat yang disepakati oleh mereka kecuali bertepatan dengan

qiyas. Tetapi, ilmu mengenai qiyas yang betul dan qiyas yang salah merupakan ilmu yang

sangat bermanfaat. Tidak mengetahui yang demikian itu kecuali orang yang mahir

mengenai rahsia-rahsia syarak dan maqasidnya dan apa yang terkandung dalam syariat

Islam ini daripada aspek maslahah. [20]

Beliau berkata lagi; Barangsiapa memahami hikmat syariah, maka dialah sebenar-

benarnya seorang faqih.[21]

______________________________


24/25

[19] Izz al-din Abd alSalam, Qawaid al-Ahkam, jil. 2, hlm. 160.


[21] Ibn Taimiyyah, Bayan al-Dalil, hlm. 351.

Nota Kaki:

[1] al-Raisuni (1995), Nazhariayah al-Maqasid Inda Imam al-Shatibi, hlm. 17.

[2] Ibn Asyur, Maqasid al-Syariah al-Islamiyyah., hlm. 251.

[3] Ilal al-Faasi, Maqasid Syariah, hlm. 3.

[4] al-Alim, Yusuf Hamid (1997), al-Maqasid al-Ammah Li al-Syariah al-Islamiah, c. 3, al-Khartum:

al-Dar al-Sudaniyyah, hlm. 79.


[6] Al-Husni, Nazariyah al-Maqasid, hlm. 119.



[9] Al-Badwi, Yusuf Ahmad Muhammad (2000), Maqasid al-Syari'ah 'Inda Ibn Taimiyyah, Amman: Dar

al-Nafais, hlm. 52.

[10] Ibid. hlm. 60.

[11] Al-Syatibi (1999), op. cit., jil. 1 hlm. 121. al-Amidi, op. cit., jil. 2 hlm. 250.


[13] Muallaf mempunyai dua kategori:

a. Orang Islam

b. Orang Bukan Islam iaitu

(i) Orang kafir yang diharapkan untuk memeluk Islam.

(ii) Orang kafir yang ditakuti keburukan dan kejahatan mereka mengancam keselamatan umat

Islam.

(Ibn Qudamah, al-Mughni, jil. 9, hlm. 317)

Contohnya, pada Fath Makkah, Nabi telah memberi keamanan kepada Sufyan bin Ummaiyah selama

4 bulan. Apabila Rasulullah s.a.w. memberinya harta pada peperangan Hunain sebanyak satu wadi

yang dipenuhi dengan unta, dia telah memeluk Islam. Sufyan berkata; Inilah pemberian yang tidak

takut kepada kemiskinan. (Sahih Muslim, jil. 4, hlm. 1806)

Selain itu, satu kaum telah diberi oleh Rasulullah r, mereka telah memuji-muji Islam dan jika tidak

diberi mereka akan mengeji Islam. (Irwa al-Ghalil, jil. 3, hlm. 369)

[14] Ibn Jarir al-Tabari, Jami al-Bayan, jil. 14, hlm. 315.

[15] Riwayat Abu Daud, Jil. 3, No. 731, dan Tirmizi, Jil. 3, hlm. 597.[16] Al-Badwi, Yusuf Ahmad Muhammad (2000), Maqasid al-Syaricah Inda Ibn Taimiyyah, Amman:

Dar al-Nafais, hlm. 103-105.

[17] Al-Juwaini, al-Burhan, jil. 2, hlm. 874.

[18] Al-Suyuti, al-Raddu `ala Man Akhlada ila al-Ardh, hlm. 182.

[19] Izz al-din Abd alSalam, Qawaid al-Ahkam, jil. 2, hlm. 160.


[21] Ibn Taimiyyah, Bayan al-Dalil, hlm. 351.


25/25

maqasid syari

Documents