7/26/2019 472-860-1-PB

1/22

JUPIIS VOLUME 5 Nomor I Juni 2013 1

ANALISIS TINGKAT KERENTANAN BANJIR DENGAN

PENDEKATAN GEOEKOSISTEM DI SUB DAS BABURA

PROVINSI SUMATERA UTARA

Oleh :Anik Juli Dwi A!u!i" Meilin#$ Suri$ni" #$n Julimin

AbstrakPeneli!i$n ini %er!u&u$n un!uk men'e!$hui $'ih$n !in'k$! keren!$$n

%$n&ir

#$n k$r$k!eri!ik keren!$n$n %$n&ir #i u%DAS ($%ur$" merumuk$n

!r$!e'i )en'elol$$n lin'kun'$n un!uk men$n''ul$n'i #$er$h*#$er$h

+$n' ren!$n !erh$#$) %$n&ir, Un!uk men-$)$i !u&u$n )eneli!i$n m$k$

#$l$m )el$k$n$$n )eneli!i$n ini #i'un$k$n %e%er$)$ me!o#e ur.ei"

+$i!u ur.ei in!$nion$l #$n ur.ei l$)$n'$n, Sur.ei in!$nion$l

#i'un$k$n un!uk men'um)ulk$n #$!$ ekun#er +$n' meli)u!i #$!$ -ur$hhu&$n" %en!uk l$h$n #$n )en''un$$n l$h$n, Sur.ei l$)$n'$n #i'un$k$n

un!uk men#$)$!k$n #$!$ !ek!ur !$n$h" kon#ii %$n&ir e%en$rn+$" #$n

in/orm$i )en''un$$n l$h$n, Sur.ei l$)$n'$n &u'$ #il$kuk$n #en'$n

o%er.$i #$n w$w$n-$r$ %e%$ !erh$#$) n$r$um%er +$n' !in''$l #i

eki!$r un'$i ($%ur$, eknik )en'ol$h$n #$!$ #il$kuk$n #en'$n me!o#e

korin' )$#$ )$r$me!er*)$r$me!er keren!$n$n %$n&ir,

D$!$ +$n' #ikum)ulk$n #$l$m )eneli!i$n ini $#$l$h #$!$ Primer" !er#iri

#$ri !ek!ur !$n$h" kemirin'$n leren'" kon#ii %$n&ir e%en$rn+$"#$n

)en''un$$n l$h$n, D$!$ Sekun#er" !er#iri #$ri #$!$ -ur$h hu&$n"

%en!ukl$h$n #$n )en''un$$n l$h$n, $il )eneli!i$n #i$n$lii e-$r$

men#$l$m #en'$n men''un$k$n $n$lii #ekri)!i/ #$n $n$lii )$i$lkeru$n'$n, $il $khir )eneli!i$n ini $#$l$h Pe!$ keren!$n$n ($n&ir #i

u%DAS ($%ur$ #im$n$ keren!$n$n %$n&ir #i u% DAS ($%ur$ #i%$'i

men&$#i !i'$ kel$" +$i!u !i#$k ren!$n 15"46" -uku) ren!$n 73"176"

#$n ren!$n 70"486, D$er$h +$n' !i#$k ren!$n !erh$#$) %$n&ir meli)u!i

hulu un'$i ($%ur$ +$n' !er#iri #$ri 9e-$m$!$n Si%ol$n'i! #$n e%$'i$n

9e-$m$!$n P$n-ur%$!u, D$er$h +$n' -uku) ren!$n !erh$#$) %$n&ir

men-$ku) #$er$h !en'$h u% DAS %$%ur$ !er#iri #$ri e%$'i$n

9e-$m$!$n P$n-ur%$!u #$n 9e-$m$!$n N$mor$m%e, D$er$h +$n' ren!$n

!erh$#$) %$n&ir meli)u!i #$er$h hilir un'$i ($%ur$ meli)u!i 9e-$m$!$n

Me#$n Pe!i$h" Poloni$" Me#$n Sel$+$n'" Me#$n Johor" #$n Me#$n

un!un'$n, S!r$!e'i )en'elol$$n lin'kun'$n un!uk men$n''ul$n'i#$er$h +$n' ren!$n !erh$#$) %$n&ir $#$l$h %er)rini) )$#$ )en'elol$$n

lin'kun'$n DAS +$n' h$ru %er)e'$n' )$#$ one river $n# one

management +$n' meli)u!i ke'i$!$n )eren-$n$$n" )en$!$$n" )ene!$)$n"

)em$n/$$!$n" )ele!$ri$n" )en'$w$$n #$n )em$n!$u$n #en'$n

meli%$!k$n !i'$ unur kelem%$'$$n Pemerin!$h" m$+$r$k$! #$n w$!$

Kata Kunci : Kerentanan Ban!ir Ge"ek"siste#

A$ Pen%a&u'uan

Doen Juru$n Pen#i#ik$n eo'r$/i" ;$kul!$ Ilmu Soi$l" UNIMED

7/26/2019 472-860-1-PB

2/22

D$er$h Alir$n Sun'$i $#$l$h u$!u #$er$h +$n' #i%$!$i

oleh )emi$h !o)o'r$/i +$n' menerim$" men'um)ulk$n $ir

hu&$n" e#imen" #$n unur h$r$ er!$ men'$lirk$nn+$ mel$lui

$n$k*$n$k un'$i #$n kelu$r )$#$ $!u ou!le!, Se%$'$i )enerim$")en'um)ul" #$n )en+$lur $ir" kon#ii D$er$h Alir$n Sun'$i

memiliki )er$n$n )en!in' %$'i ke%erl$n'un'$n #$ur hi#rolo'i

+$n' $#$ #i#$l$mn+$ m$u)un )roe*)roe +$n' !erk$i! #en'$n

$ir hu&$n, Su% D$er$h Alir$n Sun'$i ($%ur$ e-$r$ $#mini!r$!i/

men-$ku) e%$'i$n ke-il #$ri 9$%u)$!en Deli Ser#$n' #$n ko!$

Me#$n, DAS ($%ur$ mem)un+$i lu$ < 7421" $ +$n'

!er%en!$n' #$ri hulu +$i!u 9e-$m$!$n Si%ol$n'i! Deli Ser#$n'

hin''$ ou!le!n+$ +$i!u Me#$n Sun''$l,

9o!$ Me#$n +$n' meru)$k$n %$'i$n #$ri u%DAS

($%ur$ $#$l$h i%uko!$ Pro.ini Sum$!er$ U!$r$ +$n' mem)un+$i%er%$'$i m$-$m )o!eni %$ik #i!in&$u #$ri )o!eni /iik m$u)un

oi$l* ekonomi, Di!in&$u #$ri e'i )o!eni /iik" Se%$'i$n 9o!$

Me#$n mem)un+$i )o!eni um%er #$+$ $ir +$n' -uku) %e$r

%eru)$ $ir )ermuk$$n" #$n $ir!$n$h, 9on#ii hi#rolo'i e%$'i$n

9o!$ Me#$n $n'$! #i)en'$ruhi oleh u% D$er$h Alir$n Sun'$i

($%ur$ #im$n$ e%$'i$n wil$+$h 9o!$ Me#$n !erm$uk #$l$m

+!em DAS !ere%u!, Se%$'i$n #$ri ko!$ Me#$n !erm$uk %$'i$n

hilir #$ri u%DAS ($%ur$ +$n' umumn+$ #i'un$k$n e%$'$i

#$er$h )em$n/$$!$n discharge area ehin''$ )o!eni um%er

#$+$ $irn+$ $n'$! !er'$n!un' )$#$ #$er$h hulu 9e-$m$!$nSi%ol$n'i!" 9$%u)!en Deli Ser#$n', D$er$h hulu !ere%u!l$h

