1. KOMPOSISI MAKANAN

KARBOHIDRATLEMAKPROTEINVITAMINMINERALAIR

PENDAHULUAN· · Tubuh manusia telah direkabentuk secara istimewa untuk menyelesaikan 3 masalah kehidupan :· · tenaga untuk menjalankan kerja· · bahan untuk membina dan menjaga bentuknya, dan· · agen untuk mengawal proses-proses ini dengan berkesan· · Nutrien utama yang diperolehi dari makanan memberikan penyelesaian untuk mempertahankan kehidupan kita, mereka adalah makanan penyumbang tenaga yang terdiri dari karbohidrat dan lemak, protein sebagai bahan binaan dan vitamin serta mineral bagi menjamin kelancaran proses tersebut.1. KARBOHIDRAT· · Ditakrifkan sebagai satu kumpulan yang terdiri dari gula, kanji, selulos dan gam yang terdiri dari karbon, hidrogen dan oksigen dalam nisbah yang serupa· · Karbohidrat diklasifikasikan mengikut bilangan gula atau sakarid, iaitu unit yang membentuk strukturnya:

Monosakarida· · Bentuk karbohidrat yang paling mudah ialah monosakarida, selalu dipanggil gula ringkas (tunggal)· · Tiga monosakarida utama ialah glukosa, fruktosa, dan galaktos· · Glukosa sederhana manisnya, cuma terdapat secara semula jadi dalam beberapa makanan sahaja, seperrti sirap jagung. Kebanyakannya terbentuk didalam tubuh hasil dari penghadaman kanji. Dalam sistem penghadaman manusia, semua karbohidrat ditukarkan kepada glukosa. Dalam bentuk inilah glukosa yang kadang-kadang juga dipanggil dektros, diedarkan didalam saluran darah untuk dibakar bagi mendapatkan tenaga· · Fruktosa adalah gula ringkas yang paling manis yang didapati didalam buah-buahan dan madu. Didalam metabolisme manusia, ia ditukarkan kepada glukosa untuk mendapatkan tenaga· · Galaktos adalah gula ringkas yang tak terdapat dalam bentuk bebas didalam makanan tetapi dihasilkan dalam penghadaman manusia dari laktos (gula susu) dan kemudiannya ia ditukarkan kepada glukosa untuk tenaga

Disakarida· · Disakarida adalah gula ringkas (duaan) terdiri dari dua monosakarida

dihubungkan bersama.· · Tiga disakarida utama yang penting dari segi fisiologi ialah sukrosa, laktos dan maltosa· · Sukrosa adalah gula biasa (table sugar) dan merupakan disakarida yang tersebar luas. Sukrosa boleh didapati dalam semua bentuk gula, molases, nenas dan lobak merah· · Laktos adalah gula didalam susu. Ia terbentuk didalam tubuh dari glukosa untuk membekalkan komponen karbohidrat didalam susu semasa penyusuan. Merupakan disakarida yang paling tak manis, iaitu kira-kira 1/6 dari kemanisan sukrosa· · Maltosa terdapat didalam produk malta (malt) hasil dari penghuraian kanji dan didalam bijirin yang bercambah. Justeru itu dari segi karbohidrat pendietan ia diabaikan.

Polisakarida· · Polisakarida adalah karbohidrat yang lebih kompleks dibina dari banyak unit gula tunggal· · Polisakarida yang paling penting dalam pemakanan manusia termasuklah kanji, dekstrin, dan gentian diet - selulos dan lain-lain polisakarida bukan selulos· · Kanji adalah polisakarida yang sangat penting dalam pemakanan manusia. Merupakan sebatian komleks yang agak besar terbentuk dari rantai bergelung atau bercabang unit gula ringkas (tunggal). Ia cuma menghasilkan glukosa apabila dihadamkan. Punca utama kanji ialah bijirin, kekacang, kentang, dan lain-lain sayuran· · Glikogen adalah sebatian simpanan pada haiwan yang setanding dengan kanji pada tumbuhan. Ia disimpan sedikit didalam tisu hati dan jantung. Simpanan ini menolong menahan aras gula darah yang normal semasa tempoh berpuasa seperti semasa tidur disamping memberikan bahan bakar (fuel) segera untuk kerja-kerja otot. Karbohidrat diet adalah penting untuk menjaga simpanan glikogen yang diperlukan dan mencegah gejala pengambilan karbohidrat yang rendah - letih, dehidrasi, dan kehilangan tenaga· · Dekstrin adalah sebatian polisakarida yang terbentuk sebagai produk perantaraan semasa penghuraian kanji. Penghuraian kanji ini berlaku disepanjang proses penghadaman· · Gentian diet yang penting dalam pemakanan manusia ialah:· · Selulos yang merupakan juzuk utama kerangka tumbuhan. Manusia tidak boleh menghadam selulos kerana ketiadaan enzim penghadaman yang diperlukan. Oleh itu ia tertingggal didalam salur penghadaman dan menyumbang kepada pukal penting makanan. Pukal ini membantu menggerakkan massa makanan hadaman dalam saluran itu dan merangsang pristalsis. Selulos merupakan penyumbang utama "gentian kasar". Sumber utamanya ialah batang dan daun sayuran, kulit biji dan bijirin, kulit buah dan sekam (hull)· · Polisakarida bukan selulos termasuklah hemiselulos, pektin, gam dan

lendir (mucilages) dan bahan dari alga. Mereka menyerap air, pengosongan gastrik perlahan, mengikat asid hempedu (bile), dan mencegah tekanan kolon intralumen (intraluminal colon pressure) dengan memberikan pukal bagi tindakan otot usus yang normal· · Lignin adalah satu-satunya jenis gentian bukan karbohidrat, iaitu sebatian besar yang membentuk bahagian berkayu pokok. Ia bergabung dengan asid hempedu untuk membentuk sebatian tak larut didalam usus sehingga mencegah penyerapannya· · Gentian diet memberi beberapa kesan kepada campuran makanan yang diambil dan nasibnya didalam tubuh. Kesan ini disebabkan oleh ciri-ciri fisiologinya:· · penyerapan air yang menyumbang kepada kesan julap akibat pembentukan pukal dan ini mempengaruhi masa persinggahan massa makanan melalui saluran penghadaman dan seterusnya penyerapan beberapa zat makanan didalam campuran makanan itu· · kesan pengikatan yang merupakan ciri-ciri gentian tertentu seperti bahan selulos yang mempengaruhi aras lipid darah melalui kebolehannya mengikat garam hempedu dan kolestrol dan mencegah penghadamannya· · hubungan bakteria kolon yang membekalkan substrat fermentasi untuk tindakan bakteria, menghasilkan asid meruap dan gas. Pengambilan gentian sebanyak 15 hingga 20 g/hari adalah baik untuk kesihatan

Fungsi Karbohidrat· · Fungsi utama karbohidrat ialah untuk membekalkan tenaga kepada tubuh, terutamanya otak, dan sistem saraf (nervous system)· · Tubuh memecahkan kanji dan gula kepada glukosa yang digunakan untuk membekalkan tenaga· · Disarankan 50 ke 60% jumlah kalori kita datangnya dari karbohidrat, sebaik-baiknya dari karbohidrat kompleks (kanji) dan gula yang terdapat secara semula jadi dan bukan dari gula terproses atau bertapis· · Untuk menambahkan karbohidrat kompleks, makanlah· · banyak buah-buahan dan sayuran· · banyak bijian, beras, roti dan bijirin penuh (whole)· · banyak kekacang, kacang dal (lentils), dan kacang pi kering· · Walaupun banyaknya karbohidrat didalam tubuh adalah rendah, ia penting untuk menjaga simpanan tenaga. Misalnya pada lelaki dewasa kira-kira 300 hingga 350g "disimpan" didalam tisu hati dan otot sebagai glikogen dan kira-kira 10g berada dalam gula edaran darah. Jumlah ini cukup untuk menampung aktiviti sederhana selama separuh hari· · Selain dari fungsi umum sebagai sumber utama tenaga, karbohidrat juga mempunyai fungsi khas dalam banyak tisu tubuh:· · Simpanan glikogen - Simpanan glikogen hati dan otot membekalkan pertukaran (interchange) yang tetap dengan sistem kesaimbangan tenaga keseluruhan dan melindungi sel dari mengalami fungsi metabolisme tertekan dan cedera· · Tindakan Berjimat-Protein (Protein-Sparing Action) - Karbohidrat

membantu mengawal metabolisme protein. Dengan mempunyai bekalan karbohidrat yang cukup untuk keperluan tenaga tubuh, maka karbohidrat boleh mencegah penyaluran protein yang terlalu banyak untuk tujuan ini. Tindakan berjimat-protein karbohidrat ini membolehkan sebahagian besar protein digunakan untuk tujuan binaan asasnya· · Kesan Antiketogenik - Karbohidrat juga mempunyai kaitan dengan metabolisme lemak. Banyaknya karbohidrat yang terdapat didalam diet menentukan berapa banyakkah lemak yang perlu dipecahkan, dengan demikian mempengaruhi pembentukan dan pembuangan keton. Keton adalah produk perantara metabolisme lemak yang biasanya dihasilkan sedikit semasa pembakaran lemak. Namun dalam keadaan yang teruk seperti kebuluran atau diabetes yang tak terkawal, maka karbohidrat tidak cukup atau tiada untuk membekalkan tenaga, lalu banyaklah lemak dioksidkan. Keton berkumpul dan ini mengakibatkan terjadinya ketoasidosis· · Jantung - Denyutan jantung penting untuk mengekalkan hidup. Walaupun asid lemak merupakan bahan bakar biasa untuk otot jantung, namun glikogen didalam otot jantung menjadi sumber kecemasan yang penting untuk tenaga denyutan. Pada jantung yang rosak, simpanan glikogen yang sedikit atau pengambilan karbohidrat yang rendah boleh menyebabkan gejala kardiak dan angina· · Sistem Saraf Pusat (Central Nervous System) - Jumlah karbohidrat yang tetap perlu untuk kefungsian sistem saraf pusat (CNS) yang betul. Pusat kawalan CNS iaitu otak, tidak mempunyai bekalan glukosa yang tersimpan dan justeru itu bergantung kepada bekalan glukosa setiap minit dari darah. Kejutan hipoglisemia yang lama dan bersangatan boleh menyebabkan kerosakan otak tak berbalik. Dalam semua tisu saraf, karbohidrat tiada gantinya dalam menjaga keutuhan fungsinya

2. LEMAK· · Lemak membekalkan bentuk simpanan asas bahan bakar yang padat untuk sistem tenaga manusia· · Bahan seperti lemak, minyak dan yang berkaitan dengannya yang berminyak apabila disentuh dan tak larut air dipanggil lipid· · Lemak tampak: lemak yang senang dilihat sebagai lemak seperti mentega, marjerin, minyak, kuah salad, bakon dan krim.· · Lemak tersemmbunyi: lemak dalam kuning telur, lemak pada daging, zaiton, avokad, kekeras (nuts) dan biji.· · Kira-kira 40% dari kalori yang digunakan di Amerika Syarikat adalah dari lemak. Saranan sekarang untuk kanak-kanak berumur lebih dua tahun adalah mengurangkan pengambilan lemak sebanyak 30% atau kurang dari jumlah kalori harian· · Disarankan bahawa pengambilan lemak tepu dihadkan kepada 10% dari jumlah kalori harian. Bakinya hendaklah jumlah lemak politaktepu dan monotaktepu yang sama banyaknya· · Bayi dibawah umur dua tahun TIDAK perlu diketatkan diet lemaknya kerana kolesterol dan lemak difikirkan sebagai zat makanan yang penting

untuk pertumbuhan otakKeperluan Lemak untuk Kesihatan· · Kita memerlukan lemak didalam makanan dan tubuh untuk menjaga kesihatan· · Keperluan ini ditunjukkan oleh beberapa fungsi yang dimainkan oleh lemak dalam pemakanan, baik dalam makanan kita mahupun metabolisme keseluruhannya:Lemak Makanan· · Sumber tenaga - Lemak makanan membekalkan sumber asas tenaga yang berterusan untuk tubuh dan dibakar apabila diperlukan, menghasilkan 9 kcal/g apabila dioksidkan berbanding karbohidrat sebanyak 4 kcal/g· · Bekalan zat makanan perlu - Lemak makanan membekalkan asid lemak perlu, terutamanya asid linoleik, dan kolesterol apabila diperlukan untuk menambah bekalan endogen tubuh· · Kekenyangan makanan (food satiety) - Lemak didalam makanan membekalkan perisa kepada makanan, yang menyumbang kepada rasa puas yang bertahan lama selepas makan berbanding kepuasan selepas memakan karbohidrat. Kekenyangan ini dipertingkatkan oleh tekstur dan jasad yang lebih penuh yang lemak berikan kepada campuran makanan dan dan juga oleh masa pengosongan gastrik yang lebih lama

Lemak Tubuh· · Tenaga - Fungsi utama lemak dalam pemakanan ialah membekalkan bahan bakar yang cekap kesemua tisu kecuali sistem saraf pusat dan otak yang bergantung kepada glukosa· · Penebatan terma (thermal insulation) - Lapisan lemak betul-betul dibawah kulit mengawal suhu tubuh dalam julat yang perlu untuk kehidupan· · Perlindungan organ penting - Lapik (padding) lemak adipos yang seperti jaring mengelilingi organ penting seperti ginjal, memberikan perlindungan dari kejutan mekanikal dan memberikan struktur penyokong· · Penghantaran denyutan saraf (nerve impulse transmission) - Lapisan lemak yang mengelilingi gentian saraf memberikan penebatan elektrik dan menghantarkan denyutan saraf· · Struktur selaput tisu - Lemak merupakan juzuk penting pada struktur selaput sel, membantu pengangkutan zat makanan dan metabolit melintasi selaput sel· · Metabolisme sel - Gabungan lemak dengan protein, lipoprotein membawa lemak dalam darah ke semua sel· · Bahan pelopor penting - Lemak membekalkan komponen yang perlu seperti asid lemak dan kolesterol untuk sintesis beberapa bahan yang diperlukan untuk fungsi metabolisme dan keutuhan tisu

Jenis Lipid· · Nama klas untuk lemak dan sebatian yang serupa ialah lipid.· · Berikut adalah sebatian yang ditakrifkan mengikut kaitan biasanya dengan asid lemak:

