teknik meningkat rumah

204
. ,{ro o"i ti.to 'LO1tt ),ilu$" v/ garnha r' :iti':;k"l-i;r hangunan i;r.:tr;k nieningkat rLimah tipe RSS, 21 ,36, 38 dan tipe lain I beton konvensional pelat bondeck spanbeton deck panel pelat hebel kayu keraton baliton sheradeck precast concrette s a: M I STRA Menlngkat Rurnah PUST.{K{.{\ {RSIP.{\ AWA TI]IT-R

Upload: maruf-khudori

Post on 01-Dec-2015

300 views

Category:

Documents


3 download

TRANSCRIPT

Page 1: Teknik Meningkat Rumah

. ,{ro o"i

ti.to 'LO1tt

),ilu$"v/

garnha r' :iti':;k"l-i;r hangunan

i;r.:tr;k nieningkat rLimah

tipe RSS, 21 ,36, 38 dan tipe lain

I

beton konvensional

pelat bondeck

spanbeton deck

panel pelat hebel

kayu

keraton

baliton

sheradeck

precast concrette s a:

M I STRA

Menlngkat Rurnah

PUST.{K{.{\{RSIP.{\AWA TI]IT-R

Page 2: Teknik Meningkat Rumah

r- lll uu'1x/o ot

qPIS allarJuoc lsnud uo]sls tr

\Jepuaqs ulo]sls tr

uolrle8 uelsls truoleray uolsrs tr

n{ey Lueisrg tr

l0q0H laued lelod uralsrs tr

>pa1 uolaquedg Lualstg tr

\JapuoB lelad rualsls tr

leuorsuo^Uoy uolaB uo]sts tr

HVNNU IV'1!,ilU1Uffi

i

I

hl_-

Page 3: Teknik Meningkat Rumah

I

Hak cipta dilindungi oleh undang-undang.

Dilarang mengutip atau memperbanyak sebagian atau seluruh isi buku ini tanpa izin tertulis dari

penerbit.

lsi di luar tanggung jawab percetakan.

Ketentuan pidana pasal 72 UU No. 19 tahun 2002

1. Barang siapa dengan sengaja dan tanpa hak melakukan perbuatan sebagaimana dimaksud dalam

pasal 2 ayat (l) atau pasal 49 ayat (1) dan ayat (2) dipidana dengan pidana penjara paling singkat 1

(satu) bulan danlatau denda paling sedikit Rp '1.000.000,00 (satu juta rupiah) atau pidana penjara

paling lama 7 (tujuh) tahun dan/atau denda paling banyak Rp 5.000.000.000,00 (lima miliar rupiah).

2. Barang siapa dengan sengaja menyiarkan, memamerkan, mengedarkan, atau menjual kepada umum

suatu-Ciptaan ,tuu b.rung hasil peianggaran Hak Cipta atau Hak Terkait sebagaimana dimaksud pada

ayat (l). dipidana denga,i pidana pen]a-ra paling lama 5 (lima)tahun dan/atiu denda paling banyak

Rp 500.000.000,00 (lima ratus juta rupiah).

powilalanfu t4trtuk

tr istri tercinta: Hj. Elly Rusmiyati,

tr anak-anakku tersayang: Elmy Meinard Dwianty, trrmy Zalbia Febrima,

Rusistra Zariariega Pradipta, serta

tr mereka yang ingin meningkat rumah dengan biaya yang murah dan

arnan,

Page 4: Teknik Meningkat Rumah

lSPeJv ' e{d8

vtlsIW

HVNnU IVy9NTNI

MffiMMffi

NffiAffi

I

Page 5: Teknik Meningkat Rumah

n TEKN lK il:ilt"*t MENINGKAT,ustrasisampur:

RumanMistra

Foto sampulrT. Wibisono

Foto ilustrasi:T. Wibisono, Anggoro W, Farry B.P, Nia, Hafid

Gambar iluttrasi:Mistra, A. Wardana, J. Sugito

Lokasi pemotretan:Condet (Jakarta Timur), Bogor,

Mekarsari (Depok)

Penerbit:Penebar Swadaya

Wisma Hijau, Jl. Raya Bogor Km. 30 Mekarsari, Cimanggis,

Depok 1 6952

Tel p. (02 1 ) 87 29060, 87 29061 ; Fax. J02 1 ) 87 7 1 1 27 7

Http : //www.penebar-swadaya.comE-mail : psEpenebar-swadaya.com

Pemasaran : Niaga Swadaya, Jl. Gunung Sahari lll/7,

Jakarta 1 061 0

Tel p. (02 1 ) 4204402, 4255354; Fax. (02 1 ) 421 4821

Cetakan:l. Jakarta, Januari 2008

ll. .lakarta, Maret 2009

|SBN (r 0) 97 9-26-36s1 -X

|SBN ( 1 3) 97 8-97 9-26-36s1 -2

5HA01 1

GK064.A013.0108

t- r::l:f

11,t, oo} lr.pvlr laq

Page 6: Teknik Meningkat Rumah

r"-

rspaq pl(u6-iivi..lnil rv}sNiNfl.,i }jlN}E} 6-lsl tpue0

Og'qe5 ayaDuo) lsnatd ulalsls r{punu }e)6utuary 'l

g?')papetaqs ualsts qeunu 1e16urua61 'H

92'uol!leB rualsts L{eunU 1e16utuay1 'g

/€"uolpJa) utalsls qeunu le)6ulua6 l9g'n(ey ualsts qeunu 1e16uruay1 'l

9g'laqaH laued lelad Luatsls qeunU lP)Ouluaw 'C

g€')pa1 uolaquedg ualsts qeunU 1e16uruay1 'f,€'l)apuog lelad Luolsrs qeunU }el6utuaw 'g

/e'leuolsuanuo) uolag LualslS qeunU 1e>16uluay1 'V

gZ,HVWNU .LV)DNIN]W )IN)]J. 'E BVB

,e'qeurnU 1e16urua61 qern61 sdrl'DOZ')gad 1e16ueua6 I

6, 'delv lapo6 'lV1'e66uelueIeuefualap'O,t'6ueng elef upqeqnJad ')tl 'qeuel lslpuo) lueqed '8

g'1e16ur1rg uele 6ue( ueunbueg tueqed 'V

8'HVWnU IV)DNlNlW 'NVVNV)N:lUld 'Z BVg

9,NVNI9NI])NVC NVHNINB]) VUVINV

,HVWNU IV)9NIN]W 't BV8

T ,VlWVUd

E\

rsl uvr!vc

Page 7: Teknik Meningkat Rumah

BAB 4. MENINGKAT RUMAH PADA BERBAGAITIPE RUMAH,53

A. Petunjuk Meningkat Rumah Bertingkat,53B. Meningkat Rumah Tipe RSS/60 m,55C. Meningkat Rumah Tipe 36/60 m,76D. Meningkat Rumah fipe 21/60 m,95E. Meningkat Rumah Tipe 36184 m, 120

F. Meningkat Rumah Tipe 38/96 m, 142

G. Denah Konstruksi untuk Bangunan Tipe Lain, 77I

DAFTAR PUSTAKA, '98

,,2 griya kreasi_9 l"rnrun HHNTNGI(A,T muvan_Daftar lsi

Page 8: Teknik Meningkat Rumah

ueleuaq6uad'r66ur] Lltqal lpefuaur uele e{erq esrq-eslq '}el6utuaqueunbueq ueleue)uaraLu u,relep uetlqeal e(und lepl] 6ue( 6ue1n1

epedal uelL,1erasrp e)!f 'r$lnl}suol ua}sts eped epe e(ueserqqeurnr 1e16uruar,u uelep lnqL.Lrl] 6uuas 6uer( ueqelpspLUJad

'epuela8 ueuezeped ie16ul] qeurnJ qelllsl uerlruop '6ugapta1'teluel enp lpefuau

1e16ur1rp gedep e6n['epe 6ue( qeuel spnl ueIlpLUts)eulau] ue6uep

uel6uequalrp urelas rur adr] qeunl elptu repeuau er(erq eM'zu00 L-OS rel!)as qeue] senl re(unduau e(uuunuun LZ ad!l L{eLUnU

'ueqnlnqa) tensas tse^oualp nele uel6ueqLua)lp ledepInqasral qeunl 'e,(ur}.ry 'qnquln] qeulnj uelednrauu LZ adll qeunle(ueserq 'qplnru urplas 'qeMeq ue6ue;e1 1e1ele{seu !}eututp 1e6ues

rseue^raq 6ue( ueqe; sen; ue6uap L Z adli qeLu nU'qeMeq a>1 qe6uauauue6uo;o6 lelerer(seu rbeq ueOurr Jllelai 6ue( e6unq ueltJaqruauue6uap ue6ue] unrn] und qeluuauuad ueIL{eB '}!paJI se}lllse,

rnlelau qe;oradrp 6uer( eueqlapas adrl qeunJ re(undurau rur ua6augp lelerer(seu uele(ueqal ellf r6e1 unuun etseqer uelnq qepns

'sele a) snlPq Lleunl tsenouaj

neu lpprl neu e66urqas 'buelnlleq utleuas ueq utlpuas etpasla]6ue( ueqe; euarel refean n]r leH tesaq e]ol-e]o) rp 1e66ur1 6ue(g " g

qeunJ runq6ued derlas uerdur ue>lednlau LleurnJ ie16uruaffi

vrvyvud

h

Page 9: Teknik Meningkat Rumah

bisa saja dilakukan, tetapi apakah dapat memberikan jaminan keamanan

bagi penghuni rumah. Di sinilah faktor yang harus dicermati. Oleh karena

itu, buku ini disusun untuk memfasilitasi hojat atau kehendak mereka

yang ingin meningkat rumah. Buku ini menyajikan berbagai macam cara

meningkat rumah daricara yang sudah lama hingga yang terbaru.

Ucapan terima kasih penulis haturkan kepada semua pihakyang telah

membantu terselesaikannya buku ini, terutama kepada Bapak. lr Dandy

Melianda yang telah memberikan data tentang meningkat rumah dengan

sistem keraton.

"Tidak ada gading yang tidak retak'i begitu pula dengan penyusunan

buku ini. Oleh karena itu, penulis mengharapkan kritik dan saran yang

sifatnya membangun untuk penyempurnaan pada edisi berikutnya.

Jakarta, Desember 2007

Penulis

griya kreasi_! ql-i\ 5 rt Prakata

Page 10: Teknik Meningkat Rumah

rsPaJl P/(u6-ii\r1"1i;rl .ivtrti:t,jil,i,ii,t '|ilr',r'!;_l fi-upu!6ula) upp upqnilqa) pJeluv /qpunu lpl6u!ua[^l|

uPPlolred qPreep rp rOpl

qrqalra] 'spleqre] upqel relundueu 6ue,( eOten;a1

r6eq ueqnlnqal rpeluaur qepn5 iey6url qeun5

:.i,:ji;r itiri:;.#

NVNITNI;},{ruVfr I\JV!{NiNffiH},I YHVTI\V

'HVNnU IVySNtN=hl

)ep!} euare) urpuasral ueerbeqeqal

uelednrau urpuas ;e66ur1 qeunlqenqos re(unduau 'etsauopul tC

'zu 002-05 [qeue] senl uebuep qeulnr tlequaurr66ur] dnln> ue;rseq6uedraq 6ue( l6eq

'r6e; tel6urua6 'zru 0St-00[ ele]ue

sen; ue6uap qeOuauau selal )nlun utel

adrl epe 'nll urplas.,'zu 00t-0S etplue

Lleue] sen; re(undulau uep e(uleuruad

1er(ueq 6ur1ed 6ue( eueqlapas qeurnl

adrl 'ure;-urel uep 'e6ren;a1 elo66ue

e(uqeqruelroq 'ele:e epe 'e)l1atsa e(u

-lesru 'uesele reOeqlaq eualel qeunlrsenouarou lnlun er(uueur6ural lnq-u!l uele e(uuendueuual uP)resep

-raq ueuepr qeurnr qenqas llaq \ I

-uraur qelal 6ueroases ellia H

t\

IsVH

Page 11: Teknik Meningkat Rumah

Perumahan

umumnya mem-

punyai lahan yang

terbatas sehingga

tak ada jalan lain

selain meningkat

rumah untuk

menambah luas

rumah

pusing lagi memikirkan biaya untukkontrak sebuah rumah. Memiliki rumahjuga berarti sudah tidak lagi berprofesi

sebagai "kontraktor" yang setiap periode

memperpanjang kontrak rumah untukditinggali.

Sebuah rumah tinggal, apa pun

bentuk dan wujudnya, merupakan

kebutuhan utama bagi sebuah keluarga.

Di kala jumlah keluarga semakin

bertambah, mulai dipikirkan untukmenambah luas rumah tinggal, misalnya

menambah jumlah kamar. Jika tanahyang ditempati cukup luas, tentu tidakmenjadi masalah. Namun, berbeda jika

luas tanah terbatas, samping kanan, kiri,

dan belakang terdapat rumah tetangga,

serta di depan terdapat jalan raya.

lngin membeli rumah sebelah belumtentu dijual, malahan bisa dianggapmenghina. Dengan permasalahan

ini, meningkat rumah menjadi dua

lantai merupakan solusi tepat. Cara ini

merupakan satu-satunya pilihan bagipemilik rumah tinggal tipe sederhana.

Apabila sudah mencapai kesepakan,

adakan rapat kecil dengan keluarga

untuk mewujudkan keinginan tersebut.Dimulai dari menabung atau meminjamdana kepada sanak famili.

Sebelum membangun rumah tingkat diperlukan rancangan desain

terlebih dahulu agar dapat diketahui anggaran biayanya

ooooiG!s

z-a

o-9

itut:*i i_Meningkat Rumah, Antara Kebutuhan dan Keinginan

Page 12: Teknik Meningkat Rumah

rsParl e,(!r6-irVilnH iVti$NiN,il.i !lf.,tll;-j- *-uputbule) uep ueqnlnqe) eJpluv'qsunu tplbutuay!

,,n)euelst'nlqeLU nl,,

ue)ele6uaLu L{e}edad tereql 'lunqlp

)nlun ueue uep uprup^u 6ue( qeunrqenqas ledeprp uelP e)eu )nfuntedrensas ueleueqeltp uep upllleL{ladlprnpasord enuas qelaias 'seleqrol

ueqPUaq qerunJ 1r;ruad ered Llalo

uelefialrp 1e(ueq 6ue( qelrur uerbeg'rspnouar ueun6ueq leOeqas lnqasrp tut

ueun6ueg 'rpef qepns 6ue( ueunOueq

lnlun Jnl)nrls uralsrs uellenqrp 'n]!urelas 'nreq ueun6ueq sruaf 1nlun deleredues rsepuod rJep relnu 'de16ua;6ue(rn])nrls r.ilalsrs ue6uep eueqtepes adrl

le>l6uruaq ueun6ueq Inlun uersaquad

ualsrs lnluoq ue)eul re6eqreq

uelrfesrp e6nf lul n)nq LUele6

1 ltDlDlsu! 6ueroas esef qe;u e>1eun6

'rpef 'uere)eqa) uellnquluaul lpdep6ulplsuol uerpefal'e{uqere6' 6wp1suo4

uetnqas ue6uap leualrp 6ue(lapuad ue

-6unqnq uerpelal lpe[a] ledep e(u;esru

muPLl uerpnua) rp qelespu ue)lnqultuauledep )ulstl tselelsut 'lnpasold rensas

)eP!I e{uuelenquad uelep e)tf 'ueue6ue( 1u1sr; LUalsrs uerel6uet qenqas

]enquaur LUelep tp llL,;e 6ue( 6uerouelnlladr6'I!lls!l tselelsut uere>16uel

qenqas urpuaslenquau uptlqea>1 e(und6uero enuas 1ep11 6ue( ItJlstl tselelsut

reua6uau Llelepe lqlelal uer6eg

'leqeLU dnln> 6ue{rqnrlsuo) e(erq ;n:unu ue)e'e(u1eqt1y'soroq 6unrapuar 6ue( uersaqued ualsrsuellrseqrp ue)e e66urqas'ueue;e6uad

lepouraq e(ueq 6ue( 6ue>1n1 Uep

ledeprp 6ue( l!sPq ue6uap epaqraB'ueuP uep ']en).1 'qe;nLU Jll)aJa 6ue(uersaquad ualsts qenqas uellrseq6uaur

ue).le rnUnrls llqe 6ueloas qalo lenqtp6ue( srsr;euv tollnJlsuol nelp Jn])nllseue:ualad ]nqastp rur 6ueprq uelep

lp llqe 6ue( 6uer6 'qnder 1e6ues

e(uqn66unsas lnqaslal ueun6ueqeleur Ounlnpuau 1epr1 e(urn+1nl1s elrf'leua)ra] Jnqousle uebue>uer uep ltseqLleunr Llenqas ue;rduel und ede qeputas'te>16uryaq ueunbueq qenqas uelenlaluelnluauaLU le6ues ru r u er6eg'rs1 nrlsuol6ueplq lp llqe 6ue( 6ueloasas e(u;esrtl'urpuaslal uerlqeol reXundr.uau 6ue(6uero ederaqaq ue)]eqtlau euas qeunruresap uelnluauau uple laltsle nele

uellnsuol espf 'Ialrsle nele uellnsuol eseI

ueleun6rp estq qeurnl utesap Inlun

ffifrIqMffiruffiffiffi

pq$u11 qeun: lss^ouareur nele

unfiuequeu uqtp.lo14nr1suo1 6ue.raas

rsefue1n1*adp 'pmlqeu *{qpeq :e$y

Page 13: Teknik Meningkat Rumah

BAg Z

P=RENCANAANIYTNINGKAT RUMAH

llustrasi: J. Sugito

Perencanaan yang matang akan meng-

hasilkan rumah tingkat yang nyaman,

murah, dan indah dari segi estetikanya

I pabila seseorang mempunyai hajat

Ar,., kegiatan yang sekiranya pen-

ting tentu dibutuhkan planning atau

perencanaan yang matang, tak terke-

cuali meningkat rumah. Perencanaan

di sini meliputi pemahaman tentang

kondisi bangunan lama, kondisi tanah,

perubahan ruang, pemilihan model

tangga dan atap, biaya, hingga penang-

kal petir.

A. Pahami Bangunan yang akan

Ditingkat

Sebelum meningkat rumah,

ada baiknya dikenali terlebih dahulu

kondisi bangunan yang akan ditingkat.

Jika bangunan tersebut dibuat oleh

pemborong yang telah Anda kenal,

\

griya kreasi-9 Trnl'ltr F1[r',Jil{fiir.AT RuNan-Perencanaan Meningkat Rumah

Page 14: Teknik Meningkat Rumah

LZ edrl ueunOueq uolo)i rsrsod

rnUn.rts urolol "nu"e"

u""rUr"a Q

'(L r teq)

IZ adl] qeunr epPd Ieledtp esetq 6ue^

Luolo) uep ]ools rsrpuol 6uelua] tser]snlt

uelrfesrp lul tnluaB 'rle>las uelUrleq

-rlduau qn66uns e(uueepeay'ro6o9L{eraep rp tZ adl} qeunr rsenouaraLu

Inlun elunurp qeurad srlnuad

'uelere{s;ad

uep qnef r;aqrp 6ue( ueqeq e66ulqas'ueun6ueq leualeu seltluen)i uep

-qpunU 1e16urua61 uepup)ualad

selllen) r6upln6uaul ueOuap ue)nleltpund ;e1e re1n6 'er(uue6un1une1 i!)lpasresaq ueur)Ounrua>1 e(ueuuual;p 6ueI

,,ue6uoroq,, e6leq ;eqepe6'ue6un1una1esrs ue1]edepuau ur>16unul leLUts)eLuaseLlesnraq uele l6uoroqruad qolo eln[02e6reqleq eueLpapas uauodruol uebuap

IZ ad!] qeunr e6req rrep ue16ue(eqrp

lede6'efua1 eduel elnfg eqe; ledepuaury Ouoloquad 'eln[ 97 e6req ueOuap 16uoroquuad epedal ]nqoslal )dS l6el

;enluauu X 6uoroqr.uad 'e(u1n[ue;a5'e6eua] renlal snreq eduel elnf S 6untun

ledepuaru ue)e V ro])erluol e66urqas

elnIgZ re(equuau tuelaq y 6uoloquua6'y 6uoroqu.rad epedal ;en[rp r>1r1rLurp

6ue( (y65) efuay qeluuad ]erns 'eln[ 0€e6reqraq LZ adll Llpurnr'Lloluo) re6eqa5'eueqelad rebeqas )epl] ldelal 'V

roUerluo) eped uele{etradrp un6ueqrp6ue( qeurnu'selllenl uelrleqreduauuedue] ue6unlunal lefa6uau er{ueq

e(u6ueqr-ua6ua6 'ueunOueq ]e)e)r)rlr.tlau 1e[ueq (SSU) eueqrapas

]ebues adll qer"unr e(uuunun epe6

'e(uyr;rulad r6eq qe;eseru

uellnquruaur ue)e euale),,ue6ue)e1,,

buoroquad Llalo ]enqtp L{eurnr e)lI

In)unLU ue)e ueqeleseurad'er{uefial

;tseq depeqlal qennef 6un66uelraq ue)e

]nqasla] 6uequa6ued nlual'apuDuoq6ue{ 6ueqruaOued uep tunL.ltp 6uns6ue1

uep !laqlp qeunr e)l[ 'n]l utelas'qepnur rpefuau ue)e e(uue;eoslad

N

Page 15: Teknik Meningkat Rumah

Besi 208

IlP(llY 1,u".ll^llLll i

, 15cm I

Kenyataan di lapangan

t-r1;lhrl l

15 cm

Seha rusnya

Kondisi s/oolpondasi

Cara mudah memeriksa kondisibangunan yang akan ditingkat sebagai

berikut.

l) Cari kolom yang agak bebas po-

sisinya, lalu bobok kolom tersebut

untuk memeriksa kelayakan atau

kualitas strukturnya. Jangan lupa

periksa besinya, apakah layak atau

tidak.

2\ Gali pondasi yang mudah untuk

dibobok supaya diketahui kondisi

strukturnya. Jika kondisinya kurang

memenuhi syarat, tentu akan

dibuatkan pondasi pendukung

yang ideal agar bangunan yang

akan direnovasi menjadi lebih baik.

3) Periksa rangka kuda-kudanya, apa-

kah kondisinya masih dalam ke-

adaan baik atau tidak. Selain itu,periksa jenis kayu yang digunakan.

Periksa instalasi listriknya, apakah

kabel-kabelnya masih layak pakai

atau tidak.

Jika rumah dibangun oleh pengem-

bang, mintalah detail konstruksi-

nya. lni diperlukan untuk menge-

tahui ukuran dan sistem konstruksi,

misalnya ukuran pondasi, ukuran

kolom dan pembesiannya, posisi

kolom, serta ring balok.

4)

s)

Besi 1@8

tllA 1,..,l"lt

13 cm

-

Kenyataan di lapangan

-Ito-z I

ll 'll 13cmIt. ;ll*l I!

I

13 cm

-

Seharusnya

Kondisi kolom

10 griya kreasi_i) 1 1",1.;i I :1

Page 16: Teknik Meningkat Rumah

LTrsparl p,(u6-H v iirlu 1v)1 s f,l I Nl t^l ).t I N r3 i6-qeunu lPl6urual/lll UPPUP)uaJad

ruolol rsrsod uPeJrlred

'ln)uaq re6Pqas

ulPl erelue t{eurnJ }el6uruau LUelep

ue)dersradrp nlrad 6ue,( lPq-leH

'rur In)uaq 09 t/09 adrl uep

'Ozl/gb ad;l 'S0 L/bS ad1 qerunr ]eqrl

'qoluo) re6eqa5 'nreq Luolo) qequellpsnreLl e(uqeOual lp e)eu n]! uepqlqal e)!r 'w v-z leururu uelueresrp

6ue( uolollelue Ieref 'ue6ueluaq

er{u6uefued euarel resaquau 6ue(uolaq Ioleq rrepurqbuau Inlun !u! leH'nreq Luolol ueqeque] n;rad 'n11 qeqas

qal6'ueue) nele url ldat 6u;purp eped

uelurelau 'urolol epe lepr] e{uqebual

lp ueurl6unual '6uefued 6urpurp

epPd 'e(usele lp ueqaq eulrauaur

leraq 6urled rur ruolo) 'qrqal uerleqrad

ledepueuu snreq qe6ua1 rp eperaq 6uer(

r.uolo) resaq qrqa; qnef lnlrdrp 6ue(ueqaq lebur6uar.u '1e16uryaq Iepl]ueunbueq uolo) ue6uap epaqJaq uelenlual te)6uguaq ueun6ueq uolo)

'.D SZ-OZ;a6aqrelue

leref uebuap LULU 9-, JalauJerpJaq rsaq

releurauJ e{u1a6ag 'LuLu B-9 Ja}auerp

uebuap ,,!fueq,, rseq ednraq elpr-eler

ueleunOrp 6uer( rsag 'uelrensasrp und

e(uuersaquad ualsrs';r:a1 e(uueqaq

euarel qa16'de1e upqaq e(ueq rur srual

urolo) r.lalo euua];p 6ue,( ueqaq qeqas

'eueqlapas er(uunun lel6uruaq 1sp11

ueun6ueq eped uolol rnUnrls

rnllnrls .uolol "Au.p.

u..rr\r.d V7

'e(urnUnrls leq!llp uele 6ueItuolol rsrsod ue:ueur Lloluo) tut Inluag'nreq ueun6ueq ]PnquaLu ue6uap

uel6urpueqrp leqeu qrqa; qnef uelen1r ryadas ueun6ueq ue)teqlad ')esnJ

qepnur uele ueun6ueq'lnpasold renses

)epll e{uls)nr}suol e)rf 'upue reuaq

-reuaq rspnouarp 6uer( ueunbueq re6e

ueln)elrp qrfem bueuaLu rur rnpasoJd'leluel enp rpefuau qeunl 1e16uruau

)nlun sdll ederaqaq qeluetllua6

E.

Page 17: Teknik Meningkat Rumah

2:C I 5a /r,t:-r

trz Bagian kolom yang harusY1/ diganli beserta pondasinya

Denah penggantian tipe kolom pada rumah tipe 26160

Denah

pen9-

gantian

tipe kolom

pada

rumah tipe

451 120

12

R. Keluarga R. Makan

Daerah ini perlu tambahan kolombaru karena kolom yang ada jara-knya iauh (5,0 m)

0h Bagian kolom yang harusv diganli beserta pondasinya

Denah

pen99an-

tian tipe

kolom pada

rumah tipe

B0/ 1 50

O Bagian kolom yang harusV diganli beserta pondasinya

Daerah ini perlu tambahan kolomkarena kolom yanq ada iaraknva

Denah penggantian tipe kolom pada rumah tipe 54/105

Daerah ini perlu tambahan ko-lom baru karena kolom yang adajaraknya jauh (5.25 cm)

Z

ll

I

1

3

1

0h Bagian kolom yang harus\<2 diganli beserta pondasinya

griya kreasi_q T r tti ** i tt i"1 [ l"] I hi fi l,i A r ft iil.1.& il_Perenca naa n Menin gkat Rumah

Page 18: Teknik Meningkat Rumah

ttlSPalI Pi(u6-iivt,,tilirt I 1ir,r:irr'iriilil :!ii.rtri j ir-qpunU ]p)i6utual^l upeue)uatad

'LledLUes ueunqurll selaq Lleue] qelepe

]e)Outlraq Lleunr )nlun Ie^el Iepl]6ueX qeuel eueqrapas ere)as 'e(use1e rp

ueun6ueq rsepuod )nluaq uelnluauau]e6ues qeue] tstpuo) uep ]eJlS

rlEuuI tstpu0)l ltusrlud 'I

'qeied nele )etar ueun6ueq

]eql)eraq 6ue( rsepuod ueqeleso)

lpeIa] e(u;esry1 'qeurnr iel6uruau6uelue] uenqela6uad e(uururut ]eq!)eueun6ueq eped ]e)e) uepurq6ueu

)nlun te)6urueq ueun6ueq 6uelua]

)nlaq-Inlos tnLiela)lp e(u1req epe

relnurp ueefialad Lunlaqas'ueun6ueqrsenouaraLu LUplep uen)e rpefuauu

ue)e sele lp ]nqasra] sdrl-sd11

'Ptpastal

6ue{ euep;esaq edelaq uenluauad (/t'eJeluauI

*as qEuJnJ lerluo{ nsLe rsenoua.r

euelas qpulnJ rp 1e66u;r delal ue{p

e6renlal snules qe{ede uen}uauad {gt'deqelJoq nele lelo] ele)as

ueunbuequ.rad ulelsrs ueeun$6ua6 19 1

'ueleunErp uele6uer{ 1e1ra1elu ueLln}nqa>1 uedersta6 1p.1

'ueleunElp ue4e 6ueA Xerluoltulol.srs u€ntuauad InsgujJa] i,H,,

lreq lp ueeueqelad uelep reledlpuele 6ue{ Buo.loquad ueqrlrua6 (g1

'lPluel enp rpef

-ualu qpulnr qelelas lUrsll edqp qeq

-uJeuaul snteq qe4ede uepue)uaJad (Z t'1e66u!1 qeurnt ]eI6ulu

-au, lnlun ueurzuad uesn.rn6ua6 (11

'seme6uad esef ueeun66ua6 161

leuorsagold 6ue(6uequa6uad qalo lpnqlp qelede

uenluauad'4a1duro1 Ljeulnl {ntun tO'e{uuerseqruad 1s1nr1suo>1 .leque6

nele rnllnrls :eqtue6 uedelsta6 tg)ieptl nele llladllue

uauodr-uo>1 uelnltadrp qe4 ede,setre

leluel uElulsllal ura]sls uEnluaued u'sele lqluel

!p q?qull lle u€p rolol lte tselels

-u1 ueledueuad ua61s ue;n1e6ua6 (g'e{u.rge aunloA

PlJas sple !p JIB l{uptr uetedu.lau

-ad' lnseural 'Lllsraq Jle rsplplsr;l

upEupseurad rualsls ueeueluarad tS'ssle lBlusl rp Jeursl nE]€

6uenr elsl ueqrunqal uenluauad (b

'lex6url

qsuJn't dele 4ntuaq uenluauad {E

'qEuJnJ urelep !prqed;p ue4e 6uert ede s;uaf e66ueluelnluauau upp sele lsluq aIElpau {nlun p66uet uetredu}auad {e

.JEsep

reluel rp JPue{ 6upn; e}e} IlequCI{uBrnle6uad nele uesuElualad {l

0

adlt

eped

a

-UI

Page 19: Teknik Meningkat Rumah

r T

I

Jika dipaksakan, dinding rumah bisa

patah dan roboh. Lantai didalam rumah

pun akan mengalami keretakan secara

terus-menerus. Keadaan ini tidak dapat

diperbaiki dengan cara apa pun. Jika

mempunyai tanah dengan kondisi

seperti ini, buang tanahnya, lalu diganti

dengan tanah urug yang baru. Tanah

yang mempunyai kepadatan baik

umumnya berupa tanah bekas kebun

atau tanah merah. Tanah bekas sawah

dan setu masih dapat digunakan, tetapi

memerlukan pondasi khusus.

Untuk kawasan real estate alauperumahan, tanahnya telah dianalisis

dan dipadatkan, sehingga aman

dijadikan lahan rumah bertingkat. Jika

pengembang berbuat nakal, ia sendiri

yang akan mengalami kerugian dan

harus mengganti kerusakan bangunan.

[, Peruhahan Tata Buang

Meningkat rumah ruangan atas,

otomatis akan mengurangi jumlah

kamar di bawah. Artinya, suasana ruang

bawah menjadi lebih luas sehingga

pemanfaatan kamar menjadi lebih

maksimal. Menuju lantai atas tentu harus

ada medianya, yaitu memerlukantangga.

Perlu diketahui bahwa merencanakan

tangga tidak boleh serampangan seperti

membuat tangga untuk memanjat

pohon (tangga monyet).

0. [Vlerencanakan Ian$ga

Tangga menurut kebutuhannya

adalah sebagai media untuk naik ke atas

atau lantai dua dan seterusnya. Namun,

ooojoIoE,9

'_

o;ooo

oo

Pemadatan

tanah.

Mencegah

kerusakan

pada lantai

dan tembok

rumah

Etr6EoG

!fo

.,- , i

*?

