umpasa dan umpama

6
UMPASA DAN UMPAMA BATAK FALSAFAH ni natua-tua imasongon tudosan alai godangan doi hasil ni angka pengalaman natua-tua najolo naboi gabe poda tarlumobi tu angka naumposo. Dijolo raja sieahan, dipudi raja sipaimaon (Hormatan do natua-tua dohot angka raja). 1. Sada silompa gadong dua silompa ubi, 2. sada pe namanghatahon Sudema dapotan Uli. 3. Pitu batu martindi sada do sitaon nadokdok (Unang maharaphu tu dongan). 4. Jujur do mula ni bada, bolus do mula ni dame (Unang sai jujur-jujuri salani dongan, alai bolushon ma). 5. Siboru buas siboru Bakkara, molo dung puas sae soada mara (Dame ma). 6. Sungkunon poda natua-tua, sungkunon gogo naumposo (Bertanggung- jawab). UMPASA ima songon pantun (Hata parjolo patorangkon hata parpudi) alai sasintongna hata pasu-pasu doi songon tangiang asa pasauton ni Amanta Debata, ai ganup namanghatahon Umpasa (pasu-pasu) ingkon tongtong do diakui dibagasan rohana na Debata do silehon pasu-pasu. 1. Bintang ma narumiris tu ombun nasumorop, Anak pe riris boru pe torop. 2. Tubu ma hariara diholang-holang ni huta, dakkanai tanggo pinarait- aithon, Tubu ma di hamu anak na marsahala dohot boru namartua, sitongka panahit- nahiton. 3. Turtu ma ninna anduhur Tio ma ninna lote, Hata nauli nadenggan naung dipasahat hamu Sai unang ma muba unang mose. 4. Si titik ma si gompa, Golang golang pangarahutna, Tung songon on pe sipanganon na tupa di jolonta on, Sai godang ma pinasuna. 5. Jolo tinittip sanggar Umbahen huru-huruan, Jolo sinungkun marga Asa binoto partuturan. 6. Napuran tano-tano Rangging marsiranggongan, Tung pe badanta padao-dao Tondinta ma marsigomgoman.

Upload: friska-juliana

Post on 17-Feb-2016

76 views

Category:

Documents


2 download

DESCRIPTION

parhata

TRANSCRIPT

Page 1: Umpasa Dan Umpama

UMPASA DAN UMPAMA BATAKFALSAFAH ni natua-tua imasongon tudosan alai godangan doi hasil ni angka pengalaman natua-tua najolo naboi gabe poda tarlumobi tu angka naumposo.

Dijolo raja sieahan, dipudi raja sipaimaon (Hormatan do natua-tua dohot angka raja).

1. Sada silompa gadong dua silompa ubi,2. sada pe namanghatahon Sudema dapotan Uli.3. Pitu batu martindi sada do sitaon nadokdok (Unang maharaphu tu dongan).4. Jujur do mula ni bada, bolus do mula ni dame (Unang sai jujur-jujuri salani dongan, alai bolushon ma).5. Siboru buas siboru Bakkara, molo dung puas sae soada mara (Dame ma).6. Sungkunon poda natua-tua, sungkunon gogo naumposo (Bertanggung-jawab).

UMPASA ima songon pantun (Hata parjolo patorangkon hata parpudi) alai sasintongna hata pasu-pasu doi songon tangiang asa pasauton ni Amanta Debata, ai ganup namanghatahon Umpasa (pasu-pasu) ingkon tongtong do diakui dibagasan rohana na Debata do silehon pasu-pasu.

1. Bintang ma narumiris tu ombun nasumorop,Anak pe riris boru pe torop.

2. Tubu ma hariara diholang-holang ni huta, dakkanai tanggo pinarait-aithon,Tubu ma di hamu anak na marsahala dohot boru namartua, sitongka panahit-nahiton.

3. Turtu ma ninna anduhur Tio ma ninna lote,Hata nauli nadenggan naung dipasahat hamuSai unang ma muba unang mose.

4. Si titik ma si gompa, Golang golang pangarahutna,Tung songon on pe sipanganon na tupa di jolonta on,Sai godang ma pinasuna.