+$n' %er/un'i u!$m$ e%$'$i #$er$h !$n'k$)$n $ir recharge

area ehin''$ kon#ii /iik #$er$h hulu $n'$! %er)en'$ruh

!erh$#$) lim)$h$n $ir +$n' $k$n #i!erim$ #i #$er$h hilir" +$i!u

9o!$ Me#$n,

Su%DAS ($%ur$ +$n' meru)$k$n %$'i$n #$ri DAS Deli #i

%$'i$n hulu mem)un+$i !o)o'r$/i %eru)$ )er%uki!$n #$n

em$kinke hilir %er!o)o'r$/i #$!$r$n, Sun'$i u!$m$ +$n' men'$lir#i

u%DAS ($%ur$ $#$l$h Sun'$i ($%ur$ +$n' meru)$k$n -$%$n'

#$ri Sun'$i Deli, Sun'$i ($%ur$ men+e#i$k$n )o!eni $ir +$n'%e$r #$n mem%erik$n m$n/$$! %$'i m$+$r$k$! !eru!$m$9o!$

Me#$n" n$mun erin'k$li &u'$ men#$!$n'k$n %en-$n$" +$i!u %$n&ir+$n' e!i$) !$hun !er&$#i, ($n&ir +$n' !er&$#i #i 9o!$ Me#$n $l$h$!u kemun'kin$nn+$ #i$ki%$!k$n oleh $#$n+$ )eru%$h$n!$!$'un$ l$h$n #i #$er$h hulu k$w$$n DAS" ke$l$h$n #$l$mmen'im)lemen!$ik$n ren-$n$ !$!$ ru$n' 9o!$ Me#$n" m$u)uniklim ek!rim +$n' !er&$#i $khir*$khir ini, ($n&ir +$n' !er&$#i

7/26/2019 472-860-1-PB

3/22

men+e%$%k$n keru'i$n*keru'i$n %$ik %eru)$ h$r!$ %en#$ +$n'!i#$k e#iki! m$u)un keru'i$n &iw$,

($n&ir %e$r +$n' !er&$#i #i 9o!$ Me#$n )$#$ J$nu$ri 2011

men-$)$i !in''i 1"5 * 2 me!er meren#$m r$!u$n rum$h #i 10

7/26/2019 472-860-1-PB

4/22

9e-$m$!$n #i 9o!$ Me#$n, P$#$ %ul$n A)ril 2011 ke!in''i$n

%$n&ir men-$)$i 2 me!er #$n meren#$m r$!u$n rum$h, Sel$in

rum$h" %er%$'$i m$-$m in/r$!ruk!ur )en'$ir$n" &$l$n #$n /$ili!$

umum men&$#i $n-$m$n +$n' eriu %$'i kel$n'un'$n)em%$n'un$n #i #$er$h ini, (er%$'$i m$-$m $k!i/i!$ !erhen!i

ehin''$ mem)en'$ruhi kel$n'un'$n )em%$n'un$n +$n' $#$

#i #$er$h +$n' !erken$ %$n&ir, An$lii keren!$n$n %$n&ir

men&$#i $n'$! )erlu #il$kuk$n un!uk men'e!$hui #$er$h*#$er$h

+$n' r$w$n !er&$#i %$n&ir ehin''$ #$)$! menen!uk$n !r$!e'i

)en'elol$$n +$n' !e)$! un!uk )en-e'$h$n #$n )en$n''ul$n'$n

%$n&ir,

(er#$$rk$n l$!$r %el$k$n' #$)$! #irumuk$n

)erm$$l$h$n )eneli!i$n e%$'$i %eriku!: 1 ($'$im$n$

$'ih$n!in'k$! keren!$n$n %$n&ir #$n k$r$k!eri!ik keren!$n$n %$n&ir#i

#$er$h )eneli!i$n, 2 ($'$im$n$ !r$!e'i )en'elol$$n lin'kun'$n

un!uk #$er$h*#$er$h +$n' ren!$n !erh$#$) %$n&ir, Den'$n#emiki$n" !u&u$n )eneli!i$n ini #$)$! #irumuk$n e%$'$i%eriku!:

1 Men'e!$hui $'ih$n !in'k$! keren!$$n %$n&ir #$n

k$r$k!eri!ik keren!$n$n %$n&ir #i #$er$h )eneli!i$n, 2

Merumuk$n !r$!e'i )en'elol$$n lin'kun'$n un!uk #$er$h*#$er$h

+$n' ren!$n !erh$#$) %$n&ir,

(, Met"%e Pene'itianPeneli!i$n ini #il$kuk$n #i u% D$er$h Alir$n Sun'$i

($%ur$ Pro.ini Sum$!er$ U!$r$, Peneli!i$n ini men''un$k$nme!o#e Sur.ei, Sur.ei +$n' #il$kuk$n $#$l$h ur.eiin!$nion$l m$u)un ur.ei l$)$n'$n, Sur.ei in!$nion$l#il$kuk$n #en'$n men'um)ulk$n #$!$*#$!$ #$ri %er%$'$i in!$ni"#okumen $!$u $ri)" #$n !u#i ke)u!$k$$n, Sur.ei l$)$n'$n#il$kuk$n #en'$n )en'ukur$n l$n'un' #i l$)$n'$n mel$luio%er.$i m$u)un w$w$n-$r$ %e%$, Al$! #$n %$h$n +$n'

#i)erluk$n un!uk mel$kuk$n )eneli!i$n ini meli)u!i:$, PS" #i'un$k$n un!uk )enen!u$n lok$i $m)el #i #$er$h

)eneli!i$n,

%, Pe!$ =u)$ (umi In#onei$" #i'un$k$n e%$'$i )e!$ #$$r

un!uk )em%u$!$n Pe!$ em$!ik l$inn+$,-, Pe!$ eolo'i" #i'un$k$n un!uk in!er)re!$i kon#ii 'eolo'i #i

#$er$h )eneli!i$n,

#, >i!r$ Pen'in#er$$n J$uh" un!uk in!er)re!$i )en''un$$n l$h$n

e, 9$mer$" #i'un$k$n un!uk #okumen!$i )$#$ $$! #il$kuk$n

ur.ei l$)$n'$n,

/, Se)er$n'k$! kom)u!er #ilen'k$)i #en'$n o/!w$re Ar-,View

7/26/2019 472-860-1-PB

5/22

3,3, #i'un$k$n un!uk )en'ol$h$n #$!$ %er%$i i!em

in/orm$i 'eo'r$/i,

7/26/2019 472-860-1-PB

6/22

', Al$! !uli +$n' %er'un$ #$l$m )el$k$n$$n )eneli!i$n,

D$!$ +$n' #iukur #$n #ikum)ulk$n #$l$m )eneli!i$n

ini $n!$r$l$in:

$, D$!$ Primer" !er#iri #$ri !ek!ur !$n$h" kemirin'$n leren'"kon#ii %$n&ir e%en$rn+$" )en''un$$n l$h$n,

