7/24/2019 Pengolahan Bahan Galian Isya Ansyari Di 6

1/7

PENGOLAHAN BAHAN GALIAN Isya Ansyari di 6:41 p.m. Batubara, Crushr !a"hin N#

C#mmnts PEN$AH%L%AN Ind#nsia mmi&i'i p#tnsi dan "adan(an bahan (a&ian yan(

"u'up bsar dan mnybar hampir mrata di s&uruh )i&ayah.*an( dima'sud dn(an

bahan (a&ian ada&ah bi+ih #r-, minra& industri industria& minra&s- atau bahan (a&ian

(#n(an C dan batubara "#a&-. Pn(#&ahan bahan (a&ian minra& bni"iati#n/minra&

pr#"ssin(/minra& drssin(- ada&ah suatu pr#sss pn(#&ahan dn(an mmanaat'a

prbdaan0prbdaan siat isi' bahan (a&ian untu' mmpr#&h pr#du'ta bahan (a&ian

yan( brsan('utan.husus untu' batubara, pr#ss pn(#&ahan itu disbut dn(an

pn"u"ian batubara "#a& )ashin(- atau prparasi batubara "#a& prparati#n-. %ntu' saat

ini umumnya ndapan bahan (a&ian yan( ditmu'an dia&am sudah +aran( mmpunyai mutu

atau 'adar minra& brhar(a yan( tin((i dan siap utntu' di&bur atau dimanaat'an. O&h

'arna sbab itu bahan (a&ian trsbut pr&u mn+a&ani pn(#&ahan bahan (a&ianPBG-

a(ar mutu/'adarnya dapat ditin('at'an sampai mmnuhi 'ritria atau p&buran

pmanasan. untun(an yan( bisa dipr#&h dari pr#ss PBG trsbut antara &ain

ada&ah : !n(uran(i #n('#s an('ut tiap t#n (am dari 'asi pnamban(an ' pabri'

pn(#&ahan, 'arna sba(ian minra& tida' brhar(a )ast minra&- t&ah trbuan(

s&ama pr#ss pn(#&ahan dan 'adar bi+ih sudah ditin('at'an. !n(urahi #n('#s

p&buran biaya p&buran tiap t#n (am yan( dihasi&'an, sbab da&am p&buran t#nas(an yan( dihasi&'an &bih banya' da&am )a'tu yan( sama- bi&a dibandin('an dn(an

p&buran tanpa dia)a&i dn(an Pn(#&ahan Bahan Ga&ian. !n(uran(i 'hi&an(an

sss- (am brhar(a pada saat p&buran /!n(uran(i +um&ah 2&u3 yan( ditambah'an

da&am p&buran srta mn(uran(i mta& yan( hi&an( brsama &a(. Pr#ss

pmisahanpn(#&ahan- s"ara isi' +auh &bih sdrhana dan mn(untun('an daripada

pr#ss pmisahan s"ara 'imia. !ta&ur(i ada&ah mta&&ur(y- ada&ah i&mu yan(

mmp&a+ari "ara0"ara untu' mmpr#&h (ammta&- m&a&ui pr#ss isi'a dan 'imia

s"ara, mmp&a+ari "ara0"ara mmprbai'i siat0siat isi' dan 'imia (am murni maupun

paduannya A&y-. !ta&ur(i ada 5 dua- ma"am 'mp#' utama yaitu: 1. !ta&ur(i

'stra'tiE3tra"ti !ta&&ur(y- a- !ta&ur(i isi' dan i&mu bahan physi"a& ma&&ur(y and

matria& s"in"-. dan('an 7'ni' !ta&ur(i dan !atria& ada&ah bidan( i&mu 't'ni'an

yan( mmbahas tntan( pr#ss pn(#&ahan minra& trmasu' pn(#&ahan batubara-,pr#ss 'stra'si (am dan pmbuatan paduan, hubun(an pri&a'u siat m'ani' (am

dn(an stru'turnya, pr#ss pn(uatan (am srta n#mna0n#mna '(a(a&an dan

d(radasi (am. dan('an 7'ni' !atria& ada&ah bidan( i&mu 't'ni'an yan(

mmbahas tntan( siat0siat bahan dan hubun(an antara stru'tur bahan dan siatnya

srta mmp&a+ari tntan( dsain brba(ai +nis matria& (am, p&asti', 'rami',

'#mp#sit- untu' ap&i'asi trtntu. mnurut ri'0Othmr mta&ur(i 'stara'ti ada&ah i&mu

yan( mmp&a+ari "ara0"ara pn(ambi&an 'stra'si- (am dari bi+ih #r 8 natura&&y

#""urin( "#mp#unds- dan pr#ss pmurniannya, shin((a ssuai dn(an syarat0syarat

'#mrsia&. !ta&ur(i 'stra'ti diba(i mn +adi 9 ti(a- +a&ur, yaitu : Pir# mta&ur(i pyr#

