18 saya ifo fso 1

Îðøèë

Ýðäýíýòèéí –Îâîîíû çýñ-ìîëèáäåíû õ¿äðèéí îðäûã 1963 îíä íýýí èëð¿¿ëæ , 1973 îíä Îðîñ-

Ìîíãîë òàëûí îðä áîëîí Ýðäýíýò ¿éëäâýðèéã õàìòðàí àøèãëàõ òàëààð ãýðýýíä ãàðûí

¿ñýã çóðñíààð Ýðäýíýò ¿éëäâýðèéí ò¿¿õ ýõýëñýí.

Áàÿæóóëàõ ¿éëäâýðèéí òºñëèéã ñ¿¿ëèéí ¿åèéí ÷èã õàíäëàãààð ¿íäñýí öåõýä îíîâ÷òîé

áàéðëóóëñàí öººí òîîíû êîíâåéåð,ºíäºð õ¿÷èí ÷àäàëòàé òîíîã òºõººðºìæèéí óãñðàëò,

õ¿äýð áýëòãýõ îíîâ÷òîé ñõåì , àâòîìàòæóóëàëò ñàéòàé òåõíîëîãèéí øèéäýëòýéãýýð

Ëåíèíãðàäûí* Ìåõàíîáð * èíñòèòóòýä ã¿éöýòãýæýý. Õàðèí óóëûí àæëûí òºñëèéã

Ìîñêâàãèéí * Ãèïðîöâåòìåò* èíñòèòóòýä áàðèëãûí òºñëèéã áîëîâñðóóëàõàä

ìýðãýæëèéí 50 îð÷èì áàéãóóëëàãà îðîëöñîí. ªíäºð õ¿÷èí ÷àäàëòàé ¿éëäâýð áà îð÷èí

¿åèéí õîò áàéãóóëàõ ãýæ áàéãàà á¿ñ íü òºìºð çàìûí ñ¿ëæýýíýýñ 170 êì, àâòî çàìûí

ñ¿ëæýýíýýñ 180 êì, öàõèëãààí ýð÷èì õ¿÷íýýñ 417 êì, óñ õàíãàìæààñ 60 êì çàéòàé

îðøèæ áàéëàà. 1975 îí õ¿ðòýë á¿õ ìàòåðèàë òîíîã òºõººðºìæèéã 180 êì àâòî çàìààð

òýýâýðëýæ áàéñàí áºãººä 1975 îíû ñ¿¿ëýýð òºìºð çàì áàðèãäñàí áàéíà. ¿éëäâýðèéí

æèëèéí òºñëèéí õ¿÷èí ÷àäàë íü 16 ñàÿ/òí áºãººä 1978 îíû 12 ñàðä æèëä 4 òí õ¿äýð

áîëîâñðóóëàõ õ¿÷èí ÷àäàëòàéãààð Áàÿæóóëàõ ôàáðèêèéí ýõíèé ýýëæèéã

àøèãëàëòàíä îðóóëæýý. ¯¿íýýñ õîéø 1980 îíû 6 ñàðûí 25 íä 2-ð ýýëæ, 1981 îíû 2 ñàðûí

20 íä 3-ð ýýëæ, 10-ð ñàðä 4-ð ýýëæ òóñ òóñ àøèãëàëòàíä îðæ 1982 îíîîñ ¿éëäâýð

òºñëèéíõºº á¿ðýí õ¿÷èí ÷àäëààð àæèëëàæ ýõýëñýí áàéíà. Ýíý ¿åä Ýðäýíýò ¿éëäâýð

õ¿÷èí ÷àäëààð äýëõèéí 10 òîì Áàÿæóóëàõ ¿éëäâýðèéí òîîíä ç¿é ¸ñîîð îðäîã áàéñàí.

Áàÿæóóëàõ ¿éëäâýðò ÇÕÓ /õóó÷íààð/-ä ¿éëäâýðëýñýí òåõíîëîãèéí ¿íäñýí òîíîã

òºõººðºìæ¿¿ä àæèëëàæ áàéíà. ¯¿íä: Æèæèã áóòëàëòûí ÊÌÄ-3000 ò ìàðêèéí êîíóñàí

áóòëóóð, 12 ì2 øèãøèõ òàëáàéòàé ÃÑÃ-72 ì øèãø¿¿ð, 140 ì3 ýçýëõ¿¿í á¿õèé ÌØÙ

5,5* 6,5 áºìáºëºãò òýýðýì, 12,5 áà 40 ì3 êàìåðèéí ýçýëõ¿¿íòýé ÔÏÌ 12,5, ÔÏÌ 40 òºðëèéí

ôëîòìàøèí, 50 ì ãîë÷òîé ºòãºð¿¿ëýã÷, 100 ì2 ø¿¿õ ãàäàðãóóòàé Äó- 100-2,5-12 âàêóóì

ôèëüòð ãýõ ìýò. Õàðèí áóñàä îðíû òåõíîëîãèéí òîíîã òºõººðºìæººñ Ôèíëÿíäûí ÎÊ-38, ÎÊ-

50, ÎÊ-16, ÎÊ-100, Õÿòàäûí Ê¯F-16 ìàðêèéí ôëîòìàøèíóóä, Ôèíëÿíäûí ÑÑ-45 êåðàìèê

âàêóóì ôèëüòð, ÀÍÓ, Áîëãàðò ¿éëäâýðëýñýí ýëñíèé íàñîñóóäûã àøèãëàæ áàéíà.

Ýðäýíýò ¿éëäâýð 1990 îí õ¿ðòýë òîãòâîðòîé àæèëëàæ èðñýí. Ýíý ¿åýñ õ¿äýð äýõü

ìåòàëëûí àãóóëãà áàãàññàíòàé õîëáîãäóóëæ, ìºí áàÿæìàëûí ÷àíàðûã áóóðóóëàõã¿é

áàéõ çîðèëãîîð 1989 îíä 5-ð ýýëæèéã àøèãëàëòàíä îðóóëñàí. Èíãýñíýýð ¿éëäâýðèéí

õ¿÷èí ÷àäàë íýìýãäýæ, õ¿äýð áîëîâñðóóëàëò 20 ñàÿ òîííä õ¿ð÷ýý. Èíãýæ õ¿÷èí

÷àäëàà íýìýãä¿¿ëýõèéí òóëä èë óóðõàéä 110 òí, 120 òîííû äààöòàé àâòîñàìîñâàë

àæèëëóóëæ, áàÿæóóëàõ ¿éëäâýð äýýð 160 ì3-èéí ÌÌÑ 9*3 ººðºº íóíòàãëàëòûí òýýðýì,

40ì3-èéí ýçýëõ¿¿íòýé ôëîòîìàøèíóóäûã ñóóðèëóóëñàí 1995 îí ãýõýä ¿éëäâýðèéí

òåõíèê ýäèéí çàñãèéí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä õàìãèéí ºíäºð ò¿âøèíä õ¿ðñýí áà ýíý íü íýã òàëààñ

äýëõèéí çàõ çýýë äýýðõ çýñèéí ¿íèéí ºñºëòòýé õîëáîîòîé. Ýíý ¿åä Ýðäýíýò ¿éëäâýð

á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýëýýðýý Ìîíãîëûí íèéò ¿éëäâýðëýëèéí 56,35% , ýêñïîðòûí

58,2%, èìïîðòûí 70 %-èéã ýçýëæ áàéñàí áàéíà. 1994 îíûã Ýðäýíýò ¿éëäâýðèéí ò¿¿õèéí

2 ¿åèéí çààã áóþó ¿éëäâýðèéí õºãæëèéí øèíý ò¿¿õ ýõýëñýí ãýæ ¿çýõ ¿íäýñëýëòýé

þì. Ó÷èð íü ¿éëäâýðèéã 1994-2004 îíä õºãæ¿¿ëýõ êîíöåíöèéã áîëîâñðóóëñàí áà

õºãæëèéí ¿íäñýí ÷èãëýë¿¿ä íü ¿éëäâýðëýëèéí òåõíèê òåõíîëîãèéí á¿òöèéã ººð÷ëºí

ñàéæðóóëàõ, ¿éëäâýðèéí áèå äààñàí áàéäëûã äýýøë¿¿ëýõýä îðøèíî. Õºãæëèéí àæëûí

äèéëýíõ õóâü íü áàÿæóóëàõ ¿éëäâýð äýýð õèéãäýõ áºãººä òåõíèê òåõíîëîãèéí

øèíý÷ëýëò õèéãäýõ ¿åä õ¿÷èí ÷àäëûã áóóðóóëàõã¿éãýýð õàðèí ¿å øàòòàéãààð

èõýñãýõýýð òºëºâëºñºí áàéíà. Ìºí äýëõèéí çýñ ¿éëäâýðëýëèéí õºãæëèéã ñóäàëñíû ä¿íä

Ýðäýíýò ¿éëäâýð äýýð äýâøèëòýò òåõíèê òîíîã òºõººðºìæ, òîäðóóëáàë êîëîííû ôëîòàöè,

ñàëãàõ ÷àäâàð ñàéòàé ñîíãîäîã óðâàëæ õýðýãëýõ, òåõíîëîãèéí öèêëä

ãèäðîìåòàëëóðã, ïèðîìåòàëëóðãèéí ïðîöåññèéã íýâòð¿¿ëæ, óëìààð ýöñèéí

á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýõ ÷èãëýë¿¿äèéã áîëîâñðóóëæ ýõëýýä áàéíà.

3

Íýãä¿ãýýð á¿ëýã

Ýðäýíýòèéí îâîî îðä ãàçðûí òóõàé åðºíõèé îéëãîëò

1.1Ýðäýíýòèéí_îâîî ãàçðûí ãàçàðç¿éí òîäîðõîéëîëò

Ýðäýíýòèéí îâîî îðä ãàçàð íü ìîíãîë óëñûí õîéä õýñýãò îðøèõ áóëãàí àéìãèéí ç¿¿í ºìíºä

õýñýãò Õàíãàë ñóìûí íóòàãò Äàðõàí õîòûí òºìºð çàìûí ñòàíöààñ 150êìûí çàéä áàðóóí

óðä ç¿ãò áàéðëàäàã.

Îðä íü äàëàéí ò¿âøèíãýýñ 1200-1700ì ºíäºðò ,õàíãàé õýíòèé óóëûí äóíä óóëàðõàã

á¿ñýä áàéðëàäàã.

Îðä ãàçðààñ îðõîí ãîë ûí óðä ç¿ãò 40êì Ñýëýíãý ìºðºí õîéä ç¿ãò 60êì çàéä óðñäàã.

Æèëä 18 ñàÿ òí çýñ–ìîëèáäåíû õ¿äýð áîëîâñðóóëàõ õ¿÷èí ÷àäàëòàé Íóíòàãëàí

Áàÿæóóëàõ, Ø¿¿í Õàòààõ Õýñãèéí òºñëèéã Ýðäýíýò ¿éëäâýðèéí ò¿¿õèé ýäèéí

áààçûã ò¿øèãëýí ºíäºð õ¿÷èí ÷àäàëòàé ¿éëäâýð¿¿äèéí òåõíèê òåõíîëîãèéã ñóäàëæ

õàðüöóóëàí òîîöñîíû ¿íäñýí äýýð õèéæ ã¿éöýòãýëýý.

Òºñëèéã õèéæ ã¿éöýòãýõäýý àøèãëàëòûí çàðäëûã áóóðóóëàõ ãîë õ¿÷èí ç¿éë íü

òåõíîëîãèéí ñõåì, òîíîã òºõººðºìæèéí çºâ ñîíãîëò ãýäãèéã ¿íäýñ áîëãîëîî.

Èéìýýñ õºðºíãº îðóóëàëò, àøèãëàëòûí çàðäàë áàãà, òýýðìèéí á¿òýýìæ ºíäºð

íóíòàãëàëòûí öèêëä õàãàñ ººðºº íóíòàãëàëò á¿õèé õî¸ð øàòàò ñõåìèéã ñîíãîñîí.

Õàì áàÿæóóëàëòàíä äýëõèéí çýñ-ìîëèáäåíèé ¿éëäâýð¿¿äýä õýðýãëýäýã õàìãèéí

áîëîâñðîíãóé ñõåì áîëîõ 2 øàòòàé öýâýðëýãýý, çàâñðûí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íäñýí áà

õÿíàëòûí îïåðàöè á¿õèé “C-S” ñõåì, ñàëãàõ áàÿæóóëàëòàíä àçîòòîé òåõíîëîãè

àøèãëàí ìîëèáäåíèé ¿íäñýí ôëîòàöèàñ çýñèéã êàìåðèéí á¿òýýãäýõ¿¿í áîëãîí ãàðãàæ, 4

øàòòàé ìîëèáäåíèé öýâýðëýãýýíèé îïåðàöè á¿õèé ñõåì, óñã¿éæ¿¿ëýëòýíä äàðàëòàò

ø¿¿ëò¿¿ð á¿õèé ºòãºð¿¿ëýëò, ø¿¿ëò ãýñýí õî¸ð øàòòàé ñõåìèéã ñîíãîâ.

Òîíîã òºõººðºìæ ñîíãîõäîî òîì ýçýëõ¿¿íò òîíîã òºõººðºìæ íü íýãæ ìàòåðèàë

áîëîâñðóóëàõàä çàðöóóëàãäàõ öàõèëãààí ýíåðãèéí, àãààðûí çàðöóóëàëò áàãàòàé,

áàðèëãûí òàëáàé áàãà ýçýëäýãèéã ¿íäýñ áîëãîæ, íóíòàãëàëòûí öèêëä SAG 36õ19,

Ìàðñ 7õ9 ìàðêèéí òýýðýì, àíãèëàëòàíä Dobercek ôèðìèéí áàãö ãèäðîöèêëîí,

áàÿæóóëàëòûí õýñýãò 200 ì3–èéí Wemco-7000, 42.5 ì3-èéí Wemco-190, ÊÌ ìàðêèéí

ôëîòîìàøèí, ø¿¿í õàòààõ õýñýãò LAROX ôèðìèéí äàðàëòàò ø¿¿ëò¿¿ð òóñ òóñ ñîíãîæ

àâëàà.

4

Íóíòàãëàëòûí õýìæýý íàðèéí áîëñíîîð áàÿæìàëûã ø¿¿æ õàòààõ ïðîöåññ õ¿íäðýëòýé

áîëæ, ø¿¿í õàòààõ ïðîöåññèéã áîëîâñðîíãóé áîëãîõ øààðäëàãà áèé áîëñîí òóë òóñãàé

õýñãýý “Áàÿæìàëûã õàòààëò õýðýãëýõã¿éãýýð äàðàëòàò ø¿¿ëò¿¿ð àøèãëàí

õàòààõ òåõíîëîãè” ñýäâýýð õèéæ ã¿éöýòãýëýý.