· · Asid Lemak· · Unsur kimia asasnya serupa dengan yang terdapat pada karbohidrat - karbon, hidrogen dan oksigen· · Asid lemak juga adalah bentuk bahan bakar lemak yang bersih yang sesetengah sel seperti otot jantung sukai lebih dari glukosa· · Ketepuan Asid Lemak - Lemak tepu adalah lebih keras, yang kurang tepu lebih lembut, manakala yang tak tepu selalunya berbentuk cecair minyak. Tiga istilah ketepuan yang selalu digunakan:1. 1. Tepu - Lemak makanan yang terdiri terutamanya asid lemak tepu seumpamanya dipanggil lemak tepu. Lemak ini adalah dari sumber haiwan2. 2. Monotaktepu - Lemak makanan yang terdiri terutamanya asid lemak yang kurang satu atom hidrogen dinamakan lemak monotaktepu3. 3. Politaktepu - Lemak makanan terdiri terutamanya dari asid lemak yang kurang dua atau lebih atom hidrogen dinamakan lemak politaktepu. Makanan yang terdiri terutamanya asid lemak tak tepu adalah dari sumber tumbuhan (kecuali minyak kelapa, kelapa sawit dan koko)· · Asid Lemak Perlu - Istilah perlu atau tak perlu diberikan kepada zat makanan mengikut keperluannya didalam diet. Zat makanan itu dikatakan perlu (i) jika ketiadaanya akan menyebabkan penyakit kurang zat (deficiency disease) dan/atau (ii) sekiranya tubuh tidak boleh membuatnya dan mesti diperolehi dari diet. Linoleik, linolenik dan arakidonik adalah satu-satunya asid lemak yang diperlukan bagi pemakanan manusia yang lengkap. Sebenarnya cuma asid linoleik sahaja yang benar-benar asid lemak perlu (EFA) diet, kerana yang lainnya boleh disintesis darinya. Asid Linoleik, bersama-sama dengan asid linolenik dan arakidonik, mempunyai fungsi penting dalam tubuh:i. i. Mereka memperkuat struktur kapilari dan selaput sel yang membantu mencegah kenaikan ketelapan kulat dan selaput. Kekurangan asid linoleik mengakibatkan pecahnya keutuhan kulit dan lain-lain selaput tisu yang menyebabkan ekzema dan lain-lain masalahii. ii. Mereka bergabung dengan kolesterol untuk diangkut didalam darahiii. iii. Mereka membantu merendahkan kolesterol serum. Asid linoleik memainkan peranan penting dalam pengankutan dan metabolisme kolesteroliv. iv. Mereka melanjutkan masa pembekuan darah dan meningkatkan aktiviti fibrinolitikv. v. Mereka membantu membentuk satu kumpulan sebatian yang aktif secara fisiologi dan farmakologi yang dikenali sebagai prostaglandin. Sebatian ini disintesis didalam tubuh dari asid lemak perlu terutamanya asid arakidonik dan pelopornya linoleik· · Prostaglandin - adalah kumpulan asid lemak tak tepu berantai panjang yang tubuh sintesis dari asid lemak perlu terutamanya arakidonik. Telah banyak penyelidikan dijalankan bagi mengkaji fungsi fisiologinya. Mula ditemui didalam mani (semen) oleh penyelidik Sweden dan dinamakan prostaglandin kerana difikirkan berasal dari kelenjar prostat. Sekarang ditemui hampir didalam semua tisu tubuh termasuk dalam susu ibu dan

memberi perlindungan gastrointestinal kepada bayi. Sebatian ini telah dibuktikan sebagai modulator tona (tone) otot lembut vaskular dan pengagregatan platelet yang kuat, dan dengan demikian mempunyai hubungan dengan penyakit kardiovaskular. Secara keseluruhannya, sebatian yang menarik ini mempengaruhi sel asal dan tetangganya dengan bermacam cara yang menakjubkan dan bolehlah dianggap sebagai hormon tempatan yang berbagai-bagai fungsinya· · Panjangnya Rantai Asid Lemak - Satu lagi ciri asid lemak yang penting dari segi penyerapannya ialah panjangnya rantai karbon dalam strukturnya. Asid lemak yang panjang rantainya lebih sukar untuk diserap dan memerlukan bantuan pembawa. Asid lemak berantai sederhana dan pendek adalah lebih larut didalam air dan mudah diserap terus kedalam aliran darah

Triasilgliserol· · Struktur - Lemak adalah gliserid yang terdiri dari gliserol dan asid lemak. Apabila gliserol bergabung dengan satu asid lemak maka ia dinamakan monoasilgliserol, dua asid lemak dinamakan diasilgliserol dan tiga asid lemak triasilgliserol. Kebanyakan lemak asli sama ada dari haiwan ataupun tumbuhan adalah triasilgliserol. Lemak ini, iaitu triasilgliserol terdapat didalam tubuh kita dalam bentuk titis (droplets). Mereka beredar didalam serum darah yang asas-air dalam keadaan diselaputi dengan protein larut air dalam kompleks lipoprotein· · Lemak Diet - Lemak makanan terdiri dari asid lemak tepu dan tak tepu. Sekiranya makanan terdiri terutamanya dari asid lemak tak tepu, maka ia dipanggil lemak tak tepu, demikian sebaliknya. Makanan dari haiwan seperti daging, susu dan telur mengandungi lemak tepu, sebaliknya makanan dari sumber tumbuhan seperti minyak adalah lemak tak tepu· · Kolesterol· · Struktur - Kolesterol kerap dibincangkan dalam lemak diet, tetapi ia sendiri bukanlah lemak (trisakarid). Ia adalah sebatian yang berkaitan dengan lemak yang dari segi strukturnya agak berbeza dari trisakarid. Umumnya kolesterol bergerak didalam aliran darah dengan melekat pada asid lemak berantai panjang membentuk ester kolesterol· · Fungsi - Kolesterol adalah bahan yang sangat penting dalam metabolisme manusia. Ia tergulung didalam famili sebatian yang dipanggil steroid atau sterol, dan adalah pelopor kepada semua hormon steroid. Satu terbitan kolesterol didalam kulit, iaitu 7-dehidrokolesterol apabila disinari dengan sinaran ultralembayung cahaya matahari menghasilkan vitamin D. Ia juga penting dalam pembentukan asid hempedu, yang mengemulsi dan menyediakan lemak untuk penghadaman berenzim disamping membantu penyerapan mereka. Kolesterol terdapat secara meluas didalam semua sel tubuh dan ditemui dalam jumlah yang banyak didalam otak dan tisu saraf. Ia merupakan komponen penting selaput sel. Bekalan tetap bagi proses tubuh sebatian ini adalah dihati. Sekiranya sesaorang itu tak memakan kolesterol sama sekali, tubuh masih mensintesis bekalan yang diperlukan· · Sumber Makanan - Kolesterol terdapat secara asli didalam semua

makanan dari haiwan dan tak terdapat didalam makanan dari tumbuhan· · Kerisauan Kesihatan - Kebanyakan kerisauan terhadap kolesterol adalah hasil dari kajian empat dekad dahulu yang menunjukkan aras kolesterol darah yang tinggi - tak semestinya tinggi kolesterol diet - adalah satu dari faktor bahaya yang dikaitkan dengan aterosklerosis. Ini adalah suatu proses penyakit yang mendasari penyakit kardiovaskular dimana mendakan lemak atau plak (plaque) yang mengandungi kolesterol terbentuk didalam dan diatas dinding arteri

Lipoprotein· · Fungsi - Lipoprotein adalah gabungan lemak dengan protein yang penting dan lain-lain sebatian berkaitan lemak yang sangat bermakna pada pemakanan manusia. Mereka adalah komplek lipid dengan apoprotein yang bertindak sebagai kenderaan utama untuk mengangkut lemak didalam darah· · Pengangkutan Lemak - Disebabkan lemak tak larut air, maka cara untuk mengangkut lemak didalam tubuh yang sistem edarannya asas-air, iaitu darah, menimbulkan masalah. Tubuh telah mengatasi masalah ini melalui pembentukan lipoprotein, bungkusan lemak yang dibungkus dengan protein larut air. Protein plasma ini terdiri dari triasilgliserol, kolesterol, asid lemak, fosfolipid dan sedikit sebatian yang berkaitan seperti vitamin larut lemak dan hormon steroid. Tinggi atau rendahnya ketumpatan komplek pengangkutan lipoprotein adalah ditentukan oleh muatan relatif lemak dan proteinnya. Semakin tinggi nisbah protein, maka semakin tinggilah ketumpatannya:1. 1. Kilomikron (Chylomicrons) mempunyai ketumpatan yang paling rendah dan kebanyakannya adalah triasilgliserol (90%) dengan sedikit protein, menghantar lemak diet ke hati2. 2. Lipoprotein Berketumpatan Sangat Rendah (very low-density liprotein, VLDLP) menghantar triasilgliserol endogen ke sel tisu3. 3. Lipoprotein Berketumpatan Sederhana Rendah (intermediate low-density lipoprotein, ILDL) meneruskan penghantaran triasilgliserol endogen ke sel tisu4. 4. Lipoprotein Berketumpatan Rendah (Low-density lipoprotein, LDL) menghantar kolesterol ke sel tisu pinggir (peripheral)5. 5. Lipoprotein Berketumpatan Tinggi (high-density lipoprotein, HDL) memindahkan kolesterol dari tisu ke hati untuk katabolisma dan pengkumuhan (excretion)

3. PROTEIN· · Protein adalah sebatian organik yang kompleks. Struktur asasnya terdiri dari rantai asid amino yang mengandungi karbon, hidrogen, oksigen dan nitrogen· · Kehadiran nitrogen membezakan protein dari karbohidrat dan lemak· · Secara kimianya, asid amino terdiri dari kumpulan karboksil (COOH), satu

atom hidrohen (H), satu kumpulan amino (NH2) dan radikal asid amino (R) terikat pada atom karbon seperti ditunjukkan dibawah:

Asid Amino Perlu· · Terdapat kira-kira 22 asid amino yang kesemuanya penting dalam metabolisme tubuh· · Lapan dari asid amino tersebut adalah penting didalam diet kita dan dinamakan asid amino perlu kerana tubuh kita tak boleh membuatnya (Jadual 1).· · Yang selebihnya boleh disintesis didalam tubuh dan dipanggil asid amino tak perluJadual 1. Asid amino yang diperlukan dalam pemakanan manusia, dikelompokkan mengikuy keperluan pemakanan

Asid Amino PerluAsid Amino Semi PerluAsid Amino Tak PerluIsoleusin Leusin Lisin Metionin Fenilalanin Treonin Triptofan ValinArginin HistidinAlanin Asparagin Asid Aspartik Sistin (sistein) Asid Glutamik Glutamin Glisin Hidroksiprolin Hidroksilisin Prolin Serin Tirosin

Sifat Protein· · Unit binaan, iaitu asid amino digunakan oleh tubuh untuk membentuk protein tertentu· · Proses ini dimungkinkan kerana sifat asid amino yang boleh membentuk ikatan dan menyusun diri membentuk rantai peptidStruktur Protein Tisu· · Sifat kimia duaan asid amino - kehadiran kumpulan amino (bes) yang mengandungi nitrogen disatu hujung dan kumpulan asid (karboksil) dihujung yang lain - membolehkannya bergabung membentuk rantai· · Struktur rantai cirian asid amino dinamakan ikatan peptid· · Rantai panjang asid amino yang dihubungkan sedemikian dinamakan polipeptid

Jenis Protein· · Mengikut strukturnya yang berbagai, protein tisu menjalankan peranan penting dalam struktur dan metabolisme tubuh· · Diantaranya termasuklah protein struktur seperti kolagen, protein mengecut (contractile) seperti gentian otot, antibodi seperti g -globulin, protein darah seperti fibrinogin, beberapa hormon seperti insulin, dan semua enzimProtein Makanan Lengkap dan Tak Lengkap· · Mengikut jumlah asid amino perlu yang ada padanya, protein makanan pada umumnya boleh diklasifikasikan sebagai lengkap dan tak lengkap· · Protein lengkap adalah protein yang mengandungi kesemua asid amino

perlu dalam kuantiti dan nisbah yang mencukupi bagi memenuhi keperluan tubuh. Protein ini adalah dari sumber haiwan: telur, susu, keju dan daging· · Protein tak lengkap adalah protein yang kekurangan satu atau lebih asid amino perlu. Protein ini terutamanya dari sumber tumbuhan: bijirin, kekacang, kekeras dan bijiFungsi Protein· · Sebagai kesimpulannya, protein berfungsi dengan tiga cara: membina tisu, menjalankan beberapa peranan spesifik fisiologi, dan kadang-kadang menyumbangkan tenagaTumbesaran dan Penyenggaraan Binaan Tisu· · Fungsi utama protein diet ialah tumbesaran dan penyenggaraan tisu tubuh· · Ini dilaksanakan dengan membekalkan asid amino yang sesuai jumlah dan jenisnya untuk sintesis protein tisu sel spesifik dengan cekap· · Protein juga membekalkan asid amino untuk bahan mengandungi nitrogen penting yang lain seperti enzim dan hormonPeranan Fisiologi Spesifik· · Sesetengah asid amino yang dibekalkan oleh protein melakukan peranan fisiologi dan metabolisme penting· · Misalnya metionin adalah agen dalam pembentukan kolin, iaitu pelopor asetalkolin (salah satu neurotransmiter didalam otak)· · Triptofan adalah pelopor vitamin B niasin dan neurotransmiter serotonin· · Fenilalanin adalah pelopor asid amino tak perlu tirosin, yang menjurus kepada pembentukan hormon tiroksin dan epinefrin· · Selain dari itu antibodi protein menyumbang kepada komponen penting sistem imun tubuh dan protein plasma yang menjaga kesaimbangan airTenaga Tersedia· · Protein juga menyumbang kepada metabolisme tenaga keseluruhan. Ini berlaku seperti bila diperlukan apabila sesaorang dalam keadaan berpuasa atau daya fizikal dipanjangkan seperti dalam larian maraton· · Selepas bahagian nitrogen asid amino itu disingkirkan, residu asid amino tersebut bolehlah ditukarkan kepada karbohidrat ataupun lemak· · Secara puratanya, 58% dari jumlah protein diet boleh disediakan untuk dibakar menjadi tenaga· · Kira-kira 20% dari jumlah kalori harian hendaklah datangnya dari protein

Faktor yang Mempengaruhi Keperluan Protein· · Tumbesaran Tisu: Tujuan utama protein didalam diet adalah untuk membekalkan asid amino dalam kuantiti dan kualiti yang perlu untuk tumbesaran dan penyelenggaraan tisu. Maka setiap peringkat tumbesaran memerlukan protein, termasuklah tahun-tahun reproduktif wanita. Peringkat tumbesaran cepat khususnya semasa tumbesaran bayi dan tisu ibu semasa mengandung memerlukan tambahan bekalan protein. Ibu mengandung memerlukan sebanyak 70 hingga 100 g protein setiap hari.· · Diet: Faktor lain termasuklah jenis protein didalam diet dan nisbah atau struktur asid aminonya. Perlu cukup kilokalori bukan protein didalam diet

bagi mendapatkan kesan penjimatan (sparing effect) protein, dengan ini jumlah protein tidak akan berkurangan untuk keperluan tenaga. Ketercernaan (digestability) dan penyerapan protein juga dipengaruhi oleh cara penyediaan dan memasak makanan.· · Sakit atau Penyakit: Kehadiran sebarang sakit atau penyakit selalunya meningkatkan keperluan protein. Penyakit yang diiringi dengan demam terutamanya meningkatkan keperluan protein disebabkan meningkatnya kadar metabolisme basal dan kerosakan umum tisu. Kecederaan trauma memerlukan pembinaan semula tisu yang ekstensif.

Pengukuran Keperluan Protein· · Kuantiti Protein: Banyaknya protein yang diperlukan adalah asas yang digunakan untuk menentukan jumlah keperluan protein. Piawaian RDA untuk orang dewasa ialah 0.8 g/kg berat badan. Keperluan protein meningkat semasa mengandung dan menyusukan. Keperluan bayi dan kanak-knak berbeza-beza mengikut umur dan corak tumbesaran.· · Kualiti Protein: Oleh kerana nilai sesuatu protein bergantung kepada kandungan asid aminonya, maka dalam analisis akhir mengukur keperluan protein perlulah berdasarkan mutu asid aminonya (Jadual 2)· · Perbandingan Kualiti Protein Makanan: Nilai pemakanan sesuatu protein makanan selalunya dinyatakan sebagai skor kimia, suatu nilai yang diperolehi dari komposisi asid aminonya. Dengan menggunakan corak asid amino suatu makanan yang tinggi protein seperti telur dan memberikan nilainya 100, maka makanan lain dibandingkan mengikut nisbah perbandingan asid amino perlunya. Pengukuran lain juga menentukan kualiti protein:1. 1. Nilai Biologi (Biologic Value, BV) berdasarkan kesaimbangan nitrogen2. 2. Penggunaan Protein Bersih (Net Protein Utilization, NPU) berdasarkan nilai biologi dan ketercernaan (digestability) protein makanan3. 3. Nisbah Kecekapan Protein (Protein Efficiency Ratio, PER) berdasarkan pertambahan berat tumbesaran haiwan ujian dibahagi dengan pengambilan proteinnya.Perbandingan skor beberapa protein makanan ditunjukkan didalam Jadual 2.