%, D$!$ Sekun#er" !er#iri #$ri #$!$ -ur$h hu&$n" %en!ukl$h$n #$n

)en''un$$n l$h$n,

Pen'ol$h$n #$!$ #il$kuk$n #en'$n !um)$n'uun?o.erl$+

)$r$me!er*)$r$me!er %$n&ir %er&en&$n' !er!im%$n' #en'$n

men''un$k$n Si!em In/orm$i eo'r$/i SI,

O.erl$+

#il$kuk$n #en'$n in)u! em)$! )e!$ !em$!ik " +$i!u @ Pe!$ >ur$h

hu&$n" Pe!$ 9emirin'$n Leren'" Pe!$ !ek!ur $n$h" #$n Pe!$

Pen''un$$n L$h$n" #im$n$ keem)$! )e!$ !ere%u! meru)$k$n)$r$me!er*)$r$me!er keren!$n$n %$n&ir #$l$m )eneli!i$n ini,

Se%$'i$n %e$r )$r$me!er*)$r$me!er keren!$n$n %$n&ir %eru)$

#$!$ )$i$l +$n' %eri/$! ku$li!$!i/" un!uk mel$kuk$n )roe

$n$lii" m$in'*m$in' )$r$me!er )erlu #i!r$n/orm$ik$n

ke#$l$m %en!uk ku$n!i!$!i/ #$l$m %en!uk )en'h$rk$!$n #$n

)em%o%o!$n, Proe#ur )em%eri$n h$rk$! #$n %o%o! men'$-u

)$#$ )eneli!i$n*)eneli!i$n e%elumn+$, Pem%eri$n %o%o! )$#$

m$in'* m$in' )$r$me!er $!$u .$ri$%le %er%e#$*%e#$" +$i!u

#en'$n mem)erh$!ik$n e%er$)$ %e$r )en'$ruh )$r$me!er*

)$r$me!er !ere%u! !erh$#$) !er&$#in+$ %$n&ir, Sem$kin %e$r)en'$ruh )$r$me!er !ere%u! !erh$#$) %$n&ir m$k$ nil$i

%o%o!n+$ &u'$ %e$r" e%$likn+$ &ik$ )en'$ruhn+$ ke-il m$k$

nil$i %o%o!n+$ &u'$ ke-il,9l$i/ik$i in'k$! 9eren!$n$n ($n&ir

N" Tin(kat Kerentanan Sk"r

1 S$n'$! i#$k =en!$n 10 * 1

2 i#$k =en!$n 1 B 2C

3 >uku) =en!$n 2C B 37

7 =en!$n 37 B 725 S$n'$! =en!$n 72 B 50

Sum%er : Pen'ol$h$n D$!$

Peneli!i$n ini men''un$k$n %e%er$)$ $n$lii $'$r h$il

+$n' #i)eroleh eu$i #en'$n +$n' #ih$r$)k$n, An$lii +$n'#i'un$k$n $n!$r$l$in: $n$lii )$i$l +$n' #i'un$k$nun!uk

men&el$k$n e-$r$ keru$n'$n $'ih$n keren!$n$n %$n&ir +$n'!er&$#i #i u% DAS ($%ur$, An$lii #ekri)!i/ +$n' #i'un$k$nun!uk men&el$k$n )ol$ e%$r$n %$n&ir #$n k$r$k!eri!ik

keren!$n$n %$n&ir, Sel$in i!u" $n$lii #ekri)!i/ &u'$ #i'un$k$n

7/26/2019 472-860-1-PB

7/22

un!uk men&el$k$n kon#ii /iik" #$n oi$l #i u% DAS($%ur$

7/26/2019 472-860-1-PB

8/22

er!$ !r$!e'i )en'elol$$n lin'kun'$n un!uk )en$n'$n$n #$er$h*

#$er$h +$n' ren!$n !erh$#$) %$n&ir,

>, )asi' Dan Pe#ba&asanSu% DAS ($%ur$ meru)$k$n %$'i$n #$ri DAS Deli

#en'$n un'$i u!$m$ +$n' men'$lir #i #$er$h )eneli!i$n

$#$l$h un'$i ($%ur$, Sun'$i ($%ur$ mem)un+$i $n$k*$n$k

un'$i ke-il +$n' !erle!$k #i #$er$h hulu, P$#$ muim kem$r$u

#im$n$ -ur$h hu&$n men'e-il" #e%i! un'$i men&$#i %erkur$n'"

e%$likn+$ )$#$ muim )en'hu&$n #e%i!n+$ men&$#i %e$r

%$hk$n menim%ulk$n %$n&ir, $l ini menun&uk$n %$hw$ un'$i

($%ur$ #i!in&$u #$ri kon!inui!$ $lir$nn+$ !erm$uk un'$i

in!ermi!!en, Sel$in %er$$l #$ri $ir hu&$n" un'$i +$n' $#$ #i

DAS ($%ur$ &u'$ men#$)$!k$n )$ok$n $ir #$ri m$!$ $irSprings #$n rem%e$n Seepage" ehin''$ )$#$ muim

kem$r$u un'$i ($%ur$ m$ih m$m)u men'$lirk$n $ir w$l$u)un

#en'$n #e%i! +$n' le%ih ke-il,

Su% D$er$h Alir$n Sun'$i ($%ur$ e-$r$ $#mini!r$!i/

men-$ku) #u$ 9$%u)$!en?ko!$" +$i!u: 9$%u)$!en Deli Ser#$n'"#$n 9o!$ Me#$n, (er#$$rk$n Pe!$ =u)$ (umi In#onei$ Lem%$r

Me#$n" Su% D$er$h Alir$n Sun'$i ($%ur$ !erle!$k $n!$r$ 321 B

335 LU #$n 435 B 471 (, (er#$$rk$n $n$lii Pe!$ =u)$

(umi In#onei$" lu$ !o!$l u% DAS ($%ur$ 7,421" h$, Lu$$n

!o!$l )$#$ m$in'*m$in' ke-$m$!$n +$n' !er-$ku) #i u%DAS($%ur$ $#$l$h e%$'$i%eriku!

Keca#atan Luas *i'a+a& ,)a- Persentase ,.-

9e-, Si%ol$n'i! 210"00 7"28

9e-, P$n-ur%$!u 1,13C"C5 23"04

9e-, N$mor$m%e 1,842"C8 3C"72

9e-, Me#$n Pe!i$h 0" 0"02

9e-, Me#$n Poloni$ 542"31 12"03

9e-, Me#$n M$imun 2"48 0"0C

9e-, Me#$n Sun''$l 142"3 3"42

9e-, Me#$n Sel$+$n' 17"27 0"24

9e-, Me#$n Johor 23"48 1C"87

9e-, Me#$n un!un'$n 155"35 3"1C

T"ta' Luas 7,421" 100"00

Sum%er : An$lii Pe!$ A#mini!r$i" 2012

1, Tin(kat Kerentanan Ban!ir

($n&ir !er&$#i k$ren$ $#$n+$ lu$)$n $ir un'$i +$n'#i$ki%$!k$n oleh ke!i#$km$m)u$n un'$i #$l$m men$m)un' $ir