Äýýðõ øààðäëàãàä ¿íäýñëýí 4 ôèðìèéí äàðàëòàò ø¿¿ëò¿¿ð¿¿äèéí èæèë òºñòýé

áàÿæóóëàõ ¿éëäâýð¿¿äýä õýðýãëýãäýæ áóé ïðàêòèê, òåõíèê ýäèéí çàñãèéí

¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, òóðøèëò ñóäàëãààíû ¿ð ä¿íã ¿íäýñëýí Ñè-èéí áàÿæìàëûã

óñã¿éæ¿¿ëýõýä Ôèíëÿíäûí LAROX ìàðêèéí äàðàëòàò ø¿¿ëò¿¿ð, Ìî-íèé áàÿæìàëûã

óñã¿éæ¿¿ëýõýä ÀÍÓ-ûí EIMCO ìàðêèéí äàðàëòàò ø¿¿ëò¿¿ð ñîíãîæ àâàõ íü ç¿éòýé

ãýæ ¿çëýý. Äàðàëòàò ø¿¿ëò¿¿ðèéã íýâòð¿¿ëñíýýð óñã¿éæ¿¿ëýõ ïðîöåññò õàòààõ

îïåðàöèéã õàëæ áàÿæìàëûí ø¿¿æ, õàòààõ ººðèéí ºðòãèéã 2 $/òí-îîð áóóðóóëàõ

áîëîìæòîé.

Ãàð÷èã

Îðøèë

1. Õýâëýëèéí òîéì………………………........………………………...……6

2. Îðäûí ýäèéí çàñàã ãàçàð ç¿éí òîâ÷ ìýäýýëýë……………......…..15

3. Îðäûí óóë ãåîëîãèéí òîäîðõîéëîëò…………………….…......…….15

4. Áàÿæóóëàëòûí òåõíîëîãè

4.1. Íóíòàãëàëòûí ñõåìèéí ñîíãîëò…………………………………........21

4.2. Íóíòàãëàëòûí òîî-÷àíàð, óñ-øëàìûí ñõåìèéí òîîöîî……....…..23

4.3. Баяжуулалтын технологийн схемын сонголт .........................................26

4.4 Õàì ôëîòàöèéн технологийн схемèéн тооцоо…. . .............................29

4.5. Ñàëãàõ ôëîòàöèéн технологийн схемèéн тооцоо ……...................…41

4.6. Шүүн хатаах хэсгийн технологийн схемийн сонголт ба тооцоо . ...... . . 44

5. Òîíîã òºõººðºìæèéí òîîöîî áà ñîíãîëò

5.1 Тээрмийн сонголт ба тооцоо . .. . . .. . . . . . ................ ...... . . . . . . .48

5.2. Ãèäðîöèêëîíû òîîöîî áà ñîíãîëò………………....................…...…54

5.3. Ôëîòî ìàøèíû òîîöîî áà ñîíãîëò……………...............…....….......57

5.4. Õàì ôëîòàöè äàõü ã¿éöýýí íóíòàãëàëòûí òýýðìèéí òîîöîî . ...... 59

5.5. Багц гидроциклоны сонголт ба тооцоо . . . . . . . . . . . .................. . . . . 62

5.6. Ñàëãàõ ôëîòàöè äàõü ã¿éöýýí íóíòàãëàëòûí òýýðìèéí òîîöîî . ..63

5.7. Багц гидроциклоны сонголт ба тооцоо ................................................ 66

5.8. Өтгөрүүлэгчийн сонголт ба тооцоо.................................................. 67

5.9. Фильтрийн сонголт ба тооцоо.......................................................... 68

5

6. Òóñëàõ ïðîöåññóóä

6.1. Óðâàëæèéí àæ àõóé……………………………….......………………….70

6.2. Öàõèëãààí õàíãàìæ……………………………………......…………….71

6.3. Õàÿãäëûí àæ àõóé……………………………………….......…….…….73

6.4. Á¿òýýãäýõ¿¿í äýýæëýëò, ñîðüöëîëò, õÿíàëò…………….......……….75

6.5. Àâòîìàòæóóëàëò………………………………………….......…….…….75

7. Òóñãàé õýñýã…………………………………………...............……………..80

8. Õºäºëìºð õàìãààëàë, àþóëã¿é àæèëëàãàà …...............…………….88

9. Ýêîëîãè áàéãàëü îð÷íûã íºõºí ñýðãýýõ…………...........…………….92

10. Эдийн засаг ................................................................................................97

11. Åðºíõèé ä¿ãíýëò .......................................................................................107

12. Àøèãëàñàí íîì .......................................................................................

Îðøèë

Ýðäýíýòèéí –Îâîîíû çýñ-ìîëèáäåíû õ¿äðèéí îðäûã 1963 îíä íýýí èëð¿¿ëæ , 1973 îíä Îðîñ-

Ìîíãîë òàëûí îðä áîëîí Ýðäýíýò ¿éëäâýðèéã õàìòðàí àøèãëàõ òàëààð ãýðýýíä ãàðûí

¿ñýã çóðñíààð Ýðäýíýò ¿éëäâýðèéí ò¿¿õ ýõýëñýí.

Áàÿæóóëàõ ¿éëäâýðèéí òºñëèéã ñ¿¿ëèéí ¿åèéí ÷èã õàíäëàãààð ¿íäñýí öåõýä îíîâ÷òîé

áàéðëóóëñàí öººí òîîíû êîíâåéåð,ºíäºð õ¿÷èí ÷àäàëòàé òîíîã òºõººðºìæèéí óãñðàëò,

õ¿äýð áýëòãýõ îíîâ÷òîé ñõåì , àâòîìàòæóóëàëò ñàéòàé òåõíîëîãèéí øèéäýëòýéãýýð

Ëåíèíãðàäûí* Ìåõàíîáð * èíñòèòóòýä ã¿éöýòãýæýý. Õàðèí óóëûí àæëûí òºñëèéã

6

Ìîñêâàãèéí * Ãèïðîöâåòìåò* èíñòèòóòýä áàðèëãûí òºñëèéã áîëîâñðóóëàõàä

ìýðãýæëèéí 50 îð÷èì áàéãóóëëàãà îðîëöñîí. ªíäºð õ¿÷èí ÷àäàëòàé ¿éëäâýð áà îð÷èí

¿åèéí õîò áàéãóóëàõ ãýæ áàéãàà á¿ñ íü òºìºð çàìûí ñ¿ëæýýíýýñ 170 êì, àâòî çàìûí

ñ¿ëæýýíýýñ 180 êì, öàõèëãààí ýð÷èì õ¿÷íýýñ 417 êì, óñ õàíãàìæààñ 60 êì çàéòàé

îðøèæ áàéëàà. 1975 îí õ¿ðòýë á¿õ ìàòåðèàë òîíîã òºõººðºìæèéã 180 êì àâòî çàìààð

òýýâýðëýæ áàéñàí áºãººä 1975 îíû ñ¿¿ëýýð òºìºð çàì áàðèãäñàí áàéíà. ¿éëäâýðèéí

æèëèéí òºñëèéí õ¿÷èí ÷àäàë íü 16 ñàÿ/òí áºãººä 1978 îíû 12 ñàðä æèëä 4 òí õ¿äýð

áîëîâñðóóëàõ õ¿÷èí ÷àäàëòàéãààð Áàÿæóóëàõ ôàáðèêèéí ýõíèé ýýëæèéã

àøèãëàëòàíä îðóóëæýý. ¯¿íýýñ õîéø 1980 îíû 6 ñàðûí 25 íä 2-ð ýýëæ, 1981 îíû 2 ñàðûí

20 íä 3-ð ýýëæ, 10-ð ñàðä 4-ð ýýëæ òóñ òóñ àøèãëàëòàíä îðæ 1982 îíîîñ ¿éëäâýð

òºñëèéíõºº á¿ðýí õ¿÷èí ÷àäëààð àæèëëàæ ýõýëñýí áàéíà. Ýíý ¿åä Ýðäýíýò ¿éëäâýð

õ¿÷èí ÷àäëààð äýëõèéí 10 òîì Áàÿæóóëàõ ¿éëäâýðèéí òîîíä ç¿é ¸ñîîð îðäîã áàéñàí.

Áàÿæóóëàõ ¿éëäâýðò ÇÕÓ /õóó÷íààð/-ä ¿éëäâýðëýñýí òåõíîëîãèéí ¿íäñýí òîíîã

òºõººðºìæ¿¿ä àæèëëàæ áàéíà. ¯¿íä: Æèæèã áóòëàëòûí ÊÌÄ-3000 ò ìàðêèéí êîíóñàí

áóòëóóð, 12 ì2 øèãøèõ òàëáàéòàé ÃÑÃ-72 ì øèãø¿¿ð, 140 ì3 ýçýëõ¿¿í á¿õèé ÌØÙ

5,5* 6,5 áºìáºëºãò òýýðýì, 12,5 áà 40 ì3 êàìåðèéí ýçýëõ¿¿íòýé ÔÏÌ 12,5, ÔÏÌ 40 òºðëèéí

ôëîòìàøèí, 50 ì ãîë÷òîé ºòãºð¿¿ëýã÷, 100 ì2 ø¿¿õ ãàäàðãóóòàé Äó- 100-2,5-12 âàêóóì

ôèëüòð ãýõ ìýò. Õàðèí áóñàä îðíû òåõíîëîãèéí òîíîã òºõººðºìæººñ Ôèíëÿíäûí ÎÊ-38, ÎÊ-

50, ÎÊ-16, ÎÊ-100, Õÿòàäûí Ê¯F-16 ìàðêèéí ôëîòìàøèíóóä, Ôèíëÿíäûí ÑÑ-45 êåðàìèê

âàêóóì ôèëüòð, ÀÍÓ, Áîëãàðò ¿éëäâýðëýñýí ýëñíèé íàñîñóóäûã àøèãëàæ áàéíà.

Ýðäýíýò ¿éëäâýð 1990 îí õ¿ðòýë òîãòâîðòîé àæèëëàæ èðñýí. Ýíý ¿åýñ õ¿äýð äýõü

ìåòàëëûí àãóóëãà áàãàññàíòàé õîëáîãäóóëæ, ìºí áàÿæìàëûí ÷àíàðûã áóóðóóëàõã¿é

áàéõ çîðèëãîîð 1989 îíä 5-ð ýýëæèéã àøèãëàëòàíä îðóóëñàí. Èíãýñíýýð ¿éëäâýðèéí

õ¿÷èí ÷àäàë íýìýãäýæ, õ¿äýð áîëîâñðóóëàëò 20 ñàÿ òîííä õ¿ð÷ýý. Èíãýæ õ¿÷èí

÷àäëàà íýìýãä¿¿ëýõèéí òóëä èë óóðõàéä 110 òí, 120 òîííû äààöòàé àâòîñàìîñâàë

àæèëëóóëæ, áàÿæóóëàõ ¿éëäâýð äýýð 160 ì3-èéí ÌÌÑ 9*3 ººðºº íóíòàãëàëòûí òýýðýì,

40ì3-èéí ýçýëõ¿¿íòýé ôëîòîìàøèíóóäûã ñóóðèëóóëñàí 1995 îí ãýõýä ¿éëäâýðèéí

òåõíèê ýäèéí çàñãèéí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä õàìãèéí ºíäºð ò¿âøèíä õ¿ðñýí áà ýíý íü íýã òàëààñ

äýëõèéí çàõ çýýë äýýðõ çýñèéí ¿íèéí ºñºëòòýé õîëáîîòîé. Ýíý ¿åä Ýðäýíýò ¿éëäâýð

á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýëýýðýý Ìîíãîëûí íèéò ¿éëäâýðëýëèéí 56,35% , ýêñïîðòûí

58,2%, èìïîðòûí 70 %-èéã ýçýëæ áàéñàí áàéíà. 1994 îíûã Ýðäýíýò ¿éëäâýðèéí ò¿¿õèéí

2 ¿åèéí çààã áóþó ¿éëäâýðèéí õºãæëèéí øèíý ò¿¿õ ýõýëñýí ãýæ ¿çýõ ¿íäýñëýëòýé

þì. Ó÷èð íü ¿éëäâýðèéã 1994-2004 îíä õºãæ¿¿ëýõ êîíöåíöèéã áîëîâñðóóëñàí áà

õºãæëèéí ¿íäñýí ÷èãëýë¿¿ä íü ¿éëäâýðëýëèéí òåõíèê òåõíîëîãèéí á¿òöèéã ººð÷ëºí

ñàéæðóóëàõ, ¿éëäâýðèéí áèå äààñàí áàéäëûã äýýøë¿¿ëýõýä îðøèíî. Õºãæëèéí àæëûí

7

äèéëýíõ õóâü íü áàÿæóóëàõ ¿éëäâýð äýýð õèéãäýõ áºãººä òåõíèê òåõíîëîãèéí

øèíý÷ëýëò õèéãäýõ ¿åä õ¿÷èí ÷àäëûã áóóðóóëàõã¿éãýýð õàðèí ¿å øàòòàéãààð

èõýñãýõýýð òºëºâëºñºí áàéíà. Ìºí äýëõèéí çýñ ¿éëäâýðëýëèéí õºãæëèéã ñóäàëñíû ä¿íä

Ýðäýíýò ¿éëäâýð äýýð äýâøèëòýò òåõíèê òîíîã òºõººðºìæ, òîäðóóëáàë êîëîííû ôëîòàöè,

ñàëãàõ ÷àäâàð ñàéòàé ñîíãîäîã óðâàëæ õýðýãëýõ, òåõíîëîãèéí öèêëä

ãèäðîìåòàëëóðã, ïèðîìåòàëëóðãèéí ïðîöåññèéã íýâòð¿¿ëæ, óëìààð ýöñèéí

á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýõ ÷èãëýë¿¿äèéã áîëîâñðóóëæ ýõëýýä áàéíà.

8

Íýãä¿ãýýð á¿ëýã

Äýëõèéí çýñ-ìîëèáäåíèé õ¿äðèéí îëáîðëîëò

áà íººö.

Íèéòäýý 85 îðíû çýñèéí íèéò íººöèéã 725 ñàÿ.òí ãýæ ¿çäýã áîëîâ÷ áàòëàãäñàí íººö

íü 500,4 ñàÿ.ò þì. ¯¿íýýñ åðºíõèé íººöèéí 53,4% áà áàòëàãäñàí íººöèéí 53,6%- íü

Àìåðèê òèâä áàéäàã áàéíà. Çýñèéí íººöèéí òàðõàëòûã òèâýýð íü äàðààõü õ¿ñíýãò

1,1-ä ¿ç¿¿ëýâ.

Õ¿ñíýãò. 1,1

Òèâ¿¿ä äýõü Çýñèéí íººöèéí òàðõàëò.

/ 1998 îíû áàéäëààð/.

Òèâ Íººö, ìÿíãàí òîíí

Åðºíõèé Áàòëàãäñàí

Åâðîï 93495 62225

Àçè 144315 97730

Àôðèê 69615 45300

Àìåðèê 387200 268375

Àâñòðàëè 30370 26740

Á¿ãä 724995 500370

10 îðíû íººöèéí òàëààð õ¿ñíýãò 1.2-ä ¿ç¿¿ëëýý.

