jurnal pemeliharaan pmt 20 kv

7/25/2019 Jurnal Pemeliharaan Pmt 20 Kv

http://slidepdf.com/reader/full/jurnal-pemeliharaan-pmt-20-kv 1/15

LAPORAN KEGIATAN PRAKTEK KERJA LAPANGANPT. PLN (PERSERO) P3B JB APP PULOGADUNG BASECAMP KARET

“ Pemeliharaa PMT !" #$ %

Ar&i#a S'a*+ M',i**+ -*'ma Salai

Mahasiswa Pendidikan Teknik Elektro Tahun Angkatan 2010

Ma' S'/e#iDosen Universitas Negeri Jakarta Pendidikan Teknik Elektro

Ri#* Sei* N'0r*h*+ M'hamma& A*r'&iMahasiswa Pendidikan Teknik Elektro Tahun Angkatan 2011

Universitas Negeri Jakarta Jl. Rawaangun Muka! Jakarta 1"220

ABSTRAK

Peran PT. P#N $Persero% P"& J& APP Pulogadung &ase'a( )aretse*agai unit +ang *ertanggung ,awa* untuk engelola o(erasi dan(eeliharaan sarana siste transisi serta engelola aset siste transisiterasuk segala -asilitas (enun,ang! dala u(a+a e*erikan (ela+anan+ang euaskan (elanggan! eiliki tugas engo(erasikan sistetransisi 10 k/! 20 k/ sesuai standar! eelihara (eralatan sistetransisi 10 k/! 20 k/ sesuai standar! dan e*erda+akan sertaenge*angkan (otensi su*er da+a +ang diiliki. alah satu alat +angdigunakan dala (engorerasian siste transisi adalah akelar Peutus Tenaga $PMT% atau ir'uit &reaker. akelar Peutus Tenaga $PMT% atau

ir'uit &reaker adalah suatu (eralatan (eutus rangkaian listrik (ada suatusiste tenaga listrik +ang *er-ungsi untuk enghu*ungkan ataueutuskan arus *e*an atau arus gangguan! terasuk arus hu*ungsingkat! sesuai dengan ratingn+a. Juga (ada kondisi tegangan +ang noralatau(un tidak noral. akelar Peutus Tenaga $PMT% atau ir'uit &raker(erlu dilakukan (erawatan! (engu,ian dan (e*ersihan se'ara *erkalainial 1 tahun sekali setia( satu *uah PMT. al terse*ut dilakukan su(a+ada(at e(ertahankan kiner,a se*uah PMT agar *ertahan 'uku( laadala (enggunaann+a. akelar Peutus Tenaga $PMT% atau ir'uit &raker+ang *iasa digunakan di 3ndonesia di sisi tegangan 20 k/ enggunakan PMT/aku dan di sisi tegangan 10 k/ enggunakan PMT dengan edia isolasi

gas 45. 63 )aret #aa e(un+ai tugas untuk engatur (en+alurantenaga listrik ke 63 dan 6ardu Distri*usi.

)ata )un'i7 Panel kontrol! PMT! Alatukur.

Pe1al'ra Eer0i Liri# DariGI Kare Lama



Pada ,aringan transisiUTT 10 k/ +ang ada (ada 63)aret #aa dengan elalui wit'h 8ard dan tegangan terse*utditurunkan ke*ali dengan

enggunakan trans-orator da+aste( down 10 k/ 9 20 k/ dankeudian tegangan 20 k/disalurkan elalui (en+ulang ataugardu distri*usi untuk seterusn+ake konsuen.

6a*ar 2.1. Proses (en+aluranenergi listrik dari 63 )aretlaa 10

k/ ke 20 k/

Pael K*r*l

Panel kontrol terletak diruang kontrol +ang *erada saturuangan dengan te(at o(erator*eker,a. 4ungsi (anel kontroladalah se*agai te(at eletakanto*ol : to*ol (engo(erasianPMT ; PM! alat : alat ukur*esaran listrik! dan annun'iator.ehingga dari (anel kontrolterse*ut! o(erator da(at

engo(erasikan *uka : tutu( PMTdan PM +ang *erada di wit'h 8ard! e*a'a *esaran : *esaranlistrik se(erti arus! tegangan! da+a!dan energi listrik +ang disalurkan digardu induk terse*ut! serta da(atengetahui ke,adian : ke,adiantanda *aha+a 9 gangguan +ang

ter,adi

dengan e*a'a alar +angun'ul di annun'iator. &iasan+a ,ulah (anel kontrol saa dengan ,ulah *a+ +ang *erada di garduinduk dan dite(atkan *erderet dide(an te(at duduk o(eratorsehingga o(erator da(at selalueantau keadaan (engo(erasiangardu induk. Pada *agian de(an

(anel kontrol dilengka(i ,ugadengan naa *a+ dan ii'diagra +ang engga*arkanrangkaian (rier dari *a+ +angdikontroln+a. 6a*ar ta(akde(an (anel kontrol +angter(asang di gardu induk se(ertiterlihat (ada ga*ar *erikut.