Jadual 2. Perbandingan Kualiti Protein Makanan Terpilih MakananSkor KimiaBVNPUPERTelur Susu lembu Ikan Daging lembu Beras tak ceruh Kacang tanah Ot Beras ceruh Gandum penuh Jagung Kacang soya Biji bijan (sesame) Pis100 95 71 69 67 65 57 57 53 49 47 42 37100 93 76 74 86 55 65 64 65 72 73 62 6494 82 - 67 59 55 - 57 49 36 61 53 553.92 3.09 3.55 2.30 - 1.65 2.19 2.18 1.53 - 2.32 1.77 1.57

4. VITAMIN· · Perkataan vitamin berpunca dari perkataan vital amin yang diberikan oleh Casimir Funk 1912 ketika sedang mencari bahan didalam dedak (bran) padi yang mempunyai kuasa untuk merawati beriberi yang dipercayai adalah sebatian bernitrogen (amin)· · Dua ciri yang digunakan untuk mendefinasikan sebatian itu adalah vitamin:1. 1. Ia mestilah bahan diet organik yang penting yang bukannya suatu karbohidrat, lemak, protein atau mineral, dan hanya diperlukan dalam jumlah yang sangat sedikit untuk menjalankan fungsi metabolisme tertentu atau untuk mencegah penyakit kurang zat yang berkaitan2. 2. Ia tidak boleh dibuat oleh tubuh dan oleh itu mestilah dibekalkan didalam makananPengkelasan· · Vitamin umumnya dikelompok dan dibezakan mengikut kelarutan sama ada didalam lemak atau air· · Vitamin larut lemak ialah vitamin A, D, E dan K· · Vitamin larut air ialah vitamin B kompleks dan CVitamin Larut Lemak1. Vitamin A· · Sebatian vitamin A termasuklah retinol, retinal dan asid retinoik . Istilah retinoid merujuk kepada kedua-dua bentuk retinol asli dan analog sintetiknya· · Oleh kerana larut dalam lemak dan tak larut dalam air, ia agak stabil semasa memasak· · Terdapat dua bentuk diet asas vitamin A:1. 1. vitamin A sedia terbentuk iaitu retinol, dan2. 2. provitamin A (b -karoten). Semasa proses penyerapan di dinding usus, sebahagian dari b -karoten ditukarkan kepada vitamin A

· · Fungsi Vitamin A:i. i. Penglihatan: Keupayaan mata untuk menyesuaikan diri terhadap perubahan cahaya adalah bergantung kepada kehadiran pigmen peka cahaya rodopsin (biasa dikenali sebagai jingga visual) pada rod di retina. Rodopsin terdiri dari bahan vitamin A iaitu retinal dan protein opsin. Apabila tubuh kekurangan vitamin A, rod dan kon menjadi terlalu peka terhadap perubahan cahaya, yang menyebabkan rabun ayam (night blindness).i. i. Tisu epitelium: Vitamin A adalah mustahak untuk untuk membina dan menyelenggara tisu epitelium yang sihat yang memberi penghalang utama terhadap jangkitan. Tanpa vitamin A, sel epitelium menjadi kering dan leper, dan lama kelamaan mengeras membentuk keratin - satu proses yang dipanggil pengkeratinan (keratinization). Apabila tubuh kekurangan vitamin A, banyak perubahan tisu epitelium akan berlaku:· · Mata: Kornia mengering dan mengeras, suatu keadaan yang dipanggil

xeropththalmiayang boleh membawa kebutaan sekiranya kekurangan bersangatan. Salur air mata menjadi kering dan mata mudah dijangkiti· · Saluran pernafasan: Epitelium bersilia pada salur hidung menjadi kering dan silia akan hilang dan ini mendedahkannya kepada jangkitan. Kelenjar air liur juga kering, dan mulut kering dan pecah-pecah - mudah dimasukki organisma· · Saluran gastrointestinal: Fungsi rembesan selaput mukos akan berkurangan dan menyebabkan tisu terkopek (slough off) sehingga boleh menjejaskan penghadaman dan penyerapan· · Saluran genitourinari: Ababila tisu epitelium mengurai, masalah seperti jangkitan saluran kencing, calculi, dan jangkitan vagina kerap berlaku· · Kulit: Menyebabkan kulit menjadi kering dan bersisik (scaly), jerawat (pustules) kecil atau letusan papular yang mengeras dan berpigmen berlaku disekeliling folikel rambut, suatu keadaan yang dinamakan follicular hyperkeratosis· · Pembentukan gigi: Kekurangan vitamin A akan menyebabkan sel epitelium spesifik yang mengelilingi kudup gigi pada tisu gusi janin yang nantinya membentuk organ berbentuk cawan yang dipanggil ameloblast, tidak terbentuk dengan sempurna.i. i. Tumbesaran: Vitamin A adalah penting untuk pertumbuhan tisu rangka (skeletal) dan tisu lembut. Kesan ini mungkin disebabkan oleh pengaruhnya keatas sintesis protein, mitosis, atau kestabilan selaput selii. ii. Reproduksi: Retinoid adalah perlu untuk membantu fungsi normal sistem reproduksi pada kedua-dua lelaki dan perempuan· · Keperluan Vitamin A· · Faktor mempengaruh: Faktor yang mempengaruhi keperluan vitamin A sesaorang ialah i) jumlah yang disimpan didalam hati, ii) bentuk yang diambil (sebagai karoten atau vitamin A, iii) sakit, dan iv) kecacatan gastrointestinal atau hepatik. Kekurangan vitamin A boleh terjadi kerana tiga sebab ® i) pengambilan diet yang tak cukup, ii) penyerapan yang tak baik akibat kekurangan hempedu atau permukaan penyerapan yang cacat, dan iii) penukaran karoten yang tak sempurna kerana penyakit hati atau usus· · Unit ukuran: Unit yang digunakan oleh RDA sekarang ialah taraan retinol (retinol equivalent, RE). Keperluan dewasa lelaki = 1000 m g RE (5000 IU), manakala wanita = 800 m g RE (4000 IU)· · Hipervitaminosis A: Pengambilan vitamin A yang berlebihan akan menyebabkan ia banyak disimpan didalam hati sehingga menyebabkan toksik. Hipervitaminosis A ditunjukkan dengan sakit sendi, penebalan tulang panjang, kehilangan rambut dan demam kuning (jaundice)· · Sumber Makanan Vitamin A: Terdapat beberapa sumber sedia terbentuk vitamin A. Ini termasuklah hati, ginjal, krim, mentega dan kuning telur.. Punca diet utama kita ialah sumber karoten dari sayuran hijau dan kuning dan buah-buahan seperti lobak merah, keledek, skuasy, aprikot, semangka (cantalope), bayam, brokoli dan kubis. Sebagai tambahan, produk komersial mungkin diperkuatkan dengan vitamin A, misalnya marjerin.

2. Vitamin D· · Vitamin D sebenarnya adalah prohormon, penyelidik terdahulu telah salah mengkelaskannya sebagai vitamin· · Dua bentuk sebatian yang mempunyai aktiviti vitamin D ialah ergokalsiferol (vitamin D2) dan kolekalsiferol (vitamin D3)· · Vitamin D2 terbentuk dengan menyinari ergosterol (provitamin D2) yang terdapat didalam ergot dan ragi. Yang lebih penting ialah vitamin D3 yang terbentuk dengan menyinari 7-dehidrokolesterol (provitamin D3) di kulit. Vitamin D3 juga terdapat didalam minyak hati ikan· · Fungsi Vitamin D:i. i. Penyerapan kalsium dan fosforus: Dalam keadaan kesaimbangan dengan hormon paratiroid dan hormon tiroid kalsitonin, hormon vitamin D merangsang pengangkutan aktif kalsium dan fosforus didalam usus kecil. Hormon vitamin D telah digunakan untuk merawat penyakit tulang akibat kegagalan ginjal, dan mengubati osteoporosisii. ii. Pemineralan tulang: Selepas ia membantu penyerapan kalsium dan fosforus, hormon vitamin D ini terus berkerja dengan mineral ini membentuk tulang dengan cara meningkatkan proses pemendakan dan penyerapan semula. Kekurangan vitamin D menyebabkan rickets, suatu keadaan yang dicirikan oleh kecacatan tisu tulang pada kanak-kanak yang sedang membesar· · Keperluan Vitamin D:· · Faktor mempengaruh: Keperluan vitamin ini sukar ditentukan dan berbeza mengikut musim dan cara hidup sesaorang. Namun ia diperlukan lebih diperingkat kanak-kanak, semasa mengandung dan menyusukan bayi· · Piawaian RDA: Piawaian RDA ialah 10 m g kolekalsiferol (400 IU) setiap hari untuk kanak-kanak dan ibu semasa mengandung dan menyusukan. Saranan harian bagi remaja ialah 7.5 m g dan orang tua 5.0 m g· · Hipervitaminosis D: Pengambilan vitamin D melebihi 50 m g kolekalsiferol (2000 IU/hari) dalam tempoh masa yang panjang boleh mengakibatkan hiperkalsemia pada bayi dan nefrokalsinosis pada bayi dan dewasa. Petanda ketoksikan vitamin D ialah pengkalsitan (calcification) tisu lembut seperti paru-paru dan ginjal serta kerapuhan (fragility) tulang· · Sumber Makanan Vitamin D: Sumber asli vitamin D sedikit. Dua bahan yang mempunyai aktiviti vitamin D2 dan D3 cuma terdapat dalam yis dan minyak hati ikan. Pada masa ini telah menjadi amalan biasa menambahkan vitamin D kedalam susu (400 IU/qt). Mentega gantian seperti marjerin selalunya diperkuat dengan vitamin ini.

3. Vitamin E· · Vitamin E mula ditemui semasa kajian reproduksi tikus, justeru dinamakan tokoferol (tokos = kelahiran anak, pherein = menyebabkan). Sejak dari itu vitamin E dikenali sebagai vitamin anti-kemandulan, tetapi kesannya hanya dapat dilihat pada tikus dan bukannya pada manusia.· · Vitamin E adalah nama generik satu kumpulan vitamin, dimana a -tokoferol adalah yang paling penting

· · Ia teroksid sangat lambat dan ini menjadikannya berperanan sebagai satu antipengoksida yang penting· · Fungsi Vitamin E:· · Antipengoksida: Vitamin E bertindak sebagai antipengoksida larut lemak semulajadi yang paling kuat. Asid lemak politaktepu yang terdapat pada selaput lemak struktur tubuh bagitu terdedah kepada pemecahan oksidatif oleh radikal dalam sel. Tokoferol boleh mengganggu proses ini lalu mencegah asid lemak pada selaput sel rosak akibat pengoksidaan· · Metabolisme selenium: Peroksid boleh merosakkan sel walaupun cukup pengambilan vitamin E. Maka pertahanan kedua perlu diberikan untuk memusnahkannya sebelum ia merosakkan selaput sel. Agen yang memberikan bantuan ini ialah enzim yang mengandungi selenium. Oleh yang demikian selenium boleh menjimatkan keperluan vitamin E. Bagitu juga sebaliknya, vitamin E mengurangkan keperluan selenium· · Keperluan Vitamin E:· · Piawaian RDA: Keperluan vitamin E berubah-ubah mengikut banyaknya asid lemak politaktepu didalam diet. Piawaian RDA untuk orang dewasa dalam taraan a -tokoferol (a -TE) ialah 10 mg untuk lelaki dan 8 mg untuk wanita. Keperluan semasa tempoh pembesaran kanak-kanak ialah 3 hingga 10 mg.· · Sumber Makanan Vitamin E; Sumber terkaya vitamin E ialah minyak sayur. Cukup menakjubkan juga minyak sayuran adalah sumber terbanyak asid lemak politaktepu yang vitamin E melindunginya dari pengoksidaan. Lain-lain sumber termasuklah susu, telur, otot daging, ikan, bijirin dan sayur berdaun

4. Vitamin K· · Vitamin K telah ditemui oleh seorang ahli biokimia di Universiti Copenhagen semasa mengkaji penyakit pendarahan anak ayam yang diberi diet bebas lemak. Beliau menentukan yang ini berlaku kerana kekurangan faktor pembekuan darah yang larut lemak. Oleh kerana perkataan Denish untuk proses itu dinamakan Koagulation, beliau menamakan vitamin itu vitamin K· · Seperti lain-lain vitamin, vitamin K adalah satu kumpulan bahan yang sama aktiviti biologinya dalam pembekuan darah. Terdapat tiga Vitamin K utama:i. i. K1, iaitu bentuk utama terdapat dalam tumbuhanii. ii. K2, disintesis oleh flora bakteria usus, maka vitamin K tak diperlukan terus dari dietiii. iii. K3, analog larut air yang tak memerlukan hempedu untuk penyerapan. Bentuk ini adalah untuk kegunaan klinik· · Fungsi Vitamin K:· · Pembekuan darah: Fungsi vitamin K ialah memangkinkan sintesis faktor membeku-darah oleh hati. Vitamin K mengeluarkan bentuk aktif beberapa pelopor, terutamanya protrombin (faktor II) yang bergabung dengan kalsium (faktor IV) menghasilkan kesan membeku. Tanpa tisu hati yang berfungsi,

vitamin K tak dapat bertindak.· · Keperluan Vitamin K: Tiada keperluan yang spesifik. RDA menganggarkan pengambilan diet harian vitamin ini ialah 70 - 140 m g. Selalunya tiada kekurangan kerana bakteria di usus mensintesisnya selalu disamping ia terlalu sedikit diperlukan· · Sumber Makanan Vitamin K: Vitamin K diet diperolehi dari sayuran berdaun hijau seperti kubis, bayam, kubis daun (kale) dan bunga kubis. Terdapat sedikit dalam tomato, keju, kuning telur dan hati. Namun sumber utama vitamin ini masih dari sintesis bakteria.Rumusan Vitamin Larut Lemak VitaminMetabolisme dan FungsiKekurangan atau KeterlebihanMemenuhi Keperluan TubuhVitamin A Retinol Retinal Asid Retinoik Provitamin A: karotenHempedu diperlukan untuk penyerapan Minyak mineral menghalang penyerapan Disimpan didalam hati Tulang dan struktur tulang Kulit yang sihat dan selaput mukosa Penglihatan dalam cahaya suramRabun malam Rendah keringtangan terhadap penyakit Teruk: kulit kering dan mengelupas; jangkitan mata; buta Dos berlebihan adalah toksik: perubahan berlaku pada kulit, rambut dan tulangRDA:Lelaki, 1000 RE (5000 IU); wanita, 800 RE (4000 IU) Hati, ginjal Kuning telur, mentega, margarin diperkuat Susu, krim, keju Sayuran berdaun hijau tua dan sayuran kuning tua Buah-buahan kuning tuaVitamin D Pelopor: Ergesterol dalam tumbuhan 7-dehidrokolesterol dalam kulitSebahagian disimpan di hati Hati mensintesis kalsidiol Ginjal menukarkan kalsidiol menjadi kalsitriol Berfungsi sebagai hormon dalam penyerapan kalsium dan fosforus; mobilisasi dan mineralisasi tulangRickets Tulang lembut Sendi membengkak Tengkorak membesar Dada cangga (deformed) Spinal bengkok Kaki pengkar (Bowed leg) Osteomalacia pada orang dewasa Osteodystrophy pada penyakit ginjal Keterlebihan yang sedikit pun menjadi toksikRDA: Bayi, kanak-kanak, dewasa, dan wanita mengandung: 10 m g (400 IU) Susu diperkuat Pekatan : kalsiferol viosterol Minyak hati ikan Pendedahan kepada sinar ultralembayung matahariVitamin E TokoferolMencegah pengoksidaan vitamin A didalam usus Melindungi selaput sel sari pengoksidaan Melindungi sel darah merah Disimpan dalam jumlah terhad didalam tubuh Pengambilan lemak politaktepu meningkatkan keperluannyaKekurangan jarang berlaku Hemolisis sel darah merah pada bayi kekurangan zat Ketoksikan rendahRDA: Lelaki, 10 mg a-TE; wanita 8 mg a -TE Minyak salad, lelemak, margarin Bijirin penuh, kekacang, kekeras, sayuran berdaun hijau tuaVitamin KMembentuk protrombin untuk pembekuan darah yang normal Disintesis