Ãåîëîãè- àæ ¿éëäâýðò õàìãèéí ÷óõàë çýñèéí îðäûí òºðºëä çýñ ïîðôèðûí îðä îðäîã

áà áàòëàãäñàí íèéò íººöèéí 69,3%-èéã ýçýëäýã.Áóñàä òºðëèéí íººöèéã õóâèàð

¿ç¿¿ëáýë: Ñòðàòèôîðìíû –15,9%, çýñ- êîë÷åäàíû áà êîë÷åäàí-ïîëèìåòàëëûí –8,2, çýñ

ìààãìûí îðä- 2,5% , ñêàðíû – 2,4, êâàðö- ñóëüôèäèéí ñóëàðõàã îðä – 1%, çýñèéí

êàðáîíàòûí òºðºë – 0,7 %, çýñèéí îëáîðëîëò äýëõèé äýýð æèëä äóíäæààð 9 ñàÿ òîíí çýñ

îëáîðëîäîã.

Çýñèéí îëáîðëîëòîîð äýëõèéä Àìåðèê òèâ òýðã¿¿ëäýã áà 1998 îíä 5280,6 ìÿí.ò. çýñ

îëáîðëîñîí áàéíà. /Õ¿ñíýãò 1.3/. Õàðèí îëáîðëîëòîîðîî äýëõèéä òýðã¿¿ëäýã îðîíä ×èëè

20,8%, ÀÍÓ 18,9 %, ÑÍÃ 8,2%. / îðîõ áà ýíý îðíóóä äýëõèéí íèéò çýñ îëáîðëîëòûí 47,9%-

èéã ýçýëäýã. / Õ¿ñíýãò 1.4 /. Çýñ îëáîðëîëòûí ¿íäñýí àðãà íü èë àðãà þì. Æèøýý íü:

ÀÍÓ-ä á¿õ çýñèéí 90 %-èéã èë àðãààð îëáîðëîæ áàéíà.

9

Õ¿ñíýãò. 1.2

Çýñèéí èõýýõýí íººöòýé îðíóóä.


Óëñ Íººö

Åðºíõèé Áàòëàãäñàí

Ìÿí. Òí Õ¿äýð äýõü

çýñèéí

àãóóëãà

Ìÿí. òí Õ¿äýð äýõü

çýñèéí äóíäàæ

àãóóëãà

×èëè 134000 0,55-5,8 102345 1,01

ÀÍÓ 112000 0,25-5,7 76300 0,65

Õÿòàä 55000 0,4-5,0 40000

Ïîëüø 50000 0,8-3,0 40000 1,5

Ïåðó 34375 0,5-3,0 27000 0,8

Çàìáèÿ 30000 0,84-3,72 18000 3,75

Êàíàä 28000 0,15-5,4 15700 0,78

Ïàíàìà 26000 0,65-0,80 11540 0,77

Àâñòðàëè 19970 0,11-5,2 17540 2,46

Á¿ãä 724995.

Õ¿ñíýãò. 1. 3.

Òèâ¿¿äèéí çýñ îëáîðëîëò.

Òèâ 1993

1994 1995 1996 1997 1998

Åâðîï 223,5 351,4 401,1 390,8 371,9 339,1

Àôðèê 1228,2 1230,1 1131,5 980,5 853,4 758,4

Àçè 544,6 569,0 565,0 586,9 657,4 627,8

Àìåðèê 4267,6 4489,1 4615,4 4943,7 5144,6 5280,6

10

Õ¿ñíýãò. 1.4.

Çýñèéí òîìîîõîí îëáîðëîã÷

îðíóóä.

Óëñ 1993

1994 1995 1996 1997 1998

×èëè 1451 1609,3 1588,4 1814,3 1932,7 2055,4

ÀÍÓ 1416,9 1497,8 1587,2 1634,4 1760,5 1782,6

Îðîñ 990 950 900 840 840

Êàíàä 776,5 793,1 793,7 811,1 764,2 718

Çàìáèé 476,1 51Î,2 496 412,4 432,6 431,5

Àâñòðàëè 238 295 327 320 378 334,9

Ïåðó 298,3 364,2 317,6 375,3 367,7 374,8

Ïîëüø 441 385 329 320,3 332 382

Õÿòàä 281,8 299,1 295,9 295 309 324,7

Èíäîíåçå 125,9 148,6 179,5 211,7 292 277,6

Äýëõèéí íèéò

îëáîðëîëò

8686,4 9022,2 8958,3 9102,5 9275,1

Ìîëèáäåí.

ÂÍÈÉ çàðóáåæãåîëîãè èíñòèòóòèéí òîîöîîëñíîîð ìîëèáäåíèé íèéò íººö äýëõèéí 22 îðîíä

2009 îíû áàéäëààð 10639 ìÿí. ò. áàéíà. /õ¿ñíýãò 1.5-ä ¿ç¿¿ëýâ./

õ¿ñíýãò 1.5

Äýëõèéí ìîëèáäåíèé íººö.


Òèâ

Íººö ìÿí. ò.

Íèéò Áàòëàãäñàí

Åâðîï 10 10

Àçè 2102 857

Àôðèê 10 10

Àìåðèê 8408 5755

Àâñòðàëè 109 99

Á¿ãä 10639 6731

11

Ìîëèáäåíèé áàòëàãäñàí íèéò íººöèéí 67,5%-èéã ÀÍÓ – 36,9%, ×èëè- 21,4%, Êàíàä- 7,6% .

çýðýã îðíóóä ýçýëäýã. Íèéò ìîëèáäåíèé 98,8%-èéã ýçýëäýã ãåîëîãè àæ ¿éëäâýðèéí 3

¿íäñýí îðäûí òºðºëä: Ìîëèáäåí- Çýñ- ïîðôèðèéí êîìïëåêñ- 63,8%, ìîëèáäåí ïîðôèðèéí

øòîêâåðê- 30,9%, ìîëèáäåí –âîëüôðàìûí ñêàðí- 3,4% îðíî. Ìîíãîë óëñ ìîëèáäåíèé íººöººð

ýõíèé 10 îðîíä îðîõ áà îáùèé 160 ìÿí.ò, áàòëàãäñàí 84 ìÿí.ò- ìîëèáäåíèé íººöòýé. Õ¿äýð

äýõü ìîëèáäåíèé äóíäàæ àãóóëãà íü 0,012%.

Ìîëèáäåíèé îëáîðëîëò. 1993-1998 îíû áàéäëààð õàìãèéí èõ ìîëèáäåíèé îëáîðëîëò íü 1993

îíä áóþó 116,7 ìÿí.ò. Õàðèí 1999 îíä 86 ìÿí.ò ìîëèáäåí îëáîðëîæýý. Èíãýæ îëáîðëîëò

áóóðñàí íü òóõàéí ìåòàëëûí çàõ çýýëèéí íºõöºë áàéäëààñ øàëòãààëñàí ãýæ ¿çäýã.

Òèâ¿¿äýýñ ìîëèáäåíèé îëáîðëîëòîîîð Àìåðèê òèâ òýðã¿¿ëäýã áà 1997 îíä 78,4 ìÿí.ò

áóþó äýëõèéí íèéò ìîëèáäåí îëáîðëîëòûí 98,5%-èéã îëáîðëîæýý. Õàðèí äýëõèéí íèéò

ìîëèáäåí îëáîðëîëòûí 80%-èéã ÀÍÓ, ×èëè, Êàíàä ýçýëæ áàéíà. Ìîíãîë óëñ ìîëèáäåí

îëáîðëîëòîîðîî äýëõèéä 8-ä îðîõ áà 1997 îíä 1,5 ìÿí.òí ìîëèáäåí îëáîðëîæýý.

Ëîðíåêñ (Êàíàäà): Ôàáðèê íü 1975 îíîîñ àæèëëàñàí. Õ¿÷èí ÷àäàë õîíîãò 80000òí.

Õ¿äðèéí ¿íäñýí ýðäýñ íü õàëüêîïèðèò, áîðíèò, ìîëèáäåíèò, ïèðèò þì. Îðäûí èñýëäñýí

á¿ñä ìàëàõèò, èõ áèø õýìæýýãýýð õàëüêîçèí, àçóðèò, êîâåëëèí, êóïðèò, öýâýð çýñ

áàéäàã. Ýíý îðäûí õ¿äýðò çýñèéí àãóóëãà 0.427%, ìîëèáäåíèé àãóóëãà 0.017%

áàéäàã. Òåõíîëîãèéí ñõåì íü íýã øàòòàé áóòëàëò, õî¸ð øàòòàé íóíòàãëàëò (õàãàñ

ººðºº íóíòàãëàëò), çýñ-ìîëèáäåíèé õàì ôëîòàöè, õàì áàÿæìàëûí ºòãºð¿¿ëýëò, ìîëèáäåíèé

ôëîòàöè, äàõèí íóíòàãëàëò, öýâýðëýãýýíèé ôëîòàöè çýðýã ïðîöåññóóäààñ á¿ðäýíý.

Äåçòîïåë, èçîïðîïèëèéí êñåíòîãåíàò, àìèëèéí êñåíòîãåíàò, ãèäðîñóëüôèä íàòðè, öèàíò

íàòðè, øîõîé, äàóôîñ-250, çýðýã óðâàëæóóäûã õýðýãëýäýã.

Ñàí-Ìàíóåëü (ÀÍÓ): Ôàáðèêèéí õ¿÷èí ÷àäàë íü 66 ìÿí.òí/õîí . Õ¿äðèéí 0.68% -èéã çýñ,

0.03%-èéã ìîëèáäåí ýçýëäýã.¯íäñýí õ¿äðèéí ýðäñ¿¿äýä õàëüêîïèðèò,áàãà çýðýã

õàëüêîçèí, êîâàëèí, áîðíèò, áà ìîëèáäåíèò ïèðèò çýðãèéí ýðäñ¿¿ä àãóóëàãääàã. Òóñ

ôàáðèêèéí çýñèéí áàÿæìàë íü 30% çýñ àãóóëäàã ìåòàëë àâàëò íü 92% õàðèí

ìîëèáäåíèé áàÿæìàë íü 56%ìîëèáäåí àãóóëàõ áà ìåòàëë àâàëò íü 70%õ¿ðäýã.

Çýñ ìîëèáäåíèé ¿íäñýí ôëîòàöèàñ ºìíº -0.074ìì-èéí á¿õýëëýãèéí àíãèéí àãóóëãà 65%

õ¿ðòýë íü íóíòàãëàäàã. Ýíý ôàáðèê íü äàðààõ óðâàëæóóäûã õýðýãëýäýã. ¯¿íä: øîõîé-

680êã/òí, èçîïðîïèëèéí êñåíòîãåíàò –10êã/òí, ÌÈÁÊ-25ãð/òí, ìîëèáäåíèéã ôëîòàöëàõäàà

õàì áàÿæìàëûã –0.044ìì-èéí á¿õýëëýãèéí àíãèéí àãóóëãûã 80% õ¿ðòýë äàõèí

íóíòàãëàëòàíä îðóóëäàã. ¯íäñýí ìîëèáäåíèé ôëîòàöèéí êàìåðèéí á¿òýýãäýõ¿¿í íü

çýñèéí áàÿæìàë áîëäîã. Ýíý ôëîòàöèéí õººñºí á¿òýýãäýõ¿¿í íü öýâýðëýãýýíèé

ôëîòàöèä îðäîã. Òýãýýä äàðàà íü ãóðâàí óäàà öýâýðëýãýýíèé ôëîòàöèä îðîîä êàìåðèéí

12

á¿òýýãäýõ¿¿í íü çýñèéí áàÿæìàëä íèéë¿¿ëýãäýíý. Çýñ-ìîëèáäåíèé áàÿæìàëûã 40%

õàòóóëàãòàé õ¿ðòýë íü ºòãºð¿¿ëäýã.

Êîïïåðòîí /ÀÍÓ/. 1988 îíä àøèãëàëòàíä îðñîí áà 70 ìÿí.òí/ õîíîã –èéí õ¿÷èí ÷àäàëòàé

äýëõèéí õàìãèéí òîìä òîîöîãääîã áàÿæóóëàõ ¿éëäâýð þì. Ýíý ôàáðèêèéí òºñëèéã

õèéõäýý õàìãèéí ñ¿¿ëèéí ¿åèéí äýâøèëòýä òåõíèê òåõíîëîãèéí øèéäýë, îð÷èí ¿åèéí

àøèãòàé òîì áàÿæóóëàëòûí òîíîã òºõººðºìæèéã àøèãëàñàí.

Áàÿæóóëàëòàíä îðæ áóé õ¿äýð íü 0,74% çýñ, 0,053% ìîëèáäåí, 0,31 ã/ò Àè, 0,8 ã/ò Àä

àãóóëäàã. Øèíý ôàáðèê íü 5 ºäðèéí íººö áóþó 320:360 ìÿí.òí õ¿äýð õàäãàëàõ òîìîîõîí

ñêëàäòàé. Õ¿äýð óã ñêëàäíààñ 16,4* 7,3 ì õýìæýýòýé , 22,5 êâò ÷àäàë á¿õèé 3 ø

ÿëòàñàí òýæýýã÷ýýð õàãàñ ººðºº íóíòàãëàëòûí òýýðìèéã òýæýýíý. Êîíâåéåð á¿ðä òîîñ

áàðèã÷ òºõººðºìæòýé. Õàãàñ ººðºº íóíòàãëàëòûí 3 òýýðýìòýé áºãººä ìàðê íü Äîìèíîí

10,4*4,6 ì, õ¿÷èí ÷àäàë íü 1100 ò/ö, òýýðýì õîñ öàõèëãààí õºäºëã¿¿ðòýé .

Õºäºëã¿¿ðèéí ÷àäàë 4470 êâò, íóíòàãëàãäñàí ìàòåðèàë 2,4*6,7 ì õýìæýýòýé

÷è÷èðãýýò øèãø¿¿ðýýð øèãøèãäýíý. II øàòàíä áºìáºëºãò òýýðýì Ìàðñè 5,4* 8,5- 6 ø áà

ýäãýýð íü 600 ìì-èéí äèàìåòðòýé 10 ãèäðîöèêëîíîîñ òîãòîõ êåðáå áàãö ãèäðîöèêëîíòîé

áèò¿¿ öèêëä àæèëëàíà. Ìàðñè òýýðìèéí õºäºëã¿¿ðèéí ÷àäàë 4125 êâò. Õàãàñ ººðºº

íóíòàãëàëòûí òýýðýìä 100 áà 127 ìì-èéí, áºìáºëºãò òýýðýìä 63 áà 76 ìì-èéí áºìáºëºã

õýðýãëýäýã. Õàãàñ ººðºº íóíòàãëàëòûí òýýðýì á¿ðä 4080 ìì äèàìåòðòýé áà 3919 ìì

óðò, 12,7 ìì-èéí í¿õòýé òýýðìèéí àñãàëòûí õ¿ðä /áóòàð/ áàéäàã. Ýíý òºõººðºìæèéí

ïàòåíòûã Õèááèíã Òàêîíèò ôèðì àâñàí áàéíà. 2 øàòíû ãèäðîöèêëîíû õàëèà õóâèàðëàã÷

õàéðöàãò öóãëàõ áà ýíäýýñ ººðèéí óðñãàëààð ôëîòàöèéí 3 ñåêöýä î÷íî. ¯íäñýí áà

õÿíàëòûí ôëîòàöè íü 85 ì3-ûí ýçýëõ¿¿íòýé êàìåð á¿õèé ÂÅÌÊÎ ìàðêèéí 33 ôëîòìàøèíä

ÿâàãäàíà. Áîõèð áàÿæìàë 14 ì3-ûí ýçýëõ¿¿íòýé õîðãîòîé, 2 ýãíýýãýýð òóñ á¿ð 5-ààð

ñóóðèëóóëñàí ÂÅÌÊÎ / 10 ø/ ìàøèí äýýð öýâýðëýãäýíý. Õÿíàëòûí ôëîòàöèéí áàÿæìàëûã

Ðåêñíîðä – 4,2 * 6,7 ì áºìáºëºãò òýýðýìä ã¿éöýýí íóíòàãëàæ ãèäðîöèêëîíä àíãèëæ

äàðàà íü 2 ýãíýýãýýð òóñ á¿ð 8 ø-ýýñ òîãòîõ 28 ì3-ûí ÂÅÌÊÎ ìàøèíä öýâýðëýíý.

