hukum dagang indonesia.pdf

HUKUM DAGANG INDONESIA

oleh

Mr R. SQEKARDONOHAKIM-AGUNS PADA WAHKAM AH AGUNG INDONESIA LUAR 01 ASA PADA UNIVERSITAS NEGERI GADJAH MA

DJILJD I (bagian kedua)

PCNERP1T ..SOErOEDN®KARTA PETJENONSAN 58 - DJAKAK

23 OCT 2®# T '2 4 NOV. ’OPR / f- 5$ &

- 8 SEP 200 - ■ / t/ ^1 3 M / t f 2 0 0 ? I 7 '

13 OCT 20(1* 25] M

\9 UUt 2UUb

'2 ^ . . . » _____ O f c ^

1 kPT otst

P

L

HUKUM DAGANG INDONESIA

oleh Mr. R. SOEKARDONO

HAKIM-AGUNG PADA MAHKAMAH AGUNG INDONESIA DAN GURU-BESAR LUAR BIASA PADA UNIVERSITAS NEGERI GADJAH MADA

DJILID I (bagian kedua)

PENERBIT ..SOEROENGAN" PETJENONGAN 58 — DJAKARTA

r

!iL^O0o

P a ra p em b atja jan g terhorm at,

Dapatlah sekarang sampai pada Saudara‘ bagian kedua djilid 1 dari „H ukum Dagang Indonesia". Dengan demikian djM d I itu boleh dikatakan selesat, dengan pengertian bahwa mengenai h a k oktroi terpaksalah saja belum m emasukkannja. Sebabnja ialah bahn-a Pemerintah A h ke I I ndak mengoper rentjana Undang! O ktroi jang saja sebutkan didalam kata pengantar atas bagian pertam a djilid I Djadi akan dibuat rentjana ban, untuk dikirim kan kepada Parlemen pilihan Rakjat mn Rentjana-baru itu m enurut pem beritahuan Kepala Kantor Oktroi sudah disustm oleh beliau dan telah disampaikan kepada M enten Kehakiman. Sampai tanggal 17 O ktober 1956 (tanggal pembentahuan tersebut) belumlah ternjata sudah d iterushm kepada Parlemen. Pendek kata, bilakah rentjana bam itu akan sampai pada Parlemen dan btlakah akan djadi Undang‘, tak ada sekedar kepastian pun. Malahan menurut pemberitahuan oleh Sekretariat D .P .R . pada tanggal 16 Djuli 1957 sampai tanggal itu belum diterim a rentjana barn di Parlemen.

M enulis tentang hak oktroi setjara um um sadja m em ang dapat djuga dikerdjakan, tetapi uraian um um itu , tanpa dapat m enundjuk pada pasaP dari sesuatu Undang2 jang ■ perihal hak oktroi berlaku positip di Negara kita jang M erdeka ini, m enurut perasaan saja akan sangat kurang memuaskan. Djadi saja m enetapkan niai saja akan mengehiarkan penerbitan tersendiri sadja tentang hak oktro i tersebut, djika kita sungguh* sudah mempunjai Undang2 O ktroi sendiri, penerbitan mana akan dapat dianggap sebagai penam bahan atas bagian kedua djilid I ini.

Djakarta, A gustus 1957

Penulis,

13. P E R A D I L A N — W A S I T

(A rbitrage).

P ern iagaan jang pada azasnja adalah pem berian p e ran ta raan agar supaja barang - jang d iperlukan dengan tja ra 2 jan g seefisien-efisiennja d ap a t sam pai kepada konsum en dari p rodusen , m em erlukan d ju sa p en je lesa ian perselisihan- setjara jang (lebih) tjepat d a n d irasakan sebagai leb ih sesuai dengan rasa-kead ilan dikalangan pengusaha2 dari pad a d jika perselisihan2 itu jang m ungkin tim bul karena pelaksanaan a tau perm u laan pelaksanaan a tau k e tiadaan -pelaksanaan pelba^ai p erd jan d jian jang d iadakan didalam perniagaan, d iad jukan kedepan p en gad ilan2 resm i jang berkuasa.

D engan Iain p e rk a taan : fihak2 perselisihan m em ilih penjelesaian oleh seorang w asit a tau lebih (tentunja lalu dalam d jum lah jan g gandjil ag ar supaja d im ungkinkan kelebihan su ara p ad a sa a t m em utus), w asit a tau w asit2 m ana biasanja adalah ah li a tau ahli- d idalam line- kungan tjab an g perniagaan a tau perusahaan jang bersangku tan . M e- rek a b iasan ja adalah pedagang- a tau pengusaha2 sendiri jan g telah tjukup berpengalam an dalam segala seluk-beluknja h ubungan2 kom ersiil d idalam tjabang perniagaan atau perusahaan tersebu t. D justru dari p en g a lam an 2 itulah d iharapkan oleh fihak- sengketa bahw a w asit a tau m adjelis w asit lalu m am pu m em andang segala persoalan dalam sengketa se tja ra kom ersiil jang sehat dan p rak tis, tan p a tcrla lu te rik a t akan p e ra tu ra n - hukum m enuru t Undang-.

In i tidak berarti bahw a p era tu ran -p era tu ran hukum dalam U ndang- jang bersita t keharusan (dwingend rech t) dap a t d iabaikan a tau d ilan g ea r dalam pem berian perad ilan oleh w asit a tau m adjelis w asit te rsebu t. Sam a sekali tidak. P erad ilan ini han ja m em berikan leb ih keb eb asan dalam prosedurenja untuk m enen tukan pad a p ihak

m an a k a h lek a tlah hak (hak’ ) >) jang d jad i pertengkaran itu.

T a k han ja dalam pandangan sebagai suatu djenis p e rad ilan jang (d ih a ra p k a n ) lebih tjepat dan (d iharapkan) k b ih d ap a t m em enuhi ak an ra sa kead ilan di-kalangan= pengusaha- sadja le tak pentm gnjn

• T t a t a s a d ja h a k 2 subjektif.

5 '

arbitrage itu, tetapi atjapkali telah terbukti nPntin ■tumbuhan hukum perdata materiil misalnia JnT P ^ PGr"djual-beli perniagaan (handelskoop). men*enai perdjandjian

T Q m k r t * 1 « . ___t

, — ^ uianaeiskoop). J — J —

Lam bat-laun k ita m endium oai haHan° ™ ,1-1

pada m ana atjapkali p ihak2 sengketa P"rad llan ' Was^ J'ang te ta p ,

perdjandjiannia diharuskan m em adjukan d a lamnanja te rik a t setjara obligatoor. Kla. i , nn ]a’ d jad i kare_ pactom de com prom ittendo (pasal 615 a 'a t 3 j f mikian itu d in am ak an

K lausula2 demikian itu d id a l am • ^

tertje tak dalam akta= dibawah tanean^ ™ 1351*!11 beS3r b iasan j a te lah juga dan digunakan didalam hubun°an= ** S‘ap Sedia te rti e tak

m ereka m engadakan perdjandjian2 , ^ Pengusaha2 pad a k e tik aangannja kedua belah fihak sadja s e t e l a h t e r t ^ .m enunffiu P enanda-

“ 2 ? -* * S Z Z S T * atau bek« d ja ;nmdaiaa m ad an d idalamna* soal hukum sadi Peradllan-Wa* ; bahkan m u n ^ “ akelar dsb-

daPat dibatalkan !). ’ 3Pakah seb” ah perd jandjian T d ak h " T ^ '

atau

11“Mm ^^Earalah ’ u-

S(pkern USa PerSelisihanL> di d tim buTm ke‘a P erda‘a’ d idalam

«*«* 4 pz r s s ? ^ r a S ^ s s s t11 Mr. J.A.A. 0oops Perdata *«m aksud didalarn

Procesreohit tiet&kn rekken van WesterouenvainMeeterke‘'6 (janS dikerrr*?ederIands Bim

p asa l 101 a ja t 1. In i berarti apabila fihak2 mengingmkan pen jelesaian o leh H ak im N egara, karena m ereka d iluar H ak im boleh sad ja m entja- p a i pen jelesaian setjara perdam aian, bahkan p e rd am aian d idalam p e rk a ra p e rd a ta m asih boleh djuga d iusahakan d idepan H ak im jang berkeharusan berich tiar sedapat-dapat un tuk tud juan itu ( lih a t pasa l- 130 H .I .R . d an 154 R . Bgw).

