NINI-NINI MALARAT JEUNG DELEG (GABUS) KASAATAN[1]Jaman baheula aya nini-nini malarat teu kinten-kinten, papakanana geus butut sarta laip, disampingna og, ngan ukur bisa nutupan orat. Kitu deui dahar leueutna salawasna ngan sapo sakali ba, malah-malah sakapeung mah datang ka potpisan sapo dua po henteu manggih-manggih sangu, ngan ukur nginum cai wungkul. Ari buburuh dederep henteu kaduga jeung geus henteu laku, wantu-wantu enggeus kolot kurang tanagana. Jadi kahirupanana taya deui ngan tina ngarorotk ba dina tegal-tegal atawa kebon awi, ari beubeunanganana dipak nukeuran bas atawa cangkaruk ka tatanggana.

Pandning imahna ngan sempil ba, ditangkodkeun kana pongpok imah baturna, kitu og hateupna bilikna geus balocor, wantu-wantu henteu aya pisan, anu dak nulung mangngomankeun, ku tina henteu boga sanak baraya, sumawona anak incu, stuning nunggul pinang.

Ari ta nini-nini th sakitu nya kokolotanana henteu pisan nyaho ka gusti Alah, ulahbon ngalampahkeun ta kana parntahna, jenenganana og henteu apal, pangrasana ieu bumi jeung langit th jadi sorangan ba, euweuh anu midamel.

Dina hiji mangsa ta nini-nini geus dua po henteu manggih-manggih dadaharan, sosoroh nukeuran sangu ka tatanggana taya nu mr.

Ti dinya manhna tuluy ngajentul di imahna bari humandeuar pokna, Aduh, cilaka teuing diri aing ieu, nya ayeuna pah langlayeuseun th.

Sanggeus ngomong kitu th, tulcel, boga niat rk ngarorotk deui ka tegal, bari sugan manggih dangdaunan atawa bongborosan nu ngeunah dihakan, keur tamba ulah langlayeuseun teuing. Geus kitu bral leumpang ngajugjug ka tegal kaso urut nyundutan, anu deukeut kana talaga, sarta di sabeulahna deui nyandingkeun walungan ged. Barang datang ka dinya, ta nini-nini th manggih lauk deleg pirang-pirang, rk pindah tina walungan kana talaga. Sanggeus nepi kana tengah-tengah ta tegal kabeurangan, panon po geus kacida teuing panasna, jadi deleg kabh awakna taluhur kukumurna, ku tina seuseut datang ka henteu bisa maju leumpangna. Kusabab ta deleg kabh pada nyandang susah tanwand manggih bilahi pah kasaatan.

Di dinya ta nini-nini th bungah kacida, pikirna geus tangtu manggih untung meunang lauk pirang-pirang boga keur nukeuran sangu. Tapi manhna hran neuleu aya hiji deleg, anu panggedna ti sakabh baturna, jeung deui leumpangna og pangheulana, kawas-kawas nu

jadi ratuna sarta bisaeun ngomong, pokna, Samiun Alah kuring neda hujan! Samiun Alah kuring neda hujan! Kitu ba omongna bari tatanggahan ka luhur. Ari ku nini-nini th didngkeun ba saomong-omongna ta deleg th, hayang nyaho kumaha kajadianana. Barang geus kira-kira satengah jam lilana datang hujan ged naker wani cileungcangan, ti dinya ta deleg barisaeun deui leumpang tuluy kebat lumakuna, ari nini-nini th datang ka ngadgdg awakna tina bawaning tiris kahujanan sarta lngoh balikna teu barang bawa.

Kacaritakeun ta nininini th sanggeus datang ka imahna tuluy mikir bari ngomong di jero hatna, Ih boa lamun aing og neda widi ka nu ngaran Alah th, meureun di paparin, ari piomongeunana mah nya cara deleg ta ba, ngan bdana aing mah rk neda uwang.

Ti dinya ta nininini sg ba tapakur di imahna, bari ngomong tatanggahan ka luhur nurutan sakumaha kalakuan deleg ta. Samiun Alah kuring neda uwang! Samiun Alah kuring neda uwang! Kitu ba omongna teu eureun jeung pikirna antk kacida panedana ka gusti Alah, datang ka geus teu aya pikiran deui ka nu sjn.

Ari jalma anu imahna di tangkodan ku imah nininini th, banget ngwaeunana, ku sabab gandng jeung bosen, saunggal po unggal peuting ngadngkeun omongna ta nininini, ngan kitu ba, taya pisan rphna. Tuluy ba nyentak ka nininini th pokna, Nini! Rph aing gandng, ngan kitu ba euweuh deui kasab, moal enya Alah th sumping ka dieu, seba duit ka manh; jeung kitu ba mah anggur ngala suluh, ngala daun ka leuweung meureun aya hasilna; jeung deui; lamun manh henteu beunang di cark, geura undur ba imah manh ulah ditangkodkeun ka imah aing.

Panyentakna ta nu boga imah ku nininini henteu digugu, tonggoy ba ngomong nyuhunkeun duit ka Alah anggur beuki tambah maksudna.

Bareng geus nepi ka lima pona, anu boga imah th, beuki kacida gartkeunana, henteu beunang dicark, sarta dititah undur henteu los. Ti dinya ta jalma tuluy nyokot karung goni beunang ngeusian ku beling, datang ka pinuh sarta dipkprkan, supaya jejel ambih beurat, niatna rk dipak ngabobodo ka nini-nini ta, sina di nyanaan duit paparin Alah ragrag ti luhur, jeung sugan nyeurieun ditinggang tonggongna, ku ta karung ambih kapok moal ngomong kitu-kitu deui.

Kira-kira geus wanci sareupna ku ta jalma karung th dibawa nak ka para, tuluy diponcorkeun tina sipandak ditindihkeun ka handap mener kana tonggongna nininini th kalengger tina bawaning nyeri. Ana geus inget, nnjo aya karung ngadungkuk kacida atoheunnana, panyanana nya ta karung duit, paparin ti Alah.