mta&&ur(y- yan( da&am pr#ss 'stra'sinya mn((una'an nr(i panas yan( tin((i bisa

sampai 5.#C-. Hidr# mta&ur(i hydr# mta&&ur(y- yan( mn((una'an &arutan 'imiaatau ra(n #r(ani' untu' ;mnan('ap< (amnya. E&'tr# mta&ur(i &"tr# mta&&ur(y-

yan( mmanaat'an t'ni' &'tr#0'imia antar &ain &'tr#&isis- untu' mmpr#&h

(amnya.Prbdaan utama antara PBG dn(an 'stra'ti mta&ur(i ada&ah : Pada PBG :

= bi +i h / min ra & > t tap min ra & 0 'a dar (am rndah > 'a dar (am tin(( i 0 si at 0s iat i si '

dan 'imia> ta' brubah Pada 'stra'ti mta&ur(i : = bi+ih / minra& > +adi (am mta&- 0

siat0siat isi' dan 'imia> brubah 5. PENGOLAHAN BAHAN GALIAN PBG- 7ahap0tahap

utama da&am pr#ss PBG trd iri dari &ihat Lampiran A- : 5.1. O!IN%I A7A% ?E$%I

%%?AN CO!!IN%7ION- #minusi atau pn("i&an u'uran mrupa'an tahap a)a& da&am

7/24/2019 Pengolahan Bahan Galian Isya Ansyari Di 6

2/7

pr#ss PBG yan( brtu+uan untu' : !mbbas'an / m&ibrasi t# &ibrat- minra&

brhar(a dari matria& pn(#t#rnya. !n(hasi&'an u'uran dan bntu' parti'& yan( ssuai

dn(an 'butuhan pada pr#ss bri'utnya. !mpr&uas prmu'aan parti'& a(ar dapat

mmpr"pat '#nta' dn(an @at &ain, misa&nya ra(n tasi. #minusi ada 5 dua-

ma"am, yaitu : Prmu'an / pm"ahan "rushin(- Pn((rusan / pn(ha&usan (rindin(-

$isampin( itu '#minusi, bai' prmu'an maupun pn((rusan, bisa trdiri dari bbrapa

tahap, yaitu : 0 7ahap prtama / primr primary sta (- 0 7ahap 'dua / s'undr

s"#ndary sta(- 0 7ahap 'ti(a / trsir trtiary sta(- 0 adan(0'adan( ada taha p

'mpat / ')artr uatrnary sta(- 5.1.1. Prmu'an / Pm"ahan Crushin(-

Prmu'an ada&ah pr#ss rdu'si u'uran dari bahan (a&ian / bi+ih yan( &an(sun( dari

tamban( ?O! 8 run # min- dan bru'uran bsar0bsar diamtr s'itar 1 "m-

mn+adi u'uran 505 "m bah'an bisa sampai u'uran 5, "m. Pra&atan yan( dipa'ai

antara &ain ada&ah : a) "rushr Gyrat#ry "rushr C#n "rushr ?#&& "rushr Impa"t

"rushr ?#tary bra'r Hammr mi&& 5.1.5. Pn((rusan / Pn(ha&usan Grindin(-

Pn((rusan ada&ah pr#ss &an+utan pn("i&an u'uran dari yan( sudah bru'uran 5, "m

mn+adi u'uran yan( &bih ha&us. Pada pr#ss pn((rusan dibutuh'an mdia

pn((rusan yan( antara &ain trdiri dari : B#&a0b#&a ba+a atau 'rami' st& #r "rami"

ba&&s-. Batan(0batan( ba+a st& r#ds-. Campuran b#&a0b#&a ba+a dan bahan (a&ian ataubi+ihnya sndiri yan( disbut smi auta(n#us mi&& AG-. 7anpa mdia pn((rus, ha nya

bahan (a&ian atau bi+ihnya yan( sa&in( mn((rus dan disbut aut#(n#us mi&&. Pra&atan

pn((rusan yan( dipr(una'an ada&ah : Ba&& mi&& dn(an mdia pn((rus brupa b#&a0

b#&a ba+a atau 'rami'. ?#d mi&& dn(an mdia pn((rus brupa batan(0batan( ba+a.