D idalam hukum a tjara perdata d ipelad jarkan m engenai .kom pe- ten si ab so lu u t dan relatif dari H akim .

B erh u b u n g dengan kom petensi2 itu lah pasal 13 a ja t 2 U .U . D .S .R .I. n ien e tap k an bahvva Jbertentangan dengan kemauannja tiad a seorang d ju ap u n d ap a t dip isahkan dari pada hakim jang d iberikan k epadan ja o leh a tu ra n a hukum jang berlaku” .

P a sa l 13 a ja t 2 itu sudah barang tentu han ja d ap a t d iartikan m engenai d an dipergunakan dalam p erkara2 p e rd a ta sad ja , karena d a lam p e rk a ra - p idana jang term asuk hukum pub lik dan m engenai kep en tin g an 2 um um negara dan rak jatn ja , tak m ungkin d iad ak an p er-

ad ilan w asit.A k a n te tap i didalam p erkara2 perdata, kalau ini m em ang b en a r2

d ik eh en d ak i oleh fihak2 jang bersangkutan, djadi tidak m elanggar pasa l 13 a ja t ? U U D .S .R .I. itu, pada unuim nja dap a t d ite tapkan u n tu k di- sc lesa ik an dengan djalan peradilan-w asit. S ingkatn ja: dasar hukum u n tu k p erad ilan -w asit iaiah kehendak bebas jang teratur dari f ih ak 2

.sen g k e ta p e rd a ta un tuk m em ilih pem utus perse lm hann ja d iluar hakim

n eg a raS ajang sekali negara k ita didalam m asa 11 tahun kem erdekaan

ini b e lum sad ja m em iliki sebuah U ndang- N asional m engena, hukuma tja ra p e rd a ta d idalam m ana berhubung dengan pertum buhan per-

j " > j iak sekali d iadakan p e ra tu ran - m enge-m ag aan d a n p e rusahaan - kata, l a j a ^ ^ ^

n a i p erad ilan -w asit, pa bahw a M ahkam ah A gung m em utus(L .N 19S0 __ 30) m enjatakan Ddnwa n *

* I>OU } ,.lon kedua (banding a tau apel) a tas putusan-'P ad a tin g k a tan perad ilan k ^ 25 .000 .— a tau lebih.

w asit jan g te rn ja ta m enge* aite ksaiah kita m em ikirkan ten tang p er-D engan pern ja aan ^ _ berlaku bagi p e radilan wasit.

a tu ra n 2 a p a d an m an a a j & ^ sam a sekali tak m endjum paiD a la m H .I.R - a tau . o didaIam U ndang^ m .A . dengan sen-

p e ra tu ra n - te rm aksud , se n 2 pr0 sedure banding atas p u tu san 2d irin ja h a n ja d idapa tkan Per* ( p 108 sam pai dengan 111w asit sebagai d im aksudkan dim uka KV

U n d a n g M .A .).

Bolehkah peraturan 2 jang terdapat didalam nasal* f ii* dengan 651 Rv (Buku ke-111 T ite l ke-1 Rv'i Z \ Sam paitingkat pertam a (dan terachir s l d a r tak v " ^meriksaan banding) dipakai sebagai p ed o m an ’ Safa P£"peradilan wasit itu mengenai nPm. t raSa h ’ k a ren a

* -**!-. S Z —orange jang tak .uk akan hnknm m aterii ba^a , ^ ^ bag i orang2 Indonesia asli jang setjara tew * , \ v * te rm asuk P ^ a

tertentu m enaklukkan diri kepada hukum L r t o a V ^ 313” ' ^ ™ nuru t pasal2 26, 27, 28 Stb 1 9 1 7 _ _ 1 9 ♦ at terseb u t me-

diam= m enurut pasal 29 Stb. tersebut" M ai ™enakIukkannia se tjara

rof. R D. Kollewijn i) d tw asa kem erdekaan t " ” eilUrUt Pen<iapat dihapuskannja perbedaan antara Pe r a d t n k " u ^ “ dengan P «ad ,lan bagi bangsa Indonesia dan P ^ la» » . » bangsa E ro p a dan

P £ , peraturan atjara termuat didalam p a s a m dipegang ° lehf rahonja lagi. Dahulu diza ^ a l^ 7 Stb- 1917 — 12 itu tak

: f “ U apabila Poialdukan setjara tegas w rf te rm ak sud

««* r « s s i5 , “ " 'r ,i““ “ bC »datanganan terdiadi h* , Penandatangan itu - w I g

lisihan2 mengenai ^ dim aksudkan jang d im ak-

perselisihan- perihal h a ta " 6^ ! atjara Penieriksaan A diinginkan diadjukan kede U u perdata bara t jans ^ penielesaian •idak d iatur dida. H f P H N ega™ " 1 2 “ ^ “laupun sekedar sc b a ^ ! , " R ‘ BgW’ s“dah b l r , ^ Wasit>

“ r « — - i . ,

sudahTL r p e r ! u bdaihpr kaaid i r i .PasaI2 dalam Rv itu pas

»“ ‘UT d i d a , a „ ; ^ t nag8r MPeAd0m an' karena m e i ^

I} d a n “J Prof. Mr. r d T1

8 1 iy55. h a la h a n 2

A p . M , M » ■ « — ™ “ 1 " " * " * 'pakai sebagai pedoman- bagi p e r a d i ^ tak perlu m endalam

D id a lam peradilan-w asit itu jang leb ih2sekali, k a ren a ada ban jak « , , . ^ 2 erihai hukum atjarap a d a tem p a tn ja d iu ra ikan 1 a .fc perselisihan oleh wasit;

— *■ x s Z S V S S iJUism ja p u tu san w asit dan “ edar uraian perihal peradilan-w asitP e rlu d ism i d itek an k an ^ digunakannja didalam duniain i h a n ja d iberikan b er , “ ■ . ]a karena pentingnja bagiperusahaan, te rm asuk Pern iaS ’ = te rm asuk hukum dagangp e rtu m b u h a n hukum perdata m a te r i i ,

(in ternasional).

Pertama : i 615 a jat 1 Rv: T id ak sem uaA zas jan g te rtjan tu m i a an • diserahkan k epada penje-

perse lisihan m engenai hak- sub) , h an ja hak2 sadja

le sa ian o leh w asit a tau m a j^ {yjak .*. D engan hak2 subjek tif ini jan g sepem .h i.ja dapat dAuasai bersan gku t-pau t dengand im ak su d k an h a k 2 jang Jneoara d a n / a tau m asjarakat.

k e te rtib an a tau kePentm =“ au t denean ketertiban dsb. itu ialah M isal2 d a ri h ak - jang ber = p e ru ndang-undangan d idalamjan g d isebu tkan sendir, o lehnkekuaSe r a iP^ ^ ^ ^

p asa l 616 Rv. r ^ bersifat sedem ikian ru p a dan ad a lah begitu an ak sah a tau tic , kesed jah te raann ja jg langsUng bersangkutan ,

m em pengaruhi m engenai b an jak o rang la in ; d juga takak an tetap.^ n_ g kesusilaan dan kesopanan d idalam m a-

dap a t akan sukar sekali m engidzinkan penjelesaiannjasisr^Ktitj s cc?

i^h hakim - partike lir alias wasit.L a in hal adan ja , d jika lau ada perselisihan m engenai b ia ja ang-

. t n b a ran e im por a tau pertanggungan atas b ia ja a tau b a ran g 1 u “ la ° i m engenai p em b ajaran harga b arang pem belian perusahaan ; m engenai tja tja d 2 te rsem bun ji pad a pern iagaan hew an dan lam l a „ . S ifatn ja te rasa betu l2 ..partike lir” d juga dan k a ren an ja N egara sebagai

dem ikian tak ak an b e rkebera tan , apab ila fihak2 jang ‘m ilih penjelesaian oleh w asit a tau w asit2 jang m ereka te lah a tau m as.h

,berkuasa m engadili.

