uji tengah semester mei 2016

8/17/2019 Uji Tengah Semester Mei 2016

1/30

UJI TENGAH SEMESTER

Mata Kuliah : Teknologi Bahan Waktu Ujian : 90 MenitTanggal Uji : 3 Mei 2016 Sifat Ujian : Buku TerbukaDoen !enguji : Dr" #ng" $er%an Sa&utro' M"T' M"!("

Soal 1 Bobot 40

)a%bar (iba*ah ini a(alah ga%bar tentang klaifikai %aterial teknik +ang berke%banghingga aat ini" 1, -elakan beerta .ontoh (an a&likain+a ke ena% kelo%&ok %aterialterebut/ 2, Dari ke ena% kelo%&ok %eterial terebut &ilih alah atu %aterial +ang an(a

&aha%i (an kuaai' jelakan &erke%bangan teknologi %aterial terebut hingga &enera&ann+a/

Soal 2 Bobot 35

Sebagai eorang enginer' an(a (iha(a&kan &a(a bebera&a kau untuk %e%buat ke%aan (ari bahan &oli%er"

1" Kau 1 untuk &ro(uk %inu%an berkarbonai2" Kau 2 untuk &ro(uk uu .air3" Kau 3 untuk &ro(uk +ang bia (i&anakan (ala% %i.ro*ae" Kau untuk &ro(uk air %ineral

Dala% laboratoriu% te%&at an(a bekerja tere(ia bahan &oli%er:1" !#T#2" $D!#3" !!" 4" 5D!#

-elakan bahan +ang an(a &ilih untuk %e%buat ke%aan &oli%er kau 1 a%&ai (engankau ' erta berikan alaann+a


2/30

Soal 3 Bobot 25

Menga&a %aterial kera%ik (i&ilih ebagai alat &otong Tinjau (ari ifat7ifat +ang (i%iliki,"-eni %aterial kera%ik a&a +ang (a&at (igunakan ebagai alat &iau be(ah (an &ahat

&e%einan

7777777 Sela%at Mengerjakan 7777777

-8W8B8

1, -elakan beerta .ontoh (an a&likain+a ke ena% kelo%&ok %aterial

a Metal!8" !engertian5oga% a(alah kelo%&ok unur ki%ia +ang ber*uju( &a(atan %engkila&'

%eru&akan &enghantar &ana (an litrik +ang baik" Ti(ak e%ua loga% %e%iliki

ifat ini %ialn+a %erkuri a(alah .airan," Dala% ki%ia' a(a (ua jeni loga%"

5oga% (ari blok (an & %ialn+a atriu% (an 8lu%iniu%, biaan+a %eru&akan

unur reaktif" Kelo%&ok ini %e%bentuk koor(inai" Se%ua loga% %e%&un+ai

oki(a +ang baa Daintith' 1990,5oga% u%u%n+a berifat ebagai re(uktor' ebab (a&at (ioki(ai" 5oga%7

loga% +ang bera(a (ala% golongan uta%a (ala% ite% &erio(ik' u%un+a

%eru&akan &ere(uki kuat" Se(angkan &a(a loga%7loga% +ang bera(a &a(a

golongan tranii' %e%iliki ifat &ere(uki +ang relatif lebih ren(ah (ari loga%

golongan uta%a" 5oga% +ang %e%iliki jari7jari lebih bear' u%un+a berifat lebih

reaktif' ebab ke%a%&uann+a untuk %ele&akan elektrin &a(a kulit terluar lebih

%u(ah" Dengan a(an+a (eret olta' loga% (a&at (ijelakan lebih baik (i%ana

(eret terebut %enunjukkan ke%a%&uan uatu loga% untuk bereaki (engan

kation loga% lain' ehingga %e%bentuk loga% (an kation loga% +ang baru"

B" -eni -eni 5oga%Dala% il%u loga%' jeni7jeni loga% (igolongkan %enja(i 3 kelo%&ok (an

&enjelaann+a ebagai berikut:1" 5oga% Berat Bei;Baja' ikel' Te%baga' (an Ti%ah,a" Bei;BajaMeru&akan bahan +ang ering (igunakan (an (i&akai (ala% (unia in(utri +ang

%eru&akan u%ber &aling bear" Bei (an baja %e%&un+ai ifat +ang berariai'

artin+a %e%iliki ifat (ari +ang lunak a%&ai +ang &aling kera (an taja% ebagai


3/30

alat &e%otong &iau," Untuk itulah bei ka+a akan ifat7ifat' (ari unur bei

(a&at (ibuat berbagai jeni truktur loga%" Kan(ung bei (an baja kira7kira 0'24<

Si' 0'371'4< Mn (an unur &engotor lain e&erti !' S (an lain7lain" b" ikel

ikel %e%iliki *arna &utih ke&erak7&erakan' %u(ah (ite%&a' e(ikitferrog%ati' (an %eru&akan kon(uktor +ang agak baik terha(a&

&ana (an litrik" Dala% kala bear' nikel (i%anfaatkan ebagai &e%buatan baja tahan karat (an allo+ lain +ang berifat tahan koroi(an juga (i%anfaatkan untuk %e%buat uang koin' %ela&ii enjata (an ruangan

bei" ikel (ite%ukan ban+ak (ala% %eteorit (an %enja(i .iriko%&onen +ang %e%be(akan %eteorit lainn+a" Meteorit bei ataui(erit (a&at %engan(ung allot bei (an nikel berka(ar 4724u;>u2=,' te%baga ti(ak larut (ala% aa% klori(a (an aa% ulfat en.er'

%eki&un (engan a(an+a okigen (a&at teralarut e(ikit" Te%baga ber*arna

%erah %u(a +ang lunak (an (a&at (ite%&a erta liat" Unur te%baga (i ala%'

(a&at (ite%ukan (ala% bentuk loga% beba' akan teta&i lebih ban+ak (ite%ukan

(ala% bentuk &eren+a*aan atau ebagai en+a*a &a(at (ala% bentuk %ineral"

!etru..i' 19?9,(" Ti%ah

Ti%ah %eru&akan loga% &utih ke&erakan' loga% +ang %u(ah (ite%&a (an

berifat flekibel' %e%iliki truktur kritalin' akan teta&i berifat %u(ah &atah jika

(i(inginkan" Ti%ah (iba*ah uhu 13'20> (an ti(ak %e%iliki ifat loga% a%a

ekali" Ti%ah biaa (iebut ebagai ti%ah &utih (iebabkan *arnan+a &utih

%engkila&' (an %e%iliki truktur krital tetragonal" Tingkat reitani

tranfor%ai (ari ti%ah &utih ke ti%ah hita% (a&at (itingkatkan (engan

&en.a%&uran loga% lain &a(a ti%ah e&erti eng' bi%uth' atau galliu%"

1" 5oga% @ingan 8lu%iniu%' Magneiu%' (an atriu%,a" 8lu%iniu%8(alah loga% +ang &aling ban+ak ter(a&at (ikerak bu%i (an unur ketiga

terban+ak etelah okigen (an ilikon" 8lu%iniu% ter(a&ar (i kerak bu%i

eban+ak kira7kira ?'0A< hingga ?'23< (ari eluruh %aa &a(at (ari kerak bu%i"

8lu%iniu% (ala% bentuk baukit, a(alah uatu %ineral +ang beraal (ari %ag%a

aa% +ang %engala%i &roe &ela&ukan (an &engen(a&an e.ara rei(ual +aitu

&roe &engkonentraian %ineral bahan galian (i te%&at" b" Magneiu%


4/30

Magneiu% %eru&akan unur loga% alkali tanah +ang ber*arna &utih &erak'

kurang reaktif (an %u(ah (ibentuk atau (ite%&a ketika (i&anakan" Magneiu%

ti(ak bereaki (engan okigen (an air &a(a uhu ka%ar' teta&i (a&at bereaki

(engan aa%" !a(a uhu ?00o> %agneiu% bereaki (engan okigen (an

%e%an.arkan .aha+a &utih terang" Di ala% %agneiu% ban+ak ter(a&at &a(a

la&ian7la&ian batuan (ala% bentuk %ineral e&erti .arnallite' (olo%ite (an

%agneite +ang %e%bentuk batuan ilikat" Selain itu (ala% bentuk gara% e&erti

%agneiu% klori(a (Hafiyah, 2011).." Kaliu%Kaliu% %eru&akan loga% alkali tanah +ang reaktif' %u(ah (ite%&a (an (ibentuk

erta ber*arna &utih &erak" Kaliu% bereaki (engan air (an %e%bentuk kaliu%

hi(roki(a (an h+(rogen" Di ala% kaliu% (ite%ukan (ala% bentuk en+a*a7en+a*a e&erti kaliu% karbonat >a>3, (ala% batu kalit' kaliu% ulfat