Öýâýðëýãýýíèé á¿òýýãäýõ¿¿í áîëîõ Çýñ-ìîëèáäåíèé áàÿæìàë 27,5 % çýñ, áà 2%-èéí

ìîëèáäåí àãóóëãàòàéãààð ºòãºð¿¿ëýëòýä îðíî. Ìîëèáäåíèé ¿íäñýí ôëîòàöèä 8,5 ì3-ûí

ýçýëõ¿¿íòýé 12 ôëîòîêàìåðò, öýâýðëýãýý êîëîííûí ìàøèí äýýð òóñ òóñ ÿâàãäàíà. 1

öýâýðëýãýýíèé 3 êîëîííû ìàøèíû áàÿæìàë óñã¿éæ¿¿ëýëò áà ã¿éöýýí íóíòàãëàëòàä îðíî.

Äàðàà íü 2 öýâýðëýãýýíèé 2 êîëîííû ìàøèíä îðîõ áà áàÿæèãäñàí ìàòåðèàë ø¿¿æ

õàòààãäàíà. Õóóðàé áàÿæìàëûã ýðäñèéí ãàäàðãóóãèéí èñýëäýëò áà ãàçðûí

óðâàëæèéã çàéëóóëàõûí òóëä õàëààíà.Äàðàà íü ¿íäñýí ôëîòàöèä îðîõ áà ýíý ¿åä

ìîëèáäåí äàðàãäàæ õàðèí õîîñîí ÷óëóóëàã ôëîòàöëàãäàíà. Ìîëèáäåíèé áàÿæìàë 2

øàòòàé êîëîííû ìàøèíä öýâýðëýãäýíý. Áýëýí áàÿæìàë öèàíèä Èà-òàé ÷àíûí

13

ø¿ëòã¿éæèëòýä îðîõ áà ýíý ¿åä ìîëèáäåíèé áàÿæìàë äàõü çýñèéí àãóóëãà áàÿæìàëä

òàâèãäàõ øààðäëàãûí õýìæýýíä õ¿ðòýë áàãàñäàã.

Çýñèéí áàÿæìàë 152 ìì äèàìåòðòýé ãàí õîîëîéãîîð 27 êì øàõàãäàæ çýñ õàéëóóëàõ

ãàðôèëä çàâîäûí óñã¿éæ¿¿ëýõ öåõýä èðíý. Õàðèí õàÿãäàë áóëèíãà íü 1200 ìì

äèàìåòð á¿õèé õîîëîéãîîð ººðèéí óðñãàëààð õàÿãäëûí ñàíä îðíî. 1990 îíû 6 ñàðä

áàÿæóóëàõ ¿éëäâýð ºðãºòãºë õèéæ õ¿÷èí ÷àäëàà 30 ìÿí.ò / õîíîãîîð íýìýãä¿¿ëæ 100

ìÿí. ò õîíîãò õ¿ðãýæýý. ªðãºòãºëèéí àæèëä 227 ñàÿ äîëëàð çàðöóóëñàí áºãººä øèíýýð

íóíòàãëàëòûí 4 ñåêö / 1 õàãàñ ººðºº íóíòàãëàëòûí òýýðýì /, / 2 áºìáºëºãò òýýðýì/, 85 ì3

–èéí ýçýëõ¿¿íòýé 21 êàìåð á¿õèé ôëîòàöèéí øèíý ñåêö , øèíý ºòãºð¿¿ëýã÷, ìîëèáäåíû

ôëîòàöèéí ºðãºòãºë çýðãèéã àøèãëàëòàíä îðóóëñàí áàéíà. Ôàáðèêèéí òåõíèê –

ýäèéí çàñãèéí ¿ç¿¿ëýëò: Àíõäàã÷ õ¿äýð äýõü çýñèéí àãóóëãà 0,748%. Çýñèéí

áàÿæìàëûí ÷àíàð 27,5%, çýñèéí ìåòàëë àâàëò 92%, ìîëèáäåíèé áàÿæìàë äàõü

ìîëèáäåíèé àãóóëãà 90%.

Õàéëåíä Âåëëè / Êàíàäà/, / 3 ôàáðèêèéí íýãäýë/. Õ¿÷èí ÷àäëààðàà äýëõèéí çýñ

ìîëèáäåíèé áàÿæóóëàõ ¿éëäâýð¿¿äýýñ 2-ðò îðäîã. Õ¿äðèéí íººö íü 776,5 ñàÿ.ò, õ¿äýð

çýñèéí àãóóëãà 0,4%, ìîëèáäåíèé àãóóëãà 0,007 %, õîíîãò 133 ìÿí.ò õ¿äýð

áàÿæóóëäàã. Àíõ 1989 îíä õààãäñàí Áåòëåõåì ôàáðèê äýýð ò¿øèãëýí ºðãºòãºë

øèíýòãýë õèéæ Õàéëåíä Âåëëè Ëîðíåêñ, Âåëëè ãýñýí 2 ø óóðõàéãààñ õ¿äýð

îëáîðëîäîã. Èë óóðõàé Ëîðíåêñîîñ îëáîðëîñîí õ¿äýð õàãàñ çººâðèéí 2 ø êðóïï ôèðìèéí

áóòëóóðò áóòëàãäàíà.

Íóíòàãëàëòûí öèêë. Ôàáðèêèéí õ¿äýð íóíòàãëàëòûí 5 ñåêöòýé. À,Â.Ñ.Ä,Å Ëîðíåêñ èë

óóðõàéí áóòëàãäñàí õ¿äýð íóíòàãëàëòûí À áà Â ñåêöýä, õàðèí Âåëëè èë óóðõàéí

áóòëàãäñàí õ¿äýð íóíòàãëàëòûí 5 ñåêöýä á¿ãäýä íü ºãºãäºíº. Ýõíèé 2 ñåêö äýýð

õàãàñ ººðºº íóíòàãëàã÷ 2 ø Äîìèíèîí òýýðýì / 9,75* 4,7 ì/, II øàòàíä íü 5,5*7,0 ì-èéí

áºìáºëºãò 2 ø òýýðýì, 760 ìì-èéí 7 ãèäðîöèêëîíîîñ òîãòîõ áàãö ãèäðîöèêëîí.

Ä áà Å ñåêö äýýð Ñàéìîíñ- 2100 êîíóñàí áóòëóóðòàé áèò¿¿ Ñ ñåêö äýýð õàãàñ ººðºº

íóíòàãëàã÷ 4 ø Äîìèíèîí òýýðýì / 10,4* 4,9 ì/ , äàðààãèéí øàòíû íóíòàãëàëòàä 5,0*8,2 ì-

èéí 2 ø áºìáºëºãò òýýðýì.

öèêëä àæèëëàõ ººðºº íóíòàãëàõ Äîìèíèîí òýýðýì / 10,4* 4,9 ì/, àðä íü 760 ìì-èéí Ëèíàòåêñ

10 ø ãèäðîöèêëîíîîñ òîãòîõ áàãö ãèäðîöèêëîíòîé áèò¿¿ öèêëä áºìáºëºãò òýýðýì / 5,5*8,8

ì/ àæèëëàíà.

Ôëîòàöèéí öèêë. À áà Â ñåêö äýýð Äåíåâåð 600-Í-ÄR-17 ì3 ýçýëõ¿¿íòýé 22 êàìåðààñ

òîãòîõ ôëîòìàøèíóóä , Ñ ñåêö äýýð 36 ì3 ýçýëõ¿¿íòýé 8 êàìåðààñ òîãòîõ

ôëîòìàøèíóóäûã àøèãëàíà. À.Â.Ñ ñåêö¿¿äèéí àíõäàã÷ õàì áàÿæìàë íèéëæ 0,91 ì

äèàìåòðòýé 12,8 ì ºíäºðòýé êîëîííûí ìàøèíä öýâýðëýãäýíý. Êîëîííûí ìàøèíû õàÿãäàë

14

3,3*4,3 ì-èéí Äîìèíèîí áºìáºëºãò òýýðýìä ã¿éöýýí íóíòàãëàãäàæ ãèäðîöèêëîíîîð äàìæèí

8,5 ì3-èéí ýçýäõ¿¿íòýé Äåíåâåð êàìåðò 2 óäàà öýâýðëýãäýíý. Öýâýðëýãýýíèé

õàÿãäàë ¿íäñýí ôëîòàöè ðóó ýðãýíý. Õàì áàÿæóóëàëòûí ôëîò óðâàëæóóä: Êàëèéí

àìèëûí êñàíòîãåíàò, Äàóôðîñ- 250, íàðñíû òîñ , äèçåëü ìàñëî.

Ìîëèáäåíû ôëîòàöè 2,8 ì3 ýçýëõ¿¿íòýé Äåíåâåð 30DR ôëîòîêàìåðóóäààñ á¿ðäýõ

ïàðàëåëü 3 øóãàì äýýð ÿâàãäàíà. Ãèäðîñóëüôèä íàòðèéí çàðöóóëàëòûã áàãàñãàõ

çîðèëãîîð ìîëèáäåíû öèêëä àãààðûí îðîíä àçîò õýðýãëýíý. 2% õ¿ðòýëõ çýñèéí

àãóóëãàòàé ìîëèáäåíèé áàÿæìàë íü õëîðò òºìðèéí ø¿ëòã¿éæ¿¿ëýëòèéí äàðàà çýñèéí

àãóóëãà íü 0,2% õ¿ðòýë áóóðäàã. / Ìîëèáäåíèéí ôëîòàöèéí õàÿãäàë/ íü çýñèéí

áàÿæìàë áîëæ ø¿¿æ õàòààñíû äàðàà 70% ÷èéãëýãòýéãýýð ãàðäàã.

Òåõíîëîãèéí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä: Áàÿæóóëàëòûí ºìíº õ¿äýð 0,415% Ñè, 0,0068% ìîëèáäåíèé

àãóóëãàòàé áàéñàí áîë áàéæóóëàëòûí äàðàà 40,6% àãóóëãàòàé , 86,85%-èéí ìåòàëë

àâàëòòàé çýñèéí áàÿæìàë , 54,9% àãóóëãàòàé 51,5% ìåòàëë àâàëòòàé ìîëèáäåíèé

áàÿæìàë ãàðãàí àâäàã áàéíà. Áàÿæóóëàëòûí õàÿãäàë 0,055% Ñè, 0,0033% ìîëèáäåí

àãóóëäàã.

Ýñêîíäèäà / ×èëè/. 1991 îíä àøèãëàëòàä îðñîí. Ýñêîíäèäà êîìïëåêñèéã ýçýìøèã÷

êîìïàíèóäàä: Àâñòðàëèéí ÂÍÐ èíòåðíåéøíë / õºðºíãº îðóóëàëòûí õýìæýý – 57,5%/,

Áðèòàíû Ðèî Òèíòî Çèíê /30%/, ßïîíû Ìèòñóáèñè /10%/ áà Èíòåðíåéøíë Ôèíàíñ Êîðï

/2,5%/ îðíî. Òºñëèéí õ¿÷èí ÷àäàë íü 35 ìÿí. ò/ õîíîã. Æèëä 320 ìÿí.ò çýñ ãàðãàõ õ¿÷èí

÷àäàëòàé . Èë óóðõàéä íü Êðóïïôèðìèéí õàãàñ çººâðèéí áóòëàëò òýýâýðëýëòèéí

ñèñòåìýýð òîíîãëîãäñîí. Õ¿äðèéã 203 ìì õ¿ðòýë áóòëàäàã 1370*1880 ìì-èéí õýìæýýòýé

áóòëóóð õýðýãëýäýã áà áóòëàãäñàí ìàòåðèàë 1400 ì óðò êîíâåéåðîîð 300 ìÿí.ò-íèé

áàãòààìæòàé ôàáðèêèéí ñêëàäàíä èðíý.

Áàÿæóóëàõ ¿éëäâýð íü îð÷èí ¿åèéí òîìîîõîí òîíîã òºõººðºìæººð òîíîãëîãäñîí

Íóíòàãëàëò-àíãèëàëò öèêëèéí ¿íäñýí òîíîã òºõººðºìæ¿¿ä:

45 êÂò õºäºëã¿¿ðèéí ÷àäàëòàé, 1200 ìì* 108 ì õýìæýýòýé òýýðìèéã òýæýýõ

çîðèóëàëòòàé êîíâåéåð. 8,5*4,3 ì-èéí õýìæýýòýé õàãàñ ººðºº íóíòàãëàã÷ òýýðýì 2 ø

õºäºëã¿¿ðèéí ÷àäàë 4100 êÂò. 5,5*7,5 ì õýìæýýòýé áºìáºëºãò òýýðýì 2 ø, õºäºëã¿¿ðèéí

÷àäàë 4100 êÂò. Ãèäðîöèêëîíä òýæýýë øàõàõ 4 íàñîñ , ÷àäàë íü 858 êÂò. Òóñ á¿ð íü

10 ø-ýýñ òîãòîõ 600 ìì äèàìåòðòýé 2 ø áàãö ãèäðîöèêëîí.

Ôëîòàöèéí öèêëèéí ¿íäñýí òîíîã òºõººðºìæ¿¿ä:

¯íäñýí ôëîòàöèä 44 ì3 ýçýëõ¿¿íòýé Äîðð- Îëèâåð 40 êàìåð.

Õÿíàëòûí ôëîòàöèä 44 ì3 ýçýëõ¿¿íòýé Äîðð- Îëèâåð 20 êàìåð.

Ã¿éöýýí íóíòàãëàëòàä 4,3*8,1 ì-èéí áºìáºëºãò 2 òýýðýì, 380 ì-èéí äèàìåòðòýé 10

ãèäðîöèêëîíîîñ òîãòîõ 4 áàãö ãèäðîöèêëîí.