D jad i k em b a li k ep ad a H akim resm-i. ^

H ak- subjektif terachir ini dapat sepenuhnja dikuasai oleh fihak- sendiri dan karenanja dapat diwasitkan.

Tetapi perlu seketika dikem ukakan bahw a apabila hak- subjektif itu harus ditegakkan bagi kepentingan^ orang* lain (m isaln ja: hak^nja pup.l jang harus diurus oleh wall - voogd h ak ’nja ku rand i olehpara kurator, dsb.), haruslah oleh penegak* kepentingan orang= la in itu d. m intakan idzin dahulu dari P.N . jang m engangkat m ereka terse-

Kedua :

ia lah : 1 jang d idalam ^unia p lu s lh L T le b ih Ub kePl da perad iIan-w asit’ t a n pactum de compromittendo nn i Jak te r<3jadi berdasar-

dim uka); 2 atau berdasa k!n f ® 5 3 R v ‘ ( td a h d itundiuksebuah perselisihan perdata k t t k i n Jandj‘an UmUk m enSh a d a Pkan^ P ^ ia n d j ia n I j harus itumi (pasal 618 R v.). d inam akan ak ta kom pro-

m uka, pada m a n fm w a ttu “ d a t n n i r b T Ut“ d ° tetSebUt d i' apa-, sedangkan pactum itu sebenarnia h • ^ perselisihanketentuan- jang terdapat didalam suatu n ^ Sadja darilam* hal dari pada penjerahan pen jelesaian1o f " ' ^ a n > n s m ™ genai (wasit-) sadja, djalan jang kedua itu m elulu han kePada w asitdjandjian chusus (bukan satu klausula d w l m T e b '"h tentang m em adjukan perselisihan jang sudah t a h, Perd!andiian) diselesaikan. tim bul kepada w asit un tuk

Pasal 618 tersebut jan e telah mintn ■

djian chusus itu, m em pertadjam s i a m f e ? bag‘ perd ian -m engharuskan pem buatan akta I ta r k (akta n t ^ * te tm aksud dengan

mampu m enandatangani akta k l p r o m i k) aPaM‘a fihak2 tak

Tentang isi akta kom prom i ini pasal 618 aiat i • konkn t jang m erupakan perselisihan- 11 J? 1 2 m enJeb u tk an : haPf f l a k - begituPu n P terhad^ St i a n , 1S ^ ked iam a"

gandjil; sega,a sesuatu dengan an tjam ln b a t i l (6T I hatUS

B agaim anapun, d jikalau telah ada ak ta kom prom i, b e ra rtilah itu bahw a sudah pasti siapa (siapa2) jang akan berkeharusan b e rtin d ak sebagai w asit (w asit2) .

L a in ha l adan ja dengan pem akaian djalan pactum term aksud . D engan ini m ungkin sudah d ite tapkan pu la perihal o rang (orang-)n ja w asit. Sebaiknja djuga dem ikian. K alau belum dan kem udian , setelah perse lisihan tim bul, baru sad ja d irundingkan ten tang penundjukan w asit (w asit2), serta perundingan in i gagal, lalu w asit (w asit2) a tas per- m ohonan fihak jan g te ru tam a berkepentingan (b iasan ja jang didalam p rosedure resm i akan m enggugat) ak an diangkat oleh H ak im negara jan g berw adjib , dew asa ini di negara k ita P .N . jang bersangku tan , ja itu P.N . jang h aru s m em eriksa p e rk a ra p erda ta itu , an d a ik a ta ta k ada p ac tum tersebu t. D engan dem ikian b iasan ja P .N . d idalam daerah - kek u asaan n ja fihak-tergugat berked iam an (Perband ingkan pasa l2 118

a ja t 1 H .I .R .; 142 R . B gw .).

Ketiga :Siapa (siapa2) jang d ap a t d ip ilih (diangkat) sebagai wasit.

D ew asa in i ialah tiap- orang jang te lah tjukup u m u r m enuru t hu k u m (telah berum ur penuh 21 tahun atau sudah berkaw in sebelum - n ja ) b a ik p ria m aupun w anita. P engetjualian p a ra w an ita u n tuk d ip ilih (d iangkat) sebagai w asit, sebagai te rm u a t d idalam pasa l 617 a ja t 2 R v sudah barang ten tu tak d ap a t k ita pakai sebagai pedom an lagi. L ih a tla h sad ja pad a b eberapa sard jana-hukum w anita k ita sekarang ja n - sud ah berkedudukan sebagai hakim , djaksa, notaris.

° D id a lam pasa l 617 a ja t 1 d itund juk pad a p e ra tu ran 2 jang term uat d idalam p asa l 34 R v. D idalam pasal ini a ja t 3 bsd. a ja t 1 term uat la ran g a ii bagi p 'S T h a k im , pegaw ai penun tu t, p an ite ra serta pam tera- m u d a u n tu k dipilih a tau d iangkat sebagai w asit, p e ra tu ran m ana m asih

tjo tjo k sekali d ipakai d izam an kem erdekaan T an ah A ir.Seland iu tn ja d isebu tkan d idalam 617 a ja t 1 R v. bahw a t.ap -t,ap

o rang ia n ° d ap a t bertindak sebagai pem egang kuasa , d ap a t pu la ber- to d a k s e b V a iw a s i t . A k an te tap i p e ra tu ran itu tid ak sesua, dengan■ . n 1 * R „k ,i ke I I I K .U .H . P erd . ten tang p e rd jand jian pem benan

Hu sam a sekali tak d isebu tkan ten tang siapa2 jang

d a n a t b e rtin d ak sebagai pem egang kuasa, sehingga pera tu ran jang di- d a p a t D en i ^ R v ^ ^ ^ a U u gunanjEj m a.

seb u tk an 1 a K U .H . P erd . dan dengan m enjim pang darila h a n m en u ru t pasal iv u .r a .

11

apa jang diatur didalam pasal 617 ajat 2 Rv., para w anita dan orang2 dibawah um ur d ap a t dipakai sebagai pemegang kuasa. i)

Sudah terang bahw a dengan w anita itu melulu dim aksudkan jang telah berkawin dan takluk akan hukum kekeluargaan bara t, karena jang belum berkawin atau telah tertjerai adalah setjara pribadi m am pu untuk m elakukan perbuatan* hukum. Bahw asanja didalam pasa l 1798 tersebut ditam bahkan djuga suatu peringatan jang berhubungan dengan kedudukan dalam hukum perdata dari orang2 di baw ah um ur serta wanita2 berkawin (jaitu dengan u tjapan: „akan te tap i si-pem beri- kuasa ak m em punjai lain gugatan terhadap orang2 dibaw ah um ur, dsb

demikian ^ ^ adalah SUdah d ^ n - n d i r i

merapengaruhi hubungan hukum a n t a ™ ^ ! ^ 3 P6megang‘kuasa ,tu ketiga, dengan m ana pemegang-kuasa Jh ™ a * den§an f ‘hak suatu? Karena (demikian kata Hnf dem ikian b e rb u a t se-

tak ternjata dari susunankatapasal n ™ P6m buat undai^lam sedjarah terdjadinja pasal 1990 C o d e c t . T klta m elihat d ‘d a - suaian redaksinja dan terniatalah hsV, Peran tjis jang berse-di Perantjis menolak segala pengaruh i * 11 maksUd Peinbuat-undang2 gang-kuasa atas hubungan-hukum ketldakm am P™ ja pem e-ketiga. Pemberi-kuasa tak dapat m e n o la k Pem beri_kuasa d an fihak hadap fihak ketiga dan sebaliknia de Pem enuhan P ^ ta s in ja ter- m am punja pemegang-kuasa J h '? 8” m enundjuk pada ketidak- m enurut pendapat saja karena p e r n e ^ T * SUdaH djugapem beri-kuasa. 8 "S 'kuasa itu bertindak atas nam a

