teknik meningkat rumah
TRANSCRIPT
. ,{ro o"i
ti.to 'LO1tt
),ilu$"v/
garnha r' :iti':;k"l-i;r hangunan
i;r.:tr;k nieningkat rLimah
tipe RSS, 21 ,36, 38 dan tipe lain
I
beton konvensional
pelat bondeck
spanbeton deck
panel pelat hebel
kayu
keraton
baliton
sheradeck
precast concrette s a:
M I STRA
Menlngkat Rurnah
PUST.{K{.{\{RSIP.{\AWA TI]IT-R
r- lll uu'1x/o ot
qPIS allarJuoc lsnud uo]sls tr
\Jepuaqs ulo]sls tr
uolrle8 uelsls truoleray uolsrs tr
n{ey Lueisrg tr
l0q0H laued lelod uralsrs tr
>pa1 uolaquedg Lualstg tr
\JapuoB lelad rualsls tr
leuorsuo^Uoy uolaB uo]sts tr
HVNNU IV'1!,ilU1Uffi
i
I
hl_-
I
Hak cipta dilindungi oleh undang-undang.
Dilarang mengutip atau memperbanyak sebagian atau seluruh isi buku ini tanpa izin tertulis dari
penerbit.
lsi di luar tanggung jawab percetakan.
Ketentuan pidana pasal 72 UU No. 19 tahun 2002
1. Barang siapa dengan sengaja dan tanpa hak melakukan perbuatan sebagaimana dimaksud dalam
pasal 2 ayat (l) atau pasal 49 ayat (1) dan ayat (2) dipidana dengan pidana penjara paling singkat 1
(satu) bulan danlatau denda paling sedikit Rp '1.000.000,00 (satu juta rupiah) atau pidana penjara
paling lama 7 (tujuh) tahun dan/atau denda paling banyak Rp 5.000.000.000,00 (lima miliar rupiah).
2. Barang siapa dengan sengaja menyiarkan, memamerkan, mengedarkan, atau menjual kepada umum
suatu-Ciptaan ,tuu b.rung hasil peianggaran Hak Cipta atau Hak Terkait sebagaimana dimaksud pada
ayat (l). dipidana denga,i pidana pen]a-ra paling lama 5 (lima)tahun dan/atiu denda paling banyak
Rp 500.000.000,00 (lima ratus juta rupiah).
powilalanfu t4trtuk
tr istri tercinta: Hj. Elly Rusmiyati,
tr anak-anakku tersayang: Elmy Meinard Dwianty, trrmy Zalbia Febrima,
Rusistra Zariariega Pradipta, serta
tr mereka yang ingin meningkat rumah dengan biaya yang murah dan
arnan,
lSPeJv ' e{d8
vtlsIW
HVNnU IVy9NTNI
MffiMMffi
NffiAffi
I
n TEKN lK il:ilt"*t MENINGKAT,ustrasisampur:
RumanMistra
Foto sampulrT. Wibisono
Foto ilustrasi:T. Wibisono, Anggoro W, Farry B.P, Nia, Hafid
Gambar iluttrasi:Mistra, A. Wardana, J. Sugito
Lokasi pemotretan:Condet (Jakarta Timur), Bogor,
Mekarsari (Depok)
Penerbit:Penebar Swadaya
Wisma Hijau, Jl. Raya Bogor Km. 30 Mekarsari, Cimanggis,
Depok 1 6952
Tel p. (02 1 ) 87 29060, 87 29061 ; Fax. J02 1 ) 87 7 1 1 27 7
Http : //www.penebar-swadaya.comE-mail : psEpenebar-swadaya.com
Pemasaran : Niaga Swadaya, Jl. Gunung Sahari lll/7,
Jakarta 1 061 0
Tel p. (02 1 ) 4204402, 4255354; Fax. (02 1 ) 421 4821
Cetakan:l. Jakarta, Januari 2008
ll. .lakarta, Maret 2009
|SBN (r 0) 97 9-26-36s1 -X
|SBN ( 1 3) 97 8-97 9-26-36s1 -2
5HA01 1
GK064.A013.0108
t- r::l:f
11,t, oo} lr.pvlr laq
r"-
rspaq pl(u6-iivi..lnil rv}sNiNfl.,i }jlN}E} 6-lsl tpue0
Og'qe5 ayaDuo) lsnatd ulalsls r{punu }e)6utuary 'l
g?')papetaqs ualsts qeunu 1e16urua61 'H
92'uol!leB rualsts L{eunU 1e16utuay1 'g
/€"uolpJa) utalsls qeunu le)6ulua6 l9g'n(ey ualsts qeunu 1e16uruay1 'l
9g'laqaH laued lelad Luatsls qeunU lP)Ouluaw 'C
g€')pa1 uolaquedg ualsts qeunU 1e16uruay1 'f,€'l)apuog lelad Luolsrs qeunU }el6utuaw 'g
/e'leuolsuanuo) uolag LualslS qeunU 1e>16uluay1 'V
gZ,HVWNU .LV)DNIN]W )IN)]J. 'E BVB
,e'qeurnU 1e16urua61 qern61 sdrl'DOZ')gad 1e16ueua6 I
6, 'delv lapo6 'lV1'e66uelueIeuefualap'O,t'6ueng elef upqeqnJad ')tl 'qeuel lslpuo) lueqed '8
g'1e16ur1rg uele 6ue( ueunbueg tueqed 'V
8'HVWnU IV)DNlNlW 'NVVNV)N:lUld 'Z BVg
9,NVNI9NI])NVC NVHNINB]) VUVINV
,HVWNU IV)9NIN]W 't BV8
T ,VlWVUd
E\
rsl uvr!vc
BAB 4. MENINGKAT RUMAH PADA BERBAGAITIPE RUMAH,53
A. Petunjuk Meningkat Rumah Bertingkat,53B. Meningkat Rumah Tipe RSS/60 m,55C. Meningkat Rumah Tipe 36/60 m,76D. Meningkat Rumah fipe 21/60 m,95E. Meningkat Rumah Tipe 36184 m, 120
F. Meningkat Rumah Tipe 38/96 m, 142
G. Denah Konstruksi untuk Bangunan Tipe Lain, 77I
DAFTAR PUSTAKA, '98
,,2 griya kreasi_9 l"rnrun HHNTNGI(A,T muvan_Daftar lsi
ueleuaq6uad'r66ur] Lltqal lpefuaur uele e{erq esrq-eslq '}el6utuaqueunbueq ueleue)uaraLu u,relep uetlqeal e(und lepl] 6ue( 6ue1n1
epedal uelL,1erasrp e)!f 'r$lnl}suol ua}sts eped epe e(ueserqqeurnr 1e16uruar,u uelep lnqL.Lrl] 6uuas 6uer( ueqelpspLUJad
'epuela8 ueuezeped ie16ul] qeurnJ qelllsl uerlruop '6ugapta1'teluel enp lpefuau
1e16ur1rp gedep e6n['epe 6ue( qeuel spnl ueIlpLUts)eulau] ue6uep
uel6uequalrp urelas rur adr] qeunl elptu repeuau er(erq eM'zu00 L-OS rel!)as qeue] senl re(unduau e(uuunuun LZ ad!l L{eLUnU
'ueqnlnqa) tensas tse^oualp nele uel6ueqLua)lp ledepInqasral qeunl 'e,(ur}.ry 'qnquln] qeulnj uelednrauu LZ adll qeunle(ueserq 'qplnru urplas 'qeMeq ue6ue;e1 1e1ele{seu !}eututp 1e6ues
rseue^raq 6ue( ueqe; sen; ue6uap L Z adli qeLu nU'qeMeq a>1 qe6uauauue6uo;o6 lelerer(seu rbeq ueOurr Jllelai 6ue( e6unq ueltJaqruauue6uap ue6ue] unrn] und qeluuauuad ueIL{eB '}!paJI se}lllse,
rnlelau qe;oradrp 6uer( eueqlapas adrl qeunJ re(undurau rur ua6augp lelerer(seu uele(ueqal ellf r6e1 unuun etseqer uelnq qepns
'sele a) snlPq Lleunl tsenouaj
neu lpprl neu e66urqas 'buelnlleq utleuas ueq utlpuas etpasla]6ue( ueqe; euarel refean n]r leH tesaq e]ol-e]o) rp 1e66ur1 6ue(g " g
qeunJ runq6ued derlas uerdur ue>lednlau LleurnJ ie16uruaffi
vrvyvud
h
bisa saja dilakukan, tetapi apakah dapat memberikan jaminan keamanan
bagi penghuni rumah. Di sinilah faktor yang harus dicermati. Oleh karena
itu, buku ini disusun untuk memfasilitasi hojat atau kehendak mereka
yang ingin meningkat rumah. Buku ini menyajikan berbagai macam cara
meningkat rumah daricara yang sudah lama hingga yang terbaru.
Ucapan terima kasih penulis haturkan kepada semua pihakyang telah
membantu terselesaikannya buku ini, terutama kepada Bapak. lr Dandy
Melianda yang telah memberikan data tentang meningkat rumah dengan
sistem keraton.
"Tidak ada gading yang tidak retak'i begitu pula dengan penyusunan
buku ini. Oleh karena itu, penulis mengharapkan kritik dan saran yang
sifatnya membangun untuk penyempurnaan pada edisi berikutnya.
Jakarta, Desember 2007
Penulis
griya kreasi_! ql-i\ 5 rt Prakata
rsPaJl P/(u6-ii\r1"1i;rl .ivtrti:t,jil,i,ii,t '|ilr',r'!;_l fi-upu!6ula) upp upqnilqa) pJeluv /qpunu lpl6u!ua[^l|
uPPlolred qPreep rp rOpl
qrqalra] 'spleqre] upqel relundueu 6ue,( eOten;a1
r6eq ueqnlnqal rpeluaur qepn5 iey6url qeun5
:.i,:ji;r itiri:;.#
NVNITNI;},{ruVfr I\JV!{NiNffiH},I YHVTI\V
'HVNnU IVySNtN=hl
)ep!} euare) urpuasral ueerbeqeqal
uelednrau urpuas ;e66ur1 qeunlqenqos re(unduau 'etsauopul tC
'zu 002-05 [qeue] senl uebuep qeulnr tlequaurr66ur] dnln> ue;rseq6uedraq 6ue( l6eq
'r6e; tel6urua6 'zru 0St-00[ ele]ue
sen; ue6uap qeOuauau selal )nlun utel
adrl epe 'nll urplas.,'zu 00t-0S etplue
Lleue] sen; re(undulau uep e(uleuruad
1er(ueq 6ur1ed 6ue( eueqlapas qeurnl
adrl 'ure;-urel uep 'e6ren;a1 elo66ue
e(uqeqruelroq 'ele:e epe 'e)l1atsa e(u
-lesru 'uesele reOeqlaq eualel qeunlrsenouarou lnlun er(uueur6ural lnq-u!l uele e(uuendueuual uP)resep
-raq ueuepr qeurnr qenqas llaq \ I
-uraur qelal 6ueroases ellia H
t\
IsVH
Perumahan
umumnya mem-
punyai lahan yang
terbatas sehingga
tak ada jalan lain
selain meningkat
rumah untuk
menambah luas
rumah
pusing lagi memikirkan biaya untukkontrak sebuah rumah. Memiliki rumahjuga berarti sudah tidak lagi berprofesi
sebagai "kontraktor" yang setiap periode
memperpanjang kontrak rumah untukditinggali.
Sebuah rumah tinggal, apa pun
bentuk dan wujudnya, merupakan
kebutuhan utama bagi sebuah keluarga.
Di kala jumlah keluarga semakin
bertambah, mulai dipikirkan untukmenambah luas rumah tinggal, misalnya
menambah jumlah kamar. Jika tanahyang ditempati cukup luas, tentu tidakmenjadi masalah. Namun, berbeda jika
luas tanah terbatas, samping kanan, kiri,
dan belakang terdapat rumah tetangga,
serta di depan terdapat jalan raya.
lngin membeli rumah sebelah belumtentu dijual, malahan bisa dianggapmenghina. Dengan permasalahan
ini, meningkat rumah menjadi dua
lantai merupakan solusi tepat. Cara ini
merupakan satu-satunya pilihan bagipemilik rumah tinggal tipe sederhana.
Apabila sudah mencapai kesepakan,
adakan rapat kecil dengan keluarga
untuk mewujudkan keinginan tersebut.Dimulai dari menabung atau meminjamdana kepada sanak famili.
Sebelum membangun rumah tingkat diperlukan rancangan desain
terlebih dahulu agar dapat diketahui anggaran biayanya
ooooiG!s
z-a
o-9
itut:*i i_Meningkat Rumah, Antara Kebutuhan dan Keinginan
rsParl e,(!r6-irVilnH iVti$NiN,il.i !lf.,tll;-j- *-uputbule) uep ueqnlnqe) eJpluv'qsunu tplbutuay!
,,n)euelst'nlqeLU nl,,
ue)ele6uaLu L{e}edad tereql 'lunqlp
)nlun ueue uep uprup^u 6ue( qeunrqenqas ledeprp uelP e)eu )nfuntedrensas ueleueqeltp uep upllleL{ladlprnpasord enuas qelaias 'seleqrol
ueqPUaq qerunJ 1r;ruad ered Llalo
uelefialrp 1e(ueq 6ue( qelrur uerbeg'rspnouar ueun6ueq leOeqas lnqasrp tut
ueun6ueg 'rpef qepns 6ue( ueunOueq
lnlun Jnl)nrls uralsrs uellenqrp 'n]!urelas 'nreq ueun6ueq sruaf 1nlun deleredues rsepuod rJep relnu 'de16ua;6ue(rn])nrls r.ilalsrs ue6uep eueqtepes adrl
le>l6uruaq ueun6ueq Inlun uersaquad
ualsrs lnluoq ue)eul re6eqreq
uelrfesrp e6nf lul n)nq LUele6
1 ltDlDlsu! 6ueroas esef qe;u e>1eun6
'rpef 'uere)eqa) uellnquluaul lpdep6ulplsuol uerpefal'e{uqere6' 6wp1suo4
uetnqas ue6uap leualrp 6ue(lapuad ue
-6unqnq uerpelal lpe[a] ledep e(u;esru
muPLl uerpnua) rp qelespu ue)lnqultuauledep )ulstl tselelsut 'lnpasold rensas
)eP!I e{uuelenquad uelep e)tf 'ueue6ue( 1u1sr; LUalsrs uerel6uet qenqas
]enquaur LUelep tp llL,;e 6ue( 6uerouelnlladr6'I!lls!l tselelsut uere>16uel
qenqas urpuaslenquau uptlqea>1 e(und6uero enuas 1ep11 6ue( ItJlstl tselelsut
reua6uau Llelepe lqlelal uer6eg
'leqeLU dnln> 6ue{rqnrlsuo) e(erq ;n:unu ue)e'e(u1eqt1y'soroq 6unrapuar 6ue( uersaqued ualsrsuellrseqrp ue)e e66urqas'ueue;e6uad
lepouraq e(ueq 6ue( 6ue>1n1 Uep
ledeprp 6ue( l!sPq ue6uap epaqraB'ueuP uep ']en).1 'qe;nLU Jll)aJa 6ue(uersaquad ualsts qenqas uellrseq6uaur
ue).le rnUnrls llqe 6ueloas qalo lenqtp6ue( srsr;euv tollnJlsuol nelp Jn])nllseue:ualad ]nqastp rur 6ueprq uelep
lp llqe 6ue( 6uer6 'qnder 1e6ues
e(uqn66unsas lnqaslal ueun6ueqeleur Ounlnpuau 1epr1 e(urn+1nl1s elrf'leua)ra] Jnqousle uebue>uer uep ltseqLleunr Llenqas ue;rduel und ede qeputas'te>16uryaq ueunbueq qenqas uelenlaluelnluauaLU le6ues ru r u er6eg'rs1 nrlsuol6ueplq lp llqe 6ue( 6ueloasas e(u;esrtl'urpuaslal uerlqeol reXundr.uau 6ue(6uero ederaqaq ue)]eqtlau euas qeunruresap uelnluauau uple laltsle nele
uellnsuol espf 'Ialrsle nele uellnsuol eseI
ueleun6rp estq qeurnl utesap Inlun
ffifrIqMffiruffiffiffi
pq$u11 qeun: lss^ouareur nele
unfiuequeu uqtp.lo14nr1suo1 6ue.raas
rsefue1n1*adp 'pmlqeu *{qpeq :e$y
BAg Z
P=RENCANAANIYTNINGKAT RUMAH
llustrasi: J. Sugito
Perencanaan yang matang akan meng-
hasilkan rumah tingkat yang nyaman,
murah, dan indah dari segi estetikanya
I pabila seseorang mempunyai hajat
Ar,., kegiatan yang sekiranya pen-
ting tentu dibutuhkan planning atau
perencanaan yang matang, tak terke-
cuali meningkat rumah. Perencanaan
di sini meliputi pemahaman tentang
kondisi bangunan lama, kondisi tanah,
perubahan ruang, pemilihan model
tangga dan atap, biaya, hingga penang-
kal petir.
A. Pahami Bangunan yang akan
Ditingkat
Sebelum meningkat rumah,
ada baiknya dikenali terlebih dahulu
kondisi bangunan yang akan ditingkat.
Jika bangunan tersebut dibuat oleh
pemborong yang telah Anda kenal,
\
griya kreasi-9 Trnl'ltr F1[r',Jil{fiir.AT RuNan-Perencanaan Meningkat Rumah
LZ edrl ueunOueq uolo)i rsrsod
rnUn.rts urolol "nu"e"
u""rUr"a Q
'(L r teq)
IZ adl] qeunr epPd Ieledtp esetq 6ue^
Luolo) uep ]ools rsrpuol 6uelua] tser]snlt
uelrfesrp lul tnluaB 'rle>las uelUrleq
-rlduau qn66uns e(uueepeay'ro6o9L{eraep rp tZ adl} qeunr rsenouaraLu
Inlun elunurp qeurad srlnuad
'uelere{s;ad
uep qnef r;aqrp 6ue( ueqeq e66ulqas'ueun6ueq leualeu seltluen)i uep
-qpunU 1e16urua61 uepup)ualad
selllen) r6upln6uaul ueOuap ue)nleltpund ;e1e re1n6 'er(uue6un1une1 i!)lpasresaq ueur)Ounrua>1 e(ueuuual;p 6ueI
,,ue6uoroq,, e6leq ;eqepe6'ue6un1una1esrs ue1]edepuau ur>16unul leLUts)eLuaseLlesnraq uele l6uoroqruad qolo eln[02e6reqleq eueLpapas uauodruol uebuap
IZ ad!] qeunr e6req rrep ue16ue(eqrp
lede6'efua1 eduel elnfg eqe; ledepuaury Ouoloquad 'eln[ 97 e6req ueOuap 16uoroquuad epedal ]nqoslal )dS l6el
;enluauu X 6uoroqr.uad 'e(u1n[ue;a5'e6eua] renlal snreq eduel elnf S 6untun
ledepuaru ue)e V ro])erluol e66urqas
elnIgZ re(equuau tuelaq y 6uoloquua6'y 6uoroqu.rad epedal ;en[rp r>1r1rLurp
6ue( (y65) efuay qeluuad ]erns 'eln[ 0€e6reqraq LZ adll Llpurnr'Lloluo) re6eqa5'eueqelad rebeqas )epl] ldelal 'V
roUerluo) eped uele{etradrp un6ueqrp6ue( qeurnu'selllenl uelrleqreduauuedue] ue6unlunal lefa6uau er{ueq
e(u6ueqr-ua6ua6 'ueunOueq ]e)e)r)rlr.tlau 1e[ueq (SSU) eueqrapas
]ebues adll qer"unr e(uuunun epe6
'e(uyr;rulad r6eq qe;eseru
uellnquruaur ue)e euale),,ue6ue)e1,,
buoroquad Llalo ]enqtp L{eurnr e)lI
In)unLU ue)e ueqeleseurad'er{uefial
;tseq depeqlal qennef 6un66uelraq ue)e
]nqasla] 6uequa6ued nlual'apuDuoq6ue{ 6ueqruaOued uep tunL.ltp 6uns6ue1
uep !laqlp qeunr e)l[ 'n]l utelas'qepnur rpefuau ue)e e(uue;eoslad
N
Besi 208
IlP(llY 1,u".ll^llLll i
, 15cm I
Kenyataan di lapangan
t-r1;lhrl l
15 cm
Seha rusnya
Kondisi s/oolpondasi
Cara mudah memeriksa kondisibangunan yang akan ditingkat sebagai
berikut.
l) Cari kolom yang agak bebas po-
sisinya, lalu bobok kolom tersebut
untuk memeriksa kelayakan atau
kualitas strukturnya. Jangan lupa
periksa besinya, apakah layak atau
tidak.
2\ Gali pondasi yang mudah untuk
dibobok supaya diketahui kondisi
strukturnya. Jika kondisinya kurang
memenuhi syarat, tentu akan
dibuatkan pondasi pendukung
yang ideal agar bangunan yang
akan direnovasi menjadi lebih baik.
3) Periksa rangka kuda-kudanya, apa-
kah kondisinya masih dalam ke-
adaan baik atau tidak. Selain itu,periksa jenis kayu yang digunakan.
Periksa instalasi listriknya, apakah
kabel-kabelnya masih layak pakai
atau tidak.
Jika rumah dibangun oleh pengem-
bang, mintalah detail konstruksi-
nya. lni diperlukan untuk menge-
tahui ukuran dan sistem konstruksi,
misalnya ukuran pondasi, ukuran
kolom dan pembesiannya, posisi
kolom, serta ring balok.
4)
s)
Besi 1@8
tllA 1,..,l"lt
13 cm
-
Kenyataan di lapangan
-Ito-z I
ll 'll 13cmIt. ;ll*l I!
I
13 cm
-
Seharusnya
Kondisi kolom
10 griya kreasi_i) 1 1",1.;i I :1
LTrsparl p,(u6-H v iirlu 1v)1 s f,l I Nl t^l ).t I N r3 i6-qeunu lPl6urual/lll UPPUP)uaJad
ruolol rsrsod uPeJrlred
'ln)uaq re6Pqas
ulPl erelue t{eurnJ }el6uruau LUelep
ue)dersradrp nlrad 6ue,( lPq-leH
'rur In)uaq 09 t/09 adrl uep
'Ozl/gb ad;l 'S0 L/bS ad1 qerunr ]eqrl
'qoluo) re6eqa5 'nreq Luolo) qequellpsnreLl e(uqeOual lp e)eu n]! uepqlqal e)!r 'w v-z leururu uelueresrp
6ue( uolollelue Ieref 'ue6ueluaq
er{u6uefued euarel resaquau 6ue(uolaq Ioleq rrepurqbuau Inlun !u! leH'nreq Luolol ueqeque] n;rad 'n11 qeqas
qal6'ueue) nele url ldat 6u;purp eped
uelurelau 'urolol epe lepr] e{uqebual
lp ueurl6unual '6uefued 6urpurp
epPd 'e(usele lp ueqaq eulrauaur
leraq 6urled rur ruolo) 'qrqal uerleqrad
ledepueuu snreq qe6ua1 rp eperaq 6uer(
r.uolo) resaq qrqa; qnef lnlrdrp 6ue(ueqaq lebur6uar.u '1e16uryaq Iepl]ueunbueq uolo) ue6uap epaqJaq uelenlual te)6uguaq ueun6ueq uolo)
'.D SZ-OZ;a6aqrelue
leref uebuap LULU 9-, JalauJerpJaq rsaq
releurauJ e{u1a6ag 'LuLu B-9 Ja}auerp
uebuap ,,!fueq,, rseq ednraq elpr-eler
ueleunOrp 6uer( rsag 'uelrensasrp und
e(uuersaquad ualsrs';r:a1 e(uueqaq
euarel qa16'de1e upqaq e(ueq rur srual
urolo) r.lalo euua];p 6ue,( ueqaq qeqas
'eueqlapas er(uunun lel6uruaq 1sp11
ueun6ueq eped uolol rnUnrls
rnllnrls .uolol "Au.p.
u..rr\r.d V7
'e(urnUnrls leq!llp uele 6ueItuolol rsrsod ue:ueur Lloluo) tut Inluag'nreq ueun6ueq ]PnquaLu ue6uap
uel6urpueqrp leqeu qrqa; qnef uelen1r ryadas ueun6ueq ue)teqlad ')esnJ
qepnur uele ueun6ueq'lnpasold renses
)epll e{uls)nr}suol e)rf 'upue reuaq
-reuaq rspnouarp 6uer( ueunbueq re6e
ueln)elrp qrfem bueuaLu rur rnpasoJd'leluel enp rpefuau qeunl 1e16uruau
)nlun sdll ederaqaq qeluetllua6
E.
2:C I 5a /r,t:-r
trz Bagian kolom yang harusY1/ diganli beserta pondasinya
Denah penggantian tipe kolom pada rumah tipe 26160
Denah
pen9-
gantian
tipe kolom
pada
rumah tipe
451 120
12
R. Keluarga R. Makan
Daerah ini perlu tambahan kolombaru karena kolom yang ada jara-knya iauh (5,0 m)
0h Bagian kolom yang harusv diganli beserta pondasinya
Denah
pen99an-
tian tipe
kolom pada
rumah tipe
B0/ 1 50
O Bagian kolom yang harusV diganli beserta pondasinya
Daerah ini perlu tambahan kolomkarena kolom yanq ada iaraknva
Denah penggantian tipe kolom pada rumah tipe 54/105
Daerah ini perlu tambahan ko-lom baru karena kolom yang adajaraknya jauh (5.25 cm)
Z
ll
I
1
3
1
0h Bagian kolom yang harus\<2 diganli beserta pondasinya
griya kreasi_q T r tti ** i tt i"1 [ l"] I hi fi l,i A r ft iil.1.& il_Perenca naa n Menin gkat Rumah
ttlSPalI Pi(u6-iivt,,tilirt I 1ir,r:irr'iriilil :!ii.rtri j ir-qpunU ]p)i6utual^l upeue)uatad
'LledLUes ueunqurll selaq Lleue] qelepe
]e)Outlraq Lleunr )nlun Ie^el Iepl]6ueX qeuel eueqrapas ere)as 'e(use1e rp
ueun6ueq rsepuod )nluaq uelnluauau]e6ues qeue] tstpuo) uep ]eJlS
rlEuuI tstpu0)l ltusrlud 'I
'qeied nele )etar ueun6ueq
]eql)eraq 6ue( rsepuod ueqeleso)
lpeIa] e(u;esry1 'qeurnr iel6uruau6uelue] uenqela6uad e(uururut ]eq!)eueun6ueq eped ]e)e) uepurq6ueu
)nlun te)6urueq ueun6ueq 6uelua]
)nlaq-Inlos tnLiela)lp e(u1req epe
relnurp ueefialad Lunlaqas'ueun6ueqrsenouaraLu LUplep uen)e rpefuauu
ue)e sele lp ]nqasra] sdrl-sd11
'Ptpastal
6ue{ euep;esaq edelaq uenluauad (/t'eJeluauI
*as qEuJnJ lerluo{ nsLe rsenoua.r
euelas qpulnJ rp 1e66u;r delal ue{p
e6renlal snules qe{ede uen}uauad {gt'deqelJoq nele lelo] ele)as
ueunbuequ.rad ulelsrs ueeun$6ua6 19 1
'ueleunErp uele6uer{ 1e1ra1elu ueLln}nqa>1 uedersta6 1p.1
'ueleunElp ue4e 6ueA Xerluoltulol.srs u€ntuauad InsgujJa] i,H,,
lreq lp ueeueqelad uelep reledlpuele 6ue{ Buo.loquad ueqrlrua6 (g1
'lPluel enp rpef
-ualu qpulnr qelelas lUrsll edqp qeq
-uJeuaul snteq qe4ede uepue)uaJad (Z t'1e66u!1 qeurnt ]eI6ulu
-au, lnlun ueurzuad uesn.rn6ua6 (11
'seme6uad esef ueeun66ua6 161
leuorsagold 6ue(6uequa6uad qalo lpnqlp qelede
uenluauad'4a1duro1 Ljeulnl {ntun tO'e{uuerseqruad 1s1nr1suo>1 .leque6
nele rnllnrls :eqtue6 uedelsta6 tg)ieptl nele llladllue
uauodr-uo>1 uelnltadrp qe4 ede,setre
leluel uElulsllal ura]sls uEnluaued u'sele lqluel
!p q?qull lle u€p rolol lte tselels
-u1 ueledueuad ua61s ue;n1e6ua6 (g'e{u.rge aunloA
PlJas sple !p JIB l{uptr uetedu.lau
-ad' lnseural 'Lllsraq Jle rsplplsr;l
upEupseurad rualsls ueeueluarad tS'ssle lBlusl rp Jeursl nE]€
6uenr elsl ueqrunqal uenluauad (b
'lex6url
qsuJn't dele 4ntuaq uenluauad {E
'qEuJnJ urelep !prqed;p ue4e 6uert ede s;uaf e66ueluelnluauau upp sele lsluq aIElpau {nlun p66uet uetredu}auad {e
.JEsep
reluel rp JPue{ 6upn; e}e} IlequCI{uBrnle6uad nele uesuElualad {l
0
adlt
eped
a
-UI
r T
I
Jika dipaksakan, dinding rumah bisa
patah dan roboh. Lantai didalam rumah
pun akan mengalami keretakan secara
terus-menerus. Keadaan ini tidak dapat
diperbaiki dengan cara apa pun. Jika
mempunyai tanah dengan kondisi
seperti ini, buang tanahnya, lalu diganti
dengan tanah urug yang baru. Tanah
yang mempunyai kepadatan baik
umumnya berupa tanah bekas kebun
atau tanah merah. Tanah bekas sawah
dan setu masih dapat digunakan, tetapi
memerlukan pondasi khusus.
Untuk kawasan real estate alauperumahan, tanahnya telah dianalisis
dan dipadatkan, sehingga aman
dijadikan lahan rumah bertingkat. Jika
pengembang berbuat nakal, ia sendiri
yang akan mengalami kerugian dan
harus mengganti kerusakan bangunan.
[, Peruhahan Tata Buang
Meningkat rumah ruangan atas,
otomatis akan mengurangi jumlah
kamar di bawah. Artinya, suasana ruang
bawah menjadi lebih luas sehingga
pemanfaatan kamar menjadi lebih
maksimal. Menuju lantai atas tentu harus
ada medianya, yaitu memerlukantangga.
Perlu diketahui bahwa merencanakan
tangga tidak boleh serampangan seperti
membuat tangga untuk memanjat
pohon (tangga monyet).
0. [Vlerencanakan Ian$ga
Tangga menurut kebutuhannya
adalah sebagai media untuk naik ke atas
atau lantai dua dan seterusnya. Namun,
ooojoIoE,9
'_
o;ooo
oo
Pemadatan
tanah.
Mencegah
kerusakan
pada lantai
dan tembok
rumah
Etr6EoG
!fo
.,- , i
*?