15

Öýâýðëýãýýíä 4*4*14 ì-èéí êîëîííûí 8 ôëîòîìàøèí, 1992 îíä ßïîíä 380 ìÿí.ò

/45%/, Åâðîïûí îðíóóäàä 320 ìÿí.ò /37%/, Àçèéí îðíóóäàä / ßïîíîîñ áóñàä/- 85 ìÿí.ò /10%/

çýñèéí áàÿæìàë ýêñïîðòëîñîí áà íèéòäýý 365 ìÿí.ò çýñ àãóóëñàí 850 ìÿí.ò áàÿæìàë

¿éëäâýðëýñýí áàéíà. Á¿ðýí õ¿÷èí ÷àäëààðàà àæèëëàñàí ¿åä 1 êã çýñèéí áàÿæìàë

¿éëäâýðëýõ ººðèéí ºðòºã íü 1,1 äîëëàð . Óðüä÷èëñàí òºñëººð æèëä çýñèéí

áàÿæìàëòàé öóã 1150 êã àëò, 40,4 ò ìºíãº ãàðäàã áàéíà.

Çýñèéí áàÿæóóëàõ ¿éëäâýð Îðàêë- Ðèäæ /ÀÍÓ/. 1991 îíä àøèãëàëòàä îðñîí.

Õîíîãèéí õ¿÷èí ÷àäàë íü 800 ò . ¯íäñýí ôëîòàöèä áà öýâýðëýãýýíèé á¿õ øàòàíä çºâõºí

êîëîííûí ìàøèí õýðýãëýäýã. Á¿õ øàòàíäàà êîëîííûí ìàøèí õýðýãëýäýã ñõåìèéã õ¿äðèéí

ìèíåðàëîãèéí áà òåõíîëîãèéí ñóäàëãààãààð òîãòîîñîí áàéíà. Ôàáðèêèéí òåõíîëîãèéí ñõåì:

Áóòëàëòûí 2 øàò- õàöàðò áà êîíóñàí áóòëóóð, íóíòàãëàëò- êðåáå ãèäðîöèêëîíòîé

áèò¿¿ öèêëä àæèëëàäàã 1 øàòòàé Ìàðñè áºìáºëºãò òýýðýì . Ãèäðîöèêëîíû õàëèà 1

êîëîííû ìàøèíä îðîõ áà äîîä á¿òýýãäýõ¿¿í áóþó õàÿãäàë íü 2 êîëîííû ìàøèíä îðíî. 2 êîëîííû

áàÿæìàë íü ãèäðàâëèê àíãèëàã÷òàé áèò¿¿ öèêëä àæèëëàäàã /Âåðòèìèëë/ áîñîî

òýýðýìä ã¿éöýýí íóíòàãëàãäàõ áà àíãèëàã÷èéí õàëèà íü 1 êîëîííû ìàøèíä áóöàæ îðíî.

Õàðèí õàÿãäàë íü ºòãºð¿¿ëýëòýíä îðæ ýëñ íü 4,8 êì-ò çººãäºæ õàÿãäëûí ñàíä

õàÿãäàíà. 1 êîëîííû áàÿæìàë íü ºòãºð¿¿ëýëòýä îðæ ø¿¿ãäýíý. Ôàáðèê 12 öàãààð 2

ýýëæ àæèëëàõ áà 1 ýýëæèíä 2 îïåðàòîð àæèëëàäàã.

Áóòëóóðûí öåõ õîíîãò 1 ýýëæ, 7 õîíîãò 5 ºäºð àæèëëàõ áà 1 ýýëæèíä 1 îïåðàòîð áàéíà.

Çýñèéí áàÿæìàë 30% ,çýñ àãóóëàõ áà ìåòàëë àâàëò íü 80%.

×èíî. /ÀÍÓ/. Àøèãëàëòûí ºíäºð çàðäàëòàé õóó÷èí ¿éëäâýð äýýð øèíýòãýë õèéæ

áóòëàëò,íóíòàãëàëò ôëîòàöèéí ¿íäñýí òîíîã òºõººðºìæ¿¿äèéã îð÷èí ¿åèéí òîíîã

òºõººðºìæººð ñîëüæ 1986 îíîîñ øèíýýð àæèëëàæ ýõýëñýí. Õîíîãèéí õ¿÷èí ÷àäàë íü 42

ìÿí.ò.

Øèíý ôàáðèêèéí òåõíîëîãèéí ñõåì. Àëëèñ- ×àëìåðñ 1370* 1880 ìì-èéí áóòëóóðò 254 ìì-

èéí á¿õýëëýãòýé áîëòëîî áóòëàãäàíà.

Íóíòàãëàëò: Õàãàñ ººðºº íóíòàãëàã÷ Àëëèñ-×àëìåðñ 8,5*3,5 ì-èéí òýýðýì 2 ø, 5,0*5,8 ì-

èéí áºìáºëºãò òýýðýì 4 ø . ªºðºº íóíòàãëàëòûí òýýðìèéí íóíòàãëàãäñàí ìàòåðèàë

øèãø¿¿ðò øèãøèãäýæ +10 ìì-èéí á¿õýëëýãèéí àíãè áóþó øèãø¿¿ðèéí äýýä

á¿òýýãäýõ¿¿í áóöàæ òýýðýìäýý îðíî. Äîîä á¿òýýãäýõ¿¿í íü ãèäðîöèêëîíä àíãèëàãäàæ

õàëèà íü ôëîòàöè ðóó, ýëñ íü áºìáºëºãò òýýðýìä ºãºãäºíº.

Ãèäðîöèêëîíû õàëèà 4 ýãíýý ¿íäñýí ôëîòàöèéí 28 ì3 –èéí Âåìêî / 1 ýãíýýíä 14 êàìåð/

ìàøèíä ºãºãäºæ áàÿæìàë íü ãèäðîöèêëîíòîé áèò¿¿ öèêëä àæèëëàäàã. 4 ø òýýðýìä

ã¿éöýýí íóíòàãëàãäàíà. – 0,044 ìì-èéí àíãèéí àãóóëãà 70 % áîëòëîî íóíòàãëàãäñàí

ìàòåðèàë 2 øàòòàé öýâýðëýõ ôëîòàöèä öýâýðëýãäýíý. Êîëîííû áàÿæìàë

16

ºòãºð¿¿ëýëòýä îðñíû äàðàà 2,8 ì3 êàìåðèéí ýçýëõ¿¿íòýé 16 êàìåð á¿õèé Àäæèòåéð

ôëîòìàøèíä ìîëèáäåíèé ôëîòàöèä îðíî. Ýíý êàìåðóóäàä ãèäðî ñåðíèñò íàòðèéí

çàðöóóëàëòûã 6,8-ààñ 2,3 êã/ò õ¿ðòýë áàãàñãàõ çîðèëãîîð àãààðòàé öóãàçîòûã

õýðýãëýäýã. Áàÿæìàëûí øààðäëàãûã õàíãàõûí òóëä áîõèð áàÿæìàëûã ã¿éöýýí

íóíòàãëàñíû äàðàà 0,6*12,2 , 0,4*12,2 ì-èéí 2 øàòòàé êîëîííûí ìàøèíä öýâýðëýíý.

Óðâàëæ: Íóíòàãëàëòàä øîõîé, êñàíòîãåíàò, òèîíî-êàðáàíîò ãèäðîöèêëîíû õàëèà ðóó

70% ñïèðò áà 30% ïîëèïðîïèëåíãëèêîë, ìîëèáäåíèé ôëîòàöèéí ºìíº ºòãºð¿¿ëýã÷èä

ãèäðîñóëüôèä íàòðèéã ºãíº. Çýñèéí ìåòàëë àâàëò – 81,3% .

Ïèíòî-Âýëëè (ÀÍÓ): ¯éëäâýðèéí õ¿÷èí ÷àäàë õîíîãò 40000òí çýñèéí àãóóëãà 0.44%,

ìîëèáäåíèé àãóóëãà 0.01% áàéäàã. Õ¿äðèéí ¿íäñýí ýðäýñ íü õàëüêîïèðèò, ìîëèáäåíèò

þì. Áóòëàëò íü 3 øàòòàé 18ìì õ¿ðòýë áóòàëäàã. Ýõíèé ¿å øàòíû íóíòàãëàëààñ 51.3%

íü –0.074ìì áàéäàã. Çýñ ìîëèáäåíèé ôëîòàöèéã ÐÍ=10.5-11.9 îð÷èíä 85ì3 áàãòààìæòàé

“Âåìêî-300” ìàðêèéí ôëîòîìàøèíä ã¿éöýòãýäýã. Äàõèí íóíòàãëàãäñàí áàÿæìàëûã

àíãèëæ õî¸ð óäàà öýâýðëýãýýíèé ôëîòàöèä îðóóëñíû äàðàà ìîëèáäåíèé àãóóëãà 0.6-

0.8% áîëäîã. ¯¿íèé äàðàà ºòãºð¿¿ëýõ ïðîöåññä îðóóëæ ºòãºðñºí á¿òýýãäýõ¿¿íèéã

ìîëèáäåíèé ñîíãîìîë ôëîòàöèä îðóóëíà. Çýñ ìîëèáäåíèé ôëîòàöèä àýðîôëîò-238,

èçîáóòèëûí êñåíòîãåíàò, õººñð¿¿ëýã÷ óðâàëæààð Äàóôîñ-250 çýðãèéã õýðýãëýäýã.

Çýñ-ìîëèáäåíèé õàì áàÿæìàëûã ñàëãàõäàà èõ áèø õýìæýýãýýð öèàíò íàòðèéã

õýðýãëýíý . Ìîëèáäåíèé ¿íäñýí ôëîòàöèä Âåìêî – 300 ìàðêèéí ôëîòîìàøèí àøèãëàíà.

Êàìåðèéí á¿òýýãäýõ¿¿íä àãóóëãà 28%, ìåòàëë àâàëò 91% çýñèéí áàÿæìàë ãàðäàã.

Ìîëèáäåíèé áàÿæìàë íü 9 äàõèí öýâýðëýãäñýíèé äàðàà ìîëèáäåíèé àãóóëãà 50% -èîñ

áàãàã¿é áàéíà. Çýñ- ìîëèáäåíèé ñîíãîìîë ôëîòàöèä íîóêñ, ñîëÿðê, 3.6êã/òí õ¿ðòýë,

øîõîéã ÐÍ=11 õ¿ðòýë, öèàíò íàòðè çýðýã óðâàëæóóäûã õýðýãëýíý.

17

Õî¸äóãààð á¿ëýã

Îðäûí ýäèéí çàñàã, ãàçàðç¿éí òîâ÷ ìýäýýëýë.

“Ýðäýíýòèéí – Îâîî” îðä íü Ìîíãîëûí õîéä õýñýãò Áóëãàí àéìãèéí Õàíãàë ñóìûí íóòàãò

Äàðõàíû òºìºð çàìûí ñòàíöààñ 150 êì çàéä áàéðëàäàã áà Õàíãàé Õýíòèéí óóëàðõàã

íóòàãò äàëàéí ò¿âøèíãººñ 1200-1700 ì-èéí ºíäºðò îðøäîã.

Îðäûí óðä òàëààð 40 êì-ò Îðõîí, õîéä òàëààð 60-êì-ò Ñýëýíãý ãîëóóä óðñäàã.

Ðàéîí íü ýðñ òýñ óóð àìüñãàëòàé áºãººä æèëèéí äóíäàæ òåìïåðàòóð –3,2 õýì, íýã

ñàðûí äóíäàæ òåìïåðàòóð – 14/- 16 õýì, äîëîîí ñàðûí äóíäàæ òåìïåðàòóð 15/18 õýì

áàéäàã áàéíà. Ñ¿¿ëèéí 15 æèëèéí äóíäàæ õóð òóíàäàñíû õýìæýý 370 ìì . ¯¿íýýñ 85%

íü çóíû óëèðàëä îðíî. ªâºë öàñíû çóçààí 5 ñì, õàìãèéí çóçààí íü 25 ñì õ¿ð÷ áàéæýý.

Ñàëõèíû õ¿÷ óëèðëààñ õàìààð÷ ÿíç á¿ð áàéäàã. ªâºë ñàëõèíû õ¿÷ ñóë , õààÿà

öàñààð øóóðíà. Õàâàð çóíû óëèðëûí îíöëîã íü ñàëõèíû õ¿÷ ìàø òîãòâîðã¿é áà øîðîîãîîð

øóóðàõ íü èõ áàéäàã.

Îðä íü 8 áàëëûí ãàçàð õºäëºëèéí á¿ñýä õàìààðíà.

Ðàéîíû îéðîëöîî òîìîîõîí ñóóðèí ãàçàð íü 80 ìÿíãà îð÷èì õ¿í àìòàé Ýðäýíýò õîò , 30 ìÿíãà

îð÷èì õ¿í àìòàé Áóëãàí àéìãèéí òºâ þì.

Ýðäýíýò ¿éëäâýð ë¿¿ ÎÕÓ-ûí Ãàëóóò íóóðûí öàõèëãààí ñòàíöààñ 407 êì öàõèëãààí

äàìæóóëàõ øóãàì , 64 êì Ñýëýíãý-Ýðäýíýòèéí óñ äàìæóóëàõ õîîëîé áà Ñàëõèò –

Ýðäýíýòèéí 165 êì óðò òºìºð çàì òàâüñàí áàéíà.

Ðàéîíû õ¿í àì õºäºº àæ àõóé òýð òóñìàà ìàë àæ àõóé ãîëëîí ýðõýëäýã áºãººä ñ¿¿ëèéí

¿åä ãàçàð òàðèàëàí ýðõëýõ ÿâäàë ýð÷èìòýé õºãæèæ áàéíà. Èéíõ¿¿ ðàéîíû áàéãàëü

öàã óóð áà ýäèéí çàñãèéí òààòàé íºõöºë íü Ýðäýíýò ¿éëäâýðèéí öààøäûí õºãæèëä ãîë

ò¿ëõýö áîëæ ºãíº.

18

Ãóðàâäóãààð á¿ëýã

“Ýðäýíýòèéí–Îâîî” îðäûí óóë ãåîëîãèéí òîäîðõîéëîëò

“Ýðäýíýòèéí-îâîî” îðä íü ãðàíèò-ïîðôèð, ìîíàöèò-ïîðôèð, äèîðèò-ïîðôèð, ãðàíîäèîðèò-

ïîðôèðûí áººðºíõèéä¿¿ õýëáýðèéí æèæèã áèå¿¿äòýé õîëáîîòîéãîîð 1-3êì –ûí ã¿íä

¿¿ññýí ãýæ ¿çäýã. Îðäûí õ¿äðèéí áèåò íü õî¸ð õýñýãò õóâààãäàíà. Ýõíèé õýñýã íü

íèëýýä òîì òàëáàé (2800*1400ì) ýçëýõ áà áàðóóí õîéä õýñýãò îðøèíî. Õî¸ð äàõü íü òºâ

õýñýãò îðøèõ áà óðòààøàà 1000ì, ºðãººøºº 200-220ì ¿ðãýëæèëíý. Õ¿äðèéí áèåòýä

äýýðýýñýý äîîøëîõ ÷èãëýëä óóñàëò-èñýäýëòèéí, õî¸ðäàã÷ áà àíõäàã÷ ñóëüôèäûí

áàÿæèëòûí á¿ñ¿¿ä ¿åëýí áàéðëàñàí áàéäàã.