mi aut#(n#us mi&& AG- bi&a mdia pn((rusnya sba(ian ada&ah bahan (a&ian atau

bi+ihnya sndiri. Aut#(n#us mi&& bi&a mdia pn((rusnya ada&ah bahan (a&ian atau

bi+ihnya sndiri. 5.5. PE!IAHAN BE?$AA?AN %%?AN IDING- t&ah bahan

(a&ian atau bi+ih dirmu' dan di(rus, ma'a a'an dipr#&h brma"am0ma"am u'uran

parti'&. O&h sbab itu harus di&a'u'an pmisahan brdasar'an u'uran parti'& a(ar

ssuai dn(an u'uran yan( dibutuh'an pada pr#ss pn(#&ahan yan( bri'utnya. 5.5.1.

Pn(aya'an / Pnyarin(an "rnin( / iin(- Pn(aya'an atau pnyarin(an ada&ah

pr#ss pmisahan s"ara m'ani' brdasar'an prbdaan u'uran parti'&. Pn(aya'ans"rnin(- dipa'ai da&am s'a&a industri, sdan('an pnyarin(an siin(- dipa'ai untu'

s'a&a &ab#rat#rium. Pr#du' dari pr#ss pn(aya'an/pnyarin(an ada 5 dua-, yaitu : 0

%'uran &bih bsar daripada u'uran &uban(0&uban( aya'an #rsi@-. 0 %'uran yan( &bih

'"i& daripada u'uran &uban(0&uban( aya'an undrsi@-. arin(an si- yan( srin(

dipa'ai di &ab#rat#rium ada&ah : Hand si ibratin( si sris / 7y&r ibratin( si

i sha'r / r#tap Ft and dry siin( dan('an aya'an s"rn- yan( brs'a&a

industri antara &ain : tati#nary (ri@@&y ?#&& (ri@@&y i bnd ?#&in( s"rn ibratin(

s"rn sin(& d"', d#ub& d"', trip& d"', t".- ha'in( s"rn ?#tary shitr 5.5.5.

&asii'asi C&assii"ati#n- &asii'asi ada&ah pr#ss pmisahan parti'& brdasar'an

'"patan pn(ndapannya da&am suatu mdia udara atau air-. &asii'asi di&a'u'an

da&am suatu a&at yan( disbu t "&assiir. Pr#du' dari pr#ss '&asii'asi ada 5 dua-, yaitu :0 Pr#du' yan( bru'uran ' "i&/ha&us s&ims- mn(a&ir di ba(ian ata s disbut #r). 0

Pr#du' yan( bru'uran &bih bsar/'asar sand- mn(ndap di ba(ian ba)ah dasar-

disbut undr). Pr#ss pmisahan da&am "&assiir dapa t tr+adi da&am ti(a "ara

"#n"pt-, yaitu : Partiti#n "#n"pt 7appin( "#n"pt ?in "#n"pt Ha& ini dapat

br&an(sun( apabi&a s+um&ah parti'& dn(an brma"am0ma"am u'uran +atuh bbas di

da&am suatu mdia atau &uida udara atau air-, ma'a stiap parti'& a'an mnrima (aya

brat dan (aya (s' dari mdia. Pada saat '"patan (ra' parti'& mn+adi rndah

tnan(/&aminr-, u'uran parti'& yan( bsar0bsar mn(ndap &bih dahu&u, 'mudian

7/24/2019 Pengolahan Bahan Galian Isya Ansyari Di 6

3/7

dii'uti #&h u'uran0u'uran yan( &bih '"i&, sdan( yan( trha&us antara &ain s&ims- a'an

tida' smpat mn(ndap. Pra&atan yan( umum dipa'ai da&am pr#ss '&asii'asi ada&ah :

"rubbr L#( )ashr pin( tan' "&assiir ra', spira& dra(- Hydrau&i" b#)& "&assiir

Hydrau&i" "&indri"a& tan' "&assiir Hydrau&i" "#n "&assiir C#untr "urrnt "&assiir

P#"'t "&assiir Hydr#"y"n Air sparat#r #&id b#)& "ntriu( E&utriat#r 5.9.