7/26/2019 472-860-1-PB

9/22

#im$n$ #e%i! un'$i +$n' men'$lir )$#$ $lur$n un'$i!ere%u! mele%ihi #$+$ !$m)un' un'$i +$n' !er&$#i )$#$ke$#$$n -ur$h hu&$n +$n' !in''i, 9eren!$n$n %$n&ir

men''$m%$rk$n mu#$h $!$u !i#$kn+$ u$!u #$er$h !erken$%$n&ir #en'$n men#$$rk$n )$#$ %e%er$)$ /$k!or !er!en!u #im$n$)$#$ )eneli!i$n ini #i#$$rk$n )$#$ -ur$h hu&$n" )en''un$$nl$h$n" kemirin'$n leren' #$n !ek!ur !$n$h,

(er#$$rk$n h$il o.erl$+ #$n $n$lii /$k!or*/$k!or

)enen!u keren!$n$n %$n&ir #i#$)$!k$n )e!$ keren!$n$n %$n&ir,

Den'$n melih$! Pe!$ 9eren!$n$n ($n&ir #$)$! #ike!$hui %$hw$ u%

DAS ($%ur$ #i%$'i men&$#i !i'$ kl$i/ik$i keren!$n$n %$n&ir"

+$i!u !i#$k ren!$n" -uku) ren!$n #$n ren!$n, $%el menun&ukk$n

lu$ m$in'*m$in' !in'k$! keren!$n$n %$n&ir #i u% DAS ($%ur$,

No 9el$ 9eren!$n$n ($n&ir Lu$ $ Peren Lu$ 6

1 =en!$n 2,01C"C0 70"48

2 >uku) =en!$n 2,123"30 73"17

3 i#$k =en!$n 81"4 15"4

o!$l lu$ 7,421" 100"00

Sum%er : An$lii Pe!$ >ur$h u&$n" Pe!$ Pen''un$$n L$h$n"

Pe!$

Leren'" #$n Pe!$ $n$h" $hun 2012

D$er$h ren!$n %$n&ir #i u% DAS ($%ur$ mem)un+$i lu$

2,01C $ 70"486 #$ri !o!$l lu$ u% DAS ($%ur$ !ere%u!,D$er$h ren!$n %$n&ir #i u% DAS ($%ur$ mem)un+$i !e%$l hu&$n2500 B 2800 mm?!$hun, Pen''un$$n l$h$n )$#$ #$er$h ren!$n%$n&ir ini $#$l$h )ermukim$n" !$n$h !er%uk$?in!$l$i)r$$r$n$" #$n )er!$ni$n l$h$n kerin' ke%un -$m)ur$n, N$mun)en''un$$n l$h$n +$n' )$lin' #omin$n $#$l$h )ermukim$n,D$er$h ren!$n %$n&ir #i u% DAS ($%ur$ !erle!$k )$#$kemirin'$n leren' 0 B 26 #en'$n mor/olo'i #$!$r$n, ek!ur!$n$h )$#$ #$er$h +$n' ren!$n !erh$#$) %$n&ir $#$l$h !$n$h#en'$n !ek!ur $'$k h$lu, D$er$h +$n' ren!$n !erh$#$)

ke&$#i$n %$n&ir $#$l$h #$er$h +$n' %er$#$ #ihilir u% DAS($%ur$ +$i!u meli)u!i 9e-$m$!$n Me#$n Pe!i$h" Me#$nPoloni$" Me#$n Sel$+$n'" Me#$n Johor #$n Me#$n un!un'$n,

D$er$h +$n' -uku) ren!$n !erh$#$) %$n&ir meli)u!i #$er$h

+$n' )$lin' lu$" +$i!u 2,123"30 $ 73"176, D$er$h -uku)

ren!$n #i u% DAS ($%ur$ mem)un+$i -ur$h hu&$n )$#$ ki$r$n

2C00 B 2800 mm?!$hun, D$er$h ini !erle!$k )$#$ kemirin'$n

leren' 3 B 86 #en'$n mor/olo'i %erom%$k, Pen''un$$n

l$h$n +$n' #omin$n )$#$ #$er$h ini $#$l$h )er!$ni$n l$h$n

kerin' ke%un -$m)ur$n, Sel$in i!u" !er#$)$! &u'$ )ermukim$n"

#$n ke%un -$m)ur$n +$n' #ielin'i #en'$n em$k, D$er$h +$n'

-uku)

7/26/2019 472-860-1-PB

10/22

ren!$n %$n&ir ini men-$ku) 9e-$m$!$n N$mor$m%e +$n'

m$uk #$l$m +!em u% DAS ($%ur$" #$n e%$'i$n #$ri

9e-$m$!$n P$n-ur%$!u,

D$er$h !i#$k ren!$n #i u% DAS ($%ur$ men-$ku)e%$'i$n wil$+$h DAS +$n' !erle!$k #i hulu un'$i #en'$n lu$

81"4 $ 15"46, >ur$h hu&$n +$n' &$!uh e%e$r 2500 B 2C00

mm?!$hun, Pen''un$$n l$h$n )$#$ hulu un'$i ini #i #omin$i

oleh ke%un -$m)ur$n +$n' #ielin'i oleh em$k*em$k #$n e#iki!

#i!emui $#$n+$ !e'$l$n, 9emirin'$n leren' )$#$ #$er$h +$n' !i#$k

ren!$n %$n&ir ini e%$'i$n %e$r $#$l$h B 136 #en'$nmor/olo'i

%er'elom%$n' #$n %e%er$)$ !em)$! mem)un+$i kemirin'$nleren' 3 B 86 %erom%$k #en'$n !ek!ur !$n$h +$n' $#$ )$#$

#$er$h ini $#$l$h !ek!ur e#$n', >$ku)$n wil$+$hn+$ meli)u!i9e-$m$!$n Si%ol$n'i! #$n 9e-$m$!$n P$n-ur%$!u,

2, Karakteristik Para#eter Kerentanan Ban!irP$r$me!er*)$r$me!er +$n' #i'un$k$n #$l$m

men'$n$lii keren!$n$n %$n&ir #i u% DAS ($%ur$ $#$l$h

-ur$h hu&$n"

)en''un$$n l$h$n" kemirin'$n leren'" #$n !ek!ur !$n$h,

>ur$h hu&$n meru)$k$n /$k!or u!$m$ #$l$m men'$n$lii

keren!$n$n %$n&ir #im$n$ -ur$h hu&$n $#$l$h in)u! u!$m$

un!uk !er&$#in+$

u$!u ke&$#i$n %$n&ir, A)$%il$ !i#$k !er#$)$! hu&$n +$n' &$!uh #i

)ermuk$$n %umi m$k$ !i#$k $k$n !er&$#i %$n&ir #i u$!u

wil$+$h,

e%$l hu&$n +$n' !in''i +$n' !urun )$#$ DAS le%ih

memun'kink$n men&$#i )en+e%$% !er&$#in+$ %$n&ir #$ri)$#$

!e%$l

hu&$n +$n' ren#$h, $l ini #ie%$%k$n oleh hu&$n #en'$n

ke!e%$l$n !in''i $k$n mem%erik$n um%$n'$n #e%i! $ir le%ih %e$r

ehin''$ $)$%il$ #$+$ !$m)un' un'$i !erl$m)$ui $k$n

men+e%$%k$n !er&$#in+$ %$n&ir, D$l$m )enen!u$n keren!$n$n

%$n&ir #i u% DAS ($%ur$" #i!ri%ui -ur$h hu&$n #i%$'i men&$#i

lim$ kel$" +$i!u F 2000 mm" 2000 B 2500 mm" 2500 B 3000 mm"

