gcg engkel s - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/sekar melathi.pdf ·...

116
Gcg engkel S "r> u -• iy»v BALAIBAHASA YOGYAKARTA

Upload: others

Post on 27-Oct-2019

83 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

Gcg engkel S

"r>

u -• iy»v

BALAIBAHASA YOGYAKARTA

Page 2: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk
Page 3: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

lete itekiiAntologi Gegurilan Bengkel Sastra ]awa 2005

Balai Bahasa Yogyakarta

Page 4: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

SEKAR MELATHIAntologi Geguritan Bengkel Sastra Jawa 2005

Edhiton

Achmad Abidan HA.

PraptiRahayu

Pracetak:

Achmad Abidan HA., Prapti Rahayu, Kusratmini, Subadi

Penerbit:

Balai Bahasa YogyakartaJalan 1 Dewa Nyoman Oka 34Yf^akaita 55224

Pencetak:

Gama Media

Jalan Lowanu 55, Yogyakarta 55162TelpyPaks. (0274) 384830

Page 5: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

PURWAKA

Tiyang Jawi ing jaman sapunika ngraosaken bilihkabudayan Jawi sampun kenging pangaribawaning budaya manca.Kacihna wonten ing basa Ian sastra Jawi ingkang saya dangu sayadipuntebihi dening bebrayan agung Jawi.

Ngadhepi prakawis menika wonten (tiyang Jawi) ingkangnimaos limiah kemawon awit piyambakipun gadhah pamanggih bilihbasa Ian sastra Indonesia Ian manca langkung sae. Nanging, kathahtiyang Jawi ingkang prihatos awit jatidiri Jawi sangsaya dangusangsaya tipis. Menawi tiyang Jawi mboten estu anggenipunnyepengi Ian ngudi murih lestantunipun, mesthi basa Ian sastra Jawinamung wonten ing tradisi lisan. Pramila saking menika, Balai Bahasaminangka instansi pamaientah ingkang ngayahi tugas ningkatakenmutu panganggenipun basa Ian ngindhakaken apresiasi sastraIndonesia Ian Jawi ngawontenaken maneka wami kagiatan ingkangjumbuh kalihan tugas kalawau, upaminipun panaliten basa Ian sastraJawi, nyerat buku kangge pembinaan basa Ian sastra Jawi, Iangladhen ekspresi sastra kados bengkel sastra Jawi kangge siswaSMP ingkang mapanipun ing SMP Negeri 1 Depok, KabupatenSleman. Siswa SMP kapilih kanthi alelandhesan bilih wiwit SMPsiswa sampun nggadhahi apresiasi dhateng sastra Jawi, ingpangangkah mangkenipun saged dados peranganing masyarakatingkang saged ngaosi dhumateng sastra Jawi.

Basa Ian sastra Jawi minangka peranganing jatidiri tiyangJawi, kedah dipunpepetri. Panyengkuyung bab memetri basa Iansastra Jawi kedah mboten namung wacana nanging ugi kedahtumindaknyata. Balai Bahasa minangka instansi pamaientah ingkangnggadhahi jejibahan ingkang wonten gegayutampun kaliyan basaIan sastra Jawi kedah miwiti murih lestantunipun basa Ian sastraJawi.

Page 6: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

Kula nggadhahi pangajab mugi buku antologi geguritananggitanipun para siswa menika wonten pigunanipun dumateng parapandhemen geguritan.

Yogyakarta, Agustus 2005Kepala Balai Bahasa Yogyakarta

Drs. Syamsul Aiifin, M. Hum.

IV nRW luulnL—Antologi Geguriton Bengkel Jojtro Jowo 2005 j

. ■ ■ ■ ■ . " ■ • ■ ■ ■ ' _ I

Page 7: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

CECALA

Bengkel Sastra Jawa 2005 ingkang dipunadani deningBalai Bahasa Yogyakarta sampun lumampah kanthi sae nalikatanggal 27—30 Juni 2005, mapan ing SMP Negeri 1 Depok,Sleman. Gegladhen kasebat dipungelar sesambetan kaliyan ancasBalai Bahasa Yogyakarta anggenipun kepengin ngrembakakakensastra Jawi ing madyaning masarakat, mligimpun siswa SMP Negerisaha swasta ing tlatah Sleman. Dene ingkang ndherek Bengkel SastraJawa sedaya gunggung wonlen selangkung siswa. Ingkang ngasilakensawijining antologi geguritan. Bnku antologi kasebat kiranglangkung159 judul geguritan yasan ingkang ndherek bengkel.

Metani sauntawis yasan geguritan anggitanipun para siswaingkang ndherek bengkel, kanyata taksih ketingal nyleneh. Babpunika kelampahan amargi taksih kirangipun pangertosantetembungan basa Jawi. Kados pethikan geguritan punika.

SAMPAH

Dening; Ingga WulandariSMP Negeri 1 Depok

Barang wis ora kanggoDibuang pinggir selokanSaya suwe dadi gununganAmbune era karuwan

Sampah mandhegBanyu megung

Gorong-gorong padha buntetNdadekake pikiran buntet

Page 8: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

Judhul geguritan kasebat migunakaken tembung ingkangkirang trep. Saleresipun sampun wonten tembung Jawi uwuh.Sinaosamekaten, sampun wonten ugi setunggal kalih siswa ingkangsampun mumpum. Buku punika dipuntengeri mawi irah-irahan SekarMelathi. Kanthi pangajab buku irah-irahan punika mengku wigatossupados yasan geguritan ing buku punika saged kangge sangumarsudi sastra Jawi dhumateng soksintena kemawon, langkung-langkung para siswa ing sekolahan.

Adhedasar bab sewau, katingal wucalan basa Jawi ingsekolah tasih kirang wekdalipun. Pramila, dipunwonteni bengkelminangka pambudi daya supados siswa saged tambah grengsengIan majeng. Kajawi punika, panitia tasih gadhah pangajab bilihsasampunipun Bengkel Sastra Jawa 2005 lumampah, badhe ngudiamrih ingkang ndherek bengkel saha siswa ingkang nggadhahikekajengan lelumban ing donyane kasusastra Jawi saged saiyeg-saika kaptilumebet ing Sanggar Sastra KreatifSleman. Mugi GustiIngkang Maha Mirah Ian Asih ngijabahi Sanggar Sastra KreatifSleman ing tembenipun lumampah kanthi rancag tundhonipunnglairaken penyair utawi panyerat ingkang gamben.

Wusana dipunaturaken matur nuwun dhumatengsoksintena ingkang sampun suka penyengkuyung amrihlumaihpahipun Bengkel Sastra Jawa, inggih punika Bapak KepalaBalai Bahasa Yogyakarta, Bapak Bupati Sleman, Bapak KepalaDinas Pendidikan Kabupaten Sleman, Bapak Kepala Bidang SMPKabupaten Sleman, Ibu Kepala SMP Negeii 1 Depok, Drs. DhanuPriya Prabowo, M. Hum, saha Drs. Suwardi Endraswara (tutor),MGMP Sleman (Bapak Suparyadi, S, Pd.), sarta Kadang Panitia(Dra. Prapti Rahayu, Kusratmini, Ian Subadi.

Achmad Abidan H.A., S. Pd.

Koordinator Bengkel Sastra Jawa 2005

VI SSraf Nteufhi Anlologi Geguritan Bengkel Satlra lawo 2005

Page 9: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

DHAFTARISI

PURWAKA □ iiiCECALA O VDHAFTARISI □ vii

Amalia Nur Rachman, SMP Negeri 1 DepokNjaluk Pangapura □ 1Sujud □ 1Sandal Kulit □ 2Ampuhing Ilmu O 2Tetepungan □ 2Ilange Welas Asih O 3Polahe Manungsa □ 3

Budi Susanto, SMP Negeri 2 Sleman• Korupsi CH 4• Tsunami □ 4• Asmara □ 5• Bulan Pumama O 5• SandhalJepit □ 6

Desi Siswanti Maharani, SMP Negeri 2 Sleman• Dongane Ibu □ 7• Anakku □ 7• Nemu Klambi O 8• Kulawarga □ 8

Devi Nugraheni, SMP Negeri Cangkringan ,• Dhuh Gusti □ 9• Kanggo Ngapa O 10• Bocah Desa □ 10• Bencana □ 11

Page 10: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

• Tangise Ibu Pertiwi □ 11• Peksi-Peksi ing Kurangan □ 12• Prajurit Sejati □ 12• Ibu Pertiwi □ 13• Sandhal □ 13

Fani Ayuningtyas, SMP Negeri 1 DepokAgunge Wayah Wengi □ 14Golekllmu □ 14Desaku Mlandhangan n 15Kembang □ 15Sandhang O 15SekarMelathi O 16

Inda Jananti, SMP Negeri 3 Tempel• OraNgerti □ 17

Ingga Wulandaii, SMP Negeri 1 Depok• Sampah □ 18• Kasur Kapuk □ 18• Gelas Pecah □ 19• Komunikasi O 19

Jodhi Arizal Nugroho, SMP Negeri 2 SlemanSepatu □ 20YogyaOhYogya □ 21PotoneMbahku □ 21Bal-Balan □ 21Sandhal Jepit O 22Kupu □ .22

Kabul Budi Dwi Cahyo, SMP Negeri 1 Godean• Adhiku □ 23• Istighfar □ 23

viii SfiW Aniologl Geguritan Bengkel Sasira Jawo 2005

Page 11: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

• Anakku □ 24• Aku Bocah Desa □ 24• Asmara □ 25• Gunane Sandhal CH 25• Banjir □ 26

Kunthi Khusnun Insani, SMP Negeri 3 Godean• WongEnom □ 27• Tinggal Donya □ 27• Wit-Witan O 28

Lintang Ayomi Sumargo, SMP Muhammadiyah 3 Depok• Kluwung □ 29• Wamane Sandhal □ 29• Gela □ 30

Nadra Yunia Ayuningtyas, SMP Negeri 1 Moyudan• Tangis n 31• Bandha □ 31• Wit Klapa O 32• Guru Basa Jawa n 32

Nanik Hidayani, SMP Negeri 1 Mlati• Ibu □ 33• Sekolah n 33• Laut □ 34• Katresnan O 34• Kancaku O 35

Nur LaUa DRH., SMP Muhammadiyah 3 Depok• Ulahe Manungsa O 36• Kangenku n 37

intologi Geguritan Bengkel Satlra Iowa 2005 Jx

Page 12: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

Nur Setyo Wahyuni, SMP Negeri 1 Depok• Banjir □ 38• Kadya Lintang □ 38• Candra n 39• Layangmu □ 39• SampurAbang □ 40

Nur Susanty, SMP Negeri 1 "Riri• Prihatin □ 41• Esuk Kang Endah □ 42• Semut □ 43• Sandhal □ 44• Guru □ 44

Petra Adhi Pradhana, SMP Negeri 1 Berbah• Lintang □ 46• Alas □ 46• Prahara □ 47• Sandhal □ 48• Katresnan O 48

Rini Astuti, SMP Piri Ngaglik• kesel O 50• Sinau □ 50• Kucing O 51• Kuping O 51• Taman □ 52• Kursi □ 52

Rita Apriani, SMP Negeri 1 Depok• Lampu □ 53• Ngimpi □ 53• Pangestune Ibu □ 54• KangenSliramu □ 54

kkat Mebflj—Antologi Geguritan Bengkel Satira Iowa 2005

Page 13: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

• Seniwati □ 55• Pak Kebon □ 55

Sesaria Kiki Tamara, SMP Negeri 4 Pakem• Sepi n 56• Aku O 57

Servatia Mayang Setyowati, SMP Negeri 1 Depok• Desaku □ 58• Adzan Maghrib □ 58• Segawonku Sing Hang O 59• Sabuk □ 59• Srengenge □ 59• Banyu Segara □ 60

Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 SlemanAyuning Rembulan n 61Wektu Esuk O 61Sandhal □ 62Omahku n 62Wong Cilik dl 63

XJntung Riantoko, SMP Negeri 1 Sleman• Pilkada □ 64

Wahyudi, SMP Negeri 2 Pakem• Merapi Biru □ 65• Ibuku Sing Ayu □ 66• Labete Sandhal □ 67

Wulandari, SMP Negeri 2 Ngemplak• Tsunami □ 68• UdanGerimisTengahWeiigi O 68• Sekolahku □ 69

Antologi Geguritan Bengkel Sattra Iowa 2005 xi

Page 14: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

• Pigunane Sandhal □ 69• Mawar □70

MAKALAH

Yuk, Cipta Geguritan □ 71Drs. Suwardi Endraswara, M. Hum.

Geguritan □ 76Drs. Dhanu Priyo Prabowo, M. Hum.

Sen! Geguritan □ 89Achmad Abidan H.A., S. Pd.