PENINGA7AN A$A? A7A% ONEN7?AI CONCEN7?A7ION- A(ar bahan (a&ian yan(

mutu atau 'adarnya rndah mar(ina&- dapat di#&ah &bih &an+ut, yaitu diambi& di0'stra'-

(amnya, ma'a 'adar bahan (a&ian itu harus ditin('at'an dn(an pr#ss '#nsntrasi.

iat0siat isi' minra& yan( dapat dimanaat'an da&am pr#ss '#nsntrasi ada&ah : 0

Prbdaan brat +nis atau 'rapatan untu' pr#ss '#nsntrasi (raitasi dan mdia brat.

0 Prbdaan siat '&istri'an untu' pr#ss '#nsntrasi &'tr#stati'. 0 Prbdaan siat

'ma(ntan untu' pr#ss '#nsntrasi ma(nti'. 0 Prbdaan siat prmu'aan parti'&

untu' pr#ss tasi. Pr#ss pnin('atan 'adar itu ada brma"am0ma"am, antara &ain :

5.9.1. Pmi&ahan #rtin(- Bi&a u'uran b#n('ahnya "u'up bsar, ma'a pmisahan

di&a'u'an dn(an tan(an manua&-, artinya yan( tr&ihat bu'an minra& brhar(a

dipisah'an untu' dibuan (. 5.9.5. #nsntrasi Graitasi Graity C#n"nt rati#n- *aitu

pmisahan minra& brdasar'an prbdaan brat +nis da&am suatu mdia &uida, +adi

sbnarnya +u(a mmanaat'an prbdaan '"patan pn(ndapan minra&0minra& yan(ada. Ada 9 ti(a- "ara pmisahan s"ara (raitasi bi&a d i&ihat dari s(i (ra'an &uidanya ,

yaitu : 0 2&uida tnan(, "#nt#h dns mdium sparati#n $!- atau hay mdium

sparati#n H!-. 0 A&iran &uida h#ris#nta&, "#nt#h s&ui" b#3, sha'in( tab& dan spira&

"#n"ntrati#n. 0 A&iran &uida rti'a&, "#nt#h +n('' +i(-. Bi&a +um&ah parti' & minra&- di

da&am &uida r&ati sdi'it, ma'a a'an t r+adi pn(ndapan bba s r stt&in(-. 7tapi

bi&a +um&ah parti'& banya' (ra'annya a'an trhambat shin((a trbntu' stratii'asi

yan( trdiri dari 9 ti(a- tahap sba(ai bri'ut : Hindrd stt&in( "&assii"ati#n '&asii'asi

pn(ndapannya trha&an(. $irntia& a""&rati#n pada a)a& pn(ndapan artinya

parti'& yan( brat mn(ndap &bih dahu&u. C#ns#&idati#n tri"'&in( pada a'hir

pn(ndapan parti'&0parti'& '"i& brusaha mn(atur diri di antara parti'&0parti'&

bsar ssuai dn(an brat +nisnya. Pr#du' dari pr#ss '#nsntrasi (raitasi ada 9 ti(a-,

yaitu : 0 #nsntrat "#n"ntrat- yan( trdiri dari 'umpu&an minra& brhar(a dn(an'adar tin((i. 0 Aman( midd&in(- yaitu '#nsntrat yan( masih '# t#r. 0 Ampas tai&in(- yan(

trdiri dari minra&0minra& pn(#t#r yan( harus dibuan(. Pra&atan '#nsntrasi (raitasi

yan( banya' dipa'ai ada&ah : n('' +i(- dn(an brma"am0ma"am r'a"ipta dsi(n-.

!+a (#yan( sha'in( tab&-. #nsntrat#r spira& Humpry spira& "#n"ntrat#r-. Pan( /

sa'an s&ui" b#3-. 5.9.9. #nsntrasi dn(an !dia Brat $ns/Hay !dium

parati#n- !rupa'an pr#ss '#nsntrasi yan( brtu+uan untu' mmisah'an minra&0

minra& brhar(a yan( &bih brat dari pn(#t#rnya yan( trdiri dari minra&0minra&

rin(an dn(an mn((una'an mdium pmisah yan( brat +nisnya &bih bsar dari air

brat +nisnya 1-. Pr#du' dari pr#ss '#nsntrasi ini ada&ah : 0 Endapan sin'- yan(

trdiri dari minra&0minra& brhar(a yan( brat. 0 Apun(an at- yan( trdiri dari

minra&0minra& pn(#t#r yan( rin(an. !dia pmisah yan( prnah dipa'ai antara &ain : 0Ai r J ma (nt it ha &us dn(an ' ra pa tan 1,5 = 5, 5 t#n/ m9. 0 Air J rr#si &i '#n d n(an