Tanah setu dapat digunakan untuk rumah tingkat, tetapi
membutuhkan pondasi khusus
14 griya kreasi_:i
strsPajl Pt(uo-HVhnb tYySNiN:il yl Nllll 6-qpulnu ]pl6utua[J upeue)ueJad
uele)Ourl qe6ualas e66ueI
,,n,, e66uef
snrnl e66uEl
,,1,, B66uel
'url ot-08 qner
-as leurqeul l)e) qe)6uel eualelqelal ]eda) eun66uad lenql'Uauue)e u) 0E uep qtqal Pletuaruas lt)-urla6la) )epl] re6e liell-lteqtaq snl
-eq re)euad 'u: 97 uep lt)a) qtqal
elrf 'u) SE-SZ uelnlnlaq e(u;e
-apr 'e66uel )eue eped relep lere; (Z
'e(ueun66uad uelqela;au ue)eund u: 0Z Upp qtqal 'ueleun6rpueue{u 6ue.rny u,l S L rrep 6uelny'LUr 0Z-gI ele]ue uernlnraq e(u
-lPap! ')leu (e66ue1 4eue) dotl (t']nIuaq le6eqas
u!el erelue uel!]eqladlp snleq 6ue(uesnunl n;lad e66ue] lpnquaw
';ellds nele lel6u!lau e66uel (E
uep'uere16ur1 qebuales e66uet (V
i,1-1,, e66ue1 (E
l;1,, e66ue1 (Z
'snrn; e66ue1 (1
e(uelelue !p,lapouue6eraq re{unduau 1e66ur1 qerxnJ
Inlun e66ue1'e{uure; uo}aq uauodtuolue6uap uel6urpueqrp 1e{ueq qlqal
l!)lpas 6ue( uersaqruad uelnlroulaue66uel 't$lnllsuol lnpns lieC
nIel nele'tsaq ,uoloq ueqeq
Uep urpral e66uel lpualpw .lllslup
qrqa; e(uuelrdtuel e66urqas qepul bue(suosaqe nelp ueLlequel lrurad-1ru,tadUaqlp redep e66ue1 'sele uep qemeq
!eluel erelue 6unqnq6uad uauua;a
Jepelas uep qtqal 6ue( re;ru le(unduaue66uei qenqas'ue1e1e1rp lede6'rouolu r
rrep uerbeq rebeqas ue1uo6a1e1lp eslq
e66uei euale) ednr uel>lrtuapas e66uelqenqas utesapuau 6ue( e6nI epe
qE
l0qure]rPluel r
uP)les
qeOar,q
uelepP
Sudut kemiringan tangga idealnya
berada di bawah 45". Jika lebih akan
berbahaya bagi pemakainya.
Bentuk tangga dapat didesain se-
suka hati, terutama bagi yang me-
miliki lahan luas. Akan tetapi, untuk
rumah di lahan terbatas, bentuk
tangga yang ideal adalah tangga
"L'i Sementara tangga tipe "U" ma-
sih kurang cocok untuk rumah tipe
kecil. Tangga tipe "U" membutuh-
Detail anak tangga
3)
4)
Tangga melingkar atau spiral
kan lebar paling tidak 1,5 m, sedang-
kan tangga "ll' memerlukan lebar
60-70 cm. Kesimpulannya, tang-ga "U" masih memerlukan pertim-
bangan pemanfaatan sisa ruangan
yang ada.
Untuk mendapatkan ukurananak tangga yang ideal, diperlukanperhitungan yang terencana. Ada cara
sederhana untuk menghitung ukurananak tangga seperti contoh berikut ini.
* Tinggi lantai atas dari lantai bawah
3,5 m.
* Dibutuhkan 23 buah anak tangga(trap).
* Tinggi setiap anak (trop) tangga,350 cm : 23 buah = 15,1739 cm.
Nilai 15,1739 cm akan menyulitkanpengukuran pada saat pelaksanaan
pekerjaan. Ukuran anak tangga harus
disederhanakan, misalkan jumlah anak
tangga dikurangi satu buah menjadi 22
anak tangga, sehingga didapat ukuranuntuk setiap anak tangga 350 cm :22buah = 15,90909 cm. Ukuran sebesar
15,90909 dibulatkan menjadi 16 cm.
Namun, jumlah anak tangga dipecahmenjadi dua macam. Pertama, jumlah
anak tangga menjadi 21 buah denganukuran 16 cm maka didapat ukuran21 buah x 16 cm = 336 cm. Angka ini
16 griya kreasi_9 TrKi'liK r.{rr.liNcK.&T Rtir*ai-l_Perencanaan Meningkat Rumah
LL:*;.. rsPaq e,(u6-r.l?t"tllh .l-Yl'.1*t'iii\;tt^i !1i..#trJi e-qpunu lpl6utua|/\I uppup)uatd
1
I''rul 0/-09 erelue e(ue66uel reqal
eJeluauras 'LUl SZ e(ueq uelupJestp
e66uel leue reqal 'qenq 0Z-S t
1e{ueqas e66uel leue ueltedeptp ue)eu g e(ur66url 6ue( sele rplupl 'e66uel
lnlun reledrp ue6uenl 1e(ueq e66urqas
1e(ueq uele e66uel )euP qelrrnI'ru g uep Lllqal ellf 'e[es u E leurqeuuele(ednrp e(usele !eluel r66ull
'6utpo4 ueqPl rp lr)al qeLUnr Inlun'leap!
6ueI e66ue] Ieue r66ur1 leref 1e(u-eq nlepal r6uetn6uau nele lqlqalau)ePll e(u)epueq'ue6uenq e66ue1 leuer66urt uernln esrs ]enquau LUeleC
'er(uure; 6ue{ e66uet
leue r66ur1 ue6unlrqrad esrs ue6uenqrebeqas uelrpefrp er(ueserq rrq>1eta1 e6
-6ue1 leue nele eLUeuad e66uei leuy'ueqrol qnlef leIueq ue)e uelrlsedrpqepns'e(uuernln epaqraq 6ue( 71-a1nele /-a) uplnrn rp e66uet leue L{enq
enp nete nles epe'uellesr6 'qe16ue;au
seqoq 11e1 e(urn[uelas 'qemeq 6ur;ed
e66uel leue leref ue>lrensaluau )nluneleu ue)Llpluuouau rlequa) )plo'qeM-eqral e66uet Ieue rle)apuau e)tla)'e66uel runrnuau elrf e6nf uer)tuaC'l)e) qe16ue; 1ela6 rnlebuau Iplose6nl qelresalas 'nlr qelalas lq)elale66uel leue lreu lereI uerensa(uad
ueln)elaui )nlun eleu ue)qPlurJaLUau
Ielo 'rqleJal e66uel )eue rlelapuaLu
uep Ireu uele e)rilsrleuolo ele)as
\)eto L{alo rnl{rp_r.1epns !lel >1era6
enuas 'ueue{u uep te}ups snleq rde1a1
'6ue6al qaloq )ept] e66uel t)teuaW'ersn e;e6as Inlun nlpllaq e66ueg
'uero) e)equaunep ptqobu lrqLues estq ue)qeq 'nlesrad nles e66uel )eue tpqtlau snJeq
eduel sele rpluel redues e66uel tltuauledep e66uel releued lenqLuaLu qelnlt
lUadas 6ue( ere3 'e(uqaloradrp 6ue(ueule)ar rensos qe16ue;eu re6e r1e1
uelera6 ;a1a(uau ue)e lelo'e(uin[uelas'uouraur uplep a) e(uuellnseuauuep 'uelalau ue)e lelo nlel 'eleuue6uepued qalo !ln)l!p qel6uelaru r1e1
der1a5 'e6r1e1 e66uel )eue uep 'pnpa)e66uel )eue nlel 'eueuad e66ue11euerrep qel6uelau ue)e 11e1 'e66uei )!euue)e elrla) Zuerlruap edebuayil 'qnlp[
uele untn] undnele )teu )epuaq 6ue(e66uet eun66uad derlas ue)llsed!p
ledep qepns 'ueepaqrad rpefial pl!f'epaqraq qaloq lept] uep de1a1 snreq
ueqnrnlasa) eJe)as e66uel >1eue (1reu
e16ue) lellu eMLleq qelepe e(uureuuernlv 'e66uel leue (1reu e16ue) re;ru
uer6eqr.uad ;rseq ue;rfuebal lleselr(uauuerp) qelrur luadas 6ueura61'e66ue1 leuerq)e nele e66ue11eue leme tp ue))elallpsnreq urf bL lesaqas ests lellN'tu) 0g€ = (ests e16ue) Lu) t [ + ru) 9E€=
Lu) 9L x 17 e66uel )eue qelLunlledepr6'ru), L = gEE-os€'rpefuaut up)eup)ualtp6ue( !eluel e66uet ol ue>16uern1rp
Foto : Hafid_lokasi : Cimanggis, Depok
Tangga spiral. Lebih cocok ditempatkan
di luar ruangan
ftLii"4 A, H_Perencanaan Meningkat Rumah
Meletakkan atau menempatkanposisi tangga di sebuah ruangan tidakboleh mengganggu pandangan, tidakboleh mengganggu sirkulasi udara,
atau mengganggu arus lalu-lintas.
Seharusnya posisi tangga membuatsuasana ruang menjadi lebih indah dan
menyenangkan.
Tangga putar atau tangga spiral
yang umumnya terbuat dari baja tidakcocok ditempatkan di dalam ruangan
yang berfungsi sebagai interior. Tangga
besi biasanya merupakan tangga service
untuk keperluan darurat saja, misalnya
untuk ke ruang jemur di atas dak beton
atau untuk naik pembantu ke kamarnya.
20 buah x 25 cm = 450 cm
N
q=oo3il
aoof
Pembuangan sisa perhitungan trap naik anak tangga
Namun, hal tersebut tidak mutlak karena
tangga besi spiral, bila dibuat dengansentuhan seni, dapat menjadi sebuah
tangga yang artistik, tergantung siapa
yang mengolahnya. Jika di tangan
seorang arsitek hasilnya bagus, tetapijika di tangan seorang tukang besi
hasilnya tentu lain.
Saat ini banyak dijumpai tangga "L"
yang di bawahnya dimanfaatkan untukmenyimpan perkakas dan perabot
rumah tangga. Bahkan di beberapa
tempat dijadikan sebagai ruang tidur.
Tangga tipe "1" sangatcocok untukrumahsederhana karena tidak "memakan"
ruang terlalu banyak dan berada di sudut
18 griya kreasi_9 Trrrutiq fi rf,ithtsF;,AT
6L rsParl P(u6-1-i?r..jfir:1 -i Y',.l,ih]ir,Jti,j :;if.rrrj-1. ij-r.lpunu lploulual^l uppup)uaJad
']lMas )ePll 6u e( er(erq ue>lqnlnqulauuep snrauau-snral rpefiel uele rul sruaf
6ue;e1 ueleMerad'lo)oq qepnur u e1e 6ue1e1
']elelrlue ]p) uaqrp n1e; 6uas uep n(e1
ueqeq uep ]enqrp eIr|uolaq uep ]enqlalsnreq uelnq rre 6ue;e1 eped qe;epe lnqLUl]
6ue( q e;esey1're.rnlledeplatle(ueq 6uez(
seLUrl lapou dele uelesler-uar-u e(u1e
-srLU 'e)rlalsa ele)as sn6eq ue)e )eptler(u1n1uaq'uelesledrp e)t['se]eqra]1e6ues u 8 uep 6uern1 e(uqeuel reqe;
6ue( ueun6ueq dele tse)gtpoW
duly;apoy11 'l
.Lu) 0B l.
rrep 6uern1 ue)qaloqrp 'eoledra1 eyrp
'ersauopul 6uero eler-eler r66ur1 rrep
llqLUelp'e{udrsuu6'e(eqeqlaq 1e6ues
6uern1 e)rf 'ur) 08[ leutulul se]e Ioleqdepeqral e66uel leue uep ueup )erei'qeMeq uep lreu el!]al sele teluel Ioleq(1opat-tal eualra] lepll eun66uad re6e
e(uuen[n1 'er(use]e rp elnqlal 6uentuel L{n}nqLuaLu n}ua} e66uel delras
'leur$leu ele)osuellpeJueulp ]edep e66urqas ueOuenr
ueual qenqas ueOueseuad ue6uap
ue)ilepluprirp ledep e66ue1 qe,,ireq 6ueng e66ue1 qe,rneq ueuel
'sple rplupl uep e66ue1 lpup p.relue upup )je.rple66ue1 uauoduol 1euebua,.,
(drlsrlue) 6ursou delg
Umumnya, batas antarkavling ru-
mah tipe 21 berhimpitan satu denganlainnya. ltulah yang menyebabkanmengapa atap dari bangunan yang
berderet dengan lebar kurang dari 8 mberbentuk pelana.
Bahan yang dapat dipakai untukrangka atap pada rumah tinggalsederhana bisa memakai bahan
kayu, rangka beton (sopi-sopi) atau
memanfatkan teknologi baru, yaitu
atap baja ringan (zincalum). Bahan
atap baja ringan dapat dipakai sebagai
alternatif rangka atap. Saat ini hargarangka sampai pada reng untuk setiap
m2 ditawarkan mulai dari Rp 125.000-Rp135.000 (tahun 2004). Luas atapdihitung dari kemiringan atap. Jarakmaksimal antar-rangka baja ringanmaksimal 1,5 m. Untuk rangka atap,penulis menyarankan terbuat dari be-ton (balok sopi-sopi). Rangka ini lebihmurah, kuat, dan aman dari rayap sertaapi.
Agar tampilan depan rumahbertingkat lebih indah, disarankanmenggunakan genteng ber-glazur ataugenteng lain yang sedang ngetrend.
Sementara bagian belakangnya mema-kai atap asbes.
[. Penangkal Petir
Untuk bangunan bertingkat,penangkal petir merupakan kebutuhanyang tidak boleh dianggap sebelahmata. Satu set alat penangkal petirmerupakan bagian dari instalasi listrik.
Penangkal petir bukanlah alatpenolak petir, tetapi justru sebagai alatpenangkap arus listrik yang dihasilkanoleh sebuah semburan arus listrikpositif yang berdaya jutaan watt. Petir
menghasilkan energi listrik, kemudiandisalurkan ke dalam bumi melalui media
benda-benda keras yang dapat dialirienergi listrik. Media penerima aliran
ooo
ao
-9oo
ooI
Bahan atap baja ringan. Alternatif sebagai bahan rangka atap
20 griya kreasi_Q 'l-[iniii].. i4hi,iii,rijiiri-t iti. i,; ir,l_Perencanaan Meningkat Rumah
LZrsparl efiJ6-i{yi,,]li! irir].ltf.ii].1;i"J ):.iil',iirti *-qpunu lelbutuev\l upeup)uated
lulsrl rselelsur
uep ueroeq
uP)jPdnrah rled
lPl6uPUad
'uPueurPa) JepuPls rqn uatuaur
qelo] llsed e^uuresap e66urqas lu! leLl ue)e LUeqed
qepns lp)trJl)ala 6ue:uera6 rliad de)6ueuad uauua;a
qenq nles uep qrqal epe uele dele 1n1uaq qenqas
Luelep eleu rslalord e(ep ueseleqrala) euare) qalo'tede:ral ue)e )ept] ueueue6uad 'n1r lnpns lenl
!C '.St T ue6urrrrual leferap ne]e ]npns tltltulaurrlad ;e16ueuad rs1a1or6 'urpuas nlt lele efua1 rensas
ue)n)elrp snreq rrladllue lele ue6ueseuad t!]ad
;e16ueuad )nluaq lepupls uelednrau 6ue( ;rlrsod1;rts;; r6raua )rJeuaul rs6unyaq 6uer( 1r1e6au )Ulsllrbreua uelren;a6uau up)e )equol uauala 6unf61
'1r6ue; a1 depeqbuaur 6ur:unl Ounfnraq )equo]) nluaqraq eueLUapas I rladrlu e 1e;e LU nu n ere)as
'e(urunqbuad qnunquaLU ue)L{eq'LleLunl
lesnJau ledep 6ue( lrtad uelequles uep ueuieuele rrladrlue ]ele lelOuerades ue6uap rdel6ua;rpqepns 6ue( qpLUnU 'rrlad uerequres depeqlatueMer ]e6ues e{ure1r1as !p ulel qeunr-qeunleJelue tp r66ur1 6ur;ed 6ue{ qelunr qenqas
'rLunq ulelepaI Inseur rrlad snre uelef rpefueu 6ue( qeltut )uls!l
rern[ 1 unsns euelad dely
rernl 1 euelad dely
unsns eueled dely
eueled dely
Elemen antipetir
Areal proteksiserangan petir
45. \5 ,/
Jangkauan proteksi antipetir konvensional
Bagaimana jika sudah dipasang
perangkat antipetir dan tiba-tiba terjadi
serangan petir di tempat lain, lalu listrik
di rumah itu manjadi padam. Seluruh
peralatan elektronik yang pada saat
itu tengah dalam keadaan on, lalu men-jadi off dan tidak dapat digunakan.
Apakah antipetir yang ada sudah tidak
berfungsi?
Semua perangkat antipetir hanya
mampu menyalurkan sambaran listrik
yang dihasilkan oleh sebuah "serangan"
petir. Saat terjadi serangan petir,
timbul dua macam energi, yaitu energi
listrik yang berdaya jutaan volt dan
gelombang elektromagnetik. Penang-
kal petirjenis apa pun tidak berdaya pada
serangan gelombang elektromagnetik.
Gelombang ini aman ketika memasuki
seluruh ruang udara yang merambat
dan menyerang perangkat elektronikyang pada saat itu dalam keadaan on.
Itulah sebabnya mengapa serangan
petir di tempat lain yang tidak terserang
Antipetir Sudut kemiringanproteksi antipetir 450
larak pemasangan antipetir konvensional
menerima imbasnya. Jadi, bukan
kesalahan pada penangkal petirnya.
Serangan gelombang elektromagnetikini belu m ada "obatnya". Pencegahannya
hanya dengan cara meng-off-kan
seluruh perangkat elektronik jika terjadi
hujan disertai guntur atau halilintarberulang-ulang dengan suara yang
menggelegar.
Dahulu, metode pemasangan
antipetir pada bagian karpusan terlihatjalinan kabel cooxlal memanjang dan
memasuki bumi. Pemandangan inijuga mengurangi keindahan sebuah
rumah. Saat ini pemasangan semacam
itu tidak lagi dijumpai karena karpus
(nok) khusus yang dibuat untukinstalasi antipetir telah banyak tersedia.
Kabel tembaga atau coaxialakan terus
masuk melalui lubang pada karpus
antipetir. Kemudian kabel dipasang di
bawah atap sampai menuju ke ground
(tanah atau bumi).Semua kabel terisolirterhadap sentuhan benda kayu atau
besi dari struktur bangunan.
22 griya kreasi_9 Trnu tit p1[Nu'lGKAT num,qn_Perencanaan Meningkat Rumah
€zrsPaJl P,(!r6-HVinilH -iV)1St'.tiN;t4 )ili'.t}jl-1. 6-r.lPunU tPI6uruay\l uppue)uarad
0urpurp ue;ep rp rrladrlue rse;e1sur ue6ueseua6
'6uefued neJeua) utsnLu lees tp lteueLUPlepal eppd qeuelJte tpde)uaul e^u
-iwpunofi qelelultu eleu uefnLl Lursnu
eped lenqrp lllad le)Oueuad uelenq
-Luad e)rrnejetual ursnui ueppea)
uelPp qeuel re p)nLu rede:uau sn;eq
6wpunofi ueuelepa) e(ueserg
t60ur1 6unpaO eped rrladrlue ean 6uuato3
6unpa6 dely
rpedpue ue0ueseuad eLua15
6urpurp :en1 rp rrladgue rse;e1sur ue6ueseura6
Setelah selesai pemasangan antipetir, bia-
sanya dilakukan pengetesan untuk menge-
tahui efektivitas kerja dari rangkaian anti-petir.
Penangkal petir banyak ragamnya.
Semakin baik atau semakin luas cakupanproteksinya akan semakin mahal harga dan
pemasangannya. Biaya pembuatan sebuah
instalasi penangkal petir konvensional tidakterlalu mahal seperti pada Tabel 1.
TABEL 1. DAFTAR HARGA KOMPONEN
ANTIPETIR KONVENSIONAL UNTUK
RUMAH TINGGAL
No Uraian Satuan Harga (Rp)
I Elemen tombak bh 100.000,00
2 Pipa antiarus m 25.000,00
3 Kabel tsmbaga m 20.000,0050 mm2
4 Klem k Aut ru*Uuga bh 3,000,00
5 Pengetesan lot 2!0.000,00
6 Pipa galvanis @l inci Im 50.000,00. Data tahun 2005 di Jakarta
Bandingkan dengan penangkal petir
untuk bangunan gedung tinggi sepertipadaTabel 2 di bawah.
TABEL2. DAFTAR HARGA KOMPONEN
ANTIPETIR UNTUK GEDUNG TINGGI
Satuan Harga {Rp)
Setelah seluruh instalasi penangkalpetir terpasang, lakukan pengetesan
untuk mengetahui apakah instalasi
benar-benar dapat bekerja dengan baik.
Peralatan untuk mengetes alat antipetirdisebut grounding.
G. Iips lVlurah Meningkat Bumah
Membuat denah baru sedapat
mungkin dapat mengurangi pekerjaan
pembongkaran dinding yang su-
dah ada. Pembongkaran selain mem-
butuhkan biaya yang tidak sedikit, juga
akan membuat material bongkaran tidakterpakai.
Pembongkaran terpaksa dilakukanjika sebuah kamar memang harus
dipindah. Misalnya, kamar mandi yang
terletak di tengah ruangan kurang
baik sehingga terpaksa dibongkar dan
dipindahkan ke belakang.
Agar pembongkaran tidak menam-bah jumlah biaya yang dikeluarkan,
ada beberapa tips yang berhubungandengan pembongkaran rumah yang
akan direnovasi, antara lain sebagai
berikut.
1) Usahakan dinding tidak dibongkar.
Jika terpaksa dibongkar, upayakan
dengan hati-hati agar bata bekas-
nya dapat dimanfaatkan lagi.
2) Bongkaran batu kali di bawah din-
ding jangan dibuang karena masih
dapat dipakai lagi.
i#jni:iifr$ffibh 325.000.00
*rt#.;t*ffiiij'#6ie;lirrffi4 Surge arestes 15 teta b,h 2300.000,00
res,3 phase
24
sz rsParl P,(u6-HVi"inu lvir$i\$iii^l ).1[\]jtl 6-qpunu ]q6utuaw uppue)uated
. 'e^uurel
6ue( eueln rsaq uebuap eues e(ulalauJetp ue)lese ests
rsaq ueGuap bunqr-uesrp )edep ulolol )nlun eueln tsaB
'rolPq
;a6aq nete urolol ;e6aq 1n1un ueleun6rp LUtu 0[-9ralauerpraq rsaq e(ueserg 're1edla1 >1epr1 6ueX efes u:0t Ippl} 6ur;ed 'rsaq uereleuad uep ests uplleultutW
;en[rp nele r6e; reledrp
esrq r;e16uereq leduual nles rp ue>1;ndurnllp ue)utelaul
'6uenqrp ue6upf ue>1eun6 lp iedep qtseu 6ue( 6ual-ua6 uep'6uoJ 'ose1 '6urpro6 ryadas n(e1 dele ueqeg
'qeMeq reluPl
uasnl Inluaq uebuap ue)tensas sele teluel )nlun uasn)'lesnr qepns elrf rlental 'e(u;apou.r qeqnlp
nltad 1epr1 e;apuaf uep nlurd uep t;tpla] 6ue( uesny
'r6e1 reledrp ledepqrseu 0/086 euaJel 6uenqrp ueGuef uolo) ueploo/s rsaB
-
L!(t
'(q) tseq Z/t ueOunques uep
(e) rsaq y7p ue6unque5 t-uo1o1
1n1un lapuad rseq upleplueued
(g
(s
tu
(s
reledrel 1eprl uerel6uoq lpualpu ]pnqueu uep
]rlrpas Ieprl 6ueI er(erq uelqnlnquaN 'uerel6uoqua;
Too
r=oaooo
I@oao
ruolol )inlun eueln rsaq ue0unqures uebueseua6
ua lz = 'l 90 rsaq )nlunLUc Zt = 'l 80 rsaq )nlunu-rc 0, = -l 0[o rsaq )nlunLllc 8? = -l zIo rsaq )nlun
{l) uEDunqures 1nlun rsaq 6uelue4
Bas 5
T=KNIKMENINGKAT RUI'IAH
6 eperti telah disinggung sebelumnya,
)rmeningkat rumah ada dua macam.
Pertama, meningkat rumah mulai dari
pondasi hingga atap atau dengankata lain bangunan belum ada. Kedua,
bangunan sudah ada direnovasi menjadi
bangunan bertingkat.
Jika kita membicarakan bangunan
bertingkat, bayangan pertama yang
terlintas adalah sistem strukturnya.
Para ahli menyebutnya dengan istilah
pembesian. Pembesian terdapat pada
elemen-elemen bangunan antara lain
1) pondasi,
2) kolom atau tiang penyangga,
3) tangga,
4) balok beton penahan ruang atas,
5) pelat beton yang menjadi lantai
dan sarana pergerakan bebas di
atasnya, serta
6) kerangka atap yang menjadi penu-
tup bangunan di bawahnya.
Keseluruhan sistem tersebut ideal-
nya melibatkan seorang ahli konstruksi.
Dari tangan merekalah terwujudsebuah sistem yang tepat sasaran
seperti efektivitas, efisiensi, kualitas, dan
kenyamanan. Akan tetapi, tidak semua
pemilik bangunan menggunakan jasa
konstruksi. Umumnya, mereka telah
mendapatkan pemborong bangunanyang sudah punya pengalaman atau
telah mengantongi jam terbang yang
panjang. lni sah-sah saja, sebab dari
mereka pun banyak terwujud rumah-
26 griya kreasi _9 T EKNIK r'.18r',iiNcKAT RUt'lAH _ Teknik Meningkat Rumah
L7,tspaq p/(u6 -
i-1 v t-in8 "!-v ti s f,J t l;,"1 ii l r,t)i i _L b - qeunu ]pI6uluat/\J ltqal
'ue)eunOrp 6ueref qepns !ul ualstseletu ueefialed e(erq uelauau lnlunuep lreu teqrueJaru re;nu n(e1 e6req
qelalas'le)6uruaq qemaur ueunbueq
-ueunbueq lnlun ueleunOrp qrseul lur
uralsrs und 6uerelas redues uelqeB'lul LUalsrs ue1eun66uar.u 6unrapua>
6uero'ledeprp Llepnu uep Llernu qrseu
n(e1 lee5 'sele uolaq )oleq uep reluel
buedouad eueres reOeqas nqueq nele
n(e1 (qe:uerad) 6urlsalaq ueqeq o/oOOl
ueleun66uaur rur ualsrs 'ue-09 unqe]era 1eles re;ndod Llepns rur ua]srS
luu0rsu0ru0)lu0l0g ru0lsrs qeunu lulfiuru01,1l 'v
'6upsed dels uopq lepdnstrs qtrls.aJtpJluof, Iswatd r,.rals$ '(5
t, I uppl)papt,,,t,ffi1:x- t*
letruE.l'{ol€q;'n*rr' uorriec:,,.ru',.'tg'(4nsnr felad1 uolaq 1,rod,uor;
Iu.!eral nele uoleJa{ rue}sls (g
's1a1d;1;nu ueqPq ;.rep nAel
neie ueded n(e>1 ledep'ru(e4 ueqeq (s'laqaq
lau.€i*.:::litiad-''ua*i .trI6E l:,*ie*tl.$ir,I{t:
. ; .: , ..,.:,;.: j,,,.,,,,,.',,.i'ii,;+.:iJlol .,ltt
uo1a,ry " rllap :,.9*ia€'l;ttid1.; ulalcl . '{f '
'1)apuoq lelad tratsrs (Z
I 1,:t :r,igu'o6uaauol{-rrr111l 1t.,
'urel eJplue'qeunl 1e16uruau lnlunreledrp ledep 6ue( ueqeq uauoduuo>1
upp apotaLu ederaqaq epe le>l6uruaqueunbueq ueeuesle;ad uteleC
'1el6ulYaq
qe[unJ qenqas un6uequau In]un leapt6ue( qe;rur luadas 6uoroqr.ua6'urel ue).le
e(ulrseq n1ue1'ueu)ez ueOuequal.rad
rlnyrbuau snra] euas lefe;aq 1e(ueqe(u6uoroquad e;rqedy'r66url er(erq
ue)lnquruau uep 6uosn qepns
e{ureuaqas reledrp 6ue( efial ua}sts
eanqeq repes er redules uelueqeyadrpde1a1 uele rur ueure;e6uad e(ueselg'ueue;e6uad rrep qa;oradrp 6ue( ntu;r
ueleun66uaur efra>1aq pIalaw'nleqr6o;ou1ai-160lou)a] ue1)edepuaur
uele nlua] unlaq 6uoroqured 6uer
-oas 'te)6uruaq qeunr unbuequauLuelep !p lul uPnLUal tseuloJut
ueluaqruau ue6urluadal e(und 6ue(qelelaraLu euale) rnDlnrls !lqe eledqe;e(ueq rln1r6uau 6ue( rur leualeuue6ueqr.ua4a6 'qelnul uep 'srqeld'eueqrepas 6ue( ueqeq-ueqeq ednraq
le>lburuaq Lleunl unbuequtau uelepnreqral r6o;ou1al e{u;n:unu ueOuap
tepuellp lul leH 'uenfeual tue;ebuaue{uunqel dellas rqnr}suoI un6ueq
6ue:uer Prunp ue6uequual.ra6
,,ueue uep'lPnI'uarsUa elurnDlnrlsualsrs qe1ede,, ]eullpl uelltqelauruelp nlr te)6uruaq ueun6ueq pnfnnn
uep rr{le uerplruad 'lelburyaq qpulnJ
EcoIa
_s
,azoo
ooTa
!ooooC
ao(
Membangun rumah tingkat. Banyak menggunakarr sistem
konvensional
Sebagai gantinya, dipakai bekesting besi
yang dikenal dengan sebutan scdffoldi ng.
Kelebihan bahan ini adalah dapat
dipakai terus-menerus dan bergantian
dari lantai bawah ke lantai berikutnya.
Sebaliknya, jika menggunakan bekesting
kayu, setelah pekerjaan selesai kayu
dijual dengan harga yang sangat murah.
Sementara jika penggunaan scaffolding
selesai maka akan dikembalikan ke
tempat sewanya. Apabila tidak memakai
scaffolding, pastikan kayu bekas be-
kesting dapat dimanfaatkan secara
maksimal.
Kerugian meningkat rumah dengan
menggunakan sistem konvensional
adalah sebagai berikut.
griya kreasi -(.
- ' 'i , '" '.i
Bekesting kayu. Pastikan kayu bekasnya dapat dimanfaatkan
secara maksimal
1) Biaya yang dihabiskan cukup
tinggi.
2) Setelah pengecoran selesai, harga
jual bekesting turun drastis.
3) Harus ditunggu paling tidak 21 hari
agar perancah kayunya bisa dilepas
sehingga ruang bagian bawah tidak
bisa dikerjakan.
4) Pengerjaan pemasangan bekes-
ting memakan waktu lama sehing-
ga ongkos tukang menjadi lebih
besar.
5) Pembongkaran bekesting membu-
tuhkan waktu berhari-hari.
28 Ieknik Meningkat Rumah
(se1e uep leqrlrp) n,(q leueq 6ur1sa1aq ue6ueseLuad qeua6
3of
+?ol
Il
eleq 0urpurOeleq 6urpurg
6ur1sa1aq e16ueg
6Z
'de1e n(e>1)oleq ueqeq reo
-eqas ue)eun6rp redep osel n^e) eI6ueu (v'LU) 0g )erefuaq osel n^pl elouer ueunsns (E
'e(uqe6ua1-qe6uel lp uoddns epe snreq
LU , ellf 'ur € leLUrsleLU 6urpurprelue lpref ft':e1sa;d
-rp snreLl eduel sele reluel ltelapuauu red
-urps bues-edral qepns snrell eleq 6urpur6 (t'1n)uaq re6eqas
urel erelue 'n(e1 Ourlsalaq ueleun66uau e>1rf
e(erq uelauaur )nlun sd!l edereqaq epv
'resaq
qpqLueuaq ue)e uelren;e1rp 6ue( e(erq e6
-6urqas ( lerpuaq 1enne1) uolaq ]pMe) uep
'n>1ed 'uo1aq lsaq ueleun66uau 1e(ueg'6ur1se1aq selaq leualeuJ lndunu
-aur )nlun reqal,,erls)a,, ]edua] ue)nlradrC
e,(uuolaq ueOuuaDuad )jnlun plupl 6ue[ nqerrn ue>1qn1
-nquau leuorsuanuol uelsrs ue6uap qeunr 1e16uruay1
U
(s
u g bueluaq ue6uep n,(e>1 buriselaq uereleLred ueleuraq6ua;
?Z
o
9.
oooq
u y Dueluaq ue6uap n,{e1 6unseleq uereleued ueleuaq6ua4
sele relLrel r03
1. Sistem pembesian beton cor
Beton konvensional membutuhkanbanyak besi beton. Diameter besi untukrumah tinggal umumnya menggunakan
besi berdiameter 8-10 mm. Jarak
pemasangan antarbesi mulai dari 15-20 cm, bahkan ada yang berjarak setiap
25 cm.