Dari uraian2 dimuka ini kita d i djukan akan pemegang-kuasa didal *P“ “ “ flm pulkan bahw a penun-

pada tem patnja. Lagi pula p e r k e t ju a l j te r l ^ 1 R v ' adalah *akajat 2 dan pasal itu. Sudah terang d l ! u ^ P a ta Wanita d idalam dengan w an.ta2 itu ialah para iang d im aksudkan

berkawin berbangsa Indonesia dan t a u t k v Bagi Para w anita- kesukaran apa-, karena mereka didal , akan h“ knm ada t tak ada

p u ju n tu k jjrib ad i m elakukan perbuatan * 2 “ te taP ” a -

i) L ih a t didalam bukunia Mr t a ,272; untuk sela-ndjutnla a i l c °ops ter^K , j.h a lam an n ja . kan to u n d ju.k d u t drniuka, h a la m a n

•) H et Ned. V erbiiitenissenrecht, diilid n ° 0ttM se r ta

17 ' le ta k “ 1936> h a la m a n

T e ta p i perk e tju a lian terhadap orang* dibawah umur u n tuk dipilih a tau d ian g k at sebagai w asit m enuru t pen d ap at saja sudah tepat, karena b a °a im a n a p u n djuga pada pokoknja seorang w asit adalah berfunksi

hakim.P erlu d ikem ukakan bahw a djum lah w asit harus selalu gandjil

(pasa l 618 a ja t 2 Rv.).

Ke-empat :Seorang w asit jang dipilih oleh fihak2 atau diangkat oleh H ak im

n eg a ra m en u ru t p asa l 619 R v. b a ru berkeharusan m elakukan tugasnja ap ab ila ia sudah menerimanja dengan baik, penerim aan m ana harus dengan tertulis (pasal 622 a ja t 1 R v.). M engingat akan funksinja sebagai hak im s ja ra t tertu lis itu adalah baik , karena tegas.

P em ak a ian p e rk a taan „ last” ( = kuasa jang d iberikan) didalam p asa l2 62 2 dan 623 R v. ad a lah tid ak tepat, karena sebagai d ikem ukakan d idalam C oops (6) ha lam an 2 7 4 : „seorang pem egang-kuasa bertin d ak atas nama pem beri-kuasa, sedangkan seorang w asit m endapatkan tueas tersend iri ja itu m em eriksa, m em pertim bangkan dan m em utus perse lisihan sebagai d ih a rap k an dari seorang hakim . K arena itu lah tak p ad a tem p a tn ja d jika lau seorang w asit jang sudah m enenm a b a ik pe- n u n d ju k an n ja , tan p a a lasan sah m elepaskan d iri dari penuna ian tug asnja In i han ja d iperbo lebkan dengan pem benaran alasan-’-nja u n tuk tak m enunaikan tugasn ja oleh H ak im negara ja itu P .N . jang bersang-

ku tan (pasal2 623 bsd. 619 Rv.).

Kelima :P ro sed u re d id ep an w asit. P erihal ini p engatu rann ja pad a um um -

n ja d ise rahkan kep ad a fihak2 jan g berkepen tingan . D ap a t d ia tu r d idalam ak ta kom prom i terseb u t (pasal 618 R v .) . dengan m ana m enuru t pen d ap a t sa ja d ap a t d isam akan m engadakan p e ra tu ran ten tang p ro sedure itu d idalam pactum de com prom ittendo a tau d idalam perd jan- d jian tersend iri be rd asa rk an pactum itu, apab ila telah terd jad i perselisihan se tjara konkrit. D jika fihak2 sendiri belum m enjed iakan p e ra tu ra n ten tan g d ja lan n ja pem eriksaan , w asit a tau p ara w asit dalam

ben tuk m adjelis b erhak m enetapkan p e ra tu ran 2 p rosedure (pasal 624

R v.).M en u ru t h em at saja perlu lah disini d ikem ukakan , hingga manakah

batasnja otonomi fihak* atau wasit (wasit*) untuk mengatur prosedure

13

itu? D idalam Rv. tak dengan tegas diatur. K arena dew asa in i bagi H akim resm i di Indonesia hukum atjaranja perdata pad a p okokn ta diatur didalam H .I.R . dan R. Bgw„ dapatlah m enurut p en d ap a t saja ditetapkan bahw a otonom i m engatur prosedure dalam perad ilan w asit seberapa m ungkin harus m enghasilkan peraturan’ jane bersesuaian dengan djiwa sederhana serta tak formalistis dari kodifikasi2 tersebut.

Lagi pula didalam peraturan2 prosedure itu tak boleh d im asukkan keten tu an -jan g menjimpang dari peraturan2 H .I.R . dan R . Bgw jang

« t d r tVh n ° rde) ataujang oleh Undang- chusus diberikan kepada H akim 2 resmi.

M isal penjimpangan term aksud ialah apabila prosedure itu gugatan pembalasan (rekonvensi) s a m a tk a U "ak d " ' " kenankan; peraturan demikian itu akan s a n J t I T ! iPCr'sam a tinggi dan sama rendah dari kedua a k ed u d u k ansaan sengketa perdata, pada hal azas in f t t d ldalam Pem erik- belah fihak itu didepan Hakim • k i ng kedud u k an kedua

I a n R . Bgw. (pasal 2a k ah ” did)am in d idalam H I R 'perhatikan perkataan2 did PermU' aan ^ pasal 135 H .I.R . - berat s e b e la h - ; pasal 1 5 7 b s T p L m r ' b T ^ ) Pem eriksaan tak

a ^ , H a k b l P ~kan perintah kepada seorang :d ipeibolehkan ™ * * e r i -surat2 tertentu untuk ditundjukkan disidanT ^ bertUgas “ enjim pan sebut, berhubung dengan kedjadian bahw a (m ad id is w asit) *er- m em bantah keasliannja seputjuk surat bukt ,n T " ” ® * * fihak lawan kepadanja (pasal 138 ajat2 1 d ltundi“ kkan oleh1, 2 R .B g w .) . J H .I.R . = pasal I 6 4 aja(2

Didalam keperluan sebagai diatur n1Ph (madjelis wasit) harus (tak dapat setjara £ « itU Wasitm m ta kepada fihak2 untuk m em adjukan I " Pada dem ikian)

P.N . jang bersangkutan ; djadi harus d i s e r a h k a n T 'T ” * * kedepan lang akan m enjelesaikan insiden itu t P H ak™ res">i wasit harus diperpandjang untuk m e n u ^ t ” 88' pr o^ d ure resm i itu te lah m endapatkan kekuat™ penJelesaian oleh H ah im

didalam Coops, (f t/K a L m a n 2 7 5 ) 1 ^ ' ^ 628 >*atlah dure w asit tak selalu dapat herdjalan d e J ” ? H °m ° h bahw a Pr‘« e - d a n pad a peradilan resmi. 8 lant a r ^ a u lebih lan tjar

14

Jan g paling penting d idalam p era tu ran a tjara-w asit itu ia lah agar supaja d iadakan d jam inan2 bahw a perad ilan partikelir itu m enjelesaikan persengketaan p erda ta d idalam tenggang2 jang d ite tapkan d idalam kom prom i. Peng indahan ak an tenggang2 itu bagi w asit (w asit2) d iper- ingatkan oleh p asa l 623 kalim at ke 2 Rv. dan bagi fihak2 oleh p asa l2 624 , 625, 626 R v. M alahan wasit (wasit-) m enuru t pasa l 623 kalim at ke 2 terseb u t dap a t d ihukum m engganti kerug ian2 dan bunga2 apab ila ia (m ereka) tan p a alasan2 jang sah tidak m em berikan p u tu sa n pad a tepat w aktunja .