didalam ususPembekuan lambat Pendarahan, terutamanya pada bayi baru lahir, dan didalam saluran hempedu Jumlah yang banyak menjadi toksikRDA: Lelaki, 80 m g; wanita, 65 m g Sintesis oleh bakteria usus Sayuran berdaun hijau tuaVitamin Larut Air1. Vitamin C· · Pengecaman vitamin C ada kaitannya dengan kajian yang tak henti-henti terhadap penyakit pendarahan kuno seriawan atau skurvi (scurvy). Pemerhatian dahulu khususnya oleh pelayar dan pengembara British menunjukkan bahawa sejenis asid yang terdapat didalam jus limau boleh mencegah skurvi. Maka ia dinamakan asid askorbik mengambil sempena sifat-sifat "antiscorbutic atau "antiscurvy"nya.· · Vitamin C larut air dan tak larut lemak. Ia tak stabil dan mudah dioksidkan, termusnah oleh oksigen, alkali dan suhu tinggi.· · Fungsi Vitamin C:· · Bahan simen intersel: Kita memerlukan vitamin C untuk membina dan menyelenggara tisu tubuh pada umumnya, termasuklah matriks tulang, rawan, dentin, kolagen dan tisu pengikat (connective). Apabila vitamin C tiada, bahan asas yang penting tidak akan membentuk kolagen. Apabila vitamin C ada, pembinaan tisu rawan menyusul segera. Kolagen adalah protein yang wujud dalam banyak tisu tubuh seperti gentian putih pada tisu pengikat. Tisu saluran darah terutamanya akan lemah tanpa bahan simen vitamin C untuk membentuk dinding kapilari yang kukuh. Oleh yang demikian, kekurangan vitamin C dicirikan dengan kapilari yang rapuh, mudah pecah yang menyebabkan pendarahan tisu yang berselerak. Petanda kekurangan termasuklah mudah lebam (bruising), pendarahan sebesar hujung jarum pada kulit, pendarahan tulang dan sendi, tulang mudah rapuh, luka sukar sembuh dan pendarahan gigi sedikit-sedikit yang boleh menyebabkan gigi longgar (gingivitis).· · Metabolisme umum tubuh: Vitamin C bagitu banyak terdapat pada tisu yang metabolismenya aktif seperti kelenjar adrenal, otak, ginjal, hati, pankreas, timus dan limpa berbanding tisu yang kurang aktif. Juga vitamin C banyak terdapat dalam tisu kanak-kanak yang aktif membahagi berbanding tisu orang dewasa. Vitamin C juga membantu pembentukan hemoglobin dan perkembangan sel darah merah melalui dua cara: i) ia membantu penyerapan besi, dan ii) ia mempengaruhi pembuangan besi dari komplek angkutnya supaya ia tersedia untuk tisu mengeluarkan hemoglobin.· · Masalah klinikal: Msalah klinikal yang berkaitan termasuklah:Kesembuhan luka - peranan penting vitamin C yang menyimen bahan asas tisu sokongan menjadikannya agen penting untuk kesembuhan luka. Ini terbukti dengan kegunaannya dalam pembedahanDemam dan jangkitan - proses jangkitan menyusutkan simpanan tisu vitamin C. Maka simpanan tisu vitamin C yang mencukupi membantu mengekalkan kerintangan terhadap jangkitan.· · Keperluan Vitamin C: Sukar ditentukan kerana keperluan tisu sesaorang

berbeza. Piawaian RDA ialah 60 mg/hari.· · Sumber Makanan Vitamin C: Punca utama termasuklah buah sitrus dan tomato.. Sumber yang kurang dipedulikan tetapi sumber tambahan yang baik ialah kubis, keledek, kentang dan sayuran hijau dan kuning. Sumber lain dari makanan bermusim dan setempat seperti beri, tembikai, cili, jambu batu, nenas, kubis daun, brokoli dan asparagus.

2. Tiamin· · Tiamin adalah vitamin larut air dari kumpulan kompleks B, tetapi ia termusnah oleh alkali.· · Nama "tiamin" berasal dari struktur kimianya yang terdiri dari cincin tiazol (thi(o+vit)amin).· · · · Fungsi Tiamin:· · Peranan koenzim asas: Fungsi utama tiamin sebagai agen kawalan metabolisme adalah berkaitan dengan metabolisme tenaga. Ia bertugas sebagai satu koenzim dalan suatu tindakbalas penting yang menghasilkan tenaga dari glukosa atau yang menukarkan glukosa kepada lemak untuk simpanan tisu. Oleh yang demikian, menifestasi beriberi (kelesuan otot, gangguan gastrousus, dan neuritis) boleh dikaitkan dengan masalah yang berkaitan dengan fungsi asas tiaminÞ Masalah klinikal : Kekurangan tiamin yang memberi faktor koenzim penting didalam sel menyebabkan kesan klinikal yang luas:1. 1. Sistem gastrousus – Beberapa gejala seperti anoreksia (hilang selera makan), ketakhadaman, sembelit bersangatan, kelemahan (atony) gastrik, dan kekurangan sekresi asid hidroklorik adalah akibat dari kekurangan tiamin.2. 2. Sistem saraf – Sistem saraf pusat bergantung kepada glukosa untuk tenaga bagi menjalankan fungsinya. Tanpa tiamin yang mencukupi bagi membantu bekalan tenaga yang malar, aktiviti saraf akan terjejas, keberjagaan (alertness) dan rangsangan refleks mengurang, dan mengakibatkan keadaan tidak peduli (apathy) dan kelesuan (fatique). Sekiranya kekurangan berterusan, lipogenesis akan terencat menyebabkan kerosakan atau kemerosotan salut mielin. Ini akan meningkatkan lagi gangguan saraf, kesakitan, dan rasa mencucuk-cucuk dan kekebasan (deadening). Kalau dibiarkan tanpa rawatan boleh menyebabkan lumpuh3. 3. Sistem kardiovaskular: Dengan bepanjangannya kekurangan tiamin, otot jantung menjadi lemah dan lemah jantung (cardiac failure) terjadi· · Keperluan tiamin: Keperluan tiamin dalam pemakanan manusia selalu dinyatakan sebagai keperluan karbohidrat dan tenaga metabolisme, seperti sebutan dalam pengambilan kalori. Keperluan harian orang dewasa tiamin berkisar dari 0.23 ke 0.5 mg/1000 kcal. Piawan RDA ialah 0.5 mg/1000 kcal. Keperluan khas dikehendakki bagi kes alkoholism, demam dan jangkitan, dan semasa mengandung, menyusukan dan pembesaran bayi· · Sumber Makanan Tiamin: Walaupun tersebar luas dalam tisu haiwan dan tumbuhan, akan tetapi kandungannya selalu sedikit. Pada umumnya sumber

tiamin yang baik termasuklah daging khinzir tak berlemak, daging lembu, hati, bijian penuh atau diperkaya (tepung, roti, bijirin) dan kekacang. Telur, ikan dan beberapa sayuran merupakan sumber sederhana

3. Ribolflavin:· · Mula ditemukan pada awal 1897 oleh seorang ahli kimia di London sebagai pigmen larut air dalam wei susu yang mempunyai pendarflor berwarna hijau kekuningan. Dinamakan flavin dari perkataan Latin untuk kuning, kemudian ditukar kepada ribolflavin kerana didapati mengandungi gula ribos.· · Ribolflavin agak stabil terhadap haba, tetapi mudah termusnah oleh cahaya dan sinaran. Stabil dalam media asid tanpa dioksidkan tetapi peka terhadap alkali kuat· · Fungsi Ribolflavin:· · Peranan koenzim asas - Enzim sel dimana ribolflavin merupakan bahagian penting dinamakan flavoprotein. Ia berfungsi pada titik penting dalam proses metabolisme tenaga sel dan dalam penyahaminan (deamination), iaitu tindakbalas penting yang menyingkirkan kumpulan amino yang mengandungi nitrogen daripada asid amino tertentu. Ribolflavin bertindak sebagai agen pada kedua-dua pengeluaran tenaga dan pembinaan tisu· · Masalah klinikal: Masalah klinikal termasuklah:· · Ariboflavinosis - Kekurangan rivolflavin mengakibatkan suatu kombinasi gejala yang berpusat kepada inflamasi dan kerosakan tisu dan kesembuhan luka yang lambat. Bibir menjadi bengkak, mudah pecah, dan rekahan dihujung mulut terbentuk - keadaan yang digelar cheilosis. Rekahan dan iritasi juga berlaku pada tepi hidung. Lidah menjadi bengkak dan merah - keadaan yang dipanggil glositis. Salur darah tambahan terbentuk dalam kornea (corneal vascularization) - mata menjadi pedih, gatal dan berair. Keadaan kulit berminyak dan bersisik (seborrheic dermatitis) terutama pada lipatan kulit.· · Kekurangan pada bayi baru lahir:- kerana sensitif terhadap cahaya, maka bayi baru lahir dengan hiperbilirubinemia yang dirawat dengan fototerapi menunjukkan tanda-tanda kekurangan ribolflavin· · Keperluan Ribolflavin: Keperluan tubuh dikaitkan dengan jumlah keperluan tenaga total, aras senaman, saiz tubuh, kadar metabolisme dan kadar tumbesaran. Piawaian umum RDA ialah 0.6 mg/1000 kcal untuk semua umur· · Sumber Makanan Rivolflavin: Sumber ribolflavin yang paling penting ialah susu. Salah satu pigmen dalam susu, iaitu laktoflavin, adalah ribolflavin berbentuk susu. Setiap quart susu mengandungi 2 mg rivolflavin. Sumber lain yang baik termasuklah organ daging seperti hati, ginjal dan jantung, atau bijiran diperkaya, dan sayuran. Disebabkan larut air dan termusnah oleh cahaya, banyak vitamin ini hilang semasa memasak yang terbuka dan banyak air.

4. Niasin:· · Niasin dikaitkan dengan penyakit lama pellagra. Ia dicirikan oleh

dermatitis tipikal dan selalunya mempunyai kesan maut pada sistem saraf· · · · Dua bentuk niasin wujud. Niasin (asid nikotinik) mudah ditukarkan kepada bentuk amidnya, nikotinamid, iaitu larut air, stabil terhadap asid dan haba· · Fungsi Niasin:· · Peranan koenzim asas: Niasin adalah rakan kepada ribolflavin dalam sistem koenzim sel yang menukarkan protein kepada glukosa dan mengoksidkan glukosa untuk melepaskan tenaga terkawal· · Terapi dadah: Dos asid nikotinik dan bukannya nikotinamid, yang tinggi, akan menyebabkan kulit merah (flushed), kesusahan gastrousus dan gatal. Dos seumpama ini berjaya merendahkan aras kolesterol serum tetapi mekanismanya tidak jelas· · Masalah klinikal: Kekurangan niasin pada umumnya dimanifestasikan sebagai keletihan, kelelahan (lassitude), anoreksia, ketakhadaman dan berbagai kepecahan kulit. Gejala yang lebih spesifik melibatkan kulit dan sistem saraf. Kawasan kulit yang terdedah kepada cahaya mataharilah yang paling terjejas dan membentuk dermatitis yang gelap dan bersisik. Sekiranya kekurangan berterusan, sistem saraf pusat akan terlibat, dan kekeliruan, tidak peduli (apathy), disorientasi dan neuritis terbentuk.· · Keperluan Niasin: Keperluan bergantung kepada umur, peringkat tumbesaran, mengandung dan penyusuan, sakit, trauma tisu, saiz badan dan senaman. Piawaian RDA ialah 6.6 mg/1000 kcal.· · Sumber Makanan Niasin: Sumber utama ialah daging. Sumber lain yang baik termasuklah kacang tanah dan pis.

5. Piridoksin (B6)· · Kajian terhadap vitamin B menyarankan kumpulan vitamin ini mengandungi faktor yang boleh mengubati dermatitis pada tikus. Dinamakan piridoksin kerana struktur kimianya adalah cecincin piridin· · · · Vitamin B6 adalah istilah generik untuk kumpulan vitamin yang serupa fungsinya. Tiga bentuk terdapat secara asli, iaitu piridoksin, piridoksal dan piridoksamin.· · Piridoksin adalah larut air, stabil haba tetapi peka terhadap cahaya dan alkali· · Fungsi Piridoksin:· · Koenzin didalam metabolisme protein: Dalam bentuk fosfatnya yang aktif (B6-PO4), piridoksin adalah koenzim dalam banyak tindakbalas berkaitan dengan penggunaan asid amino didalam tubuh:1. 1. Neurotransmiter - Membantu menghasilkan asid g -aminobutirik dan serotonin iaitu bahan penting dalam aktiviti otak2. 2. Asid amino baru dan tenaga - Memindahkan nitrogen dari asid amino untuk membentuk yang baru dan membebaskan residu karbon untuk tenaga3. 3. Pemindahan sulfur - Memindahkan sulfur dari asid amino mengandungi sulfur (metionin) untuk membentuk asid amino pembawa sulfur lain4. 4. Niasin - Mengawal pembentukan niasin dari triptofan

5. 5. Hemoglobin - Memasukkan asid amino kedalam hem, iaitu tengah bukan protein penting pada hemoglobin· · Koenzim didalam metabolisme karbohidrat dan lemak: Koenzim yang aktif fosfat ini membekalkan metabolit untuk bahan bakar pengeluar tenaga. Ia juga menukarkan asid lemak perlu, asid linoleik, kepada asid lemak lain iaitu asid arakidonik· · Masalah klinikal: Diantara masalah klinikal yang berkaitan dengan piridoksin termasuklah yang berkaitan dengan anemia, masalah sistem saraf pusat. Disamping itu ia juga ditambah pada wanita yang mengambil pil pencegah kehamilan esterogen-progesteron untuk mengatasi metabolisme triptofan yang tak normal. Juga diberikan kepada pesakit tuberkulosis yang menjalani kimoterapi.· · Keperluan Piridoksin: Kekurangan jarang berlaku kerana jumlah yang terdapat didalam makanan adalah banyak. Disebabkan hubungannya dengan metabolisme asid amino, maka keperluannya berbeza mengikut pengambilan protein. Keperluan minimum orang dewasa ialah 1 mg/hari. Piawaian RDA ialah 2 mg/hari. Kesan toksik berlaku sekiranya pengambilan melebihi 1 g/minggu. Gejala utama ialah kerosakan saraf yang teruk.· · Sumber Makanan Piridoksin: Piridoksin tersebar luas didalam makanan tetapi sedikit sahaja. Sumber yang baik termasuklah bijirin, biji, hati dan ginjal dan lain-lain daging. Terdapat sedikit didalam susu, telur dan sayuran.

5. Asid Pantotenik· · Asid pantotenik terdapat dalam semua bentuk hidupan, justeru itulah ia dinamakan sedemikian (Greek: pantothen = "dari semua sudut")· · Ia bergabung dengan fosforus untuk membentuk koenzim A yang aktif.· · Fungsi Asid Pantotenik :· · Peranan koenzim asas: Dalam memainkan peranannya sebagai juzuk penting agen pengaktifan tubuh, iaitu koenzim A, asid pantotenik adalah penting kepada semua tindakbalas metabolisme diseluruh tubuh· · Keperluan Asid Pantotenik: Kekurangan jarang diketahui. RDA menganggarkan julat yang selamat untuk orang dewasa ialah 4 ke 6 mg· · Sumber Makanan Asid Pantotenik: Sumbernya tersebar luas. Sumber yang kaya termasuklah tisu yang aktif metabolismenya seperti hati dan ginjal. Kuning telur dan susujuga menyumbang. Suber tambahan sederha termasuklah daging, keju, kekacang dan sayuran.

6. Biotin· · Sedikit sahaja biotin didalam tubuh boleh melaksanakan berbagai tugas metabolisme.· · · · Fungsi Biotin: Biotin betugas sebagai rakan kepada asetal-KoA dalam tindakbalas yang memindahkan karbon diosid dari satu sebatian dan mengikatkannya ke sebatian lain. Misalnya didalam peringkat awal sintesis asid lemak, tindakbalas pertukaran dalam sintesis beberapa asid amino, dan pengikatan karbon dioksid dalam pembentukan purin

· · Keperluan Biotin: Kerana keperluanya sedikit sahaja, maka tahap keperluan manusia untuknya belum diwujudkan. RDA menganggarkan orang dewasa memerlukan 100 ke 200 m g setiap hari. Kebanyakan keperluan tubuh dibekalkan dari sintesis bakteria dalam usus· · Sumber Makanan Biotin: Biotin tersebar luas didalam makanan asli. Sumber biotin yang baik termasuklah kuning telur, hati, ginjal dan lain-lain tisu haiwan, serta juga tomato dan yis.