5. Jolo tinittip sanggarUmbahen huru-huruan,Jolo sinungkun margaAsa binoto partuturan.

6. Napuran tano-tanoRangging marsiranggongan,Tung pe badanta padao-daoTondinta ma marsigomgoman.

7. Tubu ma halosi di dolok ni Pintu batu,Hami do na mangulosi Debata ma na mamasu-masu

8. Sahat sahat di solu maSai sahat ma tu bontean,

Page 2: Umpasa Dan Umpama

Nunga sahat hita mangoluSai sahat ma tupanggabean.

UMPAMA ima hata tudosan hampir mirip tu Falsafah ni natua-tua.Molo mandok Umpama unang hata (isi) ni Umpasa didok jala sebalikna molo mandok Umpasa unang ma hatani Umpama didok, asa taparrohahon ma i molo mandok Umpama manang Umpasa.

1. Hotang binebe-bebe, hotang ni pulos-pulosUnang hamu mandele ai godang do tudos-tudos.

2. Dangka do dupang, Amak do rereAma do tulang, Anak do nang ibebere.

3. Sinuan bulu sibahen nalas, Sinuan uhum sibahen nahoras.

4. Manuk ni pealangge hotek-hotek laho marpira,Nasirang marale-ale lobian namaten ina.

5. Pago-pago taruge pauk-pauk hudaliAngka nasala pianuli, angka na denggan niulahi.

Rumah Adat Batak

Umpama dan umpasa merupakan suatu hal yang tidak asing lagi dalam kehidupan orang Batak, terutama dalam kegiatan adat. Umpama dalam bahasa Indonesia berarti perumpamaan dan untuk umpasa berarti peribahasa. Penggunaan umpasa dan umpama ini adalah tergantung kepada konteks kegiatan yang dilakukan, ada umpasa untuk orang menikah, ada umpasa untuk orang meninggal, ada umpasa untuk paradaton, dan yang lainnya.

Page 3: Umpasa Dan Umpama

Sedangkan untuk umpama dibuat untuk mengungkapkan sesuatu hal dalam bentuk kata yang lain, atau untuk menghaluskan seperti penggunaan perumpamaan pada bahasa Indonesia.Contohnya:sigaor dodak = rese halakna, orangnya ributsijogal ulu = tangkang, jugul, keras kepala

Berikut beberapa contoh umpasa yang digunakan dalam adat (paradaton) orang Batak:

Hotang binebebebeHotang pinoluspolusUnang hamu mandeleAi godang do tudos-tudos

Bintang na rumiris, ombun na sumorop..Anak pe riris… boru pe torop…..

Pinatikkon ni hujur ma inna sahat ma tu topianSai tudia pe hita mangalakka, sai tusi ma dapot parasian

Habang pidong sibigo, paihut-ihut bulan,Saluhut angka na tapangido, sai tibu ma dipasaut Tuhan.

Dekke ni sale-sale, dengke ni Simamora,Tamba ni nagabe, sai tibu ma hamu mamora.

Mangula ma pangula, dipasae duhut-duhutMolo burju do hita marTuhan, dipadao mara marsundut-sundut

Bulung namartampuk, bulung ni simarlasuna,Nunga hujalo hami tintin marangkup,

Hot pe jabu i, tong doi margulang-gulangSian dia pe mangalap boru bere i, tong doi boru ni Tulang.

Sai tong doi lubang nangpe dihukkupi rere,Sai tong doi boru ni Tulang, manang boru ni ise pei dialap bere.

Amak do rere, dakka do dupang,Anak do bere, Amang do Tulang.

Asing do huta Hullang, asing muse do huta Gunung Tua,Asing do molo tulang, asing muse do molo gabe dung simatua.

bintang narumirisombun nasumoropanak pe ririsboru pe tung torop

Umpama dan umpasa diatas hanya sebagian kecil masih dari banyaknya umpama dan umpasa yang digunakan dalam kehidupan dan paradaton orang Batak. Biasanya

Page 4: Umpasa Dan Umpama

umpasa yang dibuat mengandung suatu maksud tertentu, seperti pada bahasa Indonesia, baris pertama dan kedua merupakan sampiran dan baris ke tiga dan empat adalah isinya atau maksud dari umpasa tersebut.