D jik a lau fihak2-lah jang alpa, te ru tam a tak ada dari m ereka jang m em adjukan su ra t2, m asih m ungkin w asit (w asit2) la lu m em berikan kelonggaran dengan m em perpandjang tenggang u n tuk m em adjukan su ra t2 itu a tau ia (m ereka) d ap a t m en ja takan bahw a tugasn ja telah berach ir (tan p a m em berikan putusan). T en tu n ja oleh w asit (wasit?) h a ru s d iselidiki dahu lu dengan seksam a apakah sebenarn ja jang m e- njeba-bkan k ea lp aan itu. P e rn ja taan bahw a tugasn ja te lah berach ir m en u ru t paham sa ja b a ru boleh d iberikan , apab ila w asit (w asit2) ber- d a sa rk an itu d ap a t d jad i jak in bahw a fihak2 ru p a 2-nja su d ah tid ak lagi m enghendaki putusan-w asit; m ungkin te lah dap a t berdam ai sendiri m isalnja. D jikalau halangan2 sad ja jan g m enjebabkan k ea lpaan tersebu t, ad a lah leb ih pada tem patn ja m em perpand jang w aktu2 tersebu t.

Jan g m ungkin m en jukarkan w asit (w asit2) ia lah apab ila saksi (saksi2) jan g h aru s d idengar, tak^nam pak h ad ir dan ada a lasan2 bagi w asit (w asit2) u n tuk m em perk irakan bahw a saksi (saksi2) itu tak den g an re la berk eh en d ak u n tuk had ir. D alam hal dem ikian itu a tau saksi (saksi2) te rsebu t m enolak u n tuk d isum pah a tau setelah d isum pah tak berk eh en d ak m em berikan keterangann ja, harus lagi iku t-sertan ja H a kim resm i d ip in ta o leh fihak jan g paling berkepentingan . T en tun ja ia lah fihak jang m em erlukan p en ju m p ah an /k e te ran g an n ja saksi (saksi2) itu . M en u ru t pasa l 630 R v. fihak tersebu t h aru s m em adjukan su ra t p erm ohonan k epada P .N . jang bersangku tan 1) urituk m em eriksa

i) Ialaih P.N. d id a lam daerafonja-thukium . fh a n a w asit (wasit*) me- m e r in ta h k a n p em an g g ilan saksi (saksi2) te rse b u t u n tu k d idengar. D jika k em u d ian , se te la h p em erik saan sak si (sa-ksi2t,d ip eg an g oleh P.N. te rseb u t, la lu te r n ja ta b ah w a seo ran g sak si a ta ii leb ih ber- k e d ia m a n a ta u b e r te m p a t tin g g a l d i la in k e res id en an dai-i p ad a •keresidenan d a lam m a n a daerah ^h u k u m P.N.; te rse b u t te r le tak , p e m e rik sa a n sak si (saksi2) la lu h a ru s d ise ra h k a n k ep a d a P.N. d ite m p a t saksi (saksi2), p asa l 143 ajat* 1 d a n 2 H.I.R. = p a sa l 170 a j a t2 1 d a n 2 R. Bgw.

15

saksi (saksi2) itu. Dem ikianlah pasal 630 Rv itu i_

jang harus m elakukan pem eriksaan saksi ( s a k s n i t u ™'K ° m 'S m sdengan prosedure didepan R v J dahulu i W t - • Ja S6SUai — h . d „ l d i , „ „ » * S - t o . ,

is l t . s ir s s s '- «‘ “ 2 ?s r*?**»—

dih suatu sengketa perdata, kadang* harapan a k a n T ^ m 6nga’nja peradilan ternjata meleset. lJePatnja pem berian-

Keenam :

H al ini didjawab ofeh p a s T e ^ R ^ " “ m em berikan P« tusann ja . m em benkan putusan menilrnt peraturai ? ? 11? “ bni,,j i ; P a ™ w asit akan prom , memperbolehkan ketjuali apab ila kom -

Sebagaimana d ^ l a T b a T ' " ^ ^ ^ S S i d 8) " ' 38" 1

6 3 1 R v -

tentang pemberian tueas h paham mengenai isi h ' Ver_ timbang sebagai orang* b a * ^ dida’am ko™>Promi xlnatnukPengertian

Bagaimanapun ada d ^ ^ «*■ ' ’ m em Per-turan-’-hukum atau nerti i, K" 1S dasarnja putusan u, ■Cleveringa tersebut land j™ ^ " gan im S laiak dari o r a n ^ ’b 3' ^ ^m enurut tugasnja didalam ™ nguraikan bahwa orane" I P r0 f ' pang dari dasar peraturan- k°,mpromi d >PerboIehkan t ’ te rseb«

undang- H anja sajang

atu ran2-hukum itu boleh' £ d™ ana p* n j * n ’ tidak lah tim bul soal-hukum lai„„ kan <A R- 1 9 5 1 1 Pangan d a r i p er_

. . . . " g baik tersebut--------------- v*a«g“ baik tersehmx) I>idalampida4onja,dM

Si?£ErX'i2 ^ 5 "»•.«» ,

* s i » s16 a t a n n ja a .R.

m en jim p an g d a ri p e ra tu ra n 2-hukum jan g bersifat keharusan (dwingend r e c h t ) ? S udah te rang b ah w a m engenai soal-'hukum jang dem ikian p e n tin g itu belum ada persesuaian p en d ap a t: ada jan g tidak m em per- k e n a n k a n ; ad a p u la jan g m em perkenankan . C oops (6) ha lam an 276 (d a n sa ja se tud ju dengan pen d ap a t be liau itu) m engem ukakan bahwa p a d a a rb ite r (p a ra arb iter) - o rang (orang2) baik” tidak lah diberikan k e le lu asan u n tu k dengan begitu sad ja m engenjam pingkan peraturan-' jan g b ers ifa t keharusan ; d jad i harus d itind jau dengan saksam a tentang k ed jad ian dem i ked jad ian k onkrit jang dihadapi.

S a jang bahw a k ita belum m em punja i ju risprudensi sendiri di In donesia m engenai soal- tersebu t, d juga tidak ada dari zam an H rad ia- B elanda dahu lu (sepandjang penjelid ikan saja)..

P ro f. C leveringa sendiri b e rp en d ap a t p ad a p okokn ja serupa dengan C oops tersebu t; o rang (orang2) baik te rm aksud terang tid ak di- p e rk en an k an u n tuk dengan se-enaknja sad ja m enjim pang d an p e ra tu ra n 2-hukum . O ra n g -b a ik m en u ru t P rof. C leveringa harus betu l2 p an d a i dan tje rm a t dengan baik. K aren a dem ikian rnereka dap a t m e-

m u tus dengan la ja k (b illijk ) . x)

Ketudjuh :P u tu san 2-w asitpun seperti h a ln ja dengan putusan--hakim resm i,

h a ru s berisikan alasan=nja dan djuga pokoknja-pu tusan (d ik tu m ). L agi pu la h a ru s d itanda tanean i o leh tiap 2 w asit. Perband ingkan m engenai putusan '--H akim -resm i p asaP 184 H .I.R . d a n -195 R . Bgw. bsd. pasal

104 a ja t 1 U .U . D .S .R .I.D alam ha l tak sem ua w asit m au m enandatangan i pu tusan , harus-

lah peristiw a itu d isebu tkan didalam p u tusan dan pu tusan w asit akante tap b erlak u se rta bern ila i sam a, sepertin ja d itandatangam oleh sem ual a s f t nasal 6 3 1 R v. D idalam perad ilan -resm r p e ra tu ran sem atjamnasa l’633 R v itu ten tu sad ja tidak ada dan tid ak pada tem patn ja , be.r-h u ta n " dengan te tap d id jundjungnja tinggi azas-rahasia pertunbangan h u b u n 0 oe g F pcrIllusjaWarataii p a ra H ak im didalam

um um .H ela i-asli d a ri p u tu san w asit harus d isim pankan pada kepanitera-

an P . R jan g bersangku tan (p asa l 634 Rv.), ja itu d idalam w ilajahnja-

h u k u m m an a pu tusan-w asit diam bil.

i) A.R. 1951 — 742, 743.17

Kedelapan :

T erhadap putusan-w asit tak d iadakan kesem patan m elaw an atau naik kasasi (pasal 636 dan 642 R v .).