Anu boga imah th suka seuri nnjo kalakuan nini dug-dug deg-deg, semu banget atohna. Geus kataksir piengkeunana bakal meunang ra kabobodo, karana nu dikarungan th ttla pisan yn beling.

Geus kitu karung th disembah ku nini-nini th bari ngomong kieu, Nuhun Alah! Nuhun! Naha loba-loba teuing maparin duit th, mana ari keur ajengan, aya knh nun? Ti dinya tuluy geuwat dibuka. Geus kitu kersana nu agung, dumadakan ta beling kabh jadi duit, aya uwang emas aya uwang prak, jeung deui kumaha gedna ba aya nu jadi ringgit, aya nu jadi ukon.

Ari isukna tatangga kabh daratang ngadegdeg, yn ta nini-nini meunang bagja boga duit pirang-pirang, asal tina dibobodo, malah kapala distrik sumping ka dinya ngalayad, sarta tuluy dilaporkeun ka nagara jeung dittlakeun asal purwana. Ari timbalan ti nagara, ta nininini henteu kaidinan cicing di kampung, bisi aya nu nganiaya dipaling duitna, jeung diurus dipangmeulikeun lembur imah, katut eusina. Ti wates harita ta nini-nini th jadi sugih teu kinten-kinten.

Kitu deui dipikanyaah ku menak-menak tina saregep kumawulana jeung tambah alus budina, kalulutan ku jalma ra sobatna, tina suka tulung ka jalma-jalma nu miskin, sumawonna ka nu keur kasusahan, margi ngaraskeun kadirina basa keur malarat knh.

Kacaritakeun ta jalma, anu mr karung beling ta, kabitaeun naker neuleu ta nini-nini ta jadi beunghar, lantaran dibobodo karung beling ku manhna. Geus kitu boga niat hayang nurutan.

Ti dinya tuluy nganjang, sejana rk badami, supaya dibales ku ta nini-nini ta sina nindih ku karung beling ka manhna, pokna, Nini saterangna ta duit th asalna beling beunang kula ngarungan, dipak ngabobodo ka sampan, kusabab satadina kaula giruk ngadngkeun ajengan ngomong ba nyuhunkeun duit ka Alah, tatapi ahir-ahir ta beling dumadakan wet jadi duit kabh. Ku prakara ta ayeuna kaula rk neda dibales ku sampan, hayang ditinggang ku karung beling, karana tanwand jadi duit og cara nu geus kalampahan, tatapi kaula mah hayang ditinggang ku dua karung, nu galed, ambeuh kaula leuwih beunghar manan nini. Wangsul nini th, Had heug ba geura tapakur, cara kaula barto. Ti dinya ta jalma th tuluy balik, sadatang ka imahna heug ba tapakur nurutan sakumaha polahna nini-nini ta sarta ngomong, pokna, Samiun Alah kuring neda uwang! Samiun Alah kuring neda uwang! Kitu ba omongna jeung pikirna ujub kacida nangtukeun yn bakal meunang duit ti Alah dua karung goni parinuh. Bareng geus nepi ka lima pona, nini-nini th tuluy ka imahna ta jalma nu keur tapakur ta, bari mawa dua karung beling beunang mprkan, sarta

tuluy dibawa nak nka para, ti dinya heug ta dua karunganana ditindihkeun kana tonggongna.

Barang blug ninggang, sek ba kapahan malah-malah tulang tonggongna datang kapotong.

Arina inget ngageuwat mnta parukuyan ka pamajikanana, heug karung th dikukusan, ari mentas dikukusan tuluy disembah, bari ngomong nurutan cara omong nini-nini ta, pokna, Nuhun Alah! Nuhun! Naha maparin duit ra-ra teuing, mana ari keur ajengan? Aya deui?

Barang geus tamat ngomong karungna dibuka, bh beling knh ba henteu dakeun jadi duit, ti dinya kacida hanjakaleunana datang ka ngalembah rk ceurik tina bawaning aral, sg ba bijil omongna suaban ngahina ka gusti Alah pokna, Ih naha Alah th wt pilih kasih, dipangnyieunkeun duit sawarh? Ari kaula henteu? Jeung deui: kumaha naha atawa Alah th geus diganti deui tayohna, da nu barto mah bisa nyieun duit ku beling, ari Alah nu jeneng ayeuna tayoh-tayoh henteu bisaeun?

Ti wates harita ta jalma gering heubeul pisan nyeri cangkng, tatamba kapirang-pirang dukun. Tina aya knh berkah Alah bisa cageur og, tatapi tanpadaksa, jadi bongkok tonggongna, datang ka henteu kuat nyiar kahirupan rosa-rosa, lawas-lawas manhna jadi malarat cara nininini ta, kawas-kawas jadi tpa malaratna ta nini ka ta jalma ta. Nyutat ti Majalah Walanda, TIJDSCHRIFT voor INDISCHE TAAL, LAND EN VOLKENKUNDE, wedalan taun 1872. Dongeng Sunda Buhun ieu dikukumpul ku J.A. UILKENS, mangrupa carita rayat urang Ciamis. POSTED BY Administrator ON 01.11.07 @ 1:23 pm | 0 Comments