>aS, (ala% batu &uala% &utih atau g+&u%' kaliu% fluori(e >aC 2, (ala%

fluorit erta kaliu% fofat >a3!,2, (ala% batuan fofat (an ilikat" Kaliu%

bereaki la%bat (engan okigen (i u(ara &a(a te%&eratur ka%ar teta&i terbakar

hebat &a(a &e%anaan" Kalui% terbakar han+a %enghailkan oki(an+a Sunar(i'

200?,"

2" 5oga% Mulia #%a' !erak (an lain7lain,a" #%a#%a %urni atau pure gold a(alah uatu loga% +ang %engan(ung 99"4 < atau

lebih 8u 8uru%, (i (ala%n+a" 5oga% .a%&ur e%a a(alah loga% %ulia +ang

(i.a%&ur (engan loga% +ang kurang %ulia" 5oga% +ang (i&akai (iini a(alah

e%a 8u, 2 karat (an loga% lainn+a e&erti &erak 8g,' te%baga >u,' &latina

!t,' &alla(iu% !(, (an eng n," 5oga% %ulia (igunakan untuk inla+' %ahkota

(an je%batan karena (a+a tahann+a terha(a& karat (an koroi"

b" !erak!erak ter%auk loga% %ulia karena ti(ak %engala%i &roe koroif' na%un &erak

bia %engala%i &roe oki(ai" !roe oki(ai &a(a &erak %engakibatkan

la&ian kehita%an &a(a &er%ukaan &erak +ang biaa (iebut EtarnihE" a%un

&roe oki(ai ini ti(ak %engakibatkan keruakan &a(a unur terebut' be(a hal7

n+a (engan &roe koroi &a(a loga% bei Ce," Untuk ke&erluan &engolahan

%enja(i &erhiaan' &erak biaan+a (ila&ii (engan unur lain +ang lebih tahan

terha(a& oki(ai e&erti @ho(iu%" Dengan la&ian ini' &erhiaan &erak %enja(i

tahan oki(ai erta &ena&ilann+a lebih berkilau"


5/30


6/30

%e%buang ebagian %aterial' e(ang &erkaka &otongn+a (ibuat (ari bahan +ang

lebih kera (ari &a(a loga% +ang (i&otong"" !roe &en+a%bungan atau &en+atuan"!roe ini ering (iartikan &engelaan' teta&i ebenarn+a &engelaan terebut

%eru&akan bagian (ari &roe &en+a%bungan" !a(a (aarn+a &roe ini (a&at

(ilakukan tan&a atau (engan %en.airkan loga% +ang (ia%bung' (engan atau

tan&a loga% &engii' (engan atau tan&a tekanan (an (engan &erekat atau a(heie"

>ontoh &roe ini antara lain : &engelaan' ol(er' &engelingan (an lain7lain"4" !roe &erlakuan &hii"!roe &erlakuan &hii a(alah &roe &engerjaan (engan jalan %erubah ifat7ifat

&hii (ari loga% tan&a a(an+a &erubahan bentuk fiik' e&erti : &roe &erlakuan

&ana $eat Treat%ent,' benturan &eluru Shot !eening, (an lain7lain"

6" !roe &en+eleaian atau &engerjaan akhir"!roe ini (igunakan untuk %e%berikan kon(ii &er%ukaan tertentu (ari ben(a

ja(i &ro(uk,' ehingga terja(i &erubahan (i%eni +ang angat ke.il" Se.ara

keeluruhan' bentuk (an ukuran boleh (ikata ti(ak %engala%i &erubahan +ang

berarti" Kon(ii &er%ukaan tertentu +ang (i%aku( a(alah antara lain be*arna

%engkilat' &e%eliharaan7&en.egahan (ari &erubahan unur erta bentuk

&er%ukaan' %elalui &roe &enge.atan' &roe ano(a' &ela&ian &er%ukaan

(engan unur tertentu (an lain7lain"

b "ol#$e%A. Pengertian PolimerSuatu molekul raksasa (makromolekul) yang terbentuk dari

susunan ulang molekul kecil yang terikat melalui ikatan kimia

disebut polimer ( poly = banyak; mer = bagian). Suatu polimer

akan terbentuk bila seratus atau seribu unit molekul yang kecil

(monomer ), saling berikatan dalam suatu rantai. Jenis-jenis

monomer yang saling berikatan membentuk suatu polimer

terkadang sama atau berbeda. Sifat-sifat polimer berbeda dari

monomer-monomer yang menyusunnya.1. Contoh Polimer Teon (politetra-uoroetilena) yang ber!ujud padat dibuat bila

molekul-molekul gas tetra-uoroetilena bereaksi membentuk

rantai panjang. "onto# lain, molekul-molekul gas etilena bereaksi

membentuk rantai panjang plastik polietilena yang ada pada

kaleng susu. $inil klorida, propena, tetra-uoroetilena, dan


7/30

stirena. %onomer akrilonitril membentuk polimer poliakrilonitril

(&'), yang dikenal dengan nama orlon, dan digunakan sebagai

karpet dan pakaian rajutan*. +katan rangkap pada karbon dalam

monomer beruba# menjadi ikatan tunggal, dan berikatan denganatom karbon lain membentuk polimer.2. Struktur Polimerila 'nda ingin mema#ami struktur polimer, 'nda dapat

mengidentikasi monomer yang secara berulang-ulang

menyusun polimer tersebut. arena polimer merupakan molekul

yang besar, maka polimer umumnya disajikan dengan

menggambarkan #anya sebua# rantai. Sebua# rantai yang

digambarkan tadi #arus mencakup paling tidak satu satuan ulang

yang lengkap.Selulosa, merupakan komponen utama tumbu#an, suatu

senya!a organik yang kemungkinan sangat berlimpa# di bumi.

a#an tumbu#an ini ditemukan di dalam dinding sel bua#-

bua#an dan sayuran, tidak dapat dicerna ole# manusia. Selulosa

yang mele!ati sistem pencernaan makanan tidak diuba#, namun

digunakan sebagai serat makanan yang diterima sistem

pencerna makanan manusia dengan baik. &anjang molekul

selulosa berjarak dari beberapa ratus #ingga beberapa ribu unit

glukosa, tergantung dari sumbernyaSelulosa merupakan polimer yang ditemukan di dalam dinding

sel tumbu#an seperti kayu, da#an, dan daun. Selulosa itula#

yang menyebabkan struktur-struktur kayu, da#an dan daun

menjadi kuat. /apatka# 'nda menemukan bagian dari struktur

molekul selulosa yang diulang0 +ngat ba#!a bagian cincin dari

molekul selulosa semuanya identik. 'da satuan-satuan monomer

yang bergabung membentuk polimer. 1lukosa adala# nama

monomer yang ditemukan di dalam selulosa. Satuan glukosa

yang digambarkan dalam bentuk seder#ana tanpa atom karbon

dan #idrogen. Struktur lengkap glukosa digambarkan sebagai

berikut.

B. Jenis – jenis Polimer


8/30

1. Poly Ethylene (PE)arang &lastik 2ang /igunakan Sebagai &acking %inuman 'tau

arang "airan.2. Poly Propylene (PP)

a#an &lastik 2ang /igunakan 3ntuk /ipakai &ada &acking%akanan ering 'tau Snack.. Poly !inly Chlorine (P!C)a#an &lastik 2ang dipergunakan 3ntuk &acking otol

%inyak,/aging,&ipa 'ir /an Jendela &lastik.". #riente$ Polystyrene (#PP)Sangat ening,urang Ta#an &anas.%. &igh 'ensity Polyethylene (&'PE)a#an &lastik 2ang er!arna &uti# susu 'tau &uti# ersi#.. aret Bahan

'dala# aret 2ang erupa aret 1elang ersifat Transparant,uat

dan 4lastis.*. +o, 'ensity Polyethylene (+'PE)a#an &lastik 2ang digunakan 3ntuk &elapis aleng.

-. Polyethylene erephthalate (PE)'dala# &olimer Jerni# /an kuat /engan Sifat-sifat &ena#an 1as

/an elembaban./. Polystyrene(PS)

ersifat eruba# entuk /an erbunyi.10.+unho3 Polystyrenea#an &lastik 2ang /igunakan 3ntuk &acking %akanan

5ingan,asi,/ll.11.Plastik Cor'dala# a#an &lastik 2ang isa dipergunakan 3ntuk &engecoran

angunan.