BIODATA INGKANG NDHEREK BENGKEL SASTRAJAWA TAHUN 2005 □ 95

Xii SiW Metellii Antologl Geguritan Bengkel iottra iowo 2005

Page 15: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

msnroR RACHMAN

^SMP Negeri 1 Depok

NJALUK PANGAPURA

dina iki, akeh sing padha njaluk pangapurakaya barang linuwih gilir gumanti kaya iline banjirsaka ati kang gedhesaka ati kang resik

dina iki, aku njaluk pangapura

apuranen kabeh kesalahankuilanging sipat meri Ian drengkidina iki, raketna talining silaturahmi Ian p^eduluran

SUJUD

Sujud...jeroning tengah wengi anggonku sujudkanggo ndedonga marang Gustinjaluk pituduh saka ngarsaning Gustinjaluk keslametan saka ngarsaning GustiDhuh Gusti kang Maha Agungparingana pepadhang kagem gesang kawulaDhuh Gusti kang Maha Agungsedaya menika namung kacipta dening Gusti

Anlologi Geguritan Bcngkel Sajha Iowa 2005 Mftlsilii

Page 16: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

SANDHAL KULIT

Sandhal kang dianggo lemek sikil

kanggo nahan panasing lemah Ian aspalsanajan kowe mung cilikkabeh wong seneng karo sandhalSandhal, kowe saiki dadi kancakuneng ngendi-endi kowe ngancani akunanging, kowe ora betah banyumesakake kowe, mesthi tak idak-idak

AMPUfflNG ILMU

SumiiT kang jero bisa diukurakehe ilmu ora bisa kanira

langit dhuwur Ian lintang rembulan dadi penunggunebanyu kang nyesep ing endi-endiiku ihnu kang mulyailmu kanggo kabeh manungsakang digladhi saka wiwit ciliksupaya ndadekake Wong kang becik

TETEPUNGAN

Tetepungan kapisan,lungguhmenengora ana pitutur kang kaucap

tetepungan kapindho,

kono dadi sumeh karo aku

srawung karo aku, kaya-kaya wis akrab

HdSlU—Antologi Geguritcm-Bengkel Smho Iowa 2005

Page 17: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

Tetepungan katelu,wis ora sumeh maneh

nanging, ngluwihi saka sumehIan ngluwihi saka srawung

BLANGE WELAS ASIH

Wis pirang-pirang taun ora ketemuora ngrasakake welas asihsing mesthine saben dina ketemu Ian ngrasakake welas asihmalah ora tau ngalamiamarga sawise rama Ian ibune sedawiwit bayi namung melu sedulur

POLAHE MANUNGSA

Ngapa sujana kudu ing awake dheweing alas kang karusakbab kuwi dudu kanggo awake dhewenanging, kanggo wong-wong kang duwe kalungguhansawise kuwi padha ndhelik-ndheliknegori wit-witan kang ora dosaIan ndadekake banjir kang ngelepi omahndadekake lemah kang cengkar

Antologi Geguriton Bengkel Sosha Iowa 2005

Page 18: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

-"l ''i • SUSANTO

Sivn* Negeri 2 Sleman

KORUPSI

Korupsi,kuwi jalaran ora resiking atikang bisa ngrusak nagaraamarga kuwi korupsi kudu dibrantas

Moral kang bejad,parapejabattinggikuwi bisa dadi tandha

rusaking nagara

Ing kono kenekorupsi kaya wis dadi budayabudaya kang ala mungguhing bangsa iki

TSUNAMI

Teka Ian lunga tanpa tandha-tandhanggoncangake bumi ngluberake segarabanyu segara mbludhagnyilemake dharatanngrubuhake omah Ian wit-witan

Wong-wong padha wediamarga nggegirisi atimanungsa mung kaya sampahkang padha kali

SsW Anfologi Gegurilan Bengkcl Sastra lawa 2005

Page 19: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

Wis akeh kang kedadeankayata Aceh Ian negara mancakang kateijang tsunami punikamayit-mayit padha geglimpanganing kono kene mung akeh mayit

Iku kanggo pepeling para manungsakang nglalekake akhiratIan mung mentingake donya

ASMARA

Gawe ati iki rasane mung gembiraasmara ngisi endhahing donyapara mudha Ian tuwamesthi nglakoni

Donya rasane kaya suwargakang bisa menehi kang dijaluk kita sedayaing kono kene mung tansah kelinganwidadari saka kayangankang dadi pepujaning ati

BULAN PURNAMA

Ing wengi ikikaton tentrem rasaning atikowe tumeka

ngancani aku kang lagi sepi

Antologi Geguritan Bengkel Sattra lawo 2005__S6litf MsbfllS

Page 20: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

Cahyamu,manciarake katentreman

nyunariatiikikang nandhang kasusahan

Liirtang-lintang pating krelipsaj^ arep nggodhanggodhaakuing wengi kang endah iki

Ing kono Ian kene

kabeh katon padhang jingglangamarga cahyamu

nuntunlaku^ing dalan kang padhang

SANDHAL JEPIT

Sliramu dianggo lemek sukuIan kanggo njaga supaya ora kena pakutanpa sliramu aku mesthi nesu

amarga kowe diprelokakemarang sapa wae

Saben dina,saben wektu,

sliraku diidak-idak Ian dijepitananging awakmuora nesu

marang sapa wae

kang tumindak kaya iku

Dhuh san(Uial sliramu pancen diperlokake

6 —inlologi Geguriton Bengkel Sojlro Iowa 2005

Page 21: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

SISWANTIMAHARANI

!sMP Negeri 2 Sleman^ 11-^ 11^1, _ __

DONGANE IBU

Guritmu nyuwek sepi wengi karang pradesan.dadi kanca bence kang dadi tetembungan.Kidungmu dadi japa mantranginthil laku jantraning duijana.

Ibu...

tembang-tembang dolananmu.dadi cagak awak uripku.

jumangkah wani, mecaki donya klawu.

Ibu ...

dongamu sing ngengidungmuga-muga sing mawa tetembungandadi pengaji-ajimunthes satruning dhiri.

ANAKKU

Anakku ...

Pancen abot urip ikiMula kudu ngati-ati Ian setitiAja mung nggugu karepe ati

Anakku ...

Pancen penak menawa bejaMarga asihe Sing KuwasaMula kowe kudu waspada

Antologi Geguritan Bengkel Sastra Iowa 2005

Page 22: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

Anakku...

Takajab kowe muktiMarang wong tuwa uga bektiIan tetep duwe laku suci

NEMU KLAMBI

Bakal Ian bolah dadi dhasar nggawe klambigedhe cilik enom tuwa padha butuh kowedianggo saben dinaneera mbedakake tani Ian gubemur

Saka sing murah nganti sing larang kowe tetep ajidikumbah sawise regeddibesut Ian didondomi dianggo nyandhang awake dhewekabeh padha eman karo kowe

KULAWARGA

Omah kang ciliknyiptakake kahanan kang prasajatuladha kang becikdadi conto awake dhewe

Kulawarga kang sakinahngarem-aremi atikubapa Ian ibu nuntunurip kang kepenak

8 llebfM—Jkntologi Geguriton Bengkel Sastro Iowa 2005

Page 23: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

DEVI NUGRAHENI

SMPNegeiri 1 Cangkringan

DHUH GUSTI

adhuh Gusti Ingkang Maha Asih

mugi karsa paring sih wilasamring kawula ingkang sekengsekeng ing budi luhurugi sekeng manah kang sucingrasuk tindak kanisthankelut tindak Inputkapilut murka durzikaandhap asor asih tresna dipun siriknguja karsa priyangga

adhuh Gusti.

menapa malih ingkang kedah ditindakkemenapa malih ingkang kedah diaturkerikala bantala menika gegernalika janma manungsa sami kurang ajar

dhuh Gusti...

panjenengan ingkang ngertos wewadi

menapa inggih kedah ngaten nikikahanan bumi kadya gabah den interijaman menikamokal wonten pemimpin prasaja

napa malih jujur wicaksanasedan ten sami mbujung bandha donya

dhuh Gusti...

mbok inggiha paduka paring emutsupados sedanten sami nuruting margi ingkang leres

Anlologi Gegurilan Bcngkcl iasha iowa 2005 Mddllii

Page 24: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

KANGGO NGAPA

Keprungu warta saka surat kabarUndak culika sumebar

Para duratmaka sesumbar

Malang kadhakKanggo ngapa taIku kabeh ora ana gunaYen sira mbujung bandha nganggo dalan nistaBandhamu cepet muspraMarga darbe wong liyaKanggo ngapaBandha donyaRa bakal digawaYen ajal wis tekaKanggo ngapaSira mbuwang tenagaMung kanggo tumindak duijana

BOCAH DESA

Aku bocah desa

Uripku papa cintrakaOra darbe ngelmu Ian bandhaUga kurang tata krama

Aku bocah desaOra ngerti sandhangane wong kuthaKang kebak maneka wama

Nadyan aku bocah desaOjo sira banjur ngina Ian siya-siyaMarga aku uga manungsasak lumrahe duwe r^a

^ ® Hcblfc! Aniologi Geguriton Bengkel Satho Jawa 2005

Page 25: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

BENCANA

Teka tanpa sraba-srabaUga tanpa kandha-kandhaApa maneh kulanuwunAgawe manungsa pada bingungBencana

Sira soroh amuk

Nrejang omah, sawah, Ian gumukRa perduli darbe priyayiApa buruh tani

TANGISE IBU PERTIWI

Menapa kita mboten wuningaBilih kita kados duijanaIngkang darnel risaking negaraMenapa kita samenika kalimenganDhumateng para pahlawanIngkang magut Yuda kagem kamardikanMenapa kita mboten mirengTangise ibu pertiwi kang gereng-gereng susahMirsani wukir tuwin wanadri

Ingkang samenika kita gundhuliTangise ibu pertiwiDamel trenyuh tiyang ingkang tresna negari

Anlologi Gegurilan Bengkel Sastra Iowa 2005 Mfiktlli 1 ̂

Page 26: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

PEKSI-PEKSIING KURUNGAN

Sumiliring bayu anggawa swaramukang ngrerintih melas atitumeka ing papan dunungku

Sira peksi-peksi sing aneng kurungankanggo ngapa sira sungkawarangsum ombenmu wis sumadyatingkah polahmu uga diuja

Peksi-peksi ing kurungannanging aku uga ngertisira darbe indriya merdikaluwar dhateng angkasa rayagjrang-girang gumuyunyawang bawana

PRAJURIT SEJATI

Kumandhanging swara atianuntut sira wani matikanggo labuh negarikanggo bela ibu pertiwi

Prajuritsejatidudu watakiramlajar sakapalaganbecikaluwungilang

PrajuritsejatisenajM panjenengan asring perangestunipun man^ ugi kedlarung-dlarungnyawang bebanten ing payudan

^ ̂ SfifeSf Mfibfll!—Antologi Geguriton Bengkel Sastro Jowa 2005

Page 27: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

mu PERTIWI

Wis akeh prajurit sing dadi bantenora sethithik bandha kang kawetumung kanggo lelabuh sliramuibu pertiwikukang tansah ngiuipi awakku

Ibu pertiwipara taruna ngrilakake pawiyatanamung kanggo perangngupadi kamenanganamrih negara aman

SANDHAL

Sira dianggep barang ora ajimarga papanmu neng ngisor drijinanging sapa bakal nyangkasira uga duwe piguna

Tanpa sira sandhalsikil lara ngidak krakal

Sandhal

marga sirasuku manungsa kejagasaka sawijining bebaya

Anlologi Geguritan Bengkel Saslro Iowa 2005 Mdlkllii 13

Page 28: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

SMP Negeri 1 Depok

AGUNGE WAYAH WENGI

Ing wayah wengikaton padhang kaya rinasesawangan katon gemah ripahkadya langit kebak lintanggumerlap resik, apik sarwa temata

Bungah ati tumrap sesawanganantarane lintang Ian rembulanadhem ayem, tata, titi tentremana ing kutha anggonku mapan

Kanthi puji syukur kang era kendhatHiring Gusti kang akarya jagadmugi sedaya saged manfaat

GOLEK ILMU

Adoh paran saka papandak gayung kanthi rasa bungahgolek ilmu sajroning sekolahsupaya katurutan apa sing dak gadang

Bungah susah bakal dak tampaangupaya welinge wong tuwaaja nganti besuke sengsaraanggone urip neng alam donya

Sfekaf inlologi Geguritan Bengkel Saslra Iowa 2005

Page 29: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

DESAKU MLANDHANGAN

Kaendahan dhusun Mlandhangan

katon asri dijaga kanthi becikmasyarakat kang sregep reresikandadekake dhusun iki tetep apik

Adhem ayem tata titi tentremregeng langgeng anggone padha pasedulurangotong-royong kang dadi tengaranekanggo njaga endahe lingkungane

KEMBANG

Arum wangi gahdamumaneka wama rupamusumunar ana ing platarankadya titi tata ing ndhuwur suketan

Tak sawang jroning papanmuendhahing wama angrasuk sukmaanggawa rasa tekane kombangkang dhahat saripatining kembang

SANDHANG

Esuk, awan, bengi, Ian sapitumtekowe tak enggo ing awakkumpamu wama-wama

nganti bingung aku milih kanggo lunga

Neng kana neng kene kowe digoleki Ian dipilihiarep kanggo lelunganreged tak kumbah, kumel tak setrikasupaya kapenak disawang uwong liya

Antologi Geguriian Bengkel Sattra Iowa 2005 15

Page 30: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

SEKAR MELATHI

Sekar melathi

tak tandur ing platarankanthi permatidak rabuk Ian dak sirami

amnh seger ijo royo-royoyen ana suket-suket

sakiwa-tengenetak jabut kanthi tlitiaja nganti ana bekicotkang nggrogoti pucuke witsekar melathikuesuk Ian sore tak sawangendahe sekar melathikukang ngrembuyungngetokake sekar amrikputihkangsucigandamu arumsedep ing irungndadekake bungahe ati

Bengkel Sastra Jawa 2005bisowa subur Ian r^aijakadya sekar melathikukangputihmemplakmenehi ganda arumtumrape sapadha-padhambangun nusa Ian bangsaadilmringkawula

16 Mflli—Anlologi Geguritan Bengkel Satlra Iowa 2005

Page 31: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

INDSTJANANTI

^SMP Negeri 3 Tempel

ORA NGERTI

Embuh aku ora ngertiapa iku Bengkel Sastra Jawaapa iku geguritanndadekake lakuku kandeging tengah dalantan ana obor ing tangan

kang madhangi pikirsikilku krasa abot

jumangkah menyang bengkelndadekake aku ora ngertingrakit tembung-tembungkang endah Ian edi penikang bisa nglipur ati buneg.

Pikirku peteng ndhedhetkebak ampak-ampakkang ngendheg lakukuMuga Bengkel Sastra Jawabisoa menehi pepadhangmarang konco-konco

kang kanthi tekunnggegulang kabudayan Jawakang adi luhung.

Anlologi Gegurifan Bengkel Sadra Iowa 2005

Page 32: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

7TNCSGS WXJLANDARILsMP Negeri 1 Depok

SAMPAH

Barang wis ora kanggoDibuang pinggir selokanSaya suwe dadi gununganAmbune ora karuan

Sampah mandhegBanyu megungGorong-gorong padha buntetNdadekake pikiran buntet

KASUR KAPUK

Kasur ...

Papan kanggo nglindurKapuk randuAsale kasur iku

Kasur ...

Papan kanggo turnNyelehke awak Ian pikirTangi turn ilang lungkrahku

Antologi Gegurifon Bengkel Sastra ]awa 2005

Page 33: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

GELAS PECAH

Pyaaar ...Dadi sawalang-walangAmarga tiba saka mejaPutih bening maune

Remuk raisa dadi gelas manehAmbyar ora karuan

Neng kana, neng keneSumebar saparan-paran.