7. Asid Folik· · Penemuan asid folik ada kaitannya dengan kajian tentang anemia. Vitamin ini dinamakan asid folik dari perkataan Latin folium yang bermaksud daun kerana sumber utamanya diekstrak dari daun hijau tua seperti bayam.· · Fungsi Asid Folik:· · Peranan koenzim asas: Koenzim asid folik adalah suatu agen penting dalam menjalankan tugas penting melekatkan karbon tunggal kepada sebatian. Contohnya:1. 1. Purin - Sebatian mengandungi nitrogen yang penting untuk semua hidupan, dalam pembahagian sel dan pemindahan baka2. 2. Timin - Sebatian penting yang membentuk DNA3. 3. Hemoglobin - Hem adalah bahagian bukan protein yang mengandungi besi pada hemoglobin· · Masalah klinikal: Masalah tertentu yang ada kaitan dengan asid folik termasuklah:1. 1. Anemia - Anemia megaloblastik (dicirikan oleh pembentukan sel darah merah tak matang yang besar) berlaku akibat makanan kekurangan asid folik. Oleh kerana pertumbuhan tisu memerlukan tambahan asid folik, anemia ini merbahaya kepada wanita mengandung, bayi yang sedang membesar dan kanak-kanak2. 2. Sprue - Asid folik berkesan merawat sprue, iaitu sejenis penyakit gastrousus yang dicirikan dengan lesi usus, kecacatan penyalahserapan (malabsorption), cirit-birit, anemia makrositik dan kekurangan zat makanan umum.3. 3. Terapi kimia - Dadah metotrekat (ametopterin) yang sekarang digunakan untuk rawatan kanser, bertindak sebagai antagonis asid folik untuk mengurangkan pertumbuhan tumor4. 4. Pertumbuhan dan stres - Keperluan asid folik perlu ditambah semasa peringkat pertumbuhan, terutamanya semasa perkembangan janin yang cepat· · Keperluan Asid Folik: Piawaian RDA ialah 400 mg sehari. Bekalan sebanyak 400 m g/hari disarankan semasa mengandung· · Sumber Makanan Asid Folik: Sayuran berdaun hijau, hati, ginjal dan asparagus adalah kaya dengan asid folik.

8. Kobalamin (B12)· · Penemuan vitamin B12 berkaitan dengan kajian untuk mencari agen spesifik bagi mengawal anemia pernisius.

· · Vitamin ini dinamakan kobalamin kerana strukturnya unik dengan satu atom kobal (Co) ditengah-tengahnya.· · Ia terdapat dalam bentuk komplek protein, jadi sumber utamanya adalah dari haiwan. Sedikit di sintesis didalam usus manusia.· · Fungsi Kobalamin:· · Peranan koenzim asas: Sebagai sejenis faktor koenzim yang penting, maka vitamin B12 berhubung rapat dengan metabolisme asid amino dan pembentukan bahagian hem pada hemoglobin. Keperluannya meningkat apabila pengambilan protein meningkat.· · Masalah klinikal: Keperluan khas vitamin B12 timbul dalam beberapa masalah berkaitan darah:1. 1. Anemia pernisius - Ketiadaan faktor intrinsik - iaitu sejenis sebatian yang dikeluarkan oleh gastrik yang diperlukan untuk penyerapan B12, anemia pernisius terbentuk.Ini disebabkan vitamin B12 tidak kedapatan untuk menjalankan peranannya dalam pembentukan hem, lantaran hemoglobin yang mencukupi tidak dapat disintesis2. 2. Anemia megaloblastik - Disebabkan kobalamin mempunyai perhubungan metabolisme bersama rapat dengan asid folik, maka anemia megaloblastik terjadi sekiranya vitamin ini kurang. Kobalamin secara tak langsung terlibat dalam pembentukan darah dengan membekalkan bentuk foliat terturun teraktif3. 3. Sprue- Seperti halnya asid folik, vitamin B12 berkesan untuk merawat sindrom usus, sprue. Tetapi ia lebih berkesan sekira digunakanbersama0sama asid folik.· · Keperluan Kobalamin: Keperluan yang dikehendakki untuk metabolisme normal manusia adalah kecil sekali. RDA menyarankan pengambilan harian orang dewasa sebanyak 3 m gSumber Makanan Kobalamin: Vitamin ini dibekalkan dari makanan sumber haiwan. Sumber yang kaya ialah hati dan ginjal, daging tanpa lemak, susu, telur dan keju.Rumusan Vitamin Larut Air VitaminMetabolisme dan FungsiKekuranganMemenuhi Keperluan TubuhAsid Askorbik Vitamin CMembentuk kolagen Gigi teguh didalam gusi Sintesis hormon Rintangan terhadap penyakit Memperbaikki penyerapan zat besiLuka lambat sembuh Pembentukan tulang dan gigi kurang baik Scurvy: Lebam dan pendarahan Gusi berdarah Gigi longgarRDA: Dewasa, 60 mg Buah sitrus Strawberi, semangka Tomato, brokoli Sayuran hijau mentahTiamin Vitamin B1Koenzim bagi pemecahan glukosa untuk tenaga Saraf yang sihat Penghadaman baik Selera normal Pemikiran warasLetih Kurang selera Sembelit Tekanan mental Neuritis pada kaki Beriberi:

Polineuritis Edema Lemah jantungRDA: 0.5 mg/1000 Kcal Daging khinzir, hati, lain-lain daging, ayam-itik Kacang dan pis kering, kacang tanah, mentega Roti diperkaya dan bijirin-penuh Susu, telurRibolflavinVitamin B2Koenzim untuk metabolisme protein dan glukosa Sintesis asid lemak Kulit yang sihat Penglihatan yang normal dalam cahaya terangCheilosis: Bibir pecah Kulit bersisik Mata pedih, gatal dan sensitifRDA: 0.6 mg/1000 kcal Susu, keju Daging, ayam-itik, ikan Sayuran berdaun hijau tua Roti diperkaya dan bijirin-penuhNiasin Asid Nikotinik NiasinamidKoenzim untuk metabolisme tenaga Penghadaman normal Sistem saraf yang sihat Kulit sihat Pelopornya triptofan: 60 mg = 1 mg niasinPellagra: Dermatitis Sakit mulut Diarrhea Tekanan mental Disorientasi (keliru) Racauan (delirium)RDA: 6.6 mg NE/1000 kcal Daging, yam-itik, ikan Sayuran berdaun hijau tua Roti diperkaya dan bijirin-penuh Triftofan didalam protein lengkapVitamin B6PiridoksinPiridoksalPiridoksaminKoenzim untuk metabolisme protein Penukaran triptofan kepada niasin Pembentukan hemGangguan gastrousus Gaya jalan (gait) longlai Kerengsaan (irritability) Debaran (nervousness) Geleparan (convulsion)RDA: Wanita, 1.6 mg; lelaki, 2.0 mgDaging, bijirin penuh, sayuran berdaun hijau tua, kentangVitamin B12 KobalaminPembentukan sel darah merah matang Sintesis DNA, RNA Memerlukan faktor intrinsik dari perut untuk penyerapanPernicious anemia: kekurangan faktor intrinsik, atau selepas gastrektomi (pembuangan perut) Macrocytic anemia: pemerosotan neurologiRDA: Dewasa, 2.0 mg Makanan dari haiwan sahaja: susu, telur, daging, ayam-itik, ikanFolat Folasin Asid FolikKematangan sel darah merah Sintesis DNA, RNA Bukan gantian untuk vitamin B12Macrocytic anemia semasa mengandung, sprueRDA: Dewasa,180 - 200 mg Sayuran berdaun hijau tua, daging, ikan, ayam-itik, telur, bijirin penuhBiotin

Komponen koenzim didalam metabolisme tenaga Sebahagiannya disintesis didalam usus Avidin, iaitu protein didalam putih telur mentah, mengganggu penyerapannyaCuma berlaku apabila terlalu banyak putih telur mentah dimakan Dermatitis, gugur rambutRDA: Lelaki, 30 - 100 m g Daging organ, kuning telur, kekacang, kekerasAsid pantotenikKomponen koenzim A Sintesis sterol, asid lemak, hemJarang berlaku Neuritis pada tangan, kaki; rasa terbakar (burning) di kakiRDA: Dewasa, 4 - 7 mg Daging, ayam-itik, ikan, kekacang, bijirin penuh Sedikit terdapat didalam susu, buah-buahan dan sayuran

5. MINERAL· · Mineral ialah unsur tak organik yang tersebar luas di alam. Mereka menjalankan peranan penting yang berbagai seperti berbagainya mineral itu sendiri· · Fungsi metabolisme yang dijalankan termasuklah pembinaan (building), pengaktifan (activation), pengaturan (regulating), penghantaran(transmitting), dan pengawalan (controlling).Pengkelasan· · Mengikut jumlah yang diperlukan, mineral boleh dibahagikan kepada dua kelas:· · Mineral Utama (major mineral): Tujuh mineral yang terdapat didalam tubuh dalam jumlah yang besar dinamakan mineral utama. Ini termasuklah kalsium, magnesium, sodium, potasium, fosforus, sulfur, dan klorin· · Unsur Surih (trace elements): Mineral yang selebihnya yang terdapat didalam jumlah yang kecil dinamakan unsur surih.· · Senarai kumpulan mineral ini ditunjukkan didalam Jadual 3.Jadual 3. Mineral utama dan unsur surih didalam makanan manusia

Mineral UtamaUnsur Surih(pengambilan diperlukan lebih 100 mg/hari)Perlu (pengambilan diperlukan kurang 100 mg/hari)Keperluan Tak JelasKalsium (Ca) Fosforus (P) Magnesium (Mg) Sodium (Na) Potasium (K) Klorin (Cl) Sulfur (S)Besi (Fe) Iodin (I) Zink (Zn) Kuprum (Cu) Mangan (Mn) Kromium (Cr) Kobal (Co) Selenium (Se) Molibdenum (Mo) Fluorin (Fl)Silikon (Si) Vanadium (V) Nikel (Ni) Timah (Sn) Kadmium (Cd) Arsenik (As) Aluminium (Al) Boron (B)

Mineral Utama1. Kalsium· · Diantara semua mineral yang terdapat didalam tubuh, kalsium adalah yang paling banyak

· · Fungsi Fisiologi Kalsium· · Pembentukan tulang: Fungsi fisiologi 99% dari kalsium yang terdapat didalam tubuh ialah untuk membina dan menyelenggara tisu skeletal. Ini dilakukan oleh sel khusus yang berada dalam keadaan kesaimbangan malar diantara pemendakan dan pengeluaran kalsium tulang· · Pembentukan gigi: Organ pembentuk gigi yang khusus didalam gusi memendakkan kalsium untuk membentuk gigi. Pertukaran mineral berterusan seperti halnya dalam tulang. Pertukaran tisu gigi berlaku terutamanya di dentin dan cementum. Sedikit sekali pemendakan berlaku di enamel selepas gigi terbentuk· · Fungsi metabolisme umum: Baki 1% kalsium tubuh melaksanakan beberapa fungsi fisiologi tang penting:1. 1. Pembekuan darah - Dalam pembekuan darah, ion kalsium diperlukan untuk memaut silang (crosslink) fibrin yang memberi kestabilan bebenang fibrin2. 1. Penghantaran saraf (nerve transmission) - Kalsium diperlukan untuk penghantaran impuls saraf. Suatu arus ion kalsium merangsang pengaliran isyarat dari satu sel saraf kepada yang lain dan ke otot sasaran yang menunggu3. 2. Pengecutan dan pengenduran otot- Kalsium serum yang terion menolong memulakan pengecutan otot dan mengawal pengenduran berikutnya. Tindakan mengkatalis ion kalsium keatas filamen protein otot membolehkan pngecutan gelunsur diantara mereka berlaku dan ini sangat penting pada kitaran pengecutan-pengenduran otot jantung4. 3. Ketelapan selaput sel - Kalsium terion mengawal laluan bendalir melalui dinding sel dengan mempengaruhi ketelapan dinding sel. Ia mempengaruhi keutuhan bahan simen intersel5. 4. Pengaktifan enzim - Ion kalsium merupakan pengaktif penting enzim tertentu, terutama yang membebaskan tenaga untuk pengecutan otot· · Masalah klinikal: Beberapa masalah klinikal boleh terjadi akibat ketakseimbangan yang mengganggu fungsi fisiologi dan metabolisme kalsium:· · Tetani (tetany): Kekurangan kalsium serum terion menyebabkan tetani, iaitu keadaan pengecutan otot yang spastik sekejap-sekejap (intermittent spastic contraction) serta kesakitan otot· · Riskets: Kekurangan hormon vitamin D menyebabkan rickets. Sekiranya penyerapan kalsium dan fosforus tidak mencukupi, maka pembentukan tulang tidak sempurna· · Osteoporosis: Bentuk osteoporosis biasa, yang dicirikan oleh kehilangan mineral tulang, berlaku kebanyakannya pada wanita berumur terutama yang selepas putus haid (postmenopause). Sebabnya kurang jelas· · Resorptive hypercalciuria dan renal calculi: Apabila kesaimbangan pemendakan - mobilisasi kalsium yang dikawal secukupnya oleh hormon terganggu, maka resorpsi kalsium dari tulang berlaku yang mengakibatkan a pengkumuhan kalsium dalam urin yang tinggi. Keadaan ini meningkatkan pembentukan batu karang (renal stone).

· · Keperluan kalsium: Untuk memenuhi fungsi tubuh yang berbagai, maka piawaian RDA untuk orang dewasa ialah 800 mg setiap hari, dengan peningkatan hingga 1200 mg bagi wanita semasa mengandung dan menyusukan. Saranan untuk bayi kurang dari 1 tahun ialah 360 - 540 mg dan kanak-kanak 800 - 1200 mg.· · Sumber Makanan Kalsium: Produk tenusu membekalkan kalsium diet. Misalnya 1 quart susu dan/atau kira-kira 4 oz. keju mengandungi kira-kira 1 g kalsium. Sumber lain bukan tenusu termasuklah telur, sayuran berdaun hijau, brokoli, kekacang, kekeras dan bijirin penuh.

2. Fosforus· · Fosforus menjuzuki kira-kira 1% berat badan. Ia berhubung rapat dengan kalsium dalam pemakanan manusia dan digelarkan "kembar metabolisme". Namun ia mempunyai ciri unik dan dan fungsi tersendiri· · Fungsi Fisiologi Fosforus :· · Pembentukan tulang dan gigi: 80 - 90% fosforus tubuh membantu membuat tulang dan gigi. Sebagai satu komponen dalam kalsium fosfat, ianya senentiasa dimendak dan diserap semula semasa proses pembentukan tulang· · Aktiviti metabolisme biasa: Walaupun jumlah yang tertinggal kecil sahaja, fosforus terlibat dekat sekali dalam metabolisme keseluruhan manusia disemua sel hidup. Ia mempunyai beberapa peranan penting:1. 1. Penyerapan glukosa dan gliserol - Fosforus bergabung dengan glukosa dan gliserol untuk membantu penyerapan pada usus. Ia juga menggalakkan penyerapan semula glukosa pada tiub renal bagi mengembalikan gula ini kedalam darah2. 2. Pengangkutan asid lemak - Fosfolipid menyediakan satu bentuk pengangkutan lemak3. 3. Metabolisme tenaga - Sebatian yang mengandungi fosforus misalnya adenosin trifosfat (ATP) adalah bahan sel yang penting dalam metabolisme tenaga4. 4. Sistem penimbal (buffer) - Sistem penimbal fosfat yang terdiri dari asid fosforik dan fosfat membantu kesaimbangan asid-bes didalam darah· · Perubahan fisiologi: Keadaan yang melibatkan perubahan fisiologi dan klinikal pada aras fosforus serum termasuklah:1. 1. Pemulihan dari diabetic acidosis - Penyerapan dan metabolisme karbohidrat menggunakan banyak fosforus, memendakkannya dengan glikogen, dan dengan ini menyebabkan hipofosfatemia sementara2. 2. Tumbesaran - Kanak-kanak yang membesar selalunya tinggi aras fosfat serumnya sebagai akibat dari aras hormon tumbesaran yang tinggi3. 3. Hipofosfatemia - Aras fosfat yang rendah berlaku dalam penyakit usus seperti sprue dan celiac yang menghalang penyerapan fosforus; dalam penyakit tulang seperti rickets atau osteomalacia yang mengganggu nisbah kalsium/fosforus dalam serum. Tanda-tanda hipofosfatemia termasuklah keletihan otot kerana sel otot kekurangan yang penting untuk metabolisme tenaga.