6a*ar ".<. Panel )ontrol

Peralaa Ialai Liri# DiS2ih 4ar&

63 )aret #aa eru(akan

6ardu 3nduk )onvensional! +angana (eralatan instalasiteganggan tinggi 10 k/ $PMT!PM! PT! T! #A dan Trans-orator%*erada diluar.

Pem'' Tea0a 5 PMT



Peutus Tenaga atau PMTadalah (eralatan untuk eutusatau enghu*ung arus 9 da+alistrik tegangan tinggi (adakeadaan *er*eda. Ti(e PMT

digolongkan sesuai dengan edia(eada *usur a(i di dala ruang(eutusan $3nteru(ted ha*er%. Terda(at PMT 6as 4 5 untukseua &A8 10 k/ (ada 63 )aret#aa.

6a*ar ".. Peutus Tenaga9 PMT

De6ii Da 7'0i Pem''Tea0a (PMT)

akelar Peutus Tenaga$PMT% atau ir'uit &reaker adalah

suatu (eralatan (eutus rangkaianlistrik (ada suatu siste tenagalistrik. Peutus tenaga +angter(asang (ada 6ardu 3nduk*er-ungsi untuk enghu*ungkanatau eutuskan arus *e*an atauarus gangguan! terasuk arushu*ung singkat! sesuai denganratingn+a (ada kondisi tegangan+ang noral atau(un tidak noral.

+arat=s+arat +ang harus

di(enuhi oleh suatu PMT agarda(at elakukan -ungsin+a dengan*aik! antara lain71. PMT harus ensu(lai arus

aksiu siste se'arakontiniu atau terus=enerus.

2. PMT a(u e*uka danenutu( ,aringan! *aik dala

keadaan *er*e*an au(unterhu*ung singkat! tan(aerusak (eralatan (ada(eutus tenaga itu sendiri.

". aat ter,adi arus hu*ung singkat!

PMT a(u eutuskan arushu*ung singkat terse*ut denganke'e(atan tinggi agar (eralatansiste tidak engalaikerusakan! e*uat sistekehilangan kesta*ilan! danerusak (eutus tenaga itusendiri.

Klai6#ai Pem'' Tea0a

Peadaan *usur a(ilistrik saat (eutusan atau(enghu*ungan arus *e*an atauarus gangguan da(at dilakukanoleh *e*era(a a'a *ahan!se(erti gas! udara he*us! in+akatau dengan ha(a udara$vaku%. Maka dari itu! ,enis : ,enisPMT *erdasarkan edia insulatordan aterial dielektrikn+a ter*agien,adi e(at ,enis! +aitu sakelar

PMT dengan gas 45! sakelar PMTudara he*us! sakelar PMTin+ak! dan sakelar PMT vaku.

Sa#elar PMT Ga S78 (S78Cir'i Brea#er)

akelar PMT gas 45 da(atdigunakan untuk eutus arussa(ai <0 kA dan da(at eutusrangkaian *ertegangan sa(ai >5

k/. Media gas +ang digunakan(ada ti(e ini adalah gas 45$ul(hur e?a@uoride%. i-at gas45 urni adalah tidak *erwarna!tidak *er*au! tidak *era'un dantidak udah ter*akar. Pada suhudiatas 10 ! gas 45 e(un+aisi-at tidak erusak etal! (lastik!



dan *era'a *ahan +anguun+a digunakan dala(eutus tenaga tegangan tinggi.

e*agai isolasi listrik! gas45 e(un+ai kekuatan

dielektrik +ang tinggi $2!" kaliudara% dan kekuatan dielektrik ini*erta*ah dengan (erta*ahantekanan. i-at lain dari gas 45ialah a(u enge*alikankekuatan dielektrik dengan 'e(at!tidak ter,adi kar*on selaa ter,adi*usur a(i! dan tidak eni*ulkan*un+i (ada saat (eutus tenagaenutu( atau e*uka. Padasuhu 20! tekanan atos-er >50

g.elaa (engisian! gas 45

akan en,adi dingin ,ika keluar daritangki (en+i(anan dan akan(anas ke*ali ,ika di(o(akanuntuk (engisian ke dala *agian 9ruang (eutus tenaga. Blehkarena itu! gas 45 eerlukan(engaturan (ada tekanann+a! diana (engaturan terse*utdilakukan *e*era(a ,a setelah

(engisian! +aitu (ada saat gas 45ada (ada suhu lingkungan.