Tanah setu dapat digunakan untuk rumah tingkat, tetapi

membutuhkan pondasi khusus

14 griya kreasi_:i

Page 20: Teknik Meningkat Rumah

strsPajl Pt(uo-HVhnb tYySNiN:il yl Nllll 6-qpulnu ]pl6utua[J upeue)ueJad

uele)Ourl qe6ualas e66ueI

,,n,, e66uef

snrnl e66uEl

,,1,, B66uel

'url ot-08 qner

-as leurqeul l)e) qe)6uel eualelqelal ]eda) eun66uad lenql'Uauue)e u) 0E uep qtqal Pletuaruas lt)-urla6la) )epl] re6e liell-lteqtaq snl

-eq re)euad 'u: 97 uep lt)a) qtqal

elrf 'u) SE-SZ uelnlnlaq e(u;e

-apr 'e66uel )eue eped relep lere; (Z

'e(ueun66uad uelqela;au ue)eund u: 0Z Upp qtqal 'ueleun6rpueue{u 6ue.rny u,l S L rrep 6uelny'LUr 0Z-gI ele]ue uernlnraq e(u

-lPap! ')leu (e66ue1 4eue) dotl (t']nIuaq le6eqas

u!el erelue uel!]eqladlp snleq 6ue(uesnunl n;lad e66ue] lpnquaw

';ellds nele lel6u!lau e66uel (E

uep'uere16ur1 qebuales e66uet (V

i,1-1,, e66ue1 (E

l;1,, e66ue1 (Z

'snrn; e66ue1 (1

e(uelelue !p,lapouue6eraq re{unduau 1e66ur1 qerxnJ

Inlun e66ue1'e{uure; uo}aq uauodtuolue6uap uel6urpueqrp 1e{ueq qlqal

l!)lpas 6ue( uersaqruad uelnlroulaue66uel 't$lnllsuol lnpns lieC

nIel nele'tsaq ,uoloq ueqeq

Uep urpral e66uel lpualpw .lllslup

qrqa; e(uuelrdtuel e66urqas qepul bue(suosaqe nelp ueLlequel lrurad-1ru,tadUaqlp redep e66ue1 'sele uep qemeq

!eluel erelue 6unqnq6uad uauua;a

Jepelas uep qtqal 6ue( re;ru le(unduaue66uei qenqas'ue1e1e1rp lede6'rouolu r

rrep uerbeq rebeqas ue1uo6a1e1lp eslq

e66uei euale) ednr uel>lrtuapas e66uelqenqas utesapuau 6ue( e6nI epe

qE

l0qure]rPluel r

uP)les

qeOar,q

uelepP

Page 21: Teknik Meningkat Rumah

Sudut kemiringan tangga idealnya

berada di bawah 45". Jika lebih akan

berbahaya bagi pemakainya.

Bentuk tangga dapat didesain se-

suka hati, terutama bagi yang me-

miliki lahan luas. Akan tetapi, untuk

rumah di lahan terbatas, bentuk

tangga yang ideal adalah tangga

"L'i Sementara tangga tipe "U" ma-

sih kurang cocok untuk rumah tipe

kecil. Tangga tipe "U" membutuh-

Detail anak tangga

3)

4)

Tangga melingkar atau spiral

kan lebar paling tidak 1,5 m, sedang-

kan tangga "ll' memerlukan lebar

60-70 cm. Kesimpulannya, tang-ga "U" masih memerlukan pertim-

bangan pemanfaatan sisa ruangan

yang ada.

Untuk mendapatkan ukurananak tangga yang ideal, diperlukanperhitungan yang terencana. Ada cara

sederhana untuk menghitung ukurananak tangga seperti contoh berikut ini.

* Tinggi lantai atas dari lantai bawah

3,5 m.

* Dibutuhkan 23 buah anak tangga(trap).

* Tinggi setiap anak (trop) tangga,350 cm : 23 buah = 15,1739 cm.

Nilai 15,1739 cm akan menyulitkanpengukuran pada saat pelaksanaan

pekerjaan. Ukuran anak tangga harus

disederhanakan, misalkan jumlah anak

tangga dikurangi satu buah menjadi 22

anak tangga, sehingga didapat ukuranuntuk setiap anak tangga 350 cm :22buah = 15,90909 cm. Ukuran sebesar

15,90909 dibulatkan menjadi 16 cm.

Namun, jumlah anak tangga dipecahmenjadi dua macam. Pertama, jumlah

anak tangga menjadi 21 buah denganukuran 16 cm maka didapat ukuran21 buah x 16 cm = 336 cm. Angka ini

16 griya kreasi_9 TrKi'liK r.{rr.liNcK.&T Rtir*ai-l_Perencanaan Meningkat Rumah

Page 22: Teknik Meningkat Rumah

LL:*;.. rsPaq e,(u6-r.l?t"tllh .l-Yl'.1*t'iii\;tt^i !1i..#trJi e-qpunu lpl6utua|/\I uppup)uatd

1

I''rul 0/-09 erelue e(ue66uel reqal

eJeluauras 'LUl SZ e(ueq uelupJestp

e66uel leue reqal 'qenq 0Z-S t

1e{ueqas e66uel leue ueltedeptp ue)eu g e(ur66url 6ue( sele rplupl 'e66uel

lnlun reledrp ue6uenl 1e(ueq e66urqas

1e(ueq uele e66uel )euP qelrrnI'ru g uep Lllqal ellf 'e[es u E leurqeuuele(ednrp e(usele !eluel r66ull

'6utpo4 ueqPl rp lr)al qeLUnr Inlun'leap!

6ueI e66ue] Ieue r66ur1 leref 1e(u-eq nlepal r6uetn6uau nele lqlqalau)ePll e(u)epueq'ue6uenq e66ue1 leuer66urt uernln esrs ]enquau LUeleC

'er(uure; 6ue{ e66uet

leue r66ur1 ue6unlrqrad esrs ue6uenqrebeqas uelrpefrp er(ueserq rrq>1eta1 e6

-6ue1 leue nele eLUeuad e66uei leuy'ueqrol qnlef leIueq ue)e uelrlsedrpqepns'e(uuernln epaqraq 6ue( 71-a1nele /-a) uplnrn rp e66uet leue L{enq

enp nete nles epe'uellesr6 'qe16ue;au

seqoq 11e1 e(urn[uelas 'qemeq 6ur;ed

e66uel leue leref ue>lrensaluau )nluneleu ue)Llpluuouau rlequa) )plo'qeM-eqral e66uet Ieue rle)apuau e)tla)'e66uel runrnuau elrf e6nf uer)tuaC'l)e) qe16ue; 1ela6 rnlebuau Iplose6nl qelresalas 'nlr qelalas lq)elale66uel leue lreu lereI uerensa(uad

ueln)elaui )nlun eleu ue)qPlurJaLUau

Ielo 'rqleJal e66uel )eue rlelapuaLu

uep Ireu uele e)rilsrleuolo ele)as

\)eto L{alo rnl{rp_r.1epns !lel >1era6

enuas 'ueue{u uep te}ups snleq rde1a1

'6ue6al qaloq )ept] e66uel t)teuaW'ersn e;e6as Inlun nlpllaq e66ueg

'uero) e)equaunep ptqobu lrqLues estq ue)qeq 'nlesrad nles e66uel )eue tpqtlau snJeq

eduel sele rpluel redues e66uel tltuauledep e66uel releued lenqLuaLu qelnlt

lUadas 6ue( ere3 'e(uqaloradrp 6ue(ueule)ar rensos qe16ue;eu re6e r1e1

uelera6 ;a1a(uau ue)e lelo'e(uin[uelas'uouraur uplep a) e(uuellnseuauuep 'uelalau ue)e lelo nlel 'eleuue6uepued qalo !ln)l!p qel6uelaru r1e1

der1a5 'e6r1e1 e66uel )eue uep 'pnpa)e66uel )eue nlel 'eueuad e66ue11euerrep qel6uelau ue)e 11e1 'e66uei )!euue)e elrla) Zuerlruap edebuayil 'qnlp[

uele untn] undnele )teu )epuaq 6ue(e66uet eun66uad derlas ue)llsed!p

ledep qepns 'ueepaqrad rpefial pl!f'epaqraq qaloq lept] uep de1a1 snreq

ueqnrnlasa) eJe)as e66uel >1eue (1reu

e16ue) lellu eMLleq qelepe e(uureuuernlv 'e66uel leue (1reu e16ue) re;ru

uer6eqr.uad ;rseq ue;rfuebal lleselr(uauuerp) qelrur luadas 6ueura61'e66ue1 leuerq)e nele e66ue11eue leme tp ue))elallpsnreq urf bL lesaqas ests lellN'tu) 0g€ = (ests e16ue) Lu) t [ + ru) 9E€=

Lu) 9L x 17 e66uel )eue qelLunlledepr6'ru), L = gEE-os€'rpefuaut up)eup)ualtp6ue( !eluel e66uet ol ue>16uern1rp

Page 23: Teknik Meningkat Rumah

Foto : Hafid_lokasi : Cimanggis, Depok

Tangga spiral. Lebih cocok ditempatkan

di luar ruangan

ftLii"4 A, H_Perencanaan Meningkat Rumah

Meletakkan atau menempatkanposisi tangga di sebuah ruangan tidakboleh mengganggu pandangan, tidakboleh mengganggu sirkulasi udara,

atau mengganggu arus lalu-lintas.

Seharusnya posisi tangga membuatsuasana ruang menjadi lebih indah dan

menyenangkan.

Tangga putar atau tangga spiral

yang umumnya terbuat dari baja tidakcocok ditempatkan di dalam ruangan

yang berfungsi sebagai interior. Tangga

besi biasanya merupakan tangga service

untuk keperluan darurat saja, misalnya

untuk ke ruang jemur di atas dak beton

atau untuk naik pembantu ke kamarnya.

20 buah x 25 cm = 450 cm

N

q=oo3il

aoof

Pembuangan sisa perhitungan trap naik anak tangga

Namun, hal tersebut tidak mutlak karena

tangga besi spiral, bila dibuat dengansentuhan seni, dapat menjadi sebuah

tangga yang artistik, tergantung siapa

yang mengolahnya. Jika di tangan

seorang arsitek hasilnya bagus, tetapijika di tangan seorang tukang besi

hasilnya tentu lain.

Saat ini banyak dijumpai tangga "L"

yang di bawahnya dimanfaatkan untukmenyimpan perkakas dan perabot

rumah tangga. Bahkan di beberapa

tempat dijadikan sebagai ruang tidur.

Tangga tipe "1" sangatcocok untukrumahsederhana karena tidak "memakan"

ruang terlalu banyak dan berada di sudut

18 griya kreasi_9 Trrrutiq fi rf,ithtsF;,AT

Page 24: Teknik Meningkat Rumah

6L rsParl P(u6-1-i?r..jfir:1 -i Y',.l,ih]ir,Jti,j :;if.rrrj-1. ij-r.lpunu lploulual^l uppup)uaJad

']lMas )ePll 6u e( er(erq ue>lqnlnqulauuep snrauau-snral rpefiel uele rul sruaf

6ue;e1 ueleMerad'lo)oq qepnur u e1e 6ue1e1

']elelrlue ]p) uaqrp n1e; 6uas uep n(e1

ueqeq uep ]enqrp eIr|uolaq uep ]enqlalsnreq uelnq rre 6ue;e1 eped qe;epe lnqLUl]

6ue( q e;esey1're.rnlledeplatle(ueq 6uez(

seLUrl lapou dele uelesler-uar-u e(u1e

-srLU 'e)rlalsa ele)as sn6eq ue)e )eptler(u1n1uaq'uelesledrp e)t['se]eqra]1e6ues u 8 uep 6uern1 e(uqeuel reqe;

6ue( ueun6ueq dele tse)gtpoW

duly;apoy11 'l

.Lu) 0B l.

rrep 6uern1 ue)qaloqrp 'eoledra1 eyrp

'ersauopul 6uero eler-eler r66ur1 rrep

llqLUelp'e{udrsuu6'e(eqeqlaq 1e6ues

6uern1 e)rf 'ur) 08[ leutulul se]e Ioleqdepeqral e66uel leue uep ueup )erei'qeMeq uep lreu el!]al sele teluel Ioleq(1opat-tal eualra] lepll eun66uad re6e

e(uuen[n1 'er(use]e rp elnqlal 6uentuel L{n}nqLuaLu n}ua} e66uel delras

'leur$leu ele)osuellpeJueulp ]edep e66urqas ueOuenr

ueual qenqas ueOueseuad ue6uap

ue)ilepluprirp ledep e66ue1 qe,,ireq 6ueng e66ue1 qe,rneq ueuel

'sple rplupl uep e66ue1 lpup p.relue upup )je.rple66ue1 uauoduol 1euebua,.,

(drlsrlue) 6ursou delg

Page 25: Teknik Meningkat Rumah

Umumnya, batas antarkavling ru-

mah tipe 21 berhimpitan satu denganlainnya. ltulah yang menyebabkanmengapa atap dari bangunan yang

berderet dengan lebar kurang dari 8 mberbentuk pelana.

Bahan yang dapat dipakai untukrangka atap pada rumah tinggalsederhana bisa memakai bahan

kayu, rangka beton (sopi-sopi) atau

memanfatkan teknologi baru, yaitu

atap baja ringan (zincalum). Bahan

atap baja ringan dapat dipakai sebagai

alternatif rangka atap. Saat ini hargarangka sampai pada reng untuk setiap

m2 ditawarkan mulai dari Rp 125.000-Rp135.000 (tahun 2004). Luas atapdihitung dari kemiringan atap. Jarakmaksimal antar-rangka baja ringanmaksimal 1,5 m. Untuk rangka atap,penulis menyarankan terbuat dari be-ton (balok sopi-sopi). Rangka ini lebihmurah, kuat, dan aman dari rayap sertaapi.

Agar tampilan depan rumahbertingkat lebih indah, disarankanmenggunakan genteng ber-glazur ataugenteng lain yang sedang ngetrend.

Sementara bagian belakangnya mema-kai atap asbes.

[. Penangkal Petir

Untuk bangunan bertingkat,penangkal petir merupakan kebutuhanyang tidak boleh dianggap sebelahmata. Satu set alat penangkal petirmerupakan bagian dari instalasi listrik.

Penangkal petir bukanlah alatpenolak petir, tetapi justru sebagai alatpenangkap arus listrik yang dihasilkanoleh sebuah semburan arus listrikpositif yang berdaya jutaan watt. Petir

menghasilkan energi listrik, kemudiandisalurkan ke dalam bumi melalui media

benda-benda keras yang dapat dialirienergi listrik. Media penerima aliran

ooo

ao

-9oo

ooI

Bahan atap baja ringan. Alternatif sebagai bahan rangka atap

20 griya kreasi_Q 'l-[iniii].. i4hi,iii,rijiiri-t iti. i,; ir,l_Perencanaan Meningkat Rumah

Page 26: Teknik Meningkat Rumah

LZrsparl efiJ6-i{yi,,]li! irir].ltf.ii].1;i"J ):.iil',iirti *-qpunu lelbutuev\l upeup)uated

lulsrl rselelsur

uep ueroeq

uP)jPdnrah rled

lPl6uPUad

'uPueurPa) JepuPls rqn uatuaur

qelo] llsed e^uuresap e66urqas lu! leLl ue)e LUeqed

qepns lp)trJl)ala 6ue:uera6 rliad de)6ueuad uauua;a

qenq nles uep qrqal epe uele dele 1n1uaq qenqas

Luelep eleu rslalord e(ep ueseleqrala) euare) qalo'tede:ral ue)e )ept] ueueue6uad 'n1r lnpns lenl

!C '.St T ue6urrrrual leferap ne]e ]npns tltltulaurrlad ;e16ueuad rs1a1or6 'urpuas nlt lele efua1 rensas

ue)n)elrp snreq rrladllue lele ue6ueseuad t!]ad

;e16ueuad )nluaq lepupls uelednrau 6ue( ;rlrsod1;rts;; r6raua )rJeuaul rs6unyaq 6uer( 1r1e6au )Ulsllrbreua uelren;a6uau up)e )equol uauala 6unf61

'1r6ue; a1 depeqbuaur 6ur:unl Ounfnraq )equo]) nluaqraq eueLUapas I rladrlu e 1e;e LU nu n ere)as

'e(urunqbuad qnunquaLU ue)L{eq'LleLunl

lesnJau ledep 6ue( lrtad uelequles uep ueuieuele rrladrlue ]ele lelOuerades ue6uap rdel6ua;rpqepns 6ue( qpLUnU 'rrlad uerequres depeqlatueMer ]e6ues e{ure1r1as !p ulel qeunr-qeunleJelue tp r66ur1 6ur;ed 6ue{ qelunr qenqas

'rLunq ulelepaI Inseur rrlad snre uelef rpefueu 6ue( qeltut )uls!l

rern[ 1 unsns euelad dely

rernl 1 euelad dely

unsns eueled dely

eueled dely

Page 27: Teknik Meningkat Rumah

Elemen antipetir

Areal proteksiserangan petir

45. \5 ,/

Jangkauan proteksi antipetir konvensional

Bagaimana jika sudah dipasang

perangkat antipetir dan tiba-tiba terjadi

serangan petir di tempat lain, lalu listrik

di rumah itu manjadi padam. Seluruh

peralatan elektronik yang pada saat

itu tengah dalam keadaan on, lalu men-jadi off dan tidak dapat digunakan.

Apakah antipetir yang ada sudah tidak

berfungsi?

Semua perangkat antipetir hanya

mampu menyalurkan sambaran listrik

yang dihasilkan oleh sebuah "serangan"

petir. Saat terjadi serangan petir,

timbul dua macam energi, yaitu energi

listrik yang berdaya jutaan volt dan

gelombang elektromagnetik. Penang-

kal petirjenis apa pun tidak berdaya pada

serangan gelombang elektromagnetik.

Gelombang ini aman ketika memasuki

seluruh ruang udara yang merambat

dan menyerang perangkat elektronikyang pada saat itu dalam keadaan on.

Itulah sebabnya mengapa serangan

petir di tempat lain yang tidak terserang

Antipetir Sudut kemiringanproteksi antipetir 450

larak pemasangan antipetir konvensional

menerima imbasnya. Jadi, bukan

kesalahan pada penangkal petirnya.

Serangan gelombang elektromagnetikini belu m ada "obatnya". Pencegahannya

hanya dengan cara meng-off-kan

seluruh perangkat elektronik jika terjadi

hujan disertai guntur atau halilintarberulang-ulang dengan suara yang

menggelegar.

Dahulu, metode pemasangan

antipetir pada bagian karpusan terlihatjalinan kabel cooxlal memanjang dan

memasuki bumi. Pemandangan inijuga mengurangi keindahan sebuah

rumah. Saat ini pemasangan semacam

itu tidak lagi dijumpai karena karpus

(nok) khusus yang dibuat untukinstalasi antipetir telah banyak tersedia.

Kabel tembaga atau coaxialakan terus

masuk melalui lubang pada karpus

antipetir. Kemudian kabel dipasang di

bawah atap sampai menuju ke ground

(tanah atau bumi).Semua kabel terisolirterhadap sentuhan benda kayu atau

besi dari struktur bangunan.

22 griya kreasi_9 Trnu tit p1[Nu'lGKAT num,qn_Perencanaan Meningkat Rumah

Page 28: Teknik Meningkat Rumah

€zrsPaJl P,(!r6-HVinilH -iV)1St'.tiN;t4 )ili'.t}jl-1. 6-r.lPunU tPI6uruay\l uppue)uarad

0urpurp ue;ep rp rrladrlue rse;e1sur ue6ueseua6

'6uefued neJeua) utsnLu lees tp lteueLUPlepal eppd qeuelJte tpde)uaul e^u

-iwpunofi qelelultu eleu uefnLl Lursnu

eped lenqrp lllad le)Oueuad uelenq

-Luad e)rrnejetual ursnui ueppea)

uelPp qeuel re p)nLu rede:uau sn;eq

6wpunofi ueuelepa) e(ueserg

t60ur1 6unpaO eped rrladrlue ean 6uuato3

6unpa6 dely

rpedpue ue0ueseuad eLua15

6urpurp :en1 rp rrladgue rse;e1sur ue6ueseura6

Page 29: Teknik Meningkat Rumah

Setelah selesai pemasangan antipetir, bia-

sanya dilakukan pengetesan untuk menge-

tahui efektivitas kerja dari rangkaian anti-petir.

Penangkal petir banyak ragamnya.

Semakin baik atau semakin luas cakupanproteksinya akan semakin mahal harga dan

pemasangannya. Biaya pembuatan sebuah

instalasi penangkal petir konvensional tidakterlalu mahal seperti pada Tabel 1.

TABEL 1. DAFTAR HARGA KOMPONEN

ANTIPETIR KONVENSIONAL UNTUK

RUMAH TINGGAL

No Uraian Satuan Harga (Rp)

I Elemen tombak bh 100.000,00

2 Pipa antiarus m 25.000,00

3 Kabel tsmbaga m 20.000,0050 mm2

4 Klem k Aut ru*Uuga bh 3,000,00

5 Pengetesan lot 2!0.000,00

6 Pipa galvanis @l inci Im 50.000,00. Data tahun 2005 di Jakarta

Bandingkan dengan penangkal petir

untuk bangunan gedung tinggi sepertipadaTabel 2 di bawah.

TABEL2. DAFTAR HARGA KOMPONEN

ANTIPETIR UNTUK GEDUNG TINGGI

Satuan Harga {Rp)

Setelah seluruh instalasi penangkalpetir terpasang, lakukan pengetesan

untuk mengetahui apakah instalasi

benar-benar dapat bekerja dengan baik.

Peralatan untuk mengetes alat antipetirdisebut grounding.

G. Iips lVlurah Meningkat Bumah

Membuat denah baru sedapat

mungkin dapat mengurangi pekerjaan

pembongkaran dinding yang su-

dah ada. Pembongkaran selain mem-

butuhkan biaya yang tidak sedikit, juga

akan membuat material bongkaran tidakterpakai.

Pembongkaran terpaksa dilakukanjika sebuah kamar memang harus

dipindah. Misalnya, kamar mandi yang

terletak di tengah ruangan kurang

baik sehingga terpaksa dibongkar dan

dipindahkan ke belakang.

Agar pembongkaran tidak menam-bah jumlah biaya yang dikeluarkan,

ada beberapa tips yang berhubungandengan pembongkaran rumah yang

akan direnovasi, antara lain sebagai

berikut.

1) Usahakan dinding tidak dibongkar.

Jika terpaksa dibongkar, upayakan

dengan hati-hati agar bata bekas-

nya dapat dimanfaatkan lagi.

2) Bongkaran batu kali di bawah din-

ding jangan dibuang karena masih

dapat dipakai lagi.

i#jni:iifr$ffibh 325.000.00

*rt#.;t*ffiiij'#6ie;lirrffi4 Surge arestes 15 teta b,h 2300.000,00

res,3 phase

24

Page 30: Teknik Meningkat Rumah

sz rsParl P,(u6-HVi"inu lvir$i\$iii^l ).1[\]jtl 6-qpunu ]q6utuaw uppue)uated

. 'e^uurel

6ue( eueln rsaq uebuap eues e(ulalauJetp ue)lese ests

rsaq ueGuap bunqr-uesrp )edep ulolol )nlun eueln tsaB

'rolPq

;a6aq nete urolol ;e6aq 1n1un ueleun6rp LUtu 0[-9ralauerpraq rsaq e(ueserg 're1edla1 >1epr1 6ueX efes u:0t Ippl} 6ur;ed 'rsaq uereleuad uep ests uplleultutW

;en[rp nele r6e; reledrp

esrq r;e16uereq leduual nles rp ue>1;ndurnllp ue)utelaul

'6uenqrp ue6upf ue>1eun6 lp iedep qtseu 6ue( 6ual-ua6 uep'6uoJ 'ose1 '6urpro6 ryadas n(e1 dele ueqeg

'qeMeq reluPl

uasnl Inluaq uebuap ue)tensas sele teluel )nlun uasn)'lesnr qepns elrf rlental 'e(u;apou.r qeqnlp

nltad 1epr1 e;apuaf uep nlurd uep t;tpla] 6ue( uesny

'r6e1 reledrp ledepqrseu 0/086 euaJel 6uenqrp ueGuef uolo) ueploo/s rsaB

-

L!(t

'(q) tseq Z/t ueOunques uep

(e) rsaq y7p ue6unque5 t-uo1o1

1n1un lapuad rseq upleplueued

(g

(s

tu

(s

reledrel 1eprl uerel6uoq lpualpu ]pnqueu uep

]rlrpas Ieprl 6ueI er(erq uelqnlnquaN 'uerel6uoqua;

Too

r=oaooo

I@oao

ruolol )inlun eueln rsaq ue0unqures uebueseua6

ua lz = 'l 90 rsaq )nlunLUc Zt = 'l 80 rsaq )nlunu-rc 0, = -l 0[o rsaq )nlunLllc 8? = -l zIo rsaq )nlun

{l) uEDunqures 1nlun rsaq 6uelue4

Page 31: Teknik Meningkat Rumah

Bas 5

T=KNIKMENINGKAT RUI'IAH

6 eperti telah disinggung sebelumnya,

)rmeningkat rumah ada dua macam.

Pertama, meningkat rumah mulai dari

pondasi hingga atap atau dengankata lain bangunan belum ada. Kedua,

bangunan sudah ada direnovasi menjadi

bangunan bertingkat.

Jika kita membicarakan bangunan

bertingkat, bayangan pertama yang

terlintas adalah sistem strukturnya.

Para ahli menyebutnya dengan istilah

pembesian. Pembesian terdapat pada

elemen-elemen bangunan antara lain

1) pondasi,

2) kolom atau tiang penyangga,

3) tangga,

4) balok beton penahan ruang atas,

5) pelat beton yang menjadi lantai

dan sarana pergerakan bebas di

atasnya, serta

6) kerangka atap yang menjadi penu-

tup bangunan di bawahnya.

Keseluruhan sistem tersebut ideal-

nya melibatkan seorang ahli konstruksi.

Dari tangan merekalah terwujudsebuah sistem yang tepat sasaran

seperti efektivitas, efisiensi, kualitas, dan

kenyamanan. Akan tetapi, tidak semua

pemilik bangunan menggunakan jasa

konstruksi. Umumnya, mereka telah

mendapatkan pemborong bangunanyang sudah punya pengalaman atau

telah mengantongi jam terbang yang

panjang. lni sah-sah saja, sebab dari

mereka pun banyak terwujud rumah-

26 griya kreasi _9 T EKNIK r'.18r',iiNcKAT RUt'lAH _ Teknik Meningkat Rumah

Page 32: Teknik Meningkat Rumah

L7,tspaq p/(u6 -

i-1 v t-in8 "!-v ti s f,J t l;,"1 ii l r,t)i i _L b - qeunu ]pI6uluat/\J ltqal

'ue)eunOrp 6ueref qepns !ul ualstseletu ueefialed e(erq uelauau lnlunuep lreu teqrueJaru re;nu n(e1 e6req

qelalas'le)6uruaq qemaur ueunbueq

-ueunbueq lnlun ueleunOrp qrseul lur

uralsrs und 6uerelas redues uelqeB'lul LUalsrs ue1eun66uar.u 6unrapua>

6uero'ledeprp Llepnu uep Llernu qrseu

n(e1 lee5 'sele uolaq )oleq uep reluel

buedouad eueres reOeqas nqueq nele

n(e1 (qe:uerad) 6urlsalaq ueqeq o/oOOl

ueleun66uaur rur ualsrs 'ue-09 unqe]era 1eles re;ndod Llepns rur ua]srS

luu0rsu0ru0)lu0l0g ru0lsrs qeunu lulfiuru01,1l 'v

'6upsed dels uopq lepdnstrs qtrls.aJtpJluof, Iswatd r,.rals$ '(5

t, I uppl)papt,,,t,ffi1:x- t*

letruE.l'{ol€q;'n*rr' uorriec:,,.ru',.'tg'(4nsnr felad1 uolaq 1,rod,uor;

Iu.!eral nele uoleJa{ rue}sls (g

's1a1d;1;nu ueqPq ;.rep nAel

neie ueded n(e>1 ledep'ru(e4 ueqeq (s'laqaq

lau.€i*.:::litiad-''ua*i .trI6E l:,*ie*tl.$ir,I{t:

. ; .: , ..,.:,;.: j,,,.,,,,,.',,.i'ii,;+.:iJlol .,ltt

uo1a,ry " rllap :,.9*ia€'l;ttid1.; ulalcl . '{f '

'1)apuoq lelad tratsrs (Z

I 1,:t :r,igu'o6uaauol{-rrr111l 1t.,

'urel eJplue'qeunl 1e16uruau lnlunreledrp ledep 6ue( ueqeq uauoduuo>1

upp apotaLu ederaqaq epe le>l6uruaqueunbueq ueeuesle;ad uteleC

'1el6ulYaq

qe[unJ qenqas un6uequau In]un leapt6ue( qe;rur luadas 6uoroqr.ua6'urel ue).le

e(ulrseq n1ue1'ueu)ez ueOuequal.rad

rlnyrbuau snra] euas lefe;aq 1e(ueqe(u6uoroquad e;rqedy'r66url er(erq

ue)lnquruau uep 6uosn qepns

e{ureuaqas reledrp 6ue( efial ua}sts

eanqeq repes er redules uelueqeyadrpde1a1 uele rur ueure;e6uad e(ueselg'ueue;e6uad rrep qa;oradrp 6ue( ntu;r

ueleun66uaur efra>1aq pIalaw'nleqr6o;ou1ai-160lou)a] ue1)edepuaur

uele nlua] unlaq 6uoroqured 6uer

-oas 'te)6uruaq qeunr unbuequauLuelep !p lul uPnLUal tseuloJut

ueluaqruau ue6urluadal e(und 6ue(qelelaraLu euale) rnDlnrls !lqe eledqe;e(ueq rln1r6uau 6ue( rur leualeuue6ueqr.ua4a6 'qelnul uep 'srqeld'eueqrepas 6ue( ueqeq-ueqeq ednraq

le>lburuaq Lleunl unbuequtau uelepnreqral r6o;ou1al e{u;n:unu ueOuap

tepuellp lul leH 'uenfeual tue;ebuaue{uunqel dellas rqnr}suoI un6ueq

6ue:uer Prunp ue6uequual.ra6

,,ueue uep'lPnI'uarsUa elurnDlnrlsualsrs qe1ede,, ]eullpl uelltqelauruelp nlr te)6uruaq ueun6ueq pnfnnn

uep rr{le uerplruad 'lelburyaq qpulnJ

Page 33: Teknik Meningkat Rumah

EcoIa

_s

,azoo

ooTa

!ooooC

ao(

Membangun rumah tingkat. Banyak menggunakarr sistem

konvensional

Sebagai gantinya, dipakai bekesting besi

yang dikenal dengan sebutan scdffoldi ng.

Kelebihan bahan ini adalah dapat

dipakai terus-menerus dan bergantian

dari lantai bawah ke lantai berikutnya.

Sebaliknya, jika menggunakan bekesting

kayu, setelah pekerjaan selesai kayu

dijual dengan harga yang sangat murah.

Sementara jika penggunaan scaffolding

selesai maka akan dikembalikan ke

tempat sewanya. Apabila tidak memakai

scaffolding, pastikan kayu bekas be-

kesting dapat dimanfaatkan secara

maksimal.

Kerugian meningkat rumah dengan

menggunakan sistem konvensional

adalah sebagai berikut.

griya kreasi -(.

- ' 'i , '" '.i

Bekesting kayu. Pastikan kayu bekasnya dapat dimanfaatkan

secara maksimal

1) Biaya yang dihabiskan cukup

tinggi.

2) Setelah pengecoran selesai, harga

jual bekesting turun drastis.

3) Harus ditunggu paling tidak 21 hari

agar perancah kayunya bisa dilepas

sehingga ruang bagian bawah tidak

bisa dikerjakan.

4) Pengerjaan pemasangan bekes-

ting memakan waktu lama sehing-

ga ongkos tukang menjadi lebih

besar.

5) Pembongkaran bekesting membu-

tuhkan waktu berhari-hari.

28 Ieknik Meningkat Rumah

Page 34: Teknik Meningkat Rumah

(se1e uep leqrlrp) n,(q leueq 6ur1sa1aq ue6ueseLuad qeua6

3of

+?ol

Il

eleq 0urpurOeleq 6urpurg

6ur1sa1aq e16ueg

6Z

'de1e n(e>1)oleq ueqeq reo

-eqas ue)eun6rp redep osel n^e) eI6ueu (v'LU) 0g )erefuaq osel n^pl elouer ueunsns (E

'e(uqe6ua1-qe6uel lp uoddns epe snreq

LU , ellf 'ur € leLUrsleLU 6urpurprelue lpref ft':e1sa;d

-rp snreLl eduel sele reluel ltelapuauu red

-urps bues-edral qepns snrell eleq 6urpur6 (t'1n)uaq re6eqas

urel erelue 'n(e1 Ourlsalaq ueleun66uau e>1rf

e(erq uelauaur )nlun sd!l edereqaq epv

'resaq

qpqLueuaq ue)e uelren;e1rp 6ue( e(erq e6

-6urqas ( lerpuaq 1enne1) uolaq ]pMe) uep

'n>1ed 'uo1aq lsaq ueleun66uau 1e(ueg'6ur1se1aq selaq leualeuJ lndunu

-aur )nlun reqal,,erls)a,, ]edua] ue)nlradrC

e,(uuolaq ueOuuaDuad )jnlun plupl 6ue[ nqerrn ue>1qn1

-nquau leuorsuanuol uelsrs ue6uap qeunr 1e16uruay1

U

(s

u g bueluaq ue6uep n,(e>1 buriselaq uereleLred ueleuraq6ua;

?Z

o

9.

oooq

u y Dueluaq ue6uap n,{e1 6unseleq uereleued ueleuaq6ua4

sele relLrel r03

Page 35: Teknik Meningkat Rumah

1. Sistem pembesian beton cor

Beton konvensional membutuhkanbanyak besi beton. Diameter besi untukrumah tinggal umumnya menggunakan

besi berdiameter 8-10 mm. Jarak

pemasangan antarbesi mulai dari 15-20 cm, bahkan ada yang berjarak setiap

25 cm.

Jarakdan diameter besi yang dipakai

tergantung dari jarak antarbalok beton

dan beban yang dipikul oleh pelat dan

balok di atasnya. Ketebalan pelat lantaiyang akan dicor adalah 1 2 cm. Sementara

beban untuk rumah tinggal sederhana

berkisar 200-250 kg/ m2.