KOMUNIKASI

Kenthongan, bedug, canang, Ian omonganPirantine komunikasi jaman biyenJaman sansaya majuAna layang ditempleki prangko

Jaman tambah canggih, alate samono ugaMedia cetak uga media elektronikIki brosur, iku selebaran, kae koran

Radio muni, TV mancar, kring-kring teleponku muni

Jaman saiki bocah seneng SMSIrit, cepet, tur murah reganeMesam mesem ngguyu dheweHP ... HP nyenengke atine dhewe

Aniologi Geguritan Bengkel Satira Iowa 2005 Ssl&f Mfitelfi! 19

Page 34: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

m.JODHI ARIZai7NUGROHO

^^,^;SB*C^Negeri 2 Sleman

SEPATU

SepatukuSepatuku

Mangkat sekolah nganggo sepatuSaben dina nganggo sepatu

Sepatu lanangSepatu wadonKabeh uwong nganggo sepatuSupaya ora lara yen midak paku

YOGYA OH YOGYA

Kutha sing aman berhati nyamanKutha pelajar Ian kabudayan

YogyaohYogyaKota para senimanNggone mampir para wisatawan

YogyaohYogyaJenengmu elok Ian ediNggone urip wong berbudi

MeUlilS Aniologi Geguritan Bengkel Sastra ]awa 2005

Page 35: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

POTONE MBAHKU

Kowe sing ngelingake sejarahe kulawargakuKowe prasastikuPrasasti kulawargakuDhek jaman semana

Poto ...

Kowe sing dadi seksiPiye ayune simbahkuPiye baguse bapakkuDhek jaman biyen

Poto ...

Tanpa kowe aku rangerti piye rupane Pangeran DiponegaraPiye rupane Ir. SoekamoLan piye rupane mbahku.

BAL-BALAN

Bal-balan, olah raga kang wis misuwurOra lanang ora wadon,Kabeh kenal sing jenenge bal-balan

Dolanan kang nganggo balNgalor ngidul ngoyak bal,Lan ngetan ngulon ya ngoyak bal

Yen ngegolke padha gegayenganYen ora trima padha tawuran

Anlologi Geguritan Bengkel Sattra Iowa 2005 21

Page 36: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

Bal-balan, olah raga kang nganggo sikil Ian sirahNanging, ora kena nganggo tangan,Mengko ndhak kena pelanggaran

Bal-balan

Kowe sok dienggo tohtohan Ian panguripanUgo karo kasenengan

SANDHAL JEPIT

Kowe dijepit Ian diapitnanging, kowe ora nesumalah njaga sikilku saka beling Ian paku

Sandhal...!

jenismu wama-wamamiturut kabutuhanku

Ana sandhal jepitana sandhal sepatulanugalia-liyane

KUPU

Ora awan ora bengingalor ngidul golek madu

Apa kowe ora kesel?

mencokkene,

mencokkono

ingtengahingdina

22 SsiUf Mfibtii! Anlologi Geguritan Bengkel Satlra Iowa 2005

Page 37: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

SMP Negeri 1 Godean

ADHIKU

Yen ngelingi cilikanmuyen ngelingi tindak-tandukmuaku dadi ngguyu

Sanajan kowe mbiyen jambaki rambutkusenengane njiwiti akusenengane nyuweki bukuku

senengane ngganggu anggonku sinauNangingkowe tetep adhikuadhi kandhungku

Adhiku

saiki kita padha wus gedhe

padha-padha sekolah SMPmugo kowe adhiku

pinter sekolahe

ISTIGHFAR

Akeh banget dosa-dosa ing awak ikikaya gesik sumebar sapinggire kalimula yen ngono aja nganti lalimarang Gusti Kang Maha Suci

Kanggo nyuda dosa-dosa ikisalah sijine kanthi istighfarIan tansah ngucap istighfarmuga katurutan apa sing dikarepake

Anlologi Gegurilan Bengkel Saslra iowo 2005 SeitA? Mddllii

Page 38: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

ANAKKU

Anakku...

pancen abot urip ing donyamula kudu tansah waspadaaja tumindak laku sing nistha

Anakku...

urip iku mung mampir ngombemula kudu gawe becik marang sapa waeaja mung nggugu sakarepe dhewe

Anakku...

tak ajap kowe muktimarang wong tuwa ngabektitansah mbangun turut ngajeni

AKU BOCAH DESA

Aku bocah desa

dudu bocah kutha

uripku ing desakabeh sarwa prasajaNanging,urip ing desa iku kepenakmasarakate guyup rukunduwe tata krama

duwe suba sita

kabeh prekara ditanggung bebarengan

Aku bocah desa

sabaku ing sawah Ian gununggaweyanku golek kayukanggo mbantu bapa biyungku

24 Sfifedf Geguritan Bengkel Smtra lowo 2005■ ■ • ■ . ■ - I

I

■ ■ _ :

Page 39: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

ASMARA

Sadina rasane samingguapa iki sing jenenge asmara?

Embuh cilik, embuh gedheembuh enom, embuh tuwa

padha kataman asmara

Asmara,

bisa gawe penggalih iki harsayaHanging,bisa gawe ati iki laralara yen ditinggal lunga

Asmara

uga bisa gawe ati iki cilakacilaka yen tumlndak laku nisthaApa bener wong ketaman asmaragampang kena panggoda?mula aja lali marang Sing Kuwasa

GUNANE SANDHAL

Sandhal,wamamu ana abang, biru, putih Ian liyanekowe didol ing ngendi waetoko, waning, Ian liyane

Sandhal,

gunamu iku akeh bangetkanggo lemek sikilkanggo lelunganuga bisa, kanggo ngeneng-enengi bocah

Antologi Geguritan Bengkel Satlra Iowa 2005 SeftSf Mebfh! 25

Page 40: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

Sandhal,

kowe digoleki wong akehdibutuhake wong akehmarga kowe njaga sikile wong akeh

BANJIR

Tak sawang langit iki katon mendhungthathit kelap-kelipanginesumilirgawe adheming atiAngin sumilir sangsaya gedheudan ora terang-terang

Banyu kah katon mulak-mulakngelebi sawah Ian blumbang

Nanging,iki kabeh polahing manungsa dhewembuang sampah sakarepe dhewenegor wit-witan sakarepe dhewening, manungsa dhewe ora elingya iki akibat tumindake

26 Mfibfll! Aniologi Geguriian Bengkel Sa$tro Iowa 2005

Page 41: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

arosNUN^msANi

jyegeri 3 ̂dean

WONG ENOM

Angin ngobahake godhong-godhong

Krasa adem Ian sumilir

Ing tengah sawahAna omah cilik saka pring

Gendheng godhong tebuJubine saka gedheg

Ing kono ana bocahBocah loro kang tunggal getih

Bocah sumringah akeh guyuneDikancani swara prenjakKang gawe ayeming ati

Crita padha critaCrita marang asmaraAsmara marang kancaAnanging era lali ngibadahMarang gusti AllahIngkang maha kuwasa

TINGGAL DONYA

Diwangkara ndhelik ing sisih kulonLangit kang maune padhangHang kanthi alon-alonBedhug magrib wis kumandhang

Ana manungsa wadonKang nitih motor alon-alonMandheg ing sangarepe omahku

Anlologi Gegurilan Bengkel Sodra Iowa 2005 SfekSf

Page 42: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

Takon kabare priyaPriya jaka kang lagi raga

Kanthi oradisangka-sangkaWong wadon man ngomongMarakake gawe udan tangisPriya kang isih jakaLunga era pamit-pamitLan era kandha-kandha

Ninggalake biyung lan sedulurKang padha tresna marang jakaLan padha susah ninggalakeRasane bawana iki kiamat

Pancen era ana kang bisaMbedhek kuasa

Gusti ingkang Maha Agung

WIT-WITAN

Saben dina nyawang gegodhongankang ijo royo-royoabang kuning kembangegawe tentrem ing atiijone gegodhongannambah seger donya ikiAnanging ora bakal anaing tengah kutha gedheaniarga tangan wong serakahkang mentingake karepe dheweora perduli karo akibate

28 SeW Miteibi Antologi Gegurilan Bengkel Sadra Iowa 2005

Page 43: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

rSlTOTS'Om SUMARGO

KLUWUNG

Kowe njedhul sawise udan

yen isih ana srengengeembuh esuk, awan, utawa sore

nanging bengi era ana

Kluwungwamamu endah bangetwamamu akeh bangetabang, kuning, ijobiru, ungu, Ian liya-liyane

Yen aku ndelok kowe

atiku dadi tentrem

Ian dadi ayem

WARNANE SANDHAL

Kowe dienggo saben dinadienggo ing sikilsupaya sikilku ora larayen midak apa-apa

Sandhal

digawe saka karetwarnamu pepak-pepak

ana putih, ireng, biru, Ian liya-liyane

Anfologi Gcgurilon Bengkel Saslra Iowa 2005 SeliAi" Meklli!

Page 44: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

wamamu uga pepak-pepakana sandhal lanang Ian wadon

Yen ora ana kowe sandhal

sikilku isa lara Ian lecet-Iecet

nierga midak paku utawa beling

GELA

Yen kelingan crita dhek semanapindha kebeler eri ing ati ikiah... nggriseniupama bisa tak belahupama bisa tak kumbahplas... satemah resik sumilahtanpatipak

Apa kowe bisa mbusak gelakuapa kowe bisa mbusak gelamudak kira sengarakabeh mung disidhem

ya ben gawe ati tatunjarem nganti kaya biru erem

Crita iki tambane laracrita iki tambane gelakanggo kowe mitraayo nyingkiri laku nisthajmng njalari ati iki gela

30 SiWMebfhi Anlologi Gegurilon Bengkel iatha lowo 2005

■ ■■ ' ^

Page 45: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

NDOSYUNINGTyAS

,Negeri 1 Moyndan

TANGIS

Tangis bisa dumadi saka rong prekara,bisa marga nemu sangsara,uga bisa marga rasa mulya,

nanging bisa saka sangsara Ian mulya,

supaya ana wong peputra kang manjila,sekolah bisa kajuwara nanging arep

nerusake ora ana srana,

kadadeane ana tangis marga mulya Ian sangsara,mulya marga anak manjila,sangsara jalaran anak arep nerusake sekolahora duwe srana.

BANDHA

Bandha iku bisa marakake begja,nanging uga bisa njalari cilaka,wong madad, madon iku racake wongduwe bandha,

nanging bandha kang njurung cilaka,bandha ya marakake minulya, disubya-subya,dening sedulur Ian kanca,

dene wong tanpa bandha, mrana-mrenetansah disiya-siya.

Moyudan, 16 Juni 2005

Antologi Geguritan Bengkel Saslra Iowa 2005 Selidf MelslKl

Page 46: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

WIT KLAPA

Wit klapa kang tinandur ing pinggir kaliawoh mapirang-pirang janjanganandadekake ayem ati kaki niraisa dadi pangupa

Wit klapa kang tinandur ing pingir sumurawoh mapirang-pirang janjangmarakake lob kaki nira tumetes

saka rasa trenyuh marang peparingGusti Kang Murbeng Dumadi

Wit klapa kang tinandur ing saindenging gubugwus mapuluh taun dadi ratan kaki niranerusake tumapaking bebrayan kaliyan nini

GURU BASA JAWA

Pawongan kang sarwa alusguneme lakune Ian kabeh tindak-tandukemarakake atiku tansah tentrem Ian

kumudu-kudu ben bisa ketemu

Pawongan kang bisa andadekakeaku tansah sregep sinauamarga saka tuntunanesaka rasa asih sing dak tampa

Pawongan kang tansah njurungake akumarang bab kang bisa andadekake akumigunani marang wong tuwa loro Ian pribadiku

32 M£bllli__Antologi Geguritan Bengkel Sottra Iowa 2005

Page 47: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

rnSTANIK HTOAYANI

ISMP Negeri 1 Mlati

Ibu kang nglairake akuKang ngupakara akuWiwit aku bayi nganti saikiUga ibu kang ngurusi

Mula aku kudu ngerti

Lan kudu bekti

Marang bapa uga ibuKang wis ngopeni aku.

SEKOLAH

Para siswa padha mangkat sekolahAmarga padha arep sinauSupaya dadi bocah kang nggenahLan dadi bocah kang pinter lan mituhu

Lanang wadon maju-majuTansah giat mangkat sekolahAmarga arep maca lan nuntut ilmuUga arep dadi bocah kang sregep ibadah.

Anlologi Gegurilan Bengkel Smlra Iowa 2005 MekiKi

Page 48: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

LAUT

Endahing ombak kang nentremake atibiruning banyu Ian manuk-manuk kang padha maburnambahi endahing swasana

Lanang, wadon, tuwa, Ian mudhapadhalunga menyanglautkanggo nyenengake pikiran kang buneg

Ing kana padha dolanandolanan banyu, gesik, kerang, padha peplayon, Ian liyanekanggo nyenengake ati

KATRESNAN

Mudha-mudhi kang lagi kasmarankarasa donya kaya suwargakabeh-kabehe sinawang katon endahera perduli ana wong kang ngalang-alangi

Rawe-rawe rantas

malang-malang putungya kuwi mau kekarepanewong kang lagi kasmaransapa kang ngalang-alangibakal disimakake

34 Anfologi Gegurilan Bengkel Sotlra Iowa 2005

Page 49: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

KANCAKU

Sliramu ana

wektu aku mbutuhake sliramu

seneng Ian susah awake dhewe tansah barengora perduli apa omongane wong

Nanging,...

ana ngendhi sliramu saikirupa ra ana, swara wae ora krungu

Kanca ...

aku kangen guyumuaku ngangenake wektu awake dhewe bebarengan

Sliramu ana

sawektu aku butuh sliramu

seneng Ian susah

Anlologi Geguriton Bengkel-Sattra Iowa 2005_J6W 35

Page 50: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

; \ NUR LAIIA DRH., If

iMP TVfiiViaTn-mafliYa'h a Depok

ULAHE MANUNGSA

Jaman saiki akeh manungsa kang ora wedi marang dosabuktine neng kana-kene akeh wong sing tumindak alaHanging malah nyedhak Ian nindakakekepriye ta karepe?

Akeh warta ing TVnyritakake ulahe manungsa sing padha ra benercontone wae

akeh wong, padha nganggo narkoba

Kahanane wis kaya ngeneera bisa dijagakake

apa era padha gela?aku mumet mikirke ulahe manungsa

Rasane ndonya iki arep katekan kiamatyen ulahe manungsa padha kaya ngonowis era bisa dikandhani

nggugu karepe dhewe.