C. egunaan Polimer

1. Polietena&olietilena (disingkat &4) (+3&'"6 &olietena) adala# termo plastik

atau merupakan polimer plastik yang sifatnya ulet (liat), massa

jenis renda#, lentur, sukar rusak apa bila lama dalam keadaan

terbuka di udara maupun apabila terkena tana# lumpur, tetapi tidak ta#an

panas. egunaan polietena adala# untuk memproduksi lembaran untuk

kantong plastik, pembungkus #alaman, ember, dsb.2. Polipropena

&olipropilena atau polipropena (&&) adala# sebua# polimer termo-plastik yang dibuat ole# industri kimia dan digunakan dalam


9/30

berbagai aplikasi, diantaranya pengemasan, tekstil (conto#nya tali,

pakaian dalam termal, dan karpet), alat tulis, berbagai tipe !ada#

terpakaikan ulang serta bagian plastik, perlengkapan labolatorium,

pengeras suara, komponen otomotif, dan uang kertas polimer.&lastik ini juga digunakan untuk membuat botol plastik, karung,

bak air, tali, dan kanel listrik(insulator). &olimer adisi yang terbuat dari propilena monomer,

permukaannya tidak rata serta memiliki sifat resistan yang tidak

biasa ter#adap kebanyakan pelarut kimia, basa dan asam. &olipropena

biasanya didaur-ulang, dan simbol daur ulangnya adala# nomor

787 6 nomor 8 yang dkelilingi sebua# simbol daur ulang, dengan

#uruf 7& &7 di ba!a#. &olipropena mempunyai sifat yang sama

dengan polietena. 9le# karena plastik ini juga banyak diproduksi,

#anya kekuatannya lebi# besar dari polietena dan lebi# ta#an

panas serta ta#an ter#adap reaksi asam dan basa.. P!C&oli:inil klorida(+3&'"6 &oli(kloroetanadiol)), biasa disingkat &$",

&lastik &$" bersifat termo plastik dengan daya ta#an kuat. &lastik

ini juga bersifat ta#an serta kedap ter#adap minyak dan ba#an

organik. 'da dua tipe plastik &$" yaitu bentuk kaku dan bentuk eksibel.

&lastik bentuk kaku digunakan untuk membuat konstruksi bangunan,

mainan anak-anak, pipa &$" (paralon), meja, lemari, piringan

#itam, dan beberapa komponen mobil. 'dapun plastik bentuk

eksibel, jenis ini digunakan untuk membuat selang plastik dan

isolasi listrik. /alam #al penggunaannya, plastic &$" menempati

urutan ketiga dan sekitar


10/30

&olibutadien adala# karet sintetis yang merupakan polimer

terbentuk dari proses polimerisasidari monomer ?,@-butadiena.

%emiliki resistensi yang tinggi ter#adap aus dan digunakan

terutama dalam pembuatan ban. +ni juga tela# digunakan untukmelapisi atau merangkum rakitan elektronik, mena!arkan

ta#anan listrik yang sangat tinggi. &olibutadiena paling banyak

digunakan untuk membuat ban mobil. aret ini juga dapat

digunakan pada bantalan kereta api, blok jembatan, bola

golf,selang air, dll.. Poliester&oliester adala# suatu kategori polimer yang mengandung gugus

fungsional ester dalam rantai utamanya. %eski terdapat banyak

sekali poliester, istila# 7poliester7 merupakan sebagai sebua#

ba#an yang spesik lebi# sering merujuk pada polietilena

tereftalat (&4T). &oliester termasuk Aat kimia yang alami, seperti

yang kitin dari kulit ari tumbu#an, maupun Aat kimia sintetis

seperti polikarbonat dan polibutirat. /apat diproduksi dalam

berbagai bentuk seperti lembaran dan bentuk @ dimensi,

poliester sebagai termoplastik bisa beruba# bentuk se#abisdipanaskan. Balau muda# terbakar di su#u tinggi, poliester

cenderung berkerut menjau#i api dan memadamkan diri sendiri

saat terjadi pembakaran. Serat poliester mempunyai kekuatan

yang tinggi dan 4-modulus serta penyerapan air yang renda# dan

pengerutan yang minimal bila dibandingkan dengan serat

industri yang lain. &oliester digunakan untuk membuat botol,

lm, tarpaulin, kano, tampilan kristal cair,#ologram,penyaring,saput (lm) dielektrik untuk kondensator, penyekat saput buat

kabel dan pita penyekat. ain poliester tertenun digunakan

dalam pakaian konsumen dan perlengkapan ruma# seperti seprei

ranjang, penutup tempat tidur, tirai dan korden. &oliester industri

digunakan dalam pengutan ban, tali, kain buat sabuk mesin

pengantar (kon:eyor), sabuk pengaman, kain berlapis dan

penguatan plastik dengan tingkat penyerapan energi yang tinggi.


11/30

>iber ll dari poliester digunakan pula untuk mengisi bantal dan

selimut peng#angat.*. 5ilon ylon -, juga disebut sebagai nilon ,, adala# jenis nilon.

ylon terdapat dalam berbagai jenis, dua yang paling umum

untuk industri tekstil dan plastik adala#6 nilon dan nilon

,.ilon digunakan untuk banyak #al, seperti serat karpet,

pakaian, airbag, ban, tali, selang, stoking, parasut, dll.-. Polistirena&olistirena adala# sebua# polimer dengan monomer stirena,

sebua# #idrokarbon cair yang dibuat secara komersial dari minyak

bumi. &ada su#u ruangan, polistirena biasanya bersifat termoplastik

padat, dapat mencair pada su#u yang lebi# tinggi. Stirena

tergolong senya!a aromatik. &olistirena padat murni adala#

sebua# plastik tak ber!arna, keras dengan eksibilitas yang

terbatas yang dapat dibentuk menjadi berbagai macam produk

dengan detil yang bagus. &enamba#an karet pada

saat polimerisasi dapat meningkatkan eksibilitas dan keta#anan

kejut. &olistirena jenis ini dikenal dengan nama Cig#+mpact

&olystyrene (C+&S). &olistirena murni yang transparan bisa dibuat

menjadi beraneka !arna melalui proses compounding &olistirena

banyak dipakai dalam produk-produk elektronik sebagai casing,

kabinet dan komponen-komponen lainya. &eralatan ruma#

tangga yang terbuat dari polistirena 6 sapu, sisir, baskom,

gantungan baju, ember.

/. 6leksiglas&olimetil %etakrilat disingkat &%%' mempunyai nama dagang

eDiglass. &olimetil metakrilat merupakan polimerisasi adisi dari

monomer metil metakrilat (CE" = "C-"99C@). &%%' merupakan

plastik yang kuat dan transparan. &olimer ini digunakan untuk

jendela pesa!at terbang dan lampu belakang mobil (kaca

alkrilik).

'. 7an8aat Polimer1. 7an8aat Polimer Plastik


12/30

&lastik berasal dari polimerisasi adisi dari berbagai monomer

ikatan rangkap. erikut conto# polimer plastik dan manfaatnya. Polietena&olietena merupakan polimerisasi dari monomer etena. &olietena

punya titik didi# ??Fo " dan banyak dimanfaatkan untuk botol,

lm, pembungkus, dan isolator alat-alat listrik. Polipropilena%erupakan gabungan molekul-molekul propena. %irip sifatnya

dengan polietena namun lebi# kuat. &olipropilena banyak

digunakan untuk membuat tali, botol, karung, dan sebagainya. Poli9inilklori$a(P!C)Sobat #itung perna# dengan pipa &$" yang biasanya untuk

membuat saluran air0 &ipa itu terbuat dari &oli:inilklorida.

%anfaat polimer untuk membuat pipa, pelapis lantai, dan

tongkat. e4on(P6E)&olitetrauoroetena (&T>4) atau teon terutama digunakan untuk

pelapis alat-alat memasak. Teon bersifat ulet, kenyal, ta#an Aat

kimia, tak muda# terbakar, isolator listrik dan panas yang baik,

tak muda# lengket dan menempel. /engan ada teon di

alatGpanci masak untuk menggoreng sangat memuda#kan kitamemasak dan mencucinya. Poli9inil Asetat (P!C)sebagai ba#an pengemulsi cat. Polistirena&olistirena merupakan gabungan dari stirena. %anfaat polimer ini

sebagai pembungkus makanan dan minuman (gelas plastik). Polimetil 7etakrilat (P77A)bentuknya plastik bening. Strukturnya keras namun ringan

se#ingga banyak dimanfaatkan sebagai pengganti gelas dankaca pesa!at terbang.2. 7an8aat Polimer aret aret Alamaret alam terdiri dari rangkaian isoprena yang berasal dari alam.