Aing Djago[1]Aing Djago Ku: S.A. Hikmat

,,Tah dada aing Sorana mani handaruan. Kurang-kurangna teger mah nu ngadenge matak baseuh tjalana. Song dada rubakna nu buluan diasongkeun. Sorot panonna nu buringhas siga tembus kana hulu angen musuhna. Njaliara ka sakudjur awak nu keur disanghareupan. Unggal rindat, usik djeung kereteg musuhna geus kaukur. Moal kapiheulaan babar manehna mah. ,,Hajoh dia ulah ngadjedog bae. Si Gomar anu geus kasohor djago di daerah Tjibaliung, hatena rada hemar-hemir. Asa kakara manggih lawan anu teuneung ludeung asup ka daerahna. Sanadjan manehna geus njaho kana ngaranna oge, ari adu hareupan mah kakara, da di dunja kadjawaraan di sakuliah Banten mah teu aja nu bireuk atuh ka si Djago the. Djago-djago di Labuan, Menes, Rangkas, Cilegon, Pandeglang geus teter. Kabeh dipatjundang. Karek ku haok djeung polototna bae ge geus rea nu taluk. Komo ieu bari diparag ku si Djago djeung baladna saperti ajeuna mah. Kareret ku djuru panon Si Gomar, balad-balad manehna sorangan bangun nu leungit pangatjian. Renghap manehna narik napas pandjang, tajohna ngumpulkeun heula tanaga djeung pangatjian. ,,Djadi asal idjen! djawab Si Gomar neger-negerkeun maneh. Hatena mah teu wudu dag diug dug. Srog madju ka hareup. Bedog Tjiomasna meh ngangsar kana taneuh. Geulang bahar meulit dina pigeulang duanana. Dua djago geus adu hareupan. Nu saurang awak badag sembada, nu saurang deui djangkung leutik. Njeh Si Djago njerengeh semu nu ngahoa. Pikirna sageprak oge Si Gomar moal teu rubuh. ,,Heeet Si Djago ngagigila musuhna. Dina kalangan pentja di Banten mah sora ieu teh pikeun mere peringetan. Musuh kudu iatna sabab gorowok kieu the biasana disusul ku panaradjang kilat nu bahja. Tapi da lain djawara sakatiga atuh si Gomar oge. Nangtungna masing angger tagen. Teu seber ku geretak nu matak katorekan. Manehna tetep ngadago gerakna musuhna. Tapi nu didago lebeng. Ana barakatak the Si Djago ngagakgak ,,Heuh, heuh, heuh, matak muringkak bulu punduk. ,,Heuh heuheuh, bener djago dia, njah! Deungeun-deungeun mah karek dihetkeun geh geus bidjil kokoneng. Rej beungeut Si Gomar beureum. Hatena ngentab panas. Leungit sagala kagimir. Ajeuna paeh isuk paeh. La haula wa la kuwata, tjeuk hatena njambat. Teuing ka saha. Ngan nu dipeleng ku mengingetna mah, guruna, nu nurunkeun sagala elmu pentja djeung kawedukan. ,,Hajoh dia madju. Ragamang Si Djago rek ngarawel beuheung Si Gomar. Ieu pisan nu diarep-arep ku Si Gomar ge. Antara sasenti deui ngagilek, leungeun musuh digiwarkeun kaluar. Tapi. Meh wae manehna kaleungitan kasaimbangan badanna. Da leungeun Si Djago sakilat: ,,leungit. Sihoreng eta gerak tipu. Geuwat manehna menerkeun deui tangtunganana. ,,Heuh, heuh heuh Si Djago Tjeutjeuleukeuteukan. Seuri nu karasana asa balati nurih angen Si Gomar. Saumur dumelah, karek ajeuna dipojok djeung digeuhgeujkeun dina kalang, mangkaning di lembur sorangan deuih. Renghap deui narik napas. Huntuna kekerot. Napsuna mimiti ngagudag-gudag. Gorowok manehna nantang. ,,Hajoh dia djago, madju Setan ..

Djep nu njeungseurikeun djempe. Rej beungeut Si Djago beureum. Biwirna mani ngawet, dadana beuki didjeberkeun. Panonna molotot bangun anu rek ngalegleg. ,,Disakalikeun dia ku aing ajeuna mah, moal diomberan, gerentesna. Sebrut peureup katuhuna nu sagede tjengkir ngahiuk. Djleng Si Gomar luntjat ka katuhueun musuhna, bari nepak siku Si Djago ku leungeun kentja, bareng djeung suku katuhuna nedjeh palangkakan. Mun nu sedjen mah dina tangtung kitu teh geus pasti beunang mamatihna. Tapi Si Djago nu kakontjara maher pentjana, ngan ukur djero sasekon geus bisa ngomean tangtungna. Sret narik leungeunna nu milepas, disikukeun bari ngarengkogkeun awakna. Tulang siku diadu djeung tuur Si Gomar. Ngan sakilat duanana geus pada menerkeun deui tangtungna. Sadjongdjonan papelong-pelong. Napasna ngaharegak. Sebrut deui Si Djago ngaheumbatkeun peureup katuhuna. Tapi harita keneh ditjentok deui bari ngagilirkeun awakna ka katuhu. Atuh Si Gomar nu rek ngadua kalian mitjeun panaradjang musuhna kawas tadi teh, ajeuna kapalingan tangtung. Karek ge djleng ka katuhu geus dipapag manten ku peureup Si Djago nu ditudjukeun kana beungeutna. Gerak refleks Si Gomar teu kendor, lep manehna ngelok, brek pasang depok. Peureup kentja Si Djago ngahiuk mani bangbaraan milepas luhureun sirah musuhna. Kapaksa Si Djago ngalengkah ka hareup pikeun mere kasaimbangan tangtungna nu lontjer. Tapi karek ge tjlek sukuna kana taneuh, geprak suku Si Gomar ngagunting. Riek awak Si Djago njanggejeng. Arek dibeubeutkeun pisan, gewewek ngaranggeum buuk Si Gomar. Nu laladjo mongkek napas. Gurindjal, djleng Si Gomar luntjat heula. Geutih ngarej kana tarangna. Serepet bedogna dilugas. Gurilap-gurilap katodjo panon poe. Si Djago, da beurat ku awak, teu kaburu nangtung. Kapaksa manehna ulin di handap, pikeun nahan panaradjang Si Gomar. Seak sora bedog ngahiuk njabet beuheungna. Gilek Si Djago ngagilek bari ngadepong, djekres sukuna ngagunting musuhna. Tapi Si Gomar rikat pisan ngadjleng. Djleng ka kentja, ketjek suku Si Djago dikadek, tapi poos digiwarkeun, bles bedogna nantjeb kana taneuh. Si Gomar dina sikep nu nguntungkeun, terus njehtjer musuhna . Djlung-djleng ka kentja ka katuhu bari njabet-njabetkeun bedogna. Si Djago napasna geus mimiti ngahegak. Manehna kapaksa ngalawan musuhna ku karikatan sukuna wungkul. Kaajaanana matak pikahariwangeun. ,,Tah, Ka . ! Salah saurang balad Si Djago ngagorowok. Belewer aja nu ngalajang luhureun sirah Si Djago, manehna ngagilek bari njanggap bedog musuhna ku siku-siku. Belentrang wadja pada wadja diadu, bareng djeung ngagoakna Si Gomar. Pluk bedogna murag tina leungeunna. Sadjongdjongan ngadjengdjen, bru nu rubuh bari sesegor, Si Gomar palastra-satria tengahing kalang. Aja nu djail ti luareun kalang! Si Djago nu masih ngadepong bari ngahegak, olohok nendjo musuhna teu puguh-puguh rubuh. Djung manehna nangtung lalaunan. Breh katendjo aja peso nantjeb dina tonggong Si Gomar. Barakatak manehna seuri. Geus biasa da, samangsa-mangsa manehna kapeped dina tarung, geus tangtu aja pakarang ,,rasiah nu digunakeun ku baladna. Bubuhan rea pembelapembela njiliwuri djeung mopoek, maledog balati ka musuhna, ti luareun kalang. Tapi nu sohor mah tetep Si Djago bae.