Sifcif —Antologi Gegurilon Bengkcl Sojlra Iowa 2005

Page 51: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

KANGENKU

Biyen nalika simbah isih anabasa kang endah iku isih rinasangelus ati ngaras ragatumanem cles ing ati iki

Apa kang linuwih?embuh, aku ora ngertiHanging saiki tansah ngreridhunyandhung kabeh lakuku

Aku bingung tenan ca!

bisane mung mandheg mangukangen endahe basamukayabiyen ....nalika simbah isih ana

Yaiku tandha kangenkukangene cah cilik sing durung panakangene cah cilik sing durung bisaanane mung kangen kang kebak rasa

Anlologi Gegurilan Bengkel Sadra Iowa 2005 MfiUA! 37

Page 52: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

JR SETYO WAHYUNI

SMP Negeri 1 Depok

BANJIR

Banyu tawa diwutahake saka langitkali mbludag kasumpet larahanbandha donya kesapu banyu tanpa turahkuwi mau disebabake manungsa dhewe

Mbuwang larahan sagelememung mikir olehe kepenaktanpa mikir akibate

tanpa mikir besuke

KADYA LINTANG

Nyumet dahana ing satengahing dhiriwis suwe ngentekake dina kang petengcahya kang ndadekake ayang-ayangdadi pletikan ing uwoh sajroning omah

Bapa, biyung...muga-muga sing dakjaluksupaya anakmu dadi bocah kang daksalanorapolah dursila

Anfologi Gegurilan Bcngkel Sastra Dowa 2005

Page 53: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

CANDRA

Cahyamu sumunaranrajang pucuking cemarasinorot ing beninge banyu kalidadi seksi kahanan sepi ing wengi iki

Aku kangen wayah kaya ngene ikitentrem tanpa grudag-gruduge swara mobil Ian motormung banyu kumricik Ian swara jangkriksesautan sing ngancanikrikkriikkriiik....

"Jangkrik apa kowe ngerti?wulan kae yen taksawangkok ngawe-awe, ya?"

LAYANGMU

Ing dluwang putih ikukowe nggaritake bolpoinmukumpulan aksara ing layang ikigawe laraning atiku

Wis rong sasi kowe ninggalake akuing paran, ora ngira kowe ngiket janjingapusi, bali sawise rampung urusannyatane malah nunggu gendhuk ing kana

Wis! wis ora bisa nangis akueluhmu luwih larang tinimbang lelakonmumatur nuwun, matur nuwun kanggo tatu batinku ikilawang kalbuku wis dak tutup rapet kanggo kowe!

Anlologi Gegurilon Bcngkcl Sajfra Iowa 2005— HsUllli 39

Page 54: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

SAMPUR ABANG

Ing rame unine gamelankowe dadi pangluwes obahkuwis wolung taun yen dak eling-elingkowe setya karo aku

Aku eling saka astane ibu kowe tekakidung-kidunge ibu ngiringi tekamu kanggo akusapa ngira yen kowe dadi kanca setyakumuga-muga setyamu bisa tetep nganti tekane patiku

40 Silt&P —Antologi Geguriton Bengkel Sa$ira ]awo 2005

Page 55: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

'^NUR SUSANTY

SMP Negeri 1 Turi

PRIHATIN

Lumrahe siswa saiki,

sinau mung sakedheping netrakepara malah ora sinauyen nggarap senenge mung nyonto

tumindak mangkana ikuwong kang pikirane landhepananging salandheping dhengkulamarga sepi kawruh

Nyata Ian ora,

ananging menawa sugih polahpolahe anteng kitiranbesuk bakale ngemut driji

Yen dipituturi,

guneme pating clemongwangsulane saur manukora ngrewes pituture wong tua

Pra kanca,

kawula mudha iku sangganing Nagarayen para mudha asorarep digawa menyang ngendiNegara iki?

jaman sangsaya tuwa sangsaya majungudi ilmu kalakone kanthi laku

ora cukup njagakake endhoge si blorok

Anlologi Geguriian Bengkel Sosfra ]awa 2005 Sek^f Md&ilii

Page 56: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

Pra kanca,

. ayo dipungkasi kabeh laku alaaja mung nggegem tanganayo

ambuka babaran anyarwekel anggone nggilud kawruh

Aja meneng waeibu pertiwi sungkawamati raga mring kawula mudha.

ESUK KANG ENDAH

Srengenge bang ing sisih wetancumlorote ing sakurebing langitkanggo pangupajiwawong salumahing bumi

Kadang tani samya ngudi karyaingsawahbocah-bocah sumegangudi ilmu ing pawiyatangolek kawruh kanthi taberi

kanggo sajeging urip

Bagaskara tumrontongpari gumadhing ngawewoh-wohan kumrujaktumiyup sumiliring anginkaton ijo royo-royo

42 Scfeif Ktekflli Antologi Geguritan Bengkel Sosira Jawa 2005

Page 57: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

Dirgantara putih kapukthilang ngoceh paring cruwetjago kluruk paring brengokbabon petok-petokdara mbekur ing sajroning paguponkali bening kinclong-kinclongparing sumladhangmawar abang branangsakabehe

nambahi endahing esuk

SEMUT

Kewan kang ngemu pitutursanajan wujude ciliksagluguring kolang-kalingananging,nduweni rasa kamanungsan

Semut beda karo manungsa

sepi ing panirih rame ing gaweyen antuk pangan ora dipek dhewedigawa bareng-barenguga dipangan bebarengan

Manungsa,

lumrahe awatak srakah

mung mikirake wudele dhewe

Anlologi Gegurifan Bengkel Sadra Iowa 2005. Sfibf 43

Page 58: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

SANDHAL

Bathok bolu isi madu

sanajan saben dina diidak-idakananging,durung mesthi barang kang asorbuktine,

sandhal kuwi dianggo marang sapa waeManawa ora ana sandhalsikil mesthi kepanasenutawa ragedkepiye wae,sandhal mesthi dibutuhake

GURU

Wong tuwa ing sajroning pawiyatandigugulanditirudadi panutamng pra siswa

Minangka satriyaning pawiyatankang nuduhake bener Ian Inputkabeh siswa antuk pamulanganera kadang konangtembunge pait madungadhepi siswa kanthi dhadha longgarsepi ing panuih rame ing gawe

Gawe urip luwih becikamarga piwulangesiswa bodho dadi pinteramarga kawruhe,ora ngerti dadi ngertiamarga pitutUresiswa kesed dadi sregep

44 llsiMllS—Antologi Geguritan Bengkel Saslra Iowa 2005

Page 59: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

Kang dikarepakebisa nyipta siswa taberiIan karoban manis

bisa mikul dhuwur mendhem jeromigunani kanggo bangsa Ian nagara

Gum,

becik bebudene kaya Prabu Darmakusuma

Antologi Gcguritan Bengkel Sasira Iowa 2005. 45

Page 60: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

11

PETRA ADm PRADHANA

mai , SMP Negeri 1 Berbah

LINTANG

Nalika rina gumanti ratrikaton ana cahya satengahing wengi

gumebyar ngebaki angkasa

pindha lampu indah sinawang

Dhuh, lintang ing wayah wengi,apa kowe ngerti rasaning ati

kang gumun ngungun

marang Gusti kang ngripta jagad

ALAS

Alaska kang edi Ian asrisinawang indah pindha widadari

ijo royo-royojembar gilar-gilar

Ananging alasku saikibubrah rusak ambyar

kateijang angkaraning manungsakang srakah Ian kebak polah

Alasku saiki gundhullemah dadi garing akingumbul mati, kali asat

Ian akeh kewan padha sekarat

Silmi' Anfologi Geguritan Bcngkcl Sastra Iowa 2005

Page 61: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

He, manungsa padha elingaalas iku titipane anak putukudu diopeni ben lestari

amarga alas iku pani-paruning bum!

PRAHARA

Prahara kowe ana ing ngendi-endikowe akeh nyilakakake manungsapolah kang tekun njalari cilaka

nyedhot nyawa Ian bandhane manungsa

Akeh bocah kelangan wong tuwaakeh manungsa kelangan sahak sedulur

omah-omah padha ajurbubrah ringseg bleseg

Mbokmenawa Gusti duka

amarga mirsani pqlah kitakang srakah nguja hawaprahara kang dumadiisa uga kersane Gusti

supaya manungsa mertobatsaka tumindak kang kebak dosa

Antologi Geguritan Bengkel Satlra Iowa 2005 Ssltdf MiUlk! 47

Page 62: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

SANDHAL

Sandhal kowe dianggo lemek sikiltaknggo mlayu Ian dolansandhal nek ora ana koweaku mlayu kecocokyen mlaku era kepenak

Kowe kaya malaikat kang njaga sikilkuben ora midak belihg Ian tlusubenkowe dianggo kabeh wongO, sandhal kowe pancen penting

Aku arep lunga nganggo kowedolan nganggo koweIan apa wae sing neng njaba omahkowe dibutuhake kabeh wong

KATRESNAN

Katresnan ikubisa kagambarake kaya ombak samudrakadhang teka tanpa dinyanakadhang lunga tanpa cecala

Katresnan iku

kagambarake kaya marutanadyan bisa dirasaHanging angel dicandra

Katresnan ikuakeh sing nyandra wama-wamaananging kanggokukatresnan iku' suciawit ana sajroning katresnanana pangorbanan

S«lafMelalllL_JintologiGegurilonBengkcl$ajlra Iowa 2005

Page 63: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

ana katrentreman

uga ana kamulyanIan karaharjanawit manawa manungsa wus ora duwe rasa txesnadonya bakal rusak Ian nemahi cilaka

AnJologi Gcguritan Bcngkel Sosfra ]awo 2005— MfiistllS 49

Page 64: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

P^^TRINIASTUTI.SMPPiri Ngaglik

KESEL

Kesel ...

Awak lungkrahLingguh ora jenakObah ora penakDadine mung sayahApa iki sing diarani kesel?O ... kesel ... kesel!

Wong kesel paling kepenak ya ngringkel!

SINAU

Maca, nulis, ndeleng, nglakoni, Ian liyaneWong padha ngarani iku sinauCethane seje wong seje kang ngaraniApa sejatine sinau kuwi?Apa bener manawa

Ora ngerti dadi ngertiOra isa dadi isa

Ora dhong dadi dhongIku sangertiku jenenge sinauBener salah aku ora ngrembugSing penting ayo padha sinau.

Antologi Gcguritan Bengkel Sajtra Iowa 2005

Page 65: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

KUCING

Kucing ...?meong, meong, meong ...?cumlorot mripatmu

tikus padha lumayucukat trengginas tandangmu

putih, klawu, ireng wamamutekamu ndadekake

kagete tikus-tikuskang padha mlayugolek pandhelikan

KUPING

Kuping...

ana sirah kiwa, tengen papanekaku turnjepiping

iku sebutane

maewu swara wus lumebu

sero, alon kok tampaiku wus dadi gaweanmuora duwe kuping budheg dadine

Aniologi Geguritan Bengkel Sasira ]awo 2005 HfiUllli 51

Page 66: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

TAMAN

Tamanku ...!

esuk, sore tak sirami

katon sumekar cahyamuganda arum tan kendhat sumebar.

Tamanku ...

abMg, ijo, kuning rupamukombang, tawon nambah endahmuati bungah dadi ilang sayah.

Tamanku...

maturnuwun

amarga sliramuatiku dadi bungahkabeh sarwa dadi endah.

KURSI

Kowe kabutuhane kabeh wongam^ga wong-wong sing kesel mbutuhake kursiwujudmu aneh-aneh Ian apik-apiklucu banget yen disawang

Rupamu wama-wamacoklat, buru, kuning, kanthi wama sing apikkowe digawe saka kayu Ian busadadine kowe dinggo lungguh kuwi empukIan kepenak ing bokong

52 Mfillfhi Anfologi Geguritan Bengkel Sosfra Jawo 2005

Page 67: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

^ RITAAPRIANI

SlVff Negeri 1 Depok

LAMPU

Omah kang maune petengsaiki padhang amarga lampudalan kang maune ndhedhet

saiki padhang njingglang amarga lampu

Lampu ...akeh wong kang butuh sliramusaka wong kang tuna aksara nganti pejabatkabeh padha butuh lampu.

Lampu ...padhangana donya ikiIan padhangana ati manungsasupaya eling marang Gusti Kang Kuwasa

NGIMPI

Ati bungah, ati susah

kabeh campur adhuk dadi sijikuwi kang tak rasakke ing wektu pepisahanlagi wae aku arep pisahan marang bapak, ibu gumaku digugah marang ibu.

Oh,... jebulna aku amung ngimpikembange wong turu ing wayah wengi.

Anlologi Gegurilan Bengkel Sastro Iowa 2005 Sfifef MefelliS

Page 68: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

PANGESTUNE IBU

Esuk setengah pituaku nyuwun pangestu ibuanggonku nuntut ilmu

menyang sekolah numpak sepedha

Panas udan tak lakoni

ati susah Ian bungah ngendhem ing atimatur suwun ibu

dongamu Ian pangestumu agawe aku sregep sinau

KANGEN SLIRAMU

Esuk, awan, bengi, mung tansah eling sliramusaka ora bisa mangan nganti turuora ana wong liya kajaba kowe sing ana ing atikuwong sing tak puja-puji saben wektu

Yen pancen awake dhewe jodhoora bakal mlayu neng ngendiananging awake dhewe kudu ngertijujur Ian tinarbuka iku kunci utama.

54 Sildf Antologi Geguriian Bengkel Sadra ]awa 2005

Page 69: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

SENIWATI

Alusing suwaramuora ana sing nandhingitembang-tembang kang koknyanyekakeagawe bungahing ati

Kendhang, bonang, gong, saron Ian genderdadi pangiring lakune tembang

Kethoprak, wayang, Ian campursarimigunakake seniwatikanggo nglelipur atisaka ati kang nandhang branta

PAK KEBON

Saben esuk kowe nyapu ngresiki latarrereged kang ana ing latarkok sapu kanthi resikrereged iku saka godhong-godhong alum Ian uwuh

Pak kebon ...

resikana rereged ing latar sekolahkukaya manungsakang ngresiki reregeding ati.

AnWogi Gegurilan Bcngkcl Sojtra Iowa 2005 Sekf HeUllli 55

Page 70: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

KIKITAMARA

SMP Negeri 4 Pakem

SEPI

Ing wengi iki...

wengi kang suwungmegakasilep mendhung angrembuyungsumilih wengi nggawa crita lamiscrita kang gawe gregesing ati

Ing wengi iki...Atiku tansah bingungAku ngawasake langitnanging sing ono ...mega ireng kang gawe atis

Angin wengi...tansah adhem Ian gawe gelaning atiswara kewan ...

kayata nangis ing wengi iki

Ing wengi iki...Panglong saya kekesati saya nggrantesAku ngawasake langit manehMegane kae ...mbuh kapan mega ireng sumilakterang kaya wingi maneh

Anlologi Gegurilan Bcngkel Saslra Iowa 2005

Page 71: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

AKU

Aku bocah kang urip ana sapinggiring dalanurip tanpa bapa biyungtanpa sanak tanpa kadangana ing donya kang jembar iki

Wayah esuk ...cahyaning surya kang sumunar...Aku wiwit makaryaTembang-tembang kang nggranteskanggo njejaluk welas asih marang sapadha

Cahyaning rembulan kang sumunarSumilir angin wengi gawe kekesing ragaAku ngeningke ciptaDedunga ...Muga-muga Sing Kuasaparing kamulyan marang awakku iki...