Sobat ta#u ban mobil0 %anfaat polimer ini terbesar adala#

sebagai ban kendaraan. aret yang a!alnya lunak akan menjadi

keras setela# di :ulkanisir dengan menamba#kan sedikit

belerang. aret Sintesis


13/30

eoprena 6 ta#an ter#adap bensin, minyak tana#, lemak

se#ingga banyak dimanfaatkan untuk ba#an membuat selang

karet, sarung tangan, dan sebagainya aret itril 6 man8aat polimer ini mirip seperti eoprena

Styrena utadiena 5ubber (S5) 6 kalau yang alami kita punya

karet alam kalau yang sintesis kita punya S5. %anfaat

polimer ini sebagai ba#an ban motor.. Serat Sintetis 5ilon %erupakan polimer dari #eksa metilen diamina dan asam adipat.

/isebut nilon karena baik #eksa metilen diamina dan asam

adipat masing-masing mempunyai atom karbon. arena

sifatnya ulet, melar, dan kuat maka banyak digunakan untuk

ba#an membuat tali, jala, parasit, tenda, dan sebagainya. #rlon (Poliakrilonitril) manfaat plomer sebagai ba#an karpet dan pakaian. 'aron (Ploetilentre8talat) /acron banyak digunakan sebagai kemasan minuman dengan

kualitas yang baik.

E. 7eto$e Pemuatan%etode pembuatan polimer melalui polimerisasi kondensasi dan

adisi.?. &olimerisasi kondensasi adala# polimerisasi yang disertai

dengan pembentukan molekul air (CE9). Sebagian dari molekul

monomer tidak termasuk dalam polimer ak#ir.E. &olimerisasi adisi adala# polimerisasi yang di sertai dengan

pemutusan ikatan rangkap diikuti ole# adisi monomer. %onomer

mengadisi monomer lain se#ingga produk polimer mengandung

semua atom yang ada pada monomer a!al.

& E+AS#7E:S' G(ASSES

aca merupakan materi bening dan transparan (tembus pandang)

yang biasanya di #asilkan dari campuran silikon atau ba#an

silikon dioksida(Si9E), yang secara kimia sama dengan kuarsa (ba#asa

+nggris6 k!arts). iasanya dibuat dari pasir. Su#u lele#nya adala# EFFF

/erajat "elcius.Jenis kaca yang paling umum di kenal dan yang tela#

digunakan sejak berabad-abad silam sebagai jendela dan gelas minum


14/30

adala# kaca soda kapur, yang terbuat dari H8 silica (Si9E) ditamba#

aE9, "a9, dan sedikit aditif lain.Dari egi ki%ia' ka.a a(alah gabungan (ari berbagai oki(a anorganik +ang ti(ak

%u(ah %engua& ' +ang (ihailkan (ari (eko%&oii (an &eleburan en+a*a alkali (an

alkali tanah' &air erta berbagai &en+uun lainn+a" Ka.a %e%iliki ifat7ifat +ang kha

(iban(ing (engan golongan kera%ik lainn+a" Kekhaan ifat7ifat ka.a ini teruta%a

(i&engaruhi oleh keunikan ilika Si2, (an &roe &e%bentukann+a"

Ka.a (ibuat (ari .a%&uran A4< ilikon (ioki(a Si2,' a2' >a' (an bebera&a Fat

ta%bahan" Suhu lelehn+a a(alah 2"000 (erajat >eliu" Bahan7bahan &e%buat ka.a (i antaran+a

a(alah:

1" !air Si2,!air +ang (i gunakan harulah kuara +ang ha%&ir %urni 99"1 99"A a"Mg"$2,Dolo%ite %eru&akan ariai batu ga%&ing +ang %engan(ung H40< karbonat" Dolo%ite

%e%&un+ai truktur krital rho%bohe(ral +ang %e%&un+ai ko%&oii ki%ia >aMg>a> 3,2 atau

%angano(olo%it (an berko%&oii MgCe>a>3,2 atau ferro(olo%it"Dolo%ite ini biaan+a beru&a %ineral ta%bang ber*arna &utih keabu7abuan atau kebiru7biruan"

kekeraan 3'4 ' berifat &ejal' berat jeni 2'? 2'9' berbutir halu7kaar' %u(ah %en+era& air' %u(ah

(ihan.urkan" !enggunaan (olo%ite angat &enting karena (a&at %e%&er%u(ah &eleburan

%enurunkan te%&eratur &eleburan, erta %e%&er.e&at &roe &en(inginan ka.a" !e%anaan

(olo%ite %enghailkan >a (an Mg" Cungi (ari Mg a(alah untuk %enurunkan ikoita ka.a

&a(ate%&eratur tinggi


15/30

>a>3 >a = >2 Mg>3 Mg = >2

3" So(a 8bu a2>3, (an So(a a2,

So(a ah a2>3, (igunakan karena kita %e%erlukan ka.a +ang beba (ari ion .hlor (an ejeni

golongan halogen, e(angkan u%ber natriu%n+a %a+orita beraal (ari gara% a>l" So(a ah

(i&akai (ala% ka.a akan%e%bentuk oki(a a2 (an K 2 (i%ana total a2 (an K 2 (iebut @ 2"

So(a ah %eru&akan %aterial +ang %e%iliki ifat gara%" So(a %engan(ung o(iu% atau natriu%'

+ang %eru&akan golongan alkali' +ang %e%iliki 1 ion =" So(a %eru&akan &ereaki kuat' angat kuat

bereaki (engan ion lain" Sifat o(a akan %ele%bekkan %aterial atau oftening" Se.ara u%u%'

&enggunaan o(a ah a(alah %e%&er.e&at &e%bakaran' %enurunkan titik lebur' %e%&er%u(ah

&e%berihan gele%bung (an %engoki(ai bei"

" >ullet

>ullet %eru&akan ia7ia (ari &e.ahan ka.a +ang (a&at (igunakan ebagai bahan baku uta%a

(ari &ro(uki ka.a" Tujuan (ari &enggunaan .ullet ini a(alah %engurangi bahan uta%a lainn+a

ehingga bia+a &ro(uki (a&at e%akin ke.il' elain itu .ullet ini (a&at %e%&erke.il %elting &oint

(ari &e%buatan ka.a' ehingga (a&at %enghe%at &enggunaan bahan bakar" >ullet +ang (iu%&ankan

eban+ak 24< (ari total bahan baku"4" Cel(&ar

Cel(&ar %e%&un+ai ru%u u%u% @ 2" 8l23"6Si2' (i%ana @ 2 (a&at beru&a a2 atau K 2

atau .a%&uran ke(uan+a" Cel(&ar (ite%ukan &a(a batuan beku' batuan eru&i (an %eta%orfoa' baik

berifat aa% %au&un baa" Cel(&ar %e%&un+ai nilai kekearan 6 6'4 kala Moh' berat jeni 2'

2'?' *arna (ari &utih keabu7abuan' %erah ja%bu' .oklat' kuning (an hijau"

Sebagai u%ber 8l23' fel(&ar %e%&un+ai ban+ak keunggulan (iban(ing &ro(uk lain' karena

%urah' %urni' (an (a&at (ilebur" Dan eluruhn+a ter(iri (ari oki(a &e%bentuk ka.a" 8l23 en(iri

(igunakan han+a bila bia+a ti(ak %eru&akan %aalah" Cel(&ar juga %eru&akan u%ber a2 atau

K 2 (an Si2" Kan(ungan alu%inan+a (a&at %enurunkan %elting &oint ka.a (an %e%&erla%bat

terja(in+a (eitrifikai" Mutu fel(&ar (itentukan oleh kan(ungan oki(a ki%ia K 2 (an a2 +ang

relatif tinggi (iata 6


16/30

Selain bahan uta%a' ter(a&at &ula bahan &enunjang lainn+a' +aitu bahan tabiliFer' refining

agent &enghilang gele%bung,' &enghilang *arna' &e*arna' (an o&a.ifier" Bahan tabiliFer

%eru&akan bahan +ang %a%&u %enurunkan kelarutan (i (ala% air' tahan terha(a& erangan bahan

ki%ia lain ter%auk %ateri7%ateri lain +ang ter(a&at (i at%ofer" >ontoh bahan tabilier +ang biaa

(i&akai (i in(utri gela a(alah:

1" Kaliu% Karbonat atau 5i%etone' %e%buat &ro(uk akhir %enja(i ti(ak larut (i (ala% air"2" Barium Karbonat ' %eningkatkan berat &eifik (an in(ek bia"3" Timbal Oksida' %e%buat &ro(uk %enja(i tran&aran' %engkilat' (an %e%iliki in(ek bia +ang

tinggi"" Seng Oksida' %e%buat gela tahan terha(a& &ana +ang %en(a(ak' %e%&erbaiki ifat7ifat fiik (an