Sebagai telah saja beritahukan, M .A .I. m em ang tid ak memegang kekuasaan perad ilan kasasi terhadap putusan-w asit, m elainkan perad ilan banding (pasal2 15, 108 sam pai dengan 111 U .U . M .A.).

Keserabilan :

Peradilan-w asit adalah peradilan-bukan-resm i, sehingga apabila terhadap putusan* w asit pihak^ tak dengan sukarela m enepatin ta eksekusmja putusan-w asit tidak tetap diserahkan kepada fihak2 p a rtikelir, m elainkan untuk eksskusi itu harus dim intakan iku tsertan ia Hakim resmi, dahulu Presiden R .v J ., sekarang K etua P.N . d idalamw ilajahnja-hukum m ana putusan-w asit diam bil, pasal 637 bsd 634 aja t 1 Rv.

U ntuk mengeksekutir putusan wasit tersebut (jang tak sukarela ditepati) K etua P.N. tersebut nrenandai p e r i s h ek iekusi j a n " bertcepaa Atas N am a K eadilan” dan ditem patkan pad h d a i- Z (m .nuut) dan putusan jang sebagai k ita telah m engetahui harus te

diatas ^ djalankan. Pelaksanaau eksekusi t e X d ’ ^ k ‘' a m g‘ndata biasa dari H akim -reSmi hal 1 h * “ PUtUS3n2 ***'dan M adura diatur didalam ^asal* 196 d s t T l ^D jaw a dan M adura didalam pasal* 207 R.' Bgw dst * ^

f ada Pemberian perintah term aksud K etua P N . u - , dengan pengawasan form il sadia a ta . - U *■ !J P b er"

kepada beliau, terutam a apakah outn SUra ^ sam paikanoleh wasit (wasit-) jang dengan sah

Bukanlah Ketua itu lalu perlu me ***'setjara materiil. (H .G .H . 17 M aret 1938 P erkaran ja

Lain hal didalam prasedure hnnH- ^didepan M .A .I. Tentu disini penjelidikan d ? putusan2 wasitakan m engam bil tem pat jang sangat utam a Soal* m ^ r u l

berbunjj; „K edua belah fihak boleh m e m a sn ti a ja t 3 U .U .M .A .dan bukti kepada Panitera M.A., asal sadia t» keteranganhukan kepada fihak lawan.” FUnan SUrat~ itu d iberita-

18

Pasal 110 beriku tn ja berb u n ji: K alau d ipandang perlu , rriaka M .A . sebelurn m engam bil pu tusan m endengar p ara fihak jang b er- p erk ara dalam sidang pengadilan.

Berachirnja tugas wasit (wasit2).

Jan g sangat terang ialah k a ren a w asit (w asit-) sudah m em utus (pasa l 649 Rv.).

S elandju tn ja:

2. T erlam paun ja tenggang sebagai d ite tapkan d idalam kom pro- m i (a tau setelah d iperpand jang selam a pem eriksaan ) tan p a ada p u tusan (pasal 650 ke 1 Rv.);

3. setplah Iam pau w aktu enam bulan sesudah seorang w asit m enerim a angkatannja , s e k a d a r ta k d ite tapkan tenggang la inn ja (pasa l2 650 ke-2 bsd. 620 a ja t 1 dan 622 R v .) ;

4. p en tjabu tan setjara bulat dari tugas- m em utus kepada w asit (w asit2) oleh fihak2 p e rk a ra (pasa l 65 0 ke-3 R v.);

5. dengan m eninggalnja seorang w asit a tau ia d ito lakn ja (gew raakt) a tau terhadap w asit-tunggal itu p e rm in taan n ja berhen ti di- sahkan oleh H ak im jan g bersangku tan (p asa l2 651 a ja t 1 bsd 621 dan 623 Rv.). D jikalau seorang wasit itu h an ja anggauta d a ri m adjelis- w asit, sudah b arang ten tu d idalam ha l2 te rtu n d ju k sub 5 d a p a t d iusa- h ak an penggantiannja dan kalau tak ada k eb u la tan su a ra p e rih a l itu , d ap a t d im ohon penetapann ja w asit b a ru o leh P .N . jan g re la tip berkuasa-m engad ili perkara , ap ab ila ta k d iad ak an kom prom i (pasa l 621 a ja t 2 bsd. pasal 619 R v .).

D idalam u ra ian singkat m engenai arb itrage ini tak ad a kelirun ja u n tuk m enundjuk p ad a Arbitration Act tah u n 1934 di Inggris, mula? berlaku sed jak tanggal 1 D jan u ari 1935 (d iberitahukan sebagai .,H er- ziening van he t arb itragerech t m E ngelan d ” , d a lam W . 1 9 3 5

N o. 12903 — 4), A rb itra tio n A c t — 1934 m an a m enggantikan jang lam a d a ri tahun 1889.

T erpen ting d a d pe ra tu ran baru ; tu ialah bahw a d idalam nja dise- rang adan ja „party -arb itrage” , ja itu penjelesaian sengketa d itugaskan kep ad a dua orang w asit jang bersam a-sam a akan m en u n d ju k seorang w asit ketiga, tiga-serangkai m ana harus m em utus dengan kelebihan- suara .

In i oleh p e ra tu ran baru tersebu t ru p an ja d ianggap p rak tis tak m ungkin , karena d ichaw atirkan bahw a w asit2 jan g te lah d iangkat oleh fih ak 2 m asih terla lu banjak akan m elihat d an b e rich tia r m en jen an sk an

19

akan wasit ketiga itu . K arena dem ikian peraturan-arb itrags b a ru te rsebut m enetapkan bahw a wasit ketiga itu akan m em utus sendiri sebagai ^umpire’’, didalam h a l p ara dua-w asit semula jang telah diangkat oleh fihak2, bertentangan pendapat mengenai penjelesaian sengketa jang ditugaskan itu.

P era tu ran baru itu lajak sekali kita perhatikan dalam pertum buhan hukum -arbitrage di Indonesia. Semoga dikem udian h a d ak an terb it putusan2 M .A .I. dalam banding mengenai putusan^-wasit jan e m em be n k an petundjuk2 dalam pertum buhan term aksud

H U K U M PERSEKUTUAN PE R N IA G A A N ..

1. K ata2 pengantar.

D idalam bab 6 djilid I baeian u , . . .telah m engem ukakan bahwa berhubun» d*" U m' ’ n 4 8 > saJapertum buhan perniagaan s e b a g a ^ pesat b -d ja la n n ja pengusaha tak lagi bertindak £ £ £ £ £ % ; £ * » ? bersama-sama m endirikai, persekutuan* atau perseroan"

Pada pokoknja m ereka karena kehendilf kum pul untuk dengan kerdja-sam a ianP w t m a lalu b er~pain ja tudjuan bersam a, ialah dengan m en d ia^n k m£mUdahkan tertJa' peroleh laba sebanjak-banjaknja. ™ perusahaan mem-

Ssbagai kita dapat m em batja didalam hah ^ u • pada halam an 18 terbaw alab oleh pen^ert,™ P m a m a tsbpelaksana2nja bertindak setjara terus m PnP p^ rusahaan bahw a p araitu badan2 baru x). jang * * * * *diri tsb oleh K.U.H.D. ditaklukkan X n “ ~ ^ m enjat“ kanL ihatlah jnengenai persekutuan dengan d r m a f - n ' pengum um ™ .d e n g a ^ S k .U .H .D .; mengenai p e r s e r o a l , k ^ PaSal2;23 sam Pai djuga didalam surat= dan akta= resmi ditund w T ^ 'aZlmnja ^ k a ra n g sebagai gantinja N.V. dahulu) dalam pa J 3 8 gM P.T.

A kan tctapi tak haruslah kita m endi„, 2 ’ 3 ' 4 K 'U -H.D.m entjapai tudjuan m emperoleh , ,k e u n t u n g ^ “ tm dak setjara terang^-an, melainkan m “ Wta tak ber-p e rd a ta a ta n burgc-.ijke m aatschap i ^ d i a t ^ m ' ^ ' f

i) Belum ten tu „badan-hu'kum" <rpf.-ut Bl' kU<-recatspersoon).