Antologi Gegurifan Bcngkcl Sa$tra iowa 2005 Sek&f HkklKi 57

Page 72: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

SETYOWATI

DESAKU

Wektu cilik ing desaku, uripku tansah kepenakomah sing resik, kali sing bening Ian dalan sing sepimangkat sekolah mlaku bebarengan karo kanca-kanca,dolan ing kali cebar-cebur awak teles kabeh

Nanging, saiki kahanan jaman metropolitanakeh motor, mobil ngebaki dalan agawe regeding hawaakeh kali sing buthegkabeh wong duwe kepentingan dhewe-dheweora padha mikirake lingkungan sing resik

Ayo kanca njaga lingkungan amrih resik, asri, Ian sehatgotong royong bebarengan

ADZAN MAGHRIB

Wektune adzan maghribswara adzan wis kumandhangwong muslim padha ngibadah salat maghribngaturake puji sukur marang sing maringi urip

Sajadah sing apik Ian resik digelar ing jobinnganggo rukuh kanggo sing putriIan sarung kanggo sing kakungndedonga marang Gusti

Mfiktli! Antologi Gegurilan Bengkel Saslra Iowa 2005

Page 73: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

SEGAWONKU SING ILANG

Segawon sing tak openi wiwit ciliksaiki wis gedhewulune ireng apik klimis Ian awak sing lemusegawonku nduwe buntut sing cilik

Nubu, iku jenenge segawonkunanging, saiki embuh ana ing ngendiilang era ana tilase

mbokmenawa saiki segawonkuuwis diopeni karo wong liyautawa dibeleh

SABUK

Ireng iku wama sabukkusabuk sing dawa, njaga kathokku ben ora mlotrokagawe weteng singset Ian kenceng

SRENGENGE

Saben esuk tekan sore

kowe madhangi donya ikimlethekmu tak tunggu, ngarepake dina-dinakupanas ing kulitku ora dadi alangan kanggoku nyambut gawekanggo uripku ing donya iki

Anlologi Geguritan Bengkel Sastra lowo 2005 Mfiljifll! 59

Page 74: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

BANYU SEGARA

Banyumu tansah asinobahmu gulung-gulungngebaki segaraagawe wong kepengin nyemplung adus

Menehi panguripan kanggo nelayankanggo golek iwaknangiiig, saiki banyu segara dadi regedakeh iwak padha matiamarga dirusak dening wong sing era tanggung jawab

60 Sskjif Mdfllfli Antologi Geguritan Bengkel Sattra ]awa 2005

Page 75: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

TRDHSNINGRUM DYAH ARIMBI

SMP Negeri 2 Sleman

AYUNING REMBULAN

Ing pinggir dalanPapan sikil iki mapanRasa keju ing sikilNalika awak iki lagi nggigil

Nalika ngrasakake kekarepanAku nyawang ayuning rembulansing padhang njingglanggawe tentreming tiyang

WEKTU ESUK

Nalika jago klurukAku eling iki wektu esukIng wetan ana srengengesing padhang njingglang cahyane

Sing adhem awakku

Anget keclorot sunare srengengeAtiku adhem

Nalika esuk iki mesem

Anlologi Gegurilan Bcngkel 5ailra Iowa 2005 Seiwf Mfeklli'i

Page 76: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

SANDHAL

Sandhal sing mambusing kita idak-idak saben dinasanajan mambu nangingakeh gunane ...

sandhal...

bisa njaga akusaka ri, watu, Ian liya-liyane

Sandhal, kowe kerep dienyek wongamarga ...

rupamu elek, mambunanging, kowe lemek sikilkunjaga keslametane sikilku

OMAHKU

Omahku kratonku

saben dina,

ngeyupi aku saka panas Ian udanera awan-ora bengikowe tetep endah Ian asririna wengi kowe njaga akusaka kewan-kewan liyaneIan saka adheme wengi

Rina wengi kowe njaga akusaka panase srengengeomahku kratonku

warisane bapa Ian biyungsing kudu takjagatekane besuk emben

Antologi Gegurilan Bengkel Sadra Iowa 2005

Page 77: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

WONG CILIK

Wong cilik ongklak-angklikkanggoku kuwi era masalahyenkonmilih...aku luwih seneng dadi wong keretinimbang mbandha nanging kere tiban

Saiki.... akeh wong sing sugihnanging, akeh sing kere tibanuwong jaman saikipadha milih bandha donya tinimbang imankang dinggo sangu mati neng akerat

Uwong jaman saikipadha kedanan bandha donyaIan ngalalake kabeh carasalah sawijine ya iku "korupsi"edan ...

wong sugih iku mau dadi tikus kantorankang mangan dhuwit asil nyambut gawene wong liya

Yen kon milih

aku tetep milih keregolek dhuwit mung sethithik nangingkalal Ian ora gawe dosaneng weteng rejekiku entuk ganjaranora kaya koruptorsing wetenge njembluk amarga mangan duwite liyan

Anlologi Gegurilan Bengkel Saslra lawo 2005 63

Page 78: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

"TJNTUNG RIANTOKO

SMP Negeri 1 Sleman

PILKADA

Umyeg swarane wong-wongpadha njagokake pilihanecalon bupati Ian wakilekang gelem labuh labetmarang wong cilik

murih tata, tentrem

karta, Ian raharja.

Dudu dhuwit kang dirembugnanging kawigaten kang tulusIbnu Subiyanto Ian Sri Pumamakebak ing panyengkuyungdadya pangembaning Sleman Sembadakang murakapi mring kawulanyengkuyung mring budaya Jawikebak kawigaten mring para mudha.

Ibnu Subiyanto Ian Sri Pumamatetepa ing imanejejek mantep mlaku kanthi permatikalis ing panggodhadonya kang endah wamanekadya pari kang wus wayahtumungkul kanthi tuluskebak ing pambudi.

Sfikaf Antologi Gcguritan Bengkcl Saslra Iowa 2005

Page 79: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

iPf WAHYUDI^MP Negeri 2 Pakem

MERAPI BIRU

Saka adoh rupane biru

gedhe dhuwur kukuse metuyen lagi turn

kabeh wong padha seneng mlaku-mlakuing sikilmu

sing lanang bagus

sing wadon ayukabeh suka padha gumuyu

Aja takon yen lagi nesupanas banget lahare lumayu

kabeh kang ketabrak dadi awukepara bareng karo udan watu

Mrapi biru

banget anggonku nunggunalika kowe turn

senggar-senggur sajak kemayumrapi birumrapi ayu

Anlologi Gegutilan Bengkel Saslra ]awa 2005 SeitSlf

Page 80: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

IBUKU SING AYU

Ibu

Wis suwe aku melu marang koweIbu momong aku nganti gedhe

reged mambu ora digapemarang anak banget tresnane

Ibu

dinaikiakundongakanggo kowe sing wis wiwit tuwanggawa abet wis ora kuwawa

pamirenge wis ora cetha

Ibu

ora lali anakmu iki

njaluk donga Ian pangastutimuga-muga awan Ian bengitansah antuk tentrem ing ati

66 Ssluif Antologi Gegurilan Bengkel Sasfra Iowa 2005

Page 81: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

LABETE SANDHAL

Banget gedhe labuh-labetmutanpa nggresula ngreksaponang suku

saka watu Ian paku

Tatag tanggonminangkaganjel saenggon-enggongedhung tingkat tembus kebonsing nggitar, miyano, apa dene sing nyaron

Tampanen nasibmuaja nganti kawetusanggan abot ing baumupeling wong-wong kzing brewu

Antologi Geguriian Bengkel iadra iowa 2005 67

Page 82: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

WULANDARI

MP Negeri 2 Ngemplak

TSUNAMI

Polahmu anggegirisiPadha diwedeni

Aku melu nyekseni

Wong-wong kang padha mati

Amarga polahmu. TsunamiBandha Ian nyawa era ajiOra pandhang bayiWong kang nganggo dasiKabeh padha keli

Tsunami,

Iki pepeling saka Gustisupaya ngati-atiLan duwe tindak suci.

UDAN GERIMIS TENGAH WENGI

Tengah wengi ikiAdheme ngedab-edabi

Gerimis riwis-riwis

Nelesi bumi pertiwi

Bledheg pating jledherAngin tansaya santerUdan gerimis wengi ikiNelesi lemah bongkah ngrerintih

68 SfikAi" Meklim Anlologi Geguritan Bengkel Sastra Iowa 2005

Page 83: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

Warga padha seneng

Ati susah dadi bungali

Udan gerimis icngali u cngiNekakake rejcki

SakaGusti Kana Maha Sui^ i

SEKOLAHKU

riatahmu ;ina ing lengah desaku

sliraniii kanggo nggayuli ilnn:latarmii sing resik Ian jeinbar

kaya-kaya nggambarake murid kang sabarpanggonanmu sing asrigawe tentreme ati iki

amarga sliramu sekolahankuaku bisa kasil gegayuhankumatur nuwun kanggo sliramu

muga-muga tetep mulya sadawane wektu

PIGUNANE SANDHAL

Ireng rupamuHanging gunamu luwih mulya tinimbang warnamusanajan dinggo lemek sikilsanajan dinggo midak barang ora enakHanging sliramu tetep njagawong kang nganggo sliramusupaya ora kena bebayakang bisa uga nggondhol nyawa

Anfologi Gcgurilan Bengkel Sastra lawa 2005 SekJil' Melithi 69

Page 84: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

MAWAR

Abang, kuning, Ian biru

iku kabeh jeneng warnamugandamu kang arum Ian wangigawe tentreme atiesuk Ian sore tak sirami

supaya tetep edi Ian penimawar ...

sliramu dadi tanda

para mudha kang nandhang asmara

70 Sfilsf Antologi Ge^rifcm Bengkel Sottra Jowa 2005

Page 85: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

YUK. CIFTA GEGURFTAN

Denimg: Drs. Suwaffdi Eaadbraswara, M. Huraa.

A. Model SMS

(1) Dengarkan dulu, ada nada apa(2) Buka dulu. peian-pelan, pasti dag-dig-dug(3) tinggal pencet. cet; jadilah f^cguritan: 10 menit tak sampai(4) yang rhs-rhs terwadahi(5) super singkat, bahasa simbol(6) jika ada dialog, berarti geguriran komunikatif(7) mari beria-ria

B. Model Yoga: Mencari TitikUntuk memusatkan naluri. emosi, nalar Anda, mari kita

belajar memusatkan diri kita. Kita menuju satu titik. Titik nol.Pertama, tariklah nafas dada. simpan di perut, pelan-pelan. Perhatikanaba-aba, jika Anda kurang mampu menahan, pejamkan mata. Tutuplahsegala keinginan, kecuali satu, menyatukan titik. Kedua, lepaskannafas yang kotor itu lewat desisan gigi. Saat ini Anda mulai terbukawajah imajinatifmu. Maka, mulailah memusatkan diri. Jangan lupa,Anda hams sila tumpang, seperti ki dalang wayang kulit itu Iho!Ketiga, dengarkan aba-aba, timkan saya pelan-pelan. Mari, Andaperlu diam, diam, dan diam. sejenak. Dari diam, Anda akanmenemukan "sesuatu", yang mungkin belum pemah Anda raba, belumpemah Anda dengar, belum pernah dan belum pemah. Dan, itulahsebenamya "dunung sejati". Itulah sebenamya dirimu ada. Keempat,cobarenungkan dulu yang Anda sedang alami. Lalu, goreskan lewatpena Anda, apa saja. Goreskan lagi, aye, apa saja. Tidak perlu Andaragu. Nah, berarti kau telah jadi penggurit, bukan?

Jika kau masih bingung, syukur. Itu pertanda, kau sedangberproses. Kau sedang berdialog dengan "dunung". Kau sedangmelakukan pencarian pada sebuah obyek garap. Maka, tolong,lakukan: (a) lihat dirimu dulu, ciumlah yang kau tak suka, rabalahyang kau benci: tulis yang paling aneh, (b) dongeng atau kisahkan

Page 86: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

pengalaman kecil, unik, anyel, ndongkol dll, (c) coba ingat bagianhidupmu yang paling berkesan selama hidup, tuliskan pelan-pelan,usahakan kau bebas tanpa tekanan, (d) kalau sudah, coba tatalahkata-kata itu hingga ada maknanya, berilah ruh, berilah vitamin agarkata itu lebih gemuk, lebih indah, dan lebih menawan.

C. Model Bayangan: Energi Batin(1) Letakkan barang apa saja didepanmu, amati dengan jemih.

Katakan saja galas yang berisi air tab atau air putih.Bayangkan, apakah hidup Anda tak bada atau bartolakbalakang. Bayangkan tarus, asosiasikan (hubungkan)paijalanan hidupmu dangan air di galas itu

(2) Garuk kapalamu, sambil minum. Minumlah dangan kasadaranimajinatif, minum tiga sampai ampat kali clegukan. Rasakan,apa rasa air di galas itu, satalah masuk ka parut, adakahrasanya, dan apakah kau sadar bahwa itu hidup? Apakahkau talah sadar kalau air itu sabanamya hidupmu?

(3) Kalau kau sadar, coba coret-coret sesukamu tentang air danhidup. Coba lukis air itu seakan-akan hidupmu juga sepertiitu. Hidupmu juga sebagai air, bukan? Airmu juga hidup,bukan? Terus tubs, tulis, sekehendakmu saja, tak usah berpikirapa jadinya, yang panting tak bertentangan dengan batinmu.

D. Model: Berguru pada Fenomena AlamRasakan, apa yang sedang Anda tidak suka di sekitar ini.

Kau pasti bisa menyukai apa saja kan? Suka dan benci adalahmilikmu. Padahal, di sekitar kita hanya ada dua pilihan, menjengkelkanatau menyenangkan buat kau. Kalau begitu, pilihlah mana di antaradua itu.

