·--t---------- ...- -------_._--,

o Senin 0 Selasa 0 Rabu • Kamis 0 Jumat 0 Sabtu 0 Minggu

UangSunda jigana kiwari lobaanu henteu pati wanoh deuikana istilah talun. Marga lan-

tarana talun teh istilah tatanen UrangSunda zaman baheula. Tapi, kiwariistilah talun henteu pati guyub deuidipake ku masarakat di Tatar Sunda.Nurutkeun kamus Sunda-Indonesiaanu disusun ku Satjadibrata (1950),talun ngandung harti "kebun buah-buahan anu tatangkalanana biasaumuma panjang". Leuwih ditegeskeundeui ku ahli pertanian Belanda, Terra(1958), talun nyaeta "tataguna lahandarat anu biasa dipelakan ku rupa-rupa tatangkalan atawa kakayon,biasana lokasina di deukeut kampungatawa di luar lahan pakarangan".Kusabab kitu, lamun dihartikeun kuistilah kiwari mah talun teh meureunmangrupa kebon buah-buahan atawakebon tatangkalan. Samalah nurut-keun istilah elmu pangaweruh modemmah talun teh kaasup salah sahajijenis'agroforestri tradisional' asli UrangSunda. Marga lantarana sistem talunbiasana disusun ku pepelakan (agro),tapi dicampur ku kakayon sapertitutuwuhan leuweung (forestry). Ku-sabab kitu henteu matak heran rehnatalun ngahasilkeun rupa-rupa kauntu-ngan sosial ekonomi budaya ka patanitin a produksi rupa-rupa pepelakan,tapi oge mere mangfaat ekologi saper-ti mangfaat ekologi leuweung umum-na.

Nurutkeun sajarah, talun di tatarSunda asalna diwangun tina lahanhuma anu dirobah ku para para pataningadaptasikeun kana jumlah pendu-duk anu beuki tambah jeung ekonomipasar beuki mesat. Kukituna sistemtalun mangrupa sistem huma anudiadaptasikeun kana sagala parobahanzaman, Sistem huma asli mah kiwaridi Tatar Sunda arnpir tumpes. Kacualimasih guyub keneh dipigawe ku UrangKasepuhan di wewengkon GunungHalimun, Cisolok Sukabumi jeung

10

Urang Baduy di wewengkon GunungKendeng, Banten Pakidulan. Tapi, sis-tern talun masih lumayan rada guyubkeneh dipigawe ku Urang Sunda.Contona wae sistem talun bisa disaksi-kan masih dipigawe ku warga desa disababaraha wewengkon di Soreangjeung Majalaya, Kabupaten Bandung.

Rempeg TatangakalanNurutkeun warga anu biasa nga-

garap talun diSoreangjeung Majalaya,talun di .wewengkon ieu bisa dibeda-keun aya 2 rupa, nyaeta anu biasa dise-but talun permanen jeung talun hen-teu permanen atawa bias a disebut ogetalun dirotasi. Talun permanen nyaetatalun anu tara atawa arang dibukadijadikeun kebon. Sabalikna talunhenteu permanen nyaeta talun anubiasa dibuka dijadikeun kebon.Contona talun anu biasa dibuka jadikebon di antarana talun awi. Naonmake disebut talun awi? Kusababpepelekan anu rem peg di talun nyaetatatangkalan awi, saperti awi tali(Gigantochloa apus), awi ater (Gigan-tochloa ater), jeung awi gombong(Gigantochloa verticilata). Sanajan tikitu, kakayon sejena oge rempeg,nyaeta di antarana albasiah (Parase-rianthes falcataria), tisuk (Hibiscusmacrophyllus), kawung (Arenga pin-nata), peuteuy (Parkia speciosa), nang-ka (Artocarpus heterophyla) jeungkadu (Durio zibetrhinus).

Talun awi guyubna di wewengkonSoreang tiap taun dina bulan antaraAgustus jeung September dituaranpikeun dijadikeun kebon. Talun anu .aya di sisi kampung biasana sagalakakakayona, hususna tangkal-tangkalawina dituaran anu luasna kira-kira0,4 ha tiap kaluarga. Tapi, saencantangkal-tangkal awina dituaran jeungkakayona ditutuhan. Biasana pataninyacar heula, nyeta nyacar rungkun-rungkun awi jeung ngabersihanrungkun-rungkun jukut. Laju, ngeduk

nyaeta ngumpulkeun sisa-sisa nyacar.Beres nyacar diteruskeun deui ku nuarawi. Nuar awi biasana bedajeung nuartatangkalan buah-buahan ngan saukurditutuhan, tapi tangkal-tangkal awibiasana dutuar sakabehna. Sisa-sisanuar, saperti daun-daun awi diantep-keun wae di talun supaya gararingkapanasan ku panon poe anu saterus-.na diduruk, jiga ngahuma di leuweung, •Lebu-lebu sisa ngaduruk biasa digun-dukeun pikeun pupuk pepelakan.

Beres nyacar jeung nuar, diterus-keun ku patani nyiapkeun kebun,'nyaeta nancebkeun tuturus, magerkebon, ngararad atawa ngabersihkeunsisa tuaran, jeung ngeprak katutngipuk, nyaeta maculan taneuh pikeunmelak binih, saperti binih leunca.Rengse nyiapkeun kebon, laju melakrupa-rupa pepelakan, saperti melakkacang roay. Roay biasana dipelakdin a ngamimitian usum hujan dibulan Oktober-Nopember. Melak roaybiasana tiap liang aseukan di iisi kutilu siki roay, jeung tiap turus aya dualiang atawa genep siki roay. Liang anuenggeus diisi siki roay terus ditutup kulebu hasil ngaduruk sisa-sisa nuar awijeung dicampur pupuk kandang. Laju,saminggu rengse melak roay, diterus-keun ku melak bonteng din a tiapgalengan di antara barisan tuturusroay. Dina tiap liang binih bonteng,saperti roay oge biasa dipupuk ku lebujeung pupuk kandang. Tilu minggurengse melak bonteng diteruskeun kumelak leunca. Carana melak leuncanyaeta mindahkeun petetan leuncatina pangipukan di pelakkeun diantara barisan roay jeung bonteng.Dina ngagemuk atawa mupuk anukadua kalian, pepelakan saliandipupuk ku lebu jeung pupuk kan-dang, biasa oge dibere pupuk NPKjeung Urea meunang meuli ti pasar.Saterusna, pikeun miara kebun,biasana kebun dikored supaya jukutnaulah ngaganggu kana pepelakan di

i. !I

Mangle No. 2349

Kllnln,.,.Hl1",,~" nnn~" 7.011