Contoh pemakaian besibeton untukluasan 1 m2 dengan ketebalan pelat 12

cm adalah sebagai berikut.

* Penggunaan beton cor adalah 1 m x

1mx0,12m= 0,12 m3.

* Pemakaian besi berdiameter B mm

setiap jarak 20 cm dan pembesian

rangkap atas bawah.

Kebutuhan besi adalah 1 m:20 cm

= 5 buah. Oleh karena dibuat dua lapis

di bagian atas dan dua lapis di bagian

bawah maka kebutuhan besi beton

adalah 4 x 5 buah = 20 buah atau 20 mpanjang besi beton standar SNI yaitu

12 m. Artinya, untuk setiap 1 m2 pelat

beton diperlukan besi sebanyak 1,67

batang.

2. Ukuran diameter besidilndonesia

Besi yang dijual di toko material

semuanya disebut "besi banci'i Konsu-

men yang membeli besi berdiameter

B mm ditoko bangunan akan diberi besi

dengan diameter 6 mm. Kecuali, jika

membeli besi ukuran penuh (fult) akan

diberi besi berdiameter 7 mm. Harganya

pun tentu lebih mahal. Jika membeli besi

standar KS (krakatau steel) harus sabar

menunggu. lni disebabkan, toko tidakmenyediakan besijenis ini. Lagi pula besi

KS harganya mahal. Hal ini disebabkanbesi beton jenis KS digunakan untukproyek-proyek besar atau rumah mewahyang memiliki perjanjian kerja, sehinggapenggunaan besi ful/ diperbolehkan.

Selain "besi banci" dan besi full, juga

terdapat dua jenis besi beton. Pertama,

besi beton polos yang dalam istilahteknik disebut besi BJTP (baja tulanganpolos) alau plain bar.

Dalam bidang gambar, kodebesi .'disimbolkan dengan "A yang

rt

I

i

I

I

:

Contoh pemasangan besi yang tidak disilang

Pembesian pelat lantai

30 griya kreasi _q TrKr,uit fim"riFifiK,{ i ftLiti,ar-i _ Teknik Meningkat Rumah

Page 36: Teknik Meningkat Rumah

t€ rsPaq P,(u6 - HVilnu lvlr*shlll.i:t".] yil{x:l 6 - qsunu }Pl6uluau\l {qal

ueepea) uelep nele uerP)euadLuelep ue)esnJaI u€rodel epe unlaqtut qneras tedues 'lel6uruoq qeunr

Inlun reledrp le^ueq upp srlnuad qalo

uresaprp Ie^ueq ]nqasral uelrfesrp

6ue( uersaquad ualsrs 'r66url ur)pur

6ue( rsaq e6req euelnral lesaq e(etq

ueleuau leuorsuonuol ro: 1e;ad uolaq

rsaq uereleurad ennqeq 6un66ursrp qelal

rlrada5 'lunq!p lnlun ueLue Jopuol

urelep delal uep uolaq rsaq ueteleuadrqnparau ledep 6uer( uersaqued

ualsrs uelrfesrp rur nlnq urelpp rC

'ueuue{u uep ueue Llrqal

eserau ur6ur euarel url6unut e(uuenfnl'LleunJ lel6uruaur uplep leuorsuanuo)ualsrs uolaq re)eurau delel 6ue(qerrrnr lrlruad epe ueurl6unua>1

dnlnuau )ppll ler(ueq 6ue( n])em uep

euep uelsrqeq6uau undne;ery1

qeunrler;6u luaur Inlun leuo!sualuo{

uolaq 1e;ad uelsequed >1;r1 '€

'ledeprp qepnur euaJeI so;od tsaq

ueleun66uau e(uuersaqtuad tqnllsuol'rur nlnq epe6'(uof uesnlel).resaq qe;unfuetep e(uuerlaquad uelqpqastp lulurl6unyy '(o/ol resaqas) ll)a) ]e6uese6req ueepaqrad Jesaq 'roDleJluo)

le>16ur1 rp leqeped 'so;od tsaq e6leq uepo/oos leqeu qrqa; nlre( 'r66url )nspuralueun6ueq olo] !p rln rsaq e6req 'unulep

'uarsge rpefueu uelrenlalrp 6ue( e(erq

e66utqas JlUala uep lr)al qrqal uololnele loleq uernln re6e qelepe Jrln rsaq

ueeun66uad uebuequluad'(C) rln rsaq

ueleun66uau 6uer( epe uep ,,O,, opoluebuap so;od 6ue( epe 'rsaq LUP)eur

enp uelrfesrp rur nlnq uelep rO

'6urduer Llrqal ue)P

er(uruo;o1 nple Ioleq rsuaurp ;rseq 1r;n

rsaq uebuap uresapuau ellq ppaqraB

resaq uele e(ursuaurp lrseq 'rur sruaf

rsaq relPuaui uolaq uolol nele lolequresapuaLu elrqedy 'uol , lle)apuaLue16ue eped snlnd uele uep llrellp nlel

'e(u6un[n enpal tp ]lda[!p'so1od uo]aq

lsaq uerfnbuad ualsrs ue6uap PtuP

e(uuerfn6uad 'uo] , r]elapuaur n]re(

'r66url 6uer( ue6ue6al seleq re(undurauleuare) reledrp 1e(ueq uep lpualrp rlnrsaq 'r$lnrlsuol prunp !C ,,9[C],, apo)ue6uap sllnllp uele uu 9 [ ra]aluelpraqrln rsaq ':eque6 qPnqas ueleO ,,C,,

]nrnq ue6uap e(uapo>1 uesrlnuad

)!ln lsaq 1e1ere(seu 1e(ueq qalo

lPua)rp 6ue( rsaq epe 'er(ulnlue;as'uerOeq enp rpefuatr snlnd uele

uot l'Z.rrdureq uelenlal eped redues

Iupllp uep ]lda[!p e(u6un[n enpal elrq

'e(ur1.ry 'uot V'Z e16ue llelapuau efeq

nlnui re(undr.uaur eleJ-eler ]nqasralrsaq lueraq requeb Llenqas eped y7

-dlfB apol tedepral ellf i,OIO,, slln]lpuele uul 0[ ra]auerp ueOuap uo]aq

lsaq 'e(u;esry11 'rsaq ralauprp !ueraq

Page 37: Teknik Meningkat Rumah

pascagempa. Umumnya, jika terjadi

gempa, keruntuhan dimulai dari kolom,

lalu balokyang dibarengi oleh pelatyang

terbawa balok. Pelat hanya berfungsi

menerima beban secara merata dan

beban disalurkan ke balok, lalu ke

kolom dan terus ke pondasi dengan cara

sebagai berikut.

1) Menyilangkan pengaturan jarak

besi bagian atas dengan bawah.

2) Memasang balok di dalam pelat

pada tengah bentangan di bagian

tengah bentangan panjang.

Tujuan pemasangan balok di dalam

pelat (balok tidak akan terlihat karena

rata dengan ketebalan pelat) untukmenghilangkan faktor "lendutan" yang

akan timbul dalam pemakaian. Jika

digunakan untuk rumah tinggal, tidakakan berpengaruh, kecuali dipakai

untuk perkantoran, ruang pendidikan,

dan gudang yang pelatnya berukuran

lebih panjang. Jika ini terjadi, harus

dilakukan perbaikan untuk perkuatan

sistem konstruksi pelatnya.

Sebelum masuk ke dalam sistem

pembesian, terlebih dahulu dijelaskan

tentang pengertian "bentangan".

Di dalam istilah teknik bangunan,

bentangan adalah jarak bebas tanpa

ada penahan di antara bentangan yang

Pemasangan jarak besi disilang

Hasil iarak besi disilang Akan didapat jarak antarbesiatas dan bawah @8-40 cm

Pembesian penyilangan ukuran atas dan bawah

32 griya kreasi _q T EKt.riI FrrNtFJGtirr{ Rr:rrAH _ Ieknik Meningkat Rumah

Page 38: Teknik Meningkat Rumah

EE rsPaq Pifu6 - HVI,.J{"1U lV}lCNrN;l"J }liN}1JI 6 - qpunu telbulual^ll llqel

.nt!

Inlun ue)eun6rp

lu! Ielad uelep tp

)oleq e66urqas

qe6ualuerbeq eped

rpefial nlelas uPle uelnpual eM

-qeq tnqplo)lp luadas ']npualrlue

Inlun uelrsbun;rp e6nf rsaq uetel-euad leuaq6uaur Inlun urPlas

'e(uuen[n1 '1e;ad ue;ep lp IoleqUaqlp 6uefued ue6ueguaq eped

qe6ua1 uer6eq 16 '1e1ad uelPqatal

UeP E/L bullsa)aq ueded tleP lerefueEuap efes qenneq uesrde; lp epe

; ue6uo1o6

No3

e(ueq lsaq ue6ueseuad nlre( 'urpuasral

uenlualal releuau 6ue( 1e;ad uplep rp

>1o1eq ue6ueseuad 'enpal uer6eq epe6

'e(uueanel ue6ueluaq

uep lr)a) qrqal 6ue{ uernln leref re(unduaur

euas ppe 6ue( uebueluaq qplepe >lapuad

6ueluag '6uefued 6uetuaq uep lapuad6ueluaq nye( 'ue>lqesrdral ur>.16unur 1epr1

uep rpe(ra1 ueeuesraq nlelas uep ue)purenp epe uebuelueg 'uolo) al uolol nele

loleq aI loleq erelue seqaq >1eref qelepe

rlepuaqalrp 6uer( ue6ueluag 'pnqeurp

ue6uelueq uerequeg

Page 39: Teknik Meningkat Rumah

B. Meningkat Bumah Sistem

Pelal frondeck

Pelat bondeck banyak dimanfaatkan

untuk renovasi bangunan ruko, pabrik,

mushola, dan masjid menjadi dua lantai

hingga lebih. Pelat bondeck berbentukgelombang. Bahannya terbuat dari besi

baja dengan ketebalan 0,75-1,2 mm.

Panjang pelat mencapai 12 m dan lebar

1 m. Pemasangannya langsung "digelar"

di atas balok beton atau balok baja lWF.

Di atas pelat bondeck dipasang besi

beton dua baris di bagian bawahnya,

sedangkan bagian atas tidak (lihat

gambar di hal. 39).

Pemasangan pelat bondeck

yang menempel di balok baja harus

dibuatkan besi penghubung (shear

connector). Sheor connector ini berfungsi

untuk menyatukan dua benda yang

berbeda karakteristik. Shear connector

berdiameter 10 mm atau 12 mm dan

dipasang dengan jarak 20-30 cm.

Pelat bondeck jarang dipakai untukrumah tinggal bertingkat karena secara

estetika kurang bagus dan harganya pun

mahal. Aplikasinya banyak digunakan

pada masjid, pabrik, dan kantor. Namun,

karena waktu pemasangannya relatifcepat, sistem ini juga layak diterapkan

untuk membangun rumah bertingkat.

Kelebihan sistem ini adalah

tidak menggunakan bekesting dalam

pengerjaannya, sedangkan kelemahannya

adalah biayanya cenderung tinggi dan

kurang estetik jika diberi plafon pada

bagran bawahnya.

Pelal bondeck

griya kreasi _9 TEKNiK MENn,tcKA"r RUMAH _ Teknik Meningkat Rumah

\34

Page 40: Teknik Meningkat Rumah

s€rseaq p(ub - !r,r[if][i .j-ilrr)i..jii..]iii,.j '!ii,t]tI l. g - qpunu ]pl6utuaw ltqal

pep uolequeds +epd

000000

'auDD uePlPpua) qalo rlnsPUrp

esrq el(urse)ol 6ue^ (olot qerunr) olnrnele ]e)6urlJaq Jolue) ueun6ueq )nlun

Io)o) qlqal lul ueLleB 'etsnueu e6eua]qa;o telbuerp qepnu lepll e66ulqase(uresaq uep ]eraq ederaq ue16ue{eqrp

1ede6 'ru I ]ede:uaur reqal uep ul 9rede:uau e(u6uefued rur loloq uolaq

telad emqeq lnqela)!p nUad 'reluel sele

a1 le;ad ue)qepur tuaur Inlun (auott r ur tu)

ueprppua) r)nseurp estq snreq lel6urtrpue>;e 6ue( qeunr rselol uellese 'qeLunl

adrl re6eq.rag )ntun lolof tut ueqeB

'e(uununeped le1ere(seu rp ra;ndod 6ueln>1

6ue{ ueqeq Inseura} e6nf rur ula}sts

]elad 'loloq uolaq ]nqasrp e66urqas

'6ueqn;-6ueqnpaq 6ue( e(u1n1uaq

euaJel uer)ruap lnqastc ,,loloq uolaq

]e;ad,, uelnqas ue6uap 6ue1n1 eledqalo leua)rp )pap uonquod5

rya0 ahpqasds

urolsrs rluunu lq[utuoN '3

Jorp qelelosrrepuoq ppd uPrsequed

ro)rp unloqes rrepuoq tepd uPrsaquad

srde; nles uolaq rsog

Page 41: Teknik Meningkat Rumah

Penampang Pelat panel hebel

Petat panet hebell

Konstruksi pelat panel hebel

t. Meningkat fiumah Sistem l(ayu

Jauh sebelum bahan cor beton

digunakan, masyarakat memakai bahan

kayu untuk meningkat rumah. Sampai

sekarang masih ada yang menggunakan

kayu sebagai lantai atas, misalnya

villa, resort, dan rumah nuansa alam.

Alasannya, ingin dipertahankan bentuk

originalitas dan estetika arsitektur yang

diinginkan. Setelah muncul bahan

multipleks, kemudian lantai tingkat

beralih ke bahan ini. Hal ini sudah dapat

dimaklumi bahwa pemakaian bahan

kayu banyak menanggung risiko seperti

1) membutuhkan perawatan secara

berkala,

2) rawan terhadap serangan rayap

atau ngengat pemakan kayu,

3) rawan kebakaran,

4) tidak tahan air atau kelembapan,

dan

5) harga relatif lebih mahal.

Selanjutnya pemakaian bahan

kayu untuk lantai tingkat perlahan-

lahan mulai tergusur dan ditinggalkan

akibatnya adanya risiko tersebut.

0. [Uleningkat Bumah Sistem

Pelat Panel Hehel

Meningkat rumah menggunakan

sistem pelat panel hebel merupakan

hal baru dan belum memasyarakat.

Pelat panel hebel mempunyai ukuran

tebal 125 mm, 150 mm, 175 mm, dan

200 mm. Lebar standarnya adalah

600 mm, sedangkan panjangnya 6.000

mm atau 6 m. Sistem ini cocok untuk

berbagaitipe rumah.

Pelat panel hebel mempunyai

rangka besi struktur dua lapis di

dalamnya. Bahannya ringan sehingga

mudah untuk pemasangannya. Bahan

ini terbuat dari pasir silika, sama dengan

bahan bata hebel. Penopang dari pelat

panel hebel tetap dibutuhkan berupa

balok beton cor lengkap dengan

pembesian.

36 griya kreasi -.1

i f r:il r ii n,*:,r 1 ;.1'; ir r:, i fi,.ii"l.'[U -

Ieknik Meningkat Rumah

Page 42: Teknik Meningkat Rumah

LE rsParl el(rr6 - HVHnU lvil}NlNIt4 yttJ}l:I * - r.lpunu }el6utuay{ Itulel

nqnsraq uelelequad ue6uap

e(uueqe;obue6 'edora uemnrult el

-ed qa;o ue)nualtp 6ue^ re)eq ]ellqeuel rPsep ueqeqlaq tPluel lelad

'e(urue;ep

rp r$lnrlsuol Uaqlp uep ue6uad

-ual lnluaq uelep 4e1a:rp 6ue(

eqr;rs rrsed ueqeqJaq reluel lelad'e(usele lp sldll uolaq uero> ue6

-uap dnlnllp uep ledr.ual lp lalslpueqeq nlPl 'ueqeq uesauau ;e6

-6ull p(ueq e(ueun66uad 6ue(Jsp:

-a;d te;ad nele e66uolaq lo) uolaB (t'lnluaq

reOeqas urpl eJetue'e{uunsn(uad ueqeq

uelrpsepJaq qpunl lelEuruauu uelepuenura] e6ll epv 'ueqeunlad ueqeqr6o;ou1al uenula]-uenual teleuauue6uap qelepe teluel enp rpefuauu

reluel ntes e(ulenne 6ue( qerunJ qenqas

le16uruau )nlun u!el jtleulaqv

u0ler0)l ruolsrs qEunu lq0uruoull 1

(e

(e

ueded reyeuau 1e16un re1ue1 tqntlsuo)

qaldulnu re1puau 1e16un re1uel rqnllsuoy

Page 43: Teknik Meningkat Rumah

tinggi. Pelat rusuk yang menggu-

nakan tanah liat bakar sebagai ba-

han pengisi. Secara keseluruhan,

pelat ini tidak kalah dibandingkan

dengan cor beton, bahkan mempu-

nyai daya dukung yang lebih tinggi.

Di Eropa, teknologi initelah lahir se-

jak 100 tahun yang lalu dan berkem-

bang luas sampai ke Timur Tengah.

Di antara negara-negara penganut

tbknik beton, hanya lnggris saja

yang mencantumkan keberadaan

pelat rusuk (ribbed floor construc-

tion) secara sumair saja. Akibatnya,

perkembangan teknologi ini di

negara-negara common wealth

kurang, bahkan tidak berkembang

sama sekali di Australia, Malaysia,

lndonesia, dan lain-lain. Bahkan di

seluruh Asia, teknologi ini belum

dikenal sama sekali. Model pelat

rusuk yang berkembang di negara

Jerman, Belanda, dan Euro-Latin

sampai ke Timur-Tengah berbentuk

I U, C, atau l. Bahan ini sudah ba

nyak dibuat di luar negeri dengan

nama yang berbeda beda, seperti

pada gambar di bawah ini.

Berdasarkan temuan-temuan di

atas muncullah teknologi baru yang

disebut pelat rusuk. Bahan dasar utamapembuatannya adalah tanah liat yang

dibakar. Dalam struktur pelat rusuk,

bahan pengisi rusuk berperan penting

Pelat rusuk model bendor vloerdari Belanda

Pelat rusuk nodel neboho ideaal vloerdariBelanda

38 griya kreasi _g TTKNTK MENiNGKAT RUMAH _ Teknik Meningkat Rumah

Page 44: Teknik Meningkat Rumah

6t rseaq e,(u6 -f.tYt.[]u j.,t!r.)f..iii.i;i"t .rtit"t)qt L *-qpunutplouluanJltqal

']e)ere^seur leua)rp nll6aq 6uern1 undrurlnpord e66urqas lnqasral ueqeq ]pnq-ued uasnpotd 6uns6ue; rbunqnq6uausn;eq uaulnsuo) 'uelesed !p len[lp>1epr1 'e(uure; sruef leluel telod )nlunereluaulas'urpuas 6ueseueu esrq 6ue(6ue1n1 1e(ueq qepns lu! ]pes'ueun6uequPqeq olol lp etpaslal und e{uueq-eq 'e[uueefiaOuad qepnu utelas

'leuorsuanuol uolaq rof ueqeq ue6uap

eues e{use}rlen) tut ueqeg 'uelgrubrs

dnyn: 6ue( ueun6ueqr-uad e(erq

leuaq6uatu ledep tut ueqpq teleua141'qeulnJ 1e16uruar.u Intun ,!leuJa]lere6eqes lul ueqeq teleuau 1er(ueqrelnur qepns 1e1elerGe6l 'lu! ualstsueleun66uaru ledep qeunl ed!] pnuas'1e16ur1raq qeunl !eluel Inlun ueQeq

ualsrs uep uer6eqas qelepe uolera)

'uolaq uelenlal reuue(uatu

6uer( uelat elep uenduuetual uepr66url 6ue( uenlelal luadas ';n66un

]eJtsreq 6up{ qlltd!p lsr6ued ueqeg'00€-) 'SZZ->| 'SLL->I nlnu depeqral

uaLeolt peld uaqqu ppow Insni ]eled

reol^ )polq PHe loporu Insnr lPlad

ppueleg uppreol16u11sa4aq otloqau lepou Insnr iptad

uew)el wp ol)ep ulelsluotl lepoul )nsnt ]eled

uew)el uep opep uewbYe lepou Insnl ]eled epuelaa uep EolA oueJs lapow Insnr ]eled

Page 45: Teknik Meningkat Rumah

Penulis mencoba memberikan ide-

ideyang murah dan mudah bagipeminat

rumah tingkat. Berpijak dari pemikiran

tersebut, kecenderungan pemakaian

bahan lantai untuk rumah tingkat

menggunakan bahan ini (keraton).

Sistem ini akan mengurangijumlah besi

yang dipakai serta memperkecil balok

beton yang digunakan sebagai bahan

penahan atau pengikat. Penghematan

besi dan balok beton tentunYa akan

mampu menekan biaya pembangunan

fi sik perencanaan rumah bertingkat.

Pelat rusuk keraton diciptakan

oleh lng. Yudiro Soedarjo dan telah

mendapatkan hak paten serta hak

cipta no. 202817. Sistem ini telah dittjikekuatannya di laboratorium struktur

PUSTEKIM, Bandung. Bahan uji yang

dipakai adalah lebar 1 cm, panjang

4 cm. Adapun dari hasil uji lendutan

didapatkan hasil L0/20-L0/25 (10=

panjang bentangan) pada pembebanan

mendekati 12 ton. Jika pembebanan

tepat pada angka 6 ton, barulah benda

uji mengalami keruntuhan.

Pelat rusuk keraton mempunyai

daya dukung hingga 1 ton untuk setiap

1 m'z. Penggunaan bahan keraton untuk

konstruksi lantai rumah bertingkat

sangat praktis dan mempu nyai beberapa

keuntungan antara lain sebagai berikut

lstimewa

Bangunan bertingkat memakai keraton Pelat keraton dalam keadaan telah dicor

40 griya kreasi _i i'liit+iir !'riill!il\i[;it,,& i ftL"il-lAf-l -

Page 46: Teknik Meningkat Rumah

LVrsParl P(u6 -r-ivr.i{iH ly.r*r,J:i".J;1"",1 },iit"t:!:l fl-qPUnulPI6ulua[^l|{ulal

'lel

-nleu 6ue^ Joualur e(e6 tedepuaru

Inlun sodslarp ledep euare) elrl-alsa uauala re6eqas uolera) (Z L

uep

'w) t-Z leqalas uolaq ro: ue6uap

dnlnlrp uolera) selp ueelnrurad (1 1

'seued uep erens

ueparad re6eqes rsbun;raq uolera>l

'>1o1q 6waod uep 6ua1ua6 ;enfuauu

6ue( ueunbueq ueqeq o1o1 detlas

lp ]edeprp qepnur uolela) leualpu'w b-€.

ue6ueluaq )nlun 1e1ad ue6ues

-eued leA e uelnpual qe6a:uau'lnlun e66ue(uad 6uerl ueln;radrp

'uolaq uetenuad

uPp uPlnsn(uad rdepeq6ueu )nlun

uoleral lelad sele rp ueqeqLuel

rsaq nele qsauilut rsaq n;red 1epr1 (t'6uesed ders 6ue( uoleral 1e;ad

,,ueJofuo;,, der]es In]un (LULU BO)

qenq ledrua 1e(ueqas 1e1r6uad

reOeqas uolaq lsaq uen;.rada>1 O'ersnueLu e6eue] ue6uap dn1

-n) uelureloLu 'sele a1 tel6ue6ueru

)nlun nlueq lele n;red Iepl] (s

'n(e1 (6ur1sa1aq) qe:uerad

qnlnq Iepll ue6ueseuad lees eped (V

'ue6un16url qeLUeJ uolerol ueL{pq (g

' ( rw /6\ SZZ-zw/61 0B I ere]

-ue rleu ]oqoq) ueqnrnlasal prefas

ueunbueq ueqaq r6uern6uau eb

-6urqas ue6ur.r qrqal uoleral ueqeq (Z

'Prelas 6ue( ue1en1a1

uebuap ro) uotaq gelue; te;ad eped

-uep qernur qrqal uolera)4 upqeq (t

(ot

G

(B

t

uoleral le1ad eped 6u4se1eq ueBueseura;

Page 47: Teknik Meningkat Rumah

Tahapan pemasangan pelat keraton

adalah sebagai berikut.

1) Siapkan bahan keraton.

3) Sambung keraton satu dengan lain-

nya.

tIr--_lE/W\M

2) Balikan posisi keraton.

w\M/rr-_lr

w\M/

4) lsicelah terbuka dengan besi berdi-

ameter 8 mm sesuai panjang yang

dikehendaki.

5) lsi celah dengan adukan semen-

pasir.

6) Lonjoran pelat keraton sudah jadi.

wrr---lE

lI

42 griya kreasi _q Tr.Kfiili t"iEI;ii!fit{"^l Hl-ji{&r-t_ Ieknik Meningkat Rumah

Page 48: Teknik Meningkat Rumah

€t rspall e(u6 - Hvt"ifiH lv)i$[{tNIi.t }iif,J)1}.j * - r.lPunu }elbulue|/\l llqal

'elPq 6urpurp ue6ues

-ed ueefialad ueOuap uellnfuel (9['uolaq uero: ueOuap rolrp uo]

-eral le;ad 'resolas enuras qe1e1a5 (91

)o)lpunlaq 6ue( uolaq loleq rsaq uere)

-6uer ue;ep a) uellnseulp uetp

-nual '1n1allP rPnl aI rn;nfueu

6ue( uoleral lsaq 6unfn-6unfn (rI'uo]

-era1 le;ad uetel6uet qa;o dn1nl

-ra1 rPluel qnrnlas e66utqas eues

6ue( rsrsod ue6uap ueladuapraq

uellelallp e{u1n1ttaq uerofuol 19 1

e(uqe6ual6ue1t

Uaqlp LU ,-E uebueluaq eped (Zt'ro:rp ders uPp uolaq )oleq sele

rp unsnsral qepns uolera) Ielad (L

'sele rp 1r:a1 6ue{ uep qemeq

!p epe reqal 6ue( uer6eq 'llleqlpuoleral uerofuo1 rsrsod se]e al eM

-Pquau nele Oueseuaur lees eped

'e(uqeaneq uer6

-eq epedrrep lllal Llrqalselp uer6eq

qelppe uerel6uer uelenquad rsrso6

'e6nI e(use]e uer6eq eped

nreq ue6uesed genqrp uerpnura)

'se1e uer6eq eped ueures seual uaB

'eutnd

-uas sera6uau qelal uolaq rsaq

uep rrsed-uauras uele)r rsrra] 6uer(

qe;ar eped re6e rreq S-€ euelas

uoleJal te;ad uelndurnl uelterg (t

(ot

(o

(B

r---r -

p

v\71)/\.11,:-il

Er--_-lE

Mrr-tnM

Page 49: Teknik Meningkat Rumah

Dicor beton

E r---r tfreEr----lEreEr----1ErePelat keraton sudah terPasang

Pada bentangan 3--4 m diberi liang supportdi tengahnya

Pelat keraton yang sudah dicor

44 griya kreasi -9

Trxrutr MEN1NGKAT RUl4Ai-l

- Teknik Meningkat Rumah

Page 50: Teknik Meningkat Rumah

s,6 - qPuinu lel6uruat^l

resaqqequeuaq uoleral lelad 6unlnp P^ep

re6e uelnlellp lul leH'lapued bueluaqeped uelqererp sple rp 6uesedrp ders

uep rpef qe;a1 6ue( uo]pra) uerofuol

ue.rsluot ueunsn,(uad eloj

ue6upseuad'uoleJal )elad le>l!6uauluep ueqeuaur Inlun nreq 6ue{ uo}aq

Ioleq uellenqrp dnln: 'eleq burpurp

relbuoqr.uau sn,tpq lppll sete leluel

lp uoleral te;ad ue6ueseua6

rsrs uPp lPrlr|lp uolPrel leled

.

ffi

@<-L

@<-

T0.

illliltO.ffiTt-

-I

.l*

1

l

Page 51: Teknik Meningkat Rumah

rG. Meningkat Bumah Sistem Baliton 6)

Baliton termasuk bagian dari

beton ringan pracetak. Sistem inidapatdigunakan untuk meningkat berbagai

tipe rumah. Bahan dari baliton 1000/o

terbuat dari adonan bubur beton

dengan perbandingan tertentu tanpa

melalui proses pembakaran. Blok

baliton dibuat dengan ukuran yang

mudah diangkat oleh tenaga manual

dan ukurannya hampir sama dengan

ukuran keraton. Pemasangannya juga

hampir sama, yaitu dirangkai atau distel

di bawah (tanah), kemudian dibawa

ke atas. Setelah kering, lalu diangkatke atas dan dicor bersamaan denganpengecoran balok beton. Keuntungan

dari sistem ini antara lain sebagai

berikut.

1) Baliton lebih murah dari pelat lan-

tai beton cor dengan kekuatan

yang setara.

2) Baliton lebih ringan sehingga me-

ngurangi beban bangunan secara

keseluruhan (bobot mati hingga

180 kglm'z).

3) Baliton ramah lingkungan.

4) Besi untuk pengikat blok baliton

hanya dua buah untuk setiap lon-

joran baliton yang siap dipasang.

5) Pada saat pemasangan, tidak dibu-

tuhkan perancah (bekesting) kayu.

7)

B)

Diperlukan tiang penyangga un-

tuk mencegah lendutan pada awal

pemasangan pelat untuk bentangan

3-4 m.

Tidak diperlukan alat bantu untuk

mengangkat ke atas, cukup dengan

tenaga manusia.

Diperlukan tambahan besi wiremesh

atau tulangan tambahan di atas pelat

Bentuk modul baliton

Hasil bobokan

Celah dibobok untuk pemasangan besi (untuk besi 01 0--01 2)

46 griya kreasi _9 Trr.rutr FlENli"j*Krxr FUf"'j{rH _ Teknik Meningkat Rumah

Page 52: Teknik Meningkat Rumah

LTtsPatl P/(uO -,".iVhrnu 1\r)ie hrli"Eri l,rN!II 6 - r.lpunu lelbulue!/\I lrqal

6uesedral qelal 6ue,( uolrleq uetofuolTuerel0uet qenqe5

uotaq rsaE

(g:7: 1) ro:rp nlpl 'rsaq rslp qplel 6ue,{ qe1a1

'e(uuasnpold

r6unqnqOuau snleq tut leualeulrP)euraur )nlun e66urqas sPqaq

ueresed rp lepalaq unlaq ueqeB'LUr 9-' leqolos uolaq lo) ue6uap

ue)n)elrp uoltleq ]elad uednlnuad'seued uep

erens ureparad teoeqos ts6unJlaB

'ro)rp unl-aqas uolaq lelad uelnsn(uad uep

uerenuad rseleouau Inlun uoltleq

(r r

(ot

G

u y-g uebueluaq lnlun uoltleq Inpour lnUnJlS

uotaq rsag

rseq rsrp loqoqrp qplo] 6ue{ qele3

Page 53: Teknik Meningkat Rumah

Sebelum dicor

Posisi dibalik

Struktur modul baliton untuk bentangan 2-2,5 n

H. llJleningkat Bumah Sistem

Shendeck

Sheradeck termasuk bagian dari

beton ringan pracetak. Bahan dari

sheradeck 100o/o memakai adonan

beton. Sheradeck mempunyai dua

macam modul, pertama modul flooring

block yang merupakan penggantipelat lantai beton dan yang kedua

adalah precastT beam. PrecastT beom

adalah balok beton jadi berbentukhuruf "T" yang dipasang terbalik yang

merupakan penerima perletakan

flooring block. Pemasangan balokprecast T beam berjarak 50-75 cm

antarbalok. Flooring b/ock mempunyai

kuat tekan mencapai 400 kglcm2 (mu-

tu beton K-400). Oleh karena balok "T"

merupakan bahan yang telah jadi maka

untuk pemasangannya diperlukan

balok beton lengkap dengan pembe-

sian sesuai panjang yang dibutuhkan.Jika semua komponen strukturdan flooring block telah terpasangbarulah dilakukan pengecoran secara

keseluruhan. Memakai sheradeck un-tuk konstruksi lantai atas mempunyai

beberapa keuntungan antara lain

sebagaiberikut.

1) Sheradeck lebih murah daripada

pelat lantai beton cor dengan

kekuatan yang setara.

2) Sheradeck ramah lingkungan dan

dapat digunakan pada berbagai

macam tipe rumah.

3) Pada saat pemasangan, tidak dibu-

tuhkan perancah (bekesting) kayu.

4) Tidak diperlukan alat bantu untuk

mengangkat ke atas, melainkan

cukup dengan tenaga manusia.

5) Diperlukan besiwiremesh atau besi

tambahan di atas pelat Sheradeck

48 griya kreasi _9 Trxrurr. HENtNSKAT RLJT,IAH _ Teknik Meningkat Rumah

Page 54: Teknik Meningkat Rumah

6trseaq e,(ub -HVt"lftH rvye hilNthi !lr,l}{tl 6-qeunulqbutuaf!ItuIaI

sPle rPluPl PpPd uPDuPSPuJod

lsneld - weeq

1 IoPq lnluag

uoloq rsa8

'6uns6ue1 e(uuasnpo.rd

r6unqnq6uau snJeq rur leualeureleuaui )nlun e66urqas seqaq

ueresed rp reparaq unlaq rur ueqeg

'ru) g-tfeqalas uolaq lo: ue6uap ryap-uaqs sele ueelnu.uad uednlnuad

'seued uep elens uep-erad re6eqas rs6un;raq )papuaqs

'LU t-€ue6ueluaq Inlun 1elad ue6ues

-etuad leMe uelnpua; qe6a:uau

lnlun e66ue(uad 6uer1 ue>1n;rad16

'uolaq uerenuad uep

uelnsnluad rdepeq6uatu Inlun

V

(g

(o

(s

tlcapetaqs 4to1q 6upoolJ \nNeA

Page 55: Teknik Meningkat Rumah

[lJleningkat Bumah Sistem Precast

toncrette Slah

Precast Concrette S/ab adalah pelat

beton yang sudah jadi dan tinggal

dipasang di atas (lantai dua). Sebagai

contoh dari pelat model iniadalah pada

pemasangan pelat beton untuk fly over.