Jika kau sebagai pemilih yang baik, tolong pertajampilihanmu. Jika kau benci, bencilah 99 %. Kau pasti bisa melakukan.Terserah, mungkin kau benci pada bangku, pada kursi, pada kapur,pada tanaman, pada apa saja yang penting dari kebencian itu tolongrasakan. Kemudian tuliskan rasa Anda itu. Sambil menuliskan, kau

72 Siktf Melaiy Antologi Geguritan Bengkel Sotira Iowa 2005

Page 87: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

lebihbaikbertanya-tanya, entahkepadasiapa.Untuk e i j® 'man kita keluar mangan ini. Coba, rasakan betul deoaun^sekitannu itu. Perlu Anda renungkan; (1) mengapa daun itu jau,coklat, kemana hilang hijaunya, mengapa tiba-tiba jatuh, (2) mengapatumbuhnya ke atas, samakah dengan dirimu, (3) mengapa ada yanglayu, apakah dirimu juga begitu? (4) mengapa dia butuh air, dansetemsnya. Apa yang kau renungkan itu coba tuliskan.

E. Model Ramai-ramai

Nab, saya memiliki objek yang perlu direnunglwn.Sederhana saja, tolong perhatikan saya. Barulah kau cipt angeguritan dari objek ini. Kita buat kelompok saja. tiap kelompokharas melahirkan sebuah geguritan. Masing-masing mem^skan satuatau dua kata saja. Yang terakhir nanti bertugas memberikan ju u .Oke. Lalu tukarkan dengan kelompok lain, bacalah hasilnya.

YUK, BACA GEGURITAN

Mengusir Rasa TakutBaca puisi itu sekedar main-main, sebuah play art.

ada yang takut? Tak pe-de? Ya, karena tak siap mental. Berarti mentalDCrill llriit to-riiiri V\or»o miici VJl 1perlu ikutteijun baca puisi, ya! a-a n

(1) Menghilangkan takut mudah, latihlah denganjalan di depanteman. Anda mesti senyum coba, mengangguk, ge enggeleng, dan dada.

(2) Marl belajar menjadi berani membaca, berani berlatih, anggapsaja tak ada orang lain di sini.

(3) Sesekali berkaca, jalan ke sana-ke mari, suruh lihat oranglain.

(4) Berteriaklah sekeras-kerasnya.

Anlologi Gegurilan Bengkel Soslra Iowa 2005

I

Page 88: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

B. Kebebasan Dihargai(1) baca geguritan itu bebas, ekspresif(2) larangan-larangan sebenamya tidak ada, semau Anda(3) yang penting komunikasi teijaga

C. Mulai Tampil(1) bacajudul dulu ya, lalu pengarangnya, atau dibalik.(2) kertas rata-rata dada, kau bukan baca teks Pancasila kan?(3) pegahg tangan kanan dulu, sering plndah ke kiri, penonton

kacau Iho. Pegang dua tangan boleh kok.(4) man baca berdiri atau duduk, hati-hati Iho tangan dan kaki.

Mainkan mimik, terutama mata, lirikkan, pelototkan, tataplahlaintai (bumi) dan langit.

(5) kalau selesai baca, tak harus hormat Iho, lari boleh,menjatuhkan tubuh boleh-tapi yang bermakna.

D, Menawarkan IModel Baca Geguritun(1) baca judul dari duduk atau berdiri, lalu beijalan pelan-pelan:

Yosi SA

(2) baca dengan kekuatan nafas, tak putus-putus: Hamid Jabar(3) baca sambil singsot (bersiul), main-main gigi, efek suara

mulut:Enes(4) baca dengan membakar dupa, menggelar mori putih, tabur

bunga; Budi Palopo, Suwardi Endraswara(5) bacajoged dulu, baru ucapan: Muhanunad Yamin MS(6) baca sambil berguling-guling:TrimanLaksana(7) baca seperti melagukan macapat(8) baca sambil menuding-nuding(9) baca menjatuhkan kertas-kertas: Sri Haijanta Sahid(10) baca teatrikalisasi puisi/gurit(11) baca model menggurui: Taufik Ismail(12) baca sambil ketawa: Remi Silado, Daniel Uto(13) baca sambil pegang instrumen: Krishna Mihardja

74 Itelltlli inlologi Geguritan Bengkel Sastra Iowa 2005

Page 89: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

E. Mari Latihan Olah Suara

(1) tirukan aba-aba saya: ngungggg, nginggg, ngenggg(2) tirukan terns: nene nano nanino ninonano(3) tirukan, anune-anune-anu-anu, anune-anune, anune-anune...

F. Berlatih Gerak

(1) letakkan tangan, ikuti aba-abaku(2) ikuti gerakan kakiku(3) ikuti gerakan kepala, bibir, gigi(4) mari duduk, dengan aneka variasi

G Bacalah Geguritan(1) per kelas ya, satu geguritan dibaca bertiga/berempat(2) pilih sendiri yang cocok dengan keinginanmu(3) ketika ada kelas yang maju, kelas lain menilai ya (5-10)

nilainya(4) yang paling bagus, nanti ada 'hadiahnya' (rhs)(5) berembug dulu dengan kelompokmu

H. Kolaborasi Baca Geguritan(1) kolaborasi itu sebuah seni baca geguritan(2) ada penata laku(3) ada orator

(4) penulis teks geguritan membayangkan audien(5) para peraga disiapkan(6) pengiring pun dapat sebagai pembaca(7) pengiring terkadang ikut nimbrung suasana(8) yang perlu dijaga, nuansa geguritan tidak hilang(9) boleh menggunakan trik-trik dan improvisasi(10) ada yang menyebut musikalisasi/gamelanisasi(11) ada yang menyebut ketoprakisasi/wayangisasi(12) yang penting kompak

Anlologi Gegurilan Bengkel Soslra Iowa 2005 75

Page 90: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

GEGURITAN*'

Dening; Drs. Dhanu Priyo Prabowo, M. Hum.Balai Bahasa Togyakarta

l.Purwaka

Sastra Jawa umure wus atusan. Lan, wus atusan buku sastraJawa sing ditulis dening para pujangga. Sastra Jawa kaperang dadi 4babagan, yaiku (1) Sastra Jawa Kuno, (2) Sastra Jawa Tengahan,(3) Sastra Jawa Baru, lan (4) Sastra Jawa Gagrak Anyar (modem).Kejaba iku, sastra Jawa kaperang dadi 2 jinis, yaiku jinis gancaran(prosa) lan tembang/geguritan (puisi).

Mitumt sejarah kasusastran Jawa, guritan iku ana lore, yaikugeguritan tradhisional lan geguritan gagrak anyar (modhern).

Geguritan tradisioiial, yaiku puisi sing kaiket deningpaugeran-paugeran tartamtu. Paugeran-paugeran kasebut, yaiku:

(1) cacahing gatra era katemtokake, nanging biyasane sathithike4 gatra;

(2) cacahing wanda siji lan sijine ajeg padha wilangane;(3) dhong-dhinge swara ing wekasane gatra kabeh kudu mntut,

kudu nganggo purwakanthi gum swara;(4) ing wiwitane geguritan, biyasane dibukani nganggo tembung

sun nggegurit (tegese: aku ngarang/maca geguritan)',(5) geguritan ditulis utawa dilesanake minangka pasemon

(sindhiran) tumrap kaananing masarakat wektu iku. Kejabaiku, geguritan uga ngemu surasa pendhidhikan.

Tuladha geguritan tradhisional:Sun nggegurit:I. Kaanan jaman saikiSipat pemudha-pemudhiSrawunge saya ndadi

*) Makalah kanggo Bengkel Sastra Jawa murid-murid SMP sa-Kabupaten Sleman,27-30 Juni 2005.

Page 91: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

Raket wewekane sepiTan kadi dukjaman nguniSrawung sarwa ngati-ngati.

II. Yen manut wasiteng kunaPriya srawung Ian wanitaGampang ketaman panggodhaNerak ing laku susilaTemah darbe jeneng alaWasanane tibeng papa.

Geguritan gagrak anyar (modem), yaiku puisi sing era kaiketdening paugeran-paugeran tartamtu (kaya dene geguritantradhisional). Geguritan modem uga bisa disebut minangka puisi bebas.Ciri-cirine geguritan modhem mitumt Moch. Nursyahid Poemomo(2005), yaiku:

(1) biyasane migunakake basa Jawa ngoko;(2) basa Jawane komunikatif (dudu basa Jawa sing dakik-dakik

sing akeh basa Jawa Kunane kaya dene tembang);(3) cacahe larik (baris) Ian pada ora ajeg;(4) tema-tema sing digarap/ditulis bebas;(5) ora nganggo tembung sun nggegurit ing wiwitane geguritan.

Tuladha geguritan modhem:TUMENGA

(j.f.x. hoery)

Kowe isih katrem, anaku

jelungan, sumbar Ian gobag sodorangin Ian Untang oyak-oyakandudu salahmu, anakku

tekamu tanpa gayungankatungka bapak kaselak lungabanjur,....

Aniologi Geguritan Bengkel Scttra Iowa 2005 Sib&f Mfibfll! 77

Page 92: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

Ah!

apa kowe bakal narimatangiyagugahen konang-konang kang isih padha rerantan

(kapethik saka antologi geguritan Pagelaran, PenerbitNarasi 2003)

2. Maneka warna wujud geguritanGeguritan ing sastra Jawa bisa kaperang dadi pirang-pirang

wujud, upamane epigram, baladba; reportase; odbe, epos, Iansapanunggalane.

(a) EpigramEpigram, yaiku tetembungan sing wicaksana, ringkes, Ianpadbet sing dilairake nganggo cara (gaya) sing alus. biggeguntan, epigram tegese geguritan cekak sing ngemu ukarawicaksana, ringkes, Ian padbet.Tuladba:

MRIPAT

(Mocb. Nursyabid Poemomo)

Cabyamu landbep kaya panabNangingendab

JAM TEMBOK

(Mocb. Nursyabid Poemomo)

Ngetung lunga-tekane dinaKang kandbangkala kasatan tembung

78 Anfologl Gegurifon Bengkel Soifro Jawo 2005

Page 93: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

ANGIN

(Moch. Nursyahid Poemomo)

Anggonmu nglembara turut kekayonTiwas nggogrogake godhong Ian kembang alumKowe apa ora keduwung?

(kapethik saka antologi geguritan Yen Aku NyawangMripatmu, karya Moch. Nursyahid Poemomo)

(b) Baladha

Geguritan sing dinyanyekake, basane prasaja, mbeberakecrita sumbere saka crita rakyat nganggo antawacana Ianana paraga-tamane.

Tuladhane:

BALADHA KLETING KUNING(Suripan Sadi Hutomo)

sapa ta sing ra bakal ngmntuhake iki waspayen si kleting tansah dipilara mbok randhayen si kleting tansah dipilara sedulur tuwa?

kleting kuning! kleting kuning!kenya ayu anak angkate mbok randha sambegaKenya ayu kasihane para jawata

wau ta si kleting kuningkinongkon ngumbah dandang tembaganganti mencorong kaya tejawau ta si kleting kuningnyangking dandang ngener menyang kali beningnyangking dandang kambi nangis andrengiiiging

Anlologi Geguritan Bengkel Sortro lowo 2005 79

Page 94: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

endi dandangmu, niniaku bangothothong kang bakal ngumbah ana kali!

cinandhak dandang kakempit swiwine sang sektikinumbah dandang mencorong kaya nalika lagi jinedhiiki dandangmu Ian iki sada lanang wasiat wesi ajitampanana nini Ian den-enggal kowe baliawit sedulurmu padha budhal nggah-unggahiandhe-andhe lumut ing dhukuh wuluhan desa pasirapan peni

wau ta si bangothothongilang musna malih dewa suralayabali makayangan ing swarga lokaangin sumnbit anggonda cendhana

kagyat mbok randha dhadhapan mbok randha sambegadene si kuning ngempit dandang mencorong tejaiki apa dandang saka swargakang kok-tuku nganggo ngorbanake salira?

sang dyah ayu meneng ra suwalaatine remuk kaya binanting ing selawau ta sang dyah ayu kleting kuningmothah anyuwun palilahe mbok randha sambegaarep melu nggah-unggahi sang bagus terunakaya kleting biru, dhadhu, ungu sedulur tuwa

we la bocah ora kaprahrupamu elek kaya silit tampahambumu banger kaya kembang bangahkowe arep nggah-unggahi jejaka bagusanake mbok randha wuluhan kang kementhus?

cinandhak sang dyah ayu kleting kuningpinupur telek pitik tinapih klaras gedhangsetagen tampar memehan kinemben eri bandhotan

80 Ifefelfei Antologi Gegurifan Bengkcl Saslra Jawa 2005

Page 95: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

o, langit biru cakrawalaapa bener tindake iki mbok randha sambega?budhala kowe nek arep lunga

ning poma aja bali ing omahku sigrajumangkah sang dyah ayu kleting kuningteka ing bengawan siluganggabengawan banjir prau tambang ora anabingung si kuning arep nyabrang sigra

eeee, minggat kowe si kere budhugenaku yuyukangkang tukang tambang bengawan

eeee, si buron banyu aja ngadhang lakukuaku dudu wanita tunasusila add salira

aku dudu bangsane buron kang kena kok mangsarasakna yen kowe ra gelem tetulung sapadha-padha

wau ta sang dyah ayu kleting kuningangunus sada lanang saka kayangansinabet banyu bengawan ilang banjir bandhangyuyukangkang mati njrekangkangbangke ilang bali makayanganwau ta sang dyah ayu anak sambegateka ing wuluhan pinapak jodheg Ian santamitra rewzmge sang pekik andhe-andhe lumUt sulistyaginojek pari kenawau ta sang mbok randha wuluhan desa pasirapanmapagage si kuning irung tinutup kembang amrik angganda

eeee, gendhuk kowe njaluk apasega kaak apa sega ketela?

adhuh nyai kula nyuwun pangaksamakula badhe nggah-unggahi kang putra

Antologi Gegurilan Bengkel So»lra Iowa 2005_— MsblM 81

Page 96: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

kaget mbok randha wuluhan desa pasirapan krungu swaraamandeng pucuke netrarupamu elek ambumu kelek kethek

apa kowe bisa bakal katrima?wis ping pira para kenyakenya ajni dharah mbok randha dhadhapan mbok randhasambegatinampik ing sang pekikwe la yen kowe ameksa

dakjaluke palilane sang jejaka

angin sumribit angganda cendhanasumriwing ing kupingmanuk ngoceh ing pakebonanapa kang bakal linakonan?