Óóñàëò-èñýëäýëòèéí á¿ñ

Áîðîî, öàñíû óñ ò¿¿í äýõ õ¿÷èë òºðºã÷èéí íºëººãººð õ¿äðèéí ýðäñ¿¿ä èñýëäýí óóñàæ

õ¿äðèéí áèåèéí ºíãºí õýñãýýñ çººãäºí àëãà áîëäîã. Èéíõ¿¿ ¿íýò ÷àíàðàà àëäñàí õ¿äðèéí

áèåèéí ºíãºí õýñãèéã óóñàëò-èñýëäýëòèéí á¿ñ ãýíý. Ýíý á¿ñèéí çóçààí íü 10ì-ýýñ 60-

80ì-èéí õîîðîíä õýëáýëçäýã. Ýíý á¿ñèéí õ¿äðèéí ¿íäñýí ýðäñ¿¿ä íü ëèìîíèò, ÿðîçèò,

ïèðèò, ãåìàòèò, õðèçîêîëëà, áðîøàíòèò, áèðþçà, ìàëàõèò, àçóðèò, ìàãíåòèò,

ìàðãàíåöèéí èñýë áà õàëüêîçèí, õàëüêîïèðèò, ôåððîìîëèáäèò õîâîð, êîâåëëèí,

ìîëèáäåíèò, áîðíèò ìàø õîâîð òîõèîëäîíî. Õîëèìîã áà èñýëäñýí õ¿äýðò çýñ íü àðàíæèí,

èñýë, êàðáîíàò, ñóëüôàò áà ñèëèêàò õýëáýðýýð îðøèíî. Óóñàëò-èñýëòèéí á¿ñèéí

õ¿äðèéí íàéðëàãûã õ¿ñíýãò 3.1.-ä ¿ç¿¿ëýâ.

Õî¸ðäàã÷ áàÿæèëòûí á¿ñ

Áîðîî öàñíû óñ ãàäàðãóóãààñ äîîø íýâ÷èõ çàìäàà õ¿äðèéí ýðäñèéã óãààñààð óë

õºðñíèé óñíû á¿ñýä íèéëýõ õ¿ðòýëýý ººðòºº àãóóëñàí õ¿÷èë òºðºã÷èéã çàðöóóëæ

á¿ðýí äóóñãàíà. Èéìä óë õºðñíèé óñíû á¿ñýä àíãèæðàõ ïðîöåññ ÿâàãäàíà. Äýýð îðøèõ

óóñàëò-èñýëäýëòèéí á¿ñýýñ óóññàí õýëáýðýýð çººãäºæ èðñýí çýñèéí ñóëüôàò íü

àíõäàã÷ ñóëüôèäóóäòàé õàðèëöàí ¿éë÷ëýëöýæ òýäãýýðèéã çàäëàí îðîíä íü õî¸ðäàã÷

ñóëüôèäóóä ¿¿ñíý. Èéíõ¿¿ óë õºðñíèé á¿ñýä àíõäàã÷ ñóëüôèäóóäààñ áàðàã õî¸ð

äàõèí áàÿí ñóëüôèäóóä ¿¿ñ÷ óã á¿ñ çýñýýð áàÿæäàã òóë õî¸ðäàã÷ áàÿæèëòûí á¿ñ

ãýæ íýðëýíý

Ýíý á¿ñèéí ¿íäñýí ýðäýñ íü õàëüêîçèí , êîâåëëèí, õàëüêîïèðèò, áà áîðíèò, çýñèéí

èñýëäñýí ýðäñ¿¿ä, ìîëèáäåíèò, ñôàëåðèò, ãàëåíèò çýðýã ýðäñ¿¿ä õîâîð òîõèîëäîíî.

Õî¸ðäàã÷ áàÿæèëòûí á¿ñèéí õ¿äðèéí ýðäñèéí íàéðëàãûã Õ¿ñíýãò 3.2.-ä ¿ç¿¿ëýâ.

19

Õ¿ñíýãò 3.1

Èñýëäñýí õ¿äðèéí ýðäñèéí íàéðëàãà

Ýðäñ¿¿ä Õèìèéí òîìú¸î Çýñèéí

àãóóëã

à

Õîëüö Äàãàëäàã÷

ýðäýñ

Øèíæ ÷àíàð

Êóïðèò Cu2O 88.8 Se, Al,

Fe, Pb

Àðàíæèí

çýñ,

ìàëàõèò

àçóðèò,

òåíîðèò,

õàëüêîçèí

Õàãàñ

äàìæóóëàã÷

çººëºí ýðäýñ

Òåíîðèò CuO 79.9 Al, Fe,

Pb, Si,

Se

Êóïðèò,

ëåìîíèò,

ìàðãàíöèéí

èñýë,

ìàëàõèò,

õðèçîкîë

Äåëàôîññèò Cu2Fe2O4 42.14 Al, Fe, Si

Êóïðèò,

òåíîðèò,

àðàíæèí

çýñ,

ãåìàòèò

Ìàëàõèò Cu2(CO3)

(OH)2

57.4 Zn, Ca,

Si, Fe

Àçóðèò,

êóïðèò,

òåíîðèò

Ã¿í íîãîîí

ºíãºòýé,

õàòóó

Àçóðèò(íîìèí) Cu2(CO3)2(O

H)2

55.3 Zn, Ca,

Si, Fe

Ìàëàõèò Õºõ öýíõýð

ºíãºòýé

Õðèçîêîëëà(çýñè

éí ñèëèêàò)

(CuAl)2(H2Si2

O5)*(OH)4*nH

2O

45 Al, Fe, P Ìàëàõèò,

àçóðèò,

áðîøàíòèò

Áèðþçà

CuAl6(PO4)4*

(OH)8*5H2O 42 P, Al

1ìì-ýýñ õýäýí

ñì

õýìæýýòýé

áàéäàã

16

Áðîøàíòèò CuSO4(OH)6 34.8

Õðèçîêîëëà Õóóðàé,

õàëóóí

ãàçàð

¿¿ñäýã

Àíòëåðèò Cu3SO4(OH)4 38

Ïèðèò,

áîðíèò

Êâàðöûí

ñóäàëä

òààðàëääàã

17

Õ¿ñíýãò 3.2.

Õî¸ðäàã÷ áàÿæèëòûí á¿ñèéí ýðäñèéí íàéðëàãà

Ýðäñ¿¿ä Õèìèéí òîìú¸î Çýñèéí

àãóóëãà, %

Õîëüö Äàãàëäàõ

ýðäýñ

Øèíæ ÷àíàð

Õàëüêîçèí Cu2S 79.9 Ag, Fe, Co,

Ni, As, Au

Õàëüêîïèðè,

Ïèðèò

Õàðàâòàð

ñààðàë

ºíãºòýé

Êîâåëëèí CuS 66.5 Fe, Se, Ag,

Pb

Õàëüêîçèí Õºõºâòºð

Áîðíèò Cu5FeS4 52-65 Ag, Co, Ni Õàëüêîïèðèò Áàðààí

óëààí

Àíõäàã÷ áàÿæèëòûí á¿ñ

Ã¿íèé õ¿äðèéí õàëóóí óñàí óóñìàëààñ ¿¿ññýí õ¿äýðæèëòèéã àíõäàã÷ õ¿äýðæèëò,

õ¿äðèéã íü àíõäàã÷ õ¿äýð ãýíý. Àíõäàã÷ õ¿äðèéí çýñèéí ãîë ýðäýñ íü õàëüêîïèðèò þì.

Ýíý á¿ñ íü îðäûí ¸ðîîë õýñýãò áàéðëàõ áà 1340-1400ì-èéí ãîðèçîíòîîñ äîîø òàðõñàí

áàéäàã. Àíõäàã÷ õ¿äðèéí îíöëîã íü õàëüêîïèðèò áà ïèðèò íü õîîðîíäîî íÿãò óðãàë

¿¿ñãýõýýñ ãàäíà ýíý õî¸ð ýðäýñ êâàðö áà ìåòàñàìàòèòóóäûí çàâñàðò ñóëüôèäèéí

ñóäàë ¿¿ñãýí îðøäîã ÿâäàë þì. Àíõäàã÷ õ¿äðèéí ¿íäñýí ýðäñ¿¿ä íü õàëüêîïèðèò,

áîðíèò, ïèðèò, ìàãíåòèò , ãåìàòèò áà õàëüêîçèí, êîâåëëèí, ìîëèáäåíèò, á¿äýã õ¿äýð

(òåíàíòèò) õîâîð òîõèîëäîíî. Àíõäàã÷ õ¿äðèéí ýðäñèéí íàéðëàãûã Õ¿ñíýãò 3.3.-ä

¿ç¿¿ëýâ.

Õ¿ñíýãò 3.3.

Àíõäàã÷ õ¿äðèéí ýðäñèéí íàéðëàãà

Ýðäñ¿¿ä Õèìèéí

òîìú¸î

Çýñèéí

àãóóëãà, %

Õîëüö Äàãàëäàõ

ýðäýñ

Øèíæ ÷àíàð

Õàëüêîïèðèò CuFeS2 34.6 Ag, Au, Zn,

As, Se, Te,

Sn

Ïèðèò,

áîðíèò,

Á¿äýã

õ¿äýð

Øàð

ºíãºòýé

Òåíàíòèò

(á¿äýã

õ¿äýð)

Cu12As4

S12

40.0 Sb, Zn, Fe,

As, Hg, Ni,

Õàëüêîïèðè

ò

Ãàäàðãóó

íü àìàðõàí

èñýëäýæ

ìàëàõèò,

17

Co êóïðèòûã

¿¿ñãýíý

18

3.1.Îðäûí ãåîëîãèéí áîëîí àøèãëàëòûí íººöèéí ºíººãèéí áàéäàë

“Ýðäýíýòèéí-Îâîî” îðäûí íàðèéâ÷èëñàí õàéãóóëààð óóðõàéí õèëèéã çýñèéí 0.4%-èéí

çàõûí àãóóëãààð õÿçãààðëàí, óóðõàéí ã¿íèéã 1220ì-èéí ¿íýìëýõ¿é ò¿âøèíä àâ÷ àíõíû

íººöèéã 1972 îíä Ìîíãîë óëñûí íººöèéí êîìèññ áàòàëñàí. Äàðàà íü 1982-1987 îíóóäàä îðäûí

ã¿íèé ò¿âøèíã¿¿äèéí íººöèéã ã¿éöýýí õàéãóóëäàæ óóðõàéí õèëèéã çýñèéí 0.25%-èéí

çàõûí àãóóëãààð õÿçãààðëàæ óóðõàéí ¸ðîîëûã +905ì-èéí ¿íýìëýõ¿é ò¿âøèíä áàéõààð

àâ÷ íººö áîäñîíûã óëñûí íººöèéí êîìèññ áàòàëñàí. 1972 áà 1989 îíóóäûí êîíäèöîîð

òîãòîîãäñîí óóðõàéí õ¿äðèéí íººöèéã äîîðõè õ¿ñíýãò 3.4.-ä ¿ç¿¿ëýâ.

Õ¿ñíýãò 3.4.

1972 áà 1989 îíóóäûí êîíäèöîîð òîãòîîãäñîí õ¿äðèéí íººö

Õýì

æè

õ

íýã

æ

Íàðèéâ÷èëñàí õàéãóóë Ã¿éöýýõ õàéãóóë

Áàëàíñûí Áàëàíñûí áóñ Áàëàíñûí Áàëàíñûí áóñ

Â+Ñ1 Ñ2 Â+Ñ1 Ñ2 Â+Ñ1 Ñ2 Â+Ñ1 Ñ2

Õ¿äý

ð

Ñàÿ.òí 521.7 133.3 75.9 3.3 1490.

2

3.65 132.2 0.657

Cu ìÿí.òí,

%

4230.8

0.81

659.5

0.58

311.6

0.41

17.3

0.54

7599.

0.51

15.5

0.42

310

0.23

1.4

0.21

Ìî òí,

%

89001

0.017

16406

0.014

7944

0.01

503.8

0.015

21623

0.015

372

0.01

12039

0.009

57.0

0.008

Îðäûí õ¿äðèéí áîëîí ìåòàëëûí íººö, óã íººöºí äýýð òóëãóóðëàñàí ¿éëäâýðèéí àìüäðàõ

õóãàöàà õ¿äýð îëáîðëîëòûí êîíäèö, ÿëàíãóÿà çàõûí àãóóëãààñ èõýýõýí õàìààðíà.

“Ýðäýíýòèéí-Îâîî” îðäûí õ¿äýð áîëîâñðóóëàõ, áàÿæóóëàõ ôàáðèêèéí çîõèñòîé õ¿÷èí

÷àäëûã òîãòîîõ çîðèëãîîð õèéãäñýí òîîöîî ñóäàëãààíû ä¿íã õ¿ñíýãò 3.5.-ä ¿ç¿¿ëýâ.

õ¿ñíýãò 3.5

Áàÿæóóëàõ ôàáðèêèéí õ¿÷èí ÷àäàë

22 ñàÿ.òí 24 ñàÿ.òí 27 ñàÿ.òí 30-32 ñàÿ.òí

¯éëäâýð àæèëëàõ

õóãàöàà

39 æèë

(2038 îí)

35 æèë

(2034 îí)

31 æèë

(2031 îí)

28 æèë

(2028 îí)

Óóëûí öóë ãàðãàëò 2034 îí 14.4

ñàÿ.ì3

2030 îí 15.6

ñàÿ.ì3

2026 îí

17.7 ñàÿ.ì3

2023 îí

19.4 ñàÿ.ì3

Äºðºâä¿ãýýð á¿ëýã

18

Áàÿæóóëàëòûí òåõíîëîãè

4.1. Íóíòàãëàëòûí ñõåìèéí ñîíãîëò

Õ¿äýð áýëòãýõ ïðîöåññ íü áàÿæóóëàõ ôàáðèêèéí íèéò àøèãëàëòûí çàðäëûí 60-70

õ¿ðòýëõ õóâèéã ýçýëäýã áàéíà. Ýíý çàðäëûã áóóðóóëàõ ãîë õ¿÷èí ç¿éë íü

òåõíîëîãèéí ñõåì, òîíîã òºõººðºìæèéí çºâ ñîíãîëò áàéäàã.

Äýëõèéí çýñ-ìîëèáäåíèé áàÿæóóëàõ ôàáðèêóóäûí ïðàêòèêààñ õàðàõàä íýãä¿ãýýð

øàòàíäàà ººðºº áîëîí õàãàñ ººðºº íóíòàãëàëòûí òýýðýì, õî¸ðäóãààð øàòàíäàà

óðüä÷èëñàí àíãèëàëòòàé áºìáºëºãò òýýðýì á¿õèé õî¸ð øàòàò ñõåì, õÿíàëòûí

áèò¿¿ öèêëä àæèëëàõ íýã øàòòàé íóíòàãëàëòûí ñõåì, õî¸ð äóãààð øàòàíäàà áºìáºëºãò

òýýðýì á¿õèé õî¸ð øàòòàé íóíòàãëàëòûí ñõåì¿¿äèéã ºðãºí õýðýãëýæ áàéíà.