Setelah semua terpasang baru bagian

akhir dicor dengan beton cor sebagai

untuk penutup.

Pembuatan untuk bahan lantai

tingkat sama dengan pembuatan jalan

fly over. Semua pelat dicor di bawah

lengkap dengan besi pelat dua arah

Model pelat yang sudah jadi

^looll

I

{ --- -,".---]Model pembesian

satu lapis. Tebal pelat yang dicor adalah

6 cm, permukaan atas agak dikasarkan,

dan ukuran pelatnya 6 cm x 40 cm x110 cm. Panjang pelat jangan melebihi'110 cm. Pengecoran dibuat sedemikian

rupa dengan catatan kedua sisi yang

akan diletakkan di atas balok beton dan

besinya harus dilebihkan.

Pada saat balok beton sudah dicor,

barulah pelat yang sudah jadi diangkatdan diletakkan di atas balok. Semua

balok beton diberi shear ccinnector untukmengikat besi pelat yang menonjol

tadi. Jarak antarbalok maksimal 120 cm.

Setelah semua pelat terpasang, letakkan

bagian atasnya dengan besi berdiameter

8 mm dua arah yang jarak antarbesinya

sebesar 30 cm. Jika semua telah selesai,

barulah dilakukan pengecoran ulang

sebagai penutup pelat yang sudah

terpasang dengan ketebalan pelat 6 cm.

Pembuatan dimensi pelat precast

ada ketentuannya karena pengangkatan

pelat siap pasang ini umumnya

menggunakan tenaga manusia. Berat

sebuah pelat precast harus dapat

diangkat oleh dua pekerja. Selanjutnyapelat diletakkan pada balok kayu yang

diposisikan miring, lalu ditarik ke atas.

Berat beton untuk 1 m3 adalah 2.400 kg

maka pembuatan pelat precast paling

tidak ukurannya adalah 6 cm x 40 cm x

1 10 cm =26.4A0 cm3=0,0264 m3. Dengan

demikian diperoleh berat beton pelat

50 griya kreasi _9 Trrt.iri.. fiFtrliF.tGKr,T Rlll'4AH _ Teknik Meningkat Rumah

Page 56: Teknik Meningkat Rumah

tstsPatl e(u6 - HVhnu lv).rtNrN31"r )11N),l:1 6-qPunu lPlburuay! Irqal

uoleq )iolPq Pped 6unqnq6ued rsaq ueDueseuad

sPlP uProeq epPd rsaq uPqPqueuod

qeMeq uer6eq lelad lnpol^

oo

lnsnsu e6u el nI

re6eqos ueq-equ.re] rsag

qeMeq ueroeq }eled lnpoN

Page 57: Teknik Meningkat Rumah

Besi penghubung tegak 108

Pemasangan besi pelat dengan besi penghubung

Jarak balok penahan pelat

tersebutadalah 0,0264 m3x2.400 kg = masih bisa diangkat oleh dua tenaga

63,36 kg. Sebuah pelat precdst ukuran kerja. Dengan cara tersebut kita dapat

6 cm x 40 cm x 110 cm adalah seberat menentukan sendiri berat ukuran yang

63,36 kg. Artinya, berat pelat tersebut diperlukan sebuah pelalprecast.

@

griya kreasi _9 -f EKNrr, [4ENrN(rKAT nui'1AH_ IeknikMeningkatRumah52

Page 58: Teknik Meningkat Rumah

EStspaqp(ub -HVtinu tv)13NlN;l^l )1lNl);l 6-qeunuadUlPbPqlagPpedqPUnUlPloulual/ll

'!I!eq

-radrp nelp rlupotp snlPq eleu len)6uern>1 Luolol nele tsepuod tltf (Z

'ul €qelepe sple teluel ueunOueq t66ut1 (t

'lnluoq

re6eqas urel plelup 'qeunJ 1e>16uluau

ueeuesleled uelep ueltleqladtp snlPq

6ue{ uen}ua}al ederaqaq epv

')!eq

uebuap rJlpraq uele ueun6ueq e66utqas

rqnrlsuol ualsls uPlsnlauau qelepe

e(ulnfuelas deqel 'leJnl)nlls leuaq

-reuaq 6ueI uolo>1 qenqas uelnUauaueleu (qeuel reqal uelleutqeLuaLu) tx ,qelepe uolo) ue6ueluaq tebutbuaW

rnqnrls reqr.ue6 eped ledeptal 6ue(

ll.radas nreq uolol ue6uap rlue6rp

snreLl upp ]e,re(s rqnueurau 1epr1 rlsed

qepns euJel ruolo) 'e,(uruo1o1 eped

nlre( elueueln upnlplJed 'uu t qeupl

reqa; uebuap SSU qeunr snsel eped

'ru gl x u , qeuet uernln ue6uap (559)

adrl qetun.r le16u1uau e(uqoluo)'selerelupl ue6uap eulelnla]'ueqeqntadue6uap lsetdeperaq nduteu le6e

epe qepns 6ue( 6upnr elel tnle6uauue6uap relnurp teluel enp tpefuatu

leluel nles qeunr lse^oueJaw

rPluel nles rIrItllaue(ueq rdela] 'un6ueqtp qepns LleunJ

eped lsenouar ueltfestp tur nlnq uele6'ertu-bwqstug ueefialad lnlueq delp

e66urq rsepuod uep telnutp ueeuesle;ad

rueraq '6uoso1 qPue] edntaq qtsPtu

un6ueqrp uele 6ue( qeunJ eptqedy

lq0u!uoIqeunulp)|0uluol,ll{nlun}od'u

HVNNU =dII

IVCVBU=Bvcvd HVNnU lvvcNlN=r{

1 8VE

Page 59: Teknik Meningkat Rumah

t-

3) Bahan untuk lantai atas tidak meng-

gunakan pelat beton konvensional,

bisa memakai pelat rusuk keraton,

sheradeck, panel hebel atau baliton.

Silahkan memilih sendiri bahannya.

Semua sistem tersebut aman diPa-

kai untuk bangunan tingkat.

S/oof (balok pondasi)tidak perlu di-

ganti, hanya memerlukan perbaik-

an pondasi pada bagian kolomnYa

saja.

Pemasangan kolom baru yang Po-

sisinya tepat di atas kolom lama,

pemotongan besikolom lama harus

menyisakan besi sepanjang 40 cm

sebagai media penyambung besi

kolom baru.

Panjang besi beton standar jenis

full adalah 12 m. Disarankan jangan

menggunakan besi banci, tetapi

sedikit banci masih bisa dipakai.

Misalnya, yang seharusnya besi

O8 mm ternyata tersedia besi @7

mm masih aman untuk digunakan.

Ukuran besi yang dipakai adalah

@6 mm, @B mm, @10 mm, dan

@12 mm.

Media cor yang dianjurkan adalah

pasir putih dan batu split ukuran

+ 2 cm. Gunakan air yang bersih

dan jernih sehingga mutu beton

akan mencapai mutu diatas K-200.

Besi kolom. Ukuran besi yang digunakan untuk kolom

adalah 06 mm, 08 mm, 01 0 mm, dan 01 2 mm

Kolom baru

Begel

Besi kolom baru

Besi stek untuk penyambung besi kolom baru disisakan

40 cm dari besi kolom lama

4)

"-}

*"r;

s)

6.

7)

8)

Irot

tgriyakreasi _g TEKNIK HININGKAT RUr'4AH _ Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah

Page 60: Teknik Meningkat Rumah

ssrspaqpi{rr6-HVhn}i I't)lINll.l;l"r },11N}.ril6-l.lPunUad[!e6eqlagepedqeunU]PI6ulua[^l

(1e16ur1 eue:uar) uedap 1edue1(rlse qeunr) uedep 1edue1

'6ueleq ZB le^ueqas urLU BO uolaq rsaq uetelpruad ,'(qenq BL =zLu i zw 6t )e^ueqas uolero) uere)euad t

'uoleral ualsrs re)euralrJ se]e le]uel ueqeq aLUnlon *E

s,l8(,t

{Eurreq)

Fug uEt{n}nga)

tz'tb 90'f, 5l'tt T.l

EZ'S' 5l'( 8o'€' O I

5},'t8 88't fl'iJ Itt'zt 8s'o 9s'l I 9

7.g 8ucnq;ar ,{Suereq} (tutu} Paqt dugleq) uetuntI " '' JoqBJ u?qmnqax JalaurBl0

n

tI

oN

')nIuaq re6

-eqas rnllnJls lnlun tsaq uelnuaLuaLu u ogissu adrl qeutnr ]P)6uluaLu )nlun

(ru g t x ru t) ugg/ssg odll qeung lul0urual,ll 'E

Page 61: Teknik Meningkat Rumah

Potongan memanjang

KI

DPR

K, TIDURI**sK. TIDUR

R, TAMU

l:ir .r.rit t _ftEt.n ,.:

f f

-

r

KIA/l DPR

D

R, KELUARGA

R, TAMU

I

t

I

::

+

{

E

I

:ii , aiL.t)+a,

Denah lantai bawah (baru)

sesudah direnovasiDenah lantai atas

griya kreasi _ ? TrKI'ttK I.ItNINGKAT RUMAH _ Meningkat Rumah pada Berbagailipe Rumah

Page 62: Teknik Meningkat Rumah

LSrseaqp(ub -HVNnu tvl5NrNrhr yrNlul 6-qpunuad;lle6eqragepedqeunglel6uruayy

(nrPq PtruPnuas sele uolo)l)

sPlP lPluel uolol loleq qPua0

1l4'-,lt__-__1t, I CZ I )?I

selP reluPl lolPq qeuac

(nreq eluenuas uoloy)

qPMPq reluel uolol r{Pueo

f-nt-!q L O-cZ

i

z\ ztt-__ -,l I t]gz 07 L

I ed[ e66ue1

ld rsPpuod

Hf,qtvlNo) Jols

Hnq]]€OO Ufl)YSira,d

Page 63: Teknik Meningkat Rumah

7-

TALANG AIR

TALANG AIR

Jumlah panjang balok RB-l = 35 m

Denah balok atap Denah balok sopi-sopi

5g griyakreasi_ g Tri<rur6 I"1EN{NcKAT RUMAH -

MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah

Page 64: Teknik Meningkat Rumah

65 6ea])l e,(Ub - HvhJnH tVll3N,N3t"J yrNltl 6 - qeunu adl lp6pq]ag eppd qeurnu tqburuew

9Z x 9t l-g loleq oueduPuad

Eu8feq ?'? c l'l x p * gg FSqE ls{,iq $Sqr+flqel lgtol..Euepq y'g = L'Z x i = Z td Feq ueqnpqot letol -

, r$l ? ii l€ lotcq uElurryl lEuegeq 1'7 = ZL i t'tz qeppe Zl@ rsaq uellnlnqa) -

w t'tz = 99'LL + qL'ZL 'ZLA Feq ouelued le]of -

ur 99'!! = 98'E x t(nt g8'e) Luc A8e ouPtued = ZIO -

qB^ eq lsag

tx qL'zL = gZ'V x tlw gz'n\ wa 9Z? = gBE + 0Z + OZ 5uelued = ZtA

sele !sa86ueleq ['I = ZL : e'tl qelepe uJur 80 lsoq uenpada)

(ur e'et) Luc ott't = Lur OZ x qq 6[ : le6eq rseq uelln]nqe) lplo_Ir.uc0z = I + I + 0[ + 0[ + oz + 0z : le6oq rseq 6uelued

ruu.r 96 la6aq uern16

ul,, Ot-r-nl

-"19-lt''"P,,

t-l urc 0[

urcu;c71a6eq 1n1uag

D

{oleq uernln

|" ntl

1- f-i-lzlat,l,,.ll ll

L l!!l ZLAI,

I

Page 65: Teknik Meningkat Rumah

trzllll ll.o"-

,r,,1[-J I I nBentuk begel/cincin

Ukuran balok

- Ukuran begel O8 mm-Paniang besi begel | 25 + 25+ 10 + 10 + 5 + 5 = 80cm- Total kebutuhan besi begel : 26 bh x 80 cm = 2.080 cm (20,8 m)- Keperluan besi O8 mm adalah 1,7 batang

Besi bawah

. Jumlah balok B-2 = 2 bh- Total kebutuhan besi 012 = 2 x 2.1 = 4,2 batang- Total tebutuhan besi begel #* = 2 x 1,7 = 3.4 barang

.612 = panjang 385 cm (3,85 m)2x3,85=7,7m

- Total panjang besi @12 adalah 17 ,4 + 7,7 = 25,1 m- Kebutuhan besi @12 adalah 25,1 : 12 = 2,1 batang

912 = panjang2S + 25 + 385 = 435 cm (4,35 m)4 x 4,35 = 17,4 m

Penampang balok B-2 1 5 x 30

I60 griya kreasi _ + TrIf.iii{ r,1ri!rN{d,AT Iir."jt4,&t"i _ Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah

Page 66: Teknik Meningkat Rumah

t9rseaJl e,(il6 HVr"tnu .j-vlcNtNst"t ytNytl 6 - qeunu adrl rpDpqiag pppd qpuinu lqoutuat^l

0€ x 0t €-g loleq ouPduPuad

oueleq gt'[ = ZL i t'gl qelepe 0[O rsaq ueqn]nqe) -uJ ,'9[ = L'L + L'8 qelepe OtO rseq ouelued lelol -

urL'L=98texz(u g8'e) uc age ouetued = 0[O -

w L'8 = 9{txz (ur 9e'?) uJc qe, = ggt + SZ + 9Z ouetued = OIO

qe/$pq lsag

sele rseg

6ueleq 71'1 = ZL i Ag'tL qelepe ttLur BO rseq uenpede) -(ur 89'e t) tuc 89t [ = wr zL x qq 6[ : le6eq rsaq ueqn]nqal le]of -

uazL= I + I + I + I + 9Z + 97:1e6aq rsaq Duelued -Luur 80 la6eq ueJnln -

u;cu;c71e6aq qnlueg

l--iI-.[n]""t_tr] OLAZ

Page 67: Teknik Meningkat Rumah

2010

F1,.:[--l ,o''olL-"il -l20 cmlI l,u".lUkuran balok

nBentuk begel/cincin

- Ukuran begel O8 mm-Panlangbesibegel : 15 + 15 + 10 + 10 + 5 + 5= 60cm- Total kebutuhan besi begel : 8 bh x 60 cm = 480 cm (4,8 m)- Keperluan besi @8 mm adalah 4,8 : 12 = 0,4 batang

Besi atas

--r

@10 = panjang 15 + 15 + 140 = 170cm (1,7 m)I 2x1,7 =3,4m15 cmI

l

Besi bawah- 616 = panjang 140 cm (1,4 m)2x1,4=2,8m

- Total paniang besi @10 adalah 3,4 + 2,8 = 6,2 m- Kebutuhan besi O10 adalah 6,2 : '12 = 0,52 batans

- +,lrnUr"btruf S4 = , Eh- Total kobrnirhan besi 610 = 2 x 0,52 = 1.04 batang- Total kebutuhan besi begrel @8 = 2x 0,4 = 0,8 batang

Penampang balok B-4 1 5 x 20

62 griya kreasi _ 9 TEKNIK l',IENlNGKAT RUMAH -

MeningkatRumah pada BerbagaiTipe Rumah

Page 68: Teknik Meningkat Rumah

€9 rsparle,fu6 -HVilnu 1V)15NIN:N )1tNy:l 6-qpunuedrlrpoeqragepedqeunulqbulua|^l

oz x I | 9-g )iolPq ouedueuad

NG

5t i ._-Ng ol lF-----tle1e1 lb n/lsEf-ol^

-Noof

EMO LSf

c.c.

o

3l

sNI

Nioxo..,foa",@il-oqso+ NJ

3u+ioooil

itcoool

too3

oo .=-

Eot!.oo

@o

=

ENlt

!o!.ol

@NqO

=Nir3

<,

,s.'_O/ ln3

5o3

I

E,^, t+Go3

e"ts u:tNdo ll

3'.8 E9.6@^o:NO9

o-o Joo^ JO J

o d-o@J@iro=@J

-NN N+xlt N-oir-o@

-'ilY!Ng tosdrr ?

oJsoo3

o-gL

A-ITC oOo- E+fC oaE=tr 66 -3 EqB uF39U d u.Is-di @

3H 3i I -J-

oXr o =- d'. o f o,oor3ga ., x + rOrNOoll ol ,,] l

irttIgB- xoil oo,EeB

^f

.1oo3

@o

oNoo3

Page 69: Teknik Meningkat Rumah

mt-.115 cm

nBentuk begel/

,c,

3@12 ,Ectnctn

ho ",ln

Ukuran balok

- Ukuran begel @8 mm-Panjang besibegel : 20 + 20 + 10 + 10 + 5 + 5 = 70cm- Total kebutuhan besi begel : 19 bh x 70 cm = 1.330 cm (13,3 m)- Keperluan besi @8 mm adalah 13,3 : 12 = 1,1 batang

Besi atas

- @12 = panjang 385 cm (3,85 m)3x3,85=2,8m

- Total panjang besi @12 adalah 11,55 + 12,75 = 24,3 m- Kebutuhan besi @12 adalah 24,3 : 12 = 2,02 balang

@12 = panjang20 + 20 + 385 = 425 cm (4,25 m)3 x 4,25 = 12,75 m

Penampang balok 8-6 1 5 x 25

griyakreasi _ I Tri<Htti< l'IENlNGF.AT RUMAH64 _ Meninqkat Rumah pada Berbagai Tipe Rumah

Page 70: Teknik Meningkat Rumah

99

t

tspaq p,{ub - Hvr,.J{lrJ iv),1it'.ilNil,( ytNytI 6 - qeunu adl lpbpqreg pppd qpunu lpl6urua!!

6ueteq g8'O = ZL : Z'OL qelBpp 0[@ rsaq ueqn].nqe) -

w Z'OL = B'n + V'9 qelepe 0IO rsaq Duelued 1e1o1 -

w8't=ttzxz(uJ ,'Z) ruc OtZ Buelued = OLO -

'Jdr'9= Ltzxe(LU t'Z) Luc OLZ = OnZ + g! + 91 Buetued = 996

0z x I I vg-B loleq Duedueuad

qe^ eq lsaS

6ue1eq 9'g = Zl i Z'L qelepe tt.tur BO rsaq uenpada) -

(Lu Z'L\ uc 1ZL= rlrc 09 x qq Z! : le6aq rsaq upqntnqal lelol -

urc09 =9 + I + ol. +0[ + 91, + 9[ : lo6aqrsaq6ue[ue6-Lur.x 80 le6aq uernln

urc 0[

ilIoleq uernln

uc ct

'.'Fil4,\do,^

l__.1" Urc 0['

urcu;c7lebeq 4n1uag

Page 71: Teknik Meningkat Rumah

2012

tr-zl -Tll ll 25lcm

,r,, lL-J I 1

l-"-iUkuran balok

- Ukuran begel O8 mm-Panjangbesibegel : 15+ 15 + 13 + 13 + 5 + 5 =78cm- Total kebutuhan besi begel : 1 1 bh x 78 cm = 858 cm (8,58 m)- Keperluan besi @8 mm adalah 8,58 :12 = 0,72batang

r@

UBentuk begel/cincin

Eglt""?l.l

,J;f 1%JL L_.1 itt

{s ""]'

Besi atas

;;II

Besi bawah

- 012 = paniang 130 cm (1,3 m)2x1,3=2,6m

- Total pan.jang besi @12 adalah 3,2 + 2,6 = 5,8 m- Kebutuhan besi O12 adalah 5,8 : 12 = 0,48 batang

2012

2412

912 = panjang 15 + 15 +2x1,6=3,2m

160 cm (1,6 m)

Penampang balok B-7 18 x 25

\

66 griya kreasi _ I Trrrutr MENtN0KAT Rlll"lAH -

Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah

Page 72: Teknik Meningkat Rumah

L9tspall p(u6 - Hvhnt Iv)l5NlNll )llN)+:1 6 - t{Punu adll lPbPqla8 PpPd qPuinu }el6ulua[!

oueleq t0'[ = ZL I E'ZL qelepe 0lO rseq ueqn]nqa) -

u e'zl = r'8 + 6't \ePpe ola Isoq Euelued le]ol -

(t! 8'tt) urc 08! I = Luc 069 x z qelepe ot@ lsaq suefued -(Lu 6'E) urc OGE = O6t Duelued = OtO -

qe/r^eq lseg

urc 0[

fisele rseg

loleq uern{n

uJc 9[tl

6ueleq 6'6 = ZL i 1'OL qelepe uu.l 8@ lsaq uenlloda) -

(ru B'Ot) urc O8O [ = Lxc 09 x qq 8[ : 1a6eq tsaq ueqn]nqal lelof -

r.xcog = g + I + ol. + ot + 9[ + 9[ : la6aq rseq ouPfued -

tutu 96 labeq uelnln -

,rtrFn{-[|il]""

u!curc/le6aq InluaS

ot@z

0z x I I vt-gu loleq ouedLuPuad

urt'8=zxz'tqeppe 916 tsaq 6uelue3(u z'?) urc OZn = 06t + g[ + gt ouetued

Page 73: Teknik Meningkat Rumah

LJBentuk begel/cincin

m,j4,o'l [ll E

Besi bawah

l1J ta"- I

r- - --1

Ukuran balok

Keperluan besi O8 mm untuk setiap 1 m balok :

@8 mm = panjang 100 cm (1m)

z,s",."T- L__l lz,s.,

Keperluan begel untuk setiap 1 m balok :

- Ukuran begel O6 mm- Panjang besi begel adalah 8 + 2,5 + 2,5 = 13 cm- Total paniang besi begel adalah 6 bh x 13 cm = 78 cm (0,78 m)

r begel OG nnnadalah 35 x 6 bh = 210 bhegel sef uruhnya 210 bh x 13 cm - 2.730 cm 127,3 mlr besi O0 mm adalah 27,3 t 12 = 228 batang

Penampang balok RB-1 1 3 x 6

68

I

L

griya kreasi _ 9 TEKNTK MENTN0KAT RU[4AH _ Meningkat Rumah pada Berbagai Tipe Rumah

Page 74: Teknik Meningkat Rumah

69 rsparl p,(ub - HVt nH tvrsNlN]ld )llN){al 6 - qpurnu adilpbpqiag pppd qpunu }plburuahl

t adrl e66uPI

6xNqilNoo

)ole8

":

sele reluel

7' I urc 09

P'Euer q'ue. f l

e66ue] u.rolo)

qeuu 166u;1

qetrnl !elue'l

l1_rlsele relue"l

uJc 00t

{xsoII

NNo

saproq lelod qLL = 9Zx I

Page 75: Teknik Meningkat Rumah

r

l+s". Js".

Pembesian tanggadari lantai pondasi ke pelatbordes

Panjang besi (O10) A+B = 205 cm + 205 cm = 410 cmTotal paniang besiA + B = 4'l0cmx4 = 1.640cm (16,am)Kebutuhan besi 010 = 16,4 : 12 = 1,37 batang

75 cm

!(

rscr{ \\,^R\Besi E:O1O:4bh \> _Paniang besi = 240 cm F5ff]

Panjang besi (010) D + E = 240 cm + 240 cm = 480 cmTotal panjang besi D + E = 480 cm x4 = 1.920 cm (19,2 m)Kebutuhan besi @10 = 19,2 : 12 = 1,6 batang

F9llll gesi C : @8 = 15 bha@8 Atas dan bawah = 2 x 15 bh = 30 bhPanjang besi = 30 bh x 55 cm = 1.650 cm (16,5 m)Kebutuhan besi = @8 = 16,5:12 = 1,37 batang

,55cmFoJr--t Besi F:@8 =8bh

-

Atas dan bawah = 2 x 8 bh = 16 bhPanjang besi = 16 bh x 55 cm = 880 cm (0,88 m)Kebutuhan besi @8 = 8,8: 12 = 0,73 batang

Kebutihm hcsl keseluruhanTotal paEirins besi S10 * 1,37 + 1,6 = 2,97 baraosTot*l paniang be*i 6* * 1,3? + 0,37 = 2,1 bstang

170 cm r70 cm !

10 cm!(

15cn1 | \ Wd^\aX.o\a\

BesiD:@10 =4bh \>Paniano besi :24o cm t

-t55Cml

@10-20 lE

Besi tangga tipe 1

70 griyakreasi _ I TEKNTK I"IENINGKAT RUI'1AH _ MeningkatRumahpadaBerbagailipeRumah

L

Page 76: Teknik Meningkat Rumah

LLlseaq e(u6 - Hvi^inu tv)lsNrNlt'r llN)nl 6 - qpunu ad;l gebeqtag eped qeung lel6u;uay1

67 x g 1 adn e66ue1 1o1eq 6uedueua6

Oupteq gZ'0 = ZL I t qelepe Luur BO rseq uenpodo) -

lur E) ruc ooe = ujc 09 x qq I : ;e6eq rsaq ueqnlnqal lelol -

LUcOg = I +9 + 0[ +0! + 9[ + 9[ : le6eqtseq6uefue4-ruru 96 la6aq uernln -

Luc 0[

-lolBq uErnln

Lu3 9I

6ue1eq 97'6 = ZL : B'e = 91 L+ Z'Z = Zl@ rseq ueqnlnqe)Lu9'[=8'0xz

Lu 8'0 Buelued'qenqZ = Zl@

0t6n

Luo oB qe*eq lsag

u ztz = I'L xzLu ['[ Ouelued'\enqZ = ZLo

E'l l1-," ztaz r

tl' t-uc 08 selp lsag

1 adu e66ue1 uoloy

g 'e66ueg uo;oyruolol laEeg

Luc 6

T-].",.4II

l*[email protected]

llL@lo

l=

__t

oueleq 9'O = ZL : 99'0 = O[O lssq ueqn]nqa)(u 99'O) uc 099 = uc a9L x qq ? = OLO.I_) uolol rsaq ouelued

6uelpq 9e'0 = A I nl'n = gO rsaq ueqnlnqa)(u t['r) uc tlt = uc at x qq 6 = labeq lsaq letol

uo gt = I + I + 6 + 6 + 6 + 6 = la6oq ouPtuedqq 6 = uu BO lo6aq ueqnlnqo)

uc ogt = 1) uolol ouetued

I)'ruolol ue6uolod

uJc tI

Page 77: Teknik Meningkat Rumah

rJumlahkolom=4bh P.. ,"tt

, "{_-l _t'/a-lq'

ItL_lelgjr!

Lantai atas

E6@12 2012

iF-----zt-T

l[ .]1..",]"

,r,rlL-!] 113 cm

Potongan kolom KI

- Panjang besi kolom = 365 cm- Jumlah besi per kolom = 6 bh, ukuran @12- Paniang besi @12 = 6 bh x 365 cm = 2.190 cm (21,9 m)- Total pan.iang besi @12 = 21,9 : 12 = 1,83 batang

- Ukuran begel O8 mm-Panjang besi begel = 30 + 30 + I + I + 5 + 5 = 88cm- Jumlah begel per kolom = l7 bh- Panjang besi begel = 17 bh x 88 cm = 1.496 cm (1a,96 m)- Kebutuhan besi @8 mm = 14,96 : 12 = 1,25batang

Lantai bawah

-ETTE

.-., .-Lre

nBentuk begel

S/ool pondasiyang sudah ada

Jurrilah kolom KI 4 bhTotal baniang besi O12 - 4 bh x 1.83 = 7,3z:batangTotal kebuluhan hGsl beget O& = a bh x 1.2$ = 5 batang

/cincin

Penampang kolom Kl, I 3 x 35

Jumlah kolom = 12 bh

'"d:,".T l-Ie"f ".

- Ukuran begel @8 mm- Panjang besi begel = 9 + 9 + I + I + 5 + 5 = 48cm- Jumlah begel per kolom = 17 bh- Panjang besi begel = 17 bh x 48 cm = 816 cm (8,16 m)- Kebutuhan besi @8 mm - 8,16 : 12 = 0,68 batang

- Panjang besi kolom = 365 cm- Jumlah besi per kolom = 4 bh, ukuran @10- Panjang besi @10 = 4 bh x 365 cm = 1.460 cm (14,6 m)- Total panjang besi 010 = 14,6 : 12 -- 1,22batang

l9cmj

rffi;Irrl__l| ,r". I

Potongan kolom K2

A.ll "41

il ltIulBentuk begel/cincin

4410

Tttal panians beei 91S * 12X 132 - I4t64 bitqftSTotaf kebutuhaq besi begel fit * V bL x 0,68 ;:&JS

S/oof pondasiyang sudah ada

Penampang kolom K2, 13 x 13

t"tgriyakreasi_ g TEKNTK MEUNCKAT RUMAr-J _ MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah

Page 78: Teknik Meningkat Rumah

€,1rspaJl pi{[6 - HVi,']iru l-v]iy,'tiI,Hl"i ]tiht]t1 6 - qpunu adrl reoeqrag eped qeung leq6uruayl

(t t x t t) L d) rxolo)i 6uedLueuo2

Bueraq lot = If.ox r{9 { = g0 I6Ssq }saq uuq&nqa}t le}olfiuelBq g? = Z?,t. x r{Q t s ggi lseq usqa}6qq lslol qq I Hll uolo{ r*qrr}nr

Ld) r.rrolol ue6uolo3

r-tw.L (U, l*,.1

Y"o. ll!

uc Lr I

Dueleq tr'O = ZL : l'g = ww g@ tsaq ueqnlnqa) -(ru 0t'9) ruc O[9 = r.!c rt x qq g1 = la6aq rseq 6uelue6 -

qq 9[ = tuolol red labeq qelu,tnf -r.ucrt = e + t + z + L + L + / = le6eq rseq 6ue[ue4 -

r.uur gO Ie6aq ueln)n -

T fg-----e 1

*"rrll lll_ lk--.1 I

sele !elue"l

Dueleq [ = ZL : ZL = 90 rsaq ouetued leiof -

(u z[) urc 002 [ = urc ooe x qq ? = 90 rseq oupfued -90 uelnln 'qq , = uolol tad tsaq qelunf -

tuc 00t = urolol lsaq ouelued -

dele reluelqqz=urolo{qelutnr

(t t x t l) d) uolol 0uedueua6

, Susleq9t,9 = 57,0 x qq Z,L - W 1a6aq paq ueqnpqbl laol Eueleq ps,y1, = zz,, L x qq er =€6 lso,s;:Hii"lffii

urculcT;e6eq 1n1ueg

DU] LI

I6-cl

LJ]

d)l ruolo{ ue6uolod

@sele leluP"l

Dueleq tr'O = ZL : L'g = urru 86 tseq ueqnlnqe) -

(ur 0t'9) urcol,9 = Luc rt x qq 91 = 1a6aq rsaq 6uefue6 -qq 9[ = ttlolol rad la6eq qplunl _

tuort = t + t + L + L + L + / = la6eq rseq 6uelue6 -

turu gO le6eq ueinln -

6uepqZZ'l = ZL:9'tL = 80 rsaq Ouelued lelol -(u.t 9'?t) tuc o9r'[ = uc 99t xr.iQ ? = gg rseq 6uelue4 -

80 ueln)n /qq , = ulolol lad tsaq qelulnn -

ujc ooe = uolol lsaq 6uelued -dele relue"l

qq zt = r.uolol qelurnr

Page 79: Teknik Meningkat Rumah

r

;:r m.r tLJlBentuk begel/cincin

,rram4- Ukuran begel OB mm-Panjang besibegel : 15 + 15 + 10 + 10 + 5 + 5 = 60cm- Total kebutuhan besi begel : 7 bh x 60 cm = 480 cm (4,8 m)- Keperluan besi @8 mm adalah 4,8 : 12 = 4,8 batang

Ukuran balok

Besi atas

EPanjang besi @10 = 15 + 15 + 10 = 170 cm (1,7 m)Panjang besi @10 = 1,7 x 2 = 3,4 m

Besi bawah

- 010 = panjang 140 cm (1,4 m)- Paniang besi 010 = 2 x 140 cm = 280 cm (2,8 m)- Total panjang besi 010 adalah 3,4 + 2,8 = 6,2 m- Kebutuhan besi O10 adalah 6,2 : 12 = 0,52 batang

fialck E8LlB,.ada i. bhTotal hesi 610 = 3 bh x 0,87 = 2.61 batangTotal kebutuhan besi begel 68 = 3 bh x 0,4 = 1.2 batang

Penampang balok RB- 1 B, 1 5 x 20

i74iII

griya kreasi _ Q TrrNrx MENiNGKAT RUMAH _ Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah

Page 80: Teknik Meningkat Rumah

SLrspaq e,{u6 -HVilnu rvytNlNlN ylN!:-l 6-rlpunu adtlrebeqag eped qeurngleqouruapl

6ue1eq tr'9 = ZL : Z'Lg qelepe 0!O rseq ueqnlnqa)wz'tg = ax9'0t = 9,6 + I + 9[ = 3 + E +V

(rx 9'6) urc 009'6 = 0t + Oe6 ouelued :J(ru g) urr 009 = Oe + OZg Euelued :E

(ur g[) ruc 009't = 0t6 + O/9 ouelued :V; 0Lo loleq lseg

oz x g I' t-ds lolPq ouPdrxPuad

qei\^eq uJolol uBp uelnluel d) t-llolol tu*$g lfr'i * {g:*x rlg,16'*,96 Fsag !$aq:seqn}rqa)t lptdl , ' . fiilffsq ls'a - Is-6 x Llg t *.*6 lsqq le1at

. , ... :rr' -' : iurqo{lsag

6il*1qq 5:6 * r? x.{q s:* g#,tq8qq $et ueq$nq$t teiar6uqeq E,gI = t,9 x qq t = OL@ rsoq lBtoI

; rlolEg lsag

lolPq uernlnm_a f

rle Euelel EuedueuagI I ----

-,.1,8''""''ffi

6ueleq t6'O = ZL I g'Lt =w 6'Z L'O = Z'l

qq t epe [-ds Ioleg

6ue1eq 1g'g = Zl i Zt't qelepe LllLU gO tsaq uenuoda) -

lu zn'nl wa zll = Lxc ?t x qq 61 : la6eq rsaq 6ue[u?d le]oI -u.rcre = t + t + l. + L + L + 1 : le6eqrseq 6uelue6-

rur.u 96 le6aq uelnln -

: urolo)

oueleq Z't = ZL : t'gt, qelepe LULU 80 lsaq uenuade) -(ru ,'8t) rxc o8ilt = Luc 09 x qq ,9 : la6aq rseq ueqnlnqal latof -

tuc09 = 9 + 9 + 0! + 0[ + g[ + g[ : la6eq rsaq 6uetue6-uur gO la6aq ueinln -

: Ioleg

1-l nx6'z I lw.+0'[ I I

l>.\6oe

,1,, z

-,,FE1". ,\^ L- Ion UJI'

u1c 0r J

4; n";rlsL,l__l

LY,,

(viA

Dueteq t8't = ZI : 9t = 90 rsaq ueqnlnqa)(u 9I) uo OOg t = 00, x t = ouelued lelot

uc00t = 06t + 9 + 9 = O (9O) rsaq ouelued

5ueltq 9Z'Z = Ll I LZ = 90 rsaq ueqnlnqa)(u /Z) uc OOZ Z = 06 x Oe = buelued lelol

ue 06 : 09 + 9t + 9! = I {9O) rsaq ouefued

uco8 I

-" sr'- f-_-: ----:_l I .. nt i | !q oe:go

6ue1e1 1e;ed ;seg

Page 81: Teknik Meningkat Rumah

rC. IVleningkat Bangunan Iipe 30/00 (5 m x 12 m)

Bangunan tipe 36 merupakan jenis bangunan yang banyak diminati. Selain

luas tanahnya yang cukup untuk keluarga kecil, cicilannya cukup terjangkau.