4. 4. Hiperfosfatemia- Kedua-dua ketakcekapan renal atau hipoparatiroidisma menyebabkan pengumpulan podfat serum berlebihan. Akibatnya kalsium dalam nisbah kalsium/fosfat rendah lalu menyebabkan tetani.· · Keperluan Fosforus : Semasa tumbesaran, mengandung dan menyusukan, nisbah fosforus/kalsium yang ideal ialah 1:1. Piawan fosforus RDA adalah serupa dengan kalsium bagi semua umur (800 - 1200 mg)· · Sumber Makanan Fosforus: Susu dan produk susu adalah sumber fosforus yang penting seperti mana kalsium. Tetapi disebabkan fosforus memainkan peranan yang besar dalam metabolisme sel, maka ia terdapat juga didalam daging.

3. Sodium· · Sodium adalah salah satu daripada mineral yang banyak terdapat didalam tubuh· · Kira-kira 120 mg (4 oz) pada tubuh sesaorang dewasa, dengan 1/3 terdapat didalam rangka (skeleton) sebagai bahan terikat bukan organan· · Fungsi Fisiologi Sodium:· · Kesaimbangan air : Sodium terion adalah merupakan penjaga utama jasad air diluar sel. Variasinya didalam kepekatan bendalir tubuh kebanyakannya menentukan taburan air oleh osmosis dari satu kawan tubuh ke kawasan yang lain· · Kesaimbangan asid-bes : Bersama-sama dengan ion klorid dan bikarbonat, sodium terion menolong mengatur kesaimbangan asid-bes· · Ketelapan sel : Pengepaman sodium pada selaput sel membantu pertukaran sodium dan potasium serta lain-lain bahan sel. Bahan utama yang dibawa kedalam sel melalui mekanisma pengangkutan aktif ini ialah glukosa· · Tindakan otot: Ion sodium memainkan bahagian yang besar dalam penghantaran impuls elektrokimia di sepanjang selaput saraf dan otot dan ini membantu menjaga tindakan otot yang normal. Ion potasium dan sodium menyaimbangkan gerakbalas saraf dengan rangsangan, perjalanan impuls saraf ke otot, dan pengecutan gentian otot yang terhasil.· · Keperluan Sodium : Disebabkan tubuh boleh berfungsi dengan julat sodium diet yang luas melalui mekanisma yang dirancang untuk menyimpan atau mengkumuhkan mineral itu, maka tiada keperluan spesifik diberikan. Piawaian RDA menganggarkan pengambilan harian yang mencukupi bagi orang dewasa sebanyak 1100 hingga 3300 mg.· · Sumber Makanan Sodium : Sumber diet utama sodium ialah garam biasa yang digunakan yang digunakan dalam masakan dan bahan perasa (seasoning). Tambahan pengambilan juga datangnya dari memakan makanan yang diproses menggunakan garam. Sumber makanan asli termasuklah susu, daging, telur dan sayuran tertentu seperti lobak merah, bit, daun hijau dan seleri.

4. Potasium

· · Potasium dua kali ganda lebih banyak dari sodium didalam tubuh.· · Tubuh sesaorang dewasa mengandungi kira-kira 270 mg (9 oz., 4000 mEq).· · Kebanyakannya ditemui didalam sel kerana potasium adalah penjaga utama jasad air didalam sel· · Fungsi Fisiologi Potasium :· · Kesaimbangan air dan asid-bes : Sebagai penjaga utama air sel, potasium menyaimbang dengan sodium diluar sel untuk menjaga tekanan osmosis dan kesaimbangan air yang normal untuk melindungi bendalir sel. Potasium juga berkerja bersama-sama sodium dan hidrogen untuk menjaga kesaimbangan asid-bes· · Aktiviti otot : Potasium memainkan peranan yang penting dalam aktiviti otot skeletal dan jantung. Bersama-sama dengan sodium dan kalsium, potasium mengatur rangsangan otot saraf (neuromascular), penghantaran impuls elektrokimia, dan pengecutan gentian otot. Kesan ini sangat jelas berlaku pada tindakan otot jantung.· · Metabolisme karbohidrat : Apabila glukosa darah ditukarkan kepada glikogen untuk simpanan, 0.36 mmol potasium disimpan bagi setiap 1 g glikogen. Apabila pesakit asidosis diabetik (diabetic acidosis) diberikan rawatan dengan insulin dan glukosa, Pengeluaran glikogen yang cepat menarik potasium dari dalam serum. Hipokalemia yang serius boleh berlaku kecualilah diberikan penggantian potasium yang secukupnya bersama-sama rawatan.· · Sintesis protein : Potasium diperlukan untuk penyimpanan nitrogen didalam otot dan protein sel umum. Apabila tisu dihuraikan, potasium turut hilang bersama-sama nitrogen. Maka terafi penggantian asid amino selalunya memasukkan potasium untuk menjamin pengekalan nitrogen.· · Keperluan Potasium : Tiada keperluan diet yang spesifik diberikan untuk potasium. Piawan RDA menganggarkan pengambilan harian yang selamat untuk orang dewasa sebanyak 1875 hingga 5625 mg. Diet biasa mengandungi 2000 hingga 4000 mg sehari, dan ini lebih dari mencukupi.· · Punca Makanan Potasium : Potasium tersebar luas didalam makanan asli. Kekacang, bijirin penuh, buah-buahan seperti oren dan pisang, sayuran berdaun, brokoli, kentang dan daging membekalkan jumlah yang banyak.

5. Magnesium· · Magnesium mempunyai fungsi metabolisme yang luas dan terdapat didalam semua tisu tubuh· · Sesaorang dewasa mengandungi kira-kira 25 g magnesium atau kurang sedikit satu auns. Kira-kira 70% bergabung dengan kalsium dan fosforus didalam tulang. Manakala 30% selebihnya tersebar didalam beberapa tisu dan bendalir tubuh.· · Magnesium bertindak sebagai pengaktif enzim untuk penghasilan tenaga dan pembinaan protein tisu. Ia juga membantu dalam tindakan otot· · Piawan RDA ialah 350 mg bagi lelaki dan 300 mg untuk wanita· · Magnesium tersebar luas dialam. Sumber utama ialah kekacang, kekeras,

kacang soya, koko, makanan laut, bijirin penuh, kekacang kering dan pis.

6. Klorin (Klorid)· · Klorin menjuzuki kira-kira 3% jumlah kandungan mineral tubuh, terutamanya sebagai sebahagian dari bendalir luar sel dimana ia menolong mengawal kesaimbangan air dan asid-bes· · Bendalir spinal mengandungi kepekatan klorid tertinggi· · Jumlaj klorin terion yang agak besar terdapat didalam rembesan (secretion) gastrousus terutama sebagai komponen HCl gastrik.· · Keperluan untuk dewasa 1700-5100 mg, bayi 275-1200 mg, kanak-kanak 500-4200 mg· · Sumber adalah dari garam

7. Sulfur· · Sulfur terdapat didalam semua sel tubuh, biasanya sebagai juzuk protein sel.· · Sulfur sebagai unsur terdapat didalam sebatian dengan sodium, potasium dan magnesium· · Bentuk organik kebanyakannya dengan sebatian protein:Asid amino mengandungi sulfur seperti metionin dan sistinglikoprotein didalam rawan, tendon dan matriks tulangproduk penyahtoksikan yang terbentuk sebahagian oleh aktiviti bakteria dalam ususlain-lain sebatian organik seperti heparin, insulin, koenzim A, asid lipoik, dan vitamin B tiamin dan biotinkeratin didalam rambut dan kulit· · Diet yang cukup proteinnya juga cukup sulfur· · Sumber makanan ialah daging, telur, susu, keju, kekacang dan kekeras

Unsur Surih1. Besi· · Tubuh manusia mengandungi cuma kira-kira 45 mg besi/berat badan· · Besi ini tersebar didalam tubuh kita dalam empat bentuk yang menunjukkan fungsi metabolisme asasnya:1. 1. Besi pengankutan : Sedikit besi iaitu 0.05 - 0.18 mg/dl terdapat didalam plasma terikat kepada protein pembawanya, transferrin2. 1. Hemoglobin : Kebanyakan besi tubuh, kira-kira 70%, adalah dalam sel darah merah sebagai bahagian penting hem didalam hemoglobin. Yang 5% lagi merupakan sebahagian dari hemoglobin otot - mioglobin3. 2. Besi simpanan : Kira-kira 20% besi tubuh disimpan sebatian protein-besi ferritin, terutamanya didalam hati, limpa (spleen) dan somsom tulang4. 3. Besi tisu sel : Baki 5% besi tubuh disebarkan didalam semua sel sebagai komponen utama sistem enzim oksidatif untuk mengeluarkan tenaga· · Fungsi fisiologi besi:· · Pengangkutan oksigen : Besi adalah tengah-tengah molekul hem, iaitu bahagian bukan protein hemoglobin asasi hemoglobin didalam sel darah

merah. Oleh yang demian, besi berfungsi sebagai pengangkut oksigen yang penting kepada sel untuk pernafasan dan metabolisme· · Pengoksidaan sel : Meskipun besi terdapat sedikit sahaja didalam sel, ia juga berfungsi sebagai komponen penting dalam sistem enzim pada pengoksidaan glukosa untuk mengeluarkan tenaga.· · Keperluan klinikal:· · Besi menyumbang kepada tumbesaran yang cepat dan pencegahan terhadap anemia.· · Terdapat empat jenis anemia akibat kekurangan besi:1. 1. Nutritional anemia atau kekurangan bekalan besi diet2. 2. Hemorrhagic anemia atau kehilangan besi darah yang berlebihan3. 3. Postgastrectomy anemia atau kekurangan asid hidroklorik usus yang diperlukan untuk membebaskan besi untuk penyerapan4. 4. Malabsorption anemia atau kehadiran agen pengikat besi yang mencegah penyerapannya atau lesi mukosa yang menjejas permukaan menyerap.· · Keperluan besi : Piawaian RDA ialah 10 mg/hari untuk lelaki dan 18 mg/hari bagi wanita. Semasa mengandung bekalan tambahan 30 - 60 mg siperlukan.· · Sumber makanan besi : Sumber terbaik ialah organ organ terutamanya hati. Lain-lain sumber makanan termasuklah daging, makanan laut, kuning telur, bijirin penuh, kekacang, sayuran berdaun hijau dan kekeras.

2. Iodin· · Tubuh seorang dewasa biasa mengandungi sedikit iodin,iaitu 20 - 50 mg· · Kira-kira 50% terdapat didalam otot, 20% didalam kelenjar tiroid, 10% pada kulit dan 6% pada rangka. Yang 14% selebihnya tersebar didalam tisu endokrin, sistem saraf pusat dan didalam pengankut plasma· · Fungsi fisiologi iodin:· · Sintesis hormon tiroid : Iodin terlibat didalam sintesis hormon tiroid, tiroksin, satu-satunya fungsi metabolisme iodin. Hormon ini merangsang pengoksidaan sel dan mengatur kadar metabolisme basal dengan meningkatkan pengambilan oksigen dan kadar tindakbalas sistem enzim yang mengendalikan glukosa· · Tiroksin plasma: Tiroksin bebas dirembes kedalam aliran darah dan terikat kepada protein plasma untuk diangkut ke sel tisu yang menghendakkinya. Selepas digunakan untuk merangsang pengoksidaan di sel, hormon tersebut dihuraikan didalam hati dan iodin dikumuhkan kedalam hempedu sebagai iodin bukan organik· · Keperluan Klinikal: Kekurangan iodin boleh menyebabkan beguk (goiter) yang dicirikan dengan pembengkakan kelenjar titoid. Ababila iodin tak mencukupi didalam diet, kelenjar tiroid tidak dapat menegluarkan tiroksin dalam jumlah yang normal, dan aras hormon ini didalam darah rendah. Sebagai respons, kelenjar pituitari terus mengeluarkan TSH (thyroid stimulating hormon). Jumlah TSH yang banyak iini berterusan merangsang kelenjar tiroid mengeluarkan tiroksin yang diperlukan, tetapi tidak boleh.

Respons yang boleh dilakukan oleh kelenjar yang kurang iodin ini ialah meningkatkan jumlah tisu koloidnya dimana ia diperbuat, dan kelenjar menjadi bengkak.· · Keperluan Iodin: Piawaian RDA ialah 140 m g/hari bagi remaja lelaki dan 100 m g/hari bagi remaja perempuan.· · Sumber makanan iodin: Makanan laut membekalkan banyak iodin. Garam dapur teriodin (1 mg/10 g garam) memberikan sumber utama iodin diet

Lain-lain Unsur Surih1. Zink· · Kepentingan zink didalam metabolisme tubuh baru sahaja disedari. Taburannya yang meluas didalam tisu menggambarkan fungsi metabolismenya yang luas sebagai komponen enzim sel.· · Ia banyak tersebar di pankreas, hati, ginjal, paru-paru, otot, tulang, mata (kornea, iris, retina dan kanta), kelenjar endokrin, rembesan prostat dan spermatozoa. Justeru, kekuranganya boleh menyebabkan beberapa masalah klinikal:1. 1. Hipogonadisma: Fungsi gonad yang menyusut dan kekerdilan (dwarfism) berlaku akibat kekurangan zink yang nyata semasa peringkat membesar.2. 2. Kecacatan rasa dan bau : Hipogeusia dan hiposmia adalah sebilangan keadaan klinikal yang boleh diperbaikki dengan penambahan zink3. 3. Kecacatan penyembuhan luka: Selalu berlaku dihospital bagi pesakit yang kekurangan zik, dan kebanyakan mereka mendapat faedah dari penambahan zink4. 4. Sakit kronik ketuaan : Pesakit tua yang kurang selera yang bergantung kepada diet marginal yang menghadapati luka tak sembuh dan kesakitan juga memerlukan penambahan zink.5. 5. Penyakit malserapan (malabsorption) : Kekurangan zink boleh berlaku terutamanya pada penyakit malserapan seeperti penyakit Crohn· · Piawaian RDA dewasa ialah 15 mg/hari, kanak-kanak 10 mg dan bayi 3-5 mg.· · Sumber zink diet yang baik ialah makanan laut (terutamanya tiranm (oyster), daging dan telur.

2. Kuprum (Tembaga)· · Unsur ini selalu digelat "kembar-besi" kerana cara ia dimetabolismekan dan fungsinya dalam sistem enzim sel hampir serupa (pengeluaran tenaga dan sintesis hemoglobin)· · Keperluan harian ialah 2 - 3 mg bagi dewasa, 0.5 -1.0 mg untuk bayi dan 1-3 mg bagi kanak-kanak· · Sumber utama termasuklah daging, kerang-kerangan (shellfish), kekeras, bijan, kekacang dan bijirin penuh.

3. Mangan (Manganese)

· · Jumlah kandungan mangan tubuh orang dewasa ialah kira-kira 20 mg, terdapat terutamanya didalam hati, tulang, pankreas dan pituitari.· · Berfungsi deperti unsur surih yang lain, iaitu bahagian penting dalam enzim sel· · Kekurangan mangan dilaporkan berlaku pada pesakit diabetes dan ketakcekapan pankreas selain dari pada keadaan makanan tak seimbang (malnutrition) yang dinamakan kwashiorkor· · Pengambilan mangan yang berlebihan (sindrom penyakit industri - inhalation toxicity - pada pelombong dan pekerja yang terdedah lama kepada debu mangan) berkumpul di hati, dan ini boleh menyebabkan gejala neuromaskular yang teruk menyerupai penyakit Parkinson· · Piawaian RDA dewasa ialah 2.5 - 5.0 mg dan kanak-kanak 1.0 - 2.0 mg/hari· · Sumber yang baik ialah dari tumbuhan: bijirin, kekacang, bijian, kekeras, sayuran berdaun, the dan kopi.