Jarakdan diameter besi yang dipakai
tergantung dari jarak antarbalok beton
dan beban yang dipikul oleh pelat dan
balok di atasnya. Ketebalan pelat lantaiyang akan dicor adalah 1 2 cm. Sementara
beban untuk rumah tinggal sederhana
berkisar 200-250 kg/ m2.
Contoh pemakaian besibeton untukluasan 1 m2 dengan ketebalan pelat 12
cm adalah sebagai berikut.
* Penggunaan beton cor adalah 1 m x
1mx0,12m= 0,12 m3.
* Pemakaian besi berdiameter B mm
setiap jarak 20 cm dan pembesian
rangkap atas bawah.
Kebutuhan besi adalah 1 m:20 cm
= 5 buah. Oleh karena dibuat dua lapis
di bagian atas dan dua lapis di bagian
bawah maka kebutuhan besi beton
adalah 4 x 5 buah = 20 buah atau 20 mpanjang besi beton standar SNI yaitu
12 m. Artinya, untuk setiap 1 m2 pelat
beton diperlukan besi sebanyak 1,67
batang.
2. Ukuran diameter besidilndonesia
Besi yang dijual di toko material
semuanya disebut "besi banci'i Konsu-
men yang membeli besi berdiameter
B mm ditoko bangunan akan diberi besi
dengan diameter 6 mm. Kecuali, jika
membeli besi ukuran penuh (fult) akan
diberi besi berdiameter 7 mm. Harganya
pun tentu lebih mahal. Jika membeli besi
standar KS (krakatau steel) harus sabar
menunggu. lni disebabkan, toko tidakmenyediakan besijenis ini. Lagi pula besi
KS harganya mahal. Hal ini disebabkanbesi beton jenis KS digunakan untukproyek-proyek besar atau rumah mewahyang memiliki perjanjian kerja, sehinggapenggunaan besi ful/ diperbolehkan.
Selain "besi banci" dan besi full, juga
terdapat dua jenis besi beton. Pertama,
besi beton polos yang dalam istilahteknik disebut besi BJTP (baja tulanganpolos) alau plain bar.
Dalam bidang gambar, kodebesi .'disimbolkan dengan "A yang
rt
I
i
I
I
:
Contoh pemasangan besi yang tidak disilang
Pembesian pelat lantai
30 griya kreasi _q TrKr,uit fim"riFifiK,{ i ftLiti,ar-i _ Teknik Meningkat Rumah
t€ rsPaq P,(u6 - HVilnu lvlr*shlll.i:t".] yil{x:l 6 - qsunu }Pl6uluau\l {qal
ueepea) uelep nele uerP)euadLuelep ue)esnJaI u€rodel epe unlaqtut qneras tedues 'lel6uruoq qeunr
Inlun reledrp le^ueq upp srlnuad qalo
uresaprp Ie^ueq ]nqasral uelrfesrp
6ue( uersaquad ualsrs 'r66url ur)pur
6ue( rsaq e6req euelnral lesaq e(etq
ueleuau leuorsuonuol ro: 1e;ad uolaq
rsaq uereleurad ennqeq 6un66ursrp qelal
rlrada5 'lunq!p lnlun ueLue Jopuol
urelep delal uep uolaq rsaq ueteleuadrqnparau ledep 6uer( uersaqued
ualsrs uelrfesrp rur nlnq urelpp rC
'ueuue{u uep ueue Llrqal
eserau ur6ur euarel url6unut e(uuenfnl'LleunJ lel6uruaur uplep leuorsuanuo)ualsrs uolaq re)eurau delel 6ue(qerrrnr lrlruad epe ueurl6unua>1
dnlnuau )ppll ler(ueq 6ue( n])em uep
euep uelsrqeq6uau undne;ery1
qeunrler;6u luaur Inlun leuo!sualuo{
uolaq 1e;ad uelsequed >1;r1 '€
'ledeprp qepnur euaJeI so;od tsaq
ueleun66uau e(uuersaqtuad tqnllsuol'rur nlnq epe6'(uof uesnlel).resaq qe;unfuetep e(uuerlaquad uelqpqastp lulurl6unyy '(o/ol resaqas) ll)a) ]e6uese6req ueepaqrad Jesaq 'roDleJluo)
le>16ur1 rp leqeped 'so;od tsaq e6leq uepo/oos leqeu qrqa; nlre( 'r66url )nspuralueun6ueq olo] !p rln rsaq e6req 'unulep
'uarsge rpefueu uelrenlalrp 6ue( e(erq
e66utqas JlUala uep lr)al qrqal uololnele loleq uernln re6e qelepe Jrln rsaq
ueeun66uad uebuequluad'(C) rln rsaq
ueleun66uau 6uer( epe uep ,,O,, opoluebuap so;od 6ue( epe 'rsaq LUP)eur
enp uelrfesrp rur nlnq uelep rO
'6urduer Llrqal ue)P
er(uruo;o1 nple Ioleq rsuaurp ;rseq 1r;n
rsaq uebuap uresapuau ellq ppaqraB
resaq uele e(ursuaurp lrseq 'rur sruaf
rsaq relPuaui uolaq uolol nele lolequresapuaLu elrqedy 'uol , lle)apuaLue16ue eped snlnd uele uep llrellp nlel
'e(u6un[n enpal tp ]lda[!p'so1od uo]aq
lsaq uerfnbuad ualsrs ue6uap PtuP
e(uuerfn6uad 'uo] , r]elapuaur n]re(
'r66url 6uer( ue6ue6al seleq re(undurauleuare) reledrp 1e(ueq uep lpualrp rlnrsaq 'r$lnrlsuol prunp !C ,,9[C],, apo)ue6uap sllnllp uele uu 9 [ ra]aluelpraqrln rsaq ':eque6 qPnqas ueleO ,,C,,
]nrnq ue6uap e(uapo>1 uesrlnuad
)!ln lsaq 1e1ere(seu 1e(ueq qalo
lPua)rp 6ue( rsaq epe 'er(ulnlue;as'uerOeq enp rpefuatr snlnd uele
uot l'Z.rrdureq uelenlal eped redues
Iupllp uep ]lda[!p e(u6un[n enpal elrq
'e(ur1.ry 'uot V'Z e16ue llelapuau efeq
nlnui re(undr.uaur eleJ-eler ]nqasralrsaq lueraq requeb Llenqas eped y7
-dlfB apol tedepral ellf i,OIO,, slln]lpuele uul 0[ ra]auerp ueOuap uo]aq
lsaq 'e(u;esry11 'rsaq ralauprp !ueraq
pascagempa. Umumnya, jika terjadi
gempa, keruntuhan dimulai dari kolom,
lalu balokyang dibarengi oleh pelatyang
terbawa balok. Pelat hanya berfungsi
menerima beban secara merata dan
beban disalurkan ke balok, lalu ke
kolom dan terus ke pondasi dengan cara
sebagai berikut.
1) Menyilangkan pengaturan jarak
besi bagian atas dengan bawah.
2) Memasang balok di dalam pelat
pada tengah bentangan di bagian
tengah bentangan panjang.
Tujuan pemasangan balok di dalam
pelat (balok tidak akan terlihat karena
rata dengan ketebalan pelat) untukmenghilangkan faktor "lendutan" yang
akan timbul dalam pemakaian. Jika
digunakan untuk rumah tinggal, tidakakan berpengaruh, kecuali dipakai
untuk perkantoran, ruang pendidikan,
dan gudang yang pelatnya berukuran
lebih panjang. Jika ini terjadi, harus
dilakukan perbaikan untuk perkuatan
sistem konstruksi pelatnya.
Sebelum masuk ke dalam sistem
pembesian, terlebih dahulu dijelaskan
tentang pengertian "bentangan".
Di dalam istilah teknik bangunan,
bentangan adalah jarak bebas tanpa
ada penahan di antara bentangan yang
Pemasangan jarak besi disilang
Hasil iarak besi disilang Akan didapat jarak antarbesiatas dan bawah @8-40 cm
Pembesian penyilangan ukuran atas dan bawah
32 griya kreasi _q T EKt.riI FrrNtFJGtirr{ Rr:rrAH _ Ieknik Meningkat Rumah
EE rsPaq Pifu6 - HVI,.J{"1U lV}lCNrN;l"J }liN}1JI 6 - qpunu telbulual^ll llqel
.nt!
Inlun ue)eun6rp
lu! Ielad uelep tp
)oleq e66urqas
qe6ualuerbeq eped
rpefial nlelas uPle uelnpual eM
-qeq tnqplo)lp luadas ']npualrlue
Inlun uelrsbun;rp e6nf rsaq uetel-euad leuaq6uaur Inlun urPlas
'e(uuen[n1 '1e;ad ue;ep lp IoleqUaqlp 6uefued ue6ueguaq eped
qe6ua1 uer6eq 16 '1e1ad uelPqatal
UeP E/L bullsa)aq ueded tleP lerefueEuap efes qenneq uesrde; lp epe
; ue6uo1o6
No3
e(ueq lsaq ue6ueseuad nlre( 'urpuasral
uenlualal releuau 6ue( 1e;ad uplep rp
>1o1eq ue6ueseuad 'enpal uer6eq epe6
'e(uueanel ue6ueluaq
uep lr)a) qrqal 6ue{ uernln leref re(unduaur
euas ppe 6ue( uebueluaq qplepe >lapuad
6ueluag '6uefued 6uetuaq uep lapuad6ueluaq nye( 'ue>lqesrdral ur>.16unur 1epr1
uep rpe(ra1 ueeuesraq nlelas uep ue)purenp epe uebuelueg 'uolo) al uolol nele
loleq aI loleq erelue seqaq >1eref qelepe
rlepuaqalrp 6uer( ue6ueluag 'pnqeurp
ue6uelueq uerequeg
B. Meningkat Bumah Sistem
Pelal frondeck
Pelat bondeck banyak dimanfaatkan
untuk renovasi bangunan ruko, pabrik,
mushola, dan masjid menjadi dua lantai
hingga lebih. Pelat bondeck berbentukgelombang. Bahannya terbuat dari besi
baja dengan ketebalan 0,75-1,2 mm.
Panjang pelat mencapai 12 m dan lebar
1 m. Pemasangannya langsung "digelar"
di atas balok beton atau balok baja lWF.
Di atas pelat bondeck dipasang besi
beton dua baris di bagian bawahnya,
sedangkan bagian atas tidak (lihat
gambar di hal. 39).
Pemasangan pelat bondeck
yang menempel di balok baja harus
dibuatkan besi penghubung (shear
connector). Sheor connector ini berfungsi
untuk menyatukan dua benda yang
berbeda karakteristik. Shear connector
berdiameter 10 mm atau 12 mm dan
dipasang dengan jarak 20-30 cm.
Pelat bondeck jarang dipakai untukrumah tinggal bertingkat karena secara
estetika kurang bagus dan harganya pun
mahal. Aplikasinya banyak digunakan
pada masjid, pabrik, dan kantor. Namun,
karena waktu pemasangannya relatifcepat, sistem ini juga layak diterapkan
untuk membangun rumah bertingkat.
Kelebihan sistem ini adalah
tidak menggunakan bekesting dalam
pengerjaannya, sedangkan kelemahannya
adalah biayanya cenderung tinggi dan
kurang estetik jika diberi plafon pada
bagran bawahnya.
Pelal bondeck
griya kreasi _9 TEKNiK MENn,tcKA"r RUMAH _ Teknik Meningkat Rumah
\34
s€rseaq p(ub - !r,r[if][i .j-ilrr)i..jii..]iii,.j '!ii,t]tI l. g - qpunu ]pl6utuaw ltqal
pep uolequeds +epd
000000
'auDD uePlPpua) qalo rlnsPUrp
esrq el(urse)ol 6ue^ (olot qerunr) olnrnele ]e)6urlJaq Jolue) ueun6ueq )nlun
Io)o) qlqal lul ueLleB 'etsnueu e6eua]qa;o telbuerp qepnu lepll e66ulqase(uresaq uep ]eraq ederaq ue16ue{eqrp
1ede6 'ru I ]ede:uaur reqal uep ul 9rede:uau e(u6uefued rur loloq uolaq
telad emqeq lnqela)!p nUad 'reluel sele
a1 le;ad ue)qepur tuaur Inlun (auott r ur tu)
ueprppua) r)nseurp estq snreq lel6urtrpue>;e 6ue( qeunr rselol uellese 'qeLunl
adrl re6eq.rag )ntun lolof tut ueqeB
'e(uununeped le1ere(seu rp ra;ndod 6ueln>1
6ue{ ueqeq Inseura} e6nf rur ula}sts
]elad 'loloq uolaq ]nqasrp e66urqas
'6ueqn;-6ueqnpaq 6ue( e(u1n1uaq
euaJel uer)ruap lnqastc ,,loloq uolaq
]e;ad,, uelnqas ue6uap 6ue1n1 eledqalo leua)rp )pap uonquod5
rya0 ahpqasds
urolsrs rluunu lq[utuoN '3
Jorp qelelosrrepuoq ppd uPrsequed
ro)rp unloqes rrepuoq tepd uPrsaquad
srde; nles uolaq rsog
Penampang Pelat panel hebel
Petat panet hebell
Konstruksi pelat panel hebel
t. Meningkat fiumah Sistem l(ayu
Jauh sebelum bahan cor beton
digunakan, masyarakat memakai bahan
kayu untuk meningkat rumah. Sampai
sekarang masih ada yang menggunakan
kayu sebagai lantai atas, misalnya
villa, resort, dan rumah nuansa alam.
Alasannya, ingin dipertahankan bentuk
originalitas dan estetika arsitektur yang
diinginkan. Setelah muncul bahan
multipleks, kemudian lantai tingkat
beralih ke bahan ini. Hal ini sudah dapat
dimaklumi bahwa pemakaian bahan
kayu banyak menanggung risiko seperti
1) membutuhkan perawatan secara
berkala,
2) rawan terhadap serangan rayap
atau ngengat pemakan kayu,
3) rawan kebakaran,
4) tidak tahan air atau kelembapan,
dan
5) harga relatif lebih mahal.
Selanjutnya pemakaian bahan
kayu untuk lantai tingkat perlahan-
lahan mulai tergusur dan ditinggalkan
akibatnya adanya risiko tersebut.
0. [Uleningkat Bumah Sistem
Pelat Panel Hehel
Meningkat rumah menggunakan
sistem pelat panel hebel merupakan
hal baru dan belum memasyarakat.
Pelat panel hebel mempunyai ukuran
tebal 125 mm, 150 mm, 175 mm, dan
200 mm. Lebar standarnya adalah
600 mm, sedangkan panjangnya 6.000
mm atau 6 m. Sistem ini cocok untuk
berbagaitipe rumah.
Pelat panel hebel mempunyai
rangka besi struktur dua lapis di
dalamnya. Bahannya ringan sehingga
mudah untuk pemasangannya. Bahan
ini terbuat dari pasir silika, sama dengan
bahan bata hebel. Penopang dari pelat
panel hebel tetap dibutuhkan berupa
balok beton cor lengkap dengan
pembesian.
36 griya kreasi -.1
i f r:il r ii n,*:,r 1 ;.1'; ir r:, i fi,.ii"l.'[U -
Ieknik Meningkat Rumah
LE rsParl el(rr6 - HVHnU lvil}NlNIt4 yttJ}l:I * - r.lpunu }el6utuay{ Itulel
nqnsraq uelelequad ue6uap
e(uueqe;obue6 'edora uemnrult el
-ed qa;o ue)nualtp 6ue^ re)eq ]ellqeuel rPsep ueqeqlaq tPluel lelad
'e(urue;ep
rp r$lnrlsuol Uaqlp uep ue6uad
-ual lnluaq uelep 4e1a:rp 6ue(
eqr;rs rrsed ueqeqJaq reluel lelad'e(usele lp sldll uolaq uero> ue6
-uap dnlnllp uep ledr.ual lp lalslpueqeq nlPl 'ueqeq uesauau ;e6
-6ull p(ueq e(ueun66uad 6ue(Jsp:
-a;d te;ad nele e66uolaq lo) uolaB (t'lnluaq
reOeqas urpl eJetue'e{uunsn(uad ueqeq
uelrpsepJaq qpunl lelEuruauu uelepuenura] e6ll epv 'ueqeunlad ueqeqr6o;ou1al uenula]-uenual teleuauue6uap qelepe teluel enp rpefuauu
reluel ntes e(ulenne 6ue( qerunJ qenqas
le16uruau )nlun u!el jtleulaqv
u0ler0)l ruolsrs qEunu lq0uruoull 1
(e
(e
ueded reyeuau 1e16un re1ue1 tqntlsuo)
qaldulnu re1puau 1e16un re1uel rqnllsuoy
tinggi. Pelat rusuk yang menggu-
nakan tanah liat bakar sebagai ba-
han pengisi. Secara keseluruhan,
pelat ini tidak kalah dibandingkan
dengan cor beton, bahkan mempu-
nyai daya dukung yang lebih tinggi.
Di Eropa, teknologi initelah lahir se-
jak 100 tahun yang lalu dan berkem-
bang luas sampai ke Timur Tengah.
Di antara negara-negara penganut
tbknik beton, hanya lnggris saja
yang mencantumkan keberadaan
pelat rusuk (ribbed floor construc-
tion) secara sumair saja. Akibatnya,
perkembangan teknologi ini di
negara-negara common wealth
kurang, bahkan tidak berkembang
sama sekali di Australia, Malaysia,
lndonesia, dan lain-lain. Bahkan di
seluruh Asia, teknologi ini belum
dikenal sama sekali. Model pelat
rusuk yang berkembang di negara
Jerman, Belanda, dan Euro-Latin
sampai ke Timur-Tengah berbentuk
I U, C, atau l. Bahan ini sudah ba
nyak dibuat di luar negeri dengan
nama yang berbeda beda, seperti
pada gambar di bawah ini.
Berdasarkan temuan-temuan di
atas muncullah teknologi baru yang
disebut pelat rusuk. Bahan dasar utamapembuatannya adalah tanah liat yang
dibakar. Dalam struktur pelat rusuk,
bahan pengisi rusuk berperan penting
Pelat rusuk model bendor vloerdari Belanda
Pelat rusuk nodel neboho ideaal vloerdariBelanda
38 griya kreasi _g TTKNTK MENiNGKAT RUMAH _ Teknik Meningkat Rumah
6t rseaq e,(u6 -f.tYt.[]u j.,t!r.)f..iii.i;i"t .rtit"t)qt L *-qpunutplouluanJltqal
']e)ere^seur leua)rp nll6aq 6uern1 undrurlnpord e66urqas lnqasral ueqeq ]pnq-ued uasnpotd 6uns6ue; rbunqnq6uausn;eq uaulnsuo) 'uelesed !p len[lp>1epr1 'e(uure; sruef leluel telod )nlunereluaulas'urpuas 6ueseueu esrq 6ue(6ue1n1 1e(ueq qepns lu! ]pes'ueun6uequPqeq olol lp etpaslal und e{uueq-eq 'e[uueefiaOuad qepnu utelas
'leuorsuanuol uolaq rof ueqeq ue6uap
eues e{use}rlen) tut ueqeg 'uelgrubrs
dnyn: 6ue( ueun6ueqr-uad e(erq
leuaq6uatu ledep tut ueqpq teleua141'qeulnJ 1e16uruar.u Intun ,!leuJa]lere6eqes lul ueqeq teleuau 1er(ueqrelnur qepns 1e1elerGe6l 'lu! ualstsueleun66uaru ledep qeunl ed!] pnuas'1e16ur1raq qeunl !eluel Inlun ueQeq
ualsrs uep uer6eqas qelepe uolera)
'uolaq uelenlal reuue(uatu
6uer( uelat elep uenduuetual uepr66url 6ue( uenlelal luadas ';n66un
]eJtsreq 6up{ qlltd!p lsr6ued ueqeg'00€-) 'SZZ->| 'SLL->I nlnu depeqral
uaLeolt peld uaqqu ppow Insni ]eled
reol^ )polq PHe loporu Insnr lPlad
ppueleg uppreol16u11sa4aq otloqau lepou Insnr iptad
uew)el wp ol)ep ulelsluotl lepoul )nsnt ]eled
uew)el uep opep uewbYe lepou Insnl ]eled epuelaa uep EolA oueJs lapow Insnr ]eled
Penulis mencoba memberikan ide-
ideyang murah dan mudah bagipeminat
rumah tingkat. Berpijak dari pemikiran
tersebut, kecenderungan pemakaian
bahan lantai untuk rumah tingkat
menggunakan bahan ini (keraton).
Sistem ini akan mengurangijumlah besi
yang dipakai serta memperkecil balok
beton yang digunakan sebagai bahan
penahan atau pengikat. Penghematan
besi dan balok beton tentunYa akan
mampu menekan biaya pembangunan
fi sik perencanaan rumah bertingkat.
Pelat rusuk keraton diciptakan
oleh lng. Yudiro Soedarjo dan telah
mendapatkan hak paten serta hak
cipta no. 202817. Sistem ini telah dittjikekuatannya di laboratorium struktur
PUSTEKIM, Bandung. Bahan uji yang
dipakai adalah lebar 1 cm, panjang
4 cm. Adapun dari hasil uji lendutan
didapatkan hasil L0/20-L0/25 (10=
panjang bentangan) pada pembebanan
mendekati 12 ton. Jika pembebanan
tepat pada angka 6 ton, barulah benda
uji mengalami keruntuhan.
Pelat rusuk keraton mempunyai
daya dukung hingga 1 ton untuk setiap
1 m'z. Penggunaan bahan keraton untuk
konstruksi lantai rumah bertingkat
sangat praktis dan mempu nyai beberapa
keuntungan antara lain sebagai berikut
lstimewa
Bangunan bertingkat memakai keraton Pelat keraton dalam keadaan telah dicor
40 griya kreasi _i i'liit+iir !'riill!il\i[;it,,& i ftL"il-lAf-l -
LVrsParl P(u6 -r-ivr.i{iH ly.r*r,J:i".J;1"",1 },iit"t:!:l fl-qPUnulPI6ulua[^l|{ulal
'lel
-nleu 6ue^ Joualur e(e6 tedepuaru
Inlun sodslarp ledep euare) elrl-alsa uauala re6eqas uolera) (Z L
uep
'w) t-Z leqalas uolaq ro: ue6uap
dnlnlrp uolera) selp ueelnrurad (1 1
'seued uep erens
ueparad re6eqes rsbun;raq uolera>l
'>1o1q 6waod uep 6ua1ua6 ;enfuauu
6ue( ueunbueq ueqeq o1o1 detlas
lp ]edeprp qepnur uolela) leualpu'w b-€.
ue6ueluaq )nlun 1e1ad ue6ues
-eued leA e uelnpual qe6a:uau'lnlun e66ue(uad 6uerl ueln;radrp
'uolaq uetenuad
uPp uPlnsn(uad rdepeq6ueu )nlun
uoleral lelad sele rp ueqeqLuel
rsaq nele qsauilut rsaq n;red 1epr1 (t'6uesed ders 6ue( uoleral 1e;ad
,,ueJofuo;,, der]es In]un (LULU BO)
qenq ledrua 1e(ueqas 1e1r6uad
reOeqas uolaq lsaq uen;.rada>1 O'ersnueLu e6eue] ue6uap dn1
-n) uelureloLu 'sele a1 tel6ue6ueru
)nlun nlueq lele n;red Iepl] (s
'n(e1 (6ur1sa1aq) qe:uerad
qnlnq Iepll ue6ueseuad lees eped (V
'ue6un16url qeLUeJ uolerol ueL{pq (g
' ( rw /6\ SZZ-zw/61 0B I ere]
-ue rleu ]oqoq) ueqnrnlasal prefas
ueunbueq ueqaq r6uern6uau eb
-6urqas ue6ur.r qrqal uoleral ueqeq (Z
'Prelas 6ue( ue1en1a1
uebuap ro) uotaq gelue; te;ad eped
-uep qernur qrqal uolera)4 upqeq (t
(ot
G
(B
t
uoleral le1ad eped 6u4se1eq ueBueseura;
Tahapan pemasangan pelat keraton
adalah sebagai berikut.
1) Siapkan bahan keraton.
3) Sambung keraton satu dengan lain-
nya.
tIr--_lE/W\M
2) Balikan posisi keraton.
w\M/rr-_lr
w\M/
4) lsicelah terbuka dengan besi berdi-
ameter 8 mm sesuai panjang yang
dikehendaki.
5) lsi celah dengan adukan semen-
pasir.
6) Lonjoran pelat keraton sudah jadi.
wrr---lE
lI
42 griya kreasi _q Tr.Kfiili t"iEI;ii!fit{"^l Hl-ji{&r-t_ Ieknik Meningkat Rumah
€t rspall e(u6 - Hvt"ifiH lv)i$[{tNIi.t }iif,J)1}.j * - r.lPunu }elbulue|/\l llqal
'elPq 6urpurp ue6ues
-ed ueefialad ueOuap uellnfuel (9['uolaq uero: ueOuap rolrp uo]
-eral le;ad 'resolas enuras qe1e1a5 (91
)o)lpunlaq 6ue( uolaq loleq rsaq uere)
-6uer ue;ep a) uellnseulp uetp
-nual '1n1allP rPnl aI rn;nfueu
6ue( uoleral lsaq 6unfn-6unfn (rI'uo]
-era1 le;ad uetel6uet qa;o dn1nl
-ra1 rPluel qnrnlas e66utqas eues
6ue( rsrsod ue6uap ueladuapraq
uellelallp e{u1n1ttaq uerofuol 19 1
e(uqe6ual6ue1t
Uaqlp LU ,-E uebueluaq eped (Zt'ro:rp ders uPp uolaq )oleq sele
rp unsnsral qepns uolera) Ielad (L
'sele rp 1r:a1 6ue{ uep qemeq
!p epe reqal 6ue( uer6eq 'llleqlpuoleral uerofuo1 rsrsod se]e al eM
-Pquau nele Oueseuaur lees eped
'e(uqeaneq uer6
-eq epedrrep lllal Llrqalselp uer6eq
qelppe uerel6uer uelenquad rsrso6
'e6nI e(use]e uer6eq eped
nreq ue6uesed genqrp uerpnura)
'se1e uer6eq eped ueures seual uaB
'eutnd
-uas sera6uau qelal uolaq rsaq
uep rrsed-uauras uele)r rsrra] 6uer(
qe;ar eped re6e rreq S-€ euelas
uoleJal te;ad uelndurnl uelterg (t
(ot
(o
(B
r---r -
p
v\71)/\.11,:-il
Er--_-lE
Mrr-tnM
Dicor beton
E r---r tfreEr----lEreEr----1ErePelat keraton sudah terPasang
Pada bentangan 3--4 m diberi liang supportdi tengahnya
Pelat keraton yang sudah dicor
44 griya kreasi -9
Trxrutr MEN1NGKAT RUl4Ai-l
- Teknik Meningkat Rumah
s,6 - qPuinu lel6uruat^l
resaqqequeuaq uoleral lelad 6unlnp P^ep
re6e uelnlellp lul leH'lapued bueluaqeped uelqererp sple rp 6uesedrp ders
uep rpef qe;a1 6ue( uo]pra) uerofuol
ue.rsluot ueunsn,(uad eloj
ue6upseuad'uoleJal )elad le>l!6uauluep ueqeuaur Inlun nreq 6ue{ uo}aq
Ioleq uellenqrp dnln: 'eleq burpurp
relbuoqr.uau sn,tpq lppll sete leluel
lp uoleral te;ad ue6ueseua6
rsrs uPp lPrlr|lp uolPrel leled
.
ffi
@<-L
@<-
T0.
illliltO.ffiTt-
-I
.l*
1
l
rG. Meningkat Bumah Sistem Baliton 6)
Baliton termasuk bagian dari
beton ringan pracetak. Sistem inidapatdigunakan untuk meningkat berbagai
tipe rumah. Bahan dari baliton 1000/o
terbuat dari adonan bubur beton
dengan perbandingan tertentu tanpa
melalui proses pembakaran. Blok
baliton dibuat dengan ukuran yang
mudah diangkat oleh tenaga manual
dan ukurannya hampir sama dengan
ukuran keraton. Pemasangannya juga
hampir sama, yaitu dirangkai atau distel
di bawah (tanah), kemudian dibawa
ke atas. Setelah kering, lalu diangkatke atas dan dicor bersamaan denganpengecoran balok beton. Keuntungan
dari sistem ini antara lain sebagai
berikut.
1) Baliton lebih murah dari pelat lan-
tai beton cor dengan kekuatan
yang setara.
2) Baliton lebih ringan sehingga me-
ngurangi beban bangunan secara
keseluruhan (bobot mati hingga
180 kglm'z).
3) Baliton ramah lingkungan.
4) Besi untuk pengikat blok baliton
hanya dua buah untuk setiap lon-
joran baliton yang siap dipasang.
5) Pada saat pemasangan, tidak dibu-
tuhkan perancah (bekesting) kayu.
7)
B)
Diperlukan tiang penyangga un-
tuk mencegah lendutan pada awal
pemasangan pelat untuk bentangan
3-4 m.
Tidak diperlukan alat bantu untuk
mengangkat ke atas, cukup dengan
tenaga manusia.
Diperlukan tambahan besi wiremesh
atau tulangan tambahan di atas pelat
Bentuk modul baliton
Hasil bobokan
Celah dibobok untuk pemasangan besi (untuk besi 01 0--01 2)
46 griya kreasi _9 Trr.rutr FlENli"j*Krxr FUf"'j{rH _ Teknik Meningkat Rumah
LTtsPatl P/(uO -,".iVhrnu 1\r)ie hrli"Eri l,rN!II 6 - r.lpunu lelbulue!/\I lrqal
6uesedral qelal 6ue,( uolrleq uetofuolTuerel0uet qenqe5
uotaq rsaE
(g:7: 1) ro:rp nlpl 'rsaq rslp qplel 6ue,{ qe1a1
'e(uuasnpold
r6unqnqOuau snleq tut leualeulrP)euraur )nlun e66urqas sPqaq
ueresed rp lepalaq unlaq ueqeB'LUr 9-' leqolos uolaq lo) ue6uap
ue)n)elrp uoltleq ]elad uednlnuad'seued uep
erens ureparad teoeqos ts6unJlaB
'ro)rp unl-aqas uolaq lelad uelnsn(uad uep
uerenuad rseleouau Inlun uoltleq
(r r
(ot
G
u y-g uebueluaq lnlun uoltleq Inpour lnUnJlS
uotaq rsag
rseq rsrp loqoqrp qplo] 6ue{ qele3
Sebelum dicor
Posisi dibalik
Struktur modul baliton untuk bentangan 2-2,5 n
H. llJleningkat Bumah Sistem
Shendeck
Sheradeck termasuk bagian dari
beton ringan pracetak. Bahan dari
sheradeck 100o/o memakai adonan
beton. Sheradeck mempunyai dua
macam modul, pertama modul flooring
block yang merupakan penggantipelat lantai beton dan yang kedua
adalah precastT beam. PrecastT beom
adalah balok beton jadi berbentukhuruf "T" yang dipasang terbalik yang
merupakan penerima perletakan
flooring block. Pemasangan balokprecast T beam berjarak 50-75 cm
antarbalok. Flooring b/ock mempunyai
kuat tekan mencapai 400 kglcm2 (mu-
tu beton K-400). Oleh karena balok "T"
merupakan bahan yang telah jadi maka
untuk pemasangannya diperlukan
balok beton lengkap dengan pembe-
sian sesuai panjang yang dibutuhkan.Jika semua komponen strukturdan flooring block telah terpasangbarulah dilakukan pengecoran secara
keseluruhan. Memakai sheradeck un-tuk konstruksi lantai atas mempunyai
beberapa keuntungan antara lain
sebagaiberikut.
1) Sheradeck lebih murah daripada
pelat lantai beton cor dengan
kekuatan yang setara.
2) Sheradeck ramah lingkungan dan
dapat digunakan pada berbagai
macam tipe rumah.
3) Pada saat pemasangan, tidak dibu-
tuhkan perancah (bekesting) kayu.
4) Tidak diperlukan alat bantu untuk
mengangkat ke atas, melainkan
cukup dengan tenaga manusia.