,,Heuh heuh heuh ! bari njampeurkeun musuhna. Djeprot disepak, ketjoh ditjiduhan, bari ngahaok : ,,Hajoh dak, randjah imah-imahna. Si Djago mere komando bari ludjag-ledjeg, siga nu heueuh unggul ku djalan beresih. ,,Tjalukan djarona ka dieu. Kumpulkeun djalma-djalma kabeh. Teu kungsi saparapat djam, awewe-lalaki geus kumpul naragog hareupeun Si Djago, bangun miris. ,,Mana djarona dak? ,,Ieu jeuh Ka, salasaurang baladna ngagorowok bari njuntrungkeun djaro (lurah). ,,Saha ngaran dia, hah? ,,Badi djawabna bari ngadegdeg. Sanadjan manehna urut djawara oge, ari njanghareupan Si Djago mah keder. Hatena ratug tutunggulan. ,,Mimiti poe ieu dia dipotjot ku aing. Bagus keneh dia teu di podaran ge. Ret panonna nitenan wanita-wanita nu naragog. ,,Tah nu ieu, nu ieu, tuh nu itu, itu bari nundjukan awewe nu taregep. ,,Djang aing eta mah. Ulah aja nu wani! < ![endif]--> Si Djago nu geus nalukkeun djawara-djawara di unggal kabupaten, katjamatan djeung desa, ngaranna beuki sohor bae. Beuki gede pangaruhna djeung loba pakajana, beuki matjeuh sarakahna, ngagalaksak ka rajat. Angen-angen-namah hajang bisa nalukkeun kabeh djago di sakuliah Banten, ti Udjung Kulon nepi ka Djampang Kulon. Ngaranna beuki dipikagimir bae, atuh beuki sombong, adatna mahiwal ti batur. Sagala kahajangna teu meunang dipungpang, utjapna hajang digugu bae. Lamun tjarekna : ,,Tjokot awewe itu! djeun teuing pamadjikan batur, hih kudu wae digugu. Dibantah saeutik ge make kolu ngadek. Tapi ana geus njaah ka djelema, babakuna nu bisa ngadjilat, wah taja dunja kinasihan. Bro-broan, ka awewe mah. Sakalina mahugi oge tara diitung deui, sok imahna, sawahna, kebonna, lengkep djeung ingon-ingonna. Tapi lamun seug kahajangna dihalang-halang. Beu, mani kawas nu ngadadak owah. Murang-maring, djubrasdjebris hahaok djeung sesentak babanting bari meupeus keujang, tapi baladna geus teu helok deui. Lamun gegedugna keur ,,motah tjara nu kasurupan teh, osok song we diasongan awewe geulis ngadadak lindeuk, bari latam-letem tjara embe badot ngadeuleu Si Bikang. Pajus disebut kolot-kolot kokorobet teh, da umur Si Djago teh geus kawilang kolot. Kitu lah kira-kira 65 taun. TapiI kalakuanna ka wanita mah tara ieuh eleh ku nu ngarora, mun teu rek disebut leuwih gembul teh. Madjar teh, ,,meungpeung aing kawasa, sagala lubak-libuk. Numatak Si Djago hirupna beuki kolot teh beuki mangprung. Tunggul dirarud tjatang dirumpak. Djadjauheun kana babalik pikir teh. Ari pamadjikan salawasna opat. Nu resmina kitu soteh. Ari ka saha-saha ngakuna mah Islam. Tapi Islamna ngan lebah njandung wungkul. Deugeulna (kepala batu) alahbatan budak halabhab. Rarasaanana ,,aing pang benerna sorangan; batur mah kabeh ge salah! Aing kudu digugu!

< ![endif]--> Dina hidji poe sore-sore Si Djago diriung-riung ku baladna nu raket pisan. Manehna ngabaheuhaj dina korsi males. Di kamar istimewa paranti leleson djeung sukan-sukan. Gigireunana dua modjang nu barahenol tarapak deku bari mareuseulan bitisna. Saurang deui modjang keur njiaran njabutan huisna, da hajang tetep siga ngora, magar teh. ,,Daak, Daak, .! Sora Si Djago ngagerem. Panonna peureum beunta. ,,Kumaha Si Deugeul, djaro Mandalawangi tea geus dipotjot?Djempling taja nu ngadjawab. ,,Pan euweuh nu njoara? Hajeh ngomong dararia! ,,Ehm .. Ehm .. Si Patrik anak emasna Si Djago ngadehem. ,,Teu atjan Ka. ,,Hah.. ku naon? ,,Eta eh.. dihalang-halang ku anakna. ,,Anakna? Djawara kitu? ,,Sanes. Dja budak keneh, malah bedjana mah sakola keneh. ,,Bating! Kapan ku budak bae bisa dihalangan. Naon daria geus djaradi bikang kitu? Kuniang Si Djago hudang. Bari molotot, manehna ngagorowok: ,,Mana Si Gada nu diparentah ku aing ngaganti Si Deugeul? ,,Tatjan dongkap Ka, di Mandalawangi keneh. ,,Hajoh teang kaditu. Heran aing mah, boga balad ketjing kitu.