3000 B 3500 mm" #$n 3500 mm, Se%$r$n -ur$h hu&$n !er!in''i

!er&$#i #i !$iun un!un'$n #en'$n ki$r$n 2800 mm, Sem$kin

ke $r$h u!$r$" el$!$n #$n !imur -ur$h hu&$n +$n' !er&$#i

em$kin ke-il )$#$ ki$r$n 2500 B 2800 mm,

Pen''un$$n l$h$n meru)$k$n )$r$me!er l$in +$n'

#i'un$k$n #$l$m )enen!u$n keren!$n$n %$n&ir #i u% DAS ($%ur$,

Pen''un$$n l$h$n $#$l$h )$r$me!er +$n' mu#$h %eru%$h

k$ren$

$#$n+$ )en'$ruh in!er.eni m$nui$ )$#$ l$h$n ehin''$

)en''un$$n l$h$n men&$#i /$k!or )en!in' ke#u$ e!el$h -ur$h

7/26/2019 472-860-1-PB

11/22

hu&$n #$l$m mem)en'$ruhi keren!$n$n %$n&ir )$#$ u$!u

wil$+$h, Peru%$h$n )en''un$$n l$h$n $k$n -en#erun'

menin'k$!k$n koe/iien $lir$n )$#$ u$!u wil$+$h ehin''$

#$)$! men+e%$%k$n

kemun'kin$n %e$r un!uk !er&$#in+$ u$!u ke&$#i$n %$n&ir, Su%DAS ($%ur$ !er#iri #$ri %e%er$)$ &eni )en''un$$n l$h$n" +$i!u

7/26/2019 472-860-1-PB

12/22

)ermukim$n" !$n$h !er%uk$?in!$l$i )r$$r$n$" !e'$l$n")er!$ni$n l$h$n kerin'" #$n )er!$ni$n l$h$n kerin' #en'$nem$k, M$in'* m$in' )en''un$$n l$h$n $k$n mem%erik$n

#$m)$k )$#$ ke&$#i$n %$n&ir +$n' %er%e#$,$n$h !er%uk$?in!$l$i )r$$r$n$ $k$n mem%erik$n nil$i

koe/iien $lir$n +$n' le%ih %e$r #i%$n#in'k$n

#en'$n

)en''un$$n l$h$n +$n' l$in ehin''$ men+e%$%k$n kemun'kin$n

!er&$#in+$ u$!u ke&$#i$n %$n&ir le%ih %e$r, $n$h

!er%uk$?in!$l$i )r$$r$n$ ini meru)$k$n k$w$$n %$n#$r$

Poloni$ Me#$n #en'$n lu$ 1C"7C $ 3"846 +$n' !erle!$k #i

hilir un'$i ($%ur$ +$i!u #i 9e-$m$!$n Me#$n Poloni$, Sel$in

!$n$h !er%uk$" hilir Sun'$i ($%ur$ #i #omin$i oleh

)ermukim$n )en#u#uk +$n' rel$!i/ )$#$! +$n' meli)u!i"e%$'i$n 9e-$m$!$n Me#$n Pe!i$h" Me#$n Sun''$l" Me#$n

Sel$+$n' #$n Me#$n Johor, Di #$er$h !en'$h u% DAS ($%ur$

#i#omin$i oleh )en''un$$n l$h$n %eru)$ )er!$ni$n l$h$n

kerin' ke%un -$m)ur$n +$n' meli)u!i 9e-$m$!$n Me#$n

un!un'$n" #$n 9e-$m$!$n N$mor$m%e, Di %$'i$n hulu DAS"

)en''un$$n l$h$n #i #omin$i oleh Per!$ni$n l$h$n kerin'

ke%un -$m)ur$n #ielin'i #en'$n em$k*em$k, Su% DAS

($%ur$ %$'i$n hulu ini meli)u!i 9e-$m$!$n P$n-ur %$!u #$n

9e-$m$!$n Si%ol$n'i! 9$%u)$!en Deli Ser#$n', Pen''un$$n l$h$n

#i u% DAS ($%ur$,9emirin'$n leren' e-$r$ !i#$k l$n'un' %er)en'$ruh

!erh$#$) %e$r ke-iln+$ u$!u ke&$#i$n %$n&ir, 9emirin'$n leren'

+$n' %e$r $k$n men+e%$%k$n $ir hu&$n +$n' &$!uh !i#$k $k$n

men&$#i e%u$h 'en$n'$n !e!$)i $k$n #i!eruk$n ke #$er$h

+$n' le%ih ren#$h, Sem$kin %e$r leren' m$k$ em$kin -e)$! $ir

hu&$n &$!uh $k$n #i%$w$ ke #$er$h +$n' !erle!$k #i %$w$hn+$

hilir, Sehin''$ )$#$ #$er$h hilir un'$i +$n' mem)un+$i

kemirin'$n leren' +$n' le%ih ke-il $k$n !er&$#i $kumul$i $ir

#$n kemun'kin$n $k$n !er&$#i )en''en$n'$n, 9emirin'$n

leren' #i u% DAS ($%ur$ #i%$'i men&$#i !i'$ kel$" +$i!u:

No 9emirin'$n

Leren'

Mor/olo'i Lu$ $ Peren

Lu$ 6

1 0*26 D$!$r$n 3,755"2 80"21

2 3*86 (erom%$k 488"0C 14"5

3 *136 (er'elom%$n' 74"00 4"47

Lu$ o!$l 7421" 100"00

Sum%er : An$lii Pe!$ 9emirin'$n Leren'" 2012Su% DAS ($%ur$ #i#omin$i oleh kemirin'$n leren' 0

B 26 #$!$r ehin''$ mem%en!uk mor/olo'i #$!$r$n #en'$n

%e#$

7/26/2019 472-860-1-PB

13/22

!in''i F 5, D$er$h #en'$n mor/olo'i #$!$r$n !er#$)$! #i #$er$h

7/26/2019 472-860-1-PB

14/22

hilir $m)$i !en'$h un'$i ($%ur$" +$i!u #i h$m)ir emu$

ke-$m$!$n +$n' !erm$uk #$l$m u% DAS ($%ur$ ke-u$li

9e-$m$!$n Si%ol$n'i!, Mor/olo'i #$!$r$n %$n+$k #im$n/$$!k$n

oleh )en#u#uk e%$'$i #$er$h )ermukim$n #$n ke%un -$m)ur$n,Se#$n'k$n kemirin'$n leren' 3 B 86 #$n B 136 men-$ku)

e%$'i$n #$er$h #i 9e-$m$!$n P$n-ur%$!u #$n 9e-$m$!$n

Si%ol$n'i! +$n' %$n+$k #im$n/$$!k$n oleh )en#u#uk un!uk ke%un

-$m)ur$n #$n !e'$l$n,

ek!ur !$n$h !erk$i! #en'$n ukur$n G$r$h miner$l #$l$m

!$n$h, Se-$r$ !i#$k l$n'un'" !ek!ur !$n$h %er)en'$ruh !erh$#$)

koe/iien $lir$n +$n' n$n!in+$ $k$n men+e%$%k$n u$!u

ke&$#i$n %$n&ir, ek!ur !$n$h k$$r )$ir mem)un+$i

kem$m)u$n

men'ik$! $ir le%ih ren#$h ehin''$ $ir hu&$n +$n' &$!uh #i)ermuk$$n !$n$h $k$n !erin/il!r$i #en'$n -e)$!, (er%e#$