Tep tep di ninna mula ni godangSer ser do ninna mula tortorSungkun mula ni uhunSise mula ni hata, d.u.

Danggur ma danggur baratDanggur tu duhut duhutNunga bosur hita na manganMahap marlompan juhutBa boaboana dipaboa amanta suhut

Sai jolo ninangnang do asa ninungnungSai jolo pinangan do asa sinungkunDia ma nuaeng langkatna dia ma unoknaDia ma hatana dia nidokna

Taringot tu sipanganon, godang sibutong-butong, otik sipir ni tondiPamurnas ma i tu pamatangamuna, saudara tu bohiSititi ma sihompa golang-golang pangarahutnaTung sadia pe i nuaeng, tung godang ma pinasuna.

Binanga ni Sihombing, na binongkak ni Tarabunga,Tu sanggar ma amporik, tu lubang ma satua,Sinur ma pinahan, gabe na niula.

Bona ni aek puli di dolok ni sitapongan.Sai tubu ma di hamu angka na uliSai lam tamba manang pansamotan

Ranting ni bulu duri jait masijaotanSiangkup ni na uli, dia ma nuaeng sitaringotan

Pitu lilina paualu jugianaNa uli do nipina ala dijangkon borumuna do anaknami(Na uli do nipinami, ala gohanmuna ma gajutnami)

Ndang tuktuhan batu, dakdahan simboraNdang tuturan datu, ajaran na marroha

Pat ni gaja do hamu tu pat ni horaAnak ni raja do hamu, pahompu ni na mora

Barita ni lampedang na solot di bulung biraBarita ni raja i sahat/targebe do rodi dia.

Lubuk sigura-gura denggan do panjalaanNunga sai mangigil hula-hula, olat ni na boi ba tinambaan.

Page 5: Umpasa Dan Umpama

Sinuan bulu sibahen na las, sinuan partuuturon sibahen na horas

Durung do boru, tomburan hula-hulaIngkon do porsanon ni boru, siporsanon ni hula-hula

Nidurung pora-pora ala so adong be sibahutNaeng mangarupi ninna roha, hape so ada isi ni hajut.

Hudali ni pangula sinimpan dipara-paraMolo nioloan hata ni hula-hula sai dao ma nasa mara

Sai manumpak ma tondimu, manuai sahalamu,Jala sai mamasu-masu ma Tuhanta DebataSai lam tamba di hami pansamotan asa adong bahenonnamiManubut nubut rohamu hula-hulanami.

Pusuk ni jabi jabi tu bulung ni simarlasunaTung otik pe sinamot na husombahon hami,Sai godang ma pinasuna.

Lasiak na rata binahen tu panutuanRaja pe na raja, sai suhut do sibahen putusan.

Bagot na marhalto ma na tubu di robeanHoras ma hami na manganhon,Suang songon i ma nang mahu na mangalean.

Tangkas ma ninna uju purba, tumangkas ma uju angkolaTangkas ma na maduma, ba tumangkas ma na mamora.

Danau Toba

FALSAFAH1. Dijolo raja sieahan, dipudi raja sipaimaon (Hormatan do natua-tua dohot angka

raja).2. Sada silompa gadong dua silompa ubi,

Sada pe namanghatahon Sudema dapotan Uli.3. Pitu batu martindi sada do sitaon nadokdok (Unang maharaphu tu dongan).4. Jujur do mula ni bada, bolus do mula ni dame (Unang sai jujur-jujuri salani

dongan, alai bolushon ma).5. Siboru buas siboru Bakkara, molo dung puas sae soada mara (Dame ma).

Page 6: Umpasa Dan Umpama

6. Sungkunon poda natua-tua, sungkunon gogo naumposo (Bertanggung-jawab).