4. Kromium· · Jumlah sebenar kromium didalam tubuh belum dapat ditentukan kerana sukar dianalisis. Kandungan dalam badan rendah, iaitru kurang 6 mg .· · Banyak terdapat pada kulit, kelenjar adrenal, otak, otot dan lemak.· · Kromium berfungsi sebagai komponen utama didalam kompleks faktor toleransi glukosa (glucose tolerance factor, GTF) yang merangsang tindakan insulin· · Anggaran RDA ialah 50 - 200 m g/hari· · Sumber utama ialah yis bir (brewers’ yeast)

5. Kobalt· · Kobal cuma terdapat didalam jumlah yang sedikit didalam tisu, dan simpanan utama ialah hati· · Sebagai komponen utama vitamin B12, maka fungsi kobal yang diketahui hanyalah yang berkaitan dengan pembentukan sel darah merah· · Aras kobal darah ialah 1 m g/dl· · Kobal dibekalkan didalam diet cuma daripada vitamin B12· · Keperluan manusia tak diketahui tetapi ternyata sedikit. Misalnya 0.045-0.09 m g diperlukan untuk menjaga fungsi somsom tulang pada pesakit yang mengidap anemia pernisius· · Untuk kegunaan kita, kobal diperolehi sebagai vitamin B12 yang disintesis didalam haiwan oleh bakteria usus

6. Selenium· · Selinium dimendakkan dodalam semua tisu tubuh kecuali lemak· · Kepekatan yang tinggi terdapat di hati, ginjal, jantung dan limpa (spleen)· · Selenium berfungsi sebagai komponen utama enzim antipengoksida yang mengawal sel selaput lipid dari mengalami kerosakan oksidatif. Dalam hal ini tugasnya dideimbangi oleh vitamin E· · Anggaran Piawaian RDA ialah 50 - 200 m g

· · Sumber yang baik termasuklah makanan laut, kekacang, bijian penuh, daging rendah lemak dan produk tenusu.

7. Molibdenum· · Kedapatan molebdenum didalam tisu manusia masih dikaji· · Jumalah didalam tisu haiwan sangatlah sedikit, iaitu 0.1 - 3 ppm· · Kebanyakannya termendak di hati, ginjal, tulang dan kulit· · Molebdenum diperlukan sebagai komponen katalitik metaloenzim: xantin oksidase, aldehid oksidase dan sulfit oksidase· · Anggaran piawaian RDA ialah 0.15 - 0.5 mg· · Sumber makanan termasuklah kekacang, bijirin penuh, susu, sayur berdaun dan organ berdaging (hati, ginjal, jantung)

8. Fluorin· · Fluorin terkumpul pada tisu dalam badan yang menunjukkan pengkalsitan· · Ditemui kebanyakkannya pada tulang dan gigi· · Dalam pemakanan manusia, fluorid berfungsi mencegah kerosakan gigi (dental caries)· · Kerosakan gigi berlaku akibat pelarutan (dissolution) asid pada enamel gigi· · Terapi fluorid meningkatkan kebolehan struktur gigi menahan kesan kakis asid yang dikeluarkan oleh bakteris.· · Piawian RDA dewasa ialah 1.5 - 4.0 mg/hari.· · Pemfluorinan (fluoridation) bekalan air sebanyak 1 ppm cukup untuk bekalan harian

Rumusan Beberapa Mineral

UnsurFungsiPenggunaanElaun Harian Dewasa Sumber MakananKalsium99 % didalam tulang Rangsangan saraf Pengecutan otot Pembekuan darah Mengaktifkan enzim10 hingga 40% diserap Dibantu oleg vitamin D dan laktos; terhalang oleh asid oksalik Hormon paratiroid mengatur arasnya dalam darah Kekurangan: tulang rapuh; osteoporosisRDA: 1200 mg sehingga umur 24; 800 mg pada umur 25 dan selepasnya Susu, keju, ais krim Biji sawi (mustard) dan turnip hijau Kobis, brokoli Kepah, tiram, ikan salmonFosforus80 - 90% didalam tulang, gigi Kesaimbangan asid-bes Pengangkutan lemak Enzim untuk metabolisme tenaga; sintesis proteinVitamin D menggalakkan penyerapan dan penggunaannya oleh tulang Jarang berlaku akibat kekurangan dalam diet

RDA: 800 mg Susu, keju, ais krim Daging, ayam-itik Bijirin penuh, kekeras, kekacangMagnesium60% didalam tulang, gigi Menghantar impuls saraf Pengecutan otot Enzim untuk metabolisme tenagaGaramnya relatif tak larut Asid menggalakkan penyerapan Jarang berlaku akibat kekurangan dalam diet; berlaku kepada penagih alkohol, kegagalan ginjalRDA: 280 - 350 mg Susu, daging, sayuran berdaun hijau, kekacang, bijirin penuhKlorin (klorida)Sebagai penimbal, pengaktif enzim komponen asid hidroklorik dalam jus gasrikJarang berlaku kekurangan. Masalah bila berlaku diarhea, muntah, perpeluhan yang berpanjanganRDA: 2000 mg Garam, makanan laut, susu, daging dan telurSulfurBerperanan dalam tindakbalas pengoksidaan dan penurunan bagi sintesis metabolit badanBerkaitan dengan fungsi-fungsi proteinBergantung kepada keperluan asid amino yg mengandungi sulfur Sumber proteinSodiumBendalir ekstrasel Kesaimbangan air Kesaimbangan asid-bes Rangsangan saraf Pengecutan ototHampir kesemuanya siderap Aras didalam tubuh diatur oleh adrenal;kelebihan dikumuhkan didalam urin dan melalui kulit Kekurangan: jarang, berlaku disebabkan perpeluhanMinimun: 500 mg Garam dapor Serbuk penaik, soda Susu, daging, ayam-itik, ikan, telurPotasiumBendalir intrasel Sintesis protein dan glikogen Kesaimbangan air Menghantar impuls saraf Pengecutan ototHampir kesemuanya siderap Aras didalam tubuh diatur oleh adrenal;kelebihan dikumuhkan didalam urin Kekurangan: kebuluran, terapi diuretikMinimum: 2000 mg Banyak terdapat didalam daging, bijirin, buah-buahan, jus buah-buahan, sayuranBesi (Ferum)Kebanyakannya didalam hemoglobin Mioglobin otot Enzim pengoksidaan untuk membebaskan tenaga5 - 20% penyerapan Asid dan vitamin C membantu penyerapan Hilang setiap hari didalam urin dan najis Kehilangan akibat haid Kekurangan: anemia biasa berlaku pada bayi, kanak-kanak, remaja perempuanRDA: Lelaki, 10 mg; wanita, 15 mg Daging organ, daging, ikan, ayam-itik Bijirin penuh dan bijirin diperkaya Sayuran hijau, buah-buahan kering

IodinMembentuk tiroksin untuk metabolisme tenagaTerutamanya didalam kelenjar tiroid Kekurangan: beguk (goiter) endemikRDA: 150 m g Garam teriodin Kerang, ikan air masinFluoridMencegah kerosakan gigiPenyimpanan didalam tulang dan gigi Berlebihan menyebabkan gigi berbintik (mottling)Selamat, mencukupi: 1.5 - 4.0 mg Air terfluoridaTembaga (Kuprum)Penggunaan besi untuk membentuk hemoglobin Pembentukan pigmen Selaput mielin sarafDidalam darah terdapat dalam bentuk seroplasmin Penyimpanan luar biasa dalam penyakit Wilson Kekurangan : jarang berlakuSelamat, mencukupi: 1.5 - 3.0 mg Hati, kerang, daging, kekeras, kekacang, bijirin penuhZinkEnzim untuk pemindahan karbon dioksida Cita rasa, sintesis proteinKekurangan: tumbesaran terbantut; cita rasa berubahRDA: lelaki, 15 mg; wanita, 12 mg Protein dari tumbuhan dan haiwanManganBahagian penting dalam enzim Terdapat terutama di hati, tulang, pankreas dan pituitariKekurangan boleh menyebabkan kwashiorkor Berlebihan menyebabkan gejala neuromaskularRDA: 2.5-5.0 mg untuk dewasa, kanan-kanak 1.0-2.0mg/hari Bijirin, kekacang, kekeras, sayuran berdaun, teh dan kopiKromiumTerdapat banyak pada kulit, kelenjar adrenal, otak dan ototKomponen utama merangsang tindakan insulin (factor GTF)RDA:50-200 m g/hari Sumber utama adalah yis birKobaltTerdapat di dalam tisu dan simpanan utama di hatiKomponen utama vit. B12 dan berkaitan dengan pembentukan sel darah merahSangat sedikit. Disintesis oleh bakteria ususSeleniumKepekatan tinggi di hati, ginjal, jantung dan limpaKomponen utama enzim antipengoksida yang kawal sel selaput lipid dari mengalami kerosakan oksidatifRDA: 50-200m g Makanan laut, kekacang, bijian penuh, produk tenusuMolibdenumKebanyakan termendak di hati, ginjal, tulang dan kulitKomponen katalitik metaloenzim spt. Xantin oksidase, aldehid oksidase dan sulfit oksidaseRDA: 0.15-0.5 mg Kekacang, bijirin penuh, susu, sayur berdaun dan organ

dalam haiwan

6. AIR· · Air menjuzukki 60% jumlah berat badan dewasa, iaitu 50 - 55% pada wanita dan 55 - 60% pada lelaki· · Orang dewasa memetabolismekan 2.5 - 3 liter air sehari.dalam kadar tukar ganti (turnover) tersaimbang diantara masukan (input) dan keluaran (output)· · Biasanya air memasukki dan meninggalkan tubuh melalui beberapa jalan, dikawal oleh mekanisma asas seperti haus dan kawalan hormon:· · Masukan: Air memasukki tubuh dalam tiga bentuk: 1) sebagai air tersedia bentuk dan lain-lain cecair yang dimakan, 2) sebagai air tersedia bentuk didalam makanan yang dimakan, dan 3) sebagai produk pengoksidaan sel· · Keluaran: Air meninggalkan tubuh melalui ginjal, kulit, paru-paru dan najis

Fungsi Air· · Pelarut: Air bertindak sebagai pelarut zat makanan didalam darah, seperti monosakarida, asid amino, lemak (sebagai lipoprotein), vitamin dan mineral disamping hormon yang dirembeskan oleh kelenjar. Cecair intravaskular ini juga bertindak sebagai pelarut dan pengangkut produk buangan metabolisme seperti karbon dioksida, amonia dan elektrolit yang mesti diangkut dari sel ke paru-paru, kulit atau ginjal untuk dikumuhkan· · Pembina badan : Didalam sel, air intraselular digunakan sebagai pembina tubuh, sebaik sahaja ia dimasukkan didalam sintesis bahan baru. Glikogen, iaitu bentuk karbohidrat disimpan, mengandungi kira-kira 2/3 air. Maka pemendakan lemak melibatkan juga pengumpulan tambahan 20% air.· · Katalis : Air juga bertindak sebagai mangkin atau katalis dalam kebanyakan tindakbalas biologi didalam sel dan didalam perut dan usus dimana penghadaman makanan berlaku. Air diperlukan untuk menghuraikan zat makanan yang komplek menjadi bentuk ringkas melalui tindakbalas hidrolisis dimana air ditambahkan.· · Pelincir (lubricant) : Didalam cecair sinovial yang terdapat disendi, fungsi utama air ialah sebagai suatu bahan pelincir.· · Pengatur suhu : Satu lagi fungsi utama air ialah pengaturan suhu tubuh. Walaupun sesetengah haba hilang melalui radiasi dan konduksi dari kulit, terutamanya pada keadaan persekitaran yang rendah suhunya, penyejatan air dari permukaan tubuh merupakan kaedah yang paling berkesan membuang haba tubuh yang berlebihan.· · Pelancar kerja : Kajian menunjukkan kekurangan air mengurangkan prestasi kerja sesaorang lebih dari makanan. Misalnya kehilangan 3% air pada ahli sukan boleh menjejaskan prestasinya

Keperluan air· · Untuk menjaga kesihatan, keperluan air pada remaja ialah 4-6 gelas/hari, manakala orang dewasa 6-8 gelas/hari

· · Keperluan harian ialah kira-kira 1 ml/kcal; pengambilan tenaga 2000 kcal memerlukan pengambilan air kira-kira 2000 ml· · Kadar kehilangan air padi bayi lebih banyak dan perlu diberi 150 ml air setiap 100 kcal.Kandungan Air Didalam Makanan:

MakananAir (%)Susu87Telur74Daging, ayam-itik, ikan dimasak Cukup masak Sederhana ke tak masak40 - 50 50 - 70Keju, keras35 - 40Buah-buahan dan sayuran70 - 95Roti35Bijirin kering, biskut rangup3 - 7Bijirin dimasak, pasta, nasi60 - 85Kekeras, lemak, gula-gula0 - 10

RUJUKAN

1. Williams, S.D. (1986). Essentials of Nutrition and Diet Therapy. 4th. Edition, Times Mirror/Mosby College Publishing, St. Louis2. Guthrie H.A. (1983). Introductory Nutrition. 5Th. Edition, The C.V. Mosby . Stl Louis Company3. Robinson, C. H.; Weigley, E. S.; and Mueller, D. H. 1993. Basic Nutrition and Diet Therapy. 7th. Edition. Macmillan Publishing Co., New York.4. Beberapa maklumat melalui INTERNET 

Posted 14th April 2009 by Hazim Ikhwan  

0  Add a comment

2.

APR

14

Nota KesihatanTopik 1Definisi KesihatanKesihatan –suatu keadaan yg sempurna dr segi fizikal, mental + sosial dan bukan semata2 ketiadaan penyakit / cacat cedera shj.

Ciri2 Individu Sht1. kesihatan fizikal2. kesihatan sosial3. kesihatan mental4. ksihatan emosi5. kesihatan pesekitaran6. kesihatan rohani

Faktor2 yg mpengaruhi thp kesihatan individu1. pengaruh individu2. pengaruh interpersonal, sosial + kerjaya3. pengaruh psekitaran4. pengaruh pjagaan kesihatan5. pengaruh komuniti

Konsep sihat + Pkesihatan (PK)Faktor biologikal + sosial + budaya + ekonomi + persekitaran

Def. PKSebarang pengalaman pembljaran yg dibentuk bg mmudahkan adaptasi /tingkah laku yg kondusif trhdp kesihatan.

PK sekolah yg komprehensif1. PnP2. perkhidmatan sokongan3. Sokongan Sosial4. persekitaran yg sihat

matlamat + tujuan PK1. mpertingkatkan pengetahuan kesihatan diri, keluarga, masy + persekitaran2. mguasai kemahiran bg menghadapi + mnangani masalah + isu berkaitan dgn kesihatan3. mbentuk sikap yg positif terhdp kesihatan berasaskan pengetahuan = pengalaman4. mjadikan gaya hidup sihat sebg rutin harian5. berperanan aktif dlm meningkatkan kualiti kehidupan masy. Secara keseluruhan.