5) Diperlukan besiwiremesh atau besi
tambahan di atas pelat Sheradeck
48 griya kreasi _9 Trxrurr. HENtNSKAT RLJT,IAH _ Teknik Meningkat Rumah
6trseaq e,(ub -HVt"lftH rvye hilNthi !lr,l}{tl 6-qeunulqbutuaf!ItuIaI
sPle rPluPl PpPd uPDuPSPuJod
lsneld - weeq
1 IoPq lnluag
uoloq rsa8
'6uns6ue1 e(uuasnpo.rd
r6unqnq6uau snJeq rur leualeureleuaui )nlun e66urqas seqaq
ueresed rp reparaq unlaq rur ueqeg
'ru) g-tfeqalas uolaq lo: ue6uap ryap-uaqs sele ueelnu.uad uednlnuad
'seued uep elens uep-erad re6eqas rs6un;raq )papuaqs
'LU t-€ue6ueluaq Inlun 1elad ue6ues
-etuad leMe uelnpua; qe6a:uau
lnlun e66ue(uad 6uer1 ue>1n;rad16
'uolaq uerenuad uep
uelnsnluad rdepeq6uatu Inlun
V
(g
(o
(s
tlcapetaqs 4to1q 6upoolJ \nNeA
[lJleningkat Bumah Sistem Precast
toncrette Slah
Precast Concrette S/ab adalah pelat
beton yang sudah jadi dan tinggal
dipasang di atas (lantai dua). Sebagai
contoh dari pelat model iniadalah pada
pemasangan pelat beton untuk fly over.
Setelah semua terpasang baru bagian
akhir dicor dengan beton cor sebagai
untuk penutup.
Pembuatan untuk bahan lantai
tingkat sama dengan pembuatan jalan
fly over. Semua pelat dicor di bawah
lengkap dengan besi pelat dua arah
Model pelat yang sudah jadi
^looll
I
{ --- -,".---]Model pembesian
satu lapis. Tebal pelat yang dicor adalah
6 cm, permukaan atas agak dikasarkan,
dan ukuran pelatnya 6 cm x 40 cm x110 cm. Panjang pelat jangan melebihi'110 cm. Pengecoran dibuat sedemikian
rupa dengan catatan kedua sisi yang
akan diletakkan di atas balok beton dan
besinya harus dilebihkan.
Pada saat balok beton sudah dicor,
barulah pelat yang sudah jadi diangkatdan diletakkan di atas balok. Semua
balok beton diberi shear ccinnector untukmengikat besi pelat yang menonjol
tadi. Jarak antarbalok maksimal 120 cm.
Setelah semua pelat terpasang, letakkan
bagian atasnya dengan besi berdiameter
8 mm dua arah yang jarak antarbesinya
sebesar 30 cm. Jika semua telah selesai,
barulah dilakukan pengecoran ulang
sebagai penutup pelat yang sudah
terpasang dengan ketebalan pelat 6 cm.
Pembuatan dimensi pelat precast
ada ketentuannya karena pengangkatan
pelat siap pasang ini umumnya
menggunakan tenaga manusia. Berat
sebuah pelat precast harus dapat
diangkat oleh dua pekerja. Selanjutnyapelat diletakkan pada balok kayu yang
diposisikan miring, lalu ditarik ke atas.
Berat beton untuk 1 m3 adalah 2.400 kg
maka pembuatan pelat precast paling
tidak ukurannya adalah 6 cm x 40 cm x
1 10 cm =26.4A0 cm3=0,0264 m3. Dengan
demikian diperoleh berat beton pelat
50 griya kreasi _9 Trrt.iri.. fiFtrliF.tGKr,T Rlll'4AH _ Teknik Meningkat Rumah
tstsPatl e(u6 - HVhnu lv).rtNrN31"r )11N),l:1 6-qPunu lPlburuay! Irqal
uoleq )iolPq Pped 6unqnq6ued rsaq ueDueseuad
sPlP uProeq epPd rsaq uPqPqueuod
qeMeq uer6eq lelad lnpol^
oo
lnsnsu e6u el nI
re6eqos ueq-equ.re] rsag
qeMeq ueroeq }eled lnpoN
Besi penghubung tegak 108
Pemasangan besi pelat dengan besi penghubung
Jarak balok penahan pelat
tersebutadalah 0,0264 m3x2.400 kg = masih bisa diangkat oleh dua tenaga
63,36 kg. Sebuah pelat precdst ukuran kerja. Dengan cara tersebut kita dapat
6 cm x 40 cm x 110 cm adalah seberat menentukan sendiri berat ukuran yang
63,36 kg. Artinya, berat pelat tersebut diperlukan sebuah pelalprecast.
@
griya kreasi _9 -f EKNrr, [4ENrN(rKAT nui'1AH_ IeknikMeningkatRumah52
EStspaqp(ub -HVtinu tv)13NlN;l^l )1lNl);l 6-qeunuadUlPbPqlagPpedqPUnUlPloulual/ll
'!I!eq
-radrp nelp rlupotp snlPq eleu len)6uern>1 Luolol nele tsepuod tltf (Z
'ul €qelepe sple teluel ueunOueq t66ut1 (t
'lnluoq
re6eqas urel plelup 'qeunJ 1e>16uluau
ueeuesleled uelep ueltleqladtp snlPq
6ue{ uen}ua}al ederaqaq epv
')!eq
uebuap rJlpraq uele ueun6ueq e66utqas
rqnrlsuol ualsls uPlsnlauau qelepe
e(ulnfuelas deqel 'leJnl)nlls leuaq
-reuaq 6ueI uolo>1 qenqas uelnUauaueleu (qeuel reqal uelleutqeLuaLu) tx ,qelepe uolo) ue6ueluaq tebutbuaW
rnqnrls reqr.ue6 eped ledeptal 6ue(
ll.radas nreq uolol ue6uap rlue6rp
snreLl upp ]e,re(s rqnueurau 1epr1 rlsed
qepns euJel ruolo) 'e,(uruo1o1 eped
nlre( elueueln upnlplJed 'uu t qeupl
reqa; uebuap SSU qeunr snsel eped
'ru gl x u , qeuet uernln ue6uap (559)
adrl qetun.r le16u1uau e(uqoluo)'selerelupl ue6uap eulelnla]'ueqeqntadue6uap lsetdeperaq nduteu le6e
epe qepns 6ue( 6upnr elel tnle6uauue6uap relnurp teluel enp tpefuatu
leluel nles qeunr lse^oueJaw
rPluel nles rIrItllaue(ueq rdela] 'un6ueqtp qepns LleunJ
eped lsenouar ueltfestp tur nlnq uele6'ertu-bwqstug ueefialad lnlueq delp
e66urq rsepuod uep telnutp ueeuesle;ad
rueraq '6uoso1 qPue] edntaq qtsPtu
un6ueqrp uele 6ue( qeunJ eptqedy
lq0u!uoIqeunulp)|0uluol,ll{nlun}od'u
HVNNU =dII
IVCVBU=Bvcvd HVNnU lvvcNlN=r{
1 8VE
t-
3) Bahan untuk lantai atas tidak meng-
gunakan pelat beton konvensional,
bisa memakai pelat rusuk keraton,
sheradeck, panel hebel atau baliton.
Silahkan memilih sendiri bahannya.
Semua sistem tersebut aman diPa-
kai untuk bangunan tingkat.
S/oof (balok pondasi)tidak perlu di-
ganti, hanya memerlukan perbaik-
an pondasi pada bagian kolomnYa
saja.
Pemasangan kolom baru yang Po-
sisinya tepat di atas kolom lama,
pemotongan besikolom lama harus
menyisakan besi sepanjang 40 cm
sebagai media penyambung besi
kolom baru.
Panjang besi beton standar jenis
full adalah 12 m. Disarankan jangan
menggunakan besi banci, tetapi
sedikit banci masih bisa dipakai.
Misalnya, yang seharusnya besi
O8 mm ternyata tersedia besi @7
mm masih aman untuk digunakan.
Ukuran besi yang dipakai adalah
@6 mm, @B mm, @10 mm, dan
@12 mm.
Media cor yang dianjurkan adalah
pasir putih dan batu split ukuran
+ 2 cm. Gunakan air yang bersih
dan jernih sehingga mutu beton
akan mencapai mutu diatas K-200.
Besi kolom. Ukuran besi yang digunakan untuk kolom
adalah 06 mm, 08 mm, 01 0 mm, dan 01 2 mm
Kolom baru
Begel
Besi kolom baru
Besi stek untuk penyambung besi kolom baru disisakan
40 cm dari besi kolom lama
4)
"-}
*"r;
s)
6.
7)
8)
Irot
tgriyakreasi _g TEKNIK HININGKAT RUr'4AH _ Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah
ssrspaqpi{rr6-HVhn}i I't)lINll.l;l"r },11N}.ril6-l.lPunUad[!e6eqlagepedqeunU]PI6ulua[^l
(1e16ur1 eue:uar) uedap 1edue1(rlse qeunr) uedep 1edue1
'6ueleq ZB le^ueqas urLU BO uolaq rsaq uetelpruad ,'(qenq BL =zLu i zw 6t )e^ueqas uolero) uere)euad t
'uoleral ualsrs re)euralrJ se]e le]uel ueqeq aLUnlon *E
s,l8(,t
{Eurreq)
Fug uEt{n}nga)
tz'tb 90'f, 5l'tt T.l
EZ'S' 5l'( 8o'€' O I
5},'t8 88't fl'iJ Itt'zt 8s'o 9s'l I 9
7.g 8ucnq;ar ,{Suereq} (tutu} Paqt dugleq) uetuntI " '' JoqBJ u?qmnqax JalaurBl0
n
€
tI
oN
')nIuaq re6
-eqas rnllnJls lnlun tsaq uelnuaLuaLu u ogissu adrl qeutnr ]P)6uluaLu )nlun
(ru g t x ru t) ugg/ssg odll qeung lul0urual,ll 'E
Potongan memanjang
KI
DPR
K, TIDURI**sK. TIDUR
R, TAMU
l:ir .r.rit t _ftEt.n ,.:
f f
-
r
KIA/l DPR
D
R, KELUARGA
R, TAMU
I
t
I
::
+
{
E
I
:ii , aiL.t)+a,
Denah lantai bawah (baru)
sesudah direnovasiDenah lantai atas
griya kreasi _ ? TrKI'ttK I.ItNINGKAT RUMAH _ Meningkat Rumah pada Berbagailipe Rumah
LSrseaqp(ub -HVNnu tvl5NrNrhr yrNlul 6-qpunuad;lle6eqragepedqeunglel6uruayy
(nrPq PtruPnuas sele uolo)l)
sPlP lPluel uolol loleq qPua0
1l4'-,lt__-__1t, I CZ I )?I
selP reluPl lolPq qeuac
(nreq eluenuas uoloy)
qPMPq reluel uolol r{Pueo
f-nt-!q L O-cZ
i
z\ ztt-__ -,l I t]gz 07 L
I ed[ e66ue1
ld rsPpuod
Hf,qtvlNo) Jols
Hnq]]€OO Ufl)YSira,d
7-
TALANG AIR
TALANG AIR
Jumlah panjang balok RB-l = 35 m
Denah balok atap Denah balok sopi-sopi
5g griyakreasi_ g Tri<rur6 I"1EN{NcKAT RUMAH -
MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah
65 6ea])l e,(Ub - HvhJnH tVll3N,N3t"J yrNltl 6 - qeunu adl lp6pq]ag eppd qeurnu tqburuew
9Z x 9t l-g loleq oueduPuad
Eu8feq ?'? c l'l x p * gg FSqE ls{,iq $Sqr+flqel lgtol..Euepq y'g = L'Z x i = Z td Feq ueqnpqot letol -
, r$l ? ii l€ lotcq uElurryl lEuegeq 1'7 = ZL i t'tz qeppe Zl@ rsaq uellnlnqa) -
w t'tz = 99'LL + qL'ZL 'ZLA Feq ouelued le]of -
ur 99'!! = 98'E x t(nt g8'e) Luc A8e ouPtued = ZIO -
qB^ eq lsag
tx qL'zL = gZ'V x tlw gz'n\ wa 9Z? = gBE + 0Z + OZ 5uelued = ZtA
sele !sa86ueleq ['I = ZL : e'tl qelepe uJur 80 lsoq uenpada)
(ur e'et) Luc ott't = Lur OZ x qq 6[ : le6eq rseq uelln]nqe) lplo_Ir.uc0z = I + I + 0[ + 0[ + oz + 0z : le6oq rseq 6uelued
ruu.r 96 la6aq uern16
ul,, Ot-r-nl
-"19-lt''"P,,
t-l urc 0[
urcu;c71a6eq 1n1uag
D
{oleq uernln
|" ntl
1- f-i-lzlat,l,,.ll ll
L l!!l ZLAI,
I
trzllll ll.o"-
,r,,1[-J I I nBentuk begel/cincin
Ukuran balok
- Ukuran begel O8 mm-Paniang besi begel | 25 + 25+ 10 + 10 + 5 + 5 = 80cm- Total kebutuhan besi begel : 26 bh x 80 cm = 2.080 cm (20,8 m)- Keperluan besi O8 mm adalah 1,7 batang
Besi bawah
. Jumlah balok B-2 = 2 bh- Total kebutuhan besi 012 = 2 x 2.1 = 4,2 batang- Total tebutuhan besi begel #* = 2 x 1,7 = 3.4 barang
.612 = panjang 385 cm (3,85 m)2x3,85=7,7m
- Total panjang besi @12 adalah 17 ,4 + 7,7 = 25,1 m- Kebutuhan besi @12 adalah 25,1 : 12 = 2,1 batang
912 = panjang2S + 25 + 385 = 435 cm (4,35 m)4 x 4,35 = 17,4 m
Penampang balok B-2 1 5 x 30
I60 griya kreasi _ + TrIf.iii{ r,1ri!rN{d,AT Iir."jt4,&t"i _ Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah
t9rseaJl e,(il6 HVr"tnu .j-vlcNtNst"t ytNytl 6 - qeunu adrl rpDpqiag pppd qpuinu lqoutuat^l
0€ x 0t €-g loleq ouPduPuad
oueleq gt'[ = ZL i t'gl qelepe 0[O rsaq ueqn]nqe) -uJ ,'9[ = L'L + L'8 qelepe OtO rseq ouelued lelol -
urL'L=98texz(u g8'e) uc age ouetued = 0[O -
w L'8 = 9{txz (ur 9e'?) uJc qe, = ggt + SZ + 9Z ouetued = OIO
qe/$pq lsag
sele rseg
6ueleq 71'1 = ZL i Ag'tL qelepe ttLur BO rseq uenpede) -(ur 89'e t) tuc 89t [ = wr zL x qq 6[ : le6eq rsaq ueqn]nqal le]of -
uazL= I + I + I + I + 9Z + 97:1e6aq rsaq Duelued -Luur 80 la6eq ueJnln -
u;cu;c71e6aq qnlueg
l--iI-.[n]""t_tr] OLAZ
2010
F1,.:[--l ,o''olL-"il -l20 cmlI l,u".lUkuran balok
nBentuk begel/cincin
- Ukuran begel O8 mm-Panlangbesibegel : 15 + 15 + 10 + 10 + 5 + 5= 60cm- Total kebutuhan besi begel : 8 bh x 60 cm = 480 cm (4,8 m)- Keperluan besi @8 mm adalah 4,8 : 12 = 0,4 batang
Besi atas
--r
@10 = panjang 15 + 15 + 140 = 170cm (1,7 m)I 2x1,7 =3,4m15 cmI
l
Besi bawah- 616 = panjang 140 cm (1,4 m)2x1,4=2,8m
- Total paniang besi @10 adalah 3,4 + 2,8 = 6,2 m- Kebutuhan besi O10 adalah 6,2 : '12 = 0,52 batans
- +,lrnUr"btruf S4 = , Eh- Total kobrnirhan besi 610 = 2 x 0,52 = 1.04 batang- Total kebutuhan besi begrel @8 = 2x 0,4 = 0,8 batang
Penampang balok B-4 1 5 x 20
62 griya kreasi _ 9 TEKNIK l',IENlNGKAT RUMAH -
MeningkatRumah pada BerbagaiTipe Rumah
€9 rsparle,fu6 -HVilnu 1V)15NIN:N )1tNy:l 6-qpunuedrlrpoeqragepedqeunulqbulua|^l
oz x I | 9-g )iolPq ouedueuad
NG
5t i ._-Ng ol lF-----tle1e1 lb n/lsEf-ol^
-Noof
EMO LSf
c.c.
o
3l
sNI
Nioxo..,foa",@il-oqso+ NJ
3u+ioooil
itcoool
too3
oo .=-
Eot!.oo
@o
=
ENlt
!o!.ol
@NqO
=Nir3
<,
,s.'_O/ ln3
5o3
I
E,^, t+Go3
e"ts u:tNdo ll
3'.8 E9.6@^o:NO9
o-o Joo^ JO J
o d-o@J@iro=@J
-NN N+xlt N-oir-o@
-'ilY!Ng tosdrr ?
oJsoo3
o-gL
A-ITC oOo- E+fC oaE=tr 66 -3 EqB uF39U d u.Is-di @
3H 3i I -J-
oXr o =- d'. o f o,oor3ga ., x + rOrNOoll ol ,,] l
irttIgB- xoil oo,EeB
^f
.1oo3
@o
oNoo3
mt-.115 cm
nBentuk begel/
,c,
3@12 ,Ectnctn
ho ",ln
Ukuran balok
- Ukuran begel @8 mm-Panjang besibegel : 20 + 20 + 10 + 10 + 5 + 5 = 70cm- Total kebutuhan besi begel : 19 bh x 70 cm = 1.330 cm (13,3 m)- Keperluan besi @8 mm adalah 13,3 : 12 = 1,1 batang
Besi atas
- @12 = panjang 385 cm (3,85 m)3x3,85=2,8m
- Total panjang besi @12 adalah 11,55 + 12,75 = 24,3 m- Kebutuhan besi @12 adalah 24,3 : 12 = 2,02 balang
@12 = panjang20 + 20 + 385 = 425 cm (4,25 m)3 x 4,25 = 12,75 m
Penampang balok 8-6 1 5 x 25
griyakreasi _ I Tri<Htti< l'IENlNGF.AT RUMAH64 _ Meninqkat Rumah pada Berbagai Tipe Rumah
99
t
tspaq p,{ub - Hvr,.J{lrJ iv),1it'.ilNil,( ytNytI 6 - qeunu adl lpbpqreg pppd qpunu lpl6urua!!
6ueteq g8'O = ZL : Z'OL qelBpp 0[@ rsaq ueqn].nqe) -
w Z'OL = B'n + V'9 qelepe 0IO rsaq Duelued 1e1o1 -
w8't=ttzxz(uJ ,'Z) ruc OtZ Buelued = OLO -
'Jdr'9= Ltzxe(LU t'Z) Luc OLZ = OnZ + g! + 91 Buetued = 996
0z x I I vg-B loleq Duedueuad
qe^ eq lsaS
6ue1eq 9'g = Zl i Z'L qelepe tt.tur BO rsaq uenpada) -
(Lu Z'L\ uc 1ZL= rlrc 09 x qq Z! : le6aq rsaq upqntnqal lelol -
urc09 =9 + I + ol. +0[ + 91, + 9[ : lo6aqrsaq6ue[ue6-Lur.x 80 le6aq uernln
urc 0[
ilIoleq uernln
uc ct
'.'Fil4,\do,^
l__.1" Urc 0['
urcu;c7lebeq 4n1uag
2012
tr-zl -Tll ll 25lcm
,r,, lL-J I 1
l-"-iUkuran balok
- Ukuran begel O8 mm-Panjangbesibegel : 15+ 15 + 13 + 13 + 5 + 5 =78cm- Total kebutuhan besi begel : 1 1 bh x 78 cm = 858 cm (8,58 m)- Keperluan besi @8 mm adalah 8,58 :12 = 0,72batang
r@
UBentuk begel/cincin
Eglt""?l.l
,J;f 1%JL L_.1 itt
{s ""]'
Besi atas
;;II
Besi bawah
- 012 = paniang 130 cm (1,3 m)2x1,3=2,6m
- Total pan.jang besi @12 adalah 3,2 + 2,6 = 5,8 m- Kebutuhan besi O12 adalah 5,8 : 12 = 0,48 batang
2012
2412
912 = panjang 15 + 15 +2x1,6=3,2m
160 cm (1,6 m)
Penampang balok B-7 18 x 25
\
66 griya kreasi _ I Trrrutr MENtN0KAT Rlll"lAH -
Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah
L9tspall p(u6 - Hvhnt Iv)l5NlNll )llN)+:1 6 - t{Punu adll lPbPqla8 PpPd qPuinu }el6ulua[!
oueleq t0'[ = ZL I E'ZL qelepe 0lO rseq ueqn]nqa) -
u e'zl = r'8 + 6't \ePpe ola Isoq Euelued le]ol -
(t! 8'tt) urc 08! I = Luc 069 x z qelepe ot@ lsaq suefued -(Lu 6'E) urc OGE = O6t Duelued = OtO -
qe/r^eq lseg
urc 0[
fisele rseg
loleq uern{n
uJc 9[tl
6ueleq 6'6 = ZL i 1'OL qelepe uu.l 8@ lsaq uenlloda) -
(ru B'Ot) urc O8O [ = Lxc 09 x qq 8[ : 1a6eq tsaq ueqn]nqal lelof -
r.xcog = g + I + ol. + ot + 9[ + 9[ : la6aq rseq ouPfued -
tutu 96 labeq uelnln -
,rtrFn{-[|il]""
u!curc/le6aq InluaS
ot@z
0z x I I vt-gu loleq ouedLuPuad
urt'8=zxz'tqeppe 916 tsaq 6uelue3(u z'?) urc OZn = 06t + g[ + gt ouetued
LJBentuk begel/cincin
m,j4,o'l [ll E
Besi bawah
l1J ta"- I
r- - --1
Ukuran balok
Keperluan besi O8 mm untuk setiap 1 m balok :
@8 mm = panjang 100 cm (1m)
z,s",."T- L__l lz,s.,
Keperluan begel untuk setiap 1 m balok :
- Ukuran begel O6 mm- Panjang besi begel adalah 8 + 2,5 + 2,5 = 13 cm- Total paniang besi begel adalah 6 bh x 13 cm = 78 cm (0,78 m)
r begel OG nnnadalah 35 x 6 bh = 210 bhegel sef uruhnya 210 bh x 13 cm - 2.730 cm 127,3 mlr besi O0 mm adalah 27,3 t 12 = 228 batang
Penampang balok RB-1 1 3 x 6
68
I
L
griya kreasi _ 9 TEKNTK MENTN0KAT RU[4AH _ Meningkat Rumah pada Berbagai Tipe Rumah
69 rsparl p,(ub - HVt nH tvrsNlN]ld )llN){al 6 - qpurnu adilpbpqiag pppd qpunu }plburuahl
t adrl e66uPI
6xNqilNoo
)ole8
":
sele reluel
7' I urc 09
P'Euer q'ue. f l
e66ue] u.rolo)
qeuu 166u;1
qetrnl !elue'l
l1_rlsele relue"l
uJc 00t
{xsoII
NNo
saproq lelod qLL = 9Zx I
r
l+s". Js".
Pembesian tanggadari lantai pondasi ke pelatbordes
Panjang besi (O10) A+B = 205 cm + 205 cm = 410 cmTotal paniang besiA + B = 4'l0cmx4 = 1.640cm (16,am)Kebutuhan besi 010 = 16,4 : 12 = 1,37 batang
75 cm
!(
rscr{ \\,^R\Besi E:O1O:4bh \> _Paniang besi = 240 cm F5ff]
Panjang besi (010) D + E = 240 cm + 240 cm = 480 cmTotal panjang besi D + E = 480 cm x4 = 1.920 cm (19,2 m)Kebutuhan besi @10 = 19,2 : 12 = 1,6 batang
F9llll gesi C : @8 = 15 bha@8 Atas dan bawah = 2 x 15 bh = 30 bhPanjang besi = 30 bh x 55 cm = 1.650 cm (16,5 m)Kebutuhan besi = @8 = 16,5:12 = 1,37 batang
,55cmFoJr--t Besi F:@8 =8bh
-
Atas dan bawah = 2 x 8 bh = 16 bhPanjang besi = 16 bh x 55 cm = 880 cm (0,88 m)Kebutuhan besi @8 = 8,8: 12 = 0,73 batang
Kebutihm hcsl keseluruhanTotal paEirins besi S10 * 1,37 + 1,6 = 2,97 baraosTot*l paniang be*i 6* * 1,3? + 0,37 = 2,1 bstang
170 cm r70 cm !
10 cm!(
15cn1 | \ Wd^\aX.o\a\
BesiD:@10 =4bh \>Paniano besi :24o cm t
-t55Cml
@10-20 lE
Besi tangga tipe 1
70 griyakreasi _ I TEKNTK I"IENINGKAT RUI'1AH _ MeningkatRumahpadaBerbagailipeRumah
L
LLlseaq e(u6 - Hvi^inu tv)lsNrNlt'r llN)nl 6 - qpunu ad;l gebeqtag eped qeung lel6u;uay1
67 x g 1 adn e66ue1 1o1eq 6uedueua6
Oupteq gZ'0 = ZL I t qelepe Luur BO rseq uenpodo) -
lur E) ruc ooe = ujc 09 x qq I : ;e6eq rsaq ueqnlnqal lelol -
LUcOg = I +9 + 0[ +0! + 9[ + 9[ : le6eqtseq6uefue4-ruru 96 la6aq uernln -
Luc 0[
-lolBq uErnln
Lu3 9I
6ue1eq 97'6 = ZL : B'e = 91 L+ Z'Z = Zl@ rseq ueqnlnqe)Lu9'[=8'0xz
Lu 8'0 Buelued'qenqZ = Zl@
0t6n
Luo oB qe*eq lsag
u ztz = I'L xzLu ['[ Ouelued'\enqZ = ZLo
E'l l1-," ztaz r
tl' t-uc 08 selp lsag
1 adu e66ue1 uoloy
g 'e66ueg uo;oyruolol laEeg
Luc 6
T-].",.4II
llL@lo
l=
__t
oueleq 9'O = ZL : 99'0 = O[O lssq ueqn]nqa)(u 99'O) uc 099 = uc a9L x qq ? = OLO.I_) uolol rsaq ouelued
6uelpq 9e'0 = A I nl'n = gO rsaq ueqnlnqa)(u t['r) uc tlt = uc at x qq 6 = labeq lsaq letol
uo gt = I + I + 6 + 6 + 6 + 6 = la6oq ouPtuedqq 6 = uu BO lo6aq ueqnlnqo)
uc ogt = 1) uolol ouetued
I)'ruolol ue6uolod
uJc tI
rJumlahkolom=4bh P.. ,"tt
, "{_-l _t'/a-lq'
ItL_lelgjr!
Lantai atas
E6@12 2012
iF-----zt-T
l[ .]1..",]"
,r,rlL-!] 113 cm
Potongan kolom KI
- Panjang besi kolom = 365 cm- Jumlah besi per kolom = 6 bh, ukuran @12- Paniang besi @12 = 6 bh x 365 cm = 2.190 cm (21,9 m)- Total pan.iang besi @12 = 21,9 : 12 = 1,83 batang
- Ukuran begel O8 mm-Panjang besi begel = 30 + 30 + I + I + 5 + 5 = 88cm- Jumlah begel per kolom = l7 bh- Panjang besi begel = 17 bh x 88 cm = 1.496 cm (1a,96 m)- Kebutuhan besi @8 mm = 14,96 : 12 = 1,25batang
Lantai bawah
-ETTE
.-., .-Lre
nBentuk begel
S/ool pondasiyang sudah ada
Jurrilah kolom KI 4 bhTotal baniang besi O12 - 4 bh x 1.83 = 7,3z:batangTotal kebuluhan hGsl beget O& = a bh x 1.2$ = 5 batang
/cincin
Penampang kolom Kl, I 3 x 35
Jumlah kolom = 12 bh
'"d:,".T l-Ie"f ".
- Ukuran begel @8 mm- Panjang besi begel = 9 + 9 + I + I + 5 + 5 = 48cm- Jumlah begel per kolom = 17 bh- Panjang besi begel = 17 bh x 48 cm = 816 cm (8,16 m)- Kebutuhan besi @8 mm - 8,16 : 12 = 0,68 batang
- Panjang besi kolom = 365 cm- Jumlah besi per kolom = 4 bh, ukuran @10- Panjang besi @10 = 4 bh x 365 cm = 1.460 cm (14,6 m)- Total panjang besi 010 = 14,6 : 12 -- 1,22batang
l9cmj
rffi;Irrl__l| ,r". I
Potongan kolom K2
A.ll "41
il ltIulBentuk begel/cincin
4410
Tttal panians beei 91S * 12X 132 - I4t64 bitqftSTotaf kebutuhaq besi begel fit * V bL x 0,68 ;:&JS
S/oof pondasiyang sudah ada
Penampang kolom K2, 13 x 13
t"tgriyakreasi_ g TEKNTK MEUNCKAT RUMAr-J _ MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah
€,1rspaJl pi{[6 - HVi,']iru l-v]iy,'tiI,Hl"i ]tiht]t1 6 - qpunu adrl reoeqrag eped qeung leq6uruayl
(t t x t t) L d) rxolo)i 6uedLueuo2
Bueraq lot = If.ox r{9 { = g0 I6Ssq }saq uuq&nqa}t le}olfiuelBq g? = Z?,t. x r{Q t s ggi lseq usqa}6qq lslol qq I Hll uolo{ r*qrr}nr
Ld) r.rrolol ue6uolo3
r-tw.L (U, l*,.1
Y"o. ll!
uc Lr I
Dueleq tr'O = ZL : l'g = ww g@ tsaq ueqnlnqa) -(ru 0t'9) ruc O[9 = r.!c rt x qq g1 = la6aq rseq 6uelue6 -
qq 9[ = tuolol red labeq qelu,tnf -r.ucrt = e + t + z + L + L + / = le6eq rseq 6ue[ue4 -
r.uur gO Ie6aq ueln)n -
T fg-----e 1
*"rrll lll_ lk--.1 I
sele !elue"l
Dueleq [ = ZL : ZL = 90 rsaq ouetued leiof -
(u z[) urc 002 [ = urc ooe x qq ? = 90 rseq oupfued -90 uelnln 'qq , = uolol tad tsaq qelunf -
tuc 00t = urolol lsaq ouelued -
dele reluelqqz=urolo{qelutnr
(t t x t l) d) uolol 0uedueua6
, Susleq9t,9 = 57,0 x qq Z,L - W 1a6aq paq ueqnpqbl laol Eueleq ps,y1, = zz,, L x qq er =€6 lso,s;:Hii"lffii
urculcT;e6eq 1n1ueg
DU] LI
I6-cl
LJ]
d)l ruolo{ ue6uolod
@sele leluP"l
Dueleq tr'O = ZL : L'g = urru 86 tseq ueqnlnqe) -
(ur 0t'9) urcol,9 = Luc rt x qq 91 = 1a6aq rsaq 6uefue6 -qq 9[ = ttlolol rad la6eq qplunl _
tuort = t + t + L + L + L + / = la6eq rseq 6uelue6 -
turu gO le6eq ueinln -
6uepqZZ'l = ZL:9'tL = 80 rsaq Ouelued lelol -(u.t 9'?t) tuc o9r'[ = uc 99t xr.iQ ? = gg rseq 6uelue4 -
80 ueln)n /qq , = ulolol lad tsaq qelulnn -
ujc ooe = uolol lsaq 6uelued -dele relue"l
qq zt = r.uolol qelurnr
r
;:r m.r tLJlBentuk begel/cincin
,rram4- Ukuran begel OB mm-Panjang besibegel : 15 + 15 + 10 + 10 + 5 + 5 = 60cm- Total kebutuhan besi begel : 7 bh x 60 cm = 480 cm (4,8 m)- Keperluan besi @8 mm adalah 4,8 : 12 = 4,8 batang
Ukuran balok
Besi atas
EPanjang besi @10 = 15 + 15 + 10 = 170 cm (1,7 m)Panjang besi @10 = 1,7 x 2 = 3,4 m
Besi bawah
- 010 = panjang 140 cm (1,4 m)- Paniang besi 010 = 2 x 140 cm = 280 cm (2,8 m)- Total panjang besi 010 adalah 3,4 + 2,8 = 6,2 m- Kebutuhan besi O10 adalah 6,2 : 12 = 0,52 batang
fialck E8LlB,.ada i. bhTotal hesi 610 = 3 bh x 0,87 = 2.61 batangTotal kebutuhan besi begel 68 = 3 bh x 0,4 = 1.2 batang
Penampang balok RB- 1 B, 1 5 x 20
i74iII
griya kreasi _ Q TrrNrx MENiNGKAT RUMAH _ Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah
SLrspaq e,{u6 -HVilnu rvytNlNlN ylN!:-l 6-rlpunu adtlrebeqag eped qeurngleqouruapl
6ue1eq tr'9 = ZL : Z'Lg qelepe 0!O rseq ueqnlnqa)wz'tg = ax9'0t = 9,6 + I + 9[ = 3 + E +V
(rx 9'6) urc 009'6 = 0t + Oe6 ouelued :J(ru g) urr 009 = Oe + OZg Euelued :E
(ur g[) ruc 009't = 0t6 + O/9 ouelued :V; 0Lo loleq lseg
oz x g I' t-ds lolPq ouPdrxPuad
qei\^eq uJolol uBp uelnluel d) t-llolol tu*$g lfr'i * {g:*x rlg,16'*,96 Fsag !$aq:seqn}rqa)t lptdl , ' . fiilffsq ls'a - Is-6 x Llg t *.*6 lsqq le1at
. , ... :rr' -' : iurqo{lsag
6il*1qq 5:6 * r? x.{q s:* g#,tq8qq $et ueq$nq$t teiar6uqeq E,gI = t,9 x qq t = OL@ rsoq lBtoI
; rlolEg lsag
lolPq uernlnm_a f
rle Euelel EuedueuagI I ----
-,.1,8''""''ffi
6ueleq t6'O = ZL I g'Lt =w 6'Z L'O = Z'l
qq t epe [-ds Ioleg
6ue1eq 1g'g = Zl i Zt't qelepe LllLU gO tsaq uenuoda) -
lu zn'nl wa zll = Lxc ?t x qq 61 : la6eq rsaq 6ue[u?d le]oI -u.rcre = t + t + l. + L + L + 1 : le6eqrseq 6uelue6-
rur.u 96 le6aq uelnln -
: urolo)
oueleq Z't = ZL : t'gt, qelepe LULU 80 lsaq uenuade) -(ru ,'8t) rxc o8ilt = Luc 09 x qq ,9 : la6aq rseq ueqnlnqal latof -
tuc09 = 9 + 9 + 0! + 0[ + g[ + g[ : la6eq rsaq 6uetue6-uur gO la6aq ueinln -
: Ioleg
1-l nx6'z I lw.+0'[ I I
l>.\6oe
,1,, z
-,,FE1". ,\^ L- Ion UJI'
u1c 0r J
4; n";rlsL,l__l
LY,,
(viA
Dueteq t8't = ZI : 9t = 90 rsaq ueqnlnqa)(u 9I) uo OOg t = 00, x t = ouelued lelot
uc00t = 06t + 9 + 9 = O (9O) rsaq ouelued
5ueltq 9Z'Z = Ll I LZ = 90 rsaq ueqnlnqa)(u /Z) uc OOZ Z = 06 x Oe = buelued lelol
ue 06 : 09 + 9t + 9! = I {9O) rsaq ouefued
uco8 I
-" sr'- f-_-: ----:_l I .. nt i | !q oe:go
6ue1e1 1e;ed ;seg
rC. IVleningkat Bangunan Iipe 30/00 (5 m x 12 m)
Bangunan tipe 36 merupakan jenis bangunan yang banyak diminati. Selain
luas tanahnya yang cukup untuk keluarga kecil, cicilannya cukup terjangkau.