< ![endif]--> ,,Pan aing nu ngagadjih daria unggal poe. Aing nu maraban daria isuk-sore. Aing nu mere pipamadjikaneun ka daria. Tjoba hajang njaho, saha nu adil djeung bageur tjara aing? Moal aja sadunja geh. Aing nu pangdjagona, aing nu pangbageurna Sabot kitu di luar aja sora ribut-ribut. Djelema tinggorowok, tingdjarerit mani ajeuh-ajeuhan.

,,Naon tah? Si Djago tjuringhak. ,,Saha nu wani ribut-ribut di imah aing? Kurang adjar... Tjan oge anggeus ngomongna, ana berejek tej djelema-djelema ti luar arasup. Panto didjedjek parabot diubrak-abrik. Bru-bro barang petjah-belah kawas dibanting-bantingkeun. Blak panto kamar Si Djago muka, aja nu nedjeh. Sampojong-sampojong aja djelema asup. Badjuna ruwak-rawek, beungeutna pinuh ku getih. Bru rubuh hareupeun Si Djago. Blus tilu djadjaka arasup. Narangtung adjeg, tapi sikepna sajaga. Pasemonna leber wawanen. ,,Tah Djago! Balad andika Si Gada nu rek ngaganti Djaro Deugeul!! tjeuk salah saurang djadjaka. Ngomongna ajem teu aja sari-sari kasima, komo gimir mah. Bangun jakin ka diri pribadi. ,,Haramjadah. Si Djago ngagorowok. Ambekanana ngahegak panonna buntjelik. ,,Saha dia hah? Deuk ngadjagoan hareupeun aing! Budak olol leho, hajoh ngomong, bisi hajang dipekprek hulu dia ku aing. Saha ngaran dia? ,,Kula djawab pamingpin djadjaka-djadjaka tea, ,,Ti Mandalawangi. Katelah mah Pakih. ,,Pakih? Tjan ngadenge ngaran kitu mah. Anak saha dia hah? ,,Kula anak Djaro Deugeul nu ku andika deuk dipotjot. Kula sabatur-batur ngahadja datang ka dieu deuk mere peringetan ka andika.. ,,Peringetan..? Aing deuk diingetan ku pantaran kitu? Budak bau djaringao? Heuh, heuh, heuh, heuh Belewer aja nu ngalajang luhureun sirah Si Djago. Tjleb peso balati nantjeb kana panto tukangeunana. Manehna ngarendjag tuluj malik. Sabot malik serepet aja nu ngagaris kana leungeun badjuna. Rikat manehna njingtjet. Tjleb deui peso balati nu kadua nantjeb dina kosen panto. ,,Bangsat dia, nangtang gelut ka aing? bari nepakan dadana. Si Djago sosoak: ,,Jeuh aing Djago. Aing nu kawasa, aing nu ngereh sakuliah Banten. Dararia mah tjatjing tjau! Budak olo-leho, tjan njaho di nu djagoan. Aing nu geus loba pangalaman, aing nu geus seubeuh mandi geutih, aing. ,,Ngadjedog ulah loba pidato andika! tjeuk Pakih tetep ajem. ,,Geus bosen kami mah. Tembongkeun ajeuna kadjagoan andika. Geus datang mangsana andika ngeureunan sagala kadjahatan, kadoliman djeung kasarakahan. Rajat laleutik geus teu sabar deui digarong pakajana, dirampas anak-pamadjikanana ku andika djeung balad andika. Meudjeuhna ajeuna andika tobat ka Pangeran djeung sumpah hareupeun batur-batur kami, jen moal deui-deui ngaruksak kaum wanita. ,,Heuh, heuh, heuh. Deuk njingsieunan dia ka aing? Heuh, heuh, heuh. Dak, dak! Deleh ku daria ieu tjatjing-tjatjing tjau, deuk maraksa ka aing kudu taluk? Heuh, heuh, heuh. Borobot djandela aja nu naradjang. Putjunghul sirah barudak narolol. Belewer-belewer batu sagede-gede kaletji merekpek sirah djeung beungeut Si Djago. Manehna pakupis nakis, hut-