Øèíý÷èëñýí áîëîí øèíýýð áàðèãäàæ áàéãàà áàðóóíû ôàáðèêóóä äýýð õ¿äðèéã –300ìì

õ¿ðòýë á¿õýëëýãòýé áîëòîë íýã øàòòàéãààð áóòàëæ, äàðàà íü íóíòàãëàëòûí

íýãä¿ãýýð øàòàíäàà õàãàñ ººðººð íü íóíòàãëàã÷ òýýðìýýð, õî¸ð äóãààð øàòàíä íü

áºìáºëºãò òýýðìýýð ÿâóóëæ áàéíà. Õàãàñ ººðºº íóíòàãëàã÷ òýýðýì åðäèéí òýýðìýýñ

¿íýýðýý õî¸ð äàõèí èõ áîëîâ÷ íóíòàãëàëòûí çàðäàë, áºìáºëºãèéí çàðöóóëàëò 25 áà 50%

òóñ òóñ äîîãóóð áàéäàã. Õ¿äýð íóíòàãëàëòûã áàðóóíû ôàáðèêóóä äýýð õ¿äðèéã

õàãàñ ººðººð íü íóíòàãëàõ òîì òýýðýìä øèëæ¿¿ëæ óã òýýðìèéí àðä õî¸ð äóãààð øàòíû

íóíòàãëàëò äýýð õî¸ð øèðõýã áºìáºëºãò òýýðýì àøèãëàæ áàéíà.

“Ýðäýíýò” ¿éëäâýðèéí V ñåêö äýýð àæèëëàæ áàéãàà ÌÌÑ 9õ3 íü õýìæýý æèæãýýñ

ãàäíà àðä íü ÌØÖ 5.5õ6.5 ìàðêèéí íýã òýýðýì ñóóðèëàãäñàí.

¯¿íýýñ áîëîîä “Ýðäýíýò” ¿éëäâýðò àæèëëàæ áóé õ¿äðèéã õàãàñ ººðººð íü íóíòàãëàõ

òýýðìèéí á¿òýýìæ òýðã¿¿íèé ¿éëäâýð¿¿ä äýýð àæèëëàæ áàéãàà èæèë òýýðì¿¿äýýñ

2-3 äàõèí áàãà áàéíà.

“Ýðäýíýò” ¿éëäâýðèéí õóâüä õàëüêîïèðèòûí 20ìêì-îîñ æèæèã äàëä êðèñòàëëàã

ìºõëºã¿¿ä Ýðäýíýòèéí-Îâîî îðäûí àíõäàã÷ õ¿äýðò 20% ýçýëæ áàéíà. Ýäãýýð ìºõëºã¿¿ä

íü óã õ¿äðèéã õè÷íýýí íóíòàãëààä ÷ ñóëàðäàãã¿é áàéíà. Èéì ó÷ðààñ òºñºë

õýðýãæ¿¿ëæ áóé Ýðäýíýòèéí-Îâîî îðäûí õ¿äýð íü ìàø íàðèéí íóíòàãëàëò øààðääàã

ó÷èð îð÷èí ¿åèéí áàðóóíû ôàáðèêóóäàä õýðýãëýãäýæ áóé íýãä¿ãýýð øàòàíäàà õàãàñ

ººðºº íóíòàãëàëòûí òýýðýì, õÿíàëòûí àíãèëàëòòàé áèò¿¿ öèêëä àæèëëàõ áºìáºëºãò

òýýðýì á¿õèé õî¸ð øàòàò ñõåìèéã ñîíãîëîî.

Ýíý òºðëèéí ñõåì íü Õîéä Àìåðêèä ìàø àëäàðøñàí ñ¿¿ëèéí ¿åä çýñ-ïîðôèðûí áîëîí

ïîëèìåòàëëûí õ¿äýðò ºðãºíººð õýðýãëýãäýæ áàéíà.

Ýíý ñõåìèéã Ïèìà, Õàéëàíä –Âåëë, Ãðàñáåðã (Èíäèîíåç) çýðýã ºíäºð õ¿÷èí ÷àäàëòàé

áàÿæóóëàõ ôàáðèêóóä äýýð õýðýãëýæ áàéíà. Áàÿæóóëàõ ôàáðèêèéí ñóäàëãààãààð

19

ººðºº íóíòàãëàëòûí ñõåìòýé õàðüöóóëàõàä ýíý ñõåìèéí õóâüä á¿òýýìæ 20-30% ºñºæ,

òýýðìèéí öàã àøèãëàëò 0.9 õ¿ðñýí áàéíà.

Èéì ñõåìèéã 1982 îíä àíõ óäàà çýñ-ïîðôèðûí õ¿äýðò õýðýãëýæ ¿ð ä¿íòýé àæèëëàñàí

áàéíà. Õ¿äðèéí áàÿæóóëàëòàíä áýëòãýõ ïðîöåññò õàãàñ ººðºº íóíòàãëàõ áºìáºëºãò

òýýðìèéí òåõíîëîãèéã íýâòð¿¿ëñíýýð ººðºº íóíòàãëàëòûí òýýðýìä ¿¿ñäýã íóíòàãëàõàä

õýö¿¿ á¿õýëëýãèéí àíãèéí õóðèìòëàëûí àñóóäëûã áàãàñãàæ ºãñºí.

Ñîíãîñîí ñõåìèéí äàâóó òàë íü:

Õºðºíãº îðóóëàëò áàãà

Òýýðìèéí öàã àøèãëàëò ºíäºð (0.91)

Òýýðìèéí á¿òýýìæ ºíäºð

Àøèãëàëòûí çàðäàë áàãà

Äóòàãäàëòàé òàë íü:

Õ¿äýð áîëãîíä òîõèðäîãã¿é

ªíäºð á¿òýýìæòýé íàñîñ øààðäëàãàòàé áîëäîã

Äýýðõ ¿íäýñëýëèéí äàãóó äàðààõü (çóðàã 4.1) ñõåìèéí ñîíãîæ àâëàà.

õ¿äýð

1

I øàòíû õàãàñ ººðºº íóíòàãëàëò

2

I øàòíû àíãèëàëò

3 àíãèëàã÷èéí õàëèà 4 àíãèëàã÷èéí ýëñ

5

II øàòíû áºìáºëºãò òýýðýì

6

7

II øàòíû àíãèëàëò

20

8 9

àíãèëàã÷èéí ýëñ

àíãèëàã÷èéí õàëèà

Çóðàã 4.1. Íóíòàãëàëòûí òåõíîëîãèéí ñõåì

21

4.2 Íóíòàãëàëòûí ñõåìèéí òîîöîî

4.2.1.Íóíòàãëàí áàÿæóóëàõ õýñãèéí (ÍÁÕ) öàãèéí á¿òýýìæ,ò/ö

,

¯¿íä: Qi- ÍÁÕ-èéí á¿òýýìæ, ò/ö

Qj- ÍÁÕ-èéí õ¿÷èí ÷àäàë, ò/æèë

N- æèëèéí õîíîãèéí òîî

m- õîíîãèéí ýýëæèéí òîî

n- ýýëæèéí àæëûí öàã

ê- ÍÁÕ-èéí öàã àøèãëàëòûí êîýôôèöèåíò

4.2.2. Íóíòàãëàëòûí öèêëèéí á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿äèéí ãàðö,%

4.2.3. Á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿äèéí á¿òýýìæ, ò/ö

22

4.2.4. Á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿äèéí øèíãýðýö

¯¿íä: R- øèíãýðýö

Ò- õàòóóãèéí àãóóëãà,%

n- á¿òýýãäýõ¿¿íèé äóãààð

4.2.5. Á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿ä äýõ öýâýð óñíû õýìæýý, ì3/ö

¯¿íä: W- óñíû õýìæýý, ì3/ö

R- øèíãýðýö

Q-á¿òýýìæ,ò/ö


23

4.2.6. Á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿äèéí áóëèíãûí ý bçýëõ¿¿íèé á¿òýýìæ, ì3/ö

¯¿íä: V- áóëèíãûí ýçýëõ¿¿íèé á¿òýýìæ, ì3/ö

R- øèíãýðýö

Q-á¿òýýìæ,ò/ö

- õ¿äðèéí íÿãò, ò/ì3


24

4.2.7. Îïåðàöèä ºã÷ áóé óñíû õýìæýý, ì3/ö

4.2.8. Íóíòàãëàëòûí öèêëä ºã÷ áóé íèéò óñíû õýìæýý, ì3/ö

Íóíòàãëàëòûí òîî-÷àíàð, óñ-øëàìûí ñõåìèéí òîîöîîíû ä¿íã õ¿ñíýãò 4.1,

4.2,4.3, çóðàã 4.2-ò ¿ç¿¿ëýâ.

4.3. Áàÿæóóëàëòûí òåõíîëîãèéí ñõåìèéí ñîíãîëò

Çýñ-ìîëèáäåíèé õ¿äðèéã èõýâ÷ëýí õàìòûí ôëîòàöèàð áàÿæóóëæ äàðàà íü õàìòûí

áàÿæìàëûã ñàëãàæ çýñ, ìîëèáäåíèé áàÿæìàë ãàðãàæ àâäàã.

Äýëõèéí çýñ-ìîëèáäåíèé ¿éëäâýð¿¿ä áîëîí “Ýðäýíýò” ¿éëäâýðò õýðýãëýäýã

ñõåì¿¿äýýñ õàìãèéí áîëîâñîðíãóé ñõåì íü I öýâýðëýãýýíèé õàÿãäàë, õÿíàëòûí

ôëîòàöèéí áàÿæìàë äýýð çàâñðûí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íäñýí áà õÿíàëòûí îïåðàöèéã

õýðýãëýñýí ñõåì (C-S ñõåì) þì.

W= 1182,09 ì3/ö Q= 2234,00 òýìäýãëýãýý:

1 V= 912,11 Y, % òâ,% +0.2,

25

%

Q, ò/÷ V,ì3/÷

-

0.08,

%

I øàòíû õàãàñ ººðºº íóíòàãëàëò

2 100 64,10 38,77

2234 2094,20 44,96

W= 2239,40 ì3/ö


3 àíãèëàã÷èéí õàëèà 4àíãèëàã÷èéí ýëñ

59,84 32,00 20,50 40,16 58,00

51,3

1

1336,93 3345,4751,30 897,07 988,12

35,5

0

5

w= 1224.6

4

ì3/ö


6 258,68 50,30

33,5

5

5778,89

7890.6

8

43,6

4

7 318,52 45,42 31,09

7115,82

11236,1

5 45,08

26

W= 1029,36 ì3/ö


8 9

100,0 28,00 9,50 218,52 56,00 38,00

2234,0 6587,59 66,58 4881,82 5677,91 33,14

àíãèëàã÷èéí ýëñ

àíãèëàã÷èéí õàëèà

Wíèéò= 5675,48

Çóðàã 4.2. Íóíòàãëàëòûí òîî-÷àíàð, óñ-øëàìûí ñõåì

õ¿ñíýãò ¹4.1

Íóíòàãëàëòûí á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿äèéí ñîðüöëîëòûí ä¿í

ººðºº íóíòàãëàëòûí òýýðýì II øàòíû áºìáºëºãò òýýðýì

á¿õýëëýãèéí

àíãè, ìì

íóíòàã-ñàí

õ¿äýð

íóíòàã-ñàí

õ¿äýðõàëèà ýëñ Õàëèà ýëñ

% % % % % %

+2.5 0,00 18,20 9,60 0,00 0,00 0,00

+1.6 0,00 3,27 3,16 0,00 0,10 0,50

+1.0 0,00 4,09 3,62 0,00 0,10 1,50

+0.6 0,00 5,32 4,52 0,00 0,30 3,00

+0.4 0,00 8,18 6,78 0,00 8,75 8,50

+0.3 0,00 3,68 3,16 0,00 6,25 5,00

+0.2 20,50 8,57 7,93 9,50 22,50 15,05

+0.16 9,75 3,89 4,03 5,70 10,57 7,06

+0.10 10,85 3,78 5,15 6,90 10,21 6,87

+0.08 7,60 5,51 7,09 11,32 8,10 8,89

+0.044 12,40 5,46 6,62 13,00 3,83 7,28

-0.044 38,90 30,05 38,33 53,59 29,31 36,36

ä¿í 100 100 100 100 100 100

27

õàòóóëàã,% 32 58 64,1 28 56 50,3

õ¿ñíýãò ¹

4.2

Òîî-÷àíàð, óñ-øëàìûí ñõåìèéí òîîöîî

¹á¿òýýãäýõ¿¿íèé íýð

ãàðö,%Q,ò/ö T,% R V,ì3/ö W,ì3/ö àãóóëãà,%

+0,2 -0,074

1 I øàòíû òýýðìèéí òýæýýë 100 2234,00 97,00 0,03 912,11 69,09 - 6,00

2I øàòíû íóíòàãëàãäñàí

õ¿äýð

100 2234,00 64,10 0,56 2094,20 1251,18 38,77 44,96

3I øàòíû àíãèëàã÷èéí õàëèà

59,84 1336,93 32,00 2,13 3345,47 2840,97 20,50 51,30

4 I øàòíû àíãèëàã÷èéí ýëñ 40,16 897,07 58,00 0,72 988,12 649,60 51,31 35,50

5 II øàòíû òýýðìèéí òýæýýë 258,68 5778,89 82,51 0,21 3405,35 1224,64 40,06 33,50

6II øàòíû íóíòàãëàãäñàí

õ¿äýð

258,68 5778,89 50,30 0,99 7890,68 5709,96 33,55 43,64

7II øàòíû àíãèëàã÷èéí

òýæýýë

318,52 7115,82 45,42 1,20 11236,1 8550,93 31,09 45,08

8 II øàòíû àíãèëàã÷èéí õàëèà

100,00 2234,00 28,00 2,57 6587,59 5744,57 9,50 66,58

9 II øàòíû àíãèëàã÷èéí ýëñ

218,52 4881,82 56,00 0,79 5677,91 3835,72 38,00 33,14

Òîî-÷àíàð, óñ-øëàìûí ñõåìèéí òîîöîîíû ä¿í

îðñîí íü ãàðñàí íü

¹á¿òýýãäýõ¿¿íèé íýð

ãàðö Q V W ¹á¿òýýãäýõ¿¿íèé íýð

ãàðö,

%

% ò/ö ì3/ö ì3/öàã

I øàòíû ººðºº íóíòàãëàëò

1 I øàò òýýðìèéí òýæýýë 100,0 2234,00912,11 69,09 2 I øàòíóí-ñàí õ¿äýð 100,00

28

öýâýð óñ 1182,091182,09

á¿ãä 100,0 2234,002094,201251,18 á¿ãä 100,00


2 I øàòíû íóí-ñàí õ¿äýð 100,0 2234,002094,201251,183 I àíãèëàã÷èéí õàëèà 59,84

öýâýð óñ 2239,402239,404 I àíãèëàã÷èéí ýëñ 40,16

á¿ãä 100,0 2234,004333,593490,57 á¿ãä 100,00


4 I àíãèëàã÷èéí ýëñ 40,16 897,07 988,12 649,60 6 II øàò íóí-ñàí õ¿äýð 258,68

9 II àíãèëàã÷èéí ýëñ 218,52 4881,825677,913835,72

öýâýð óñ 1224,641224,64

á¿ãä 258,68 5778,897890,685709,96 á¿ãä 258,68


3 I àíãèëàã÷èéí õàëèà 59,84 1336,933345,472840,978 II àíãèëàã÷èéí õàëèà 100,00

6 II øàò íóí-ñàí õ¿äýð 258,68 5778,897890,685709,969 II àíãèëàã÷èéí ýëñ 218,52

öýâýð óñ 1029,361029,36

á¿ãä 318,52 7115,8 12265,59580,3 á¿ãä 318,52

Îð÷èí ¿åèéí áàÿæóóëàõ ôàáðèêóóäûí ÷èã õàíäëàãà íü õàìòûí áàÿæóóëàëòûí

öèêëýýñýý ºíäºð ÷àíàðòàé (24% õ¿ðòýë) çýñ-ìîëèáäåíèé õàìòûí áàÿæìàë ãàðãàí àâ÷

ñàëãàõ îïåðàöèä çýñèéã êàìåðèéí á¿òýýãäýõ¿¿í áîëãîí ãàðãàí àâàõ áîëñîí.