20

r

ke I I I K .U .H . P erd . D idalam T ite l itu k ita d juga tidak m endjum pai pe ra tu ran 2 pengum um an sebagai h a ln ja pad a p e rsek u tu an 2 dengan firm a d an perseroan2 te rb a tas tsb.

P erserika tan p erda ta ini m em ang b e rb ed a dari perse rik a tan 2 a tau perkum pu lan2 lainnja. P ad a p erserika tan2 jan g p ertam a itu tudjuannja^

( p i a l a h bersam a-sam a m em anfaati keuntungan ekonom is, pasa l 1618 K .U .H . P erd . D jad i perserik a tan p e rd a ta in i ad a lah perserik a tan a tau perk u m p u lan jan g bertjo rak . chusus _m engenai_tudjuan m endapa tkan keun tungan ekonom is itu , P ad a poko'knja perserik a tan 2 tsb adalah p erserika tan2 a tau perkum pulan2 b iasa d juga jan g d ap a t beran ek aw ar- n a tud juann ja , asa lkan tidak m elanggar U ndang- a tau k e te rtib a n jjm u m

ata.u. kesusilaan . —D alam u ra ian seland ju tn ja k ita seberapa m ungkin akan m em be-

d ak an an ta ra is tilah2 perserikatan ' dan perk u m p u lan (biasa) dengan perserik a tan p erd a ta , perseku tan dengan firm a dan perseroan te rba tas, k a ren a tiga djenis jang te rach ir ini m engandung b erm atjam -m atjam kechususan, sehingga tid ak lagi m eru p ak an p e rse rik a tan a tau perkum - p u lan b iasa, sepertin ja : perserik a tan w artaw an , perk u m p u lan sepak- b o la dsb., ak an te tap i tak d ap a t d ilupakan bahw a p a d a sem u an ja itu h a ru s ada lebih dari seorang subjek-hukum jan g „ a ta s k eh en d ak b ersam a m elakukan kerd jasam a u n tuk m en tjapa i tu d ju an bersam a p u la” .

D juga idee a tau d asa r-p ik iran pem b erian sedikit a tau b an jak ' iu ran m eskipun dsngan berbeda-beda nam a , d ilaksanakan p a d a b er-

d jenis2 kerd ja -sam a itu (iu ran a tau kon tribusi p a d a p e rk u m p u lan biasa ; pem asukan atau inbreng pada p e rse rik a tan p e rd a ta , pasa l 1619 a ja t 2 K U .H . P erd .; dem ikian pu la p a d a p e rsek u tu an dengan firm a a tau perserik a tan perd a ta jan g h a ru s b e r-„b ed rijP \ pasa l 16 K .U .H .D .; pe- m en u h an p em b ajaran saham atau sero p ad a p ersero an te rb a tas , pasal

40 a ja t 2 K .U .H .D .).K aren a pokoknja tsb adalah sam a, tim bullah so a l-hukum :

B agaim anakah sifa t-hukum dari p e rd jan d jian u n tu k m end irikan b ad an 2 b a ru ,itu ? -A p a k ab _ p e rd ja n d jia n itu sam a dengan jan g d ia tu r

dalam pasa^~4313_ K .U .H . Perd?^P a ra sard jana-hukum sebagai d juga dalam b an jak hal la inn ja ,

ta k sefaham m engenai soal tsb.Molengraaff 1) berp en d irian tegas sebagai p erd jan d jian m enuru t

pasal 1313 K .U .H . P erd . ,,P erk u m p u lan adalah kerd ja-sam p kon trak -

i) Djilid I (9), 194.

21

tu il” ; undang- ssndiri dalam pasal 1618 K.U.H Pp m , .sebagai perdjandjian . Pasal itu berbunji; Perserikatan nprH T ^ T sebuah perdjandjian, dengan m ana, dsb. S h

D engan sendirin ja hal ini berlaku bagi persekntnan a jang bersandarkan atas perserikatan perdata, pasal J 6 “u h ' ™ 1

T ak dapat diingkari bahwa dalam pasal 323 K U H n ' n jatakan b ilakah ada „reederij", undanrf JM g m e‘„perdjandjian persekutuan” (overeenkomst van m ;m akai istilah

A dalah sependapat dengan M olengraaff beber ° tSCllap^ terkem uka, seperti F.G . Scheltema dalam uraian PenUlis2 ian® 1923 „Beschouwingen om trent d i grondslaeen ,naugw il, Leiden selandjutnja van der Heyden dalam b u k u n iT

Heyden H andboek voor de naamlooze vennoo sch E J J ' V3n derrech^ tjetakan ke 5, dikerdjakan oleh M , w n “P ” aar N o r l a n d s mas.h ada lain2nja djuga (lihat dalam M oien™ « T " d er G rin t™; tak disebut pada halam an 252 ini aknn C9)> 2 5 2 )- Wadalah D orhout M ees, lihat pada halaman 32 dT ^ seP « d a PaC

:tUndjUk didalam dJilid 1 bagian pertam a h, bUkunia jang te-Jang berpendapat lain ialah: mL

Polak (djilid 1 (5), halam an2 338, 3 3 9 )- m , laskan soal term aksud chusus n arfa • eskiPun belian » terbatas, akan tetapi dari uraian2 it,, . “ a,anania mengenai „ J®'

perdjandjian untuk m endirikan sebuah bahwa b*UaU t e r T " a tau perseroan tidak m eniam aV ^„- P umPulan atau n* , Ppasal 1313 K.U.H. Perd | j » , v )a n§an psrdianH- rseku tuan

sekedar perlunja keterangan2 k ^ n d ^ " • ^ b i n T h " 16’11'™ 4 diutjapkan oleh lebih dari seoram,- h ^ Salin8 bersP ten tanS ada sebuah perdjandjian. a k a n Z * T ^ ^ngikat dirinja terhadap jang lain m ! PCTdiri ‘'daklah m sn ,ang utjapkan keterangan j a n g b e f s i l l t ^ ialah bahw a m ereka m enghsndaki berdiri Z1)diS) dan berh S m6n&nja. Terhadap .pe/Sekutuan inilah mereT a SCbUah P ^ e k u t u ^ ' un tuk m em bajar iuran pada wnW - masing-’ mr> *Udn misal-

dalam kekajaannja, dsb. Djadi‘ didalam p e ' d " ^ ^ ^ a n ^ diri jang diu tjapkan oleh para pendirf ti ‘dpat Polak itu Z Sesuat“ngan jang lain, akan tetapi keterangan ' , ^ Sata be r h ‘eranSan 2 dengan jang la in : sem uanja ditudjukan k adalah bersJ apan de-kan tsb. 1 k‘ln kePada badatl ^ " g a n satu

2211 baru ^ n g didiri"

Rupa'2n ja P o lak dalam h a l in i mehj-studjui p sn d a p a t penu lis2 bangsa D jerm an , d ian ta ran ja K. L ehm ann dalam b u k u 2n ja : ,,D a sR e c h t d er A ktiengesellschaften” dan „L ehrbuch des H an delsrech ts” jan g m enganuti teori „G esam m tak t” ( = p e rb u a tan ber-sam a2) : e in R echts- ak t beidem ein Z iisam m enw irken M eh re re r no th ig ist urn e in en R echts- e ffect zu erzielen, ohne dass d ie M eh re re r als gegencon trahen ten zu e in an d sr in obligatorischer Beziehungen tre ten i ) ( = suatu p e rb u a tan hukum pad a m ana d iperlukan tindakan bersam a dari b eb e rap a orang u n tuk m entjapai sebuah ak ibat-hukum , ak an te tap i tidak lah sedem ikian ru p a sehingga an ta ra orang- itu lalu saling terd jad i perikatan)..

Sependapat dengan P olak tsb adalah b eb erap a penulis terkem uka, d ian ta ran ja P itlo , A sser-Scholten. R ingkasan m engenai p ro dan con tra te rd ap a t p ad a halam an 252 dalam M olengraaff I (9) tsb.