Pada awaln+a! PMT denganedia (eutus +angenggunakan 45 terdiri dari 2ti(e! +aitu Ti(e Tekanan 6anda$Dou*le Pressure T+(e% dan Ti(e Tegangan Tunggal $ingle Pressure T+(e%.1. PMT Ti(e Tekanan 6anda

$Dou*le Pressure T+(e%

PMT ti(e tekanan ganda$dou*le (ressure t+(e% (ada saatini sudah tidak di(roduksi lagi.Pada PMT ti(e ini! gas dari sistetekanan tinggi dialirkan elaluinoCCle ke gas siste tekananrendah selaa (eutusan *usura(i. Pada siste gas tekanan

tinggi! tekanan gas 45 kurangle*ih 12 )g9' dan (ada sistegas tekanan rendah! tekanan gas45 kurang le*ih 2 kg9'. 6as(ada siste tekanan rendah

keudian di(o(akan ke*alike siste tekanan tinggi.2. PMT Ti(e Tekanan Tunggal

$ingle Pressure T+(e%PMT 45 ti(e ini diisi dengan

gas 45 dengan tekanan kira=kira )g9'. elaa (eisahankontak=kontak! gas 45 ditekanke dala suatu ta*ung +angene(el (ada kontak*ergerak. Pada waktu (eutusan

kontak ter,adi! gas 45 ditekanelalui noCCle dan tiu(an ini+ang eatikan *usur a(i.

Sa#elar PMT U&ara -em/'(Air Bla Cir'i Brea#er)

PMT ini enggunakanudara se*agai (eutus *usur a(idengan enghe*uskan udara keruang (eutus. PMT ini dise*ut

PMT udara he*us $Air &lastir'uit &reaker%. Pada PMT udarahe*us $dise*ut ,uga se*agai'o(ressed air 'ir'uit *reaker%!udara tekanan tinggi dihe*uskanke *usur a(i elalui noCCle (adakontak (eisah dan ionisasi ediadi antara kontak di(adakan olehhe*usan udara tekanan tinggi.etelah (eadaan *usur a(idengan udara tekanan tinggi!

udara ini ,uga *er-ungsi en'egahrestriking voltage $tegangan(ukul%. )ontak PMT dite(atkan didala isolator dan ,ugadite(atkan di dala katu(he*usan udara. Pada sakelar PMTka(asitas ke'il! isolator inieru(akan satu kesatuan dengan



PMT! teta(i untuk ka(asitas *esartidak deikian. akelar PMT inida(at digunakan untuk eutusarus sa(ai <0 kA dan (adarangkaian *ertegangan sa(ai >5

k/. PMT udara he*us diran'anguntuk engatasi keleahan (adaPMT in+ak! +aitu dengane*uat edia isolator kontakdari *ahan +ang tidak udahter*akar dan tidak enghalangi(eisahan kontak! sehingga(eisahan kontak da(atdilaksanakan dala waktu +angsangat 'e(at. aat *usur a(iti*ul! udara tekanan tinggi

dihe*uskan ke *usur a(i elaluinoCCle (ada kontak (eisah danionisasi edia di antara kontakdi(adakan oleh he*usan udaratekanan tinggi terse*ut danhe*usan udara tekanan tinggiterse*ut ,uga en+ingkirkan(artikel=(artikel *eruatan darisela kontak. Udara (ada he*usanudara tekanan tinggi ,uga *er-ungsiuntuk en'egah restriking voltage

$tegangan (ukul ulang%.

6a*ar ".15. Peadaan &usurA(i Pada PMT Udara e*us

Sa#elar PMT Mi1a#

Peutus tenaga $'ir'uit*reaker% ,enis in+ak adalah suatu(eutus tenaga atau (eutusarus enggunakan in+ak se*agai

(eada *usur a(i listrik +angti*ul (ada waktu eutus aruslistrik. Jenis (eutus in+ak da(atdi*edakan enurut *an+ak dansedikit in+ak +ang digunakan(ada ruang (eutusan! +aitu(eutus enggunakan *an+akin+ak $*ulk oil% danenggunakan sedikit in+ak$sall oil%. akelar PMT in+akda(at digunakan untuk eutus

arus sa(ai 10 kA dan (adarangkaian *ertegangan sa(ai 00k/. Pada saat kontak di(isahkan!*usur a(i akan ter,adi di dalain+ak! sehingga in+ak engua(dan eni*ulkan gele*ung gas+ang en+elu*ungi *usur a(i!karena (anas +ang diti*ulkan*usur a(i! in+ak engalaideko(osisi dan enghasilkan gash+drogen +ang *ersi-at

engha*at (roduksi (asanganion. Bleh karena itu! (eadaan*usur a(i tergantung (ada(ean,angan dan (endinginan*usur a(i dan ,uga tergantung(ada ,enis gas hasil deko(osisiin+ak.