het, djlung-djleng, tapi atuda murubut datangna, sanadjan maher pentja, teu burung baluntjunur tarang djeung sirahna. Ambek njedek tanaga midek. Tungtungna mah ngadjendjen weh. ,,Eureun! Pakih mere komando ka anak buahna. ,,Hajoh Djago kumaha karep andika ajeuna? Sanggup sumpah? Sanggup ngeureunan sagala kadjahatan djeung kadoliman? Atawa hajang digorok andika ku anak buah kami? ,,Eh eh eh Nanaonan ieu kasep. Kapan Mamang ti baheula geh tukang ngurus djelema leutik. Njaah, deudeuh ka pakir-miskin. Teu rumasa Mamang mah. Demi Allah daek paeh kasarad, tilok ngabinasa ka sasama manusa. Hiih haram geh hukumna ,,Ari eta andika sok ngarusak kaom wanita. Tjruk-tjrek kawin ka ditu ka dieu, djaba ngundeur. Pakaja batur dirampas, njawana dipegatkeun. ,,Masja Allah, pitenah eta mah. Pitenah kasep, ulah sok dipertjaja. Mamang nu ngarondjatkeun harkat kaom wanita mah. Mamang nu geus korban melaan rakjat djembel. Sing pertjaja ka Mamang. Ulah kaosol ku batur Sep. Maranehna mah sirikeun ka urang djawabna neger-negerkeun maneh. Tapi dina hatena mah njeungseurikeun. Lah pilakadar bebenjit kamari ieu. Njaho ge moal urusan kolot. Ari eta, pamadjikan andika nu ngarora, kapan pantesna mah djadi intju. Kabeh meunang papaksa. Lain ngaruksak wanita ari kitu? ,,Aih, aih kasep. Eta mah amal soleh, Mamang mah sosial ka saha-saha oge. Tajohna mah batur-batur Pakih geus teu sabar; djlung-djleng laluntjatan tina djandela. Rob ngalingkung Si Djago bari tinggorowok djeung mesat bedog. ,,Gebruskeun bae ka Tjiliman! Tarandjangan, urang arak ka kota. Bui, bui, asupkeun ka pangbuian.gebugan heula! ,, Stop dak! Pakih mere komando. Djep djempling. Sanadjan ngarora keneh oge, ari kana disiplin mah njaraho. Nurut ka pamingpin. Srog Pakih madju bari ngomong : ,,Ieuh, Djago, bisi teu njaho batur-batur andika kabeh geus ditewakan ku anak buah kami djeung ku rajat. Digarebugan patingdjaropak. Kari andika ulon-ulonna. Bisi panasaran hajang ngalawan, pek andika kari meta. Arek silih kadek ku bedog, arek silih tewek ku peso, kami teu sieun. Harta banda maneh nu asal meunang ngarampas sarta diaraku ku nu bogana, ku kami dipulang-pulangkeun ka nu boga milik. Boh nu aja di andika, di pamadjikan andika, di anak, di baraja, anu tetela meunang teu halal mah, kabeh dipulangkeun ka nu bogana. Bisi teu njaho, rajat Tjibaliung ajeuna geus beunta, geus hudang, geus samiuk, kabeh idjideun, ambekeun ka andika. Lamun ajeuna ku kami dihutjuhkeun, moal kungsi lima menit andika djadi bangke! Ngarti?

Lamun andika hajang salamet pandjang umur, ajeuna keneh talak pamadjikan andika opatanana, sina mulang ka salaki-salakina nu bareto. Andika pribadi memeh surup mata poe kudu geus indit ninggalkeun Banten. Hade tetep matuh di Banten, tapi kudu tarima hulu andika misah tina awak. ,,Gorowok ti luar rame : ,,Peuntjit bae ajeuna! Peuntjiiiit! Si Djago anu sok susumbar-gumagah teh, harita mani ,,peot bawaning ku sieun. Ngolesed tina korsi males bari njembah atjong-atjongan, menta hirup. ,,Haju urang tinggalkeun Tjeuk Pakih ,,Kateuteuari ngalajanan nu burung...

KUMPULAN DONGENG SUNDA NINI-NINI MALARAT JEUNG DELEG (GABUS) KASAATAN[1]Jaman baheula aya nini-nini malarat teu kinten-kinten, papakanana geus butut sarta laip, disampingna og, ngan ukur bisa nutupan orat. Kitu deui dahar leueutna salawasna ngan sapo sakali ba, malah-malah sakapeung mah datang ka potpisan sapo dua po henteu manggih-manggih sangu, ngan ukur nginum cai wungkul. Ari buburuh dederep henteu kaduga jeung geus henteu laku, wantu-wantu enggeus kolot kurang tanagana. Jadi kahirupanana taya deui ngan tina ngarorotk ba dina tegal-tegal atawa kebon awi, ari beubeunanganana dipak nukeuran bas atawa cangkaruk ka tatanggana. Pandning imahna ngan sempil ba, ditangkodkeun kana pongpok imah baturna, kitu og hateupna bilikna geus balocor, wantu-wantu henteu aya pisan, anu dak nulung mangngomankeun, ku tina henteu boga sanak baraya, sumawona anak incu, stuning nunggul pinang. Ari ta nini-nini th sakitu nya kokolotanana henteu pisan nyaho ka gusti Alah, ulahbon ngalampahkeun ta kana parntahna, jenenganana og henteu apal, pangrasana ieu bumi jeung langit th jadi sorangan ba, euweuh anu midamel. Dina hiji mangsa ta nini-nini geus dua po henteu manggih-manggih dadaharan, sosoroh nukeuran sangu ka tatanggana taya nu mr. Ti dinya manhna tuluy ngajentul di imahna bari humandeuar pokna, Aduh, cilaka teuing diri aing ieu, nya ayeuna pah langlayeuseun th. Sanggeus ngomong kitu th, tulcel, boga niat rk ngarorotk deui ka tegal, bari sugan manggih dangdaunan atawa bongborosan nu ngeunah dihakan, keur tamba ulah langlayeuseun teuing. Geus kitu bral leumpang ngajugjug ka tegal kaso urut nyundutan, anu deukeut kana talaga, sarta di sabeulahna deui nyandingkeun walungan ged. Barang datang ka dinya, ta nini-nini th manggih lauk deleg pirang-pirang, rk pindah tina walungan kana talaga. Sanggeus nepi kana tengah-tengah ta tegal kabeurangan, panon po geus kacida