Bangunan tipe 36 ini akan diberikan contoh pengembangan dan strukturnya. Jika
tidak menggunakan bahan cor pelat beton konvensional untuk lantai atasnya, pon-
dasi kemungkinan tidak harus dirubah. Bila dimensinya tinggi 60 lebar 60 cm. Tetap
menggunakan pondasi lama, pondasi cukup aman mengingat kondisi tanahnya
pun cukup baik. Selain itu keadaan tanah dibawah pondasi telah padat dan stabil.
Untuk meningkat rumah tipe 36 memerlukan besi untuk struktur sebagai
berikut.Ii ::t. .
''NO ,."lt''ll1
I
2
3
4
Dlaiilitsr besi.::,1;
';1rqt.!-1 ,''' :
'-6
',',. t:'.Sl" .: .
t0
1 ,;.t,1, ,
:,faktor ,
terbuang5%
|,34
',' ,..,',I:$5' :
I,44
,1i,,'oig:,..i
Ksbqtuiri,i. ::, . :!'
{batang}11' :,
13,39
t 536,f'..-,.,.'r..-.-.
24,75
:,.. t11:6!:;1, .:.:'111:,,,,' I'
Kebutuhan FinalJumlah (batang)"' (batang)
t4,73 15
.1'r , 55;58 5i30,t9 30
-,,,;' :,,1425 ,1, '
* Volume bahan lantaiatas memakai sistem keraton.
t.. Pemakaian keraton sebanyak 33 m2 (1 mz= 1B buah).
* Pemakaian besi beton @8 mm sebanyak 56 batang.
500 cmL,-_ _ ---,:'- ,--+
Tampak depan (rumah asli)
500 cm
Tampak depan (rencana tingkat)
76 griyakreasi
- I TenNtn NENTNGKAT RIJIYAH
- MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah
rspqp,(ub -HVr,{nu tvy}NtNlN }ttNy:l 6-qpunuadtltpbpqtageppdqpunutq6utuJw
sPlP reluel qPueo
f --ry' trqz |
osz
lsP^ouerp qPpnses
(nreq) qemeq rPluPl qPuo6
l -- oos --- 1
1 OEZ
I oEZ
rsP^oualtp unleqas
(r1se) qerneq rpluel qpue6
+l00sl +I 092 oqztl
F
l=[
ffi
Il=
r4I
_J=
l-
--J"
__l=llll oql cot Oqz
6uefueuau ue6uo1o6
-- seqse delv6ualuaO 1op
uele@ g
IIPN
MATERIAL LISTRIK BAWAH
tcH
SAKUR TU}iGGAL 1BH
SAKLAR DOBEL 2BH
SOP KONTAK 5BH
Denah instalasi listrik bawah Denah instalasi listrik atas Denah balok lantai atas
I"l-
i-
I=l_
Denah kolom atas
250 ] ,ro I
Denah kolom bawah
L
78 griyakreasi_ g TTKNTK MENTNGKAT RUMAH _ MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah
tspaJlp(u6 -HVNnU tv!sNiNEt"t )lIhtli:l 6-qeunuad[lebpqiagpppdqpunulploutuay!
ur 9€ - ouPtuPd Z-BU
dele uo1o1 qeua6
ffi L : L
| osz Ocz ]
2010
2@10
; ,,,,m| 2@1oL:
tlI ts"- I
r--------1
Ukuran balok
Bentuk begel/cincin
Ukuran begel @8 mmPanjangbesibegel : 15 + 15 + 10 + 10 + 5 * 5 =60cmTotal kebutuhan besi begel : 8 bh x 60 cm = 480 cm (4,8 m)Keperluan besi O8 mm adalah 4,8: 12 = 0,4 batang
Besi atas
Besi bawah
- @10 = panjang 140 cm (1,4 m)2x1,4:2,8m
- Total panjang besi O10 = 3,4 + 2,8 = 6,2 m- Kebutuhan besi @10 = 6,2-. 12 = 0,52 batang
@10 = panjang 15 + 15 +2x1,7 =3,4m
170 cm {1,7 m)
Penampang balok B-4 I 5 x 20
80 griya kreasi _ I Trnutr< 14trhrNGKAT Rl.jN,ti-r _ Meningkat Rumah pada BerbagalTipe Rumah
tg tspaqp(u6 -HVNnu 1v!9NlN3t"l llrNll]l 6-qeunuadtlleoPqta8PpPdqPunulPlbutua|^l
oz x g I g-g lolPq 6uedueuad
:r: iu$lEq'g? *if.r&.t e*. 8*la6eq rfggi{gqninEs{..|fi&t i&iElas r*rtr * usroxI * qlg_ts|tryiql11-.-qt,{*111t{,
{q g * 8rgrlo}eal 4B$rlnf -
6ue1eq 19'6 = ZL : t'OL qeppe Ol@ rseq ueqnlnqe)ru t'0[ = 6', + 9'S qelepe 0[O rseq Duelued ;e1o1(ru 6'r) tuc 06, = tuc gtz x Z = 916 ;seq Duetued
lut gV'Zl uc ArZ Duelued = ZLO -
qe/r^eq rsaS
].,",,
sele rseS
urc 0[
il 6ue1eq g'g = ZL : Z'L Llelepe urtu 80 tsaq uenpada) -
lu Z' Ll ur} OZL = ux 09 x qq Z, : 1a6eq tsaq ueqnlnqal lelol -
r.uc09=q + I + 0[ +0! + g[ + 9[ : la6aqtseq6ue[ue3 -
urur BO la6oq uernln -
loleq uernln
u!cu!c/leEeq Inlueg
aEm"" OLOZ
u g'9 = Z x gtz = \LA 5uelued(u gt'Z) rur gLZ = gVZ + 9[ + 9! ouelued = 916
qenq ZI Luur BO la6ag
2612
3@12
m nBentuk begel/cincintl
| ,."- |
Ukuran balok
- Ukuran begel @8 mm- Paniang besi begel :20 + 20+ 10 + 10 + 5 + 5 = 70cm- Total kebutuhan besi begel :22bhx 70 cm = 1.540 cm (15,4 m)- Keperluan besi @8 mm adalah 15,4 : 12 = 1,29 batang
- O12 = panjang 430 cm (4,3 m) 2 x 4,3 = 8,6 m- Total paniang besi @12 = 14,1 + 8,6 = 6,2 m- Kebutuhan besi @12 = 22,7 : 12 = 1,9 batang
Besi atas
Besi bawah
@12 = panjang2} + 20 + 430 = 470 cm (4,7 m)
3x4,7 = 14,1 m
Penampang balok B-10 1 5 x 25
a2 griya kreasi _ 9 TEittttx t"tENINGKAT RUMAH -
Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah
E8tspall p,(U6 - HVhJnu lv}i9NrhlrN )llNvlI 6 - qPunu adrl reoeqrag eped qeung 1e16utuay1
6ue1eq 1'1 = Zl : V'OZ = ZL@ 'saq ueqnlnqa) -
u t'oz = 8'? + 9'9 [ = zla |saq ouelued |e1o] -
w8'l=ttzxz(ur r'Z) urc OtZiuelued = ZLA '
u 9t9 = I'Zx Z(u 8'Z) ruc OgZ = OnZ + OZ + OZOuelued = Zt@
6ue1eq 1'6 = ZL: t'g qelepe ulu 80 tseq uenpada)(ur r'8) Luc O?B = urc OLx\qZL: la6aq rseq ueqnlnqel leloj
urc0/ = I + g + o[ + 0[ + oz + 0z : la6eq rseq 6ue[ue4t!t! BO la6aq uernln
urcu!c/lebeq {n}uag
a
gz x gL I L-€ lolPq 6uedLueua4
qeMpq rseg
]"*
selP lsag
[i''
I
EoN-E
9.1,3-', cio
oif!lx $-'.-NPr?-qiEGO$.8 €o !?LcN!L;6.ls-o o-o!ac hOG=!
O-G
,. ol
N ,g;5P9
Er
-NtrvO-oF@i o6".iE- ll og,
-N+ E''ioo ll-@s+ x-EExroN'$!
Q..OoJ:
^o-
E : g)tr
i: ; 3,:Er I
^ G.;
sa=;oXl-! _+: 6e 9)19 =fw O-.\
loOO](LF!Z
Eo6
r.tsrDfrS't I
6
-
Ioo
ILE
o'6
'6
FlI$\_____J' .o
J
o@
c
6vl)-
6
!f
Eo
l-t
Ero'E
oroiloo+o-+<.
ollE":'-.ooNil
N
a
EaoN
l
!llnl ltsb lL- .il l,:
5N
o€
o6
EooNo.qo'ao
!ol!o*il
@S6oodl
Penampang balok B-12 1 5 x 20
griya kreasi _ g TEKNTK M[ilin"i6KAT Ri-Ji,tAH _ Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah84
L
s8rsearl e(u6 - HVhnu ivl gNrNit.r yl Nytl 6 - qeunu adl lebeqrag eped qeurng lelburuayr,l
9Z x 9 t € t-g 1o;eq 6uedureua6
u 6tLZ = t'Lx t(u €'Z) uc O0f = 069 + OZ + OzOuelued = 716
qemeq lseg
sele lseg6ueteq 86'Z -- Zl : Lg't, = ZLA |soq ueqnlnqa) -
ur Lg't = 8'tt + 6'tZ = ZLAFeq Buelued lelol -
ur 8't[ = 6'9 x Z (tu 6'9) ruc 069 Buelued = 716 -
6ue1eq 19'1 = ZL i i'ZZ qelepe uilu 80 rseq uenpede)(w i'zzl wr olz'z = urc 0z x qq zE : la6aq tsaq ueqnlnqar letol
urc0z = I + I + ol, + 0! + 0z + 0z : la6aq rsaq 6uefue6tu.rtu 96 la6aq uern161
u1cugc71e6eq 1n1uag
{oleq uern{n
I ucaL I
tt
FM" ZLAI,
(urc OZ leret derles) qenq Ze = LUru 8@ laOaE
!t
2012
,rrrm'{ nBentuk begel/crnctn
Ukuran balok10 cm
ll'"oL i
f-'SZZ"-f - Ukuran beget @8 mmi l''[t | - eanlansbesibegel :20+20+10+10+5+5=70cmPo""l l
t | - Total kebutuhan besibegel:18bhx70cm = 1.260cm (12,6 m)
l_ L_ftjIL - Keperluan besi O8 mm adalah 12,6 : 12 = 10,5 batang
HBesi atas
Besi bawah
. 612 = panjang 330 cm (3,3 m)2x3,3=6,6m
- Total panjang besi @12 -- 7,4 + 6,6 = 14,0 m- Kebutuhan besi@12 = 14:12 = 1,17 batang
412 = panjang 20 + 20 + 330 = 370 cm (3,7 m)2x3,7 =7,4m
Penampang balok B-14 1 5 x 25
i.-
86 griya kreasi _ I TEKNTK r4[NTN6KAT RUMAH _ Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah
Lg tspatlp(u6 -HVhifiIJ ivilsNiF{:r{ }ilNr;l 6-qpunuadtlleoeqtagPpPdqpunutploutuef{
0€ x ot E t-B lolPq ouPduPued
6uepqZL'l = ZL:9'OZ = 0[O rsaq upqntnqa) -
r.u 9'02 = 8'6 + 8'0[ = olo rsoq ouetued lelol -ru8'6=6/?xz
(ui 6'?) uc 06, ouetued = OLO -
qe^ eq rseS
t--1'6ueieq 7y'1 = ZL I BZ'LL qelepe uJur 96 rsaq uenlrade; -
(ur Be'f l) wcBZIL = uoZLxLlqtZi la6eq rsaq ueqnlnqa) lelol -
urzL= g + I + I + 9 + 9Z + 9Z : le6eq rseq ouefued -
uruJ BO la6aq uernln --.,Fil]-"-
LY,"
u!rurc/le6aq
DInlueg
Iolpq uernln
l"otlT- fffil0rozl.,..llllt_ kIl OLAZ
I x25 = 225 cm
Potongan 2
4x25=100cml.-tI I Pelat borrtes| 'T-, , , , / NBaloktangga
;L ;lz I
L___l60 crrl
Denah tangga
={Lantai rumah _
Tinggi rumah
r 160 "fiaik*l tangga, KT
E
oNtl
oNxo
EooNNiloNxo
Balok tangga
Kolom tangga, KT
Pondasi tangga
Tangga tipe 2
L
88 griyakreasi
- g TEKNTK ,'lENINci(AT Rur'lAH _ MeningkatRumahpadaBerbagai TipeRumah
68tspaqe,(Ub -HVi4nu rv)15N1[]3il )1iN]i:l 6-qeunuad[leopqJageppdqeunu]el6utu3w
8uelBq 6g'? * gq'0 + tgrl - gf,Jssq EusJuBd l*rntrEugtsq Sg,h. S''f + g'L + 60'1. * fi16i !$BS 6ns$$d ls.tol
ileqarnFsst !s.q l|Eqnlltgsxoueteq gg'O = ZL i g'g = 80 rsaq upqnlnqe)
(ur 9'9) uro 099 = urc 99 x qq Zt = rsaq ouetuedqq zt = qq I x z = qeMeq uep selv
qq9= 86:lrsag
ulqq I
6ueteq gr'Z = ZL i tt'62 = 0!O rsaq ueqnlnqa)(w ?n'62\ w3 w6'z = urc 89t x I = I uep 6 rseq Buelued qe1un1
Luc 890 = tseq 6uelue4qq8=(ot.O) fuepCrsaE
lucssl
-"t't,,3Bueleq [ = Zl i ZL-- 0[O lseq ueqnlnqe)
(Lu Zl,) ruc O0Z I = ru3 00t x ? = I rseq ouefued qelunf(ur t) l.Uc 00t = rseq ouetued
qq?= oto:8rsa8
lur ol l
seproqleled oI lsepuod leluel lrep
e66uel uelsequed
lal oz-ot6
u) oz-84
lYl oz-oLo
Z edrl e66uP1 rse8
---l"srf)'
,/>,/.{ E A\"/
oueleq rS'[ = ZL i ZZ = gO rsoq upqn]nqe)(u zz) LUc 002'z = wc 99 x qq o? = rseq 6uefue4
qq 0? = rlq 0z x z = qeMeq uep selvqq 0Z = (BO) O rsa8
ffiEueteq 60'! = ZL : tL = 0!O rseq ueqnlnqe)
(ur e[) Luc OOt ! = r.uo gZtxt = V rsoq ouelued qeluinlurc azg = tsaq 6uelued
qq?= (0[O) Vrsag
l.*o/
){ ,/ ,/-"or=, 4 r t\,,/ *"9t' Y
lxl oz-ga
Kolom tangga, KT 4410L-----------l T| | ''11,,.^
Irrl__ll,r"-
Potongan kolom, KT
u{\a---4 rI lg .,-n1ttt] s..n
Begel kolom
Balok pondasi yangsudah ada
Pan.jang kolom KT = 120 cmKebutuhan begel @8 mm = 6 bhPanjang begel = 9 + 9 + I + I + 5 + 5 = 46 cmTotal besi begel = 6 bh x 46 cm = 276 cm (2,76 m\Kebutuhan besi @8 = 2,76 : 12 = 0,23 batangPanjang besi kolom KT O1O = 4 bh x 120 cm = 480 cm (4,8 m)Kebutuhan besi @10 = 4,8 : 12 = 0,4 batang
Penampang balok tangga 15 x 20
Besi atas g0 cm
,*a I
,+ @12 = 2 buah, panjang 1,1 m2x1,1 =2,2m
-T15]cm
l
Besi bawah
@12 = 2 buah, panjang 0,8 m2x0,8=1,6mKebutuhan besi @12 = 2,2 + 1,6 = 3,8 : 12 = 0,25 batang
-
10 cmfr""?1...
20 cm
Iz";l15 cnl IX!i1
- Ukuran begel @8 mm- Pan jang besi begel : 15 + 15 + 10 + 10 + 5 + 5 = 60cm- Total kebutuhan besi begel : 5 bh x 60 cm = 300 cm (3 m)- Keperluan besi @8 mm adalah 3 : 12 = 0,25 batang1,u".
Ukuran balok 10 c
2412
Kolom dan balok tangga tipe 2
L
90 griyakreasi _ Q Trns;tr,, i:'rir'{iNGf.iA-i fr.uui1t.i _ MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah
t5rsparls(u6 -Hvr.Jnu IV){cNtNJH yrNt).l:1 S-qpunuadlllpbpqiagppedqeunulplbutuali\J
6usle{i,e0? = E f0 x qq ,f t := 96 F$aq I*6q uHlnrq6{ tsrol: Sueleg
'l = l. x r{q,?i s S0 F€q Bqplued le$t , qq tt l)l urololl Llsluinl
6ue1eq 1 = ZL : ZL = 9@ rsaq 6uelued lelol -
(rn Z[) urc 002 [ = ruc oot x qq I = BAtsaq 6uelupd -
80 uernln 'qq ? = Luolol red lseq qelulnl -
uJc 00t = ulolol lsaq 6uetuPd -
sPlP uep qe/Y\eq dy uoloy
sele reluel
relue"l
qq ,I = sele tuolol qelrlnf
!d) ruolo{ ue6uolod
| '"']-- l-r--------ll_, I tlLla---ilaan
Oueleq tr'6 = ZL : L'9 = LULU 90 lsaq ueqnlnqo) -
(ru 0t'9) urc O!9 = r.uo rt x qq g1 = le6aq rsaq 6ue[ue6 -t{q 9[ = Luolo) red le6aq qelLunl -
ulcrt = t + t + l. + L + L+ 1 = 1a6aq tsaq 6ue[ue6-r.uLu gO laDeq uernln -
;lfY","
6ue1Eq tr6'g = st'$x qq s = 96 p6aq l3pq uEqnnqo{ F}01' ffuBleqrfg:'A = tZ'! x r4tl I = Ed !sa{ ueqnlnqal IEIoj
qq I dx ujolol qqrunl
urolol ueOuolod
E- E------rl
r&-ll
d)
u!cu!cInluaS /te6eq
Duc ZL
BeqY," !w1 L
epe qepns 6ueArsepuod yooTg
Eueleq 6r'0 -- ZL : B/g = ruru BO rseq ueqnlnqe) -
ltu 8L'9) uJc 8/9 = tlc rt x qq 11 = le6aq tsaq 6ue[ue3 -
qq Z[ = r.llolol ied la6eq qeluinf -
uro?€ = e + t + L + L + L + / = la6aq rsaq 6ue[ue3 -
Luur 96 le6eq uern)in -
3
resep
Oueleq tZ'[ = Zl : B9'7, = gO rsaq buetued 1e1ol -
(ur gg'?t) ruc B9r'[ = urc l9€ x UQ ? = 96 rsaq 6uelueS -
80 uernln 'qq , = ruolo) lad tsaq qe;ulnl -
ruc tgt = lrlolol rsaq 6uelued -
sele reluel
T- I
f_
reluel
qq I = qe/t^eq uolol qelunf
r Jumlahkolom=5bh
- Panjang besi kolom = 365 cm- Jumlah besi per kolom = 4 bh, ukuran @10- Panjang besi O10 = 4 bh x 365 cm = 1.460 cm (14,6 m)- Total paniang besi @10 -- 14,6: 12 = 1,22batang
I
a
LTcml
'"?1.. I
EEil*P-l
- Ukuran begel @8 mm- Paniang besi begel = I + 9 + 9 + I + 5 + 5 = 48cm- Jumlah begel per kolom = 17 bh- Paniang besi begel = 17 bh x 48 cm = 816 cm (8,16 m)- Kebutuhan besi @8 mm = 8,16 : 12 = 0,68 batang
S/ool pondasiyang sudah ada
F],;IlL-rl__I n
Bentuk begel
13cm I
Potongan kolom K2 / cincin
Penampang kolom K2, 13 x 13
Jumlahkolom=3bh
Lantai atas - Paniang besi kolom = 365 cm- Jumlah besi per kolom = 4 bh, ukuran O12- Paniang besi O12 = 4 bh x 365 cm = 1.460 cm {14,6 m)- Total pan.iang besi @12 = 14,6 : 12 = 1,22batang
- Ukuran begel O8 mm- Panjang besi begel = 20 + 20+ I + I + 5 + 5 = 68cm- Jumlah begel per kolom = 17 bh- Paniang besi begel = 17 bh x 68 cm = 1.156 cm (11,56 m)- Kebutuhan besi @6 mm = 11,56 : 12 = 0,97 batang
Lantai dasar [r-4.1TJ] L
1,, ". l
Potongan kolom K3
S/oof pondasiyang sudah ada
b cml
Penampang kolom K5, 1 3 x 20
L
92 griya kreasi _ 9 Te rrutx MENTNGKAT RUMAH _ Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah
E6rsPaJle,(u6 -HVNnU l.V)1SN1N:r.j vrNlrSl 6-rlpunuadrlre6eqragepedqeunS1e16u1uayr1
:i .:. ..,,Et Blsq 4? * qq zl : goEu = gO rsaq upqfigrqa}tIrn Ag?zIl$E 60E:Z = nrg CL i W ste = eAgqnrrFra teEfil iiue;ti4i
. , .:.:. , r$ gig = qq 9 xgE : gd F6ae ueqnlnqai
. : ur gf, -:l!:gE {g{Bq tus{rrcd- . , j IoJa{ {ffnl.s lnlur to6eq" reql.de)t
oueleq rg,g = qq Zl : OZ = M rssq ueqnlnqe)l
,, , ,, , .. ,:,: ,,r,,I,ul;l#ler_#;fftq,y,:J",, i iopqqrullssrr1lllrtrquE{rtad,r,
u!curc/le6eq {nlueg
m{oleq uern{n
l'"''im,,.
9 x tt 'Z-BU 1o1eq 6uedueua6
(ur 8/'0) tlc gZ = ruc tt x qq g : le6eq rsaq ouetued lelol ulc El = g,z + 9,7, + g : la6aq rsaq 6uefue6
: {oreq ., r rr'r"" rrl,H ?3ulT::"'fjH!
E[-l -4ruz= Lxz
(u [) urc 00t Buefued = gO: 4oleq tu 1 derlas 1n1un gg uengleda;
qe^ Bq lseg
l*I
,rram'1
UK
1,.".1
uran balok30 cil
r/\'1*l
I
1,3 + 0,9 = 2,1 m2,1 x 4 = 4,8 : 12 = 0,4 batang '"o -l---1_1\ |
Kolom:- Ukuran begel O6 mm- Panjang besi begel i7 + 7 +'l + 7 + 3 + 3 = 34cm- Jumlah begel per kolom = 7 bh- Total panjang besi begel : 7 bh x 34 cm = 238 cm (2,38 m)- Keperluan besi @6 mm adalah 2,38 i 12 = O,2batang
Besi kotom KP laniutandari kolom bawah
EEEI,..lTcml
"",
E
Balok :
- Ukuran begel @8 mm-Pan.iang besi begel : 15 + 15 + 10 + 10 + 5 + 5 : 60cm- Total kebutuhan besi begel : 35 bh x 60 cm = 2.100 cm (21,0 m)- Keperluan besi @8 mm adalah 21,0 : 12 = 1,75 batang
{l0 cmts
7+ 10 cm
10.m-
itto ".
Besi balok O10 :
A: panjang 420 + 340 + 10 + 10 = 780 cm (7,8 m)B: panjang 420 + 30 + 10 = 460 cm (4,6 m)C: pan.jang 350 + 40 + 10 = 400 cm (4,0 m)A + B + C = 7,8 + 4,6 + 4,0 = 16,4x2 = 32,8mKebutuhan besi @10 adalah 32,8 : 12 = 2,74batang
Balok SP.2 ada 3 buahSesi balok :
Total besi 610 = 3 bh x 2,74 = 8,22 batangToral kebutuhan besi begel OB = 3 bh x 1,75 = 5,25 batang
Besi kolom r
Total besi @8 = 3 bh x 0,2 : 0,6 batangTotal kebutuhan besi begel A8 '- 3 bh x 0,37 = 1,1 1 bdlang
10 cnl
Penampang balok sopi-sopi SP-02 1 5 x 20
griya kreasi Rijl'lh i'j _ Meningkat Rumah pada Berbagai lipe Rumah
s6rsPa,tle(u6 -HVhJnu IVysNtNil{ ytN)]t1 6-rlPunuadlleoPqra8pppdqpunu]plbulueul
(1e16u11 euecuaj) uedap Iedurel(rlse qeLuni) uedap ledu.reg
I urc 009
,,
6b
9Z
.€5
6
. {8mruq}
Fuu; utrlrBnga)l
t6 8i(./'9(,
sf-ts8r'8
{ Buereq} ry1urpf
. ft'ztz'lL5tt'0
gg Swnq.rar
JODFJ
, g59i' , ,
6V'lZ
,".:16'lc
80'8
.{turreq): r:
usiI}lr.rqa}t.