"putra ngger si andhe-andhe lumuttumuruna ana putri kang ngunggah-unggahiputrine kang elek rupanekleting kuning iku kang dadi asmane"

kaget mbok randha wuluhan mbok randha pasirapansi kleting rinangkul siniram banjm sendhang kencanabadhar si kuning dadi dewi sekartaji dewi galuh candrakiranabadhar si bagus dadi raden panji inu kertapati putra jenggalawau ta inbok randha dhadhapan mbok randha sambegakaget asemu gela dene wis milara sang dyah ayu kesumaah, apa kang bakal tinampakeris apa pedhang anigas jangga?

Surabaya, Desember 1971(kapethik saka Guritan: Antologi Puisi Jawa Modem(1940—1980), Balai Pustdka, karya Suripan SadhiHutomo, 1985)

®2 Sllttf Hfilatil!—Antologi Geguriton Bengkei Sojtro lowo 2005

Page 97: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

(c) Geguritan ReportaseGeguritan reportase, yaiku geguritan sing isine mbeberakelelampahan sawijining panggurit anggone lungiai menyangsawenehing papan sing nengsemake (Moch. NursyahidPoemomo, 2005).

Tuladha:

KUTHA SURABAYA

(Aming Aminoedin)

ana ing mangsa ketigaapa sing daktulis babagan kutha Surabayamung ana panas Ian sumuking swasanasadina-dina

dina-dinaliwat

urip mung anane grusa-grususarwa kesusu panggone uripkayadene sempit yen era olehkasebutkajepit

wayah awan panase panas tenanana kene ewadene wayah wengiera kena kalong panase sumukakeh nyamuke

Surabaya ing mangsa ketigaapa sing dakimpekkeera ana tumuse

BBS, 15/2/2001

(kapetik saka antologi Kabar Saka Bendul Mrisi, karyaSuharmono Kasiyun, Penerbit PPSJS, 2001)

Antologi Geguriton Bengkel Sostro lowo 2005 83

Page 98: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

(d) OdheOdhe yaiku geguritan kanggo mulyakake sawijiningpawongan utawa kaanan sing dianggep penting. Ciri-cirineodhe ana ing irama, persajakan, Ian diksi. Ana ing sastraJawa, odhe rada arang dianggo sacara nglegena. Nanging,saka wujude tandha-tandhane, isine, Ian wujude kalebu odhe.Tuladha:

GENDHING SAMPAK PATHET SANGA

(KuslanBudiman)

donya kang edi endah tumraping pengantenyen aku ball saka palaganngrangkebi blegering giling dadi sawiji

tekane was sumelang Ian ing atinesamangsa sing lanang pamit perangnguji aweting nyawa liwat gegaman

baliku saka palaganbakal nggawa umbul-umbul kemenanganamarga aku percayaurip iki dudu pacobannanging mujudake kembanging pianyatanpianyataniing pribadh kang lelapis kamanungsan

yen aku bali saka palagangigirku wis nggendhong kamenangannanging ngertiya yayidhadhaku wis ora kuwat nyangga dosaamarga gethihing mungsuh dadi utangku

satekaku ing ngarepmuora susah kokpapagake ati kang bungahsubasitanen kanthi rasa trenyuhkang kawungkus nganggo poladan asih sumringah

84 Sskaf —intologi Gegufiton Bengkel Jadra lawo 2005

Page 99: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

yen aku ilang musnaiku pratanda panebus dosasubasitane keuithi lugu gembiragendhing sampak pathet sanga

sejatine aku gila marang parang, yayinanging rasa asihku kudu daksebarmarang bangsakuIan katresnanku bakal nyriunbahi donya(Kapethik saka majalah bahasa iswkJaya Baya, No. 44,XIV, 3 Juli 1960)

(e) Epos . , , , ,Geguritan (bisa uga gancaran) sing nyantakake bab

kasatriy an Ian kaprawiran sing dicampur karo mitos/mithe, legende,crita rakyat, Ian sejarah. Epos uga asri katelah epik.

Hiladha;

BEBANTEN MAJAPAIT(Widodo Basuki)

layang kumitir Ian layang setarebut rai

ing ngarsane sri ratu kencanae thole, damarwulanbocah paluhamba tukang ngaritdadi satriya piningitklakon nggandheng wanita,bandha Ian panguwasamerga wani lara lapa

gelem turn gedhogan, ngantituwuh welase dyah anjasmara

Antologi Geguritan Bengkel Scstro Icwo 2005 Sfttef MsUftS 85

Page 100: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

langit Majapait siiiawur mendhungsapa sing gumedhungngglundhung

wls dadi bejamu Minakjingga,sira diecap budi candhala, penginnjongkeng kawibawan

log lembarane mega klawusirahmu dadi bebanten

minangka bukti katresnan

NgindenKota, 1995(kapethik saka antologi Layang Saka Tlatah Wetan, karyaWidodoBasuki, 1999)

3. Nulls geguritan iku kapriye?Geguritan iku sawijining kagunan (karya seni) sing didhapuk

saka tembung-tembung pinilih. Mala, nulis geguritan iku ana sarat-sarate, upamane:

1. Sregep niteni, sinau, Ian seneng maca, tetakon karo sapabae supaya bisa oleh idhe anggone arep nulis geguritan.

2. Sinau basa Jawa lumantar ngrungokake wayang, kethoprak,Isp. saka kaset/radhio/teve, nonton pagelaran.

3. Nulis geguritan (puisi) iku beda karo nulis gancaran (prosa).Nulis geguritan iku nganggo basa sing sinandhi,perlambang, utawa basa sing ora langsung (erasawantah). Basa gancaran iku panulise langsung (tanpatedheng aling-aling) Ian asring tanpa lambang-lambang,utawa nglegena/lunu-ah. Tuladhane mangkene:

basa gancaranWiwit isih bocah cilik, (aku) tansah ngalanti orakepenak, kerep nemu cilaka

86 ItebA! inlologi Geguritan Bengkel Sostro lawo 2005

Page 101: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

basa guritan (puisi)Cilik mula, uripku tansah ketula-tula ketali

basa gancaranKekarepan kang ora becik, Manawa diuja, bisanjalari rusaking uripebasa guritan (puisi)Sedya ala, yen den-uja, bisa mbabar dadi rabedakang ngreribedi

basa gancaran

Saiki wis tuwa, umurku wis luwih saka setengahtuwuh

basa guritan (puisi)Saiki aku wus tuwa, mungguha srengenge, wis adohsaka pletheke, cedhak marang surupe

basa gancaranTiyang estri ingkang jembar wawasanipun.adatipun saged nyukani wewarah

basa guritan (puisi)Watak wantoning pawestri sugih wawasan, wasisasung wewarah

4. Ladhan nulis terus tanpa wedi kleru utawa disaruwe elekasiling tulisan.

5. Ngirimake geguritan menyang majalah basa Jawa.

Nulis geguritan iku nyenengake. Bisa kanggo ngasah pamikir,rasa, Ian jiwa. Bangsa sing seneng sastra, bisa kasebut wong singkajen ing madyaning bangsa-bangsa liyane. Bangsa sing tuna sastra(seni) mesthi dadi bangsa sing ora kajen. Nyinau kasusastran Jawa,

Antologi Gegurilan Bengkel Sastra lawa 2005 87

Page 102: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

kalebu geguritan, iku kalebu ngajeni budayaning leluhur. PujanggaRaden Ngabehi Ranggawarsita, Mangkunagata IV, Pakubuwono FV,Ki Padmasusastra, Ian liya-liyane dieling-eling wong Jawa ora margakasugihane bandha donya, nanging amarga gagasane bisa migunanimarang pawongan liyane. Mula, aja nyepelekake kasusastran Jawa,kalebu geguritan. Sapa ngerti sesuk kowe kabeh dadi wong pinunjulsing nresnani kabudayan Jawa sing luhur. Dcu kuwajiban kita kabehminangka bangsa Jawa.

BUKU SUMBER

Hoery, J.F.X. 2003. Antologi Geguritan Pagelaran. Yogyakarta:Narasi 2003.

Hutomo, Suripan Sadi. 1985. Guritan: Antologi Puisi Jawa Modem(1940—1980). Jakarta: Balai Pustaka.

Kasiyun, Suharmono. 2001. Kabar Saka Bendul Mrisi. Surabaya:PPSJS.

Padmosoekotjo, Ki. 1963. Ngengrengan Kasusastran Jawi.Yogyakarta: Hien Hoo Sing.

Poemomo, Moch. Nursyahid. 1981. Yen Aku Nyawang Mripatmu.Surakarta: Forum Sastra—Pusat Kebudayaan Jawa Tengah.

Widodo Basuki. 1999. Layang Saka Tlatah Wetan. Surabaya.

88 SeW MeiaflL Antologi Geguriton Bengkel Soslra lawo 2005

Page 103: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

SENI GEGURJTAN

Oleh: Achmad Abidan HJL, S. Pd.

1. Mengolah KataHdak sedikit orang yang mengeluh kesulitan untuk membaca

bahkan membuat geguritan. Secara sederhana, mencipta puisi Jawaatau geguritan hanya menumpuk-numpuk kata. Bagaikan menumpukbatu bata, seperti orang membuat taman, perlu artistik. Unsur yangpaling hams diperhatikan, adalah masalah estetika. Yakni, bagaimanakecermatan dan kelihaian mencari, memilih, dan menyusun kata indahadalah pores penciptaan puisi Jawa atau geguritan.

Menggurit, mencipta, memang tidak salah jika dikatakan"bermain kata". Karena itu, dalam menggurit, misalkan kita akanmencipta: kumpulkan dahulu kata-kata yang berhubungan denganmanuk. Jika sudah, bam diseleksi, mana kata yang bemilai rasa,mana kata yang ada tastenya, dan mana yang sekedar kata-katabiasa. Yang digunakan dalam geguritan, kata yang bemilai rasa itu.Misalkan, kita jajarkan kata-kata yang terkait dengan (ciri-ciri) manukdi bawah ini.

duwe cucuk

duwe cakar

duwe swiwi

yen mabur sok mencok ing pangasring nucuk woh-wohanasring cucuk-cucukan karo kancaneana sing dikurunganake jeneng cindhilanak manuk beo, ababil, cangak awu, prenjak, garuda

Kata-kata tersebut masih sangat dangkal. Belum memilikidaya dan kekuatan. Kata itu masih telanjang, berdiri sendiri, belumtertata. bahkan juga belum bemilai rasa. Untuk lebih menajamkanlagi, di bawah ini disajikan kata-kata yang bersentuhan dengan mimuk.

Page 104: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

Nucuk ngiberakekdya gagak reratonsusuh manuk kurungan manukgolek tapake kontul nglayangmanuk Jatayuemprit abuntut bendhugkekejera kayaa manuk branjangan

Kata-kata itu masih bisa dikembangkan lagi sampaisebanyak-banyaknya. Kalau belum tabu maknanya, sediakan kamusBausastra Jawa. Kalau belum tahu, silakan tanya. Namun, bagipenyair, tidak hams tahu persis maknanya. Boleh tahu secaraimajinatif saja.

Lebih baik, juga kategorikan berbagai kata di atas. Mungkinada yang tergolbng katayang menjums pada; bumng cerdas, bumngtakhayul, bumng religius, bumng patriotik, bumng epos, dll.Pengkategorian ini, akan membantu anda untuk mencipta geguritanbertema apa .

Kalau sudah yakin, marl kita mencoba mendongeng.Terserah, mau dongeng apa: cinta, politik, seks, anak malas, rajinsekolah, membolos, dan sebagainya-anda dapat segera menjajarkankata-kata di atas.

Tentunya, kata-kata tadi dapat dipotong, ditambah, digunting,dilipat, dan setemsnya. Kata-kata di atas sekedar patokan awal, untukmemekarkan imajinasi. Nah, masalah cinta misalnya dapat diukirdalam geguritan berikut.

Manuk emas sing dakkurung ing jantungsaya kekejer nguber pencokangolek susuh ing pojoking ati

Silakan, geguritan tersebut anda beri judul, apa? lya kanmembuat geguritan judulnya belakangan, boleh. Sekali lagi untuktahap awal, untuk tingkat lanjut, bermula dari judul, tidak dilarang.

90 Mebfhi Antologi Gegurilan Bengkel Sastra ]awa 2005

Page 105: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

Jika perlu, tambah lagi satu bait. Coba? Yang perlu diingat, hubunganantar bait harus logis.

Persoalan lain, boleh saja digambarkan melalui rnanuk.

Kemudian, sekedar contoh, akan lahir geguritan ini:manuk-maniik iku pijer cucuk-cucukan

manuk tunggal sasusuh saya kelangan suhtansah tetarungan

mung mburu woh-wohan tnawa wisa

Geguritan itu, dapat diangap belum selesai. Kira-kira,geguritan itu menggarap persoalan apa? Tebaklahl Tema apa yangmuncul dari geguritan itu. Kalau saya sediakan judul ini cocok atautidak; (1) Cucuk-cucukan, (2) Tetarungan, (3) Kelangan Suh, (4)Maniik-manuk Mabur, dan seterusnya. Jika kurang cocok, silakanbuat judul lain.

Calon judul: (1), (2), dan (3) ada semua dalam bagiangeguritan. Sekedar kata yang diambil dari kata-kata dalamgeguritan. Jika ini disetujui, sah-sah saja. Hanya saja, judul harusmewakili kedalaman makna semua (total) geguritan. Bagaimana*?

Apakah judul itu tepat? Kalau belum pas, bagaimana denganjudul (4) yang hanya kata manuk saja yang diambil dari kata-katadalam geguritan. Memang judul (4) ini terkesan lebih bemuansapuitis, mungkin juga simbolik. Namun, cocokkah dengan maknageguritannyal ini persoalan, kalau belum, mungkin geguritannvayang harus diubah atau ditambah-dikurangi.Maksudnya, saya hanya ingin mengatakan: (1) tentukandulu geguritan tadi akan menuju kemana, akan menyindir, atau ana(2) diperjelas dulu tema ̂koknya, (3) memberi judul geguritan adalahpenting, karena merupakan wajah geguritan, namun bukan hal yangterpenting.

B. Memberi Nuaiisa dim Robot GegurUanNuansa sebuah geguritan, pcrlu dipikirkan juga. Agar anda

tidak teijebak pada gegiirium yang hambar. Geguritan yang hambar

Anfologi Gegurifan Bengkel Sadra iowa 2005

Page 106: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

biasanya tidak jelas, meskipun bening seperti air aqua, namun, rasanyakurang enak.