#en'$n !$n$h*!$n$h +$n' mem)un+$i !ek!ur +$n' h$lu

#im$n$ )$#$

!$n$h #en'$n !ek!ur h$lu lem)un' uli! un!uk melolok$n

$ir ke#$l$m !$n$h ehin''$ kemun'kin$n un!uk !er&$#in+$

$lir$n

)ermuk$$n $k$n le%ih %e$r #i #$er$h #en'$n kemirin'$n

leren' !er&$l e#$n'k$n )$#$ #$er$h #en'$n kemirin' leren' #$!$r"

!ek!ur h$lu -en#erun' $k$n mem%en!uk e%u$h 'en$n'$n,

ek!ur !$n$h #i u% DAS ($%ur$ #i%$'i men&$#i #u$kel$" +$i!u $'$k h$lu #$n e#$n', ek!ur !$n$h $'$k h$lu

!er#$)$! )$#$ #$er$h hilir un'$i #en'$n &eni !$n$hn+$

$#$l$h D+!ro)e)! 9$n#iu#ul! ro)$Hue)! #$n Eu!r$n#e)!,

ek!ur

!$n$h e#$n' !er#$)$! #i #$er$h hulu un'$i #en'$n &eni !$n$h

D+!ro)e)! #$n ro)$Hue)! D+!ro)e)!,Em)$! )$r$me!er +$n' #i'un$k$n un!uk menen!uk$n

keren!$n$n %$n&ir #i$!$ #$)$! #i%$'i men&$#i #u$" +$i!u

)$r$me!er +$n' #$)$! %er)en'$ruh e-$r$ l$n'un' !erh$#$)

%$n&ir +$n' !er&$#i #$n )$r$me!er +$n' e-$r$ !i#$k l$n'un'

#$)$! mem)en'$ruhi u$!u ke&$#i$n %$n&ir, P$r$me!er +$n'

%er)en'$ruh e-$r$ l$n'un' $#$l$h -ur$h hu&$n +$n' &$!uh )$#$

u% DAS ($%ur$ e#$n'k$n )$r$me!er +$n' e-$r$ !i#$k

l$n'un' mem)en'$ruhi ke&$#i$n %$n&ir #i u% DAS ($%ur$

$#$l$h )en''un$$n l$h$n" kemirin'$n leren' #$n !ek!ur !$n$h,

9emirin'$n leren' #$n !ek!ur !$n$h meru)$k$n )$r$me!er

+$n' %eri/$! !i#$k mu#$h %eru%$h, P$r$me!er )en''un$$n l$h$n

meru)$k$n )$r$me!er +$n' mu#$h %eru%$h #in$mi k$ren$

$#$n+$ )en'$ruh m$nui$ #i #$l$m mem$n/$$!k$n l$h$n +$n' $#$

#i u% DAS ($%ur$, M$nui$ -en#erun' men'u%$h )ol$

)en''un$$n l$h$n +$n' $#$ un!uk memenuhi ke%u!uh$n $k$n

7/26/2019 472-860-1-PB

15/22

ru$n' #im$n$ em$kin %er!$m%$h m$nui$ m$k$ mem%erik$n

#$m)$k )$#$ $lih /un'i l$h$n )$#$ u$!u wil$+$h !erm$uk #i u%

DAS ($%ur$,

7/26/2019 472-860-1-PB

16/22

u&$n +$n' &$!uh )$#$ u$!u wil$+$h meru)$k$n in)u!

u!$m$ +$n' men&$#i !en$'$ un!uk !er&$#in+$ u$!u ke&$#i$n %$n&ir,

Se#$n'k$n )$r$me!er +$n' l$in meru)$k$n )enen!u )roe +$n'

$k$n !er&$#i !erh$#$) in)u! -ur$h hu&$n +$n' #$)$!men+e%$%k$n %$n&ir, Den'$n kon#ii #$n k$r$k!eri!ik

)$r$me!er*)$r$me!er %$n&ir +$n' $m$" $)$%il$ -ur$h hu&$n +$n'

&$!uh mem)un+$i in!eni!$ +$n' %er%e#$ m$k$ !in'k$!

keren!$n$n !erh$#$) %$n&ir )un $k$n %er%e#$ )ul$, $l ini

#ie%$%k$n oleh em$kin !in''i -ur$h hu&$n +$n' &$!uh m$k$

$k$n mem%erik$n )$ok$n #e%i! +$n' le%ih %e$r )$#$ $lur$n*

$lur$n e)er!i un'$i, A)$%il$ un'$i !i#$k #$)$! l$'i

men$m)un' %e$rn+$ #e%i! $lir$n +$n' !er&$#i m$k$ $k$n

men+e%$%k$n !er&$#in+$ %$n&ir,

(er%e#$ #en'$n )en''un$$n l$h$n" kemirin'$n leren'#$n !ek!ur !$n$h #im$n$ ke!i'$ )$r$me!er ini %er)en'$ruh

!erh$#$) )roe +$n' $k$n !er&$#i !erh$#$) in)u! hu&$n +$n' &$!uh

#i DAS, Oleh ke!i'$ )$r$me!er ini" $ir hu&$n +$n' &$!uh $k$n

men'$l$mi %e%er$)$ kemun'kin$n )roe +$i!u in/il!r$i #$n

$!$u men'$lir men&$#i $lir$n )ermuk$$n, (e$r ke-iln+$

k$)$i!$ in/il!r$i $!$u $ir $k$n men'$lir men&$#i runoff $n'$!

#i!en!uk$n oleh k$r$k!eri!ik m$in'*m$in' )$r$me!er !$#i,

Pen''un$$n l$h$n #en'$n %$n+$k .e'e!$i #en'$n )en''un$$n

l$h$n !$n)$ .e'e!$i $k$n mem%erik$n )en'$ruh +$n' %er%e#$

!erh$#$) #e%i! $lir$n +$n' #ih$ilk$n k$ren$ $#$n+$ hu&$n +$n'#$)$! #i'$m%$rk$n #en'$n nil$i koe/iien $lir$n, L$h$n #en'$n