%ekanik' (an %eningkatkan in(ek bia4" 8lu%iniu% oki(a a(alah ebuah en+a*a ki%ia (ari alu%iniu% (an okigen' (engan ru%u ki%ia

8l23 (an na%a %ineraln+a a(alah alu%ina" Diini alu%uniu% oki(a berfungi untuk %eningkatkan

ikoita gela' kekuatan fiik (an ketahanan terha(& bahan ki%ia"6" Salt .ake +ang %engan(ung 99< a2S berfungi ebagai fining agent' bahan &e%urni ka.a (ari

bubble" Salt .ake berbentuk erbuk halu (an%eru&akan u%ber a2 (an S2" Sulfat ini haru

(i&akai bera%a karbon agar tere(uki %enja(i ulfite"A" 8ren trioki(a (a&at &ula (ita%bahkan untuk %enghilangkan gelo%bang7gelo%bang (ala% ka.a"?" itrat' baik (ari natriu% %au&un kaliu% (igunakan untuk %engoki(ai bei ehingga ti(ak terlalu

kelihatan &a(a ka.a &ro(uk" Kaliu% nitrat atau karbonat (igunakan &a(a berbagai jeni ka.a %eja'

ka.a (ekorai' (an ka.a o&tik" So(iu% itrate a(alah u%ber a2 (an %en.egah terbentukn+a iS

&a(aka.a" 8(an+a iS &a(a ka.a akan %en+ebabkan ka.a &e.ah e.ara tiba7tiba

9" Blok refraktori untuk in(utri ka.a (ike%bangkan khuu berhubung (engan kon(ii +ang hebat

+ang haru (iala%i (ala% &enggunaann+a" irkon' alu%ina' %ulit %ullite,' %ulit alu%inainter (an

Firkonia alu%ina7ilika' alu%ina' kro%7alu%ina elektrokat ban+ak (igunakan ebagai refraktor &a(a

tangki ka.a"10" Mangan (ioki(a Mn2,' loga% Seleniu% Se,' atau nikel oki(a i, %eru&akan bahan

&enghilang *arna (e.olorant, +ang (a&at %enghilangkan *arna karena keha(iran en+a*a bei

oki(a +ang %auk bera%a bahan baku"11" Bahan &e*arna (ala% ka.a ; gela a(alah oki(a (ari unur tranii' teruta%a golongan &erta%a T.' '

>a' Mn' Ce' >o' i' (an >u" Warnan+a (ihailkan (ari aborbi .aha+a frekueni tertentu" >ontoh i

akan %e%berikan *arna .oklat &a(a larutan natriu%7ti%b'al' (an %enghailkan heliotro&e (ala% ka.a

&ota" Kro% oki(a akan %e%berikan *arna +ang berkiar (ari hijau a%&ai jingga"

B Si)at*!i)at +a&a

Bebera&a ifa7ifat ka.a e.ara u%u% a(alah:

1" !a(atan a%orf 2" Ber*uju( &a(at teta&i uunan ato%n+a e&erti &a(a Fat .air 3" Ti(ak %e%iliki titik lebur +ang &ati

" Me%&un+ai ikoita .uku& tinggi lebih (ari 1012!a",4" Tran&aran' tahan terha(a& erangan ki%ia' ke.uali hi(rogen fluori(a,


17/30

6" #fektif ebagai iolator A" Ma%&&u %enahan aku% teta&i ra&uh terha(a& benturan

, Jeni!*-eni! +a&a

1 +a&a .o%$ing -eni ka.a +ang (ilebur atau (i&anakan ke%u(ian (i.etak euai %o(el +ang

(iinginkan"2 +a&a E! -eni ka.a ini agak bura% (an ti(ak terlalu te%bu &an(ang'(engan *arna u%u%n+a

netral atau &utih' teta&i a(a juga +ang *arna7*arni"3 +a&a Melton !er%ukaan ka.a jeni ini %engha(irkan aneka raga% tektur' hingga berbentuk (an

agak ti%bul' atau ta%&ak e&erti (iukir"4 +a&a San'bla!ting -eni ka.a ini agak bura% (engan tektur &er%ukaan halu (an *arna agak ke

abu7abuan"5 +a&a "at%i Ka.a ini (irakit (engan ti%ah atau kuningan +ang %e%bentuk ebuah (eain (engan

ite% &atrian" Ka.a !atri atau Staine( )la ban+ak %enghiai ru%ah iba(ah e&erti %aji( (an

gereja' juga ru%ah &riba(i" !er%ukaan ka.a ini ta%&ak e&erti (iluki *arna7*arni' hingga

%e%biakan *arna ke (ala% ruangan bila (iter&a inar %entari kein(ahann+a juga akan ta%&ak &a(a

%ala% hari (engan &antulan inar la%&u (ari (ala% bangunan atau ru%ah"/ +a&a Rain'on !o&uler untuk %enghiai interior &ro&erti ko%erial' jeni ka.a ini e&erti (ialiri

air &a(a &er%ukaann+a' eolah %engha(irkanekoite% air (i (ala% ruangan' Berifat ti(ak te%bu

&an(ang' ka.a inibia %enja(i &artii atau &enghia (i ruangan

15 Alika!i +a&a

!e%akaian ka.a antara lain :

1" !e%buatan bola la%&u' tabung elektronik' &en+angga fila%ent" Titik &elunakan ka.a ini ti(ak

terlalu tinggi' %uai &anjangn+a hen(akn+a (ibuat %en(ekati %uai &anjang loga% %au&un

&a(uann+a +ang (iangga" 5oga% +ang (i%aku( a(alah *olfra%' %olib(enu%"

2" Untuk bahan (ielektrik &a(a ka&aitor" Mino a(alah alah atu jeni ka.a &er%eabilita

relatif tinggi +aitu A'4' u(ut kerugian (ielektrik tan J, ke.il &a(a frekueni 1M$F' uhu

20o>' tan J 0"0009 &a(a frekueni 1M$F' uhu 200o>' tan J 0'0012" Ka.a %ino

%e%&un+ai L ?'2 " 10A &er o>" %aa jeni 3'6 g;.%3"

3" Untuk %e%buat berbagai iolator" Mialn+a iolator &en+angga' iolator antena' iolator len'

(an iolator buhing" Untuk &enggunaan ini' elain ifat kelitrikan +ang baik juga (ituntut

%e%&un+ai kekuatan %ekani +ang tinggi' tahan terha(a& &erubahan uhu +ang %en(a(ak'

(an tahan terha(a& &engaruh ki%ia" -eni ka.a +ang (igunakan untuk ke&erluan ini antara

lain ka.a ilika' &irek kaliu%7natriu%"

" !ela&ian loga%" Salah atu jeni ka.a a(alah ena%el bukan ena%el erni," #na%el (ala%

hal ini (a&at (igunakan untuk &ela&ian loga% atau ben(a lain ejenin+a' %ialn+a (u(ukanla%&u' reflektor' barang7barang (ekoratif +ang tujuann+a untuk %en(a&atkan &er%ukaan


18/30


19/30

e ,ERAMI,Seramik pada a!alnya berasal dari ba#asa 2unani,keramikos, yang

artinya suatu bentuk dari tana# liat yang tela# mengalami proses

pembakaran. amus dan ensiclopedia ta#un ?I8F-an mendenisikan

keramik sebagai suatu #asil seni dan teknologi untuk meng#asilkan

barang dari tana# liat yang dibakar seperti geraba#, genteng, porselin,

dan sebagainya. Tetapi saat ini tidak semua keramik berasal dari tana#

liat. /enisi pengertian keramik terbaru mencakup semua ba#an bukan

logam dan anorganik yang berbentuk padat. (2usuf, ?II'kera%ik engineering e&erti kera%ik oki(a %a%&u tahan a%&ai (engan uhu 2000 >"kekuatan tekan tinggi' ifat ini %eru&akan alah atu faktor +ang %e%buat &enelitian tentangkera%ik teru berke%bang"

23 Bahan*bahan +e%a$ik


20/30

Mineral:

7 8%bligonit 7 Dolo%it >aMg>3,2,

7 8n(aluit 8l23"Si2, 7 Cel&ar

7 8nhi(rit >aSo, 7 Clor&ar

7 8&atit 7 $aloit 8l23"2Si2"I$2,

7 Ba(ele+it 7 e&helin K 2"3a2"8l23"9Si2,

7 Bola le%&ung Ball Clay, 7 e&helin ienit

7 Barit BaS, 7 !ota K 2,

7 Baukit 7 !iro&ilit 8l23"Si2"$2,

7 Bentonit 8l23"4Si2"A$2, 7 @util Ti2,

7 Beril 3Be"8l23, 7 Sili%anit 8l23"Si2,

7 5e%&ung clay, 7 Talek 3Mg"Si2"$2,

7 Kaolin 8l23"2Si2"2$2, 7 Wolatonit >aSi3,

7 Diato%it 7 eolit


21/30

ki(a Se(erhana

7 8lu%ina 8l23, 7 $afniu% ki(a

7 Bei ki(a Ce2, 7 8lu%iniu% Titanat 8l23"Ti2,

7 8nti%oni ki(a 7 Ti%bel ki(a

7 Bariu% Cerit 7 Ti%bel Titanat

7 Bariu% Titanat 7 5ithiu% ki(a

7 Beriliu% ki(a 7 Magneiu% ki(a

7 Bi%ut ki(a 7 Silikon ki(a

7 Thoriu% ki(a 7 Kaliu% Titanat batu ga%&ing,

7 Kaliu% ki(a 7 Ti%ah ki(a

7 Kro%iu% ki(a 7 Titaniu% ki(a

7 )er%aniu% ki(a

ki(a Ko%&lek (an Silikat

7 Kaliu% 8lu%inat Se%en 7 Kor(irit 2Mg"28l23"4Si2,


22/30

7 atriu% Silikat a2"ISi2, 7 atriu% Cofat a!2A o(iu%fofat,

7 Corterit 2Mg"Si2, 7 S&inel Mg"8l23,

7 $i(roia&atit >a!,3$, 7 S&o(u%en 5i2"8l23"Si2,

7 Magneiu% Cofat Mg2!2?, 7 Kera%ik Su&erkon(uktorNBa2>u3A,

7 Mulit 38l23"2Si2, 7 Strontiu% Titanat SrTi3,

on ki(a Karbi(a' itri(a' Bori(a' loga% en+a*a intermetallics, (ll,

O Boron karbi(a B>,

O Kro%iu% Karbi(a >r 23>6' >r A>3' >r 3>2,

O Silikon Karbi(a Si>,

O Titaniu% Karbi(a Ti>,

O 8lu%iniu% itri(a 8l,

O Boron itri(a B,

O Silikon itri(a Si3 ,

O Sialon Si3 "8l23"8l,

O Titaniu% Bori(a TiB2,

!ena%bah additives,

7 8nti%oni Sulfat Sb2S3, 7 Te%baga ki(a >u2' >u,

7 8renik ki(a 823, 7 Deflokulan dispersants,

7 !engikat binders, 7 !elu%a lubricants,


23/30

7 Seriu% ki(a >e2, 7 Mangan ki(a Mn,

7 8a% Sitrat >6$?A, 7 !olietilin )likol

7 Te%baga Karbonat>u>o3">u$,2,

7 atriu% Karbonat a2>3' abu o(a,

7 Kobalt ki(a >o23' >o,

5ain7lain

7 Bariu% karbonat Ba>3, 7 #na%el gela

7 Bariu% 8lu%inat3Ba"8l23,

7 Ti%bel Karbonat 2!b>3"!b$,2,

7 )laur 7 8bu Tulang >a3!,2">a>3,

7 )rog 7 )i&u% >aS"0'4$2,

7 Crit 7 5itiu% Karbonat 5i2>3,

7 Clin Si2, 7 Magneiu% Karbonat Mg>3,

7 Cluk 7 Sriolit a38lC6,

24 Bahan bak +e%a$ik


24/30

Bahan baku kera%ik %aju a(an.e .era%i. ; engineering .era%i., biaan+a beru&a erbuk +ang telah %engala%i &roe e(e%ikian ru&a ehingga %u(ah untuk (i&roe lanjut(itekan' (iintering (an (i&ole, Tentun+a untuk %en(a&atkan kualita kera%ik +ang tinggi%e%erlukan &e%roean tertentu ti(ak han+a bahan baku +ang han(al"

Se%bk +e%a$ik Silikat

#fek Do%ino &a(a !e%roean Kera%ik"Seuai (engan ifat ala%i kera%ik' bahan bakukera%ik +ang (igunakan untuk &ro(uki %e%&un+ai ban+ak ken(ala +ang %e%&engaruhi

&a(a ifat akhir ben(a ja(i (iban(ingkan (engan kelo%&ok bahan lain %ial loga% atau &oli%er" $al ini (ikarenakan ti(ak ter(a&at taha&an &enghaluan lanjut untuk kera%ik' ti(ak e&erti loga% &eleburan &e%bekuan (efor%ai &latik," !a(a (aarn+a' Pa&a +ang %auk

itulah +ang keluarQ" Se%ua keti(ak7e%&urnaan &a(a bahan baku (i&erban+ak ke(ala% &e%bearan keti(ak7e%&urnaan (ala% &ro(uk +ang (iinter" #fek (o%ino ini %enekankanketergantungan (ari ifat akhir &ro(uk kera%ik (ala% karakteritik e%ua taha&an

&e%roean' (an e.ara u%u% (ala% karakteritik bahan baku' e.ara harfiah bila ter(a&at

kealahan (ala% atu taha& &e%roean kera%ik %aka akan %e%&engaruhi e.ara n+ata hailakhir kera%ikn+a"

Mine%alogi +e%a$ik

Kera%ik e.ara tra(iional ber(aar &a(a %ineral oki(a' atau %ineral7%ineral lain (i%ana(a&at berubah %enja(i oki(a7oki(a luluh' e&erti hi(roki(a' karbonat' ulfi(a' hali(a'

&ho&atat (ll" Mineral7%ineral ini %eru&akan gabungan (ari ebagian bear unur +ang a(a(i&er%ukaan bu%i ini" Bagai%ana&un juga' berkenaan (engan keunggulan okigen (ala%kerak bu%i' ha%&ir etengah unur +ang telah (ikenali terja(i e.ara nor%al ebagai oki(a'

biaan+a oki(a ko%&lek e&erti ilikat" Struktur ilikat %eli&uti eju%lah bear unur7unur (ala% tabel &erio(ik" -a(i' kita (a&at e.ara n+ata %engatakan bah*a P e&aro (ari (unia inia(alah kera%ikRQ

Deret unur7unur relatif bear (i%ana ering ter(a&at (ala% kera%ik %eli&uti: ' 8l' Si' >a'Mg' Ti' a' K" $al ini %enarik untuk (i.atat' bah*a bebera&a kera%ik &enting %enunjukkankonentrai +ang agak tinggi &a(a air laut" Sungguh' ebagian bear Mg (engan ke%urniantinggi uatu bahan tahan a&i +ang &enting, ekarang ini (ie(iakan (ari air laut"Bagai%ana&un juga' ebagian bear %ineral &enting (ala% kera%ik beraal (ari tranfor%ai

batu beku (ari &era&ian igneou ro.k,' e&erti haln+a granit atau baal (i%ana kritalterbentuk (ari %ag%a ia&a tahu lu%&ur la&in(o %eru&akan bahan baku kera%ik %aju +ang

tere(iaR," Batu7batu ini a(alah ilikat ko%&lek' (i%ana ko%&oii (a&at %engga%barkankan(ungan (ari oki(a biner e(erhana e&erti ilika' alu%ina' alkali (ll"

Silika' oki(a +ang relatif bear (i Bu%i 62< berat (ari kerak kontinental Bu%i, a(alah(aar (ari klaifikai ini" Batu (engan &ro&ori Si2 +ang tinggi (an biaan+a %engan(ungalu%ina +ang tingi (i%ana %eru&akan ko%&onen ke(ua terbear (i kerak Bu%i'%engan(ung 16< berat, (ikenal (engan na%a ai(ik a.i(i.,' (an (engan ilika ren(ah (an

biaan+a %engan(ung %agneia +ang tinggi 3'1< (ari kerak bu%i (an;atau kalia 4'A<(ari kerak bu%i,: (i(efiniikan ebagai (aar" 8lu%ina agak ti(ak u%u% (ala% batuan(aar' (an ebalikn+a: %agneia a(alah ti(ak u%u% (ala% batuan ai(ik" $al ini angat%enguntungkan untuk &ro(uki bahan tahan a&i khuun+a: konta%inai ilang (ari batuan

(aar (an ai(ik akan %en+ebabkan kehilangan ketahanan a&i +ang ignifikan' +aitu e.araignifikan %enurunkan titik lebur +ang %engkonta%inai bahan" Kritaliai (ari batuan beku


25/30

(ari &era&ian %enja(ikan for%ai (ari ilikat (an %ineral7%ineral lain &enting (ala% &e%roean kera%ik" Gti%e*an+a' hal ini (i&er.a+a (i%ana keruakan (ari bebera&a ilikat'(iikuti (engan e(i%entai' %e%bentuk for%ai %ineral tanah liat"