'rapatan 5,K = 9,4 t#n /m9. 0 Air J ma(ntit J rr#si&i'#n dn(an 'rapatan 5,5 =

5,K. 0 Larutan brat sprti ttra b r#m# thana b.+. 8 5,K6-, br#m##rm b.+. 8 5, - dan

mthy&n +#dida b.+. 8 9,95-. 7tapi &arutan brat ini har(a nya maha&, #&h sbab itu

hanya dipa'ai untu' pr"#baan0pr"#baan di &ab#rat#rium. Pra&atan yan( biasa dipa'ai

ada&ah (raity dns/hay mdium sparat#rs yan( brdasar'an bntu'nya ada 5 dua-

ma"am, yaitu : $rum sparat#r 'arna bntu'nya si&indris. C#n sparat#r 'arna

bntu'nya sprti "#r#n(an. 5.9.4. #nsntrasi E&'tr#stati' E&"tr#stati" C#n"ntrati#n-

7/24/2019 Pengolahan Bahan Galian Isya Ansyari Di 6

4/7

!rupa'an pr#ss '#nsntrasi dn(an mmanaat'an prbdaan siat '#ndu't#r mudah

mn(hantar'an arus &istri'- dan n#n0'#ndu't#r nir '#ndu't#r- dari minra&. nda&a

pr#ss '#nsntrasi ini ada&ah : 0 Hanya ssuai untu' pr#ss '#nsntrasi dn(an +um&ah

umpan yan( tida' tr&a&u bsar. 0 arna pr#ssnya harus 'rin(, ma'a timbu& masa&ah

dn(an dbu yan( brtrban(an. !inra&0minra& yan( brsiat '#ndu't#r antara &ain

ada&ah : 0 !a(ntit 29 O4- 0 asitrit n O5- 0 I&mnit 2 7i O9- 0 !#&ibdnit

!# 5- 0 F#&ramit M2, !- FO4 0 Ga&na Pb - 0 Pirit 2 5- Pr#du' dari pr#ss

'#nsntrasi ini ada&ah : 0 !inra&0minra& '#ndu't#r sba(ai '#nsntrat. 0 !inra&0

minra& n#n0'#ndu't#r sba(ai ampas tai&in(-. Pra&atan yan( biasa dipa'ai ada&ah :

E&"tr#dynami" sparat#r hi(h tnsi#n sparat#r-. E&"tr#stati" sparat#r yan( trdiri dari

: 0 p&at &"tr#stati" sparat#r 0 s"rn &"tr#stati" sparat#r 5.9.. #nsntrasi

!a(nti' !a(nti" C#n"ntrati#n- Ada&ah pr#ss '#nsntrasi yan( mmanaat'an

prbdaan siat 'ma(ntan ma(nti" sus"ptibi&ity- yan( dimi&i'i minra&. iat

'ma(ntan bahan (a&ian ada 9 ti(a- ma"am, yaitu : 0 2rr#ma(nti", yaitu bahan

(a&ian minra&- yan( san(at 'uat untu' ditari' #&h mdan ma(nt. !isa&nya ma(ntit

29 O4-. 0 Parama(nti", yaitu bahan (a&ian yan( dapat trtari' #&h mdan ma(nt.

C#nt#hnya hmatit 25 O9-, i&mnit 7i O9- dan pyrh#tit 2 -. 0 $iama(nti", yaitu

bahan (a&ian yan( ta' trtari' #&h mdan ma(nt. !isa&nya : ')arsa i O5- dan &dsparMNa, , A&- i9 O. adi pr#du' dari pr#ss '#n sntrasi yan( br&an(sun ( basah ini

ada&ah : 0 !inra&0minra& ma(nti' sba(ai '#nsntrat. 0 !inra&0minra& n#n0

ma(nti' sba(ai ampas tai&in(-. Pra&atan yan( dipa'ai disbut ma(nti" sparat#r yan(

trdiri dari : Indu"d r#&& dry ma(nti" s parat#r. Ft drum ) intnsity ma(nti"

sparat#r yan( arah a&iran dapat : 0 "#n"urrnt 0 "#untr"urrnt 0 "#untr r#tati#n

dan( &ta' ma(ntnya bisa : 0 uspndd ma(nts 0 uspndd ma(nts )ith

"#ntinu#us rm#a& 0 C#bbin( drum 5.9.6. #nsntrasi "ara 2tasi 2tati#n

C#n"ntrati#n- !rupa'an pr#ss '#nsntrasi brdasar'an siat ;snan( trhadap udara