6as +ang ti*ul karenadeko(osisi in+ak eni*ulkantekanan terhada( in+ak!sehingga in+ak terdorong ke

*awah elalui leher *ilik. Di leher*ilik! in+ak ini elakukan kontak+ang inti dengan *usur a(i. alini akan eni*ulkan (endinginan*usur a(i! endorong (rosesreko*inasi dan en,auhkan(artikel *eruatan dari lintasan*usur a(i.



6a*ar ".1>. Peadaan &usurA(i Pada PMT Min+ak

Min+ak +ang *erada diantara kontak sangat e-ekti- eutuskan arus. )eleahann+adari PMT ti(e ini adalah in+akudah ter*akar dan kekentalan

in+ak e(erla*at (eisahankontak! sehingga tidak 'o'ok untuksiste +ang e*utuhkan(eutusan arus +ang 'e(at.

Sa#elar PMT $a#'m ($a''mCir'i Brea#er)

)ontak=kontak (eutus dariPMT ini terdiri dari kontak teta(dan kontak *ergerak +angdite(atkan dala ruang ha(a

udara. Ruang ha(a udara inie(un+ai kekuatan dielektrik$dielektrik strength% +ang tinggidan se*agai edia (eada*usur a(i +ang *aik. PMT ,enisvaku ke*an+akan digunakanuntuk tegangan enengah danhingga saat ini asih dala(enge*angan sa(ai tegangan"5 k/. Jarak $ga(% antara keduakatoda adalah 1 ' untuk 1 k/

dan *erta*ah 0!2 ' setia(kenaikan tegangan " k/.

Untuk PMT vaku tegangantinggi! PMT ,enis ini dihu*ungkanse'ara seri. Ruang kontak utaa$*reaking 'ha*ers% di*uat dari*ahan antara lain (or'elain! ka'aatau (lat *a,a +ang keda( udara.

Ruang kontak utaan+a tidakda(at di(elihara dan uur kontakutaa sekitar 20 tahun. )arenakea(uan ketegangandielektriku +ang tinggi! aka

*entuk -isik PMT ,enis ini relati(ke'il. Pada PMT vaku! kontakdite(atkan (ada suatu *ilikvaku. Untuk en'egah udaraasuk ke dala *ilik! aka *ilik iniharus ditutu( ra(at dan kontak*ergerakn+a diikat ketat dengan(era(at loga.

6a*ar ".1. )ontak PeutusDa+a /aku

Jika kontak di*uka! aka(ada katoda kontak ter,adi eisitheris dan edan tegangan +angtinggi +ang e(roduksi elektron=

elektron *e*as. Elektron hasil eisiini *ergerak enu,u anoda danelektron=elektron *e*as ini tidak*erteu dengan olekul udara!sehingga tidak ter,adi (rosesionisasi. Aki*atn+a! tidak ada(ena*ahan elektron *e*as +angengawali (e*entukan *usura(i. Dengan kata lain! *usur a(ida(at di(adakan.

Pe0*eraia PMT

A. Pe*ukaan JaringanPMT dio(erasikan terle*ih

dahulu! *aru keudian (eisah=(eisahn+a. e*elu (eisahdikeluarkan 9 dio(erasikan harusdi(eriksa! a(akah PMT sudah



ter*uka se(urna. Ada(un urutan(e*ukaan ,aringan adalahse*agai *erikut 71. PMT dikeluarkan2. PM dikeluarkan

". PM tanah diasukkan

&. Penutu(an JaringanPMT dio(erasikan setelah

(eisah=(eisahn+a diasukkan.etelah PMT diasukkan! di(eriksaa(akah ter,adi ke*o'oran isolasi$isal va'uu% (ada PMT. Ada(unurutan (enutu(an ,aringan adalahsae*agai *erikut 71. PM tanah dikeluarkan

2. PM diasukkan". PMT diasukkan

Pemeliharaa PMT Pa&a Gar&'I&'#

PMT Pe0haar !" #$ Pa&aGar&' I&'#

Peutus Tenaga +angdigunakan (ada (enghantar=

(enghantar 20 k/ di 6ardu 3nduk)aret #aa adalah ,enis Peutus Tenaga dengan /a'uu ir'uit&reaker $/&%. Peutus tenaga inidengan siste (enggerakenggunakan (egas $s(ring%dengan ,enis Pegas Pilin $eli'al(ring%.