teuing panasna, jadi deleg kabh awakna taluhur kukumurna, ku tina seuseut datang ka henteu bisa maju leumpangna. Kusabab ta deleg kabh pada nyandang susah tanwand manggih bilahi pah kasaatan. Di dinya ta nini-nini th bungah kacida, pikirna geus tangtu manggih untung meunang lauk pirang-pirang boga keur nukeuran sangu. Tapi manhna hran neuleu aya hiji deleg, anu panggedna ti sakabh baturna, jeung deui leumpangna og pangheulana, kawas-kawas nu jadi ratuna sarta bisaeun ngomong, pokna, Samiun Alah kuring neda hujan! Samiun Alah kuring neda hujan! Kitu ba omongna bari tatanggahan ka luhur. Ari ku nini-nini th didngkeun ba saomong-omongna ta deleg th, hayang nyaho kumaha kajadianana. Barang geus kira-kira satengah jam lilana datang hujan ged naker wani cileungcangan, ti dinya ta deleg barisaeun deui leumpang tuluy kebat lumakuna, ari nini-nini th datang ka ngadgdg awakna tina bawaning tiris kahujanan sarta lngoh balikna teu barang bawa. Kacaritakeun ta nininini th sanggeus datang ka imahna tuluy mikir bari ngomong di jero hatna, Ih boa lamun aing og neda widi ka nu ngaran Alah th, meureun di paparin, ari piomongeunana mah nya cara deleg ta ba, ngan bdana aing mah rk neda uwang. Ti dinya ta nininini sg ba tapakur di imahna, bari ngomong tatanggahan ka luhur nurutan sakumaha kalakuan deleg ta. Samiun Alah kuring neda uwang! Samiun Alah kuring neda uwang! Kitu ba omongna teu eureun jeung pikirna antk kacida panedana ka gusti Alah, datang ka geus teu aya pikiran deui ka nu sjn. Ari jalma anu imahna di tangkodan ku imah nininini th, banget ngwaeunana, ku sabab gandng jeung bosen, saunggal po unggal peuting ngadngkeun omongna ta nininini, ngan kitu ba, taya pisan rphna. Tuluy ba nyentak ka nininini th pokna, Nini! Rph aing gandng, ngan kitu ba euweuh deui kasab, moal enya Alah th sumping ka dieu, seba duit ka manh; jeung kitu ba mah anggur ngala suluh, ngala daun ka leuweung meureun aya hasilna; jeung deui; lamun manh henteu beunang di cark, geura undur ba imah manh ulah ditangkodkeun ka imah aing. Panyentakna ta nu boga imah ku nininini henteu digugu, tonggoy ba ngomong nyuhunkeun duit ka Alah anggur beuki tambah maksudna. Bareng geus nepi ka lima pona, anu boga imah th, beuki kacida gartkeunana, henteu beunang dicark, sarta dititah undur henteu los. Ti dinya ta jalma tuluy nyokot karung goni beunang ngeusian ku beling, datang ka pinuh sarta dipkprkan, supaya jejel ambih beurat, niatna rk dipak ngabobodo ka nini-nini ta, sina di nyanaan duit paparin Alah ragrag ti luhur, jeung sugan nyeurieun ditinggang tonggongna, ku ta karung ambih kapok moal ngomong kitu-kitu deui. Kira-kira geus wanci sareupna ku ta jalma karung th dibawa nak ka para, tuluy diponcorkeun tina sipandak ditindihkeun ka handap mener kana tonggongna nininini th kalengger tina bawaning nyeri. Ana geus inget, nnjo aya karung ngadungkuk kacida atoheunnana, panyanana nya ta karung duit, paparin ti Alah. Anu boga imah th suka seuri nnjo kalakuan nini dug-dug deg-deg, semu banget atohna. Geus kataksir piengkeunana bakal meunang ra kabobodo, karana nu dikarungan th ttla pisan yn beling.

Geus kitu karung th disembah ku nini-nini th bari ngomong kieu, Nuhun Alah! Nuhun! Naha loba-loba teuing maparin duit th, mana ari keur ajengan, aya knh nun? Ti dinya tuluy geuwat dibuka. Geus kitu kersana nu agung, dumadakan ta beling kabh jadi duit, aya uwang emas aya uwang prak, jeung deui kumaha gedna ba aya nu jadi ringgit, aya nu jadi ukon. Ari isukna tatangga kabh daratang ngadegdeg, yn ta nini-nini meunang bagja boga duit pirang-pirang, asal tina dibobodo, malah kapala distrik sumping ka dinya ngalayad, sarta tuluy dilaporkeun ka nagara jeung dittlakeun asal purwana. Ari timbalan ti nagara, ta nininini henteu kaidinan cicing di kampung, bisi aya nu nganiaya dipaling duitna, jeung diurus dipangmeulikeun lembur imah, katut eusina. Ti wates harita ta nini-nini th jadi sugih teu kinten-kinten. Kitu deui dipikanyaah ku menak-menak tina saregep kumawulana jeung tambah alus budina, kalulutan ku jalma ra sobatna, tina suka tulung ka jalma-jalma nu miskin, sumawonna ka nu keur kasusahan, margi ngaraskeun kadirina basa keur malarat knh. Kacaritakeun ta jalma, anu mr karung beling ta, kabitaeun naker neuleu ta nini-nini ta jadi beunghar, lantaran dibobodo karung beling ku manhna. Geus kitu boga niat hayang nurutan. Ti dinya tuluy nganjang, sejana rk badami, supaya dibales ku ta nini-nini ta sina nindih ku karung beling ka manhna, pokna, Nini saterangna ta duit th asalna beling beunang kula ngarungan, dipak ngabobodo ka sampan, kusabab satadina kaula giruk ngadngkeun ajengan ngomong ba nyuhunkeun duit ka Alah, tatapi ahir-ahir ta beling dumadakan wet jadi duit kabh. Ku prakara ta ayeuna kaula rk neda dibales ku sampan, hayang ditinggang ku karung beling, karana tanwand jadi duit og cara nu geus kalampahan, tatapi kaula mah hayang ditinggang ku dua karung, nu galed, ambeuh kaula leuwih beunghar manan nini. Wangsul nini th, Had heug ba geura tapakur, cara kaula barto. Ti dinya ta jalma th tuluy balik, sadatang ka imahna heug ba tapakur nurutan sakumaha polahna nini-nini ta sarta ngomong, pokna, Samiun Alah kuring neda uwang! Samiun Alah kuring neda uwang! Kitu ba omongna jeung pikirna ujub kacida nangtukeun yn bakal meunang duit ti Alah dua karung goni parinuh. Bareng geus nepi ka lima pona, nini-nini th tuluy ka imahna ta jalma nu keur tapakur ta, bari mawa dua karung beling beunang mprkan, sarta tuluy dibawa nak nka para, ti dinya heug ta dua karunganana ditindihkeun kana tonggongna. Barang blug ninggang, sek ba kapahan malah-malah tulang tonggongna datang kapotong. Arina inget ngageuwat mnta parukuyan ka pamajikanana, heug karung th dikukusan, ari mentas dikukusan tuluy disembah, bari ngomong nurutan cara omong nini-nini ta, pokna, Nuhun Alah! Nuhun! Naha maparin duit ra-ra teuing, mana ari keur ajengan? Aya deui? Barang geus tamat ngomong karungna dibuka, bh beling knh ba henteu dakeun jadi duit, ti dinya kacida hanjakaleunana datang ka ngalembah rk ceurik tina bawaning aral, sg ba bijil omongna suaban ngahina ka gusti Alah pokna, Ih naha Alah th wt pilih kasih, dipangnyieunkeun duit sawarh? Ari kaula henteu? Jeung deui: kumaha naha atawa Alah th geus diganti deui tayohna, da nu barto mah bisa nyieun duit ku beling, ari Alah nu jeneng ayeuna tayoh-tayoh henteu bisaeun?