:,, ,'dl '
0t
,:',,g; , '
9
{ruru} tsag
ralEurBlcl
b
tx,
I
aN
'6ueleq ,S le^ueqas uLu 80 uolaq rsaq upre)eurad *'(qenq B[ =zur l) twZEle^ueqas uo]eJa) uetelerrrad *
'uoleral ualsrs re)euraLu selP reluel ueqeq aLUnlon n'1n)uaq
reoeqas rnDlnrls Inlun rsaq ue)nuauror.u IZ adl] qeunr ]e)ouruaur )n]un
(ru 0tx ru g) ru 0g/tZ odll qeung tulfiurua11 '[
Nok genteng
Potongan memanjang
It96 griyakreasi_ I TEKNTK MEilrNcKAr RUMAH _ MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah
rsparle,(rr6-HVhflu ]-v)lsNrNJl,.l ).llNy!1 6-qPUnUadllebeqtagepedqeurngle16uruay1
l00sl selPrPluPlqPuao
ffi
-l_lrto
lot t-t
I
t." lo
I
I1",lo
__l
rseA0uaIp tlPpnses
(nreq) qemeq reluel qeua6!se^oueJrp urnleqas
(rlse) qemeq reluel qPue6
l_lolo
+I
la
t"-1-
le
t,__l-
11.
t1
l=l=
t1:
1_1:
l00ellooel
ffi ffi
II]i)sz 002 0q I
{
MAIERIAL LISTRIK BAWAH
l- IP- NFON 1O W 3BH
LP, PIJAR 5W 3BH
SAKLAR TUNGGAL 1BH
h SAKLAR OOBEL 2BH
STOP KONTAK 5BH
MATERIAL LISTRIK ATAS
-LP. NLON ]O W 4BH
LP. PIJAR 5W 5BH
SAKLAR TUNGGAL 4BH
SAKLAR DOBEL 4BH
STOP KONTAK 4BH
Denah instalasi listrik bawah
il=l=l
ilPerkiraan posisi kolom yang ada
griyakreasi _ g TTKNIK t',trFJtNGKAT nuflAt-l _ MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah
66 lsparl e,fu6 - HVilnU lV)loNlNlH }ltNl3l 6 - tlpunu adl lebeqrag eped qeung leqburua6l
(nreq sele uro;01 enLuas) sple uolol qpua6
os/tz t
}t"!
qeqnrp snreq 60el uolo)
@
sPle )iolPq qPueotuo;01 ueqeqnlad eue:ueg
r ffiffi ffi
6upnr lntun reledlet puerel uel6uelrqlp uolo)
Talang air
Denah balok atap
panjang balok RB-3 = 29
l-EI b:1"j
El lr--l_u
=l ,ll'lll"IEI I=1-
il
Denah balok sopi-sopi
IOO griya kreasi _ 9 Trnrurr piENtNGKAT RUIIAH -
Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah
tOt rspaqp(Ub -Hvi,,lnu ivySNrN:N >lNyrl 6-rlpurn5adrlrebeqragepedqeung1e16uruaq
0Z x 9 I B-B 1o1eq 6uedueua2
qe^ eq lseg
],,
sele rseg
Lil1| 's,L_.1tuc oI
IolBq uernln
| '" ntl
_[_ lE=-loroz
lrUl 0taz
6ue1eq 19'6 = ZL i t'Ol = OIO rseq uellnlnqe) -
ru r'01 = 6', + q'9 = 0!O rsaq 6uefued ;e1o1 -
tu 6'? = it'ZxZ = OLA rsoq ouefued -
lu gn'Zl LUc arz rseq ouelued = 916 -
Oueleq g'0 = Zl i Z'L qelepe t.uLu 96 tseq uenl:ede; -
lu z'Ll wc ozL = wc 09 x qq z [ : la6eq rseq ueqnlnqal lelol -
r.ur09=9 + I +0[ + 0[ + 9l +9! : la6eqrsaq6uelue6 -
urtu 96 la6aq uern)n -
urcu!c/la6eq Inluag
a
u 9'9 = Z x gL'Z = OLA lsaq oueluPd(u 9Z'Z) uo iLZ = gtz + g! + 9[ ouelued = OlO
9Q Z[ = urtu 80 la6ag
Begel @8 mm = 31 bh
2410
-Tt nBentuk begel/cincin
l,u "- I
Ukuran balok
10 cmfr""{ I
J;[1%]LL__l 4,"
Pjq
- Ukuran begel O8 mm- Panjangbesibegel : 15 + 15 + 10+ 10 + 5 +5= 60cm- Total kebutuhan besi begel : 31 bh x 60 cm = 1.860 cm (18,6 m)- Keperluan besi @8 mm adalah 18,6 : 12 = 1,55 batang
Besi atas
Besi bawah
- g1g = panjang 590 cm (5,9 m)- Panjangbesi @10 =2x5,9 = 11,8m- Total pan.iang besi O10 = 12,4 + 11,8 = 24,2m- Kebutuhan besi @10 = 24,2:12 = 2,O2batang
619 = panjang 15 + 15 + 590 = 620cm (6,2 m)panjang besi @1O = 3 x 6,2 = 12,4 m
Penampang balok B-16 I 5 x 20
1O2 griyakreasi- I Trrt'itt< MEFINcKAT RUI'4AH _ MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah
E0trseaqp,(u6 -HVr.rnu tv),l5NtN;hr )lrNytl 6-qeunuad[lpbpqJagpppdqpunutplburua|/\l
9Z x I L 1L-E )jolPq ouedueuad
Eueteq Z6'i = ZL i 96'ZZ -- ZIA tseq ueqnrnqa) -
w 96'ZZ = qL'ZL + Z'OL = ZLA tsaq Euelued lplof -
u Z'OL = r't x t (Lu ?'t) urc O?E 5uelued -- ZLO -
qe/neq lsog
uv't= LtLxz(u 9Z'r) uc 92, = 9Bg + OZ + OZAuetued = ZtA
sele lsog
6ueteq g0'[ = ZL i 9'Zl qelepe Luu] 80 rsaq uenpada)(l.x g'z[) uc 092 [ = u.tc oz x qq 8[ : ;a6aq tseq ueqn]nqar le]oj
urcoz = I + I + o[ + oL + oz + 67 : la6aq tseq 6ue[ue6u.ru.r 96 la6aq uern1l
urcu1c7la6eq 4ngueg
aT E@elzroe
l,,rrllllI Lk-Jl ZL@T
=8bh
2010
2010
lml,,It ltl-tl,o",." I
l-__-]Ukuran balok
2410
Bentuk begel/cincin
- Ukuran begel O8 mm- Paniang besi begel i2O + 20 + 5 + 5 + 5 + 5 = 60cm- Total kebutuhan besi begel : 8 bh x 60 cm = 480 cm (4,8 m)- Keperluan besi O8 mm adalah 4,8 : 12 = 0,4 batang
ls .,.n
Besi atas
g1g = p3nianO 15 + '15 + 155 = 185 cm (1,85 m)
2 x 1,85 -- 3,7 m
Besi bawah
- P1g = panjang 155 cm (1,55 m)2x1,55=3,1m
- Total panjang besi 010 = 3,7 + 3,1 = 6,8 m- Kebutuhan besi @10 = 6,8 : 12 = 0,57 batang
Penampang balok B-1 8 10 x 25
104 griya kreasi _ I TEKNTK MENTNGKAT RUMAH _ Meningkat Rumah pada Berbagailipe Rumah
s0ttsearlelu6-HVr{nu tv}sNtN:1,.t }.ltNlil 6-qpunuadrlrebeqngepedqeurnglelburuayl
9Z x Et 6t-€ 1o;eq 6uedueua6
oueteq t6'[ = ZL : L'eZ = ZLA |saq ueqnlnqa) -u L'CZ = 9I'Z! + 96'0t = ZL@ tseq buelued 1e1o1 -
ur 96'0[ = 99'e x t(ur 99't) ruc Agt ouelued = Z[6 -
u ql'Zl = 90', x g(u 90't) uc 90, = 99e + OZ + OZ Buelued = ZIO
LUc 99e
qe^ eq !sa8
sele lseg
6ue1eq 96'g = ZL : g'ZL qelepe uul gO tseq uenlrada)(Lu 9'Zt) urc 0gZ L = r.xc 0a x qq B[ : le6eq rseq ueqn]nqa) lelol
r.l.rc0t = g + g + Ol, + 0[ + 0Z + OZ : la6aq rsaq Dueluedtuu.r 96 laDaq uern161
urourc/le6eq
alnlueS
t;; l
r.lrc gge
dertos) qenq BI u]ru g@ la6og
Begel @8 mm 8 bh (setiap jarak 20 cm)
43Bentuk begel/cincin
- Ukuran begel O8 mm- Paniang besi begel : 20 + 20 + 10 + 10 + 5 + 5 = 70cm- Total kebutuhan besi begel : 17 bh x 70 cm = 1.190 cm (11,9 m)- Keperluan besi O8 mm adalah 11,9 : 12 = 1,0 batang
Ukuran balok
Besi atas
Besi bawah
- 912 = panjang 295 cm {2,95 m)2x2,95 = 5,9 m
- Total panjang besi O12 = 6,7 + 5,9 = 12,6 m- Kebutuhan besi @12 -- 12,6 : 12 = 1,05 batang
-BalokB2$adt4'bh', ' 1::' ;-.;....1,.:1,.-.- Total kebutuhen besi 012 = 5 bh x 1,05 = a,2 bdang- Total kebutuhan besi begel @A = 4bh x 1,0 = 40 batang
912 = panjang 20 + 20 + 295 = 335 cm (3,35 m)2x3,35=6,7m
Penampang balok B-20 1 5 x 25
106 griya kreasi _ I TEKNTK MENTNGKAT RUMA,H _ Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah
LO t rsperl p(u6 - HVr,ifiU tVysNlN:r.1 ).itNytl 6 - rlpunu adl lp6pq,ag pppd qpuinu tqbutuaw
ot x 0l tz-B loleq DuPduPuad
6ueleq 96'1 = ZL :9'Zl = OtO tseq ueqnlnqa) -
w g'ZL = 8'9 + 8'9 = O1O rsaq Buelued le]o1 -
ru B'g = 6'Z x Z = OLA rsoq Euelued(u 6'Z) Luc 06Z ouetued = 0[O -
qe^'leq lseg
sele !se8
ffi 6ue]eq 8B'O = ZL i g,OL qelepe urur B@ rsaq uenpede) - ]-*. [--l -T (tu 9'0t) uc ogo'! = ruc or * qq 99 , ;ioaq rseq-ueqnsnqal ;e1o1 - T"'l I I ulculc/leoeq rnlueg.,.,o o. = s + s + s + s + sz. rr;J:80ff&.,rr",H8
- ]-:-.|t=[j f_)-m iJ tl t-l
ucq
{olBq uErnIn
Fm"" OLOZ
u B'9 = Z x n't = OLA rsaq ouelued(u r'€) u3 0t€ = 06Z + 9Z + 9Z ouetued = OtO
qenq g! LuLlr BO la6eg
tII
i
EoE-.86o=+N.H-ll +ll oto.+'N-- llr+NXo-
N-'..
^JrE -o;oEN- a!ri! o
cNEs- 63::r o-^!;c hO
CQCa -ogG!., dfI=N .lY -oEP9
N
N
Eoor
6;o,6o
@
15 cm
I
EntrE
ril
N+oE++-il9n'etsoNil
a
15 cm
E@-
-Ntrv
tsooOCll @o
--N!'lt oo -J+Etr
ooNF@e
+ x.-^ r@
-@N,m<6..6
o .J:+ ox.- o'-
_r! tr! q?trtr6 Xo6 o:Ss! q'6
Bn!33n; E- oo =
f c'j: o!6OO]O-FY
o66!P
6o:otrof
Eoo
ffi-qF---C5L N I ooi 1l l-lo- -c"(] +
Eoa
I
'6
,-\Eli\" il DililotllJ^
o6
SN
I
i
L--- TII
6pl
i
I
il
l
:iNoo.;L.slol
!of!@oil
@
9oEdl
I
i
E]olO
i
Eo
N
Penampang balok B-22 1 5 x 20
?08 griya kreasi'_ Q Trrt".itr< mm.irNGt(A I RUf'4Ar.l
- Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah
50t rspaqe,(il6 -HVNnU tv)15NtN:N ytNilrl 6-r.lpunuadl;ebeqragepedqeurng1e16u;uay'1
SZ x 9 I €Z-g yoleq DuedLueua;
6ue1eq gg'1 = ZL : 9'Z qelepe urur 80 rsaq uenlrede) -
(ru 9'Zt) uJo O9Z [ = r.r]c Ol x qq B[ : 1e6aq rseq ueqn]nqal le]of -
uJrol = I +I +0! +0[ + 0z +0z : le6eqrsaqouBlued -
r.uur 96 la6aq uernln -
Luc 0[uc-b- [--l -T
hL]1,IY,, t---ltl.tc 0 I
{oleq uernln
l._t ttl'" srl
Bueleq e?'Z -- Zl i L'62 = ZLA tsoq ueqnlnqa) -
w L'62 = 96'tt + 9t'9t = ZLa ,seq ouelued terot -
ur96't[=99'rxt=((U g9'?) uc Agr ouetued = ZIO -
T- lssel ztoe
J. n,ll ll
L@l ZLAE
urcu;c71e6aq
nWJ
qeMeq !se8
rnruas tr
tu g['gt = g0'9 x e(ru 9O'9) urc aog = 99n + OZ + 67 6uel.ued -- 716
sele rs€g
urc 99?
ZL6T,
(LUc OZ leief dertes) qq iZ =urw 8@
Jumlahkolom=6bh
Lantai atas - Paniang besi kolom = 365 cm- Jumlah besi per kolom = 4 bh, ukuran O10- Paniang besi @10 = 4 bh x 365 cm = 1.460 cm (14,6 m)- Total paniang besi 610 = 14,6 : 12 = 1,22batang
lcm;"- fi__+t_
l-: L3s-['"'zcm]
ml13 cm
Potongan kolom KP2
- Ukuran begel O8 mm- Paniang besi begel = I + I + I + I + 5 + 5 = 48cm- Jumlah begel per kolom = 17 bh- Paniang besi begel = 17 bh x 48 cm = 816 cm (8,16 m)- Kebutuhan besi @8 mm = 8,16 : 12 = 0,68 batang
Lantai dasar
3Bentuk begel
....L@of pondasiyang sudah ada
/ cincin
Penampang kolom K2, l3 x 13
Jumlahkolom=2bh
- Panjang besi kolom = 365 cm- Jumlah besi per kolom = 4 bh, ukuran @12- Panjang besi 412 = 4 bh x 365 cm = 1.460 cm (1a,6 m)- Total pan.iang besi @12 -- 14,6 : 12 = l,22balang
l;.]-fu-lno'z I L-]Tl
ls". L
- Ukuran begel @8 mm-Paniang besibegel = 20 + 20+ I + I + 5 + 5 = 68cm- Jumlah begel per kolom = 17 bh- Panlang besi begel = 17 bh x 68 cm = 1.156 cm (1 1,56 m)- Kebutuhan besi @8 mm = 11,56 : 12 = 0,97 batang
1Irt-alsh,k4rgrll:63, I hhrlirat plrrithg t}.Fei' ft12 = 2 bh x 1,22 = 2,:r4 b.6rang
@utr}hs* beei begel O8 = 2 bh x 0.97 = 1,92t baiEng
I 13cm I+Potongan kolom K3
Penampang kolom K3, 13 x 25
110 griya kreasi _ 9 Trxrurx MENtN6KAT RUt'4AH _ MeningkatRumah pada BerbagaiTipe Rumah
tLlrspaqefu6 -HVt{nu 1v)1iNlN:t"t vlN)lrI 6-qeunuadrltebeq:agepedqeungte16u1uay1
|---_-]I '"" I
f *-------@ I
k_ilgan
t t x t I lly tuo1o1 6uedueua6
oueleq t?'0 = ZL : L'9 = LuuJ 90 lsaq ueqnlnqa) -
{ru t'g) l.I]c OI9 = ruc ?e x qq 9t = le6eq rsaq Euefued -
qq g[ = Luolo)jad le6aq qelurnl -
ucte = t + e + t + L + L + t = le6aq tsaq 6uelue4 -
Luru gO le6aq uernln -qH
sele lPlue"l
8an
6ueteq [ = ZL i ZL = 80 tsaq Ouelued le]o1 -
u ZI) LUc O0Z [ = r.!o OOt x qq, = 80 rsaq Euelued -
80 uernln 'qq, = tllolol lad lsaq qelulnf -
luc o0€ = ulolol lsaq ouelued -
YQi
soil
o5=
dele relue-l
qq rl = sele uolol qelunr
@1,,".1:Ukuran balok
Besi bawah Keperluan O8 untuk setiap 1 m balok :
69 = panjang 100 cm (1 m)2x1=2m
L:JBentuk begel/cincin
T;* J I ;;J_I I I L Keperluan begel untuk setiap 1 m balok :
Ukuran begel @6 mmPanjang besi begel : 8 + 2,5 + 2,5 = 13 cmTotal paniang besi begel : 6 bh x 13 cm = 78 cm (0,78 m)
Keperluan b6si unttrk seturuh balok :Ukuran balok RB-3 = 29 mPaniang besi 08 : 29 x 2 = 58 mKebutuhan besi 68 = 58 : 12 bh = 4,84 batang
Keoertuan b€gel l.Jntuk seluruh belok :
Panjang balok E8-3 = 29 mKeb$tuhan begel fi6 i 29 x 6 bh = 174 bhPanjang begel seluruhnya * 17a bh : '13 cm = 2.262 cm (22,62 m}Kebutuhan b*si W = 22,82: 12 bh = 1,89 batang
Penampang balok RB-3 1 3 x 6
112 griya kreasi _ Q Trrrurx plENrN6riAr RUr'tAf i _ Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah
€tttsPalle(il6 -L"rvi",lnu ivlilt'ltf'.i;1,,1 )rin)rr I 6-qpunUadrlre6eq.ragepedqeurnglel6uruay1
&re1eq !'g = gg'tr x qq a = BO leEeq rseq upqntn{al le}af -
6ueleq tif, = m'e x qq t, = flL6 r$sq ueqr{nqs{ lslot ;qq z = ?-8u lqBq qelurnf-
OZ x 9 L t-BU 1oleq 6uedueua6
6uepqZO'Z = ZL i Z'?Z = OLO rsaq ueqnlnqa) -uZ'tZ = A'LL + n'Zl = 0[O rsaq ouelued |e1o1 -
(ur 8'tt) ur 0g['1, = r.uc 069 x Z = OL6 rsaq Buelued(ui 6'9) urc 069 ouetued : 0tO -
u;cu;c71a6aq
D
qe/t^eq rsa8
1,,urc 069sPlE lseg
lnlueg
ruc 01,
u l'ZL - Z x Z'9 = 9L6 rsaq BuelueS(u Z'9) u3 029 = 069 + 9[ + 9L ouelued = 916
qq [t ur.u 80
r,
Begel @8 mm 12 buah
2010;t [r_1],,.;--i ,r,.lk-'J | ]
ttItscm I
Ukuran balok
nbegel/cincin
- Ukuran begel O8 mm- Panjangbesibegel : 15+ 15+ 10+ 10 + 5 + 5 =60cm- Total kebutuhan besi begel : 12 bh x 60 cm = 720 cm (7,2 ml- Keperluan besi 68 mm adalah 7 ,2 : 12 = 0,6 batang
Bentuk
Besi atas
Besi bawah
- O10 = pan.iang 245 cm (2,45 ml- Panjang besi O10 = 2 x 245 cm = 490 cm (4,9 m)- Total paniang besi @10 = 5,5 + 4,9 = 10,4 m- Kebutuhan besi O10 = 1O,4:12 = 0,87 batang
O10 = panjang 15 + 15 + 245 = 275 cm \2,75 m)Panjang besi @1O = 2,75 x 2 = 5,5 m
Penampang balok RB-5 1 5 x 20
griya kreasi _ 9 TEKNTK r',IENrNGKAT RUMAH _ Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah114
stlrspaq e(u6 - HVt,lnu iv)tsNl Ntil !ltN}:l 6 - qeurnu adtl tp6eqJa8 pppd qeunu tqouluauil
6uelpq Zg'O = ZL : Z'g = 01@ rseq ueqnlnqa) -w Z'g = g'Z + n'E = OIA rsaq ouetued lelot -
uJ g'Z = t'L x Z = OL@ rseq 6uelued -(u r'I) uJc 0?[ suefued = O[O -
6ue1eq y'6 = ZL i g'n qelepe uu gO tseq uenpeda)(ru 8'r) ruc 09, = urc 0g x qq I : le6aq rseq ueqnlnqel lelof
ur309 = I + I + 0I + O[ + 9[ + 9! : le6aqrsaq 6uelue3Llru 80 lo6eq uernln
ul't= L,Lxz{u Z'[) uc 1Ll = OnL + 9! + q! oueJued = OlO
0L@z
0z x g L g-BU lolPq 6uPdu.leuad
u;cu;c71e6aq 4n1uag
a
qB^ eq lseg
selE rsaS
Iolpq uernln
rlc 9t I
Fqenq 8 rrur 96 le6ag
5xNoll
ooof
4x25=100cm
Balok tangga
Kolom tangga, KT
Tinggi rumahPotongan 1
9x25=225cm
EoooIoNx6
9 x25 = 225 cm
E
oNlloNx
Tangga tipe 2
t_
116 griya kreasi _ g TEKIitK MENINGKAT RUMAH _ Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah
l, r, iirsparl pfu 6 - HVt.liil l.vlcNlN:r.i )i lNlti 6 - qpunu edrl rpbpqiag eppd qpunu lp)ioutuenl
oueleq ,'L(u 8'9!) uo 089 t = qq t x
w. ozi = uc 0l.z +
= zI : 8'9[ = 0[O rsaq ueqntnqa)wo OZI = f+O ISaq 6ueluPd leloluc OLZ : l+C (0tO) rsaq 6uetued
4r ucgqr
sBle !Pluel aI soproq lelsd !repE66uel ue!saquad
0z-oLa
uc 0l
*rgrL
6uelpq rS'I = ZL i ZZ = BO rsaq ueqnlnqa)(u ZZ) uc OOZ'Z = uo 99 x qq Ot = lssq ouelued
qq 0t = qq 0z x z = qeMeq uep selvqq 0z = (8o) c rsaS
' ucqg'
uc 96t =qqr=
lseq 6uetued(oto) I lsog
lu.ccluc ntz = rseo 6uelued(\ qqr= olo:lrsa8
d.\ ae\\ I.,sL)nUC OL
Eueleq 6g't = Z! : u O9/0, =, x g!'OL = OtO ouefued telol(u SI'ot) uc a[O L = uc a6, x uo OZ9 = 916 rsaq ouelueJ
uo 029 = rsaq 6uefuedqqr=(oto) vrsa8
IUCOt
6uereq gg'O = Zt : 9'9 = 80 rsaq ueqnlnqa)(u 9'9) uc 099 = uc 99 x qq z[ = rsaq ouelued
qq zt = qq 9 xz = qemeq uep selvqq9= 80:lrsa8
Z adrl e66ue] rse€
6.uErsqS€1t.* hg.o,+'t,g 1 F 8fii$€q 6t*tuerf1*l6!Sus$g€ttt
= t,t + S6lt * OiA isaq 0urfuBd1r$l' , .1. l,*rylrry{it{ !6.q1,ggnftrqrrl
\Jl oz'8@
lwc ot
uca€L
4010
E!@
iloa6oodl
Potongan kolom, KT Begel kolom
Balok pondasi yangsudah ada
Kolom tangga, KT
Panjang besi kolom KT = 120 cmKebutuhan begel OB mm = 6 bhPanjang begel = 9 + 9 + I + 9 + 5 + 5 = 46 cmTotal besi begel = 6 bh x 46 cm = 276 cm (2,76 mlKebutuhan besi @8 = 2,76 : 12 = 0,23 batangPanjang besi kolom KT A1O = 4 bh x 120 cm = 480 cm (4,8 m)Kebutuhan besi @10 -- 4,8 : 12 = 0,4 batang
Penampang baloktangga 1 5 x 20
Besi atas
15.- I l'u.-@12 = 2 buah, panjang 1,1 m
2x1,1 =2,2m
Besi bawah80 cm
112a12
10 cmO12 = 2 buah, panjang 0,8 m
^ I I 2x0,8=1,6m".a | | rebutuhan besi@12 -- 2,2 + 1,6 = 3,8:12 = 0,25 batang
_1 \'
,^^-T l"+d] -Ukuranbeser@8mmI I' ] 15cm -Paniangbesibegel:15+15+10+10+5+5=60cmI I I -Totalkebutuhan besibegel:5bhx60cm = 300cm(3m)io "#,
- Keperluan besi @8 mm adalah 3 : 12 = 0,25 batang
2012
,r,rm'4Ukuran balok
Kolom dan balok tangga tipe 2
t18 griyakreasi_ 9 Trrutn MENTNGKAT RUMAH _ MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah
S x>o@>@= o " .. o* 9+oco 9.a 7oo333q .wJ+ooo=o o ^f 5I \a _- I (r@ @ ro ^6 ort ossE 6 6 OAAJ o 6 @oo6O
9 Y+oo-; o-5ooH-o{llll- 3 **-o+
E.83d _ @o o !oll JJ ,
l.*!s! s: J J !Y
il;
@6o:-d5
t-\IJf
1lc
l
!oo5
st=o
@
g0fGIo
9
lE-----------El
Ir__tl-t=l
co
Eoo-
{^or ^i- r-#*t.
I J/E #+-"49
r
f
! l.s-r r1>r- r=-lL LS I li
P'I r:1c
63
fltt?t5
Llelf
33fr!
^i@oood*6
- E "-=qS oJ@lo,,-t
llOU r
e 9.tt oo So* r @sr5 ll xoI s9+
-@"o 6ll o"5llNHP,. o-a:.11
oG9: -@
=l
xl@ooo
cEvJ3tr--
il
-rr +BE- il x+N8Eil|,iN^ o
CG;b3
a;rr=e 6r'qFg !d3:.95 69r;:1 Y--o6iJa-a=-R=.:=' Sii6- 6 P -- - H 9 r o
iE s 1€ i 5 3EPflE.flE Si3"Y :'=-Y J a i; -r Y e .. = = - '. f:45; is: i'u - f e- g{ ,. F..o o*-rf6-.q{ u@rNx - + -ao:'Ets I :l? + -o- [] o Noor n * 131sH 3 frr? q6 o s;:o+J + ;5tt,is 3 Eie E rq
- CJ l6L3
..^ o\ \3\-, a-
.i.o .oIOEIt3.E I s; lf rl il'@
Is=.s] :rr 133 | b,-:
lg!l i; tEo Il3=lt EI ot Sl
-@
lalIlstlollB
6t t tspaJl p,{U6 -Hviint 1v)15NtN:t i{tNyll 6-qpunu adllrpbeqJa8 eppd r.lpunulplburue|/!
-Eo=r3!ol
@qpo-!
uN
L
t. lUIeningkat fiumah Tipe 36/84m
Untuk meningkat rumah tipe 36 memerlukan besi untuk struktur sebagai
berikut.
n Volume bahan lantaiatas memakai sistem keraton.
* Pemakaian keraton sebanyak 43 m2 (1 m2 = 1B buah)..i. Pemakaian besi beton OB mm sebanyak 72 batang.
,'l:rNs
I
,;ria,.
3
. il:4'.
D,ia
beri,{rnm}
6
, -8". l
t0'. ','[.], -
Kebutu'!4q,,.,{bfing}.,:.
8,98'- 54:i
r:i,'', :
25,6
. .l 47112, ':,i,,r
. f,akor 'r:
terbuang 5%
0,45
': ''TIi',:',.t,28
, .,Xi?6: r:
' l . i. .1. :.i: i :.:. -_ i . 'i : i-.-
, :.., Ji4ttsft ;&att{re,}!, :l:,. ':!ir:.:.
t :. ::,.
9,43
,iril::1trlis6
26,84
Kebutuhan final
,;1 {batang)
t0
:,,i t' 5
27
;', ,,:.5S
.-..:, |] :
Tampak depan (rumah asli) Tampak depan (rencana tingkat)
120 griyakreasi_ I TEKNTK MENTNGKAT RUMAH _ MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah
tZl rsearlpi(u6 -HVhnu tV)1CNlN:t"l )llNrll 6-qpunuedtltebpqlegepedqpunulplbutuaq
6uefuerlau ue6uo1o6
rnzel6 6ualuag
6ueluaD loN
R. MAKAN
R. KELUARGA
R. TAI/U
_l-l
:l I
3t]lHl
=l
J=1
l\l
R. }IAKAN
R. KELUARGA
R. TAIIU
R. BEI,AJAR
R. KELUARGA
griya kreasi _ s TEKf iiK l"{ENIN6KAT RUI'I,&H -
Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah
rseaqe(u6 -HVilnu ivySNlNJl"t ytNy:l 6-qpunuadrlreoeqtagepedqeurngleqoutuayl
qe*eq u.rolol qPueo '. aal ]
ffi
){Y}r fi
\
\/
Oqr 92, E(( 0)(,
H89- )vrNo) do.ts
H81tl80c 8v-l)vs4''tv99NnI U!.1)YS
HNIIM9 dvild d I
Hfliil 0r NolN ,1'l
-svlv )tu_Lsn]YlullYtl
H8Z)YIN0)l dolsH8t1800 u!.t)vs
'tvccN|1 u,fl)YsH8'/t\9 dvlld d
HflZM OL NO]N ',,I-']:::::::f
HVi\Y8 )lulsl',t tvt8llYt1
. .oo + 225 . )5 { l5C {
'rp Ke I r" KP
Jr-=L
I
sl
h_1
r-l
t_
ill=l =1c1
Denah kolom atas
H
,H
il
6,ll 60
KP llirpKP
KP(P
KP
(P va
KP
KP
B-25
Denah balok lantai atas
124 griya kreasi -
9 TEr<ruti< MENINGKAT RUMAH -
Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah
sztrspeJl plu6 - HVr,Jnu -LvyrNrN:l"r ).iiriyr1 6 - qpunU adupbpqJag pped qeurnu lqourual/\l
6ueleq gio = F?.x qq e -, gd t6$sq Faq ueqnt*qa{ tBtol 'oueleq ?011, = e!'O x qq Z = Otr6 F*q uBqmnqal Fl*l -
0z x I t t-8 lolPq Duedueuad
Bueteq Zg'0 - Zl i Z'g = 0l,O rseq ueqnlnqa) -
w z'9 = g'z + n't, = ol@ rseq ouefupd lelol -
u g'z = t' L x z = olatsoq ouelued -
(Lu ,'[) Luc 0?[ lseq 6uatued = 0[O -
qe^ eq lseg
sele rse8
qq e = r-E {oteq qeltufir.
Buegeq y'6 = ZL i g't qelepe uur gg rseq uenl:eday(ru B'r) ruc Og? = r.!c 09 x qq I : la6eq rsoq ueqnlnqal lelof
urc09= I + I + 0l + 0[ +9[ + 9[ : le6aq rseq6ueluedu.ru.r gg 1a6eq uern161
loleq ueinln
-l- lD=Troz T-1,,"". ll ll [,"0,
I lill l-- OLO)Z
t-l I urcurcTpa6aq r;n1ues
,_j1 Dffl
OLAZ
r-,*
ls
u V,t = Z x L,L = OIA rsaq Ouelued(u Z'[) ur OLL = OVL + 9[ + 9[ ouetued = 916
Begel O8 mm 10 buah
2410
2410
ffit,0",,1 ,r,rlL-: I
tllI 15cm I
Ukuran balok
10 cm
nBentuk begel/cincin
- Ukuran begel @8 mm- Panlang besibegel : 15 + 15+ 10 + 10+ 5+ 5 =60cm- Total kebutuhan besi begel : 10 bh x 60 cm = 600 cm (6,0 m)- Keperluan besi O8 mm adalah 6,0 : 12 = 0,5 batang
[0 cml
Besi atas
Besi bawah
- O10 = panjang besi 190 cm (1,9 m)- Panjang besi @10 = 2 x 1,9 = 3,8 m- Total panjang besi @10 = 4,4 + 3,8 = 8,2 m- Kebutuhan besi 010 = 8,2: 12 = 0,69 batang
- Junrlah balok &4A = 3 bh
' 'Tirtiii keburstan''F-esi tr.e-j.a F tlr x .0;Sg € l,?4'batan
1tq$f kefuiJruhan.he*lbegd.98 a 8'bh x0,S * 1,6 batafig
619 : panjang 15 + 15 +190 = 22O cm l'2,2 mlpanjang besi @10 = 2,2 x 2 = 4,4 m
Penampang balok B-4A 1 5 x 20
126 griya kreasi _ 9 Trrruti< MENII\IGKAT RUMAH -
Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah
LZLrsearl p,(u6 - HVft nU lV)1 $Nr N:t"r )ilNHrl 6 - qPulnu adll lPoeqlag PpPd qeunu lPlbuluahl
Gilelsq 6'E = o'l x qq,g 5 gd la$sq Faq ueqnmqa)l Frot -,Sueleq SZlg * gfi't x {.1{l g * t!6 F$q {eqn}nqoq F}oI -
qq g = oe,8 {o|*q qqurq'-
gz x g | 0z-g loleq 6uPdruPusd
6ue1eq g'i = Zl i g'ZL = ZL@ 'saq ueqnlnqa) -
u g'ZL = 6'q + t'9 = Zl@ $eq buelued letof -
r.u 6'9 = 96'Z x Z = ZIA rseq 6ue[ued -(LU gg'e) LUc a6Z rsaq 5uelued = ZLd -
Ioleq uernln
|"nrl
l;*[m,'"t_@l ZL@Z
urcurcT;a6aq r;n1uag
a
qe^i\eq rseg
sele lseg
6ue1eq g'1 = ZL i 6'LL qelepe uu.t BO rseq uenlleda) -(ur 6'[[) uic 06! [ = urc oLx\q Ll: la6eq rsoq ueqn]nqor le]ol -
ru30t= I +9 + 0I +0t + oz + 0z : la6eqtseq6uelue6 -Lur.u go la6eq uernln -
w L'9 = Z x ge'e = 0LO rsaq ouPIuPd(u ge'e) uo geg = 962 + OZ + Ozbuelued = ZtA
2012
,rrrlH-]I ',u"- IH
Ukuran balok
nBentuk begel/cincin
- Ukuran begel @8 mm- Panjangbesibegel : 15 + 15 + 10 +'10 + 5 + 5= 60cm- Total kebutuhan besi begel : 8 bh x 60 cm = 480 cm (4,8 m)- Keperluan besi O8 mm adalah 4,8 : 12 = 0,4 batang
Besi atas
rBesi bawah
- q12 = panjang bes, 140 cm {1,4 m)- Panjang besi 412 = 2 x 1,4 = 2,8 m- Total pan.iang besi @12 = 3,6 + 2,8 = 6,4 m- Kebutuhan besi @12 = 6,4 : 12 = 0,53 batang
Besi nyambung ke balok B-20
O12 = panjang2D + 20 + 140 = 180 cm 11,8 m)panjang besi @12 = 1,8 x 2 = 3,6 m
Penampang balok B-20A 1 5 x 25
128 griya kreasi _ 9 TEKN{K MENINGKAT RUi'1Arj _ MeningkatRumah pada Berbagai Tipe Rumah
6ZLrseerl pifu6 - HVt.iflu rv)tsNtNri,,t !tNllr I 6 - qpunu adtl tpopqlag pppd qeunu lelbutuaf!