6a*ar ".20. PMT /aku +angdikeluarkan untuk (engu,ian

Pemeliharaa PMT

De6ii Da T','aPemeliharaa

Peeliharaan (eralatanlistrik tegangan tinggi adalahserangkaian tindakan atau (roseskegiatan untuk e(ertahankankondisi dan e+akinkan *ahwa(eralatan da(at *er-ungsise*agaiana estin+a sehinggada(at di'egah ter,adin+a gangguan

+ang en+e*a*kan kerusakan. Tu,uan utaa (eeliharaan

(eralatan listrik tegangan tinggiadalah untuk en,ain kontinuitas(en+aluran tenaga listrik danen,ain keandalan! antara lain 71.Untuk eningkatkan relia*ilit+!

availa*ilit+ dan eFen'+.2. Untuk e(er(an,ang uur(eralatan.". Mengurangi resiko ter,adin+a

kegagalan atau kerusakan(eralatan.

<. Meningkatkan tingkat keaanan(ada (eralatan.

. Mengurangi laa waktu (adaaki*at sering gangguan.

4aktor +ang (aling doinandala (eeliharaan (eralatan(roteksi adalah e(erolehke+akinan *ahwa (eralatan

(roteksi terse*ut da(at *eker,asesuai -ungsin+a.

Dala (eeliharaan(eralatan (roteksi! kita harus *isae*edakan antara (eeriksaan 9onitoring $elihat! en'atat!era*a serta endengar% dalakeadaan o(erasi dan eelihara



$kali*rasi 9 (engu,ian! koreksi 9resetting serta e(er*aiki 9e*ersihkan% dala keadaan(ada.

Klai6#ai Pemeliharaa

Peeriksaan atauonitoring da(at dilaksanakanoleh o(erator atau (etugas (atrolisetia( hari dengan siste 'he'klist atau 'atatan sa,a. edangkan(eeliharaan harus dilaksanakanoleh regu (eeliharaan.Peeliharaan (ada PMT da(atdi*agi en,adi < a'a! +aitu 7

1. Predi'tive Maintenan'e$ondi'ional Maintenan%

Predi'tive Maintenan'e$onditional Maintenan'e%adalah (eeliharaan +angdilakukan dengan 'arae(rediksi kondisi suatu(eralatan listrik! a(akah danka(an keungkinann+a(eralatan listrik terse*ut enu,ukegagalan. Dengan e(rediksi

kondisi terse*ut! akan da(atdiketahui ge,ala kerusakanse'ara dini. ara +ang *iasadi(akai adalah eonitorkondisi se'ara online! *aik (adasaat (eralatan *ero(erasi atautidak *ero(erasi. Untuk itu!di(erlukan (eralatan dan(ersonil khusus untuk analisa.Peeliharaan ini dise*ut ,uga(eeliharaan *erdasarkan

kondisi $ondition &aseMaintenan'e%.

2. Preventive Maintenan'e $Tie&ase Maintenan'e%

Preventive Maintenan'e$Tie &ase Maintenan'e% adalahkegiatan (eeliharaan +angdilaksanakan untuk en'egah

ter,adin+a kerusakan (eralatanse'ara ti*a=ti*a dan untuke(ertahankan un,uk ker,a(eralatan +ang o(tiu sesuaiuur teknisn+a. )egiatan ini

dilaksanakan se'ara *erkaladengan *er(edoan ke(ada3nstru'tion Manual dari (a*rik!standar=standar +ang ada $3E!36RE! dll%! dan (engalaano(erasi di la(angan.Peeliharaan ini dise*ut ,ugadengan (eeliharaan*erdasarkan waktu $Tie &aseMaintenan'e%.

". orre'tive Maintenan'e

ore'tive Maintenan'eadalah (eeliharaan +angdilakukan se'ara teren'anaketika (eralatan listrikengalai kelainan atau un,ukker,a rendah (ada saaten,alankan -ungsin+a! dengantu,uan untuk enge*alikan(ada kondisi seula disertai(er*aikan dan (en+e(urnaaninstalasi. Peeliharaan ini

dise*ut ,uga urativeMaintenan'e! +ang *isa *eru(a Trou*le hooting atau(enggantian (art 9 *agian +angrusak atau kurang *er-ungsi+ang dilaksanakan denganteren'ana.

<. &reakdown Maintenan'e&reakdown Maintenan'e

adalah (eeliharaan +angdilakukan setelah ter,adi

kerusakan endadak +angwaktun+a tidak tertentu dansi-atn+a darurat.

Maam 9 maam Ala U#'rPemeliharaa



1. Meter Tahanan 3solasi 9 3nsulation Tester

3nsulation tester digunakanuntuk engukur tahanan isolasiinstalasi tegangan enengah

au(un tegangan rendah. Untukinstalasi tegangan enengah!digunakan insulation testerdengan *atas ukur ega ohsa(ai giga oh dan teganganalat ukur antara .000 /oltsa(ai dengan 10.000 /olt arussearah. Untuk instalasi teganganrendah! digunakan insulationtester dengan *atas ukur sa(aiega oh dan tegangan alat

ukur antara 00 /olt sa(ai1.000 /olt arus searah. )etelitianhasil ukur dari insulation tester ,uga ditentukan oleh 'uku(tegangan *atter+ +ang di(asang(ada alat ukur terse*ut.