Bahan baku (aar untuk kera%ik tra(iional ter%auk le%&ung' ilika Si2' (an Cle(&ar

K' a, 8lSi3?' (an bebera&a in(utri ki%ia*i lain" Ti(ak a(a %ineral7%ineral +ang(igunakan (ala% &e%roean tra(iional kera%ik (a&at (i&erlakukan ebagai Pko%&oiiteta&Q" Naitu' %ereka ti(ak %e%&un+ai ko%&oii +ang (iberikan oleh for%ula ki%ia"Sebagai .ontoh' kan(ungan ilika &a(a le&ung Kaolin e.ara u%u% berariai &a(a 4<

berat a%&ai 40< berat' (an alu%ina 34 < berat a%&ai 0< berat" Keei%bangan(i&engaruhi oleh ko%&onen +ang %u(ah %engua& air (an organik,' (ari 10< berat a%&ai14< berat" -u%lah ini (a&at (iban(ingkan (engan for%ula ki%ia*i i(eal (ari %ineral7%ineral ilikat ter&ilih berikut:

Mineral Cor%ula Ki%ia G(ealKaolinit 8l2Si24,$,

$aloit 8l2Si24,$, 2$2!iro&illit 8l2Si24,2$,2Mon%orilonit 8l1'6A a0'33 Mg0'33,Si24,2$,2Mika 8l2KSi1"48l0'4,2 $,2Glit 8l27IMgIK717I7+Si1'47+8l0"4=N4,2$,2

"e$%o!e!an Mine%al

Teknik %o(ern (an kera%ik unggul %e%butuhkan erbuk ke%urnian tinggi (i%ana akanangat %enguntungkan (an %e%&un+ai karakteritik tertentu keuntungan (ijabarkan (ala%eluruh &roe &enggilingan %illing, (an klaifikai &roe(ur erbuk kera%ik," Salah atuke%ungkinan klaifikai (ari bahan baku kera%ik berhubungan (engan teknik &e%roean%aju;unggul +aitu:

Mine%al $entah &%'e $ine%al!: tanah liat gerabah' ubin' bola' bentonit,' er&ihan' baukit %entah' kianit %entah"

Mine%al In'!t%i: bola le%&ung (i%urnikan' kaolin' bentonit (i%urnikan' &iro&ilit' talek'fel(&ar' ne&elin +enit' *olatonit' &o(u%en' &air ka.a' batu a&i te%bikar &otterV flint,'kianit' baukit' irkon' rutil' bijih kro%' kaolin kalinai' (olo%it' (an ban+ak lagi +ang lain

In'!t%i +i$ia: alu%ina kalinai (ari &roe Ba+er,' %agneia kalinai (ari air laut,'alu%ina fui' %agneia fui' ilikon karbi(a &roe 8.heon,' abu o(a' bariu% karbonat'titania' titaniat kalinai' oki(a bei' ferit kalinai' irkonia kalinai tabil' &ig%en irkonia'

&ig%en irkon kalinai"

&erai &ere%ukan (an &enggerin(aan a*al &a(a (e&oit %ineral (itujukan %e%bebakanko%&onen +ang ti(ak (ikehen(aki keti(ak7%urnian' organik, (engan %ene%&atkan (an;atau

&e%iahan %agnetik' (an &engu%&ulan &artikel7halu %ineral %urni %ial le%&ung, (engan &enga%bangan floating," Se.ara ala%i' le%&ung hail &roe %e%&un+ai ariai +ang lebar (ala% ko%&oii (an ukuran &artikel' tergantung &a(a lokai (an &e%roean %ineral"

Sebagai .ontoh' alah atu &en.e%ar +ang &aling ti(ak (ikehen(aki (ala% kaolin a(alahoki(a bei' (i%ana akan e.ara efektif %enghita%kan barang +ang &utih" Kaolin )eorgia


26/30

kualita tinggi (ikenal akan ke%urniann+a ren(ah bei, (an ifat &era&ian &utih bagu" Bolale%&ung &a(a u%u%n+a lebih ban+ak %engan(ung bahan organik %enunjukkanPhilangn+aQ &er%ulaan (ala% (iagra% ko%&oiional, (an lebih &latik"

Mine%al +e%a$ik 'ala$ "o%!elin

Suatu .ontoh +ang bagu &enggunaan %ineral %entah (an in(utri a(alah &orelin" $al ini biaan+a %enga.u &a(a a&a +ang (iebut P&orelin tiga u%bu triaIial &or.elain,'ebagai%ana %engan(ung tiga ko%&onen uta%a le%&ung' fel(&ar' (an &air ilika, (i&lot(iantara (iagra% ko%&oional egitiga" Bola le%&ung biaan+a (igabungkan (engan kaolin40;40 berat, untuk %e%berikan Pubtani le%&ungQ (ari ba(an &orelin tiga u%bu" Duako%&onen lain (ari &orelin %eli&uti fel(&ar fluk, (an kuara &engii," Meki&unko%&oii ber%a.a%7%a.a% &orelin angat lua ariain+a' &etunjuk &rakti rule of thu%b,ko%&oii a(alah ekitar 0< berat untuk la%&ung (an &air ka.a' (an ian+a 20< beratuntuk fluk fel(&ar"

25 Se%bk +e%a$ik Ma-

Se%bk +e%a$ik Ma- "%o!e! Ba#e% ntk al$ina

!roe ini ber(aarkan &a(a reaki (a&at balik reerible, (ari alu%iniu% hi(roki(a (engano(iu% hi(roki(a" Serbuk alu%ina %enunjukkan 10< (ari in(utri &e%roeanalu%iniu%" Bahan baku untuk alu%ina a(alah baukit' (i%ana alu%ina hi(rat 8l23"n$2'n 1' 2' 3, (engan bebera&a keti(ak7%urnian bei (an ilikon" Dala% &roe &e%urnian'

bijih baukit alu%ina (ireakikan untuk %enghailkan uatu bentuk (a&at larut (ari a8l2'ketika uatu oki(a ti(ak7%urni' %enja(i ti(ak (a&at larut' (ien(a&kan" 5arutan ua& jenuh(ari a8l2 (ite%&atkan (engan letak gibb krital n 3, untuk %e%ulai &rei&itaialu%iniu% hi(roki(a %urni' (i%ana terurai e.ara berurutan berubah %enja(i a78l23ela%a kalinai 1200 X>"$ail kalinai hi(roki(a +ang beraal (ari &roe Ba+er a(alah ulit' &engu%&alan (engan(enita ren(ah (ari alu%ina" !enguraian +ang lua (an &enurunan ukuran &artikel ke ukuran%ikron &enggilingan, (i&erlukan untuk %e%buat erbuk ini ber%anfaat untuk &e%roeankera%ik %aju" Sebagai akibatn+a alu%ina (ikelo%&okkan ber(aar ukuran &artikel (ankan(ungan keti(ak7%urnian o(iu% oki(a" Serbuk PreaktifQ %e%&un+ai rata7rata ukuran

&artikel (iba*ah 0'4 %% (an 0'2 0' < berat a2 ke%urnian ren(ah, atau kurang (ari0'04 < berat a2 ke%urnian tinggi," Untuk bahan tahan a&i' tingkat alu%ina biaan+alebih kaar bebera&a %% atau lebih bear," Ke%urnian ki%ia*i (ari erbuk ber(a%&ak &a(a

ke%a%&uan (iinter (an ketahanan litrik %au&un koroi (ari alu%ina &a(a te%&eratur tinggi"

Se%bk +e%a$ik Ma- Si%konia 'a%i "a!i% Si%kon

!air irkon rSi, a(alah uatu bijih irkonia biaa' (ita%bang &a(a kala bear (i Brail(an 8utralia" !roe &ro(uki Sirkonia keluar (ari irkon %iri& (engan &roe &a(a alu%ina"$al itu (i(aarkan &a(a koneri bahan baku irkon, ke(ala% uatu &en(ahuluan irkonia

a2r3 +ang (a&at larut' (an r>l2' (iikuti (engan &irolii terha(a& r2" Sebelu% &irolii' gara% (a&at larut (ari oki(a (i%ana %entabilkan &oli%orf irkonia &a(ate%&eratur tinggi (a&at (ita%bahkan" Ter(a&at bebera&a jeni gara% +aitu N' >a' (an Mg"

8lternatif lain' &air irkon (a&at (ia*ali (engan &irolia terurai %enja(i irkonia (anilika, (engan %ele*atkann+a ke(ala% oen &la%a" Sebagai hailn+a irkonia %entah