Bangunan tipe 36 ini akan diberikan contoh pengembangan dan strukturnya. Jika

tidak menggunakan bahan cor pelat beton konvensional untuk lantai atasnya, pon-

dasi kemungkinan tidak harus dirubah. Bila dimensinya tinggi 60 lebar 60 cm. Tetap

menggunakan pondasi lama, pondasi cukup aman mengingat kondisi tanahnya

pun cukup baik. Selain itu keadaan tanah dibawah pondasi telah padat dan stabil.

Untuk meningkat rumah tipe 36 memerlukan besi untuk struktur sebagai

berikut.Ii ::t. .

''NO ,."lt''ll1

I

2

3

4

Dlaiilitsr besi.::,1;

';1rqt.!-1 ,''' :

'-6

',',. t:'.Sl" .: .

t0

1 ,;.t,1, ,

:,faktor ,

terbuang5%

|,34

',' ,..,',I:$5' :

I,44

,1i,,'oig:,..i

Ksbqtuiri,i. ::, . :!'

{batang}11' :,

13,39

t 536,f'..-,.,.'r..-.-.

24,75

:,.. t11:6!:;1, .:.:'111:,,,,' I'

Kebutuhan FinalJumlah (batang)"' (batang)

t4,73 15

.1'r , 55;58 5i30,t9 30

-,,,;' :,,1425 ,1, '

* Volume bahan lantaiatas memakai sistem keraton.

t.. Pemakaian keraton sebanyak 33 m2 (1 mz= 1B buah).

* Pemakaian besi beton @8 mm sebanyak 56 batang.

500 cmL,-_ _ ---,:'- ,--+

Tampak depan (rumah asli)

500 cm

Tampak depan (rencana tingkat)

76 griyakreasi

- I TenNtn NENTNGKAT RIJIYAH

- MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah

Page 82: Teknik Meningkat Rumah

rspqp,(ub -HVr,{nu tvy}NtNlN }ttNy:l 6-qpunuadtltpbpqtageppdqpunutq6utuJw

sPlP reluel qPueo

f --ry' trqz |

osz

lsP^ouerp qPpnses

(nreq) qemeq rPluPl qPuo6

l -- oos --- 1

1 OEZ

I oEZ

rsP^oualtp unleqas

(r1se) qerneq rpluel qpue6

+l00sl +I 092 oqztl

F

l=[

ffi

Il=

r4I

_J=

l-

--J"

__l=llll oql cot Oqz

6uefueuau ue6uo1o6

-- seqse delv6ualuaO 1op

uele@ g

IIPN

Page 83: Teknik Meningkat Rumah

MATERIAL LISTRIK BAWAH

tcH

SAKUR TU}iGGAL 1BH

SAKLAR DOBEL 2BH

SOP KONTAK 5BH

Denah instalasi listrik bawah Denah instalasi listrik atas Denah balok lantai atas

I"l-

i-

I=l_

Denah kolom atas

250 ] ,ro I

Denah kolom bawah

L

78 griyakreasi_ g TTKNTK MENTNGKAT RUMAH _ MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah

Page 84: Teknik Meningkat Rumah

tspaJlp(u6 -HVNnU tv!sNiNEt"t )lIhtli:l 6-qeunuad[lebpqiagpppdqpunulploutuay!

ur 9€ - ouPtuPd Z-BU

dele uo1o1 qeua6

ffi L : L

| osz Ocz ]

Page 85: Teknik Meningkat Rumah

2010

2@10

; ,,,,m| 2@1oL:

tlI ts"- I

r--------1

Ukuran balok

Bentuk begel/cincin

Ukuran begel @8 mmPanjangbesibegel : 15 + 15 + 10 + 10 + 5 * 5 =60cmTotal kebutuhan besi begel : 8 bh x 60 cm = 480 cm (4,8 m)Keperluan besi O8 mm adalah 4,8: 12 = 0,4 batang

Besi atas

Besi bawah

- @10 = panjang 140 cm (1,4 m)2x1,4:2,8m

- Total panjang besi O10 = 3,4 + 2,8 = 6,2 m- Kebutuhan besi @10 = 6,2-. 12 = 0,52 batang

@10 = panjang 15 + 15 +2x1,7 =3,4m

170 cm {1,7 m)

Penampang balok B-4 I 5 x 20

80 griya kreasi _ I Trnutr< 14trhrNGKAT Rl.jN,ti-r _ Meningkat Rumah pada BerbagalTipe Rumah

Page 86: Teknik Meningkat Rumah

tg tspaqp(u6 -HVNnu 1v!9NlN3t"l llrNll]l 6-qeunuadtlleoPqta8PpPdqPunulPlbutua|^l

oz x g I g-g lolPq 6uedueuad

:r: iu$lEq'g? *if.r&.t e*. 8*la6eq rfggi{gqninEs{..|fi&t i&iElas r*rtr * usroxI * qlg_ts|tryiql11-.-qt,{*111t{,

{q g * 8rgrlo}eal 4B$rlnf -

6ue1eq 19'6 = ZL : t'OL qeppe Ol@ rseq ueqnlnqe)ru t'0[ = 6', + 9'S qelepe 0[O rseq Duelued ;e1o1(ru 6'r) tuc 06, = tuc gtz x Z = 916 ;seq Duetued

lut gV'Zl uc ArZ Duelued = ZLO -

qe/r^eq rsaS

].,",,

sele rseS

urc 0[

il 6ue1eq g'g = ZL : Z'L Llelepe urtu 80 tsaq uenpada) -

lu Z' Ll ur} OZL = ux 09 x qq Z, : 1a6eq tsaq ueqnlnqal lelol -

r.uc09=q + I + 0[ +0! + g[ + 9[ : la6aqtseq6ue[ue3 -

urur BO la6oq uernln -

loleq uernln

u!cu!c/leEeq Inlueg

aEm"" OLOZ

u g'9 = Z x gtz = \LA 5uelued(u gt'Z) rur gLZ = gVZ + 9[ + 9! ouelued = 916

qenq ZI Luur BO la6ag

Page 87: Teknik Meningkat Rumah

2612

3@12

m nBentuk begel/cincintl

| ,."- |

Ukuran balok

- Ukuran begel @8 mm- Paniang besi begel :20 + 20+ 10 + 10 + 5 + 5 = 70cm- Total kebutuhan besi begel :22bhx 70 cm = 1.540 cm (15,4 m)- Keperluan besi @8 mm adalah 15,4 : 12 = 1,29 batang

- O12 = panjang 430 cm (4,3 m) 2 x 4,3 = 8,6 m- Total paniang besi @12 = 14,1 + 8,6 = 6,2 m- Kebutuhan besi @12 = 22,7 : 12 = 1,9 batang

Besi atas

Besi bawah

@12 = panjang2} + 20 + 430 = 470 cm (4,7 m)

3x4,7 = 14,1 m

Penampang balok B-10 1 5 x 25

a2 griya kreasi _ 9 TEittttx t"tENINGKAT RUMAH -

Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah

Page 88: Teknik Meningkat Rumah

E8tspall p,(U6 - HVhJnu lv}i9NrhlrN )llNvlI 6 - qPunu adrl reoeqrag eped qeung 1e16utuay1

6ue1eq 1'1 = Zl : V'OZ = ZL@ 'saq ueqnlnqa) -

u t'oz = 8'? + 9'9 [ = zla |saq ouelued |e1o] -

w8'l=ttzxz(ur r'Z) urc OtZiuelued = ZLA '

u 9t9 = I'Zx Z(u 8'Z) ruc OgZ = OnZ + OZ + OZOuelued = Zt@

6ue1eq 1'6 = ZL: t'g qelepe ulu 80 tseq uenpada)(ur r'8) Luc O?B = urc OLx\qZL: la6aq rseq ueqnlnqel leloj

urc0/ = I + g + o[ + 0[ + oz + 0z : la6eq rseq 6ue[ue4t!t! BO la6aq uernln

urcu!c/lebeq {n}uag

a

gz x gL I L-€ lolPq 6uedLueua4

qeMpq rseg

]"*

selP lsag

[i''

Page 89: Teknik Meningkat Rumah

I

EoN-E

[email protected]

9.1,3-', cio

oif!lx $-'.-NPr?-qiEGO$.8 €o !?LcN!L;6.ls-o o-o!ac hOG=!

O-G

,. ol

N ,g;5P9

Er

-NtrvO-oF@i o6".iE- ll og,

-N+ E''ioo ll-@s+ x-EExroN'$!

Q..OoJ:

^o-

E : g)tr

i: ; 3,:Er I

^ G.;

sa=;oXl-! _+: 6e 9)19 =fw O-.\

loOO](LF!Z

Eo6

r.tsrDfrS't I

6

-

Ioo

ILE

o'6

'6

FlI$\_____J' .o

J

o@

c

6vl)-

6

!f

Eo

l-t

Ero'E

oroiloo+o-+<.

ollE":'-.ooNil

N

a

EaoN

l

!llnl ltsb lL- .il l,:

5N

o€

o6

EooNo.qo'ao

!ol!o*il

@S6oodl

Penampang balok B-12 1 5 x 20

griya kreasi _ g TEKNTK M[ilin"i6KAT Ri-Ji,tAH _ Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah84

L

Page 90: Teknik Meningkat Rumah

s8rsearl e(u6 - HVhnu ivl gNrNit.r yl Nytl 6 - qeunu adl lebeqrag eped qeurng lelburuayr,l

9Z x 9 t € t-g 1o;eq 6uedureua6

u 6tLZ = t'Lx t(u €'Z) uc O0f = 069 + OZ + OzOuelued = 716

qemeq lseg

sele lseg6ueteq 86'Z -- Zl : Lg't, = ZLA |soq ueqnlnqa) -

ur Lg't = 8'tt + 6'tZ = ZLAFeq Buelued lelol -

ur 8't[ = 6'9 x Z (tu 6'9) ruc 069 Buelued = 716 -

6ue1eq 19'1 = ZL i i'ZZ qelepe uilu 80 rseq uenpede)(w i'zzl wr olz'z = urc 0z x qq zE : la6aq tsaq ueqnlnqar letol

urc0z = I + I + ol, + 0! + 0z + 0z : la6aq rsaq 6uefue6tu.rtu 96 la6aq uern161

u1cugc71e6eq 1n1uag

{oleq uern{n

I ucaL I

tt

FM" ZLAI,

(urc OZ leret derles) qenq Ze = LUru 8@ laOaE

Page 91: Teknik Meningkat Rumah

!t

2012

,rrrm'{ nBentuk begel/crnctn

Ukuran balok10 cm

ll'"oL i

f-'SZZ"-f - Ukuran beget @8 mmi l''[t | - eanlansbesibegel :20+20+10+10+5+5=70cmPo""l l

t | - Total kebutuhan besibegel:18bhx70cm = 1.260cm (12,6 m)

l_ L_ftjIL - Keperluan besi O8 mm adalah 12,6 : 12 = 10,5 batang

HBesi atas

Besi bawah

. 612 = panjang 330 cm (3,3 m)2x3,3=6,6m

- Total panjang besi @12 -- 7,4 + 6,6 = 14,0 m- Kebutuhan besi@12 = 14:12 = 1,17 batang

412 = panjang 20 + 20 + 330 = 370 cm (3,7 m)2x3,7 =7,4m

Penampang balok B-14 1 5 x 25

i.-

86 griya kreasi _ I TEKNTK r4[NTN6KAT RUMAH _ Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah

Page 92: Teknik Meningkat Rumah

Lg tspatlp(u6 -HVhifiIJ ivilsNiF{:r{ }ilNr;l 6-qpunuadtlleoeqtagPpPdqpunutploutuef{

0€ x ot E t-B lolPq ouPduPued

6uepqZL'l = ZL:9'OZ = 0[O rsaq upqntnqa) -

r.u 9'02 = 8'6 + 8'0[ = olo rsoq ouetued lelol -ru8'6=6/?xz

(ui 6'?) uc 06, ouetued = OLO -

qe^ eq rseS

t--1'6ueieq 7y'1 = ZL I BZ'LL qelepe uJur 96 rsaq uenlrade; -

(ur Be'f l) wcBZIL = uoZLxLlqtZi la6eq rsaq ueqnlnqa) lelol -

urzL= g + I + I + 9 + 9Z + 9Z : le6eq rseq ouefued -

uruJ BO la6aq uernln --.,Fil]-"-

LY,"

u!rurc/le6aq

DInlueg

Iolpq uernln

l"otlT- fffil0rozl.,..llllt_ kIl OLAZ

Page 93: Teknik Meningkat Rumah

I x25 = 225 cm

Potongan 2

4x25=100cml.-tI I Pelat borrtes| 'T-, , , , / NBaloktangga

;L ;lz I

L___l60 crrl

Denah tangga

={Lantai rumah _

Tinggi rumah

r 160 "fiaik*l tangga, KT

E

oNtl

oNxo

EooNNiloNxo

Balok tangga

Kolom tangga, KT

Pondasi tangga

Tangga tipe 2

L

88 griyakreasi

- g TEKNTK ,'lENINci(AT Rur'lAH _ MeningkatRumahpadaBerbagai TipeRumah

Page 94: Teknik Meningkat Rumah

68tspaqe,(Ub -HVi4nu rv)15N1[]3il )1iN]i:l 6-qeunuad[leopqJageppdqeunu]el6utu3w

8uelBq 6g'? * gq'0 + tgrl - gf,Jssq EusJuBd l*rntrEugtsq Sg,h. S''f + g'L + 60'1. * fi16i !$BS 6ns$$d ls.tol

ileqarnFsst !s.q l|Eqnlltgsxoueteq gg'O = ZL i g'g = 80 rsaq upqnlnqe)

(ur 9'9) uro 099 = urc 99 x qq Zt = rsaq ouetuedqq zt = qq I x z = qeMeq uep selv

qq9= 86:lrsag

ulqq I

6ueteq gr'Z = ZL i tt'62 = 0!O rsaq ueqnlnqa)(w ?n'62\ w3 w6'z = urc 89t x I = I uep 6 rseq Buelued qe1un1

Luc 890 = tseq 6uelue4qq8=(ot.O) fuepCrsaE

lucssl

-"t't,,3Bueleq [ = Zl i ZL-- 0[O lseq ueqnlnqe)

(Lu Zl,) ruc O0Z I = ru3 00t x ? = I rseq ouefued qelunf(ur t) l.Uc 00t = rseq ouetued

qq?= oto:8rsa8

lur ol l

seproqleled oI lsepuod leluel lrep

e66uel uelsequed

lal oz-ot6

u) oz-84

lYl oz-oLo

Z edrl e66uP1 rse8

---l"srf)'

,/>,/.{ E A\"/

oueleq rS'[ = ZL i ZZ = gO rsoq upqn]nqe)(u zz) LUc 002'z = wc 99 x qq o? = rseq 6uefue4

qq 0? = rlq 0z x z = qeMeq uep selvqq 0Z = (BO) O rsa8

ffiEueteq 60'! = ZL : tL = 0!O rseq ueqnlnqe)

(ur e[) Luc OOt ! = r.uo gZtxt = V rsoq ouelued qeluinlurc azg = tsaq 6uelued

qq?= (0[O) Vrsag

l.*o/

){ ,/ ,/-"or=, 4 r t\,,/ *"9t' Y

lxl oz-ga

Page 95: Teknik Meningkat Rumah

Kolom tangga, KT 4410L-----------l T| | ''11,,.^

Irrl__ll,r"-

Potongan kolom, KT

u{\a---4 rI lg .,-n1ttt] s..n

Begel kolom

Balok pondasi yangsudah ada

Pan.jang kolom KT = 120 cmKebutuhan begel @8 mm = 6 bhPanjang begel = 9 + 9 + I + I + 5 + 5 = 46 cmTotal besi begel = 6 bh x 46 cm = 276 cm (2,76 m\Kebutuhan besi @8 = 2,76 : 12 = 0,23 batangPanjang besi kolom KT O1O = 4 bh x 120 cm = 480 cm (4,8 m)Kebutuhan besi @10 = 4,8 : 12 = 0,4 batang

Penampang balok tangga 15 x 20

Besi atas g0 cm

,*a I

,+ @12 = 2 buah, panjang 1,1 m2x1,1 =2,2m

-T15]cm

l

Besi bawah

@12 = 2 buah, panjang 0,8 m2x0,8=1,6mKebutuhan besi @12 = 2,2 + 1,6 = 3,8 : 12 = 0,25 batang

-

10 cmfr""?1...

20 cm

Iz";l15 cnl IX!i1

- Ukuran begel @8 mm- Pan jang besi begel : 15 + 15 + 10 + 10 + 5 + 5 = 60cm- Total kebutuhan besi begel : 5 bh x 60 cm = 300 cm (3 m)- Keperluan besi @8 mm adalah 3 : 12 = 0,25 batang1,u".

Ukuran balok 10 c

2412

Kolom dan balok tangga tipe 2

L

90 griyakreasi _ Q Trns;tr,, i:'rir'{iNGf.iA-i fr.uui1t.i _ MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah

Page 96: Teknik Meningkat Rumah

t5rsparls(u6 -Hvr.Jnu IV){cNtNJH yrNt).l:1 S-qpunuadlllpbpqiagppedqeunulplbutuali\J

6usle{i,e0? = E f0 x qq ,f t := 96 F$aq I*6q uHlnrq6{ tsrol: Sueleg

'l = l. x r{q,?i s S0 F€q Bqplued le$t , qq tt l)l urololl Llsluinl

6ue1eq 1 = ZL : ZL = 9@ rsaq 6uelued lelol -

(rn Z[) urc 002 [ = ruc oot x qq I = BAtsaq 6uelupd -

80 uernln 'qq ? = Luolol red lseq qelulnl -

uJc 00t = ulolol lsaq 6uetuPd -

sPlP uep qe/Y\eq dy uoloy

sele reluel

relue"l

qq ,I = sele tuolol qelrlnf

!d) ruolo{ ue6uolod

| '"']-- l-r--------ll_, I tlLla---ilaan

Oueleq tr'6 = ZL : L'9 = LULU 90 lsaq ueqnlnqo) -

(ru 0t'9) urc O!9 = r.uo rt x qq g1 = le6aq rsaq 6ue[ue6 -t{q 9[ = Luolo) red le6aq qelLunl -

ulcrt = t + t + l. + L + L+ 1 = 1a6aq tsaq 6ue[ue6-r.uLu gO laDeq uernln -

;lfY","

6ue1Eq tr6'g = st'$x qq s = 96 p6aq l3pq uEqnnqo{ F}01' ffuBleqrfg:'A = tZ'! x r4tl I = Ed !sa{ ueqnlnqal IEIoj

qq I dx ujolol qqrunl

urolol ueOuolod

E- E------rl

r&-ll

d)

u!cu!cInluaS /te6eq

Duc ZL

BeqY," !w1 L

epe qepns 6ueArsepuod yooTg

Eueleq 6r'0 -- ZL : B/g = ruru BO rseq ueqnlnqe) -

ltu 8L'9) uJc 8/9 = tlc rt x qq 11 = le6aq tsaq 6ue[ue3 -

qq Z[ = r.llolol ied la6eq qeluinf -

uro?€ = e + t + L + L + L + / = la6aq rsaq 6ue[ue3 -

Luur 96 le6eq uern)in -

3

resep

Oueleq tZ'[ = Zl : B9'7, = gO rsaq buetued 1e1ol -

(ur gg'?t) ruc B9r'[ = urc l9€ x UQ ? = 96 rsaq 6uelueS -

80 uernln 'qq , = ruolo) lad tsaq qe;ulnl -

ruc tgt = lrlolol rsaq 6uelued -

sele reluel

T- I

f_

reluel

qq I = qe/t^eq uolol qelunf

Page 97: Teknik Meningkat Rumah

r Jumlahkolom=5bh

- Panjang besi kolom = 365 cm- Jumlah besi per kolom = 4 bh, ukuran @10- Panjang besi O10 = 4 bh x 365 cm = 1.460 cm (14,6 m)- Total paniang besi @10 -- 14,6: 12 = 1,22batang

I

a

LTcml

'"?1.. I

EEil*P-l

- Ukuran begel @8 mm- Paniang besi begel = I + 9 + 9 + I + 5 + 5 = 48cm- Jumlah begel per kolom = 17 bh- Paniang besi begel = 17 bh x 48 cm = 816 cm (8,16 m)- Kebutuhan besi @8 mm = 8,16 : 12 = 0,68 batang

S/ool pondasiyang sudah ada

F],;IlL-rl__I n

Bentuk begel

13cm I

Potongan kolom K2 / cincin

Penampang kolom K2, 13 x 13

Jumlahkolom=3bh

Lantai atas - Paniang besi kolom = 365 cm- Jumlah besi per kolom = 4 bh, ukuran O12- Paniang besi O12 = 4 bh x 365 cm = 1.460 cm {14,6 m)- Total pan.iang besi @12 = 14,6 : 12 = 1,22batang

- Ukuran begel O8 mm- Panjang besi begel = 20 + 20+ I + I + 5 + 5 = 68cm- Jumlah begel per kolom = 17 bh- Paniang besi begel = 17 bh x 68 cm = 1.156 cm (11,56 m)- Kebutuhan besi @6 mm = 11,56 : 12 = 0,97 batang

Lantai dasar [r-4.1TJ] L

1,, ". l

Potongan kolom K3

S/oof pondasiyang sudah ada

b cml

Penampang kolom K5, 1 3 x 20

L

92 griya kreasi _ 9 Te rrutx MENTNGKAT RUMAH _ Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah

Page 98: Teknik Meningkat Rumah

E6rsPaJle,(u6 -HVNnU l.V)1SN1N:r.j vrNlrSl 6-rlpunuadrlre6eqragepedqeunS1e16u1uayr1

:i .:. ..,,Et Blsq 4? * qq zl : goEu = gO rsaq upqfigrqa}tIrn Ag?zIl$E 60E:Z = nrg CL i W ste = eAgqnrrFra teEfil iiue;ti4i

. , .:.:. , r$ gig = qq 9 xgE : gd F6ae ueqnlnqai

. : ur gf, -:l!:gE {g{Bq tus{rrcd- . , j IoJa{ {ffnl.s lnlur to6eq" reql.de)t

oueleq rg,g = qq Zl : OZ = M rssq ueqnlnqe)l

,, , ,, , .. ,:,: ,,r,,I,ul;l#ler_#;fftq,y,:J",, i iopqqrullssrr1lllrtrquE{rtad,r,

u!curc/le6eq {nlueg

m{oleq uern{n

l'"''im,,.

9 x tt 'Z-BU 1o1eq 6uedueua6

(ur 8/'0) tlc gZ = ruc tt x qq g : le6eq rsaq ouetued lelol ulc El = g,z + 9,7, + g : la6aq rsaq 6uefue6

: {oreq ., r rr'r"" rrl,H ?3ulT::"'fjH!

E[-l -4ruz= Lxz

(u [) urc 00t Buefued = gO: 4oleq tu 1 derlas 1n1un gg uengleda;

qe^ Bq lseg

l*I

Page 99: Teknik Meningkat Rumah

,rram'1

UK

1,.".1

uran balok30 cil

r/\'1*l

I

1,3 + 0,9 = 2,1 m2,1 x 4 = 4,8 : 12 = 0,4 batang '"o -l---1_1\ |

Kolom:- Ukuran begel O6 mm- Panjang besi begel i7 + 7 +'l + 7 + 3 + 3 = 34cm- Jumlah begel per kolom = 7 bh- Total panjang besi begel : 7 bh x 34 cm = 238 cm (2,38 m)- Keperluan besi @6 mm adalah 2,38 i 12 = O,2batang

Besi kotom KP laniutandari kolom bawah

EEEI,..lTcml

"",

E

Balok :

- Ukuran begel @8 mm-Pan.iang besi begel : 15 + 15 + 10 + 10 + 5 + 5 : 60cm- Total kebutuhan besi begel : 35 bh x 60 cm = 2.100 cm (21,0 m)- Keperluan besi @8 mm adalah 21,0 : 12 = 1,75 batang

{l0 cmts

7+ 10 cm

10.m-

itto ".

Besi balok O10 :

A: panjang 420 + 340 + 10 + 10 = 780 cm (7,8 m)B: panjang 420 + 30 + 10 = 460 cm (4,6 m)C: pan.jang 350 + 40 + 10 = 400 cm (4,0 m)A + B + C = 7,8 + 4,6 + 4,0 = 16,4x2 = 32,8mKebutuhan besi @10 adalah 32,8 : 12 = 2,74batang

Balok SP.2 ada 3 buahSesi balok :

Total besi 610 = 3 bh x 2,74 = 8,22 batangToral kebutuhan besi begel OB = 3 bh x 1,75 = 5,25 batang

Besi kolom r

Total besi @8 = 3 bh x 0,2 : 0,6 batangTotal kebutuhan besi begel A8 '- 3 bh x 0,37 = 1,1 1 bdlang

10 cnl

Penampang balok sopi-sopi SP-02 1 5 x 20

griya kreasi Rijl'lh i'j _ Meningkat Rumah pada Berbagai lipe Rumah

Page 100: Teknik Meningkat Rumah

s6rsPa,tle(u6 -HVhJnu IVysNtNil{ ytN)]t1 6-rlPunuadlleoPqra8pppdqpunu]plbulueul

(1e16u11 euecuaj) uedap Iedurel(rlse qeLuni) uedap ledu.reg

I urc 009

,,

6b

9Z

.€5

6

. {8mruq}

Fuu; utrlrBnga)l

t6 8i(./'9(,

sf-ts8r'8

{ Buereq} ry1urpf

. ft'ztz'lL5tt'0

gg Swnq.rar

JODFJ

, g59i' , ,

6V'lZ

,".:16'lc

80'8

.{turreq): r:

usiI}lr.rqa}t.