6a*ar ".21. Meter Tahanan3solasi

2. Meter Tahanan Pentanahan&iasa dise*ut dengan

3nsulation 6round Tester atauEarth Tester! digunakan untukengukur tahanan (entanahan

kerangka ku*ikel dan(entanahan ka*el. Terinal alatukur terdiri dari " $tiga% *uah! 1$satu% dihu*ungkan dgnelektroda +ang akan diukur nilaitahanan (entanahann+a dan 2$dua% dihu*ungkan dgn elektroda*antu +g eru(akan *agian dari

alat ukurn+a. )etelitian hasiltergantung dari 'uku(n+a energi+ang ada (ada *atter+.

6a*ar ".22. Mater TahananPentanahan

". Meter Tahanan )ontak&iasa dise*ut dengan Mi'ro

Bh eter dan digunakan untukengukur tahanan antara

terinal asuk dan terinalkeluar (ada alat hu*ung utaaku*ikel. Nilai +ang dihasilkanadalah dala *esaran i'ro atau191000.000 G. Dua terinal alatukur +ang dihu*ungkan keterinal asuk dan keluar akanengalirkan arus searah dengannilai inial 200 A(ere.e*enarn+a +ang terukur (adaalat ukurn+a adalah ,atuh

tegangan antara 2 $dua% terinal+ang terhu*ung dengan alatukur! teta(i keudian nilain+adikali*rasikan en,adi satuani'ro oh.

6a*ar ".2". Meter Tahanan)ontak

<. Tes )esere(akan )ontak Alatu*ung

Alat dari tes kesere(akandise*ut dengan &reaker



Anal+Cer! +ang *er-ungsi untukengukur waktu (e*ukaan$o(en% atau (enutu(an $'lose%kontak ketiga -asa alat hu*ung.

$a% $*%6a*ar ".2<. &reaker Anal+Cer

. Tes Tegangan Te*us$Diele'tri'u Test%

Tes tegangan te*us*er-ungsi untuk engu,itegangan te*us va'uu isolasi*agi PMT atau #& +angenggunakan edia (ereda*eru(a vaku. )ea(uan alattes inial sa(ai 10 k/sa(ai 50 k/ arus searahdengan arus inial 1 A.

6a*ar".2. Alat Tes Tegangan Te*us

5. Tester iulasi Pengu,ian Rela+Bver urrent dan 6round 4ault

&iasa dise*ut dengan 3n,eksiekunder! digunakan untukengukur waktu ke'e(atanrela+ da(at tri( dala waktu+ang 'e(at! +aitu dala ili

detik $s%. Prinsi( alat ini adalahin,eksi arus sesuai 3set (adarela+ terse*ut.

6a*ar ".25. Tester iulasiPengu,ian Rela+ B ; 64

Pe0'#'ra Tahaa I*lai

Pengukuran tahanan isolasi

(eutus tenaga $PMT% ialah (roses(engukuran ke*o'oran arus +angelalui isolasi.

Pengu,ian ini dilakukanuntuk endeteksi adan+akeleahan isolasi tahanan.Pengu,ian isolasi se'ara rutin da(atdilakukan dengan enggunakanalat ega oh eter atau seringdise*ut dengan egger $insulationtester%! di ana untuk e(eroleh

hasil $nilai 9 *esaran% tahananisolasi (eutus tenaga antara*agian +ang di*eri tegangan $-asa%terhada( *adan $'ase% +angditanahkan au(un antaraterinal asukan $39P terinal%dengan terinal keluaran $B9Pterinal% (ada -asa +ang saa.alah satu 'ontoh (enggunaan darialat ukur ini adalah untukengukur keungkinan adan+a

gangguan lain! se(erti ter,adin+ahu*ung singkat (ada *elitan antar(hasa! antara (hasa dengan *odidan antar *elitan (ada (hasa +angsaa.

Jenis insulation tester +angdigunakan adalah ,enis isulationtester dengan *atas ukur ega



oh dengan tegangan 00 : 000volt arus searah. &erikut iniga*ar insulation tester.

6a*ar ".2>. 3nsulation Tester

asil (engukuran tahananisolasi PMT ,uga di(engaruhi oleh*e*era(a -aktor! se(erti ke*ersihan(erukaan isolator *ushing! suhu!-aktor usia dan kele*a*an udara

di sekitarn+a. &atasan dari tahananisolasi sesuai &uku PeeliharaanPeralatan E.0"29PT91H< adalah 7enurut standard /DE $'atalouge229<% iniu *esarn+a tahananisolasi (ada suhu o(erasi dihitung“ : #il* $*l ; : M< (Me0aOhm) “. Dengan 'atatan 1 k/ I*esarn+a tegangan -asa terhada(tanah! ke*o'oran arus +angdii,inkan setia( k/ I 1 A.