9Z x I t g0z-g )iolPq ouedueued
Bueteq r'[ = ZL : B'gl = ZL@ saqueqn]nqe) -ru 8'9[ = 0'B + g'g = ZL@ 'saq ouelued lelol -
r.x 0'g = 0'? x Z = Zl@ rsoq ouBtuBd -(ur 0'?) urc 00, lsaq Buelued = 7yg -
sEle tsag
Ioleq uernln
l *'n'
qe^ eq lseg
ZLAZ
i-r, orl
oueleq 99'6 = zL : z'olqelepe uru gg rsaq uenl.rade, -T-- l-l I(ur z'0!) urc 0zo'r, = LUc 09 x qq [[ : ra6aq rsaq ueqn]nqal Lrli - *' oz ,r,nl 1", o]
urcurc/leoeq rn]uagLucoe : e + s + 0L + or' + sr . t';,f?il,:."JrtJ"'ff3 - [?4], -t fn
rrx 80 lsaq uenuadey T--rsaq ueqnlnqal pto1, - wc oZ *^: la6aq rsaq 6uelue3 - \
uJr! B@ le6eq uernln - L_urcoe = e + s + 0L + or + er . t';,f?il,!rttJ"',*r'3 - aH+
D,on
u 8'8 = Z x n', = zla tseq 6uelued(u t't) uc ot = oon + 0z + oz ouelued = zla
(uJc OZ Ierel derlas) qenq lI ur.! gO la6ag
Begel @8 mm 7 buah (setiap iarak 20 cm)
r-[ _l
--------T!
I
25 cm]
2612
,r,rm'{,or)
Ukuran balok ,E
Bentuk begel/cincin
Besi atas
Besi bawah
- 912 = panjang besi 400 cm (4 m). Panjang besi O12= 2 x 4 = 8 m- Total paniang besi O12 = 13,2 + 8,0 = 21,2 m- Kebutuhan besi @12 = 21,2 : 12 = 1 ,77 batang
H10 cm
400 cm
@12 = pantang 20 + 20 + 400 = 440 cm (4,4 m)
panjang besi @12 = 4,4 x 3 = 13,2 m
Penampang balok B-24 1 5 x 25
130 griyakreasi- I TEKNIK I"IENlNGKAT RUMAH -
MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah
r€trsparl plu6 - HvNnu lv!SNiNJt )irhi!31 6 - rlpunu adll lpbpqJeg eppd qeunu ]qbutuaw
oz x s I 9z-g lolPq DueduPued
bueieq 69'1 = Z! : 9'9[ = ZIA tsoq ueqnrnqa) -
rir 9'91 = 0'B + 9'B = Zl@ |saq 6uelued le]o1 -tu 0'8 = 0'? x Z = ZL@ lseq 6ue[ue4 -(u ?) ur3 OOt lsaq 6uelued = 7y6 -
qeMeq !se8
sete !sa8
Bueteq g8'O = ZL i Z'OL qelepe urur 80 rsaq uenliada)(ur z'ot) urc 020'! = urc 09 x qq 1[ : laoaq rsoq ueqn]nqel letof
urcog = I + I + 0! + o! + 91, + 9! : le6eq rseq 6ueluedtu-rtu 96 le6eq uern161
u;curc7la6aq 1nlueg
aIoleq uPrnInl--------J
l-'nr I
I;[n1""I_ kll ZLAZ
u 9'8 = Z x e'n = ZIA rseq 6uB{ued(u €'t) uc Ott = 00, + 9L + 91 ouelued = ZLo
qPnq /l LUtu 80
Begel O8 mm 34 buah (setiap jarak 20 cm)
2410
r,,,,m4lro"- |tt
Ukuran balok
,'
F 25
- Ukuran begel @8 mm- Panjang besi begel'.25 + 25+ 5 + 5 + 5 + 5 = 70cm
cm - Total kebutuhan besi begel : 34 bh x 70 cm = 2.380 cm (23,8 m)- Keperluan besi @8 mm adalah 23,8 : 12 = 1,99 batang
begel/cincinIs cml
Besi atas690 cm
Besi bawah
- 010 = panjang besi 690 cm (6,9 m)- Panjang besi 0'10 = 2 x 6,9 = 13,8 m- Total pan.iang besi @10 = 14,8 + 13,8 = 28,6 m- Kebutuhan besi @10 -- 28,6 : 12: 2,39 batang
010 = panjang 25 + 25 + 690 = 740 cm {7.4 m}
panjang besi Q10 = 7,4 x 2 = 14,8 m
Penampang balok 8-26 10 x 30
132 griyakreasi _ I Tri.,r'rrr< HEFitN{r',AT i?rir,1Arr _ MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah
EElrsParli P(u6 - HVL^tnH rv){*NtN;i^t illi't)1:i h - qpu.lnu adl lpopqlag pppd qpunu tplbutuat^l
oz x gl Lz-a)iolPq BuedLuPuad
Eueleq tZ'1. = Zl i Z'gL = ZLA $eq ueqnlnqe)w Z'91 = E'L + 6'L = Zl@ tseq Buelued |e1o1
ur e't = gg't x Z = 1tA rsaq ouefued(ru 99't) urc age rsaq 6'uetued = 796
qe/t^Eq lseg
sele !sagurcu!c/lebaq Inlueg
D6ueleq 99'6 = ZL i Z'OL qelepe uu 80 rsoq uenpede)
(uJ Z'ot) ruc OZO [ = LUc 09 x qq Zt : le6eq rseq ueqnlnqa) le]oll.llc09 = I + 9 +Ot + O[ + g[ + g! : lo6oqrseqBuefued
LULU 8O le6aq uernln
1", o rl
i t--r -T,'"
nl q*, r"l _[])';
1_l, ruc 0[
Ioleq uernln
l_--I " ntl
I:*[m,,"I lLll ZL6Z
w 6'L = Z x 96't = 016 rsaq ouefued(u 96'e) uc 96e = 99t + 9! + gL ouelued = oLO
las) qPnq LL wu 8a
EN.o
.NO-
3: pll No-IE'il-o -o'iIoil
OoN-@-+x"^ -N
=ad-NN,vco.. o
+ b:.- o'-_r! E
E; E !P 3:sss q.6
-E 8r'R;io oxl-^ !-! E
i: q= oY6Oo]O-F:Z
EootE
-@=6-ll sroo.'Fjoil;,,6"
oo' r !!x {'..-P-=-<iEGOo.E €@ 9L
trNposSE BAo!6c oqO -!O --6
Nl9!
EP9
Eo6
l-^Fl'$/T-N-----)_JL-----_t
c't I9t I<ol--------Eoo
ENo'E
ooiloo@E
@-oFE O+v. opPollE*-'eooNil
Na
!o3G
'-oocl
E:ooo-6c3
E6
Il
oI
DEI:oo
€tlollpi
It+l€lr
li+lk.rI eo
I Fi
Ic,otloit--F--1
EooN
ltEN
5N
G€
odl
N
aN
Penampang balok B-28 1 5 x 20
i
Lgriya kreasi _ I TEKNTK MENiFtSKAT RUMAH _ Meningkat Rumah pada Berbagai Tipe Rumah134
s€rrspallp/fu6 -HVhnu ivysNlNlil )rNy:l 6-rlpunuadl;e6eqngepedqeungleqouruayl
9Z x € t €-y 1o1eq 6uedueua6
zd)l tuotor ue6uo1o6 ffi
epe qepns 6ue,1Bepuodr{oo/S:
FHI'-
oueleq Z6'0 = ZL : gg'LL = r.llr.u gO rseq ueqnlnqa) -(Lu 99'll) uJc g9['[ = r.uc 89 x tle /I = ;e6eq tsaq ouelued -
qq /[ = r.llolol ]ed la6oq qeluJnf -
Luc89 = I + I + 6 + 6 + 0Z + OZ = le6oq rsaq 6uelued-urur BO le6eq uernln -
6ue;l-q ZZ'L = ZL i 9'?L = ZLA 'seq Euelued le]o1 -
(ru 9'?t) uc 09r't = r.!c 99e x Ue ? = ZLAFaq Buelued -
zLa uun\n /qq , = Luolol red rsaq qelLlrnl -
rur ggt = r.xolol rsaq ouelued -
qqg=uololqelulnl
l;;l**F
€ L x t I Zy uro1o1 6uedureua6
: ;- . . .' ,. 1..,$ilrrsg [r?= 8s,b x r,H.*"+:866qaq1**g ueqnnqst lelqi', . '': . 'Ol,,qry-q.ggrgt * Xf,'[,*;tGl $:igl,o :tfi Srt?Ssd-Isrtrl'...,-: .,.. ,.,r .-::qq6...61 uroi .1 qqulnp
zd)urotorue6uolo4 |'*,,-]T t-lL*,,,llllL lp---! |
Oueleq 99'6 = Z! :91'8 = uru 8@ rsaq ueqnlnqe) -
(ur 9t'8) Luc a[8 = l.llc 8? x qq 11 = 1e6aq tseq 6ue[ue3 -
qq Z[ = ruolol rad 1a6aq qelLunn -
r-uc$f = I + I + 6 + 6 + 6 + 6 = le6eq tsaq 6uefue6-ruur gO le6eq ueinln -
ri *".TRf,l ",,.f ) wl I
r,)^l--J ","
urcurc
6uepqZZ'L = Zl i q'nL = OIO rsaq ouelued ;e1o1 -
(ur 9'?t) Luc o9r'l = Luc 99t x qq ? = oLO lseq Duelued -
O[O uernln 'qq t = Luolo)i lad tsaq qellunl -
rxc age = uolol rseq 6uefue4 -
7ge6eq 1nluag
a
epe qepns 6ueA|sepuod,too/S'
sele relue-l
qoI
qq6=uololqelunf
Jumlah kolom atas = 12 bh
- Panjang besi kolom = 300 cm- Jumlah besi per kolom = 4 bh, ukuran @8- Panjang besi @8 = 4 bh x 300 cm = 1.200 cm (12- Total paniang besi @8 = 12: 12 = 1 batang
Lantai atas
4@8
md 8Bentuk begel/cincin
Potongan kolom KP
- Ukuran begel O6 mm- Panjang besi begel = 7 + 7 + 7 + 7 + 3 + 3 = 34cm- Jumlah begel per kolom = 15 bh- Panjang besi begel = 15 bh x 34 cm = 510 cm (5,1 m)- Kebutuhan besi O6 mm = 5,1 : 12 = 0,43 batang
E!6
Ioa6
lz". IH
Penampang kolom KB 11 x '1 1
L
136 griya kreasi _ 9 Trnrurx MENTNGKAT RUMAH _ Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah
{€ t rsPaq P,(u6 - Hvi"inu iv}rcNrN3r.1 )ilN)El 6 - qeunu adl lPoPqra8 Pped qeunu tqbulual,lll
qei\^eq reluel
1) 'e66uet loleg
e66uel uolo)
B66uel qeueoEaoNNil6Nxo
Z ad[ e66ue1
wc 9zz = 9zx6
e66ue] rsepuodl
oxNolt
oo3
soproq lelodtuc 001, = gz x,
$f---r3rr
Jumlah panjang besi A = 4 x 325 = 1.300Po cml (13,0 m)
Kebutuhan besi O10 = 13 : 12 = 1,09 batang
=4bh= 300 cm
r 70 cmrJumlah panjang besi B = 4 x 300 = 1.200 cm (12,0 m)Kebutuhan besi @10 = 12 | 12 = 1,0 batang
55 cm
Besi C (O8) = 20 bhAtas dan bawah = 2 x 20 bh = 40 bhPanjang besi = 40 bh x 55 cm = 2.200 cm (22 m)Kebutuhan besi 08 = 22 | 12 = 1,84 batang
55 cm
BesiF:O8 =6bhAtas dan bawah = 2x 6 bh = 12 bhPanjang besi = 12 bh x 55 cm = 660 cm (6,6 m)
Kebutuhan besi O8 = 6,6 : 12 = 0,55 batang
Jumlah panjang besi D dan E = 8 x 368 = 2.944 cm 129,44 m)
Kebutuhan besi O10 = 29,44: 12 = 2,46 batang
L55cm
Besi tangga tipe-2
I
I
t
138 griyakreasi_ 9 TEKNTK MENTNGKAT RUMAH _ MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah
6€rtspaqe(u6 -HVhnH tv){3t',llNEl"r yINy:l 6-qpunuad[rpbpqjagpppdqpunu]plouluaul
9 x € l t-€u )oleq ouPdueued
. . suepq 96'7 * qq 3! . e8'tt = go $aq uBqEiflqe}|{$ eS'}€} Irte eg?'g * ura tl :, r{q }gE = sAuqnrnls$ F$aq'6uelue3
.,.', : . qs?s1=t*gt$;l=sf#:3#H@ryr' .' : . 'illo|+U.unlnFqr&unis6agu94pedq1
. I ,;'1., , , . ",,.,,e!!g fe,.: l;*#,:y;#q Jru;ffie ., ,,,', -. i 1;i y,:.r1", - tut'=r-g$lopqffgfnln: r:.tdisq qilnise.)tfi$n te€q*6npad6)l
(tu 8Z'o) uc 8Z = ujc EI x qq g : 1e6aq tsaq 6uelued ;e1o1uc e[ = 9'Z + 9'Z + I : la6aq rseq 6ue[ue6
turur gO le6aq uelnln: )oleq ui ! dellas )ntun 1a6eq uen;raday
uz = Lxz(ur l.) uc 00[ ouetued = BO
: loleq Lu L derlas lnlun 80 uenlieda)
qe/neq rs38
En{oleq uernln
ttl*"1 II
ffiurculcT;a6eq 1n1uag
m
Kolom tangga, KT 4@10
f.----El -Tll '11,.",1
ir-ll__I
u'Q'-
L,.. I
Potongan kolom, KT
Paniang besi kolom KT = 120 cmKebutuhan begel O8 mm = 6 bh
Panianq beqel = I + I + 9 + I + 5 + 5 = 46cm
ioiif U"".i b-egel = 6 bh x 46 cm = 2-tG cm (2,76 m)
Kebutuhan besi O8 = 2,76 : 12 = 0,23 batang
ii""i"ro O"S f."fom KT @10 = 4 bh x 120 cm = 480 cm (4,8 m)
renutuian besi 010 = 4,8: 12 = 0,4 batang
llcoS6oo(Il
Penampang balok tangga 15 x 20
- Ukuran begel O8 mmFr"iu"g b-esibegel : 15 + 15 + 10 + 10 + 5 + 5 = 60cm
- iotai telrtrnan 6esi begel : 5 bh x 60 cm = 300 cm (3 m)
- Keperluan besi @8 mm adalah 3 : 12 = 0,25 batang
,U.t @'12 = 2buah, Panjang 1,1 m
2x1,1 =2,2m
2012
,r,m4Besi bawah
@12 = 2buah, Panjang 0,8 m 2 x 0,8 = 1'6 m
l"uutufrrn o""i O {2 : 2,2 + 1,6 = 3,8 : 12 = 0'25 batang
l',u".1
Ukuran balok
Kolom dan balok tangga tiPe 2
140 griyakreasi -
9 Trntlrr FlENlNCc'Al a''Ya l- MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah
t?trsparl piq6 - HVr,"lnu lv}lgNtNlr.t }{iN}1rl 6 - Llpunu ad[ lpbpqlag pppd qpunu ]qoutueul
6uspq 96'q i if,t x qq g = 96 p6sq ,$69 rrBr{dnqs{ lr}oi. .ouei€q gt'e = a6io x qq g = €d lssq Fr6t
qq I le^ueqas €-ds loteg
oueteq 96't = Zl I n'EZ qelepp uu gO rsaq uenlrada) -
lw ?'tzl wa OttZ = uc 09 x qq 6E : la6aq rsaq ueqnlnqal letol -
u309 =9 +9 +01 +OL + 9L +9I : la6aqrsaqOuefued-: )ioleg
bueleq 6t'L = Zl : B'Ll qelepe OLO rsaq ueqnlnqa)wg'LL = 9'Z+ 9'9 + L'8 = C + I + V(u 9'Z) uc O9Z = 0t + O0Z 6up{ued :C(u 9'9) uc 099 = Ot + 029 6uetued :E
(u 1'8) uc 028 = 0L + Ot + OtZ + OZ9 oualued ;V: 016 loleq rsa8
t6.Z = d$lo x qq e = gg lgBaq lssq uBqn$qal lBlol_uersq 4r? .i 6tli { r{q E - 4is !!sq p}.qr
oueleq Ze'O = ZL : ,7l'eqel'pe uu gO rsoq uenlrada) 1r'71(u8rl'El ucVLt=wc ttxqq LL: te6aqrsaq6uetuedtelof - , ", fa.f--l -l uc?0=t+t+Z- Lr L+ L: lo6oqrseqDuetue6- "-'
Vf,-:_L ruolo) Vq,t#s
qPMeq uolo)i lrepuslnluel d) uolol rsag
Oueleq Z6'0 = ZL I f'Ll = Z x Z1gwz'9=tx9'z = 6'0 + 1'L
I Ioleq uErn{n
] ''n' I
I*[r1"*LUI
0Z x I t r-ds rdos-rdos 1o;eg
[. lllleningkat Bangunan Tipe 38/96 m (8 m x 12 m)
Untuk meningkat rumah tipe 38 memerlukan besi untuk struktur sebagai berikut.
* Volume bahan lantai atas memakaisistem keraton.
* Pemakaian keraton sebanyak 60 m2 (1 m2= 1B buah).
* Pemakaian besi beton @Bmm sebanyak 101 batang.
, f-..&o
I
7'3
'4
D{arnetrii'
so;,ffi.6
3.,ii''l,;;.:t0
12-,' :: i:,,". ,
irr
t5,7 t
, l. :, ";ig,!i64,.,Ji;i
::,:,
33,0 t
=-:.,*ffidl,'',,', '!i
0,78
.,li:'.e,'ifi '' : ;i; ' ':1,65
!ti:,fi 'ir,:+;;.;ii;i
.iiir?::,,iii:i:!x.+lii,.,i,,1
35
,;.i$tffi#.;,i€
16,49jt7t*ii:'
34,66
,,i $.-,,
FIIIililil
ilrril
ffi
l__,,, 1_ ,,, .l
Tampak depan (rumah asli) Tampak depan (rencana tingkat)
142 griya kreasi _ I TrKhrtx MENrI'TGKAT RUMAH _ Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah
8lt tspaq p(ub -HYhtnu Iv}{SNtNtN )ltN)ill 6-rlpunu edrlrp6eqJag pppd qpurnulel6utuef\1
Ouelueuaur ue6uoio6
seqse delvrnze16 6ua1ue9
6uetueO IoN
rr]1,,,],,j,,,1
800
\@\ R mrkan
I tanoaa t:oe z )\;_^-/R. keluarga
R. tamu
IrllIzool roo j roo Ilpr^l
Denah lantai bawah (asli)
sebelum direnovasi
Denah lantai bawah (baru)
sesudah direnovasi
B. belajar
R. duduk
l,lllzooj ioo I :oo I'800t
144 griyakreasi _ 9 TrKFtrK MENTNGKAT RUM,AH -
MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah
sttlsPaJIe/(u6 -i-lYr4ffu iY:r*riir.i:L"j !t\t)1=l 6-qpunuadrlreoeqragepedqeunS1e16urua61
sele Iuisrl lseFlsu! qPue0
l-ls
II
)O
_1-
qPMeq lulsrl rsPlPlsut qeu30
.--1
t
((/+
t tt..
H89yv.LNo) dots
H8'1800 8V-tlYSq
H8elYccNn_L u!.1)]vs
M 0t NotN dt
svlv )1tu-Lst'tYtullvtl
A8Z)1V_LN0)l dots
H8Zl]800 u!.t)Ysq
H8rYooN0l uvuYSHBU,{\s dvild d
c,att 0L NotN dt.:::::::-HV/tVE )llUISl'1 lVlUltVri
Denah balok lantai atas Denah kolom bawah
Denah kolom atas
146 griyakreasi _ I Trxr.rrtr i'IENiNSKAT Ri-lt4ai-: _ MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah
LIL tspeqp(UO -HVHnu lvvtNlNlH vrNvil 6-qeulnuadllleoPqlegPpsdqPunulqbulua|l\l
rdos-rdos )iolPq qPua0
Penguat gording (untukjarak kuda-kuda lebih dari 4 m)
Perbaikan pondasi - P2A
Perbaikan pondasi
Permukaan sama dengan permukaan
pondasi lama
Perbaikan pondasi - P2
Pondasi - P2A Pondasi - P2
["-
148 griyakreasi_ g TEKNTK I'IENINGKAT RUMAH_MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah
5, I tspaqp(u6 -HVt',tnu tv),{}NtNJN ytNyEl 6-rlprxnuadrlrpbeqtagpppdqpunulelbutuat/\J
oz x I I r-g loleq DuPdueuad
EuelBq S? ? f0 x qq g = !S tenoq leaq]jeqnrnqa4 IElaJ-6ug1Eq g,U = eg'S x qg.g = oio lssq reqntnqq t*}ol .
qq ! = f-E {otpq qs$$nf -
oueteq Zg'O = ZL i Z'9 = Ol,0 rseq ueqnlnqe) "
u Z'g = I'Z + n't = OL@ rseq Euelued lelof -(ur 8'z) uJ 082 = urc ltl x z = 616 tseq ouetued
(ru r'[) ruc Or[ 6uetued = 0[d -
qel eq lseg
sPle !sa8
6ue1eq 7'6 = ZL : g'V qelepe uu BO tseq uenlioda)(rx 8'r) uJc OB, = Luc 09 x qq 8 : ;a6aq rsaq uBqnlnqal lelof
Luc09 = I + I +0[ +O[ + 9[ + gt : la6aqrseqoueluedr-uur 96 laEaq uern161
u;curc7le6aq
DInlueS
0t@z
OL@Z
w V't = Z x L'| = 0lA rsaq buelued(u 1'L) u3 011, = orl + 9t + 9[ ouetued = O[d
r.u3 01,
t t-.lT2610
4,,.m'{l,u "- Il--J
Ukuran balok
Bentuk
3begel/cincin
- Ukuran begel @8 mm- Paniangbesibegel : 15 + 15 +'10 + 10 + 5 + 5= 60cm- Total kebutuhan besi begel : 10 bh x 60 cm = 600 cm (6,0 m)- Keperluan besi O8 mm adalah 6,0 : 12 = 0,5 batang
Besi atas
O10 = panjang 15 + 15 + 19O = 22O cm 12,2 mlPanjang besi @10 = 2,2 x2 = 4,4 m
Besi bawah
- 010 = pan.iang 190 cm (1,9 m)panjang besi @10 = 2 x 190 cm = 380 m (3,8 m)
- Total pan.fang besi @10 -- 4,4 + 3,8 = 8,2 m- Kebutuhan besi O10 = 8,2: 12 = 0,69 batang
2@10
Penampang balok RB-4 1 5 x 20
150 griya kreasi _ g TEKNTK MENTNGKAT RUI'1AH _ Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah
lSt lspalle^ub -HVknil lVytNll'lll^l )llNlilI 6-qPUnUadtllebeqagepedqeunglel6uluayl
0z x g I g-g loleq ouPdtuPuad
Suelpq z'l = 99'0 x t{c e = 80 ts6aq lsag ueqn}nqa{ lel'I -
BlJBiaq il'l = f,8',S x qq z, = fi16 lstq ueqnlnqq lslor 'qq z = 8-8 lolBq qelurnr -
6ueleq l8'O = Zl 1 n'Ol = gLO rseq ueqnlnqe) -
r.u r'01 = 6'? + 9'9 = 0Io rsoq ouelued |e1o] -
(ru 6'r) ui 06, = urc gtZxZ = Ol,O rsaq 6ue[u?d(tll 9?'Z) tu. g?Z ouetued = 0[O -
6ueteq g'O = ZL : Z'L qelepe uul 80 lsaq uenllada) -
(rx z'L) uc ozl = urc og x qq zt: 1a0eq tsaq uPqnlnqsl lelol -
r.u309 = g + I + 0I + O[ + 9[ + 9I : la6aqrsaqbuelued -
r.rlr.u 80 la6aq uelnlfl -
, !sa8
,ffi,["*l-_lli"d l*"F'l-' l':.L l
I l*, !ulc 0[ Iolpq uelnln
uqcu1c7le6aq 1n1uaglurc atl
[,,[r1""Lkll OL6Z a
I
r.xc 092
0t@z
u g'9 = Z \ gL'Z = OLA rsaq ouetued
lw gL'Z\ w" gLZ = gnz + 9L + 91 ouefuPd = OIO
qq z[ uur 80
@8 mm 17 bh (setiap iarak 20 cm)
2@12
,rrrm4ts cml
Ukuran balok
10 cmfr""d.l
,.1-*m4
Bentuk begel/cincin
Ukuran begel O8 mmPan.jangbesibegel : 20 + 20 + 10+ 10 + 5 + 5=70cm
{b - Total kebutuhan besi begel : 17 bh x 70 cm = '1.190 cm (1 1,9 m)
20 {m - Keperluan besi O8 mm adalah 11,9'. 12 = 1,0 batang_____t
Besi atas
,E O12 = panjang20 + 20 + 295 = 335 cm (3,35 m)panjang besi @1O = 3,35 x 2 = 6,7 m
,4Besi bawah
- 912 = panjang 295 cm (3,65 m)panjang besi @12 = 2x 3,65 m = 5,9 m
- Total panjang besi @12 = 6,7 + 5,9 : 12,6 m- Kebutuhan besi @12 = 12,6 : 12 = 1,05 batang
- Jumlah balok HB-4 = 2 bh- Total kebutuhan besi @12 = 2 bh x 1,05 = 2,1 batans- Total kebutuhan besi begel 68 = 2 bh x 1,0 = 2,0 batang
Penampang balok B-20 1 5 x 25
152 griyakreasi _ I TEKNIK MTNtNGKAT RUrlArl -
MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah
ESl rsPaqP,(u6 -HVHnU j-VygNtNll"l ylN)l:1 6-qeunuadrlre6Pq,agepPdqpunutelburualJ
oz x 9t 6z-g lolPq 6uPduPuad
6ue1eq 1'1 = ZL i Z'tL = ZLA $aq ueqntnqa)w Z'eL = 6'9 + e'l = ZL@ Faq 6uelued telot
Lu 6'9 = ur 96'Z x Z = 716 tseq buelued(Ln 96'Z) um 962 ouelued = ZIO
r.lE^ Pq lseg
sele rseg
6ue1eq 91'6 = ZL:6 qelepp Lurx 80 rsaq uenl.tede) -
(Lu 0'6) [uc 006 = ruc 09 x qq 9[ : 1a6aq tseq uetlntnqal le]ol -
tuo09 = 9 + g + 0l + O[ +9[ + qI : la6eqrseqOuetued -
turtu 96 la6aq uernln -
{oleq uern
f;i T- [E---@ I
I".,ll ll
t_"@l ztaz
tn
ZL@Z
w e' L = Z x 99't = ZLA rseq ouelued(u 99't) uc 99e = 962 + 9[ + 91 auelued = ZLA
{luc OZ lpref derlas) qq g1 tur-u 96 laDeg
2612
,r,rm'4 nl,u.- ]f- .j
Ukuran balok
Bentuk begel/cincin
Ukuran begel O8 mmPaniangbesibegel : 15+ 15 + 10+ 10+ 5 + 5 = 60cmTotal kebutuhan besi begel : 15 bh x 60 cm = 900 cm (9,0 m)Keperluan besi @8 mm adalah 9 : 12 = 0,75 batang
Besi atas
Besi bawah
- @12 = panjang 340 cm (3,4 m)panjang besi @12 = 2x 3,4 m = 6,8 m
- Total paniang besi @12 = 7,4 + 6,8 = 14,2 m- Kebutuhan besi @12 = 14,2: 12 = 1,19 batang
412 = paniang 15 + 15 + 340 = 370 cm (3,7 m)Panjang besi @10 = 3,1 x 2 = 7,4 m
Penampang balok B-30 1 5 x 20
154 griyakreasi _ 9 TEKNTK MENTNGKAT RUMAH _ MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah
SS I lsPaJI Pi(u6 - HvNnu lvvSNiN:N ).riN){:1 6 - r.lpurnu adrl rpbpqlag pppd qeunu lplbutua4
qZ x I L t€-g 1oleq 6uedueua6
oueleq B?'l = ZL : gg'LL = Zl@ ,seq ueqnlnqa) -r.ltl 89'Zt. = 88'8 + 8'8 = ZtA saq buelued ;e1o1 -
u.f 88'8 = u tl'l x Z = ZLd rsaq Dueluedlw nf'nl uc Ott Buelued = ZLA -
qeMpq !se8
sele lseg
T- G-l zt@z
f. o. ll ll
l_@l zt@z
ru 8'B = Z x n'? = ZL@ rseq 6ue[ue6(r! r'r) urc 1nn = Onn + OZ + Oziuelued = ZLA
(Luc 0Z lerel dertes) qq 6[ rxur gO laOeg
oCoa!
IN
6NI
N@
+oil
N
'6o!c!ll!ou
Erl
stx6\il
Ee\Eooril
ot+6+
oogaCaolt
N
Eo-@
95-OGilr|E
oo!rll o,oo Eni+l rr
OFN
+x"o!@-r!6rOOI oco .. oo=t
69--o! tr
Ea P-d o:&u_d q 691 6 =;
- OO r
!6OOlo-F!z
E-e2
E
o=illal+loln-l-ie .l S6N Ol!@ ol.:9,, $lcll
[rLil- lNri I
5 rr {-
E
o!
1/
N
aN
vop
c_oEoiv
6ilooe. o.ON+il
; NNE .Po F..+ rr oCN,,
3 esg E 3a96- !'Q!o oXc'll 6cG - -6
rr o- oE-: E;5i89
G3o!'6o6
G!6II'6oto
€ttroo
Jo6ll
o
Il
ooOE!'6JCEood
66
oto
N
oN
c6otroo.LJ-9a
o
lN
N
N
+
E!N
EE
@
o
E!