%$n+$k .e'e!$i $k$n mem%erik$n )elu$n' $ir hu&$n un!uk le%ih

%$n+$k !erin/il!r$i e#$n'k$n l$h$n #en'$n e#iki! .e'e!$i $!$u

!$n)$ .e'e!$i mem%erik$n %$n+$k )elu$n' un!uk $ir hu&$n

!ere%u! men&$#i runoff,

3, Strate(i Pen(e'"'aan Lin(kun(an

Pen$n''ul$n'$n !erh$#$) %$n&ir #$)$! #i!em)uh #en'$n

melih$! e%en$rn+$ $)$ +$n' men&$#i )en+e%$% !er&$#in+$ %$n&ir,Umumn+$" !er&$#in+$ %$n&ir #ie%$%k$n oleh )$r$me!er#$ri

keren!$n$n %$n&ir +$n' !i#$k )erm$nen #in$mi +$i!u

)en''un$$n l$h$n, A#$n+$ )enin'k$!$n ke%u!uh$n $k$n l$h$n

men+e%$%k$n !er&$#in+$ $lih /un'i l$h$n +$n' -en#erun' !i#$k

mem)erh$!ik$n kem$m)u$n #$n keeu$i$n l$h$n +$n' $#$,

9e!im)$n'$n $n!$r$ kem$m)u$n l$h$n #$n keeu$i$n l$h$n

#en'$n )em$n/$$!$n l$h$n +$n' !er&$#i men+e%$%k$n

%erkur$n'n+$ )ro#uk!i.i!$ l$h$n #$n memi-u %er%$'$i m$$l$h

lin'kun'$n e)er!i %$n&ir,

A#$n+$ $lih /un'i l$h$n men+e%$%k$n %$n+$k l$h$n men&$#i

!er%uk$ !$n)$ .e'e!$i, $l ini men+e%$%k$n $ir hu&$n +$n' &$!uh

7/26/2019 472-860-1-PB

17/22

$k$n men&$#i $lir$n )ermuk$$n +$n' $)$%il$ !er$kumul$i #i

#$er$h hilir $k$n men+e%$%k$n %$n&ir, Di #$er$h hulu un'$i"

7/26/2019 472-860-1-PB

18/22

!in'k$! eroi men&$#i !in''i #ie%$%k$n oleh $ir hu&$n +$n' &$!uh

l$n'un' men'en$i )ermuk$$n !$n$h ehin''$ men+e%$%k$n

)en'elu)$$n !$n$h %$'i$n $!$, Eroi +$n' !in''i #i #$er$h hulu

men+e%$%k$n e#imen +$n' #i%$w$ oleh $lir$n )ermuk$$n+$n' m$uk ke $lur$n*$lur$n un'$i &u'$ men&$#i %e$r

ehin''$ men+e%$%k$n )en#$n'k$l$n un'$i, Pen#$n'k$l$n

un'$i men+e%$%k$n #$+$ !$m)un' un'$i men&$#i %erkur$n'

ehin''$ memun'kink$n un!uk !er&$#in+$ %$n&ir ke!ik$ #e%i!

un'$i %er!$m%$h )$#$ w$k!u muim )en'hu&$n, Pen#$n'k$l$n

un'$i &u'$ !i#$k h$n+$ em$!$*m$!$ #ie%$%k$n oleh e#imen

h$il eroi !e!$)i &u'$ )ol$ )eril$ku m$+$r$k$! #$l$m

mem%u$n' $m)$h, erk$#$n' un'$i #i&$#ik$n e%$'$i !em)$!

)em%u$n'$n $m)$h ehin''$ men+e%$%k$n )en#$n'k$l$n

un'$i oleh !um)uk$n $m)$h,Un!uk men$n''ul$n'i %$n&ir +$n' #ie%$%k$n oleh /$-!or

)erm$nen e)er!i kemirin'$n leren' #$n !ek!ur #$)$!

#i!em)uh#en'$n $#$n+$ koner.$i e-$r$ .e'e!$!i.e !eru!$m$ #i#$er$h

hulu un'$i, Se-$r$ mek$nik" #$)$! #i!em)uh #en'$n

mem%u$! !er$*!er$ +$n' #$)$! men$h$n l$&u $ir l$ri$n runoff,

U)$+$ men$n''ul$n'i %$n&ir +$n' #ie%$%k$n oleh $lih /un'i

l$h$n $#$l$h mem%u$! u$!u $!ur$n #$n mene'$kk$n $!ur$n

!ere%u! 'un$ meminim$liir !er&$#in+$ $lih /un'i l$h$n #$n !$$!!erh$#$) ren-$n$ !$!$ ru$n' +$n' !el$h #i%u$!, Pem%$n'un$n

+$n' eu$i #en'$n !$!$ ru$n' wil$+$h $n'$! #i!en!uk$n

ke%erh$il$nn+$ oleh )emerin!$h #im$n$ )emerin!$h meru)$k$n

)em%u$!" )el$k$n$ #$n )en'$w$ #$l$m )ener$)$n ren-$n$ !$!$

ru$n' wil$+$h,

D$l$m )en'elol$$n DAS h$ru el$lu meru&uk )$#$

)rini)*)rini) )en'elol$$n um%er#$+$ l$h$n" $irke$nek$r$'$m$n h$+$!i hu!$n" #$n um%er#$+$m$nui$,

9e'i$!$n )en'elol$$n" meli)u!i: )eren-$n$$n" )en$!$$n")ene!$)$n" )em$n/$$!$n" )ele!$ri$n" #$n )em$n!$u$n 8P, Pol$)en'elol$$n )$#$ m$$ #$hulu -en#erun' partial" topdown #$nproject oriented" ehin''$ #$l$m er$ o!onomi #$er$h ini !er#$)$!)eru%$h$n )$r$#i'm$ )em%$n'un$n" ehin''$ )en'elol$$n DASeme!in+$ #il$kuk$n e-$r$ !er)$#u" bottom up" programmeoriented #$n mener$)k$n )en#ek$!$n )$r!ii)$i m$+$r$k$!#en'$n men'u!$m$k$n ekonomi ker$k+$!$n, Un!uk men'$!$i)erm$$l$h$n*)erm$$l$h$n +$n' !im%ul )$#$ lin'kun'$n DASh$ru %er#$$r )$#$ one river and one management" &$#i #iini)erm$$l$h$n DAS h$ru #i$!$i !$n)$ melih$! %$!$

7/26/2019 472-860-1-PB

19/22

$#mini!r$i n$mun #ilih$! e-$r$ u!uh e%$'$i $!u +!em +$n'!i#$k !erik$! oleh %$!$ $#mini!r$i !ere%u! #$ri hulu $m)$i hilir,

U)$+$ )en!in' l$in $#$l$h !erk$i! #en'$n +!em

kelem%$'$$n +$n' $#$, Di!in&$u #$ri e'i /un'i*/un'in+$"

+!em

7/26/2019 472-860-1-PB

20/22

kelem%$'$$n #$l$m )en'elol$$n lin'kun'$n e-$r$ '$ri %e$r

#$)$! #i)il$h men&$#i !i'$ unur" +$i!u : )emerin!$h" m$+$r$k$!

#$n lem%$'$ w$!$, M$+$r$k$! )erlu #ili%$!k$n e-$r$ l$n'un'

#$l$m )en'elol$$n lin'kun'$n k$ren$ m$+$rk$! l$h +$n' hi#u)#$n !in''$l )$#$ #$er$h !ere%u!, M$+$r$k$! %er)er$n #$l$m

mem$n/$$!k$n l$h$n +$n' n$n!in+$ $k$n %er#$m)$k )$#$

%e$rn+$ nil$i koe/iien $lir$n, M$+$r$k$! h$ru m$m)u

mem$n/$$!k$n l$h$n eu$i #en'$n kem$m)u$n l$h$n +$n'