Untuk engetahui standarharga inial hasil (engukurantahanan isolasi suatu (eralatanda(at dihitung denganenggunakan ruus (endekatan 7

R ; U ? =

Diana 7R I Tahanan isolasi inial.U I Tegangan ker,a.

I Tegangan Megger.

Untuk tegangan ker,a 20 k/dan tegangan (ada insulationtester 000 / aka dida(atkantahanan isolasi inial7

R ; $5I

Diana73 I Arus &o'or $A(ere%/ I Tegangan U,i $000 /%R I Tahanan 3solasi $Bh%

Da(at disi(ulkan *ahwaseakin *esar tahanan isolasi!aka seakin ke'il arus *o'or!sehingga seakin *aik kondisiisolasi kontak.

Pe0'#'ra Tahaa K*a#

Pengukuran tahanan kontakPeutus Tenaga $PMT% dilakukan

(ada saat (osisi tertutu( atau'lose. Dengan enggunkan alatukur Mi'ro Bh Meter. atuan+ang digunakan untuk engukurtahanan kontak adalah i'ro oh$KG%. )etentuan arus +angdigunkan untuk engukur*esarn+a tahanan kontak (eutustenaga $PMT%! +aitu 100 A! 200A!"00A.

Rangkaian tenaga listrik

se*agian *esar terdiri dari *an+aktitik sa*ungan. a*unganadalah dua atau le*ih (erukaandari *e*era(a ,enis konduktor*erteu se'ara Lsik! sehingga arus9 energi listrik da(at disalurkantan(a ha*atan +ang *erarti.Perteuan dari *e*era(akonduktor en+e*a*kan suatuha*atan 9 resistent terhada( arus+ang elaluin+a! sehingga akan

ter,adi (anas dan en,adikankerugian teknis. Rugi ini sangatsigniLkan! ,ika nilai tahanankontakn+a tinggi. Nilai tahanankontak +ang noral disesuaikandengan (etun,uk dari (a*rikanse(erti standar 6.E. 100 : "0KG! standar AEA < KG! standar



M6 " KG atau denganketentuan tahanan kontak dari unitlain se(erti P"& J& enggunakanstandar R 100 KG $P"& B;MPMT9001.01%.

Pengukuran tahanan kontak+ang dilakukan di 63 )aret #aaenggunakan alat PM 00.

6a*ar ".2. Alat Pengu,i Tahanan)ontak

Jika hasil (engukurantahanan kontak ele*ihi standar+ang ada! +aitu se*esar R le*ihdari 100 KG! aka dilakukan(engu,ian ulang dan (enge'ekan(ada PMT! untuk enganalisa(en+e*a* kesalahan danengetahui a(akah (erlu

dilakukan (er*aikan. Jikadi(aksakan *ero(erasi! akadikhawatirkan ter,adi kerusakan(ada PMT terse*ut! aki*at dari(anas +ang diti*ulkan oleh alatkontak. )e,adian ini tentu akanengganggu siste o(erasi dankerugian aterial. Naun! a(a*ilanilai teta( tidak eenuhi standar!aka (erlu di(erti*angkan untukengganti PMT *aru dengan ,enis

isolasi +ang le*ih *aik lagi.

Pe0',ia Keerema#a

&erdasarkan 'ara ker,a(enggerak! aka PMT da(atdi*edakan en,adi 2 $dua% ,enis!+aitu Three Pole $(enggerak PMT

tiga (hasa% dan ingle Pole$(enggerak PMT satu (hasa%. Untuk T 9 # &a+ *iasan+a PMTenggunakan ,enis single (ole!dengan aksud PMT terse*ut

da(at tri( satu (hasa a(a*ilater,adi gangguan satu (hasa ketanah dan da(at re'lose satu (hasa+ang dise*ut PAR $ingle PoleAuto Re'lose%.

Naun! a(a*ila ter,adigangguan (ada (enghantar (hasa=(hasa au(un tiga (hasa! akaPMT terse*ut harus tri( " (hasase'ara sere(ak. A(a*ila PMTtidak tri( se'ara sere(ak! akan

en+e*a*kan gangguan. Makadari itu! terda(at suatu siste(roteksi Pole Dis're(an'+ rela++ang e*erikan order tri(ke(ada tiga PMT (hasa R! ! T. al+ang saa ,uga ditera(kan (ada(roses (enutu(an PMT. Pada waktuPMT tri( aki*at ter,adi suatugangguan (ada siste tenagalistrik! dihara(kan PMT *eker,adengan 'e(at! sehingga 'learing

tie +ang dihara(kan sesuaistandard P#N No 2=1 1H" untuksiste >0 k/ I 10 ili detik $s%dan P#N No 2=1 1H< untuksiste 10 k/ I 120 ili detik$s% dan 4inal Dra-t 6rid ode2001 untuk siste 00 k/I H0 ilidetik $s%.