Õàì áàÿæóóëàëòûí õýñýãò õî¸ð øàòòàé öýâýðëýãýýíèé îïåðàöè õýðýãëýñíýýð õàìòûí

áàÿæìàëûí ÷àíàðûã èõýñãýõ à÷ õîëáîãäîëòîé. Ýíý ñõåì ¿ð ä¿íòýé ãýäýã íü “Ýðäýíýò”

¿éëäâýðèéí ¿éë àæèëëàãààíààñ õàðàãäàæ áàéíà. (Çóðàã 4.3)

Çýñ,-ìîëèáäåíèé áàÿæìàëûã ñàëãàõ õî¸ð ÿíçûí àðãà áàéäàã. ¯¿íä:

-Çýñ áà ïèðèòèéã äàðæ ìîëèáäåíèéã ôëîòàöèëàõ

-Ìîëèáäåíèéã äàðæ çýñèéã ôëîòàöèëàõ

Ìîëèáäåíèéã äåãèñòåðèí, êðàõìàë çýðýã îðãàíèê êîëëîéäóóäààð äàðäàã. Ãýâ÷ ìîëèáäåí

íü ôëîòàöèéí èäýâõýýð çýñ, ïèðèòýýñ èë¿¿ ó÷èð ìîëèáäåíèéã äàðàõ ýíý àðãà èõ

õýðýãëýãääýãã¿é áàéíà.

Õýðýâ õàì áàÿæóóëàëòûí õýñãýýñ ºíäºð ÷àíàðòàé çýñ-ìîëèáäåíèé áàÿæìàë ãàðãàí

àâàõ òîõèîëäîëä öààøäûí ñàëãàõ îïåðàöóóäûí õýìæýý áàãàñàõ áîëîìæòîé þì. Ìîëèáäåíèé

áàÿæìàëûí ÷àíàðûã ºñãºõ, õ¿õýðò íàòðèéí çàðöóóëàëòûã áàãàñãàõ çîðèëãîîð àçîòûã

ºðãºí àøèãëàõ áîëñîí.

29

Òåõíîëîãèéí ñõåì íü ìîëèáäåíèé ¿íäñýí ôëîòàöèä çýñèéã êàìåðèéí á¿òýýãäýõ¿¿í áîëãîí

ãàðãàæ, 3-4 øèðõýã ìîëèáäåíèé öýâýðëýãýýíèé îïåðàöòîé ñõåìèéã àøèãëàõ áîëñîí

áàéíà.

Èéìä 4øèðõýã ìîëèáäåíèé öýâýðëýãýýíèé îïåðàöòàé çýñ-ìîëèáäåíèé ñàëãàõ

áàÿæóóëàëòûí òåõíîëîãèéí ñõåìèéã ñîíãîæ àâëàà. (Çóðàã 4.4)

Х¿дэр

1

Хамтын ¿ндсэн флотаци

2 3

4

Хамтын I цэвэрлэх флотаци Хамтын хяналтын флотаци

5 6 7 8

II цэвэрлэх флотаци 9

11 12 18

Ангилалт

19 20

21

Завсрын б¿т-ний ¿ндсэн флотаци

13 14

Завс. б¿т-ний хяналтын флотаци

15 16

17

хам баяжмал

нийт хаягдал

Çóðàã 4.3. Ñè-Ìî-íû õàìòûí ôëîòàöèéíòåõíîëîãèéí ñõåì

Н

30

Õàìòûí áàÿæìàë

1

Мо үндсэн флотаци

2

4 3

Ìî-íû I öýâýðëýãýý

5 6

7

Ìî-íû II öýâýðëýãýý Õÿíàëòûí ôëîòàöè

8 9 10 11

12’

12

Ìî-íû III

öýâýðëýãýý

Ñè

Áàÿæìàë

13

14

Ìî-íû IV öýâýðëýãýý

31

15

16

Ìî Áàÿæìàë

Çóðàã 4.4. Ñè-Ìî-íû салгах ôëîòàöèéíòåõíîëîãèéí ñõåì

4.3.1.Çýñ-Ìîëèáäåíèé õ¿äðèéí áàÿæóóëàëòûí äýëõèéí ïðàêòèêò Àçîò áà õ¿õðèéí õèé

àøèãëàñàí òóðøèëò ñóäàëãààíû àæëààñ

Çýñ-Ìîëèáäåíèé õ¿äýð áîëîâñðóóëäàã ¿éëäâýð¿¿ä äýýð ïèðèò, áà õîîñîí ÷óëóóëãààñ Ìî

áà çýñèéí ñóëüôèäûã ñàëãàõäàà ãîë òºëºâ õàìòûí ôëîòàöèéí öèêëä çýñ-ìîëèáäåíèé

áàÿæìàëä çýñèéí àãóóëãûã áýëýí çýñèéí áàÿæìàëä õ¿ðãýõ çîðèëãîòîé àæèëëàæ

áàéíà.

ÀÍÓ, Êàíàä, ×èëè, Ïåðó çýðýã îðíû áàÿæóóëàõ ôàáðèêóóä äýýð õàëüêîïèðèòûí õ¿äýð

áàÿæóóëæ áóé òîõèîëäîëä çýñèéí àãóóëãûã 27% -îîñ äîîøã¿é ÷àíàðòàé õàì áàÿæìàë

ãàðãàäàã áàéíà.

Çýñ-Ìîëèáäåíèé ñåëåêöèéí áàÿæìàëûí ãàðö áàãà áàéäàã ó÷ðààñ òåõíîëîãèéí ýíãèéí

ñõåì, ìºí ìîëèáäåíèé ôëîòàöèéí ¿åä çýñèéã êàìåðèéí á¿òýýãäýõ¿¿í áîëãîí ãàðãàæ

èíãýñíýýðýý çàðöóóëàëò áàãàñàõ áîëîìæòîé þì.

ÐÍ-9,5-12 ¿åä ñîíãîìîë ¿éë÷èëãýýòýé öóãëóóëàã÷ õýðýãëýí õàì

áàÿæóóëàëòûí öèêëäýý ïèðèòýýñ ñàëãàíà.

Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä çýñ-ìîëèáäåíèé õ¿äðèéí õàìòûí ôëîòàöèéí öèêëä ïèðèòèéã

øîõîéãîîð äàðàõààñ ãàäíà íýìæ õ¿õýðèéí õèé õýðýãëýæ èõýëñýí. Õ¿õðèéí õèéã

ïîëèìåòàëëûí õ¿äýð áà çýñ-õàð òóãàëãà, çýñ-öàéð áàÿæóóëàëòûí ïðàêòèêò ãàëåíèò,

ñôàëåðèò, ïèðèò çýðãèéã çýðãèéã äàðàõàä àìæèëòòàé àøèãëàæ áàéíà. 1993 îíä

Ôåëïñ Äîäæ Ìîðåíñè (ÀÍÓ) ôèðì Ìåòêàëô áà Ìîðåíñè ôàáðèêóóä äýýð õàëüêîçèíû

àãóóëãà èõòýé, çýñ-ìîëèáäåíèé õàìòûí áàÿæóóëàëòûí öèêëä àøèãëàñàí. Ëàáîðàòîðûí

áîëîí ¿éëäâýðëýëèéí òóðøèëòààñ õàðàõàä õ¿õðèéí õèéã õýðýãëýæ øîõîéí

32

çàðöóóëàëòûã áàãàñãàõ ¿åä áóñàä ñóëüôîêñèäèéí íýãäëýýñ ïèðèòèéã äàðàõ

¿éë÷ëýë ñàéí áàéñàí.

Çýñ-ìîëèáäåíèé àâàëòûã áóóðóóëàëã¿éãýýð çýñ-ìîëèáäåíèé ÷àíàðûã ºñãºæ áàéñàí.

Ìºí 1995 îíä Ìîðåíñè áà Ìåòêàëô ôàáðèêóóä äýýð õ¿õðèéí õèé àøèãëàí õàì áàÿæìàë äàõ

çýñèéí àãóóëãûã 28-33,6% õ¿ðòýë ºñãºæ, æèëä 16 ñàÿ äîëëàðûí ýäèéí çàñãèéí

õýìíýëò ãàðãàñàí áàéíà.

Îð÷èí ¿åä ôàáðèêóóä äýýð øóóä õ¿õýðèéã øàòààõ àðãà çàìààð õ¿õðèéí õèéã ãàðãàí

àâ÷ áàéíà.

Çýñ-ìîëèáäåíèé áàÿæìàëûã ñàëãàõ ºðãºí äýëãýðñýí òåõíîëîãè íü ôëîòîìàøèíû

àãààðòàé àçîò õ¿õýðò íàòðè ýñâýë óñàí õ¿õýðò íàòðèéã õîñëóóëàí õýðýãëýæ

áàéíà.

Àçîò àøèãëàñíààð òåõíîëîãèéí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä íýìýãäýõ áà ñóëüôèä-àãåíòèéí

çàðöóóëàëò 3-4 äàõèí áàãàñàõ áîëîìæòîé þì.

Æèøýý íü: Ãèáðàëòàðûí (Êàíàä) áàÿæóóëàõ ôàáðèê äýýð õàì áàÿæìàë áîëîí ìîëèáäåíèé

àâàëòûã 4%-îð ºñãºæ, ñåðíèñò íàòðèéí çàðöóóëàëòûã 7,6-1,8 êã/òí õ¿ðòýë

áóóðóóëñàí áàéíà.

Ýíý òåõíîëîãèéã èõýíõ òîõèîëäîëä õàì áàÿæìàëûã ñàëãàõ ¿åä àøèãëàíà. Ìºí

õàëüêîïèðèòèéí àãóóëãà äàâàìãàéëñàí õ¿äýðò àøèãëàíà.

Çýñ-ìîëèáäåíèé áàÿæìàëûã ñàëãàæ àâàõàä àçîòûã ñåðíèñò íàòðèòàé

õîñëóóëæ õýðýãëýõýä õàì áàÿæìàëûí ÷àíàð ºñºæ ïèðèòèéã äàðàõ ¿éë÷ëýë íýìýãäýíý.

Õ¿õðèéí õèéã õýðýãëýñíýýð ïèðèòèéí äàðàõ ¿éë÷ëýë ñàéæèð÷ õàì áàÿæìàëûí öèêëä

29% àãóóëãàòàé çýñ-ìîëèáäåíèé áàÿæìàë ãàðãàí àâàõ áîëîìæòîé þì.

Çýñ-ìîëèáäåíèé áàÿæìàëûã ñàëãàõ òåõíîëîãèä ñåðíèñò íàòðè áà àçîò (çàðöóóëàëò –

0,35êã/òí) àøèãëàñíààð ìîëèáäåíèé áàÿæìàë äàõü ìîëèáäåíèé àâàëò 5% ºñºõ áîëîìæòîé

þì.

Ñåëåêöèéí öèêëä äýõ çàðäëûã áóóðóóëæ öýâýð àøèã 1,25ñàÿ äîëëàð áîëíî.

4.4. Õàì ôëîòàöèéí òåõíîëîãèéí ñõåìèéí òîîöîî.

4.4.1. Á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿äèéí ãàðö, %

=100-3,71=96,29

33

= 100-2,07-93,83=4,1

Øàëãàõ íü:

6,84+2,46+3,65=5.21+7.75

34

12.95=12.96

4.4.2. Ã¿éöýýí íóíòàãëàëòûí öèêëèéí á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿äèéí ãàðö %.

¯¿íä: - àíãèëàã÷èéí òýæýýë, õàëèà, ýëñ, íóíòàãëàãäñàí

õ¿äðèéí -0,044ìì-èéí á¿õýëëýãèéí àíãèéí àãóóëãà áóþó òîîöîîíû àíãèéí àãóóëãà,%.

4.4.3. Á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿ä äýõü Ñè-èéí ìåòàëë àâàëò % .

ìåòàëë àâàëò, %

- ãàðö, %

ìåòàëëûí àãóóëãà

àíõäàã÷ õ¿äýð äýõ ìåòàëëûí àãóóëãà , %


m- ìåòàëëûí íýð.

35

4.4.4. Á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿ä äýõü Ìî-íèé ìåòàëë àâàëò, %

4.4.5. Á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿äèéí á¿òýýìæ, ò/ö

36

x

4.4.6. Á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿äèéí øèíãýðýö.

¯¿íä: R- øèíãýðýö

Ò- õàòóóãèéí àãóóëãà,%


37

Óñíû õýìæýý, ì3/ö

38

4.4.8. Áóëèíãûí ýçýëõ¿¿íèé á¿òýýìæ , ì3/ö

39

4.4.9. Îïåðàöèä ºã÷ áóé öýâýð óñíû õýìæýý, ì3/ö

õ¿ñíýãò4.4

óñíû áàëàíñ

1 îïåðàöè ¿íäñýí ôëîòàöè L=W2+W3-W1 45,62

2 îïåðàöè Iöýâýðëýõ ôëîòàöè L=W5+W6-W4 103,51

3 îïåðàöè õÿíàëòûí ôëîòàöè L=W7+W8-W3 152,86

4 îïåðàöè IIöýâýðëýõ ôëîòàöè

L=W11+W12-

W5 79,86

5 îïåðàöè ¿íäñýí çàâ.á¿ò.ôëîòàöè

L=W13+W14-

W10 33,93

6 îïåðàöè õÿíàëòûí çàâ.á¿ò.ôëîòàöè

L=W15+W16-

W14 48,54

7 îïåðàöè ангилалт

L=W19+W20-

W10 157,53

8 îïåðàöè гүйцээн нунтаглалт L=W21-W20 179,97

îïåðàöиóäàä ºã÷ áóé íèéò öýâýð óñíû õýìæýý ,ì3/ö

L=W11+W17-W1 801,817

L=L1+L2+L3+L4+L5+L6 801,817

4.4.10. Áóëèíãûí ýçýëõ¿¿íèé á¿òýýìæ , ì3/ìèí

40

Õàì

ôëîòàöèéí òîî-÷àíàð, óñ-øëàìûí ñõåìèéí òîîöîîíû ä¿íã õ¿ñíýãò 4.5 áà 4.6-ò ¿ç¿¿ëýâ.

41

18 saya ifo fso 1

Documents