Topik 2Kurikulum PK dlm KBSR

Topik 33.1 Kepentingan Asas Sains Dlm PK1. aspek biologi – sains yg mengkaji tenagan + jirim yg bfungsi sbg suatu sistem kehidupan.2. aspek sosiologi – kajian ttg kump sosial manusia yg meliputi keluarga, kump agama, organisasi sosial, trend populasi, pendidikan, aspek ekonomi + status kump minoriti.3. aspek psikologi – bidang ilmu sains t/laku yg mgaji t/laku manusia4. aspek fisiologi – kajian thdp fungsi sistem2 organik tbh manusia3.2 Struktur + Fungsi Anggota Bdn3.2.1 Sistem pergerakan + pelindungan bdnsistem rangkaFungsia. sokonganb. perlindunganc. pergerakand. penyimpanan minerale. penyimpanan sel darah + penghasilan sel-self. penyimpanan tenagaKecelaruana. Osteoporosisb. Riketsc. Penyakit Paget’sd. Scoliosise. Kyphosisf. Lordosis

Pemulihana. Terapi Penggantian Estrogenb. Pgambilan Kalsium Tambahanc. Latihan bebanand. Rawatan Fisioterapie. Berhenti merokok

Sistem ototPrinsipa. Mudah terangsangb. Penguncupanc. Keregangand. ElastikFungsia. pergerakan

b. mengekalkan postur / btk tbhc. penghasilan habaKecelaruana. Fibrosisb. Fibromyalgiac. Distropi ototd. Myasthenia Gravise. Pengucupan Otot yg tak normalf. LumpuhPemulihana. senamanb. Latihan Bebanan

Sistem Integumentari – kulit, kuku, rambut, kelenjarFungsi Kulita. mengregulasikan suhu tbhb. Perlindunganc. Penerimaan stimuli / rangsangand. Perkumuhane. Sintesis vitamin Df. ImunitiKecelaruana. Terbakarb. Jerawatc. Systemic Lupus Erythematosusd. Psoriasise. Ulcer Decubitusf. Kanser KulitPemulihana. senamanb. melindungi kulit drpd dedahan cahaya mataharic. pjagaan kesihatan kulit

3.2.2 Sistem membekal tenaga + sistem penghadaman3.2.2.1 Sistem Tenagaa. sistem Phosphagenb. sistem Asid laktikc. sistem Aerobik

3.2.2.2 Sistem penghadamana. Saluran Gastrointestinal- mulut- faring- esofagus- perut- usus kecil

- usus besar

b. Struktur Aksessori- gigi-lidah-kelenjar savilari-hempedu-pundi hempedu-pankreasProses dlm sis penghadamana. pengambilan makananb. pergerakan makananc. penghadamand. penyerapane. pencernaan

Jenis penghadamana. penghadaman kimiab. penghadaman mekanikal

Kecelaruana. Karies gigib. ulcer peptikc. Appendicitisd. Tumore. Hepatatitis – A, B,f. batu karangg. Anorexia Nerosa

3.2.3 Deria, Koordinasi + Keseimbangan3.2.3.1 ciri-ciri sensasia. projeksib. Adaptasic. Lepas Imejd. Modaliti

3.2.3.2 jenis-jenis deriaa. cutaneousb. Proprioceptivec. Olfactoryd. Gustatorye. Visualf. Auditori dan keseimbangan

3.3 Sistem PembiakanOrgan2 pembiakana. Gonadsb. Salurc. Aksessori Kelenjar Jantina

3.3.1 sistem pembiakan wanitaa. Ovari (gonads)b. Tiub Uterine/Fallopianc. Uterusd. Vaginae. Vulvaf. Kelenjar Mammaryg. Haidh. Ovum

3.3.2 sistem pembiakan lelakia. zakarb. Testikelc. Peranan hormon, testosteron, adrogen + sel sperma

3.3.3 Umur kematangana. Umur Biologikalb. Umur Psikologikalc. Umur Sosiald. Umur Kronologikale. Umur FunctionalProses kematangan umur1. Aspek fisiologi2. Aspek Kognitif

Topik 4

Ciri perubahan individu-perkembangan fizikalKetinggian, berat badan, otot-perkembangan mental-praoperasi 2-6/7 thn-operasi konkrit 6/7 – 11/12 thn- perkembangan sosial-perkembangan emosi-pekembangan rohani

Awal Remaja-konjunktivitis

Mata merah –jangkitan mataPenyakit defissiensiKerenah makanan

Topik 5

Kesihatan diri + keluargaAmalan menjaga kesihatan1.kebersihan diri-kepentingan menjaga kesihatana. kebersihan tanganb. kebersihan kakic. kebersihan gigid. kebersihan pakaiane. kesihatan kulitf. kesihatan rambut- amalan pemakananPerawakan diri1. Imej kendiri2. Postur – cara seseorg mbawa diri3. penghargaan diri4.Imej kendiri psikologi5. Imej fizikal5.1.3 pemeriksaan fizikalDilaku serta merta / secara berkala utk mengesan sbrg masalah kesihatan

5.2 Kesihatan keluargaAspek fizikal – berkenaan dgn sis pembiakan lelaki + ppuan, perubhan fizikal, emosi + psikologi yg berlaku semasa akhil baligh, serta proses fisiologi persenyawaan manusiaAspek Sosial – t/laku seksual, seksualiti alam kanak2 + alam remaja, kasih syg, pergaulan + perhubungan, kehamilan remaja, kesusilaan + kesopananAspek Gender – ekspektasi peranan, peranan jantina

5.3 Penyakit Berjangkit5.3.1 peyakit kulit dermatitis, kudis buta, puru, jerawat, akne5.3.2 penyakit bawaan air + makanan – diare, kolera, typus

Cara2 mencegah-pemilihan bhn mentah-penyimpanan bhn mentah-memasak makanan- penyimpanan-pemanasan semula-menghidangkan makanan-air minuman-kebersihan diri-kebersihan dapur

5.3.3 penyakit jangkitan sex-AIDs-Hepatitis A-Hepatitis B-Jangkitan Yis-ketuat kelamin-kutu ari-ari-siflis-Herpes-jangkitan saluran kencing

AIDS – sindrom kurang Daya Tahan melawan penyakitHIV – Human Immunodeficiency Virus merosakkan sel drh putihGonoria – gonococcus – tinggal disaluran kencing – sel darah puih ditawan oleh kuman ini.- nanahSiplis- spirochetesHepaitis B – menyerang hatiHerpes - kudis

Topik 6Gaya Hidup SihatAmalan tabiat yg meningkatkan thp kesihatan dan meninggalkan tabiat yg memudaratkan kesihatan.Kompenen-makanan seimbang-kebersihan diri-tidak menyalahgunakan bhn-rehat yg cukup-senaman-berat badan

MainutrisiKeadaan yg disebabkan oleh kekurangan zat makananKwashiorkor – kanak2 malnutrisi protein

Vitamin A – pembentukan retinaKesan – rabun malamKesan lebihan – muntah, sakit kepala, rambut gugur.

Iodin – hormon tiroid – horman pertumbuhanKesan – kelenjar tiroid di bhg leherKesan lebihan – beguk, ulser mulut, muntah

Zat besi – hemoglobin + enzim utk proses pengangkutan oksigenKesan – AnemiaKesan lebihan – lesu, sakit sendi

Kalsium – tulang dan gigi – pebekuaan darah, fungsi otot + sarafKesan – pereputan tulang, darah lmbt beku, kejang ototKeasn – saraf terjejas, sakit otot, karang

DadahMerokokAlkohol

Topik 7Senaman + Rekreasi7.1.1 Keperluan Senaman- mguatkan kesihatan jasmani, jantung, paru2 + otot- mgelakkan penyakit2 spt penyakit jantung koronari, kencing manis, dara tinggi- membantu anda bertenang- megurangkan lemak, kawal berat badan- sihat dan lebih cergas-tidur dgn nyenyak- meningkatkan kolesterol baik-menguatkan tulang dan sendi- membina kekuatan dan daya thn otot

7.1.2 kesan senamanFisiologi – fungsi + proses dlm sistem tubuh spt penafasan, sis peredaran darah + sis otot.faedah senaman-daya tahan kardiovaskular-kelenturan

-Koordinasi-kekuataan

7.1.3 cara bersenamDirumah + tmpt kerja

Senaman yg tidak tetap – tidak memberi kesan positif-senaman memerlukan 3 – 4 dlm seminggu selama 20 – 30 mnitnasihat perubatan-lelaki umur 35 keatas + ppuan 40 ke atas- berat bdn blebihan 7 kg keatas- tidak jelas dgn ststus kesihatan- memiliki sejarah perubatan – sakit jantung, asma- sdg dlm rwatan-tidak pernah bersenam

Prinsip FITTF- frequency (kekerapan) 3- 5 kali semingguI – Intensity (kekuatan)- berpeluh + dpt menarik nafas dgn selesaI – Time (masa) – 20 minit setiap kaliT – Type (jenis) – aerobik, bola sepak, badminton

Senaman yg baik-5 minit memanaskan bdn-15-60 minit senaman-5 minit menyejukkan bdn

7.2 Rehat, Istirehat + Senggang

Rehat – tempoh yg diambil utk berhenti drpd mlakukan sesuatu aktiviti fizikal /mental / mlakukan aktiviti ringan – utk megurangkan keletihan, rasa lapar + dahaga.Istirehat – satu tempoh masa terulang yg diisi dgn aktiviti ringan dan tidak aktif – berasa amat tenang dpt melegakan ketegangan + stres. Setiap hari bdn + otak kita mmerlukan istirehat.Kesenggangan – waktu terluang yg diisi dgn sbrg aktiviti yg digemari yg tidak membebankan bdn + otak. Memulihkan keadaan bdn + otak yg tlh penat bekerja- cara berehat / tidur – waktu kesenggangan yg berkualiti pd masa tertentu.7.2.2 Jenis rehata. rht pasif – rht tanpa melakukan pegerakan / tiada regangan otot1. latihan mental – meditasi iaitu bertafakur/ memikirkan sesuatu dgn mendalam.2. pembayangan gambaran – berangan-angan / kenangan manis / sesuatu yg tenang3. istirehat fizikal – tari nafas/gengaman/ mengerutkan muka dll

b. rht aktif – melalui latihan fizikal utk meregangkan otot bdn – membuat senaman ringan.

1. Latihan regangan – bahu, ayunan tgn, dada dll2. akt. Kesenggangan – memancing, bermain bola sepak, berenang, mdengar muzik, menyanyi, bmain catur, menonton, membaca buku, menanam bunga, besiar-siar, yoga, menari, melukis, berbasikal, berbual-bual, bersenam.

Rekreasi- akt terancang- sentiasa dlm kumpulan- memerlukan tenaga yg byk- memerlukan latihan sistematik- dijlnkan di tmpt tertentu-aktivii yg memcabar-contoh, perkhemahan, abseiling

7.3 Konflik + Stres

Stres – apa saja yg menimbulkan perasaan tegang, takut, marah / kecewa. Jika berlebihan dan berpanjangan boleh mejejaskan kesihatan mental

Faktor2 yg menyebabkan stres1. tmpt kerja/belajar2. kegagalan intitusi keluarga3. tiada hubungan baik dgn jiran4. pesekitaran yg tidak selesa5. masalah sosialFaktor dalaman1. Feedback negatif2. sentiasa dinilai + dikritik3. Imej kendiri4. pengurusan diri yg lemah5. tjadi byk kejadian6. kurang sokonganCara mengatasi stres- hindari merokok- senaman + tidur yg cukup- guna masa dgn efektif, keutamaan kerja / tugas- mengambil cuti/rehat- mberikan teguran yg positif- berkongsi/ luahan perasaan dgn kwn, kluarga yg boleh dipercayai- berpegang teguh kpd ajaran agama- rancang masa dpn

- tetapkan malamat yg realistik utk dicapai- imbangkan antara kerja + rekreasi- dptkan bantuan kaunseling/nasihat- teknik rekreasi – teknik penafasan - aromatrapi

KonflikPerbezaan pedpt, penceraian, perbezaan nilai budayaTimbul apabila menghadapi masalah sukar + terpaksa mbuat pilihan diantara 2 perkara yg bertentangan / bercanggah matlamatnya.

Pengurusan konflik- kenal pasti punca- rujuk penasihat- laksanakan cadangan + nasihat- nilai tindakan yg diambil

Peningkatan penghargaan diri- kegiatan fizikal senaman, rekreasi- pemakanan yg seimbang- pergaulan sosial- pemikiran serta penaklulan

Topik 8Kesihatan PersekitaranMeliputi semua aspek kesihatan manusia termasuklah kualiti hidup yg masa ditentukan oleh faktor2 kimia, biologi, sosial + psikososial dlm persekitaran

Pencemaran – kesan yg memudaratkan persekitaran drpd hasil atau aktiviti manusia spt industri dan proses pertanian

Jenis pencemaran- pencemaran udaraAsap rokok, wap cat, pengilat, asap dapur, debunga, hama, serangga, karbon monoksida, plumbumLuaran – sulfur dioksida, nitrogen dioksida, karbon monoksida, plumbum, partikel, ozon + hidrokarbon, hujan asid

- pencemaran airMikrobiologikal, kimia, penrurangan kandungan oksigen, nutrien, penyingkiran jirim.

- pencemaran kimiaRacun makhluk perosak, raksa, arsenik dan florida

- pencemaran radiasi

- pencemaran bunyi

Langkah2 pencegahan- mengenal punca sisa2 buangan + meminimakan- menggunakan sumber + tenaga secara berkesan- melibat semua pihak- menguasai kemahiran, kreativiti- mereka bentuk semula produk- mengubahsuai proses pembuatan- melaksanakan amalan pengurusan harian- mengurangan pennggunaan tenaga

Hiraki Pencegahan1 .Pencegahan dan pengurangan2. Kitar semula dan guna semula3. Rawatan4. Pembuangan

Pengajaan alam sekitar1. Insiatif tempatan2. Tindakan di Peringkat Kebangsaan3. Sokongan antaranbangsa4. Kerjasama serantau

Topik 9

Komunikasi + Kesihatan

Suatu pendekatan yg cuba utk mengubah t/laku para pendengar trhdp masalah kesihatan yg khusus di dlm jangka masa tertentu

kepentingan1. mengeratkan hubungan ahli pro kesihatan dgn pesakit2. mendedahkan proses mdptkan infomasi3. sokongan terhdp peraturan kesihatan4. mempromosi maklumat kesihatan5. menyebar infomasi6. menonjolkan imej ttg kesihatan7. mendidik ttg kesihatan8. mbtk aplikasi telekesihatan

Teori + model1. Model kepercayaa terhdp kesihatan2. teori Pembljaran Sosial3. Teori penyebaran

Ciri2 Komunikasi kesihatan1. ketepatan2. ketersediaan3. keseimbangan4. konsisten5. kompetensi budaya6. berdasarkan bukti7. kesampaian8. kebolehpercayaan9. pengulangan10. tepat pd masanya11. mudah difahami

Matlamat1. mempromosi t/laku kesihatan -infomasi2. polisi + peraturan3. perbincangan

Saluran1. Interpersonal2. Komuniti + organisasi3. Media massa akhbar, radio, tv + internet

Program Komunikasi Kesihatan1. merancang dan merangka strategi2. membentuk + pra penilaian onsep, maklmat + bhn3. melaksanakan program4. penilaian program

Topik 10Profesional Pendidikan KesihatanSeseorang yg mgamalkan kemahiran atau pertimbangan / menyediakan perkhidmatan yg berkaitan dgn- pegekalan / peningkatan thp kesihatan individu- perawatan / penjgaan thd individu yg mengalami kecederaan, m3ngidap penyakit, kurang upaya / keuzuran

Sikap penampilan-bertanggungjawab-sentiasa bersikap positif-mesra-sentiasa bertenaga-sedia membantu-berupaya myesuaikan diri dlm pelbagai situasi-sedia utk belajar + membaiki diri + kemahiran

Budaya + Kepercayaan-tjawb thdp masy-tjwb thd profesion-tjwb thd majikan-tjwb dlm menyampaikan + melaksanakan program

Kemahiran-berfikir dan bertindak dgn cepat + betul- mgamalkan mutu kerja yg cekap- berkomunikasi dgn baik- boleh berintraksi dgn oran ramai- mampu mjangka dng tepat, menganalisis dan merekod- mengawal emosi dlm pelbagai situasi

Agensi/Organisasi kesihatan

1. Pertubuhan Kesihatan Sedunia (WHO)2. Pertubuhan Kanak2 Sedunia (UNICEF)3. Persatuan Bantuan Perubatan Malaysia (MERCY)Dalam Negara1. Kementerian Kesihatan Malaysia2. Bhg Pendidikan Kesihatan, KPM3. Persatuan Pececahan Tuberculosis Malaysia (MAPTB)4. Majlis Kanser Nasional (MAKNA)5. Institut jantung Negara (IJN)

Sekolah1. Program Doktor Muda

Pendidik Kesihatan - seorg yg bertindak utk mempengaruhi t/laku kesihatan dan gaya hidup individu dan masy

Tugas umum1- melaksanakan penilaian kesihatan komuniti2. mengenal pasti keperluan kesihatan komuniti3. mencetus + merancang program2 kesihatan yg berkesan4. merangka + mlaksanakan kurikulum kesihatan5. membina bhn2 program kesihatan6. mengurus perkongsian pintar antara komuniti dgn agensi2 kesihatan7. menjalankan penyelidikan8. menjalakan pemasaran sosial + komunikasi kesihatan9. merancang + melaksana kempen media