Pengukuran kesere(akanPMT adalah (engukuran dengantu,uan untuk engetahui waktu

ker,a PMT se'ara individu danengetahui kesere(akan PMT(ada saat o(en atau 'lose.Pengu,ian ini enggunakan alatir'uit &reaker Anal+Cer. Alat ini*er-ungsi untuk engukurkesere(akan *uka tutu( (ole(ada PMT atau 'ir'uit *reaker.



A(a*ila rata=ratakesere(akan kurang dari 10 s!aka PMT atau 'ir'uit *reakerterse*ut da(at elaksanakan atauelakukan tri( sesuai dengan

kiner,a kesere(akan +ang noralatau keandalan+a asih da(atteratasi. Teta(i a(a*ila nilai rata=rata kesere(akan le*ih dari 10s! aka un,uk ker,akesere(akan PMT kurangen'a(ai keandalan ataukeandalan+a kurang! aka (erludiadakan *leeding atau (en+etelan(ada PMT terse*ut.

6a*ar".2H. Rangkaian Pengu,ian)esere(akan

Untuk (engu,ian waktukesere(akan dari PMT! da(atdilakukan (ada saat PMT atau &tidak *ertegangan! diana PMTdi(osisikan dala keadaan lo'al!+aitu PMT dikontrol ekaniseo(en='lose dengan enggunakan*reaker anal+Cer. Pada (engu,ianini su*er D dala keadaan B44.#alu e(osisikan alat u,i (adaPMT +ang akan diu,i.

Jika (ada saat keadaan'lose nilai +ang dida(atkanele*ihi standar! aka dilakukan(engu,ian ulang dan (erludiadakan *leeding atau (en+etelan(ada PMT terse*ut. Naun! a(a*ilanilai teta( tidak eenuhi standar!aka (erlu di(erti*angkan untuk

engganti PMT *aru dengan ,enisisolasi +ang le*ih *aik lagi.

KESIMPULAN

&erdasarkan kegiatan(raktek ker,a la(angan +ang telahdilaksanakan! aka (enulisenga*il kesi(ulan se*agai*erikut 71. akelar Peutus Tenaga $PMT%

atau ir'uit &reaker adalahsuatu (eralatan (eutusrangkaian listrik (ada suatusiste tenaga listrik +ang*er-ungsi untuk

enghu*ungkan ataueutuskan arus *e*an atauarus gangguan! terasuk arushu*ung singkat! sesuai denganratingn+a. Juga (ada kondisitegangan +ang noral atau(untidak noral.

2. akelar Peutus Tenaga $PMT%atau ir'uit &raker (erludilakukan (erawatan! (engu,iandan (e*ersihan se'ara *erkala

inial 1 tahun sekali setia(satu *uah PMT. al terse*utdilakukan su(a+a da(ate(ertahankan kiner,ase*uah PMT agar *ertahan'uku( laa dala(enggunaann+a.

". Dari hasil data (engu,ian PMT20k/ +ang kai lakukan rata=rata kondisi kela+akan o(erasiasih 'uku( *aik naun han+a

ada *e*era(a sa,a +ang sudahtidak la+ak o(erasi dan harusdiganti dengan +ang *aru.

<. akelar Peutus Tenaga $PMT%atau ir'uit &raker +ang *iasadigunakan di 3ndonesia di sisitegangan 20 k/ enggunakanPMT /aku dan di sisi tegangan



10 k/ enggunakan PMTdengan edia isolasi gas 45.

. 63 )aret #aa e(un+ai tugasuntuk engatur (en+alurantenaga listrik ke 63 dan 6ardu

Distri*usi.

DA7TAR PUSTAKA

ilaen! )ristian. 2010. JenisPenggerak Pemutuss Tenaga.htt(799kristiansilaen.word(ress.'o9201090>919hello=world9 O20 Maret 201"

PT. P#N $Persero% P"&. 2005.PanduanPemeliharaanPemutus Tenaga PT. P#N$Persero% P"& Jakarta. Noor 7NB. P"&9B;M PMT9001.01

Edisi Pertaa.PT. P#N $Persero%. 200H. PetunjukBatasan Operasi DanPemeliharaan PeralatanPenyaluran Tenaga ListrikPemutus Tenaga (PMT). No.Dokuen 7 >=229AR#UR=PT9200H.

http://kristiansilaen.wordpress.com/2010/07/15/hello-world/




jurnal pemeliharaan pmt 20 kv

Documents