:,, ,'dl '

0t

,:',,g; , '

9

{ruru} tsag

ralEurBlcl

b

tx,

I

aN

'6ueleq ,S le^ueqas uLu 80 uolaq rsaq upre)eurad *'(qenq B[ =zur l) twZEle^ueqas uo]eJa) uetelerrrad *

'uoleral ualsrs re)euraLu selP reluel ueqeq aLUnlon n'1n)uaq

reoeqas rnDlnrls Inlun rsaq ue)nuauror.u IZ adl] qeunr ]e)ouruaur )n]un

(ru 0tx ru g) ru 0g/tZ odll qeung tulfiurua11 '[

Page 101: Teknik Meningkat Rumah

Nok genteng

Potongan memanjang

It96 griyakreasi_ I TEKNTK MEilrNcKAr RUMAH _ MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah

Page 102: Teknik Meningkat Rumah

rsparle,(rr6-HVhflu ]-v)lsNrNJl,.l ).llNy!1 6-qPUnUadllebeqtagepedqeurngle16uruay1

l00sl selPrPluPlqPuao

ffi

-l_lrto

lot t-t

I

t." lo

I

I1",lo

__l

rseA0uaIp tlPpnses

(nreq) qemeq reluel qeua6!se^oueJrp urnleqas

(rlse) qemeq reluel qPue6

l_lolo

+I

la

t"-1-

le

t,__l-

11.

t1

l=l=

t1:

1_1:

l00ellooel

ffi ffi

II]i)sz 002 0q I

Page 103: Teknik Meningkat Rumah

{

MAIERIAL LISTRIK BAWAH

l- IP- NFON 1O W 3BH

LP, PIJAR 5W 3BH

SAKLAR TUNGGAL 1BH

h SAKLAR OOBEL 2BH

STOP KONTAK 5BH

MATERIAL LISTRIK ATAS

-LP. NLON ]O W 4BH

LP. PIJAR 5W 5BH

SAKLAR TUNGGAL 4BH

SAKLAR DOBEL 4BH

STOP KONTAK 4BH

Denah instalasi listrik bawah

il=l=l

ilPerkiraan posisi kolom yang ada

griyakreasi _ g TTKNIK t',trFJtNGKAT nuflAt-l _ MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah

Page 104: Teknik Meningkat Rumah

66 lsparl e,fu6 - HVilnU lV)loNlNlH }ltNl3l 6 - tlpunu adl lebeqrag eped qeung leqburua6l

(nreq sele uro;01 enLuas) sple uolol qpua6

os/tz t

}t"!

qeqnrp snreq 60el uolo)

@

sPle )iolPq qPueotuo;01 ueqeqnlad eue:ueg

r ffiffi ffi

6upnr lntun reledlet puerel uel6uelrqlp uolo)

Page 105: Teknik Meningkat Rumah

Talang air

Denah balok atap

panjang balok RB-3 = 29

l-EI b:1"j

El lr--l_u

=l ,ll'lll"IEI I=1-

il

Denah balok sopi-sopi

IOO griya kreasi _ 9 Trnrurr piENtNGKAT RUIIAH -

Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah

Page 106: Teknik Meningkat Rumah

tOt rspaqp(Ub -Hvi,,lnu ivySNrN:N >lNyrl 6-rlpurn5adrlrebeqragepedqeung1e16uruaq

0Z x 9 I B-B 1o1eq 6uedueua2

qe^ eq lseg

],,

sele rseg

Lil1| 's,L_.1tuc oI

IolBq uernln

| '" ntl

_[_ lE=-loroz

lrUl 0taz

6ue1eq 19'6 = ZL i t'Ol = OIO rseq uellnlnqe) -

ru r'01 = 6', + q'9 = 0!O rsaq 6uefued ;e1o1 -

tu 6'? = it'ZxZ = OLA rsoq ouefued -

lu gn'Zl LUc arz rseq ouelued = 916 -

Oueleq g'0 = Zl i Z'L qelepe t.uLu 96 tseq uenl:ede; -

lu z'Ll wc ozL = wc 09 x qq z [ : la6eq rseq ueqnlnqal lelol -

r.ur09=9 + I +0[ + 0[ + 9l +9! : la6eqrsaq6uelue6 -

urtu 96 la6aq uern)n -

urcu!c/la6eq Inluag

a

u 9'9 = Z x gL'Z = OLA lsaq oueluPd(u 9Z'Z) uo iLZ = gtz + g! + 9[ ouelued = OlO

9Q Z[ = urtu 80 la6ag

Page 107: Teknik Meningkat Rumah

Begel @8 mm = 31 bh

2410

-Tt nBentuk begel/cincin

l,u "- I

Ukuran balok

10 cmfr""{ I

J;[1%]LL__l 4,"

Pjq

- Ukuran begel O8 mm- Panjangbesibegel : 15 + 15 + 10+ 10 + 5 +5= 60cm- Total kebutuhan besi begel : 31 bh x 60 cm = 1.860 cm (18,6 m)- Keperluan besi @8 mm adalah 18,6 : 12 = 1,55 batang

Besi atas

Besi bawah

- g1g = panjang 590 cm (5,9 m)- Panjangbesi @10 =2x5,9 = 11,8m- Total pan.iang besi O10 = 12,4 + 11,8 = 24,2m- Kebutuhan besi @10 = 24,2:12 = 2,O2batang

619 = panjang 15 + 15 + 590 = 620cm (6,2 m)panjang besi @1O = 3 x 6,2 = 12,4 m

Penampang balok B-16 I 5 x 20

1O2 griyakreasi- I Trrt'itt< MEFINcKAT RUI'4AH _ MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah

Page 108: Teknik Meningkat Rumah

E0trseaqp,(u6 -HVr.rnu tv),l5NtN;hr )lrNytl 6-qeunuad[lpbpqJagpppdqpunutplburua|/\l

9Z x I L 1L-E )jolPq ouedueuad

Eueteq Z6'i = ZL i 96'ZZ -- ZIA tseq ueqnrnqa) -

w 96'ZZ = qL'ZL + Z'OL = ZLA tsaq Euelued lplof -

u Z'OL = r't x t (Lu ?'t) urc O?E 5uelued -- ZLO -

qe/neq lsog

uv't= LtLxz(u 9Z'r) uc 92, = 9Bg + OZ + OZAuetued = ZtA

sele lsog

6ueteq g0'[ = ZL i 9'Zl qelepe Luu] 80 rsaq uenpada)(l.x g'z[) uc 092 [ = u.tc oz x qq 8[ : ;a6aq tseq ueqn]nqar le]oj

urcoz = I + I + o[ + oL + oz + 67 : la6aq tseq 6ue[ue6u.ru.r 96 la6aq uern1l

urcu1c7la6eq 4ngueg

aT E@elzroe

l,,rrllllI Lk-Jl ZL@T

Page 109: Teknik Meningkat Rumah

=8bh

2010

2010

lml,,It ltl-tl,o",." I

l-__-]Ukuran balok

2410

Bentuk begel/cincin

- Ukuran begel O8 mm- Paniang besi begel i2O + 20 + 5 + 5 + 5 + 5 = 60cm- Total kebutuhan besi begel : 8 bh x 60 cm = 480 cm (4,8 m)- Keperluan besi O8 mm adalah 4,8 : 12 = 0,4 batang

ls .,.n

Besi atas

g1g = p3nianO 15 + '15 + 155 = 185 cm (1,85 m)

2 x 1,85 -- 3,7 m

Besi bawah

- P1g = panjang 155 cm (1,55 m)2x1,55=3,1m

- Total panjang besi 010 = 3,7 + 3,1 = 6,8 m- Kebutuhan besi @10 = 6,8 : 12 = 0,57 batang

Penampang balok B-1 8 10 x 25

104 griya kreasi _ I TEKNTK MENTNGKAT RUMAH _ Meningkat Rumah pada Berbagailipe Rumah

Page 110: Teknik Meningkat Rumah

s0ttsearlelu6-HVr{nu tv}sNtN:1,.t }.ltNlil 6-qpunuadrlrebeqngepedqeurnglelburuayl

9Z x Et 6t-€ 1o;eq 6uedueua6

oueteq t6'[ = ZL : L'eZ = ZLA |saq ueqnlnqa) -u L'CZ = 9I'Z! + 96'0t = ZL@ tseq buelued 1e1o1 -

ur 96'0[ = 99'e x t(ur 99't) ruc Agt ouelued = Z[6 -

u ql'Zl = 90', x g(u 90't) uc 90, = 99e + OZ + OZ Buelued = ZIO

LUc 99e

qe^ eq !sa8

sele lseg

6ue1eq 96'g = ZL : g'ZL qelepe uul gO tseq uenlrada)(Lu 9'Zt) urc 0gZ L = r.xc 0a x qq B[ : le6eq rseq ueqn]nqa) lelol

r.l.rc0t = g + g + Ol, + 0[ + 0Z + OZ : la6aq rsaq Dueluedtuu.r 96 laDaq uern161

urourc/le6eq

alnlueS

t;; l

r.lrc gge

dertos) qenq BI u]ru g@ la6og

Page 111: Teknik Meningkat Rumah

Begel @8 mm 8 bh (setiap jarak 20 cm)

43Bentuk begel/cincin

- Ukuran begel O8 mm- Paniang besi begel : 20 + 20 + 10 + 10 + 5 + 5 = 70cm- Total kebutuhan besi begel : 17 bh x 70 cm = 1.190 cm (11,9 m)- Keperluan besi O8 mm adalah 11,9 : 12 = 1,0 batang

Ukuran balok

Besi atas

Besi bawah

- 912 = panjang 295 cm {2,95 m)2x2,95 = 5,9 m

- Total panjang besi O12 = 6,7 + 5,9 = 12,6 m- Kebutuhan besi @12 -- 12,6 : 12 = 1,05 batang

-BalokB2$adt4'bh', ' 1::' ;-.;....1,.:1,.-.- Total kebutuhen besi 012 = 5 bh x 1,05 = a,2 bdang- Total kebutuhan besi begel @A = 4bh x 1,0 = 40 batang

912 = panjang 20 + 20 + 295 = 335 cm (3,35 m)2x3,35=6,7m

Penampang balok B-20 1 5 x 25

106 griya kreasi _ I TEKNTK MENTNGKAT RUMA,H _ Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah

Page 112: Teknik Meningkat Rumah

LO t rsperl p(u6 - HVr,ifiU tVysNlN:r.1 ).itNytl 6 - rlpunu adl lp6pq,ag pppd qpuinu tqbutuaw

ot x 0l tz-B loleq DuPduPuad

6ueleq 96'1 = ZL :9'Zl = OtO tseq ueqnlnqa) -

w g'ZL = 8'9 + 8'9 = O1O rsaq Buelued le]o1 -

ru B'g = 6'Z x Z = OLA rsoq Euelued(u 6'Z) Luc 06Z ouetued = 0[O -

qe^'leq lseg

sele !se8

ffi 6ue]eq 8B'O = ZL i g,OL qelepe urur B@ rsaq uenpede) - ]-*. [--l -T (tu 9'0t) uc ogo'! = ruc or * qq 99 , ;ioaq rseq-ueqnsnqal ;e1o1 - T"'l I I ulculc/leoeq rnlueg.,.,o o. = s + s + s + s + sz. rr;J:80ff&.,rr",H8

- ]-:-.|t=[j f_)-m iJ tl t-l

ucq

{olBq uErnIn

Fm"" OLOZ

u B'9 = Z x n't = OLA rsaq ouelued(u r'€) u3 0t€ = 06Z + 9Z + 9Z ouetued = OtO

qenq g! LuLlr BO la6eg

Page 113: Teknik Meningkat Rumah

tII

i

EoE-.86o=+N.H-ll +ll oto.+'N-- llr+NXo-

N-'..

^JrE -o;oEN- a!ri! o

cNEs- 63::r o-^!;c hO

CQCa -ogG!., dfI=N .lY -oEP9

N

N

Eoor

6;o,6o

@

15 cm

I

EntrE

ril

N+oE++-il9n'etsoNil

a

15 cm

E@-

-Ntrv

tsooOCll @o

--N!'lt oo -J+Etr

ooNF@e

+ x.-^ r@

-@N,m<6..6

o .J:+ ox.- o'-

_r! tr! q?trtr6 Xo6 o:Ss! q'6

Bn!33n; E- oo =

f c'j: o!6OO]O-FY

o66!P

6o:otrof

Eoo

ffi-qF---C5L N I ooi 1l l-lo- -c"(] +

Eoa

I

'6

,-\Eli\" il DililotllJ^

o6

SN

I

i

L--- TII

6pl

i

I

il

l

:iNoo.;L.slol

!of!@oil

@

9oEdl

I

i

E]olO

i

Eo

N

Penampang balok B-22 1 5 x 20

?08 griya kreasi'_ Q Trrt".itr< mm.irNGt(A I RUf'4Ar.l

- Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah

Page 114: Teknik Meningkat Rumah

50t rspaqe,(il6 -HVNnU tv)15NtN:N ytNilrl 6-r.lpunuadl;ebeqragepedqeurng1e16u;uay'1

SZ x 9 I €Z-g yoleq DuedLueua;

6ue1eq gg'1 = ZL : 9'Z qelepe urur 80 rsaq uenlrede) -

(ru 9'Zt) uJo O9Z [ = r.r]c Ol x qq B[ : 1e6aq rseq ueqn]nqal le]of -

uJrol = I +I +0! +0[ + 0z +0z : le6eqrsaqouBlued -

r.uur 96 la6aq uernln -

Luc 0[uc-b- [--l -T

hL]1,IY,, t---ltl.tc 0 I

{oleq uernln

l._t ttl'" srl

Bueleq e?'Z -- Zl i L'62 = ZLA tsoq ueqnlnqa) -

w L'62 = 96'tt + 9t'9t = ZLa ,seq ouelued terot -

ur96't[=99'rxt=((U g9'?) uc Agr ouetued = ZIO -

T- lssel ztoe

J. n,ll ll

L@l ZLAE

urcu;c71e6aq

nWJ

qeMeq !se8

rnruas tr

tu g['gt = g0'9 x e(ru 9O'9) urc aog = 99n + OZ + 67 6uel.ued -- 716

sele rs€g

urc 99?

ZL6T,

(LUc OZ leief dertes) qq iZ =urw 8@

Page 115: Teknik Meningkat Rumah

Jumlahkolom=6bh

Lantai atas - Paniang besi kolom = 365 cm- Jumlah besi per kolom = 4 bh, ukuran O10- Paniang besi @10 = 4 bh x 365 cm = 1.460 cm (14,6 m)- Total paniang besi 610 = 14,6 : 12 = 1,22batang

lcm;"- fi__+t_

l-: L3s-['"'zcm]

ml13 cm

Potongan kolom KP2

- Ukuran begel O8 mm- Paniang besi begel = I + I + I + I + 5 + 5 = 48cm- Jumlah begel per kolom = 17 bh- Paniang besi begel = 17 bh x 48 cm = 816 cm (8,16 m)- Kebutuhan besi @8 mm = 8,16 : 12 = 0,68 batang

Lantai dasar

3Bentuk begel

....L@of pondasiyang sudah ada

/ cincin

Penampang kolom K2, l3 x 13

Jumlahkolom=2bh

- Panjang besi kolom = 365 cm- Jumlah besi per kolom = 4 bh, ukuran @12- Panjang besi 412 = 4 bh x 365 cm = 1.460 cm (1a,6 m)- Total pan.iang besi @12 -- 14,6 : 12 = l,22balang

l;.]-fu-lno'z I L-]Tl

ls". L

- Ukuran begel @8 mm-Paniang besibegel = 20 + 20+ I + I + 5 + 5 = 68cm- Jumlah begel per kolom = 17 bh- Panlang besi begel = 17 bh x 68 cm = 1.156 cm (1 1,56 m)- Kebutuhan besi @8 mm = 11,56 : 12 = 0,97 batang

1Irt-alsh,k4rgrll:63, I hhrlirat plrrithg t}.Fei' ft12 = 2 bh x 1,22 = 2,:r4 b.6rang

@utr}hs* beei begel O8 = 2 bh x 0.97 = 1,92t baiEng

I 13cm I+Potongan kolom K3

Penampang kolom K3, 13 x 25

110 griya kreasi _ 9 Trxrurx MENtN6KAT RUt'4AH _ MeningkatRumah pada BerbagaiTipe Rumah

Page 116: Teknik Meningkat Rumah

tLlrspaqefu6 -HVt{nu 1v)1iNlN:t"t vlN)lrI 6-qeunuadrltebeq:agepedqeungte16u1uay1

|---_-]I '"" I

f *-------@ I

k_ilgan

t t x t I lly tuo1o1 6uedueua6

oueleq t?'0 = ZL : L'9 = LuuJ 90 lsaq ueqnlnqa) -

{ru t'g) l.I]c OI9 = ruc ?e x qq 9t = le6eq rsaq Euefued -

qq g[ = Luolo)jad le6aq qelurnl -

ucte = t + e + t + L + L + t = le6aq tsaq 6uelue4 -

Luru gO le6aq uernln -qH

sele lPlue"l

8an

6ueteq [ = ZL i ZL = 80 tsaq Ouelued le]o1 -

u ZI) LUc O0Z [ = r.!o OOt x qq, = 80 rsaq Euelued -

80 uernln 'qq, = tllolol lad lsaq qelulnf -

luc o0€ = ulolol lsaq ouelued -

YQi

soil

o5=

dele relue-l

qq rl = sele uolol qelunr

Page 117: Teknik Meningkat Rumah

@1,,".1:Ukuran balok

Besi bawah Keperluan O8 untuk setiap 1 m balok :

69 = panjang 100 cm (1 m)2x1=2m

L:JBentuk begel/cincin

T;* J I ;;J_I I I L Keperluan begel untuk setiap 1 m balok :

Ukuran begel @6 mmPanjang besi begel : 8 + 2,5 + 2,5 = 13 cmTotal paniang besi begel : 6 bh x 13 cm = 78 cm (0,78 m)

Keperluan b6si unttrk seturuh balok :Ukuran balok RB-3 = 29 mPaniang besi 08 : 29 x 2 = 58 mKebutuhan besi 68 = 58 : 12 bh = 4,84 batang

Keoertuan b€gel l.Jntuk seluruh belok :

Panjang balok E8-3 = 29 mKeb$tuhan begel fi6 i 29 x 6 bh = 174 bhPanjang begel seluruhnya * 17a bh : '13 cm = 2.262 cm (22,62 m}Kebutuhan b*si W = 22,82: 12 bh = 1,89 batang

Penampang balok RB-3 1 3 x 6

112 griya kreasi _ Q Trrrurx plENrN6riAr RUr'tAf i _ Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah

Page 118: Teknik Meningkat Rumah

€tttsPalle(il6 -L"rvi",lnu ivlilt'ltf'.i;1,,1 )rin)rr I 6-qpunUadrlre6eq.ragepedqeurnglel6uruay1

&re1eq !'g = gg'tr x qq a = BO leEeq rseq upqntn{al le}af -

6ueleq tif, = m'e x qq t, = flL6 r$sq ueqr{nqs{ lslot ;qq z = ?-8u lqBq qelurnf-

OZ x 9 L t-BU 1oleq 6uedueua6

6uepqZO'Z = ZL i Z'?Z = OLO rsaq ueqnlnqa) -uZ'tZ = A'LL + n'Zl = 0[O rsaq ouelued |e1o1 -

(ur 8'tt) ur 0g['1, = r.uc 069 x Z = OL6 rsaq Buelued(ui 6'9) urc 069 ouetued : 0tO -

u;cu;c71a6aq

D

qe/t^eq rsa8

1,,urc 069sPlE lseg

lnlueg

ruc 01,

u l'ZL - Z x Z'9 = 9L6 rsaq BuelueS(u Z'9) u3 029 = 069 + 9[ + 9L ouelued = 916

qq [t ur.u 80

Page 119: Teknik Meningkat Rumah

r,

Begel @8 mm 12 buah

2010;t [r_1],,.;--i ,r,.lk-'J | ]

ttItscm I

Ukuran balok

nbegel/cincin

- Ukuran begel O8 mm- Panjangbesibegel : 15+ 15+ 10+ 10 + 5 + 5 =60cm- Total kebutuhan besi begel : 12 bh x 60 cm = 720 cm (7,2 ml- Keperluan besi 68 mm adalah 7 ,2 : 12 = 0,6 batang

Bentuk

Besi atas

Besi bawah

- O10 = pan.iang 245 cm (2,45 ml- Panjang besi O10 = 2 x 245 cm = 490 cm (4,9 m)- Total paniang besi @10 = 5,5 + 4,9 = 10,4 m- Kebutuhan besi O10 = 1O,4:12 = 0,87 batang

O10 = panjang 15 + 15 + 245 = 275 cm \2,75 m)Panjang besi @1O = 2,75 x 2 = 5,5 m

Penampang balok RB-5 1 5 x 20

griya kreasi _ 9 TEKNTK r',IENrNGKAT RUMAH _ Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah114

Page 120: Teknik Meningkat Rumah

stlrspaq e(u6 - HVt,lnu iv)tsNl Ntil !ltN}:l 6 - qeurnu adtl tp6eqJa8 pppd qeunu tqouluauil

6uelpq Zg'O = ZL : Z'g = 01@ rseq ueqnlnqa) -w Z'g = g'Z + n'E = OIA rsaq ouetued lelot -

uJ g'Z = t'L x Z = OL@ rseq 6uelued -(u r'I) uJc 0?[ suefued = O[O -

6ue1eq y'6 = ZL i g'n qelepe uu gO tseq uenpeda)(ru 8'r) ruc 09, = urc 0g x qq I : le6aq rseq ueqnlnqel lelof

ur309 = I + I + 0I + O[ + 9[ + 9! : le6aqrsaq 6uelue3Llru 80 lo6eq uernln

ul't= L,Lxz{u Z'[) uc 1Ll = OnL + 9! + q! oueJued = OlO

0L@z

0z x g L g-BU lolPq 6uPdu.leuad

u;cu;c71e6aq 4n1uag

a

qB^ eq lseg

selE rsaS

Iolpq uernln

rlc 9t I

Fqenq 8 rrur 96 le6ag

Page 121: Teknik Meningkat Rumah

5xNoll

ooof

4x25=100cm

Balok tangga

Kolom tangga, KT

Tinggi rumahPotongan 1

9x25=225cm

EoooIoNx6

9 x25 = 225 cm

E

oNlloNx

Tangga tipe 2

t_

116 griya kreasi _ g TEKIitK MENINGKAT RUMAH _ Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah

Page 122: Teknik Meningkat Rumah

l, r, iirsparl pfu 6 - HVt.liil l.vlcNlN:r.i )i lNlti 6 - qpunu edrl rpbpqiag eppd qpunu lp)ioutuenl

oueleq ,'L(u 8'9!) uo 089 t = qq t x

w. ozi = uc 0l.z +

= zI : 8'9[ = 0[O rsaq ueqntnqa)wo OZI = f+O ISaq 6ueluPd leloluc OLZ : l+C (0tO) rsaq 6uetued

4r ucgqr

sBle !Pluel aI soproq lelsd !repE66uel ue!saquad

0z-oLa

uc 0l

*rgrL

6uelpq rS'I = ZL i ZZ = BO rsaq ueqnlnqa)(u ZZ) uc OOZ'Z = uo 99 x qq Ot = lssq ouelued

qq 0t = qq 0z x z = qeMeq uep selvqq 0z = (8o) c rsaS

' ucqg'

uc 96t =qqr=

lseq 6uetued(oto) I lsog

lu.ccluc ntz = rseo 6uelued(\ qqr= olo:lrsa8

d.\ ae\\ I.,sL)nUC OL

Eueleq 6g't = Z! : u O9/0, =, x g!'OL = OtO ouefued telol(u SI'ot) uc a[O L = uc a6, x uo OZ9 = 916 rsaq ouelueJ

uo 029 = rsaq 6uefuedqqr=(oto) vrsa8

IUCOt

6uereq gg'O = Zt : 9'9 = 80 rsaq ueqnlnqa)(u 9'9) uc 099 = uc 99 x qq z[ = rsaq ouelued

qq zt = qq 9 xz = qemeq uep selvqq9= 80:lrsa8

Z adrl e66ue] rse€

6.uErsqS€1t.* hg.o,+'t,g 1 F 8fii$€q 6t*tuerf1*l6!Sus$g€ttt

= t,t + S6lt * OiA isaq 0urfuBd1r$l' , .1. l,*rylrry{it{ !6.q1,ggnftrqrrl

\Jl oz'8@

lwc ot

uca€L

Page 123: Teknik Meningkat Rumah

4010

E!@

iloa6oodl

Potongan kolom, KT Begel kolom

Balok pondasi yangsudah ada

Kolom tangga, KT

Panjang besi kolom KT = 120 cmKebutuhan begel OB mm = 6 bhPanjang begel = 9 + 9 + I + 9 + 5 + 5 = 46 cmTotal besi begel = 6 bh x 46 cm = 276 cm (2,76 mlKebutuhan besi @8 = 2,76 : 12 = 0,23 batangPanjang besi kolom KT A1O = 4 bh x 120 cm = 480 cm (4,8 m)Kebutuhan besi @10 -- 4,8 : 12 = 0,4 batang

Penampang baloktangga 1 5 x 20

Besi atas

15.- I l'u.-@12 = 2 buah, panjang 1,1 m

2x1,1 =2,2m

Besi bawah80 cm

112a12

10 cmO12 = 2 buah, panjang 0,8 m

^ I I 2x0,8=1,6m".a | | rebutuhan besi@12 -- 2,2 + 1,6 = 3,8:12 = 0,25 batang

_1 \'

,^^-T l"+d] -Ukuranbeser@8mmI I' ] 15cm -Paniangbesibegel:15+15+10+10+5+5=60cmI I I -Totalkebutuhan besibegel:5bhx60cm = 300cm(3m)io "#,

- Keperluan besi @8 mm adalah 3 : 12 = 0,25 batang

2012

,r,rm'4Ukuran balok

Kolom dan balok tangga tipe 2

t18 griyakreasi_ 9 Trrutn MENTNGKAT RUMAH _ MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah

Page 124: Teknik Meningkat Rumah

S x>o@>@= o " .. o* 9+oco 9.a 7oo333q .wJ+ooo=o o ^f 5I \a _- I (r@ @ ro ^6 ort ossE 6 6 OAAJ o 6 @oo6O

9 Y+oo-; o-5ooH-o{llll- 3 **-o+

E.83d _ @o o !oll JJ ,

l.*!s! s: J J !Y

il;

@6o:-d5

t-\IJf

1lc

l

!oo5

st=o

@

g0fGIo

9

lE-----------El

Ir__tl-t=l

co

Eoo-

{^or ^i- r-#*t.

I J/E #+-"49

r

f

! l.s-r r1>r- r=-lL LS I li

P'I r:1c

63

fltt?t5

Llelf

33fr!

^i@oood*6

- E "-=qS oJ@lo,,-t

llOU r

e 9.tt oo So* r @sr5 ll xoI s9+

-@"o 6ll o"5llNHP,. o-a:.11

oG9: -@

=l

xl@ooo

cEvJ3tr--

il

-rr +BE- il x+N8Eil|,iN^ o

CG;b3

a;rr=e 6r'qFg !d3:.95 69r;:1 Y--o6iJa-a=-R=.:=' Sii6- 6 P -- - H 9 r o

iE s 1€ i 5 3EPflE.flE Si3"Y :'=-Y J a i; -r Y e .. = = - '. f:45; is: i'u - f e- g{ ,. F..o o*-rf6-.q{ u@rNx - + -ao:'Ets I :l? + -o- [] o Noor n * 131sH 3 frr? q6 o s;:o+J + ;5tt,is 3 Eie E rq

- CJ l6L3

..^ o\ \3\-, a-

.i.o .oIOEIt3.E I s; lf rl il'@

Is=.s] :rr 133 | b,-:

lg!l i; tEo Il3=lt EI ot Sl

-@

lalIlstlollB

6t t tspaJl p,{U6 -Hviint 1v)15NtN:t i{tNyll 6-qpunu adllrpbeqJa8 eppd r.lpunulplburue|/!

-Eo=r3!ol

@qpo-!

uN

L

Page 125: Teknik Meningkat Rumah

t. lUIeningkat fiumah Tipe 36/84m

Untuk meningkat rumah tipe 36 memerlukan besi untuk struktur sebagai

berikut.

n Volume bahan lantaiatas memakai sistem keraton.

* Pemakaian keraton sebanyak 43 m2 (1 m2 = 1B buah)..i. Pemakaian besi beton OB mm sebanyak 72 batang.

,'l:rNs

I

,;ria,.

3

. il:4'.

D,ia

beri,{rnm}

6

, -8". l

t0'. ','[.], -

Kebutu'!4q,,.,{bfing}.,:.

8,98'- 54:i

r:i,'', :

25,6

. .l 47112, ':,i,,r

. f,akor 'r:

terbuang 5%

0,45

': ''TIi',:',.t,28

, .,Xi?6: r:

' l . i. .1. :.i: i :.:. -_ i . 'i : i-.-

, :.., Ji4ttsft ;&att{re,}!, :l:,. ':!ir:.:.

t :. ::,.

9,43

,iril::1trlis6

26,84

Kebutuhan final

,;1 {batang)

t0

:,,i t' 5

27

;', ,,:.5S

.-..:, |] :

Tampak depan (rumah asli) Tampak depan (rencana tingkat)

120 griyakreasi_ I TEKNTK MENTNGKAT RUMAH _ MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah

Page 126: Teknik Meningkat Rumah

tZl rsearlpi(u6 -HVhnu tV)1CNlN:t"l )llNrll 6-qpunuedtltebpqlegepedqpunulplbutuaq

6uefuerlau ue6uo1o6

rnzel6 6ualuag

6ueluaD loN

Page 127: Teknik Meningkat Rumah

R. MAKAN

R. KELUARGA

R. TAI/U

_l-l

:l I

3t]lHl

=l

J=1

l\l

R. }IAKAN

R. KELUARGA

R. TAIIU

R. BEI,AJAR

R. KELUARGA

griya kreasi _ s TEKf iiK l"{ENIN6KAT RUI'I,&H -

Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah

Page 128: Teknik Meningkat Rumah

rseaqe(u6 -HVilnu ivySNlNJl"t ytNy:l 6-qpunuadrlreoeqtagepedqeurngleqoutuayl

qe*eq u.rolol qPueo '. aal ]

ffi

){Y}r fi

\

\/

Oqr 92, E(( 0)(,

H89- )vrNo) do.ts

H81tl80c 8v-l)vs4''tv99NnI U!.1)YS

HNIIM9 dvild d I

Hfliil 0r NolN ,1'l

-svlv )tu_Lsn]YlullYtl

H8Z)YIN0)l dolsH8t1800 u!.t)vs

'tvccN|1 u,fl)YsH8'/t\9 dvlld d

HflZM OL NO]N ',,I-']:::::::f

HVi\Y8 )lulsl',t tvt8llYt1

Page 129: Teknik Meningkat Rumah

. .oo + 225 . )5 { l5C {

'rp Ke I r" KP

Jr-=L

I

sl

h_1

r-l

t_

ill=l =1c1

Denah kolom atas

H

,H

il

6,ll 60

KP llirpKP

KP(P

KP

(P va

KP

KP

B-25

Denah balok lantai atas

124 griya kreasi -

9 TEr<ruti< MENINGKAT RUMAH -

Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah

Page 130: Teknik Meningkat Rumah

sztrspeJl plu6 - HVr,Jnu -LvyrNrN:l"r ).iiriyr1 6 - qpunU adupbpqJag pped qeurnu lqourual/\l

6ueleq gio = F?.x qq e -, gd t6$sq Faq ueqnt*qa{ tBtol 'oueleq ?011, = e!'O x qq Z = Otr6 F*q uBqmnqal Fl*l -

0z x I t t-8 lolPq Duedueuad

Bueteq Zg'0 - Zl i Z'g = 0l,O rseq ueqnlnqa) -

w z'9 = g'z + n't, = ol@ rseq ouefupd lelol -

u g'z = t' L x z = olatsoq ouelued -

(Lu ,'[) Luc 0?[ lseq 6uatued = 0[O -

qe^ eq lseg

sele rse8

qq e = r-E {oteq qeltufir.

Buegeq y'6 = ZL i g't qelepe uur gg rseq uenl:eday(ru B'r) ruc Og? = r.!c 09 x qq I : la6eq rsoq ueqnlnqal lelof

urc09= I + I + 0l + 0[ +9[ + 9[ : le6aq rseq6ueluedu.ru.r gg 1a6eq uern161

loleq ueinln

-l- lD=Troz T-1,,"". ll ll [,"0,

I lill l-- OLO)Z

t-l I urcurcTpa6aq r;n1ues

,_j1 Dffl

OLAZ

r-,*

ls

u V,t = Z x L,L = OIA rsaq Ouelued(u Z'[) ur OLL = OVL + 9[ + 9[ ouetued = 916

Page 131: Teknik Meningkat Rumah

Begel O8 mm 10 buah

2410

2410

ffit,0",,1 ,r,rlL-: I

tllI 15cm I

Ukuran balok

10 cm

nBentuk begel/cincin

- Ukuran begel @8 mm- Panlang besibegel : 15 + 15+ 10 + 10+ 5+ 5 =60cm- Total kebutuhan besi begel : 10 bh x 60 cm = 600 cm (6,0 m)- Keperluan besi O8 mm adalah 6,0 : 12 = 0,5 batang

[0 cml

Besi atas

Besi bawah

- O10 = panjang besi 190 cm (1,9 m)- Panjang besi @10 = 2 x 1,9 = 3,8 m- Total panjang besi @10 = 4,4 + 3,8 = 8,2 m- Kebutuhan besi 010 = 8,2: 12 = 0,69 batang

- Junrlah balok &4A = 3 bh

' 'Tirtiii keburstan''F-esi tr.e-j.a F tlr x .0;Sg € l,?4'batan

1tq$f kefuiJruhan.he*lbegd.98 a 8'bh x0,S * 1,6 batafig

619 : panjang 15 + 15 +190 = 22O cm l'2,2 mlpanjang besi @10 = 2,2 x 2 = 4,4 m

Penampang balok B-4A 1 5 x 20

126 griya kreasi _ 9 Trrruti< MENII\IGKAT RUMAH -

Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah

Page 132: Teknik Meningkat Rumah

LZLrsearl p,(u6 - HVft nU lV)1 $Nr N:t"r )ilNHrl 6 - qPulnu adll lPoeqlag PpPd qeunu lPlbuluahl

Gilelsq 6'E = o'l x qq,g 5 gd la$sq Faq ueqnmqa)l Frot -,Sueleq SZlg * gfi't x {.1{l g * t!6 F$q {eqn}nqoq F}oI -

qq g = oe,8 {o|*q qqurq'-

gz x g | 0z-g loleq 6uPdruPusd

6ue1eq g'i = Zl i g'ZL = ZL@ 'saq ueqnlnqa) -

u g'ZL = 6'q + t'9 = Zl@ $eq buelued letof -

r.u 6'9 = 96'Z x Z = ZIA rseq 6ue[ued -(LU gg'e) LUc a6Z rsaq 5uelued = ZLd -

Ioleq uernln

|"nrl

l;*[m,'"t_@l ZL@Z

urcurcT;a6aq r;n1uag

a

qe^i\eq rseg

sele lseg

6ue1eq g'1 = ZL i 6'LL qelepe uu.t BO rseq uenlleda) -(ur 6'[[) uic 06! [ = urc oLx\q Ll: la6eq rsoq ueqn]nqor le]ol -

ru30t= I +9 + 0I +0t + oz + 0z : la6eqtseq6uelue6 -Lur.u go la6eq uernln -

w L'9 = Z x ge'e = 0LO rsaq ouPIuPd(u ge'e) uo geg = 962 + OZ + Ozbuelued = ZtA

Page 133: Teknik Meningkat Rumah

2012

,rrrlH-]I ',u"- IH

Ukuran balok

nBentuk begel/cincin

- Ukuran begel @8 mm- Panjangbesibegel : 15 + 15 + 10 +'10 + 5 + 5= 60cm- Total kebutuhan besi begel : 8 bh x 60 cm = 480 cm (4,8 m)- Keperluan besi O8 mm adalah 4,8 : 12 = 0,4 batang

Besi atas

rBesi bawah

- q12 = panjang bes, 140 cm {1,4 m)- Panjang besi 412 = 2 x 1,4 = 2,8 m- Total pan.iang besi @12 = 3,6 + 2,8 = 6,4 m- Kebutuhan besi @12 = 6,4 : 12 = 0,53 batang

Besi nyambung ke balok B-20

O12 = panjang2D + 20 + 140 = 180 cm 11,8 m)panjang besi @12 = 1,8 x 2 = 3,6 m

Penampang balok B-20A 1 5 x 25

128 griya kreasi _ 9 TEKN{K MENINGKAT RUi'1Arj _ MeningkatRumah pada Berbagai Tipe Rumah

Page 134: Teknik Meningkat Rumah

6ZLrseerl pifu6 - HVt.iflu rv)tsNtNri,,t !tNllr I 6 - qpunu adtl tpopqlag pppd qeunu lelbutuaf!

9Z x I t g0z-g )iolPq ouedueued

Bueteq r'[ = ZL : B'gl = ZL@ saqueqn]nqe) -ru 8'9[ = 0'B + g'g = ZL@ 'saq ouelued lelol -

r.x 0'g = 0'? x Z = Zl@ rsoq ouBtuBd -(ur 0'?) urc 00, lsaq Buelued = 7yg -

sEle tsag

Ioleq uernln

l *'n'

qe^ eq lseg

ZLAZ

i-r, orl

oueleq 99'6 = zL : z'olqelepe uru gg rsaq uenl.rade, -T-- l-l I(ur z'0!) urc 0zo'r, = LUc 09 x qq [[ : ra6aq rsaq ueqn]nqal Lrli - *' oz ,r,nl 1", o]

urcurc/leoeq rn]uagLucoe : e + s + 0L + or' + sr . t';,f?il,:."JrtJ"'ff3 - [?4], -t fn

rrx 80 lsaq uenuadey T--rsaq ueqnlnqal pto1, - wc oZ *^: la6aq rsaq 6uelue3 - \

uJr! B@ le6eq uernln - L_urcoe = e + s + 0L + or + er . t';,f?il,!rttJ"',*r'3 - aH+

D,on

u 8'8 = Z x n', = zla tseq 6uelued(u t't) uc ot = oon + 0z + oz ouelued = zla

(uJc OZ Ierel derlas) qenq lI ur.! gO la6ag

Page 135: Teknik Meningkat Rumah

Begel @8 mm 7 buah (setiap iarak 20 cm)

r-[ _l

--------T!