EE
@
6oo
6
E!N
EE
@
6oom
E@-
IEoo@sil
o<f+@c
,N+-6roollCN.9xc-^ou-o6llltN
oNN
co
o6
!oc6oE6coL
156 griyakreasi _ Q Trrriir HHr.ilr',ifir,i."\-i frr:i'{AH _ MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah
L
LSIrsPaJIP[u6 -HVr.JnN 1V)r]NiN!fi ]llNr:1 6-rlpunuadrlrp6eqra€eppdqeunu]plbuluatltl
6ueleq Z'[ = ZL: t'OZ = ZL@ lseq ueqnlnqo) -u ,'02 = 8'6 + 9'O [ = ZL@ $eq buetued 1e1o1 -
ru8'6=6'txz=(ur 6'?) ruo 06? ouetued = ZIO -
qe^ eq tso€
(ur r's) Luc ors = 06? * o, * #8r9lriot=tir'q
sele rsag
Oueleq ,'[ = Zl : g,gl qelepe tl-lul gO tsaq uenpado)(m 8'9 t ) urc 089' [ = ruo 0z x \q tz i ;e0eq rseq ueqn]nqel letol
urc0l = g + g + 0l + 0[ + 0z + oz : la6aq rsaq 6ue[ue3ultu gO le6aq uprn)n
9Z x S L €€-€ 1oleq 6uedueua6
(ruc 67 lerel derles) qq ?Z 'uruJ 96 la6ag
Begel O8 mm, 25 bh
,,,m.4 nBentuk begel/cincin
Ukuran balok7cmil
S. I
I;J-lu,TL L--l'rt
L7 cml
- Ukuran begel 08 mm- Paniang besi begel i 25 + 25 + 7 + 7 + 5 + 5 = 74cm- Total kebutuhan besi begel : 24 bh x 74 cm = 1.776 cm (17,76 m)- Keperluan besi O8 mm adalah 17 ,76 : 12 = 1,48 batang
Besi bawah
- @12 = panjang 490 cm (4,9 m)
=2x4,9=9,8m- Total panjang besi O12 = 10,9 + 9,8 = 20,7 m- Kebutuhan besi @12 = 20,7 : 12 = 1,73 batang
O12 = paniang 25 + 25 + 490 = 540 cm (5,4 m)
2 x 5,4 = '10.8 m
Penampang balok B-34 1 2 x 30
158 griya kreasi _ 9 Trrrutn MENiNGKAT RUr.lAr-l -
Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah
65l tsPeqe(u6 -HVNnu lv)lsNlN3t'r ylNy:l 6-rlpunuadrlrpbeqJageppdqpunutqoutua|/ll
0z x I t s€-€ loleq ouPduieued
NoN
Eo|2.
oo
N9Nl-F----- I
lL---slI
I
-a-oo3
TG
c
I lq r lo 6 lfd-
ol
sII
NE
rE. ir3il@
;d3+
o+!
oil!o
3
s3
lolo
@o
=
o
o
@ot2.
tto{o
o.-oJ3
xo--{JT- o OO Oo = !? o id +=.! vl- o^i
= a v,? =J NC -_Y O
3 -l rr 9.eQ.o6 ^5-oq'638 @rHQqr-^:!
l
I J-
;b.E T oIX +o-==d"o foNor-=o.. x +
N^iNs
fP&:J .E-Nll-f 3 tt o,,5='r=
.|rHdL3t9.oroP-sg. - I:N^ a
,X oN 3=to JO N
df
o+
$llN@b3
N!l
o5oolo
!oo3
Eo@g
oiloo6Eof
o*.oEooNol
@8 = 28 buah (setiap jarak 20 cm)
2412
ffit;l_,a.,rls-al ) 3
Bentuk begel/cincin
Besi atas
Ukuran balok
Besi bawah620 cm
,c
,E
- 912 = panjang 620 cm (6,2 m)2 x 6,2= 12,4 m
- Total panjang besi @12 adalah 13,2 + 12,4 = 25,6 m- Kebutuhan besi @12 adalah 25,6 : 12 = 2,14barang
- Ukuran begel @8 mm- Panjang besi begel :20 + 20+ 10 + 10 + 5 + 5 = 70cm- Total kebutuhan besi begel : 28 bh x 70 cm = 1.960 cm (19,6 m)- Keperluan besi 68 mm adalah 19,6 : 12 = 1,64 batang
10 cm
Penampang balok B-35A 1 5 x 25
160 griya kreasi _ 9 TEKNTK MENTNGKAT RUMAH _ Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah
l
IL-
l9 I rsParl P,fu6 - HVNnU lVySNIN:14 )ilNyll 6 - r.lpuinu adrl rpoeqjag pppd qpunu lqouluew
gz x g I g€-g loleq ouPdrxPued
NBN
@oLDoo
!@oo3
N9NtE---------r I
lr_Jl tlrN
oof
Er-l RII dU6-
=' c.l
Eo
-
N
'ot lol Ii I
lJ I
l*l lol
3
c-trgdt'qofd-
tr,ot!.Eo€o
Nof
I I a'I t.5Av------n / loI .)]'-----]-gt 9t 1$- t
u' oa3
olol j-.-
^!--{rT- iD oo oo = Ealt,lC (uf-'o-:
aJ -ol = Err o@-5 *E.-qEF B q;,U E.9.o6 -,5-oq=d3B o= H 9 9r3GE.r " i= O- N-^. oodf : +
No"o [email protected]= or .. x +Nil
aiNa gdl-EE io llr9ll E o!. -o reG!.606= o Fl(o-O-{ q!4 @N& :YoN a
6-a -! f 9L @oo = rsr !
o-b, N+il-p.!r\o('llONEL3
NNN5oo=o
eoIoocoJ
oa. osNil
[email protected];ob,+
+{@oil
o3
F3
Jumlahkolom=2bh- Panjang besi kolom = 365 cm- Jumlah besi per kolom = 6 bh, ukuran @12- Panjang besi @12 = 8 bh x 365 cm = 2.920 cm 129,2 m\- Total panjang besi @12 = 29,2 : 12 = 2,44 batang
- Ukuran begel O8 mm-Paniang besi begel = 35 + 35 + 9 + 9 + 5 + 5 = 98cm- Jumlah begel per kolom = 17 bh- Panjang besi begel = 17 bh x 98 cm = 1.666 cm (16,66 m)- Kebutuhan besi O8 mm = 16,66 : 12 = 1,39 batang
S/oofpondasi
ira_-Z,l-l ttb dllb Jloo..tilt l
13 cm
Potongan kolom K4
yang sudah ada
Bentuk begel/cincin
&rnlahldlqrnrl4*XbhTbtat panl*n$'heei Erl = 3 51t *,,44 - 4,88 hata*gTatq!:l(Ebutuluri, beai b*gel Os = 2 bh i t,gs = 2,78 batang
9cm
Penampang kolom K4 13 x 40
- Panjang besi kolom = 365 cm- Jumlah besi per kolom = 4 bh, ukuran @10- Panjang besi 010 = 4 bh x 365 cm = 1.460 cm (14,6 m)- Total paniang besi @10 = 14,6:12 = 1,22baIang
!9cm,s^ [----j
__ist _l' /) zo.,,l
]rL__I>__l|
'4)
'gcm'
- Ukuran begel @8 mm- Panjang besi begel = I + 9 + 9 + 9 + 5 * 5 = 48cm- Jumlah begel per kolom = 17 bh- Panjang besi begel = 17 bh x 48 cm = 816 cm (8,16 m)- Kebutuhan besi O8 mm = 8,16 : 12 = 0,68 batang
,Jumtahkotam l(2 * t0 bhTat*! p*n[6ng.bsi St& = 10 bh x1,tZ *'l:,2 batangrfolal Lebqtuh*h h,e*i'begel S8. = 10 bh x 0,68 *S;'Sbatsrg
L,"-Potongan kolom K2
tP?;ILb-il l
I
:IPenampang balok K-2 13 x 13
162 griyakreasi_ I TEKNTK F.If;NrNGKAT RUM,AH _ MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah
891rsPaqplu6 -HVHnU t_VleNrNJt,t ythilll 6-qeunuadtltp6?qla8pppdr{punule)lbulual/ll
u!cu!c/lo6eq Inlue8
D
_ &,*q 16.a E dEfg.x ttrqe = !6 Isfraq.fssq uEqr$nqq{ F}ot &Hsg E6.t ? t$:S x qq g * 0t6 issq Euelued ustinlFqai iqrqr Suspq 9g,g = IE,t, x qq E =:etcl l*sq BuBi*Gd eeairj*ii*)i:ielor
9Z x € t'Vtdy Luo;o1 6uedueua6
V[) ruolol uebuolo6
ucer I
gq g *IX ruqot
6ueleq Z6'0 = ZL : gg'LL = wtu g@ rsoq ueqnlnqa) -(Lu 99't[] Luc 99l,'[ = Llrc 89 x qq l! = ;e6eq rsaq 6uetue6 -
qq /I = Luolol red la6eq qelurnl -tuc89 = I + I +6 + 6 + 0Z + 0Z = la6aq rseq 6uelue6_
rutu 96 le6aq ueJnln -
epe qepns 6uelBepuod/oo/5,
-[- [e----el*a.."sszl ll ll
I lP fl loroz
L t*1,,,,
I Luc 6l-t-f-rl
'"'f oat, I "10'
-.*I 1",Luc 6
6ueteq [9'O = ZL : e,L = OLA,seqEuetued lelol- (u e't) Luc otz = urc gge x qq Z.= ol@ rsaq qslunl -qq z epe 0Io uernln rse8 -
6ue:rq ZZ'L = ZL : g,VL = ZLA rseq Buetued lelol _
(r! g'rt) u,c 09r'[ = ruc 99t x qq, = ZLO$aq 6uetue6 -
ZL@ uun\n'qq ? = uolol red rsaq qelunf -r.lt3 99e = [uolol tsaq 6uefue3 -
sele reluel
qqe=uololqelunr
Jumlahkolom=6bh
II
- Panjang besi kolom = 367 cm- Jumlah besi per kolom = 4 bh, ukuran @8- Panjang besi @8 = 4 bh x 367 cm = 1.468 cm (14,68 m)- Total paniang besi @8 = 14,68 : 12 = 1,23 batang
4@8
[n-4;I b---d I
L
Potongan kolom KP
Bentuk begel/cincin
S/oofpondasiyang sudah ada
- Ukuran begel 06 mm- Paniang besi begel = 7 +'1 + 7 + 7 + 3 + 3 = 34 cm- Jumlah begel per kolom = 17 bh- Panjang besi begel = 17 bh x 34 cm = 578 cm (5,78 m)- Kebutuhan besi 06 mm = 5,78 : 12 = 0,49 batang
Penampang kolom KB 1 1 x 1 1
F\
164 griya kreasi _ 9 Trxurn MENITNGKAT RUMAH _ MeningkatRumah pada BerbagaiTipe Rumah
s9r6paq e(u6 - HVr,inu ivve NrN:l"r vrNvrl 6 - qstxnu adrl rpopqrag eppd qpunu lP)lburuat^l
6ue1eq gy'g = ZL i L'g = LUr.! 90 rsaq ueqnlnqe) -(ui 0I'9) tuc o!9 = trc rg x qq gtr = le6eq rseq ouetued -
qq 9[ = urolol .tad le6eq qelunf _
ucre = e + e + z + L + L + 1 = le6eq rseq 6uelue4 -u.rtu 96 ;e6aq uernln -
d)l urolorl ue6uo1o6
gbn
6ue1eq 1 = ZL i ZL = 90 rsaq ouetued lelol -(ur Zl) l.Uc 002't = u.rc oot x qq ? = BO rseq buetued -
go ueinln ,qq t = ulolol.led tsaq qelulnf -
luc 00t = lrJolol lseq ouefued -
8@n
t t x t t i$l rxolol Duedupued
@o@qsoil
{6=
dele re1ue1
qq [Z = sele uolol qelunf
Pelat bordes4x25=100cm
Lantai atasBalok tanqqa, KT
T..lKolom :oz Ir@
Nolt
NNoo3
Denah tangga
Tinggi rumah
9x25=225cm60 cm
Potongan 2
Kolom tangga, KT
Tangga tipe 2
166 griya kreasi _ I TEKNTK r,lENrNGKAr RUMAH _ Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah
II
t-
L9l rspaq pIuO - HVNnU iv),tlNtNtl,.J ytN!11 6 - qpunu adtl tebpqJag pppd qeurnu lqbutuet/ll
7-edn e66ue1 rsag
oueleq ,'L = ZL : 8'9! = OIO lseq ueqntnqs)(u B'91) ur 0g9 t = qq , x uc OZt = f+C rsaq ouelued lelol
wr OZn = uo 0IZ + uo OtZ = l+O (0tO) rsaq 6uelued
qil"l€S qE? * Sq:0 + ffiI i g6!rp+erd{.dd l*}alEucsEqsr9'= rlr +'ti?;drtit$q tst*Fr&d Flo*
dsrFriifii*aX lstt ru{ryq.I
uc 0IZ = rseq 6uelupdqqt= 0[o:]rsa8
uc O LZ = rsaq oueluedqqr= otO:OrsagsEle leluBl el saproq ]elsd Usp
uces i-,9]----;\ -7\ \\ \\ \\ "\\ "\\ . - ,e\\I..sL
"*\\J l'"st '\; -Ytr ucor UC OL
6uslBq gg'O = ZL : 9'9 = gO rsaq ueqnlnqa)(u 9'9) uo 099 = uc 99 x qq Z[ = rssq ouefupd
qq zt = qq 9x z = qPMeq uepsPlvqq9= 80:lrse8
ur qq
6uelpq tg'[ = ZL i ZZ = gO rsaq upqn]nqa)(u 99'0) u3 099 = uc 99 x qq ZL : rsoq ouetued
qq 0, = qq 0z x z = qeaeq uep sPtvqq 0Z = (8O) I rsag
e66uel uersequad
lll 0z-0la
(o) oz-oro
ilUJ qq
uc 0l
fi*"srL
' rseq 6uefued
{OLO) : V rsa8
f uc ol.
oueleq6t'e = Zl : uOg/Ot = ?xgto [ = rsaq 6u?[uBd lelol(u 9t'0I) uc 9L0 t = uc 96, x uc OZ9 = oto (g + V) rsaq ouelued
."seL
lJl oz-Ba
la], 1z-ola
lvl oz-ola
UC OZ
-
^/ \ uc a6, = rsaq ouetuPd
\ \ qqr= (0rO) srseg
\\\\
\\-Vt;
Kolom tangga, KT 4410
4@10
!@il
@a6oodl
IL-
Balok pondasi
L tg"-
Potongan kolom, KTsudah ada
-€()../\Panjang besi kolom KT = 120 cmKebutuhan begel O8 mm = 6 bhPanjang begel = 9 + I + I + 9 + 5 + 5 = 46cmTotal besi begel = 6 bh x 46 cm = 276 cm (2,76 m)Kebutuhan besi OB = 2,76 i 12 = 0,23 batangPaniang besi kolom KT A1O = a bh x 120 cm = 480 cm (4,8 m)Kebutuhan besi @10 = 4,8: 12 = 0,4 batangr4
I n"." I
Begel kolom
Penampang balok tangga 15 x 20Besi atas
. 80cm
| 2412
2012
15.r1 ,4
Besi bawahUkuran balok
;10 cm
l-t'"?|.. I
- O12 = 2 bh pan.lang 80 cm=2x80=160cm(1,6m)
- Kebutuhan besi 412 = 2,2 + 1,6 = 0,25 batang
- Ukuran begel 08 mm- Pan jang besibegel : 15 + 15 + 10 + 10 + 5 + 5 = 60cm- Total kebutuhan besi begel : 5 bh x 60 cm = 300 cm (3 m)- Keperluan besi @8 mm adalah 3 : 12 = 0,25 batang
''E 4,",
412 = 2 buah, paniang 1,1 m
2x1,1 =2,2m
110 cnl
Kolom dan balok tangga tipe 2
168 griya kreasi _ I TEKNIK MENINGKAT RUMAH -
Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah
6'9 tsEeq e/(u6 - HVNnU lvyoNrNril yiN}rrI 6 - qeunu adtl tpoeqjaS eped qpunu }qburuaul
9 x t t g-gu loleq ouPdiuPued
luolol ue6uolod
II| "t l
[-_l.,,4
uz= Lxz(Lu !) uJc OOI Euetued = 80
: loleq u-t 1 derlas 1n1un 80 uenpado)
qE^ eq rsag
1d)
-r- I urc q',z
t
(ru gt'O) ruc gt = Luc t[ x r]q g : ge6aq rseq 6uefued le]ol, r.lJ3 tl = 9'z + 9'z + 8 : la6aq rsaq EuelueS
urru 96 1a6eq uern11: )oleq ur 1 deqlas 1n1un le6eq upnUado)
u;cu;c7ga6eq 1n1ueg
m{oleq uernln
rtI ,.et I
llffi8AzI.'
"9---t
-/\
-q- ^4"''
350 cm t
7cml--p--;al Ill'll,."J
,",.lul _1J,u".l
Ukuran balok
1,0 batang1,0 + 2,0 = 3,0 m3,Ox4:'12:12=
I.t
jo" {
'1I
^l
""qilF,*l=4. 1,".I L-fi2_r
l, "-l
10 cm
5o^l I{\
l.-t'4*--[I I lrs"l1 r r_I10 cr$
8+ii klorn KFlflriutan dtrit lorir b&weh
=----\t{-.a
]t0..
\ -.-\-/\ ---'T-
Besi bal ok 910 :
A: panjang 390 + 490 + 10 + 10 = 900 cm (9,0 m)
B: panjang 390 + 30 = 420 cm (4,2 m)
C: panjang 490 +40 = 430 cm (4,3 m)
A + B + C = 9,O + 4.2 + 4,3 = 17,8x2 = 35 mKebutuhan besi O10 adalah 35 : 12 = 2,92 batang
Ukuran begel g6 mm-Panjangbesi begel : 7 + 7 + 7 + 7 + 3 + 3 = 34cm- Jumlah begel untuk kolom = I 1 bh- Total panjang besi begel : l'l bh x 34 cm = 347 cm 13,74 m)
- Keperluan besi 06 mm adalah 3.74 : '12 = 0,32 batang
Ukuran begel g8 mm- Panlangbesi begel : 15 +'15 +'10 + 10 + 5 + 5 = 60cm- Total kebutuhan besi begel : 45 bh x 60 cm = 2.700 cm (2,7 m)
- Keperluan besi O8 mm adalah 27,0 : 12 = 2,25 batang
Balok SP-s sebanyak 3 bh
Besibekk: l
Torsl besi O10 = t bh x 2,$2 = 8,76 batangToFllq!.ulubao t*$i beS:l 08 = 3 bh x 2,25 * 6,75 batano
Baai b.loL :Tntat be*i 6S + 3 hh x 0;2 F 0,6 batsng?oril kebutilhan basl beg€l p6 = 3 bh x 0i32 = 0,96'batang
Penampang balok sopi-sopi SP-5 I 5 x 20
170 griyakreasi- 9 Terux MENINGKAT RUMAH -
MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah
tLa6eaq pfu6 - HVhnu }v)l$NilN:N ytNy:l 6 - qeunu adtl tpopqJaB pped qpunu lelbutua|/\l
'er{erq ue>;el6uaqruadue)auau ledep e66urqes's!tuouola 6ue( elure;!u eualel saqse dele teleuaur6uele1aq uerbeq eleluauas 'ual1 buepas 6ue( ure; 6ualuab nele lnze;braq6uelua6 releuau uellnfuerp uedap uer6eq 'sruaf enp ueluaqtp e6nf dnlnuadueqeg'dele e16uer leuaq6uau tedep eualel eue;ad lapou q!l!dlp dele Inluag (S
'tlepuaqa)tp 6ue{ ueunbueq adrl qr;ruar.u
redep ueun6ueq 1r;rruad e66urqas 'ue>llfesrp Ieplt uedap ledruel lapou )nlun 0'JnDlnrls uep lnqaltsle tlLle ue6uap urpuas utesaptp ledep
lnqasla] ueunoueg 'sele aI qeouauatu qptunj InsetuJal rur srual ueunoueqeuarel rur nlnq uelep uelrfesrp lepl] ul B sele lp qeup] leqa; ue6uap ueunEueg (g
'PueL{Japas adll t{eunt
Inlun sed 6uer( qeltut lapou eualel Z-adll e66uet qelepe rur leque6 ueleprp reledrp 6ue( e66ue1 'detat uersaquuad uep ,uelnln
;e1o1 dele ueouuruualuep buefued eped ue)nlpltp uelensaluad .€-dS adrl ;rqruerp tdos-rdos 1o;eg (Z
'Llequer!p qal
-oq tdetat 'tbuernlrp qaloq Ieptl e(uqe;unf 'rsaq >1n1u61 ')oleq uersaquled uep
loleq rsuaurp e{u;esrr.u 'qo}uo).leque6 teleuau delat er(ul!e1ap ,rde1a1 uely'e,(u>1r;eqas uep lapuad qtqal uele loleq e66ugqas,e[es e{u1o1eq Ouefued ue1
-rensa(uau ;e66ul1er(ueq e)equlad 'bLL-Lg ueueleq reque6 eped epe 6ue{
)oleq lretap ue6uap e(u;retap eules uele lept] nlual er(u1o;eq sruaf e:eqrp e1r; (t'tut lnluaq uenluatal ederaqaq uelrleqradrp
elulreqas 'ure; adll lel6ult ueunbueq qpuap teqr.ue6 e)equau Inlun'bLL-Lg ueueleq telnu qeunl requue6
eped leqrlrp ledep e(u1o;eq adll leul!laur )nlun uenpued ;e6eqa5 .eIu1o;eq adll-adll
euasaq uelolequad ualsts qPuap uellpnqtp gelal e{uulel qerunr adu Intun
utul odrl uuunfiuug {n}un lslnllsuo)l rluuofi '$
Denah lantai bawah
sebelum direnovasi
Denah lantai bawah
setelah direnovasi
Denah lantai atas
** ukulan dalam satuan cm
Denah meningkat rumah tipe 30/40 (1 )
172 griyakreasi_9 TenNrx I'IENrNGKAT RUMAH -MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah
EIL rsparle,{u6-HVNnU rVySNtNlN }trNy:l 6-qpunuadrlrpopqragpppdr.leunulqbutua|/v
(Z) OtlOe adrl qeunt lelburuaur qeua6
,ndep dese
5loqoiaa edU
tl1l r nor 00r 092 J
-
uc uen)es aelep ueJn)ln *r
ON
Ore 6uele1
Om
ON
O
O€
dele 1o;eq qeuaq
selP l0lPq qeua0
qeMPq ur0l0I
uep rsepuod qeua6
Pipa cerobong
asap dapur
Denah kolom atas
cerobong
dapurasap
lI
_=l_!ri
IEll
Denah sopi-sopi
** ukutan dalam satuan cm
Denah meningkat rumah tipe 30/40 (3)
I 174II
IIl-
griya kreasi -
g TEKNTK MEFitN0KAT RUMAH -
Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah
SLL rseaqp,(u6 -HVhnil .LV)15NlNtr.t HN,:l 6-rlpunuadllpbpqtagpppdqpunulqbulue!/\l
0 zLtvz adrl qeuunr 1e>16uruau qeue6
ua uenles uelep uernln *,
sPle rPluPl qeueo
0qt 00t
rsP^ousrp qPlalas
qPMPq rPluPl qeua0
0Et 001
N
O
rsP^ouaup unlsqes
l,lP/uPq leluPl qPu30
]t;ll-
ru
It;ll'l=[l_l_
ll"l_l=
F
Denah balok atas
Denah kolom bawah
Denah balok atap
Denah mening-
xat rumah tipe
24t7? (2\
176 griyakreasi_ 9 Trxrutn MENTNGKAT RUMAH _ MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah
Lt-L rseaqelu0 -r,-rvhnu rvygNtNJh ]rniuJl 6-qeunuadl;e6eqtagepedqeung1e16uruay1
Il=1_-I]
sele leluPl qeue0
rseAouallp L]Ela}es
qeMPq reluel qeua0
l
l
lt
0, a.( 9 10,
lsEAoualp ulnlaqes
qeMeq rPluPl LlPueo
tt) vsttz adrl qeLunr lelDuruarl qeua6
Denah balok atas
Denah pondasi
dan kolom bawah
400 EA 370 25A 150
Denah kolom atas
n' ukutan dalam satuan cm
F
EO
O
O
Denah meningkat rumah tipe 27 184 \2)
179 griya kreasi _ I Tf;KNTK r'1[NrN0K,AT tti;f4AH _ Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah
6Z t 6paq p,(u6 - Hvr{nu lvy3NtNll,.t )ilNyll 6 - rlpunu edupbpqras pppd qpunu tplburuet/lJ
G) VgILZ adrl qeunr 1e16uruau qeua6
ua uenles uelep ueJn4n +*
rdos-rdos qeua6
>1o1eq 6uu qeua6
Denah lantai bawah
sebelum direnovasi
Denah lantai bawah
setelah direnovasi
-l=
l--+
-1_
_1-
"- ukuran dalam satuan cm
R. tamu R.makan
Denah meningkat rumah tipe 28/90(1 )
lgO griya kreasi _ q IEKNII r4rNiN{3(AT RutlaH -
Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah
tB t rspaitr e(u6 - HVt",lt'iu rv).trNtNlt"i ).1tNr; .| 6 - qeunu ad[ lebpqlag eppd qpunu ]el6utuef!
(dOAlgZ adrl qeunt 1e16uruau qeua6
u3 uenles uelep uuDln +*
dele 1o1eq qeueg
qemPq u0l0l qeuao
F91
"+
I3L
l,, i
lJ)
1
L_!]
:l0q, 00t 00t 0q t
P
sele lolPq qPuac
Denah balok sopi-sopi
" ukuran dalam satuan cm
i b-0 ,
Denah meningkat rumah tipe 28/90 (3)
If g2 griyakreasi _ 9 Trrxir MENlti6f{AT RUr4Al--i
- MeningkatRumahpadaBerbagai lipeRumah
f8 I 6€aflelu6 -Fyxr! ivrtNiNlh }]rN\1;i 6-qeunuadtltebeq.lagppedqeulnulqouluav!
( t) rslst adD qeunr 1e16uruau qeua6
sPlP rPluel qeuao
rsPAoualrp qPlales
qPMpq rPluel qPua0
rl;]
I
f-I
s1
I
+--l'l_
1l:l l
l
--+lei
sl'] "'tl-- -+
:l -i
-T-,Ill :ll
---1=l
--.11_il
N
O
#s.t s(t t9. ffi
lsP^ouairp unlaqas
qeMPq rPluPl qPu00
Denah balok lantai atas
Denah kolom bawah
Denah kolom atas
** ukuran dalam satuan cm
K3 K2
K1A
K2 (P
Denah meningkat rumah tipe 18184 (2)
184 griyakreasi _ q THKhltK I'lrNit.lsiiA,r RUr.lAr-1
- MeningkatRumahpadaBerbagaiTlpeRumah
7
581 tsParlPl(u6 -HVilnU lV}1*Nil'.,i:t^l }iil'.,j}{:l h-qeunuad;lte6eqtagepedqeunS1e16uluay1
u, uenles uelep ueJnln **rdos-rdos 1oleq qeuaq
-l- .I
l=T
-T- -l
t- O1
=1_
| 00zr I
' )sz )qz 00t 00,
E.dS
dele 1o1eq qeua6
I
I
\
(t) tglse ad4 qer.unr lel6uruauu qeua6
9Zl -' gal ' agz 00t 9zl
Denah lantai bawah
sebelum direnovasi
Denah lantai bawah
setelah direnovasi
l_lg
ll'
-1
l=
1"
I1 200
Denah lantai atas
** ukurcn dalam satuan cmDenah mening-
kat rumah tipe
38/e6 ( 1 )
h\
1g6 griyakreasi _ 9 Trrrurn MENINcIrAT Hi.JI',lAf"l
- MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah
Igt ,?;jrii.u6 -Hvt,lnu lv)lrNlNlH )ilNy:l 6-qeunuadllebpqtagpppdqpunulqbutual/\l
(d satgt adtl qeLunt lel6uruaur qeua6
. oqz ' 00( 00r
w? uentes uelep uernrn *,
sPlP urolol qPU30
002 I
qe/'^Pq u0l0)i
uep lsepuod qeua6
OOZ L
d)
sPle lPluel lolPq qPuao
oO
oO
NOO
GOO
NOO
GOO
OO
Denah balok atap
125fi
** ukufan dalam satuan cm
o
RB.1
Denah balok sopi-sopi
Denah meningkat rumah tipe 38/96 (3)
[..
188 griya kreasi _ 9 TEKNIK fiENINGKAT RUr',rAri _ MeningkatRumah pada BerbagaiTipe Rumah
68r
-:,- -:- -:-a6
rspaJl p(u6 -,-ivt,rnu ivli*i!ilJlr( )iir',lrr I b - qPunU adtl lebeqlag eped qeung 1e16utua6;
uc uenles uelep uunNn --
rse^ouerlp qelalas
selP rPluPl qeuec
- oa.- aqt-' iL-1( -
lsp^ouarp qelales
qe^{eq re}uel qPuec
rseA0uelrp unleqes
qeMeq reluPl qPue0
l
I
-l
l""'ri 3__1
I
\l
J00 v5 1 10 r20
-
Fl1-lt_
Eu_
Denah balok lantai atas
Denah pondasi dan
kolom bawah
Denah kolom atas
" ukuren delem satuan cmDenah mening-
kat rumah tipe
40/80 (2)
l90 griya kreasi _ 9 TEitlx MENTNGKAT RUMAH _ Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah
t:-
-
t61
.- -.: --
-i-;- .uua6
rspaq P,{u6 - HVhJnu lvvsNrN:h 5.11N}:l 6 - LlPUnU adrlreoeqag eped qeung 1e16utuayr1
| 0c1 sgl 19, I
rlll
ITIL, )zt ar. qL I 00t
I t'8u t-8U l-8U I l-88LT+02, Oil 9/ . 00t
dele yo;eq qeua6r4
ae( lnrl te, I
t
Denah lantai bawah
sebelum direnovasi
l---1=
i-f--1n l=-
i
1l=
Lg
Denah lantai bawah
setelah direnovasi
r 500 r 30c r 300 --
Denah lantai atas
1E0 l5r++aI 4C0
** ukulan dalam satuan cm
Denah meningkat rumah tipe 45/ 1 05 ( 1 )
192 griya kreasi -
T Tr:,,t\;i, r-rl:.jiir1ii[,tr ltLJi''i&ti -
Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah
I
E6Li:j.r PIu6 - HVi,".lnli "l.Ylif t ji!1ili,"i ]iilfi*;l- s - qpunu adrl re6eqrag eped qeurnS 1e16uruay1
Q) SOf ISV adri qeunr 1e16uruau qeua6
++1. Jlt ., Al d)
sPle uolo)j qeuao
I CqL OELl
+=l
_tqP^ eq urolol qeuec
selP reluel loleq qPuec
I
=l
I
1I
=l.t-
I
=l'1
I
+a ukutan dalam satuan cm
l
asbes
E
I
-,t
Denah balok atap
Denah balok sopi-sopi
Denah meningkat rumah tipe 45/105 (3)
1g4 griyakreasi _ 9 Trrilir MENu'r6KA-i RUMAH -
MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah
7
95t
I) satsvadrl qeunt 1e>1
-6uruau qeua6
rseul e(u6 - HVhJnu l.vvgNlN:r.,r )ilNvll 6 - qeunu adrl rebeqlag eped qeung lel6uruayy
rse^ouaJtp qelelas
sPle reluel qPua0
!se^ouailp qelalas
qP/(Pq rPluPl qPue0
rsP^ouaJlp urnlaqas
qP/Y\Pq leluPl qeua0
EG
ueleu S
6 nuet,U
d
ugleu U ,ndeo
l_B-4 3
-1,-, l=
_.1
,-ro i-l=
__1
I1",
l----{
I
L-
I
--1i
o
l"
-.t
11
B-20
B-1 1
B-20
8,1
a-32
8,1 1
V
^
B.2A
s-20
B-20
B-20B-4
B-11 B-11
B-20
B-20B-1 1
i l;-i r- 834
l-e
E
FE
Denah balok lantai atas
Denah pondasi kolom bawah
Denah kolom atas
*' ukurcn dalam satuan cm
Denah meningkat rumah tipe 45196 (Z)
--l
196 griya kreasi _ 9 -iri.ruir< ilf;r!tNGKAT RUMAH.- Meningkat Rumah pada Berbagai Tipe Rumah
Itr
L6l rsPJrIe/ill6 -i*Vhin8 tv)tsNlNJt,t !INilIl 6-qpuJnuadrlrpbpqragpppdqpunulqoutua|i\I
G) gOtEt adrl qeunt le16uruau qeua6
uc uentes uelep uiln4n *r
rLr g rdos-rdos yerel1n1un 6urpro6 len6ua;
l-
rdos-rdos lopq qPueodele 1oleq qeua6
t-8u
/ t-88 \ ./
X
.\?,/\q,/ \-
rl
!
DaFTARPuSTAKA
Departemen Pekerjaan Umum, Petunjuk Perencanaon Beton Bertulang dan Struktur
Dinding Bertulang untuk Rumah dan Gedung (Jakarta : Departemen
Pekerjaan Umum, 1987).
Mistra, Panduan Membangun Rumah (Jakarta : Griya Kreasi,2006).
I rea griyakreasi- I TEKNTK r',lENrNGKAr RUMAH -
DaftarPustaka
It- _ __J
I65ttsParl efu6 - HVhlnu ivy*NlN}^t )ilNItl 6 -stlnuad buplual
t1{uog uD/ADA qDDoO tp qDwnA sodtstluyuep 'odwag uDtlol qDunA unbuoqwalll 'qotunyunbuoquayy uonpuDd qelalas tseal) e(tr9 qa;o
uelllqrallp 6ue{ er(utedulaal erfue1 ue>lednratu
LlDwna lD\6wuaw \!u\al6 n)nB 'nlnq )nluaquelep 1e1ere(seu a1 e(ur6eqtuau Inlun lela6rale{ulenquau ueEuedel tp ueuelebuad reOeqlaq
rre6 '6unpa6 ueunbuequuad bueprq rp lera6laq6ue( resaq 1a{ord uelpp }eqllla} 6uuas el 'e}ie)ef
'eapr)lv Id lnDinJls utpsap re6eqas qelepe ltqlela]elal ueue;ebuad 'rs6[ sn]sn6Vp llCllAl gZ 1e66uer utserurefueg rp r!qelL''l +J: y \J
s nnNrdcNVrN= I
t-