27/30

(i&iahkan (ari keti(ak7%urnian %enja(i bentuk o(iu% irkonat +ang (a&at larut (an klori(a(i%ana %u(ah terurai %enja(i irkonia %urni"

"(6T Ti$bel*(antan$*6i%konat*Titanat "i7oelekt%ik Se%bk +e%a$ik

!roe ini %e%berikan .ontoh &enggunaan %eto(e ko7&rei&itai untuk %en(a&atkan uatu.a%&uran oki(a ho%ogen atau hi(roki(a, %eki&un ebelu% (i%ulai &en+interan" Dala%

bentuk e(erhana' ko7&rei&itai %engan(alkan &elarutan gara% ejeni klori(a atau nitri(a'!b' 5' r' (an Ti, (ari ko%&onen oki(a (ala% air' (iikuti (engan &erubahan &$ +ang .e&at%ial ela%a &ena%bahan a%oniak, untuk %enguraikan hi(roki(a" !en.u.ian berulang

biaan+a (iikuti &rei&itai (ari erbuk kera%ik (ari larutan >l7' 37 (ll' haru (ihilangkan(ari ite%," Kalinai' +aitu &erlakuan &ana untuk %enguraikan hi(roki(a %enja(i oki(a"Teknik &rei&itai e.ara ki%ia ering (igunakan untuk %enghailkan erbuk kera%ik ke%urnian tinggi (an aktifita tinggi (engan karakteritik berikut:

7 T' &' (an;atau ariai ko%&oii (a&at (igunakan untuk %en.a&ai bata kelarutan (ari bahan

&rei&itai' (an (i&erbolehkan %engontrol larutan7ke%urnian7&ena%bahan (o&ing,7 &rei&itai7 !ola (ari &engintian nu.leation, (an &ertu%buhan %enentukan bentuk (an ko%&oii (ari

&artikel +ang terurai7 !e%iahan (ari &roe &engintian (ari &roe &ertu%buhan %e%ungkinkan %engontrol(itribui ukuran &artikel7 Ko7&rei&itai (ari ion7gan(a gara% %ial !5T, %e%ungkinkan bahan %enja(i ho%ogen

&a(a taha&an a*al te%&eratur ren(ah, &e%roean"

Dala% rangka %enghin(ari &e%iahan ke%bali (ari fae7fae +ang berhubungan (engan &e%berihan &elarut untuk %enjaga ho%ogenita &a(a tingkat %olekul (ari ite%ko%&onen gan(a,' uatu rute ol7gel (iuta%akan" Dala% %eto(e ol7gel' kon(ii ho%ogenP(ibekukanQ ela%a &engeringan berkenaan (engan &enurunan &en+ebaran kinetik &a(a gel(engan ikoita tinggi"

$al ini %eru&akan &en+eleaian +ang u%u% (engan .ara %erubah hi(roki(a %enja(i gel(i(a&atkan (engan &erlakuan (ari gara% (engan a%oniak" !erlakuan terebut belu%%enja%in ho%ogenita jika ke.e&atan &e%bentukan gel gelation, ti(ak a%a untuk berbagaiko%&onen (ari uatu ite%" !roe &engen(a&an +ang ering (ilakukan (i.a&ai %elalui

&roe hi(rolii (ari alkoi(a" Kerugian (ari &roe kera%ik %enggunakan .airan a*al%eli&uti: &en+uutan +ang bear oleh rute ol7gel,' bahan baku %ahal' (an bahan baku ti(ak

tabil %ial' reaktifita alkoi(a terha(a& air,"

Silikon Nit%i'a 'engan Nit%i'i!a!i Silikon8Silika

itri(iai erbuk loga% ilikon atau re(uki karboter%al ilika (ala% lingkungan nitrogen,relatif rute +ang %urah untuk %e%&ro(uki ilikon nitrat" Serbuk ini' bagai%ana&un juga'(a&at berii uatu ju%lah bear keti(ak7%urnian' biaan+a okigen ke(ala% bentuk ilika+ang %en.aku& butir7butir (ari ilikon nitrat" @eaki e(erhanan+a bb:

3Si = 22 Y Si33Si2 = 6> = 22 Y 6> = Si3

Silikon Nit%i'a 'engan Rte +i$iai


28/30

!er%aalahan keti(ak7%urnian (iba*a ke(ala% taha&an &ro(uki erbuk oleh ilika bakuatau ilikon (a&at (ihin(ari (engan rute ki%ia*i' (i%ana 40< lebih %ahal" Bahan a*ala(alah ilikon tetraklorine %urni' (i%ana (ireakikan (engan a%oniak untuk %enghailkan

&enguraian ilikon (i7i%i( +ang %u(ah:

Si>l = 6$3 Z Si$,2 = $>lSi$,2 Z Si3 = 6$3

Ber(aarkan reaki (iata' a%oniak (a&at (i(aur7ulang (ala% &roe ini" Kalinai ilikon (i7i%i( %en+ebabkan ebagian ilikon nitrat berkrital"

Silikon Nit%i'a 'engan "%o!e! A&he!on Re'k!i +a%bote%$al Silika

!roe ini (ike%bangkan ekitar tahun 1900 ebagai rute harga ren(ah untu kera%ik abraif"Koka (an &air ilika a(alah bahan bakun+a" Bunga litrik (in+alakan &a(a .a%&urankon(uktif ini" !roe (iletakkan &a(a reaki fae ga %eli&uti ga Si' ehingga

%enghailkan krital Si> +ang kaar (an ke%urnian berariabel' tergantung (ari lokain+a(ala% Fona reaki" !enghaluan (ari krital Si> ini %enja(i erbuk Si> +ang (a&at (iinter %aih %eru&akan uatu &roe +ang %ahal" !etunjuk &raktin+a a(alah harga kekaaran' %% ukuran &air%akro %a.rogrit, Si>' (i%ana %eru&akan hail langung (ari &roe8.heon' a(alah 10 kali (ari bahan baku bahan baku [0'2;kg %enja(i [2;kg untuk bentuk krital," $arga abraif kerta a%&la' batu gerin(a, tingkatan Si> (engan butiran HY

2/ Alika!i ke%a$ik 'ala$ Teknik

8" Ko%&onen Da&ur;en furnace,

7 @efraktori &a(at 7 Gulator

7 @efraktori .or 7 !enanganan loga% .air

7 #le%en &e%ana 7 !erkaka oen

B" Ko%&onen Mein to%otif

7 Bui 7 Sil &o%&a

7 Katu& 7 @otor turbo.harger

>" Ko%&onen )a Turbin

7 @uang Bakar 7 Su(u7u(u turbin

7!e%in(ah &ana

D" !enahan !ana

7 Din(ing &ea*at ulang alik 7 Golator &ana

7 5a&ian &enahan &ana 7 Bahan tahan a&i


29/30

#" Ko%&onen tahan au

7 8lat7alat &otong 7 !ene%&a die,

7 Kran nozzle, 7 Sil (an &lun+er &o%&a

7 5ining (an alat Miling 7 8braif

7 !elu%a &a(at 7 8lat ukur tan(ar

C" Kera%ik Tangguh

7 benang fiber , 7 Whiker fiber,

7 !eralatan golf 7 5e%&engan tahan &eluru

7 Bantalan 7 &iau (an gunting

)" Kera%ik &tik

7 benang o&tik 7 5ena

7 5aer 7 8lu%ina tranluen

7 Dio(a 7 Kera%ik lu%ineen

$" !ela&i Kera%ik

7 Tahan au 7 Tahan koroi

7 !enghalang &ana 7 Dielektrik

7 !elu%a 7 Katali

G" Kera%ik #lektro%agnetik

7 #le%en %agnet 7 Ka&aitor

7 @eitor 7 G> ubtrat

7 Senor okigen 7 Sel bahan bakar

7 !o%&a okigen 7 Su&erkon(uktor

7 #lektro(a 7 aritor

7 !iFoelektrik 7 Gulator

7 Ter%itor 7 Se%ikon(uktor


30/30

7 Kon(uktor ion

-" Kera%ik Bangunan

7 8ta& 7 lantai

7 Ka.a jen(ela 7 Se%en (an Beton

7 )ela kera%ik 7 Terakota

7 )erabah 7 Batu bata

K" Biokera%ik

7 !engganti tulang 7 !engganti gigi

7 Katu& jantung 7 !orelin gigi

5" Saringan (an Sela&ut Kera%ik

7 Sela&ut &e%iah .airan 7 Sela&ut &e%iah ga

7 Saringan loga% .air

M" Kera%ik uklir

7 Bahan bakar nuklir 7 Mo(erator

7 !elin(ung 7 Ka&ul gela

7 !e%bungku bahan bakar nuklir

) H9BRI:S

uji tengah semester mei 2016

Documents