I

25 cm]

2612

,r,rm'{,or)

Ukuran balok ,E

Bentuk begel/cincin

Besi atas

Besi bawah

- 912 = panjang besi 400 cm (4 m). Panjang besi O12= 2 x 4 = 8 m- Total paniang besi O12 = 13,2 + 8,0 = 21,2 m- Kebutuhan besi @12 = 21,2 : 12 = 1 ,77 batang

H10 cm

400 cm

@12 = pantang 20 + 20 + 400 = 440 cm (4,4 m)

panjang besi @12 = 4,4 x 3 = 13,2 m

Penampang balok B-24 1 5 x 25

130 griyakreasi- I TEKNIK I"IENlNGKAT RUMAH -

MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah

Page 136: Teknik Meningkat Rumah

r€trsparl plu6 - HvNnu lv!SNiNJt )irhi!31 6 - rlpunu adll lpbpqJeg eppd qeunu ]qbutuaw

oz x s I 9z-g lolPq DueduPued

bueieq 69'1 = Z! : 9'9[ = ZIA tsoq ueqnrnqa) -

rir 9'91 = 0'B + 9'B = Zl@ |saq 6uelued le]o1 -tu 0'8 = 0'? x Z = ZL@ lseq 6ue[ue4 -(u ?) ur3 OOt lsaq 6uelued = 7y6 -

qeMeq !se8

sete !sa8

Bueteq g8'O = ZL i Z'OL qelepe urur 80 rsaq uenliada)(ur z'ot) urc 020'! = urc 09 x qq 1[ : laoaq rsoq ueqn]nqel letof

urcog = I + I + 0! + o! + 91, + 9! : le6eq rseq 6ueluedtu-rtu 96 le6eq uern161

u;curc7la6aq 1nlueg

aIoleq uPrnInl--------J

l-'nr I

I;[n1""I_ kll ZLAZ

u 9'8 = Z x e'n = ZIA rseq 6uB{ued(u €'t) uc Ott = 00, + 9L + 91 ouelued = ZLo

qPnq /l LUtu 80

Page 137: Teknik Meningkat Rumah

Begel O8 mm 34 buah (setiap jarak 20 cm)

2410

r,,,,m4lro"- |tt

Ukuran balok

,'

F 25

- Ukuran begel @8 mm- Panjang besi begel'.25 + 25+ 5 + 5 + 5 + 5 = 70cm

cm - Total kebutuhan besi begel : 34 bh x 70 cm = 2.380 cm (23,8 m)- Keperluan besi @8 mm adalah 23,8 : 12 = 1,99 batang

begel/cincinIs cml

Besi atas690 cm

Besi bawah

- 010 = panjang besi 690 cm (6,9 m)- Panjang besi 0'10 = 2 x 6,9 = 13,8 m- Total pan.iang besi @10 = 14,8 + 13,8 = 28,6 m- Kebutuhan besi @10 -- 28,6 : 12: 2,39 batang

010 = panjang 25 + 25 + 690 = 740 cm {7.4 m}

panjang besi Q10 = 7,4 x 2 = 14,8 m

Penampang balok 8-26 10 x 30

132 griyakreasi _ I Tri.,r'rrr< HEFitN{r',AT i?rir,1Arr _ MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah

Page 138: Teknik Meningkat Rumah

EElrsParli P(u6 - HVL^tnH rv){*NtN;i^t illi't)1:i h - qpu.lnu adl lpopqlag pppd qpunu tplbutuat^l

oz x gl Lz-a)iolPq BuedLuPuad

Eueleq tZ'1. = Zl i Z'gL = ZLA $eq ueqnlnqe)w Z'91 = E'L + 6'L = Zl@ tseq Buelued |e1o1

ur e't = gg't x Z = 1tA rsaq ouefued(ru 99't) urc age rsaq 6'uetued = 796

qe/t^Eq lseg

sele !sagurcu!c/lebaq Inlueg

D6ueleq 99'6 = ZL i Z'OL qelepe uu 80 rsoq uenpede)

(uJ Z'ot) ruc OZO [ = LUc 09 x qq Zt : le6eq rseq ueqnlnqa) le]oll.llc09 = I + 9 +Ot + O[ + g[ + g! : lo6oqrseqBuefued

LULU 8O le6aq uernln

1", o rl

i t--r -T,'"

nl q*, r"l _[])';

1_l, ruc 0[

Ioleq uernln

l_--I " ntl

I:*[m,,"I lLll ZL6Z

w 6'L = Z x 96't = 016 rsaq ouefued(u 96'e) uc 96e = 99t + 9! + gL ouelued = oLO

las) qPnq LL wu 8a

Page 139: Teknik Meningkat Rumah

EN.o

.NO-

3: pll No-IE'il-o -o'iIoil

OoN-@-+x"^ -N

=ad-NN,vco.. o

+ b:.- o'-_r! E

E; E !P 3:sss q.6

-E 8r'R;io oxl-^ !-! E

i: q= oY6Oo]O-F:Z

EootE

-@=6-ll sroo.'Fjoil;,,6"

oo' r !!x {'..-P-=-<iEGOo.E €@ 9L

trNposSE BAo!6c oqO -!O --6

Nl9!

EP9

Eo6

l-^Fl'$/T-N-----)_JL-----_t

c't I9t I<ol--------Eoo

ENo'E

ooiloo@E

@-oFE O+v. opPollE*-'eooNil

Na

!o3G

'-oocl

E:ooo-6c3

E6

Il

oI

DEI:oo

€tlollpi

It+l€lr

li+lk.rI eo

I Fi

Ic,otloit--F--1

EooN

ltEN

5N

G€

odl

N

aN

Penampang balok B-28 1 5 x 20

i

Lgriya kreasi _ I TEKNTK MENiFtSKAT RUMAH _ Meningkat Rumah pada Berbagai Tipe Rumah134

Page 140: Teknik Meningkat Rumah

s€rrspallp/fu6 -HVhnu ivysNlNlil )rNy:l 6-rlpunuadl;e6eqngepedqeungleqouruayl

9Z x € t €-y 1o1eq 6uedueua6

zd)l tuotor ue6uo1o6 ffi

epe qepns 6ue,1Bepuodr{oo/S:

FHI'-

oueleq Z6'0 = ZL : gg'LL = r.llr.u gO rseq ueqnlnqa) -(Lu 99'll) uJc g9['[ = r.uc 89 x tle /I = ;e6eq tsaq ouelued -

qq /[ = r.llolol ]ed la6oq qeluJnf -

Luc89 = I + I + 6 + 6 + 0Z + OZ = le6oq rsaq 6uelued-urur BO le6eq uernln -

6ue;l-q ZZ'L = ZL i 9'?L = ZLA 'seq Euelued le]o1 -

(ru 9'?t) uc 09r't = r.!c 99e x Ue ? = ZLAFaq Buelued -

zLa uun\n /qq , = Luolol red rsaq qelLlrnl -

rur ggt = r.xolol rsaq ouelued -

qqg=uololqelulnl

l;;l**F

€ L x t I Zy uro1o1 6uedureua6

: ;- . . .' ,. 1..,$ilrrsg [r?= 8s,b x r,H.*"+:866qaq1**g ueqnnqst lelqi', . '': . 'Ol,,qry-q.ggrgt * Xf,'[,*;tGl $:igl,o :tfi Srt?Ssd-Isrtrl'...,-: .,.. ,.,r .-::qq6...61 uroi .1 qqulnp

zd)urotorue6uolo4 |'*,,-]T t-lL*,,,llllL lp---! |

Oueleq 99'6 = Z! :91'8 = uru 8@ rsaq ueqnlnqe) -

(ur 9t'8) Luc a[8 = l.llc 8? x qq 11 = 1e6aq tseq 6ue[ue3 -

qq Z[ = ruolol rad 1a6aq qelLunn -

r-uc$f = I + I + 6 + 6 + 6 + 6 = le6eq tsaq 6uefue6-ruur gO le6eq ueinln -

ri *".TRf,l ",,.f ) wl I

r,)^l--J ","

urcurc

6uepqZZ'L = Zl i q'nL = OIO rsaq ouelued ;e1o1 -

(ur 9'?t) Luc o9r'l = Luc 99t x qq ? = oLO lseq Duelued -

O[O uernln 'qq t = Luolo)i lad tsaq qellunl -

rxc age = uolol rseq 6uefue4 -

7ge6eq 1nluag

a

epe qepns 6ueA|sepuod,too/S'

sele relue-l

qoI

qq6=uololqelunf

Page 141: Teknik Meningkat Rumah

Jumlah kolom atas = 12 bh

- Panjang besi kolom = 300 cm- Jumlah besi per kolom = 4 bh, ukuran @8- Panjang besi @8 = 4 bh x 300 cm = 1.200 cm (12- Total paniang besi @8 = 12: 12 = 1 batang

Lantai atas

4@8

md 8Bentuk begel/cincin

Potongan kolom KP

- Ukuran begel O6 mm- Panjang besi begel = 7 + 7 + 7 + 7 + 3 + 3 = 34cm- Jumlah begel per kolom = 15 bh- Panjang besi begel = 15 bh x 34 cm = 510 cm (5,1 m)- Kebutuhan besi O6 mm = 5,1 : 12 = 0,43 batang

E!6

Ioa6

lz". IH

Penampang kolom KB 11 x '1 1

L

136 griya kreasi _ 9 Trnrurx MENTNGKAT RUMAH _ Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah

Page 142: Teknik Meningkat Rumah

{€ t rsPaq P,(u6 - Hvi"inu iv}rcNrN3r.1 )ilN)El 6 - qeunu adl lPoPqra8 Pped qeunu tqbulual,lll

qei\^eq reluel

1) 'e66uet loleg

e66uel uolo)

B66uel qeueoEaoNNil6Nxo

Z ad[ e66ue1

wc 9zz = 9zx6

e66ue] rsepuodl

oxNolt

oo3

soproq lelodtuc 001, = gz x,

$f---r3rr

Page 143: Teknik Meningkat Rumah

Jumlah panjang besi A = 4 x 325 = 1.300Po cml (13,0 m)

Kebutuhan besi O10 = 13 : 12 = 1,09 batang

=4bh= 300 cm

r 70 cmrJumlah panjang besi B = 4 x 300 = 1.200 cm (12,0 m)Kebutuhan besi @10 = 12 | 12 = 1,0 batang

55 cm

Besi C (O8) = 20 bhAtas dan bawah = 2 x 20 bh = 40 bhPanjang besi = 40 bh x 55 cm = 2.200 cm (22 m)Kebutuhan besi 08 = 22 | 12 = 1,84 batang

55 cm

BesiF:O8 =6bhAtas dan bawah = 2x 6 bh = 12 bhPanjang besi = 12 bh x 55 cm = 660 cm (6,6 m)

Kebutuhan besi O8 = 6,6 : 12 = 0,55 batang

Jumlah panjang besi D dan E = 8 x 368 = 2.944 cm 129,44 m)

Kebutuhan besi O10 = 29,44: 12 = 2,46 batang

L55cm

Besi tangga tipe-2

I

I

t

138 griyakreasi_ 9 TEKNTK MENTNGKAT RUMAH _ MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah

Page 144: Teknik Meningkat Rumah

6€rtspaqe(u6 -HVhnH tv){3t',llNEl"r yINy:l 6-qpunuad[rpbpqjagpppdqpunu]plouluaul

9 x € l t-€u )oleq ouPdueued

. . suepq 96'7 * qq 3! . e8'tt = go $aq uBqEiflqe}|{$ eS'}€} Irte eg?'g * ura tl :, r{q }gE = sAuqnrnls$ F$aq'6uelue3

.,.', : . qs?s1=t*gt$;l=sf#:3#H@ryr' .' : . 'illo|+U.unlnFqr&unis6agu94pedq1

. I ,;'1., , , . ",,.,,e!!g fe,.: l;*#,:y;#q Jru;ffie ., ,,,', -. i 1;i y,:.r1", - tut'=r-g$lopqffgfnln: r:.tdisq qilnise.)tfi$n te€q*6npad6)l

(tu 8Z'o) uc 8Z = ujc EI x qq g : 1e6aq tsaq 6uelued ;e1o1uc e[ = 9'Z + 9'Z + I : la6aq rseq 6ue[ue6

turur gO le6aq uelnln: )oleq ui ! dellas )ntun 1a6eq uen;raday

uz = Lxz(ur l.) uc 00[ ouetued = BO

: loleq Lu L derlas lnlun 80 uenlieda)

qe/neq rs38

En{oleq uernln

ttl*"1 II

ffiurculcT;a6eq 1n1uag

m

Page 145: Teknik Meningkat Rumah

Kolom tangga, KT 4@10

f.----El -Tll '11,.",1

ir-ll__I

u'Q'-

L,.. I

Potongan kolom, KT

Paniang besi kolom KT = 120 cmKebutuhan begel O8 mm = 6 bh

Panianq beqel = I + I + 9 + I + 5 + 5 = 46cm

ioiif U"".i b-egel = 6 bh x 46 cm = 2-tG cm (2,76 m)

Kebutuhan besi O8 = 2,76 : 12 = 0,23 batang

ii""i"ro O"S f."fom KT @10 = 4 bh x 120 cm = 480 cm (4,8 m)

renutuian besi 010 = 4,8: 12 = 0,4 batang

llcoS6oo(Il

Penampang balok tangga 15 x 20

- Ukuran begel O8 mmFr"iu"g b-esibegel : 15 + 15 + 10 + 10 + 5 + 5 = 60cm

- iotai telrtrnan 6esi begel : 5 bh x 60 cm = 300 cm (3 m)

- Keperluan besi @8 mm adalah 3 : 12 = 0,25 batang

,U.t @'12 = 2buah, Panjang 1,1 m

2x1,1 =2,2m

2012

,r,m4Besi bawah

@12 = 2buah, Panjang 0,8 m 2 x 0,8 = 1'6 m

l"uutufrrn o""i O {2 : 2,2 + 1,6 = 3,8 : 12 = 0'25 batang

l',u".1

Ukuran balok

Kolom dan balok tangga tiPe 2

140 griyakreasi -

9 Trntlrr FlENlNCc'Al a''Ya l- MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah

Page 146: Teknik Meningkat Rumah

t?trsparl piq6 - HVr,"lnu lv}lgNtNlr.t }{iN}1rl 6 - Llpunu ad[ lpbpqlag pppd qpunu ]qoutueul

6uspq 96'q i if,t x qq g = 96 p6sq ,$69 rrBr{dnqs{ lr}oi. .ouei€q gt'e = a6io x qq g = €d lssq Fr6t

qq I le^ueqas €-ds loteg

oueteq 96't = Zl I n'EZ qelepp uu gO rsaq uenlrada) -

lw ?'tzl wa OttZ = uc 09 x qq 6E : la6aq rsaq ueqnlnqal letol -

u309 =9 +9 +01 +OL + 9L +9I : la6aqrsaqOuefued-: )ioleg

bueleq 6t'L = Zl : B'Ll qelepe OLO rsaq ueqnlnqa)wg'LL = 9'Z+ 9'9 + L'8 = C + I + V(u 9'Z) uc O9Z = 0t + O0Z 6up{ued :C(u 9'9) uc 099 = Ot + 029 6uetued :E

(u 1'8) uc 028 = 0L + Ot + OtZ + OZ9 oualued ;V: 016 loleq rsa8

t6.Z = d$lo x qq e = gg lgBaq lssq uBqn$qal lBlol_uersq 4r? .i 6tli { r{q E - 4is !!sq p}.qr

oueleq Ze'O = ZL : ,7l'eqel'pe uu gO rsoq uenlrada) 1r'71(u8rl'El ucVLt=wc ttxqq LL: te6aqrsaq6uetuedtelof - , ", fa.f--l -l uc?0=t+t+Z- Lr L+ L: lo6oqrseqDuetue6- "-'

Vf,-:_L ruolo) Vq,t#s

qPMeq uolo)i lrepuslnluel d) uolol rsag

Oueleq Z6'0 = ZL I f'Ll = Z x Z1gwz'9=tx9'z = 6'0 + 1'L

I Ioleq uErn{n

] ''n' I

I*[r1"*LUI

0Z x I t r-ds rdos-rdos 1o;eg

Page 147: Teknik Meningkat Rumah

[. lllleningkat Bangunan Tipe 38/96 m (8 m x 12 m)

Untuk meningkat rumah tipe 38 memerlukan besi untuk struktur sebagai berikut.

* Volume bahan lantai atas memakaisistem keraton.

* Pemakaian keraton sebanyak 60 m2 (1 m2= 1B buah).

* Pemakaian besi beton @Bmm sebanyak 101 batang.

, f-..&o

I

7'3

'4

D{arnetrii'

so;,ffi.6

3.,ii''l,;;.:t0

12-,' :: i:,,". ,

irr

t5,7 t

, l. :, ";ig,!i64,.,Ji;i

::,:,

33,0 t

=-:.,*ffidl,'',,', '!i

0,78

.,li:'.e,'ifi '' : ;i; ' ':1,65

!ti:,fi 'ir,:+;;.;ii;i

.iiir?::,,iii:i:!x.+lii,.,i,,1

35

,;.i$tffi#.;,i€

16,49jt7t*ii:'

34,66

,,i $.-,,

FIIIililil

ilrril

ffi

l__,,, 1_ ,,, .l

Tampak depan (rumah asli) Tampak depan (rencana tingkat)

142 griya kreasi _ I TrKhrtx MENrI'TGKAT RUMAH _ Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah

Page 148: Teknik Meningkat Rumah

8lt tspaq p(ub -HYhtnu Iv}{SNtNtN )ltN)ill 6-rlpunu edrlrp6eqJag pppd qpurnulel6utuef\1

Ouelueuaur ue6uoio6

seqse delvrnze16 6ua1ue9

6uetueO IoN

Page 149: Teknik Meningkat Rumah

rr]1,,,],,j,,,1

800

\@\ R mrkan

I tanoaa t:oe z )\;_^-/R. keluarga

R. tamu

IrllIzool roo j roo Ilpr^l

Denah lantai bawah (asli)

sebelum direnovasi

Denah lantai bawah (baru)

sesudah direnovasi

B. belajar

R. duduk

l,lllzooj ioo I :oo I'800t

144 griyakreasi _ 9 TrKFtrK MENTNGKAT RUM,AH -

MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah

Page 150: Teknik Meningkat Rumah

sttlsPaJIe/(u6 -i-lYr4ffu iY:r*riir.i:L"j !t\t)1=l 6-qpunuadrlreoeqragepedqeunS1e16urua61

sele Iuisrl lseFlsu! qPue0

l-ls

II

)O

_1-

qPMeq lulsrl rsPlPlsut qeu30

.--1

t

((/+

t tt..

H89yv.LNo) dots

H8'1800 8V-tlYSq

H8elYccNn_L u!.1)]vs

M 0t NotN dt

svlv )1tu-Lst'tYtullvtl

A8Z)1V_LN0)l dots

H8Zl]800 u!.t)Ysq

H8rYooN0l uvuYSHBU,{\s dvild d

c,att 0L NotN dt.:::::::-HV/tVE )llUISl'1 lVlUltVri

Page 151: Teknik Meningkat Rumah

Denah balok lantai atas Denah kolom bawah

Denah kolom atas

146 griyakreasi _ I Trxr.rrtr i'IENiNSKAT Ri-lt4ai-: _ MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah

Page 152: Teknik Meningkat Rumah

LIL tspeqp(UO -HVHnu lvvtNlNlH vrNvil 6-qeulnuadllleoPqlegPpsdqPunulqbulua|l\l

rdos-rdos )iolPq qPua0

Page 153: Teknik Meningkat Rumah

Penguat gording (untukjarak kuda-kuda lebih dari 4 m)

Perbaikan pondasi - P2A

Perbaikan pondasi

Permukaan sama dengan permukaan

pondasi lama

Perbaikan pondasi - P2

Pondasi - P2A Pondasi - P2

["-

148 griyakreasi_ g TEKNTK I'IENINGKAT RUMAH_MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah

Page 154: Teknik Meningkat Rumah

5, I tspaqp(u6 -HVt',tnu tv),{}NtNJN ytNyEl 6-rlprxnuadrlrpbeqtagpppdqpunulelbutuat/\J

oz x I I r-g loleq DuPdueuad

EuelBq S? ? f0 x qq g = !S tenoq leaq]jeqnrnqa4 IElaJ-6ug1Eq g,U = eg'S x qg.g = oio lssq reqntnqq t*}ol .

qq ! = f-E {otpq qs$$nf -

oueteq Zg'O = ZL i Z'9 = Ol,0 rseq ueqnlnqe) "

u Z'g = I'Z + n't = OL@ rseq Euelued lelof -(ur 8'z) uJ 082 = urc ltl x z = 616 tseq ouetued

(ru r'[) ruc Or[ 6uetued = 0[d -

qel eq lseg

sPle !sa8

6ue1eq 7'6 = ZL : g'V qelepe uu BO tseq uenlioda)(rx 8'r) uJc OB, = Luc 09 x qq 8 : ;a6aq rsaq uBqnlnqal lelof

Luc09 = I + I +0[ +O[ + 9[ + gt : la6aqrseqoueluedr-uur 96 laEaq uern161

u;curc7le6aq

DInlueS

0t@z

OL@Z

w V't = Z x L'| = 0lA rsaq buelued(u 1'L) u3 011, = orl + 9t + 9[ ouetued = O[d

r.u3 01,

Page 155: Teknik Meningkat Rumah

t t-.lT2610

4,,.m'{l,u "- Il--J

Ukuran balok

Bentuk

3begel/cincin

- Ukuran begel @8 mm- Paniangbesibegel : 15 + 15 +'10 + 10 + 5 + 5= 60cm- Total kebutuhan besi begel : 10 bh x 60 cm = 600 cm (6,0 m)- Keperluan besi O8 mm adalah 6,0 : 12 = 0,5 batang

Besi atas

O10 = panjang 15 + 15 + 19O = 22O cm 12,2 mlPanjang besi @10 = 2,2 x2 = 4,4 m

Besi bawah

- 010 = pan.iang 190 cm (1,9 m)panjang besi @10 = 2 x 190 cm = 380 m (3,8 m)

- Total pan.fang besi @10 -- 4,4 + 3,8 = 8,2 m- Kebutuhan besi O10 = 8,2: 12 = 0,69 batang

2@10

Penampang balok RB-4 1 5 x 20

150 griya kreasi _ g TEKNTK MENTNGKAT RUI'1AH _ Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah

Page 156: Teknik Meningkat Rumah

lSt lspalle^ub -HVknil lVytNll'lll^l )llNlilI 6-qPUnUadtllebeqagepedqeunglel6uluayl

0z x g I g-g loleq ouPdtuPuad

Suelpq z'l = 99'0 x t{c e = 80 ts6aq lsag ueqn}nqa{ lel'I -

BlJBiaq il'l = f,8',S x qq z, = fi16 lstq ueqnlnqq lslor 'qq z = 8-8 lolBq qelurnr -

6ueleq l8'O = Zl 1 n'Ol = gLO rseq ueqnlnqe) -

r.u r'01 = 6'? + 9'9 = 0Io rsoq ouelued |e1o] -

(ru 6'r) ui 06, = urc gtZxZ = Ol,O rsaq 6ue[u?d(tll 9?'Z) tu. g?Z ouetued = 0[O -

6ueteq g'O = ZL : Z'L qelepe uul 80 lsaq uenllada) -

(rx z'L) uc ozl = urc og x qq zt: 1a0eq tsaq uPqnlnqsl lelol -

r.u309 = g + I + 0I + O[ + 9[ + 9I : la6aqrsaqbuelued -

r.rlr.u 80 la6aq uelnlfl -

, !sa8

,ffi,["*l-_lli"d l*"F'l-' l':.L l

I l*, !ulc 0[ Iolpq uelnln

uqcu1c7le6aq 1n1uaglurc atl

[,,[r1""Lkll OL6Z a

I

r.xc 092

0t@z

u g'9 = Z \ gL'Z = OLA rsaq ouetued

lw gL'Z\ w" gLZ = gnz + 9L + 91 ouefuPd = OIO

qq z[ uur 80

Page 157: Teknik Meningkat Rumah

@8 mm 17 bh (setiap iarak 20 cm)

2@12

,rrrm4ts cml

Ukuran balok

10 cmfr""d.l

,.1-*m4

Bentuk begel/cincin

Ukuran begel O8 mmPan.jangbesibegel : 20 + 20 + 10+ 10 + 5 + 5=70cm

{b - Total kebutuhan besi begel : 17 bh x 70 cm = '1.190 cm (1 1,9 m)

20 {m - Keperluan besi O8 mm adalah 11,9'. 12 = 1,0 batang_____t

Besi atas

,E O12 = panjang20 + 20 + 295 = 335 cm (3,35 m)panjang besi @1O = 3,35 x 2 = 6,7 m

,4Besi bawah

- 912 = panjang 295 cm (3,65 m)panjang besi @12 = 2x 3,65 m = 5,9 m

- Total panjang besi @12 = 6,7 + 5,9 : 12,6 m- Kebutuhan besi @12 = 12,6 : 12 = 1,05 batang

- Jumlah balok HB-4 = 2 bh- Total kebutuhan besi @12 = 2 bh x 1,05 = 2,1 batans- Total kebutuhan besi begel 68 = 2 bh x 1,0 = 2,0 batang

Penampang balok B-20 1 5 x 25

152 griyakreasi _ I TEKNIK MTNtNGKAT RUrlArl -

MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah

Page 158: Teknik Meningkat Rumah

ESl rsPaqP,(u6 -HVHnU j-VygNtNll"l ylN)l:1 6-qeunuadrlre6Pq,agepPdqpunutelburualJ

oz x 9t 6z-g lolPq 6uPduPuad

6ue1eq 1'1 = ZL i Z'tL = ZLA $aq ueqntnqa)w Z'eL = 6'9 + e'l = ZL@ Faq 6uelued telot

Lu 6'9 = ur 96'Z x Z = 716 tseq buelued(Ln 96'Z) um 962 ouelued = ZIO

r.lE^ Pq lseg

sele rseg

6ue1eq 91'6 = ZL:6 qelepp Lurx 80 rsaq uenl.tede) -

(Lu 0'6) [uc 006 = ruc 09 x qq 9[ : 1a6aq tseq uetlntnqal le]ol -

tuo09 = 9 + g + 0l + O[ +9[ + qI : la6eqrseqOuetued -

turtu 96 la6aq uernln -

{oleq uern

f;i T- [E---@ I

I".,ll ll

t_"@l ztaz

tn

ZL@Z

w e' L = Z x 99't = ZLA rseq ouelued(u 99't) uc 99e = 962 + 9[ + 91 auelued = ZLA

{luc OZ lpref derlas) qq g1 tur-u 96 laDeg

Page 159: Teknik Meningkat Rumah

2612

,r,rm'4 nl,u.- ]f- .j

Ukuran balok

Bentuk begel/cincin

Ukuran begel O8 mmPaniangbesibegel : 15+ 15 + 10+ 10+ 5 + 5 = 60cmTotal kebutuhan besi begel : 15 bh x 60 cm = 900 cm (9,0 m)Keperluan besi @8 mm adalah 9 : 12 = 0,75 batang

Besi atas

Besi bawah

- @12 = panjang 340 cm (3,4 m)panjang besi @12 = 2x 3,4 m = 6,8 m

- Total paniang besi @12 = 7,4 + 6,8 = 14,2 m- Kebutuhan besi @12 = 14,2: 12 = 1,19 batang

412 = paniang 15 + 15 + 340 = 370 cm (3,7 m)Panjang besi @10 = 3,1 x 2 = 7,4 m

Penampang balok B-30 1 5 x 20

154 griyakreasi _ 9 TEKNTK MENTNGKAT RUMAH _ MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah

Page 160: Teknik Meningkat Rumah

SS I lsPaJI Pi(u6 - HvNnu lvvSNiN:N ).riN){:1 6 - r.lpurnu adrl rpbpqlag pppd qeunu lplbutua4

qZ x I L t€-g 1oleq 6uedueua6

oueleq B?'l = ZL : gg'LL = Zl@ ,seq ueqnlnqa) -r.ltl 89'Zt. = 88'8 + 8'8 = ZtA saq buelued ;e1o1 -

u.f 88'8 = u tl'l x Z = ZLd rsaq Dueluedlw nf'nl uc Ott Buelued = ZLA -

qeMpq !se8

sele lseg

T- G-l zt@z

f. o. ll ll

l_@l zt@z

ru 8'B = Z x n'? = ZL@ rseq 6ue[ue6(r! r'r) urc 1nn = Onn + OZ + Oziuelued = ZLA

(Luc 0Z lerel dertes) qq 6[ rxur gO laOeg

Page 161: Teknik Meningkat Rumah

oCoa!

IN

6NI

N@

+oil

N

'6o!c!ll!ou

Erl

stx6\il

Ee\Eooril

ot+6+

oogaCaolt

N

Eo-@

95-OGilr|E

oo!rll o,oo Eni+l rr

OFN

+x"o!@-r!6rOOI oco .. oo=t

69--o! tr

Ea P-d o:&u_d q 691 6 =;

- OO r

!6OOlo-F!z

E-e2

E

o=illal+loln-l-ie .l S6N Ol!@ ol.:9,, $lcll

[rLil- lNri I

5 rr {-

E

o!

1/

N

aN

vop

c_oEoiv

6ilooe. o.ON+il

; NNE .Po F..+ rr oCN,,

3 esg E 3a96- !'Q!o oXc'll 6cG - -6

rr o- oE-: E;5i89

G3o!'6o6

G!6II'6oto

€ttroo

Jo6ll

o

Il

ooOE!'6JCEood

66

oto

N

oN

c6otroo.LJ-9a

o

lN

N

N

+

E!N

EE

@

o

E!