$#$, M$+$r$k$! hulu un'$i %er)er$n #$l$m u$h$ koner.$i

l$h$n #im$n$ m$+$r$k$! h$ru #i%er#$+$k$n $'$r !i#$k

mel$kuk$n !in#$k$n*!in#$k$n +$n' meru$k lin'kun'$n l$h$n

+$n' #$)$! mem)en'$ruhi %e$rn+$ #e%i! $lir$n, 9e!i'$ lem%$'$

#ih$r$)k$n #$)$! %eker&$$m$ #$n mel$kuk$n !u'$ m$in'*

m$in' ehin''$ kele!$ri$n lin'kun'$n hi#u) #$)$! !erwu&u#,

D, Kesi#/u'anDen'$n men#$$rk$n )$#$ h$il )eneli!i$n #$n

)em%$h$$n m$k$ #$)$! #i$m%il keim)ul$n e%$'$i %eriku! :

in'k$! keren!$n$n %$n&ir #i u%DAS ($%ur$ #i%$'i

men&$#i !i'$" +$i!u !i#$k ren!$n" -uku) ren!$n #$n ren!$n, D$er$h

!i#$k ren!$n #i u% DAS ($%ur$ men-$ku) e%$'i$n wil$+$h DAS

+$n' !erle!$k #i hulu un'$i, >$ku)$n wil$+$hn+$

meli)u!i

9e-$m$!$n Si%ol$n'i! #$n 9e-$m$!$n P$n-ur%$!u, D$er$hren!$n %$n&ir #i u% DAS ($%ur$ $#$l$h #$er$h +$n' %er$#$ #i

hilir u%

DAS ($%ur$ +$i!u meli)u!i 9e-$m$!$n Me#$n Pe!i$h" Me#$n

Poloni$" Me#$n Sel$+$n'" Me#$n Johor #$n Me#$n un!un'$n,

D$er$h +$n' -uku) ren!$n !erh$#$) %$n&ir meli)u!i #$er$h +$n'

)$lin' lu$" !er#iri #$ri 9e-$m$!$n N$mor$m%e" #$n e%$'i$n

9e-$m$!$n P$n-ur%$!u, P$r$me!er*)$r$me!er +$n'

#i'un$k$n

#$l$m men'$n$lii keren!$n$n %$n&ir #i u% DAS ($%ur$ $#$l$h

-ur$h hu&$n" )en''un$$n l$h$n" kemirin'$n leren'" #$n!ek!ur!$n$h, >ur$h hu&$n meru)$k$n /$k!or u!$m$ #$l$m

men'$n$lii

keren!$n$n %$n&ir #im$n$ -ur$h hu&$n $#$l$h in)u! u!$m$ un!uk

!er&$#in+$ u$!u ke&$#i$n %$n&ir, A)$%il$ !i#$k !er#$)$! hu&$n +$n'

&$!uh #i )ermuk$$n %umi m$k$ !i#$k $k$n !er&$#i %$n&ir #i

u$!u wil$+$h, e%$l hu&$n +$n' !in''i +$n' !urun )$#$ DAS

le%ih memun'kink$n men&$#i )en+e%$% !er&$#in+$ %$n&ir

#$ri)$#$ !e%$l hu&$n +$n' ren#$h, Peru%$h$n )en''un$$n l$h$n

$k$n -en#erun' menin'k$!k$n koe/iien $lir$n )$#$ u$!u

wil$+$h ehin''$ #$)$! men+e%$%k$n kemun'kin$n %e$r un!uk

7/26/2019 472-860-1-PB

21/22

!er&$#in+$ u$!u ke&$#i$n %$n&ir, 9emirin'$n leren' e-$r$ !i#$k

l$n'un' %er)en'$ruh !erh$#$) %e$r ke-iln+$ u$!u ke&$#i$n

%$n&ir, 9emirin'$n leren' +$n' %e$r $k$n men+e%$%k$n $ir

hu&$n +$n' &$!uh !i#$k $k$n men&$#i e%u$h 'en$n'$n !e!$)i

$k$n #i!eruk$n ke #$er$h +$n'

7/26/2019 472-860-1-PB

22/22

le%ih ren#$h, Sem$kin %e$r leren' m$k$ em$kin -e)$! $ir

hu&$n &$!uh $k$n #i%$w$ ke #$er$h +$n' !erle!$k #i %$w$hn+$

hilir, ek!ur !$n$h $n'$! !erk$i! #en'$n kem$m)u$n !$n$h

#$l$m men'in/il!r$i $ir hu&$n +$n' &$!uh )$#$ )ermuk$$n !$n$h,$n$h B !$n$h #en'$n !ek!ur +$n' h$lu B $'$k h$lu e)er!i

!ek!ur lem)un'" #$n lem)un' %er#e%u" mem)un+$i k$)$i!$

in/il!r$i +$n' ke-il ehin''$ $ir hu&$n +$n' &$!uh $k$n le%ih

%$n+$k men&$#i $lir$n )ermuk$$n, A)$%il$ $lir$n )ermuk$$n

ini !er$kumul$i #i #$r$h +$n' #$!$r m$k$ $k$n #$)$!

mem%en!uk 'en$n'$n %$n&ir,

D$er$h*#$er$h +$n' ren!$n !erh$#$) %$n&ir )erlu men#$)$!)erh$!i$n #$ri %er%$'$i )ih$k un!uk #ikelol$ #en'$n %$ik,Un!uk i!u #i)erluk$n !r$!e'i )en'elol$$n lin'kun'$n +$n' eu$i

#en'$n /$k!or )en+e%$% !er&$#in+$ u$!u ke&$#i$n %$n&ir,Prini) )en'elol$$n lin'kun'$n DAS h$ru %er)e'$n' )$#$ oneriver and one management +$n' !i#$k men'en$l %$!$$#mini!r$i, 9e'i$!$n )en'elol$$n" meli)u!i: )eren-$n$$n")en$!$$n" )ene!$)$n" )em$n/$$!$n" )ele!$ri$n" #$n )em$n!$u$n8P +$n' !en!u h$ru meli%$!k$n !i'$ unur kelem%$'$$n" +$i!u"Pemerin!$h" m$+$r$k$! #$n lem%$'$ w$!$,

Da0tar Pustaka

Ari/$ini" #kk" 200" 9$&i$n De%i! ($n&ir P$#$ D$er$h Alir$n

Sun'$i ul$n' ($w$n' Den'$n Me!o#e 9inem$!i

Mukin'um"Prosiding" Uni.eri!$ L$m)un'

Ar+$#" S" 144"Konservasi Tanah dan Air" Pener%i! IP(" (o'or

A#$k" >" 1445" Hidrologi dan Pengelolaan Daerah AliranSungai" $#&$h M$#$ Uni.eri!+ Pre"o'+$k$r!$

>how" V"" 14C7"Handbook of Applied Hydrology" M-r$w*ill

(ook >om)$n+" New ork $n# Lon#on

D$.ie" im" 200" undamentals of Hydrology e-on# e#i!ion"

=ou!le#'e" New ork

Dew$n =ie! N$ion$l" 1447" Kebutuhan !iset dan Koordinasi

Pengelolaan Sumber Daya Air di "ndonesia" J$k$r!$

;$n#eli" >h$/i#" 2007" Analisis #engenai Dampak$ingkungan

Prinsip Dasar Dalam Pembangunan" Pener%i! Li%er!+"

o'+$k$r!$un$w$n" " 1441" Pener$)$n eknik Pen'in#er$$n J$uh Un!uk

Men#u'$ De%i! Pun-$k Men''un$k$n 9$r$k!eri!ik

Lin'kun'$n ;iik DAS" Disertasi" ;$kul!$ P$-$

S$r&$n$" In!i!u! Per!$ni$n (o'or