Ti wates harita ta jalma gering heubeul pisan nyeri cangkng, tatamba kapirang-pirang dukun. Tina aya knh berkah Alah bisa cageur og, tatapi tanpadaksa, jadi bongkok tonggongna, datang ka henteu kuat nyiar kahirupan rosa-rosa, lawas-lawas manhna jadi malarat cara nininini ta, kawas-kawas jadi tpa malaratna ta nini ka ta jalma ta.

Dongeng sundaini adalah dongeng Sunda yang menarik!!! jeng,jeng,jeng..... Boong ding, aku ngetik dongeng ini karena ada tugas dari guru Sunda. Kalo ga, mana mau aku bela2in nyari dongeng ampe ke buku ade aku si Elika itu! Tapi guys! aku tau sesuatu kalo kita harus lebih apal ama dongeng daerah kita sendiri! Yep! ini dia!(Dongeng Sunda atuh!) SASAKALA SITU BAGENDIT Di wewengkon Banyuresmi Kabupatn Garut, aya situ anu nplak lega ngaranna. Situ Bagendit.Pamandangan di Situ Bagendit pohara ndahna. Nepi ka ayeuna og sok loba nu ulin ka Situ bagendit, ngadon lalayaran jeung balakcrakan. Ceuk ujaring carita, baheulana mah di ta wewengkon teu aya situ teu sing. Nu aya th ngaran pilemburan jeung pasawahan wa. Ari dongngna nepi ka aya situ th kieu. Di tengah lembur aya imah anu nenggang ti nu sjn. Nenggang soth lain hartina anggang tapi nenggang bdana ti nu imah nu aya di sabudeureunana. Di lembur eta teu aya deui nu imahna nu mapakan gedna jeung sigrongna salian imah Nyi Endit. Nyi Endit th randa pangbeungharna di ta lembur. Imahna og pan sakitu agrngna, atuh pakayana lain ukur lega sawahna jeung kebonna, emas jeung berlian g dipetian. Nyi Endit mah lain wa kasohor ku beungharna tapi og kasohor ku peditna. Sakitu rajakaya ngaleuya, asup kana paribasa bru di juru bro do panto ngalayah di tengah imah tapi tara dak barang br atawa tutulung ka nu butuh. Hasil tatann kajeun buruk jadi runtuh batan dibikeun ka tatangga mah. Padahal di ta lembur th teu saeutik jalama anu sangsara, loba jalma anu dahar isuk heunteu sor. Malah teu saeutik anu maot alatan ku kalaparan. ta oge sok aya anu lahlahan nepungan Nyi Endit niat mnta tuluy, tapi lain dibahanan ku pangbutuh kalah diusir bari dicarkan. Teu saeutik jalma anu nyeri hat nepi ka ceurik balilihan kanyenyerian ku Nyi Endit. Loba rahayat anu carinakdak lantaran teu geunah ku paripolah Nyi Endit nu taya pisan boga niat nalang ka nu keur susah. Cunduk dina hiji waktu, aya aki-aki rudin leumpangna jajarigjeugan kundang iteuk. Ku saliwat nu carinakdak lantaran teu geunah ku paripolah Nyi Endit anu taya pisan boga niat teh kawas nu keur kalaparan. Nu dijugjug ku aki-aki th imah Nyi Endit. Barang nepi ka buruan gedong the aki-aki usuk salam, Nyi Endit anu kabeneran keur ngadaweung di tepas imah bari balakcrakan lain ditmbalan ku kecap nu somah. Nempo aki-aki rudin teh Nyi Endit nyirintil bari ngahoak. Rk nanaon datang ka dieu. Rek barang pnta? Indit! Kami moal rek mikeunan dahareun. Sakitu aki-aki lumengis bari nyebutkeun lapar, Nyi Endit boro-boro aya rasa karunya kalah

popolotot nitah indit. Mmh ngalos ta laki-laki th nyarita knh ka Nyi Endit. Mangkahad anjeun poho, harta banda th ukur pihapan. Dunya barana mah ngan ukur titipan. Nu ku anjeun dipikaboga mah iwal ti amal had, jeung kanyaah ka sasama. Lamun nyaah teuing kana dunya urang bisi cilaka! Aki-aki ngalos indit tapi sammhna nancebkeun heula iteukna di tengah pakarangan imah Nyi Endit. Nempo iteuk nanceb ku Nyi Endit gancang dicabut bari dibalangkeun. Bet ku anh, tina urut iteuk nanceb the kaluar cai. Mimitina mah cai th ukur ngaburial lila-lila mah mancer tarik pisan. Cai tina urut iteuk nanceb teu ereun-ereun. Mimiti ngan ukur ngumplang di pakarangan, lilalila leleban caah. Cai beuki ngagulidang, Nyi Endit geumpeur. Nempo lembur ka keueum ku cai th Nyi Endit mah lain nyingkah cara batur tapi kalah ngeukeupan peti nu eusina emas berlian. Teu kungsi lila ti harita lembur salin rupa jadi situ. Lembur jeungharta Nyi Endit kakeueum di asar situ. Ceunah mah ceuk nu nyaho Nyi Endit jadi lntah nu ged nu reunceum ku perhiasan . Paingan ceuk aki-aki ta dunya jeung harta banda ukur titipan. Geuning Nyi Endit g kalah cilaka ari loba harta bari teu dak amal had mah.