EE

@

6oo

6

E!N

EE

@

6oom

E@-

IEoo@sil

o<f+@c

,N+-6roollCN.9xc-^ou-o6llltN

oNN

co

o6

!oc6oE6coL

156 griyakreasi _ Q Trrriir HHr.ilr',ifir,i."\-i frr:i'{AH _ MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah

L

Page 162: Teknik Meningkat Rumah

LSIrsPaJIP[u6 -HVr.JnN 1V)r]NiN!fi ]llNr:1 6-rlpunuadrlrp6eqra€eppdqeunu]plbuluatltl

6ueleq Z'[ = ZL: t'OZ = ZL@ lseq ueqnlnqo) -u ,'02 = 8'6 + 9'O [ = ZL@ $eq buetued 1e1o1 -

ru8'6=6'txz=(ur 6'?) ruo 06? ouetued = ZIO -

qe^ eq tso€

(ur r's) Luc ors = 06? * o, * #8r9lriot=tir'q

sele rsag

Oueleq ,'[ = Zl : g,gl qelepe tl-lul gO tsaq uenpado)(m 8'9 t ) urc 089' [ = ruo 0z x \q tz i ;e0eq rseq ueqn]nqel letol

urc0l = g + g + 0l + 0[ + 0z + oz : la6aq rsaq 6ue[ue3ultu gO le6aq uprn)n

9Z x S L €€-€ 1oleq 6uedueua6

(ruc 67 lerel derles) qq ?Z 'uruJ 96 la6ag

Page 163: Teknik Meningkat Rumah

Begel O8 mm, 25 bh

,,,m.4 nBentuk begel/cincin

Ukuran balok7cmil

S. I

I;J-lu,TL L--l'rt

L7 cml

- Ukuran begel 08 mm- Paniang besi begel i 25 + 25 + 7 + 7 + 5 + 5 = 74cm- Total kebutuhan besi begel : 24 bh x 74 cm = 1.776 cm (17,76 m)- Keperluan besi O8 mm adalah 17 ,76 : 12 = 1,48 batang

Besi bawah

- @12 = panjang 490 cm (4,9 m)

=2x4,9=9,8m- Total panjang besi O12 = 10,9 + 9,8 = 20,7 m- Kebutuhan besi @12 = 20,7 : 12 = 1,73 batang

O12 = paniang 25 + 25 + 490 = 540 cm (5,4 m)

2 x 5,4 = '10.8 m

Penampang balok B-34 1 2 x 30

158 griya kreasi _ 9 Trrrutn MENiNGKAT RUr.lAr-l -

Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah

Page 164: Teknik Meningkat Rumah

65l tsPeqe(u6 -HVNnu lv)lsNlN3t'r ylNy:l 6-rlpunuadrlrpbeqJageppdqpunutqoutua|/ll

0z x I t s€-€ loleq ouPduieued

NoN

Eo|2.

oo

N9Nl-F----- I

lL---slI

I

-a-oo3

TG

c

I lq r lo 6 lfd-

ol

sII

NE

rE. ir3il@

;d3+

o+!

oil!o

3

s3

lolo

@o

=

o

o

@ot2.

tto{o

o.-oJ3

xo--{JT- o OO Oo = !? o id +=.! vl- o^i

= a v,? =J NC -_Y O

3 -l rr 9.eQ.o6 ^5-oq'638 @rHQqr-^:!

l

I J-

;b.E T oIX +o-==d"o foNor-=o.. x +

N^iNs

fP&:J .E-Nll-f 3 tt o,,5='r=

.|rHdL3t9.oroP-sg. - I:N^ a

,X oN 3=to JO N

df

o+

$llN@b3

N!l

o5oolo

!oo3

Eo@g

oiloo6Eof

o*.oEooNol

Page 165: Teknik Meningkat Rumah

@8 = 28 buah (setiap jarak 20 cm)

2412

ffit;l_,a.,rls-al ) 3

Bentuk begel/cincin

Besi atas

Ukuran balok

Besi bawah620 cm

,c

,E

- 912 = panjang 620 cm (6,2 m)2 x 6,2= 12,4 m

- Total panjang besi @12 adalah 13,2 + 12,4 = 25,6 m- Kebutuhan besi @12 adalah 25,6 : 12 = 2,14barang

- Ukuran begel @8 mm- Panjang besi begel :20 + 20+ 10 + 10 + 5 + 5 = 70cm- Total kebutuhan besi begel : 28 bh x 70 cm = 1.960 cm (19,6 m)- Keperluan besi 68 mm adalah 19,6 : 12 = 1,64 batang

10 cm

Penampang balok B-35A 1 5 x 25

160 griya kreasi _ 9 TEKNTK MENTNGKAT RUMAH _ Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah

l

IL-

Page 166: Teknik Meningkat Rumah

l9 I rsParl P,fu6 - HVNnU lVySNIN:14 )ilNyll 6 - r.lpuinu adrl rpoeqjag pppd qpunu lqouluew

gz x g I g€-g loleq ouPdrxPued

NBN

@oLDoo

!@oo3

N9NtE---------r I

lr_Jl tlrN

oof

Er-l RII dU6-

=' c.l

Eo

-

N

'ot lol Ii I

lJ I

l*l lol

3

c-trgdt'qofd-

tr,ot!.Eo€o

Nof

I I a'I t.5Av------n / loI .)]'-----]-gt 9t 1$- t

u' oa3

olol j-.-

^!--{rT- iD oo oo = Ealt,lC (uf-'o-:

aJ -ol = Err o@-5 *E.-qEF B q;,U E.9.o6 -,5-oq=d3B o= H 9 9r3GE.r " i= O- N-^. oodf : +

No"o [email protected]= or .. x +Nil

aiNa gdl-EE io llr9ll E o!. -o reG!.606= o Fl(o-O-{ q!4 @N& :YoN a

6-a -! f 9L @oo = rsr !

o-b, N+il-p.!r\o('llONEL3

NNN5oo=o

eoIoocoJ

oa. osNil

[email protected];ob,+

+{@oil

o3

F3

Page 167: Teknik Meningkat Rumah

Jumlahkolom=2bh- Panjang besi kolom = 365 cm- Jumlah besi per kolom = 6 bh, ukuran @12- Panjang besi @12 = 8 bh x 365 cm = 2.920 cm 129,2 m\- Total panjang besi @12 = 29,2 : 12 = 2,44 batang

- Ukuran begel O8 mm-Paniang besi begel = 35 + 35 + 9 + 9 + 5 + 5 = 98cm- Jumlah begel per kolom = 17 bh- Panjang besi begel = 17 bh x 98 cm = 1.666 cm (16,66 m)- Kebutuhan besi O8 mm = 16,66 : 12 = 1,39 batang

S/oofpondasi

ira_-Z,l-l ttb dllb Jloo..tilt l

13 cm

Potongan kolom K4

yang sudah ada

Bentuk begel/cincin

&rnlahldlqrnrl4*XbhTbtat panl*n$'heei Erl = 3 51t *,,44 - 4,88 hata*gTatq!:l(Ebutuluri, beai b*gel Os = 2 bh i t,gs = 2,78 batang

9cm

Penampang kolom K4 13 x 40

- Panjang besi kolom = 365 cm- Jumlah besi per kolom = 4 bh, ukuran @10- Panjang besi 010 = 4 bh x 365 cm = 1.460 cm (14,6 m)- Total paniang besi @10 = 14,6:12 = 1,22baIang

!9cm,s^ [----j

__ist _l' /) zo.,,l

]rL__I>__l|

'4)

'gcm'

- Ukuran begel @8 mm- Panjang besi begel = I + 9 + 9 + 9 + 5 * 5 = 48cm- Jumlah begel per kolom = 17 bh- Panjang besi begel = 17 bh x 48 cm = 816 cm (8,16 m)- Kebutuhan besi O8 mm = 8,16 : 12 = 0,68 batang

,Jumtahkotam l(2 * t0 bhTat*! p*n[6ng.bsi St& = 10 bh x1,tZ *'l:,2 batangrfolal Lebqtuh*h h,e*i'begel S8. = 10 bh x 0,68 *S;'Sbatsrg

L,"-Potongan kolom K2

tP?;ILb-il l

I

:IPenampang balok K-2 13 x 13

162 griyakreasi_ I TEKNTK F.If;NrNGKAT RUM,AH _ MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah

Page 168: Teknik Meningkat Rumah

891rsPaqplu6 -HVHnU t_VleNrNJt,t ythilll 6-qeunuadtltp6?qla8pppdr{punule)lbulual/ll

u!cu!c/lo6eq Inlue8

D

_ &,*q 16.a E dEfg.x ttrqe = !6 Isfraq.fssq uEqr$nqq{ F}ot &Hsg E6.t ? t$:S x qq g * 0t6 issq Euelued ustinlFqai iqrqr Suspq 9g,g = IE,t, x qq E =:etcl l*sq BuBi*Gd eeairj*ii*)i:ielor

9Z x € t'Vtdy Luo;o1 6uedueua6

V[) ruolol uebuolo6

ucer I

gq g *IX ruqot

6ueleq Z6'0 = ZL : gg'LL = wtu g@ rsoq ueqnlnqa) -(Lu 99't[] Luc 99l,'[ = Llrc 89 x qq l! = ;e6eq rsaq 6uetue6 -

qq /I = Luolol red la6eq qelurnl -tuc89 = I + I +6 + 6 + 0Z + 0Z = la6aq rseq 6uelue6_

rutu 96 le6aq ueJnln -

epe qepns 6uelBepuod/oo/5,

-[- [e----el*a.."sszl ll ll

I lP fl loroz

L t*1,,,,

I Luc 6l-t-f-rl

'"'f oat, I "10'

-.*I 1",Luc 6

6ueteq [9'O = ZL : e,L = OLA,seqEuetued lelol- (u e't) Luc otz = urc gge x qq Z.= ol@ rsaq qslunl -qq z epe 0Io uernln rse8 -

6ue:rq ZZ'L = ZL : g,VL = ZLA rseq Buetued lelol _

(r! g'rt) u,c 09r'[ = ruc 99t x qq, = ZLO$aq 6uetue6 -

ZL@ uun\n'qq ? = uolol red rsaq qelunf -r.lt3 99e = [uolol tsaq 6uefue3 -

sele reluel

qqe=uololqelunr

Page 169: Teknik Meningkat Rumah

Jumlahkolom=6bh

II

- Panjang besi kolom = 367 cm- Jumlah besi per kolom = 4 bh, ukuran @8- Panjang besi @8 = 4 bh x 367 cm = 1.468 cm (14,68 m)- Total paniang besi @8 = 14,68 : 12 = 1,23 batang

4@8

[n-4;I b---d I

L

Potongan kolom KP

Bentuk begel/cincin

S/oofpondasiyang sudah ada

- Ukuran begel 06 mm- Paniang besi begel = 7 +'1 + 7 + 7 + 3 + 3 = 34 cm- Jumlah begel per kolom = 17 bh- Panjang besi begel = 17 bh x 34 cm = 578 cm (5,78 m)- Kebutuhan besi 06 mm = 5,78 : 12 = 0,49 batang

Penampang kolom KB 1 1 x 1 1

F\

164 griya kreasi _ 9 Trxurn MENITNGKAT RUMAH _ MeningkatRumah pada BerbagaiTipe Rumah

Page 170: Teknik Meningkat Rumah

s9r6paq e(u6 - HVr,inu ivve NrN:l"r vrNvrl 6 - qstxnu adrl rpopqrag eppd qpunu lP)lburuat^l

6ue1eq gy'g = ZL i L'g = LUr.! 90 rsaq ueqnlnqe) -(ui 0I'9) tuc o!9 = trc rg x qq gtr = le6eq rseq ouetued -

qq 9[ = urolol .tad le6eq qelunf _

ucre = e + e + z + L + L + 1 = le6eq rseq 6uelue4 -u.rtu 96 ;e6aq uernln -

d)l urolorl ue6uo1o6

gbn

6ue1eq 1 = ZL i ZL = 90 rsaq ouetued lelol -(ur Zl) l.Uc 002't = u.rc oot x qq ? = BO rseq buetued -

go ueinln ,qq t = ulolol.led tsaq qelulnf -

luc 00t = lrJolol lseq ouefued -

8@n

t t x t t i$l rxolol Duedupued

@o@qsoil

{6=

dele re1ue1

qq [Z = sele uolol qelunf

Page 171: Teknik Meningkat Rumah

Pelat bordes4x25=100cm

Lantai atasBalok tanqqa, KT

T..lKolom :oz Ir@

Nolt

NNoo3

Denah tangga

Tinggi rumah

9x25=225cm60 cm

Potongan 2

Kolom tangga, KT

Tangga tipe 2

166 griya kreasi _ I TEKNTK r,lENrNGKAr RUMAH _ Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah

II

t-

Page 172: Teknik Meningkat Rumah

L9l rspaq pIuO - HVNnU iv),tlNtNtl,.J ytN!11 6 - qpunu adtl tebpqJag pppd qeurnu lqbutuet/ll

7-edn e66ue1 rsag

oueleq ,'L = ZL : 8'9! = OIO lseq ueqntnqs)(u B'91) ur 0g9 t = qq , x uc OZt = f+C rsaq ouelued lelol

wr OZn = uo 0IZ + uo OtZ = l+O (0tO) rsaq 6uelued

qil"l€S qE? * Sq:0 + ffiI i g6!rp+erd{.dd l*}alEucsEqsr9'= rlr +'ti?;drtit$q tst*Fr&d Flo*

dsrFriifii*aX lstt ru{ryq.I

uc 0IZ = rseq 6uelupdqqt= 0[o:]rsa8

uc O LZ = rsaq oueluedqqr= otO:OrsagsEle leluBl el saproq ]elsd Usp

uces i-,9]----;\ -7\ \\ \\ \\ "\\ "\\ . - ,e\\I..sL

"*\\J l'"st '\; -Ytr ucor UC OL

6uslBq gg'O = ZL : 9'9 = gO rsaq ueqnlnqa)(u 9'9) uo 099 = uc 99 x qq Z[ = rssq ouefupd

qq zt = qq 9x z = qPMeq uepsPlvqq9= 80:lrse8

ur qq

6uelpq tg'[ = ZL i ZZ = gO rsaq upqn]nqa)(u 99'0) u3 099 = uc 99 x qq ZL : rsoq ouetued

qq 0, = qq 0z x z = qeaeq uep sPtvqq 0Z = (8O) I rsag

e66uel uersequad

lll 0z-0la

(o) oz-oro

ilUJ qq

uc 0l

fi*"srL

' rseq 6uefued

{OLO) : V rsa8

f uc ol.

oueleq6t'e = Zl : uOg/Ot = ?xgto [ = rsaq 6u?[uBd lelol(u 9t'0I) uc 9L0 t = uc 96, x uc OZ9 = oto (g + V) rsaq ouelued

."seL

lJl oz-Ba

la], 1z-ola

lvl oz-ola

UC OZ

-

^/ \ uc a6, = rsaq ouetuPd

\ \ qqr= (0rO) srseg

\\\\

\\-Vt;

Page 173: Teknik Meningkat Rumah

Kolom tangga, KT 4410

4@10

!@il

@a6oodl

IL-

Balok pondasi

L tg"-

Potongan kolom, KTsudah ada

-€()../\Panjang besi kolom KT = 120 cmKebutuhan begel O8 mm = 6 bhPanjang begel = 9 + I + I + 9 + 5 + 5 = 46cmTotal besi begel = 6 bh x 46 cm = 276 cm (2,76 m)Kebutuhan besi OB = 2,76 i 12 = 0,23 batangPaniang besi kolom KT A1O = a bh x 120 cm = 480 cm (4,8 m)Kebutuhan besi @10 = 4,8: 12 = 0,4 batangr4

I n"." I

Begel kolom

Penampang balok tangga 15 x 20Besi atas

. 80cm

| 2412

2012

15.r1 ,4

Besi bawahUkuran balok

;10 cm

l-t'"?|.. I

- O12 = 2 bh pan.lang 80 cm=2x80=160cm(1,6m)

- Kebutuhan besi 412 = 2,2 + 1,6 = 0,25 batang

- Ukuran begel 08 mm- Pan jang besibegel : 15 + 15 + 10 + 10 + 5 + 5 = 60cm- Total kebutuhan besi begel : 5 bh x 60 cm = 300 cm (3 m)- Keperluan besi @8 mm adalah 3 : 12 = 0,25 batang

''E 4,",

412 = 2 buah, paniang 1,1 m

2x1,1 =2,2m

110 cnl

Kolom dan balok tangga tipe 2

168 griya kreasi _ I TEKNIK MENINGKAT RUMAH -

Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah

Page 174: Teknik Meningkat Rumah

6'9 tsEeq e/(u6 - HVNnU lvyoNrNril yiN}rrI 6 - qeunu adtl tpoeqjaS eped qpunu }qburuaul

9 x t t g-gu loleq ouPdiuPued

luolol ue6uolod

II| "t l

[-_l.,,4

uz= Lxz(Lu !) uJc OOI Euetued = 80

: loleq u-t 1 derlas 1n1un 80 uenpado)

qE^ eq rsag

1d)

-r- I urc q',z

t

(ru gt'O) ruc gt = Luc t[ x r]q g : ge6aq rseq 6uefued le]ol, r.lJ3 tl = 9'z + 9'z + 8 : la6aq rsaq EuelueS

urru 96 1a6eq uern11: )oleq ur 1 deqlas 1n1un le6eq upnUado)

u;cu;c7ga6eq 1n1ueg

m{oleq uernln

rtI ,.et I

llffi8AzI.'

Page 175: Teknik Meningkat Rumah

"9---t

-/\

-q- ^4"''

350 cm t

7cml--p--;al Ill'll,."J

,",.lul _1J,u".l

Ukuran balok

1,0 batang1,0 + 2,0 = 3,0 m3,Ox4:'12:12=

I.t

jo" {

'1I

^l

""qilF,*l=4. 1,".I L-fi2_r

l, "-l

10 cm

5o^l I{\

l.-t'4*--[I I lrs"l1 r r_I10 cr$

8+ii klorn KFlflriutan dtrit lorir b&weh

=----\t{-.a

]t0..

\ -.-\-/\ ---'T-

Besi bal ok 910 :

A: panjang 390 + 490 + 10 + 10 = 900 cm (9,0 m)

B: panjang 390 + 30 = 420 cm (4,2 m)

C: panjang 490 +40 = 430 cm (4,3 m)

A + B + C = 9,O + 4.2 + 4,3 = 17,8x2 = 35 mKebutuhan besi O10 adalah 35 : 12 = 2,92 batang

Ukuran begel g6 mm-Panjangbesi begel : 7 + 7 + 7 + 7 + 3 + 3 = 34cm- Jumlah begel untuk kolom = I 1 bh- Total panjang besi begel : l'l bh x 34 cm = 347 cm 13,74 m)

- Keperluan besi 06 mm adalah 3.74 : '12 = 0,32 batang

Ukuran begel g8 mm- Panlangbesi begel : 15 +'15 +'10 + 10 + 5 + 5 = 60cm- Total kebutuhan besi begel : 45 bh x 60 cm = 2.700 cm (2,7 m)

- Keperluan besi O8 mm adalah 27,0 : 12 = 2,25 batang

Balok SP-s sebanyak 3 bh

Besibekk: l

Torsl besi O10 = t bh x 2,$2 = 8,76 batangToFllq!.ulubao t*$i beS:l 08 = 3 bh x 2,25 * 6,75 batano

Baai b.loL :Tntat be*i 6S + 3 hh x 0;2 F 0,6 batsng?oril kebutilhan basl beg€l p6 = 3 bh x 0i32 = 0,96'batang

Penampang balok sopi-sopi SP-5 I 5 x 20

170 griyakreasi- 9 Terux MENINGKAT RUMAH -

MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah

Page 176: Teknik Meningkat Rumah

tLa6eaq pfu6 - HVhnu }v)l$NilN:N ytNy:l 6 - qeunu adtl tpopqJaB pped qpunu lelbutua|/\l

'er{erq ue>;el6uaqruadue)auau ledep e66urqes's!tuouola 6ue( elure;!u eualel saqse dele teleuaur6uele1aq uerbeq eleluauas 'ual1 buepas 6ue( ure; 6ualuab nele lnze;braq6uelua6 releuau uellnfuerp uedap uer6eq 'sruaf enp ueluaqtp e6nf dnlnuadueqeg'dele e16uer leuaq6uau tedep eualel eue;ad lapou q!l!dlp dele Inluag (S

'tlepuaqa)tp 6ue{ ueunbueq adrl qr;ruar.u

redep ueun6ueq 1r;rruad e66urqas 'ue>llfesrp Ieplt uedap ledruel lapou )nlun 0'JnDlnrls uep lnqaltsle tlLle ue6uap urpuas utesaptp ledep

lnqasla] ueunoueg 'sele aI qeouauatu qptunj InsetuJal rur srual ueunoueqeuarel rur nlnq uelep uelrfesrp lepl] ul B sele lp qeup] leqa; ue6uap ueunEueg (g

'PueL{Japas adll t{eunt

Inlun sed 6uer( qeltut lapou eualel Z-adll e66uet qelepe rur leque6 ueleprp reledrp 6ue( e66ue1 'detat uersaquuad uep ,uelnln

;e1o1 dele ueouuruualuep buefued eped ue)nlpltp uelensaluad .€-dS adrl ;rqruerp tdos-rdos 1o;eg (Z

'Llequer!p qal

-oq tdetat 'tbuernlrp qaloq Ieptl e(uqe;unf 'rsaq >1n1u61 ')oleq uersaquled uep

loleq rsuaurp e{u;esrr.u 'qo}uo).leque6 teleuau delat er(ul!e1ap ,rde1a1 uely'e,(u>1r;eqas uep lapuad qtqal uele loleq e66ugqas,e[es e{u1o1eq Ouefued ue1

-rensa(uau ;e66ul1er(ueq e)equlad 'bLL-Lg ueueleq reque6 eped epe 6ue{

)oleq lretap ue6uap e(u;retap eules uele lept] nlual er(u1o;eq sruaf e:eqrp e1r; (t'tut lnluaq uenluatal ederaqaq uelrleqradrp

elulreqas 'ure; adll lel6ult ueunbueq qpuap teqr.ue6 e)equau Inlun'bLL-Lg ueueleq telnu qeunl requue6

eped leqrlrp ledep e(u1o;eq adll leul!laur )nlun uenpued ;e6eqa5 .eIu1o;eq adll-adll

euasaq uelolequad ualsts qPuap uellpnqtp gelal e{uulel qerunr adu Intun

utul odrl uuunfiuug {n}un lslnllsuo)l rluuofi '$

Page 177: Teknik Meningkat Rumah

Denah lantai bawah

sebelum direnovasi

Denah lantai bawah

setelah direnovasi

Denah lantai atas

** ukulan dalam satuan cm

Denah meningkat rumah tipe 30/40 (1 )

172 griyakreasi_9 TenNrx I'IENrNGKAT RUMAH -MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah

Page 178: Teknik Meningkat Rumah

EIL rsparle,{u6-HVNnU rVySNtNlN }trNy:l 6-qpunuadrlrpopqragpppdr.leunulqbutua|/v

(Z) OtlOe adrl qeunt lelburuaur qeua6

,ndep dese

5loqoiaa edU

tl1l r nor 00r 092 J

-

uc uen)es aelep ueJn)ln *r

ON

Ore 6uele1

Om

ON

O

O€

dele 1o;eq qeuaq

selP l0lPq qeua0

qeMPq ur0l0I

uep rsepuod qeua6

Page 179: Teknik Meningkat Rumah

Pipa cerobong

asap dapur

Denah kolom atas

cerobong

dapurasap

lI

_=l_!ri

IEll

Denah sopi-sopi

** ukutan dalam satuan cm

Denah meningkat rumah tipe 30/40 (3)

I 174II

IIl-

griya kreasi -

g TEKNTK MEFitN0KAT RUMAH -

Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah

Page 180: Teknik Meningkat Rumah

SLL rseaqp,(u6 -HVhnil .LV)15NlNtr.t HN,:l 6-rlpunuadllpbpqtagpppdqpunulqbulue!/\l

0 zLtvz adrl qeuunr 1e>16uruau qeue6

ua uenles uelep uernln *,

sPle rPluPl qeueo

0qt 00t

rsP^ousrp qPlalas

qPMPq rPluPl qeua0

0Et 001

N

O

rsP^ouaup unlsqes

l,lP/uPq leluPl qPu30

Page 181: Teknik Meningkat Rumah

]t;ll-

ru

It;ll'l=[l_l_

ll"l_l=

F

Denah balok atas

Denah kolom bawah

Denah balok atap

Denah mening-

xat rumah tipe

24t7? (2\

176 griyakreasi_ 9 Trxrutn MENTNGKAT RUMAH _ MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah

Page 182: Teknik Meningkat Rumah

Lt-L rseaqelu0 -r,-rvhnu rvygNtNJh ]rniuJl 6-qeunuadl;e6eqtagepedqeung1e16uruay1

Il=1_-I]

sele leluPl qeue0

rseAouallp L]Ela}es

qeMPq reluel qeua0

l

l

lt

0, a.( 9 10,

lsEAoualp ulnlaqes

qeMeq rPluPl LlPueo

tt) vsttz adrl qeLunr lelDuruarl qeua6

Page 183: Teknik Meningkat Rumah

Denah balok atas

Denah pondasi

dan kolom bawah

400 EA 370 25A 150

Denah kolom atas

n' ukutan dalam satuan cm

F

EO

O

O

Denah meningkat rumah tipe 27 184 \2)

179 griya kreasi _ I Tf;KNTK r'1[NrN0K,AT tti;f4AH _ Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah

Page 184: Teknik Meningkat Rumah

6Z t 6paq p,(u6 - Hvr{nu lvy3NtNll,.t )ilNyll 6 - rlpunu edupbpqras pppd qpunu tplburuet/lJ

G) VgILZ adrl qeunr 1e16uruau qeua6

ua uenles uelep ueJn4n +*

rdos-rdos qeua6

>1o1eq 6uu qeua6

Page 185: Teknik Meningkat Rumah

Denah lantai bawah

sebelum direnovasi

Denah lantai bawah

setelah direnovasi

-l=

l--+

-1_

_1-

"- ukuran dalam satuan cm

R. tamu R.makan

Denah meningkat rumah tipe 28/90(1 )

lgO griya kreasi _ q IEKNII r4rNiN{3(AT RutlaH -

Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah

Page 186: Teknik Meningkat Rumah

tB t rspaitr e(u6 - HVt",lt'iu rv).trNtNlt"i ).1tNr; .| 6 - qeunu ad[ lebpqlag eppd qpunu ]el6utuef!

(dOAlgZ adrl qeunt 1e16uruau qeua6

u3 uenles uelep uuDln +*

dele 1o1eq qeueg

qemPq u0l0l qeuao

F91

"+

I3L

l,, i

lJ)

1

L_!]

:l0q, 00t 00t 0q t

P

sele lolPq qPuac

Page 187: Teknik Meningkat Rumah

Denah balok sopi-sopi

" ukuran dalam satuan cm

i b-0 ,

Denah meningkat rumah tipe 28/90 (3)

If g2 griyakreasi _ 9 Trrxir MENlti6f{AT RUr4Al--i

- MeningkatRumahpadaBerbagai lipeRumah

Page 188: Teknik Meningkat Rumah

f8 I 6€aflelu6 -Fyxr! ivrtNiNlh }]rN\1;i 6-qeunuadtltebeq.lagppedqeulnulqouluav!

( t) rslst adD qeunr 1e16uruau qeua6

sPlP rPluel qeuao

rsPAoualrp qPlales

qPMpq rPluel qPua0

rl;]

I

f-I

s1

I

+--l'l_

1l:l l

l

--+lei

sl'] "'tl-- -+

:l -i

-T-,Ill :ll

---1=l

--.11_il

N

O

#s.t s(t t9. ffi

lsP^ouairp unlaqas

qeMPq rPluPl qPu00

Page 189: Teknik Meningkat Rumah

Denah balok lantai atas

Denah kolom bawah

Denah kolom atas

** ukuran dalam satuan cm

K3 K2

K1A

K2 (P

Denah meningkat rumah tipe 18184 (2)

184 griyakreasi _ q THKhltK I'lrNit.lsiiA,r RUr.lAr-1

- MeningkatRumahpadaBerbagaiTlpeRumah

Page 190: Teknik Meningkat Rumah

7

581 tsParlPl(u6 -HVilnU lV}1*Nil'.,i:t^l }iil'.,j}{:l h-qeunuad;lte6eqtagepedqeunS1e16uluay1

u, uenles uelep ueJnln **rdos-rdos 1oleq qeuaq

-l- .I

l=T

-T- -l

t- O1

=1_

| 00zr I

' )sz )qz 00t 00,

E.dS

dele 1o1eq qeua6

I

I

\

(t) tglse ad4 qer.unr lel6uruauu qeua6

9Zl -' gal ' agz 00t 9zl

Page 191: Teknik Meningkat Rumah

Denah lantai bawah

sebelum direnovasi

Denah lantai bawah

setelah direnovasi

l_lg

ll'

-1

l=

1"

I1 200

Denah lantai atas

** ukurcn dalam satuan cmDenah mening-

kat rumah tipe

38/e6 ( 1 )

h\

1g6 griyakreasi _ 9 Trrrurn MENINcIrAT Hi.JI',lAf"l

- MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah

Page 192: Teknik Meningkat Rumah

Igt ,?;jrii.u6 -Hvt,lnu lv)lrNlNlH )ilNy:l 6-qeunuadllebpqtagpppdqpunulqbutual/\l

(d satgt adtl qeLunt lel6uruaur qeua6

. oqz ' 00( 00r

w? uentes uelep uernrn *,

sPlP urolol qPU30

002 I

qe/'^Pq u0l0)i

uep lsepuod qeua6

OOZ L

d)

sPle lPluel lolPq qPuao

Page 193: Teknik Meningkat Rumah

oO

oO

NOO

GOO

NOO

GOO

OO

Denah balok atap

125fi

** ukufan dalam satuan cm

o

RB.1

Denah balok sopi-sopi

Denah meningkat rumah tipe 38/96 (3)

[..

188 griya kreasi _ 9 TEKNIK fiENINGKAT RUr',rAri _ MeningkatRumah pada BerbagaiTipe Rumah

Page 194: Teknik Meningkat Rumah

68r

-:,- -:- -:-a6

rspaJl p(u6 -,-ivt,rnu ivli*i!ilJlr( )iir',lrr I b - qPunU adtl lebeqlag eped qeung 1e16utua6;

uc uenles uelep uunNn --

rse^ouerlp qelalas

selP rPluPl qeuec

- oa.- aqt-' iL-1( -

lsp^ouarp qelales

qe^{eq re}uel qPuec

rseA0uelrp unleqes

qeMeq reluPl qPue0

l

I

-l

l""'ri 3__1

I

\l

Page 195: Teknik Meningkat Rumah

J00 v5 1 10 r20

-

Fl1-lt_

Eu_

Denah balok lantai atas

Denah pondasi dan

kolom bawah

Denah kolom atas

" ukuren delem satuan cmDenah mening-

kat rumah tipe

40/80 (2)

l90 griya kreasi _ 9 TEitlx MENTNGKAT RUMAH _ Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah

t:-

Page 196: Teknik Meningkat Rumah

-

t61

.- -.: --

-i-;- .uua6

rspaq P,{u6 - HVhJnu lvvsNrN:h 5.11N}:l 6 - LlPUnU adrlreoeqag eped qeung 1e16utuayr1

| 0c1 sgl 19, I

rlll

ITIL, )zt ar. qL I 00t

I t'8u t-8U l-8U I l-88LT+02, Oil 9/ . 00t

dele yo;eq qeua6r4

ae( lnrl te, I

Page 197: Teknik Meningkat Rumah

t

Denah lantai bawah

sebelum direnovasi

l---1=

i-f--1n l=-

i

1l=

Lg

Denah lantai bawah

setelah direnovasi

r 500 r 30c r 300 --

Denah lantai atas

1E0 l5r++aI 4C0

** ukulan dalam satuan cm

Denah meningkat rumah tipe 45/ 1 05 ( 1 )

192 griya kreasi -

T Tr:,,t\;i, r-rl:.jiir1ii[,tr ltLJi''i&ti -

Meningkat Rumah pada BerbagaiTipe Rumah

I

Page 198: Teknik Meningkat Rumah

E6Li:j.r PIu6 - HVi,".lnli "l.Ylif t ji!1ili,"i ]iilfi*;l- s - qpunu adrl re6eqrag eped qeurnS 1e16uruay1

Q) SOf ISV adri qeunr 1e16uruau qeua6

++1. Jlt ., Al d)

sPle uolo)j qeuao

I CqL OELl

+=l

_tqP^ eq urolol qeuec

selP reluel loleq qPuec

Page 199: Teknik Meningkat Rumah

I

=l

I

1I

=l.t-

I

=l'1

I

+a ukutan dalam satuan cm

l

asbes

E

I

-,t

Denah balok atap

Denah balok sopi-sopi

Denah meningkat rumah tipe 45/105 (3)

1g4 griyakreasi _ 9 Trrilir MENu'r6KA-i RUMAH -

MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah

Page 200: Teknik Meningkat Rumah

7

95t

I) satsvadrl qeunt 1e>1

-6uruau qeua6

rseul e(u6 - HVhJnu l.vvgNlN:r.,r )ilNvll 6 - qeunu adrl rebeqlag eped qeung lel6uruayy

rse^ouaJtp qelelas

sPle reluel qPua0

!se^ouailp qelalas

qP/(Pq rPluPl qPue0

rsP^ouaJlp urnlaqas

qP/Y\Pq leluPl qeua0

EG

ueleu S

6 nuet,U

d

ugleu U ,ndeo

Page 201: Teknik Meningkat Rumah

l_B-4 3

-1,-, l=

_.1

,-ro i-l=

__1

I1",

l----{

I

L-

I

--1i

o

l"

-.t

11

B-20

B-1 1

B-20

8,1

a-32

8,1 1

V

^

B.2A

s-20

B-20

B-20B-4

B-11 B-11

B-20

B-20B-1 1

i l;-i r- 834

l-e

E

FE

Denah balok lantai atas

Denah pondasi kolom bawah

Denah kolom atas

*' ukurcn dalam satuan cm

Denah meningkat rumah tipe 45196 (Z)

--l

196 griya kreasi _ 9 -iri.ruir< ilf;r!tNGKAT RUMAH.- Meningkat Rumah pada Berbagai Tipe Rumah

Itr

Page 202: Teknik Meningkat Rumah

L6l rsPJrIe/ill6 -i*Vhin8 tv)tsNlNJt,t !INilIl 6-qpuJnuadrlrpbpqragpppdqpunulqoutua|i\I

G) gOtEt adrl qeunt le16uruau qeua6

uc uentes uelep uiln4n *r

rLr g rdos-rdos yerel1n1un 6urpro6 len6ua;

l-

rdos-rdos lopq qPueodele 1oleq qeua6

t-8u

/ t-88 \ ./

X

.\?,/\q,/ \-

rl

!

Page 203: Teknik Meningkat Rumah

DaFTARPuSTAKA

Departemen Pekerjaan Umum, Petunjuk Perencanaon Beton Bertulang dan Struktur

Dinding Bertulang untuk Rumah dan Gedung (Jakarta : Departemen

Pekerjaan Umum, 1987).

Mistra, Panduan Membangun Rumah (Jakarta : Griya Kreasi,2006).

I rea griyakreasi- I TEKNTK r',lENrNGKAr RUMAH -

DaftarPustaka

It- _ __J

Page 204: Teknik Meningkat Rumah

I65ttsParl efu6 - HVhlnu ivy*NlN}^t )ilNItl 6 -stlnuad buplual

t1{uog uD/ADA qDDoO tp qDwnA sodtstluyuep 'odwag uDtlol qDunA unbuoqwalll 'qotunyunbuoquayy uonpuDd qelalas tseal) e(tr9 qa;o

uelllqrallp 6ue{ er(utedulaal erfue1 ue>lednratu

LlDwna lD\6wuaw \!u\al6 n)nB 'nlnq )nluaquelep 1e1ere(seu a1 e(ur6eqtuau Inlun lela6rale{ulenquau ueEuedel tp ueuelebuad reOeqlaq

rre6 '6unpa6 ueunbuequuad bueprq rp lera6laq6ue( resaq 1a{ord uelpp }eqllla} 6uuas el 'e}ie)ef

'eapr)lv Id lnDinJls utpsap re6eqas qelepe ltqlela]elal ueue;ebuad 'rs6[ sn]sn6Vp llCllAl gZ 1e66uer utserurefueg rp r!qelL''l +J: y \J

s nnNrdcNVrN= I

t-