Dengan nuansa yang tajam, kita akan dapat menciptakangeguritan itu menjadi lebih menggigit. Anda dapat membangunmsasageguritan: romantis, nylekit, ironis, profetik, kepahlawanan,religius, sakral, dan Iain-lain. Suasana geguritan akan menentukanpulapilihankata.

Kalau kita akan membuat geguritan yang bernuansaprofetik, kata-kata yang dipilih harus yang berbau transendental,memiliki curahan moral, dan tetap estetis. Misalkan, anda dapatmenggunakan kata-kata berikut menjadi sebuah geguritan profetik.Coba buatlah sendiri, pilih salah satu untaian kata di bawah ini:

Manuk-manuk ababil mencok ing pang garingmanuk jatayu ngudang pangimpenmanuk prenjak mbuka laWange swargamanuk-manuk nggoleki susuhe anginmanuk-manuk ngudhari kurungane nepsumanuk-manuk ngoyak tapake kontul nglayang

Nuansa geguritan yang kental, akan mempengaruhi bobot.Geguritan yang berbobot, tidak selalu ditentukan oleh penggunaankata-kata yang arkais (kuna), tetapi banyak ditentukan membangunnuansa yang selaras dengan pemilihan kata. Estetika, akan menjadiukuran terpenting dalam suatu geguritan.

Geguritan yang diberi muatan filosofi dan moral, belumtentu berbobot manakala diungkapkan dengan nada menggurui.Geguritan itu boleh memuat sebuah ajaran, namun tidak selamanyaharus disampaikan dengan "doktrin". Bobot geguritan, tetapmempertimbangkan efektif maupun efisien tidaknya memainkan kata.Geguritan merupakan olah bahasa yang padat namun tetap cair.

C. Mendpta Bermacam-macam GeguritanSebelum mendpta, banyak-banyaklah memhaca geguritan

karya penyair yang sudah ada. Calon penggurit yang malas membaca

92 Ssktf Mibfhl Antologi Gegurifan Bengkel Satlra Iowa 2005

Page 107: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

karya orang lain, jangan heran kalau akan kehilangan nafas. Namun,anda juga jangan sekali-kali "nyontek" karya orang lain. Kalau sudahcurang ini dilakukan, akan merepotkan masa depan kalian. Kalausekedar membaca untuk menghaluskan obsesi, tidak apa-apa. Inimemang "wajib".

Dengan membaca anda akan kenal dengan aneka ragamgcguriton yang temyata lebih dan sepuluh macam. i\nda dapatmengepigon (sementara) model geguritan yang telah ada. Misalkan,anda akan mencipta geguritan: (1) naratif, yaitu geguritan yangmengungkapkan cerita atau penjelasan penggurit, seperti balada-,(2) lirik, geguritan yang mengun^apkan gagasan pribadinya, seperti(a) elegi, geguritan yang mengungkapkan rasa duka, (b) ode, pujaanterhadap tokoh atau tempat atau keadaan; (3) deskriptif, yaitugeguritan dimana penggurit bertindak sebagai pemberi kesanterhadap keadaan atau peristiwa, benda, suasana yang diparidangmenarik perhatian, seperti: (a) satirik, geguritan yang berisi ejekanatau sindiran terhadap sesuatu hal, (b) kritik sosial, politik, danIain-lain.

Sebenamya masih banyak lagi, namun, untuk anda yangbaru "pemula" kiranya cukup tahu tiga macam dulu. Dari ketigamacam itu, silakan anda pilih salah satu, dan buatlah satu atau duajudul geguritan. Temanya bebas, sesuai dengan minat anda.

Cobalah beberapa kali. Kalau sudah jadi, jangan segerapuas. Anda jadilah "pembaca perdana" dari karya anda sendiri.Maksudnya, kalau ada yang masih ragu kata-katanya tanyakan padaorang lain atau buka kamus. Betulkan beberapa kali, potonglah yangtidak sesuai, tambahkan dimana saja yang anda anggap kurang.Usahakan tidak bosan merevisi karya sendiri, sampai anda "puas".

Tahap akhir, sebelum karya anda dikumpulkan, silakanberikan orang yang paling dekat dengan anda. Biarlah merekamembaca kedua, setelah anda, nanti komentamya bagaimana. Andatidak perlu berkecil hati atau bahkan sakit hati kalau ada kritikankarena saran dari orang terdekat anda itu dapat digunakan untukmemperbaiki lagi. Usahakan, tidak di niang tertutup kalau sedang

Anlologi Geguritan Bengkel Sartro lowo 2005. 93

Page 108: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

meaAivatgeguritan. Lebih baik, di ruangan yang "plas", beijendelasehingga gagasan hisa mulur-mungkret.

Silakan anda coba, lalu berikan judul yang menurut andatepat. Pilih di antara tiga macam diatas. Jangan lupa lagi, tema pokokhams ditentukan. Jangan lupa, tidak usah numn karya orang lain.Keluarkan yang anda rasakan saja. Entah wujudnya seperti apa,anda akan nikmat. Anda boleh memilih apa yang anda suka, yangpaling dekat dengan anda, namun yang paling penting, hams yang"aneh". Ciptakan geguritan, dari keadaan "biasa" menjadi "tidakbiasa". Sebaliknya, juga dapat dari "yang tidak biasa" menjadi halyang "biasa". Bebas.

94 M6bAI__Anlologi Geguritan Bengkel Sottro lowo 2005

Page 109: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

BIODATA INGKANG NDHEREKBENGKEL SASTRA JAWA TAHUN 2005

Amalia Nur Rachman, lair ing Yogyakarta, 30 Maret1992, Agama Islam, Alamat Sekolah: SMP Negeri1 Depok, JalanRasamala5Gejayaii,Condongcatur,Depok, Sleman, Telepon (0274) 881738.Alamat Omah : PlaosanRTOl/20,Tlogoadi,Mlad,Sleman, Telepon (0274) 866255.

Budi Susanto, Lair ing Sleman, 30 November 1990,Agama Islam, Alamat Sekolah : SMP Negeri 2Sleman, Macangan, Trihaijo, Sleman, Telepon(0274) 868330, Alamat Omah: Sawahan,Margomulyo, Seyegan, Sleman,

Desi Siswanti Maharani, Lair ing Sleman, 5Desember 1990, Agama Islam, Alamat Sekolah:SMP Negeri 2 Sleman, Morangan, Trihaijo, Sleman,Telepon 868330, Alamat Omah: Perum SlemanPermai I. HP 08179413330

Devi Nugraheni, Lair ing Sleman, 02 Mei 1991,Agama Islam, Alamat Sekolah : SMP Negeri 1Cangkringan, Watuadeg, Wukirsari, Cangkringan,Alamat Omah: Rejosari, Argomulyo, Cangkringan.

Page 110: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

Fani Ayuningtyas, Lair ing Sleman, 21 Februari1992, Agama Islam, Alamat Sekolah: SMP Negeri1 Depok, Gejayan, Condongcatur, Depok, Sleman,Telepon 881738, Alamat Omah: Jalan Greskap 1/05 Mlandangan, Minomartani, Sleman 55581, HP08179437776.

Inda Jananti, Lair ing Sleman, Agama Islam, AlamatSekolah: SMP Negeri 3 Tempel, Pondokrejo,Tempel, Sleman, Telepon 0822749924.

InggaWulandari, Lair ing Sleman, 13 Januari1993, Agama Islam, Alamat Sekolah: SMP Negeri1 Depok, Jalan Rasamala 5 Gejayan, Condongcatur,Depok, Sleman, Telepon (0274) 881738, AlamatOmah, Jalan Wijayakusuma III/343, Perumnas,Condongcatur, Depok, Sleman, Telepon (0274)884274. HP 081328518350

Jodhi Arizal Nugroho, Lair ing Sleman, 22 Oktober1990, Agama Islam, Alamat Sekolah: SMP Negeri2 Sleman, Morangan, Triharjo, Sleman, Telepon(0274) 808330, Alamat Omah: Jalan Kapt. Haryadi,Gang Nuri 1/2, Iropaten, Triharjo, Sleman.

Kabul Budi Dwi Cahyo, Lair ing Sleman, 6Desember 1991, Agama Islam, Alamat Sekolah:SMP Negeri 1 Godean, Sidoluhur, Godean, Sleman,Telepon 798097, Alamat Omah: Karangmalang,Sidomoyo, Godean, Sleman.

Anlologi Gegurilan Bengkel iasfra Iowa 2005

Page 111: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

Kunti Khusnun Insani, Lair ing Sleman, 4 Maret1991, Agama Islam, Alamat Sekolah: SMP Negeri3 Godean, Sidoarum, Godean, Sleman, Telepon798647, Alamat Omah: Potrowangsan, Sidoarum,Godean, Sleman.

' 1

Lintang Ayomi Sumargo, Lair ing Yogyakarta, 11Februari 1992, Agama Islam, Alamat Sekolah: SMPMuhammadiyah 3 Depok, Jalan Rajawali 10Demangan Barn, Depok, Sleman, Telepon (0274)560135, Alamat Omah: Karangmalang Blok E-19,Sleman, Telepon (0274) 548927. HP081578811295.

Nadra Yunia Ayuningtyas, Lair ing Sleman, 8 Juili1992, Agama Islam, Alamat Sekolah: SMP Negeri1 Moyudan, Blendung, Sumbersari, Moyudan,Sleman, Telepon 793883, Alamat Omah,Kedungbanteng, Sumberagung, Moyudan, Sleman.HP 08132830148.

Nanik Hidayani, Lair ing Sleman, 3 November 1991,Agama Islam, Alamat Sekolah: SMP Negeri 1Mlati, Tirtoadi, Mlati, Sleman., Alamat Omah: Getas,Toragan, Tlogoadi, Mlati, Sleman..

Nur Laila DRH, Lair ing Bantul, 26 Januari 1991,Agama Islam, Alamat Sekolah: SMPMuhammdiyah 3 Depok, Jalan Rajawali 10Demangan, Sleman, Telepon 560135, AlamatOmah: Jalan Janti Gg Sono 368 b. HP 08170427322

Anlologi Gegurilan Bengkel Saslra lav/a 2005 Sek^f MeUfIt)

Page 112: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

very

Nur Setyo Wahyuni, Jenis Kelamin: Perempuan,Tempat dan Tanggal Lahir: Sleman, 24 April 1992,Agama: Islam, Alamat Sekolah: SMP Negeri 1Depok, Jalan Rasamala 5 Gejayan, Condongcatur,Depok, Sleman, Telepon (0274) 881738, AlamatRumah: Nanggulan RT/RW 15/19 Maguwoharjo,Depok, Sleman

Nur Susanty, Jenis Kelamin: Perempuan, Tempatdan Tanggal Lahir: Pontianak, 19 September 1991,Agama: Islam, Alamat Sekolah: SMP Negeri 1 Turi,Donokerto, Turi, Sleman, Telepon 896673, AlamatRumah: Ngemplak,Trimulyo, Sleman

PetraAdhiPradhana, Lairing Sleman, 1 Desember1991, Agama: Kristen, Alamat Sekolah: SMPNegeri I Berbah, Tanjungtirto, Kalitirto, Berbah,Sleman, Alamat Omah: GKJ Tanjungtirto, Teguhan,Kalitirto, Berbah, Sleman..

Rini Astuti, Lair ing Sleman, 3 Februari 1991,Agama Islam, Alamat Sekolah: SMP Piri Ngaglik,Jalan Kaliurang Km 7,8, Telepon 881439, AlamatOmah: Jalan Piran H Raya 72.

RitaApriani, Lair ing Sleman, 16 April 1992, Agama:Islam, Alamat Sekolah: SMP Negeri 1 Depok, JalanRasamala 5 Gejayan, Condongcatur, Depok, Sleman55283, Telepon (0274) 881738, Alamat Omah:Dayu, Jalan Kaliurang Km. 8,5, Sleman, HP081802700314.

Sskar ijidaiiii Antologi Gegurilan Bengkel Saslra Iowa 2005

Page 113: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

Sesaria Kiki Tamara, Tempat dan Tanggal Lahir:Sleman, 19 Juli 1991, Agama: Islam, Alamat

Sekolah; SMP Negeri 4 Pakem, Sukunan,Pakembinangun, Pakem, Sleman, Alamat Rumah;Cawan, Widodomartani, Ngemplak, Sleman.

Servatia Mayang Setyowati, Lair ing Yogyakarta,24 Januari 1992, Agama Islam, Alamat Sekolah;SMP Negeri 1 Depok, Jalan Rasamala 5 Gejayan,Condongcatur, Depok, Sleman, Telepon (0274)881738, Alamat Omah; Jalan BabarsariTB 18/1

H, Depok, Sleman, Telepon 485458 HP081578076994.

Tasza Firdhaningrum, DA, lair ing Sleman, 25 Juli1991. Agama: Islam, Alamat Sekolah: SMP Negeri2 Sleman, Morangan, Trihaijo, Sleman, Telepon(0274) 868330, Alamat Omah: Temon,Pendowoharjo, Sleman.

Untung Riantoko, Lair ing Sleman, 22 April 1992,Agama Islam, Alamat Sekolah: SMP Negeri 1Sleman, Jalan Bayangkara 27 Medari, Sleman,Telepon 868810, Alamat Omah: Sidomulyo,Trimulya, Sleman.

Anfologi Geguritan Bengkel Sasfra Iowa 2005 Sfetof MeklKl

Page 114: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

Wahyudi, Lair ing Sleman, Agama Islam, AlamatSekolah: SMP Negeri 2 Pakem.

Wulandari, lair ing Kendal, 23 April 1992, AgamaIslam, Alamat Sekolah: SMP Negeri 2 Ngemplak,Macanan, Bimomartani, Ngemplak, Sleman.Alamat Omah: Macanan, Bimomartani, Ngemplak,Sleman.

SfeiuH* MelalKl Anlologi Gegurilan Bengkcl Sastra Iowa 2005

Page 115: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk
Page 116: Gcg engkel S - repositori.kemdikbud.go.idrepositori.kemdikbud.go.id/4753/1/Sekar Melathi.pdf · Tasza Firdhaningnim Dyah Arimbi, SMP Negeri 2 Sleman Ayuning Rembulan n 61 Wektu Esuk

Buku antologi geguritan punika

dipuntengeri Sekar Melathi

ingkang kapethik saking

salah satunggaling judul

geguritan yasan siswa.

Irah-irahan punika

mengku wigati supados

yasan geguritan ing

buku punika saged

kangge sangu marsudi

sastra Jawi dhumateng

soksintena kemawon,

langkung-langkung para

siswa ing sekolahan.