Ju risp rudensi di Indonesia d ew asa 'in i m sngenai sifa t perd jand jian m end irikan perseku tuan belum sa ja d jum pai, akan te tap i d izam an H ind ia-B elanda adalah suatu pu tusan H .G .H . te r ta n g g a l '12 P eb ruari 1931 T 133 — 445 dan 449 jang sepah'am dengan P o lak itu.

M adjelis tsb djuga berp en d ap a t b ah w a k e te rangan2 p a ra pendiri perseroan te rba tas tidak lah sa tu dengan la in n ja b e rh ad ap an (tegenover e lk a a r) , m elainkan bersam pingan (n a a s t e lkaar); p a ra pend iri m asing- m en°u tjap k an keterangan sefihak (esnzidig) jan g isin ja b ersesu a ian ; ia lah m ereka berkehendak m endirikan p ersero an te rb a tas dan te rh ad ap b ad an b a ru inilah m ereka m asing2 m em bebani d iri u n tu k m em bajarsem atjam pem asukan (inbreng) --------------- ia lah u n tu k m enem patkand an m enjetor sekedar m odal, dengan d ja lan m engam bil dan m em bajar sek ian saham atau sero. penulis --------------- .

H R di Nederland adalah sep en d ap a t d sngan M olengraaff dan la in 2 jang sefaham dengan beliau. P en d ap a t itu te rn ja ta d a ri b eb e rap a p u tusan2 m ulai dengan H R . 27 M ei 1898 W . 7128 -).

D o rh o u t M ees 3) m asih m enund juk p u la p ad a p u tu san H .R . tanggal 19 M aret 1920, N .J. 1920 — 493 (jang tak d isebu t d a lam buku'2- n ja P o lak dan M olengraaff) m engenai perserik a tan p e rd a ta ; m enuru t H R . perserikatan p e rd a ta itu m eru p ak an p e rd jan d jian tim bal-balik'* karena p a ra anggauta k etika m en g ad ak an n ja saling m em bebani d iri

1) Terkoitip dalam noot 2 p ad a h a lam an 339 bukunja Polak tsb.2) Polak I (5), 340; M olengraaff I (9), 252;») L ihat iia lam an 33.

23

untuk m enunaikan beb erap a kew adjiban. Selandjutnja oleh D orhou t M ees d itundjuk pad a putusan H .R . tanggal 3 D esem ber 1948 N .J. 1949 no. 358. D alam putusan ini H .R . m enentukan bahw a perserikatan p erda ta jang did irikan un tuk w aktu tak terten tu w alaupun tetap m erupakan perdjandjian tim bal-balik, tak takluk akan pasa l 1 3 0 2 B W (Ned.), ja itu pasal 1266 K .U .H . Perd., karena pasal 1684 B W (N ed )- 1647 K .U .H . Perd . berlaku djuga terhadap perserikatan* tsb un tuk waktu- tak tertentu, m eskipun djika d itindjau dari susunkatan ja dau m enuru t bunp hurufnja sadja, pasal 1647 K .U .H . Perd . itu han ia b erlaku buat perserikatan perdata untuk w aktu tertentu

* arena P“ " terbatas, begitulah D orhou t M ees (halam an 34)

putusan H .G .H . i m 4 a ^ t r d T p a * m e n PSrtlnlbanSan h “ kUm didalam perbedaan paham term aksud. D e m ik ia X h f d ” Per‘hal

Dizam an d a ta * , kira* d id ^ T v, ]a Se‘,a ra S“ Sk at:sebuah perseroan terbatas iaitu B o 3 ^ ' 915’ adalah di Surabaja

bulan Djuli 19T5, antara lain d u L ^ L l l f ' 3agai, d iubah d alam

rahkan gedungutama (hoofdgeboUw) ,a " h 7 - P * men* - nom or perponding sekian kepada n jonjah T an Yan^N ' PerSU * * mUik dengan tjum a-tjum a, ialah sesudah J™ - , ° Untuk didiam idimulai dengan tanggal 1 dari bulan be > ^ ^ B ° en H ie dan

dengan beban pada n jonjah T an Y an N- T bU‘an kem atian tsb ;baiki kerusakan2, m e ib a ja r pad jJk dsb m em e,ihara’ m em P - .

Terdjadilah Tan Boen H ie itu h- i * terbanjak dari p.t. tsb, meninggal dun’ia d d a m b t " Pem eganS saham

B erdasarkan pasal ' 2 4 aiL r ! 3m b “ lan M ei 1917.Y an Nio ntin ta pada p.t. u n t u ^ ^ t ^ T anoleh Bouw -M aatschappij itu . P -n k a tan n ja jang ditolak

24

pit. atau P.T.; sinffka.ti»r. n - t

umum; sangkatan kedua dalamusahaan tertentu; dua^duSSt *?ersarnbung d e n S Pfrna'kaiannaamlooze vennootschap J berarti perseroan per"

T im bullah gugatan d a ri n jon jah tsb. (ten tu sad ja m enuru t p asa l 110 K .U .H . P erd . d iban tu oleh suam inja, b ern am a T ie T jw an H ien) te rh ad ap P .T . B ouw -M aatschappij T an B oen H ie. T u d ju an gugatan ia lah a.i. agar supaja H akim (diw aktu itu R .v .J. di S u rabaja) m enghu- kum p.t. u n tuk m engosongkan gedung-u taraa term aksud dengan bebas dan bersih bagi pend iam an tjum a2 o leh penggugat jang p ad a p o k o k n ja b erdalil bahw a isi pasa l 24 anggaran-dasar itu se b in a rn ja ia lah sebuah k e ten tu an sah m enuru t hukum , d ib u a t bagi kepentingan fihak ketiga d idalam sebuah perd jandjian , satu dan la in m enuru t pasa l 1317 K .U .H . Perd .

W alaupun isi pasa l 24 anggaran-dasar tsb tak d iingkari oleh tergugat p.t., beg itupun ten tang m eninggalnja T a n B oen H ie jang di- akuinja, n am un hak penggugat d iban tah o leh te rguga t jan g m engem u- k ak an bahw a penggugat b u k an lah seorang pend iri p .t. te rm aksud , buk'an d juga seorang pem egang saham atau bekas-pem egang. Ia tak perlu m en jam puri 'soal pe laksanaan anggaran-dasar dan lagi p .t. tak p e m a h m engadakn sesuatu p erd jan d jian ten tan g pem akaian gedung perselisihan dengan penggugat. D jad i m enuru t tergugat fihak law ann ja tid ak b erhak u n tuk m enun tu t sebagai term aksud:

R .v .J. S urabaja m em utuskan tak m enerim a gugatan term aksud , sesuai dengan pend irian tergugat. H .G .H . d idalam appel m enguat- k an p u tu san R .v .J. S u raba ja dan m em pertim bangkan bahw a gugatan penggugat itu adalah benar, d jikalau pe rb u a tan m end irikan p.t. itu d a p a t dianggap sebagai perd jandjian .

A k an te tap i m enuru t H .G .H . dalam hal m end irikan p .t. itu tidak d ap a t d ika takan adan ja perd jand jian jan g d ia tu r d idalam pasal 1313 K .U .H . Perd ., sehingga tun tu tan penggugat-pem banding (a p p e lla n te ), ja itu tu n tu ta n dari seorang fihak ketiga jan g d iun tungkan (bevoordeel- de) dalam anggaran-dasam ja sebuah p .t., tid ak d ap a t d ip u tuskan b er- d asa rk an sesuatu pasal dari hukum p erika tan , m ela inkan h aru s d itjari p em etjah an n ja dalam hukum persekutuan.

O leh k a ren a d idalam pasal- d a ri p e ra tu ran U ndang- mengenai p .’t sam a sekali tid ak d ia tu r perihal hak seorang ketiga jan g d iun tungk an d idalam anggaran-da^ar, H .G .H . sep en d ap a t dengan R .v .J. Surab a ja untuk tidak m enerim a (nietontvankelijk verk laren) gugatan peng-

gugat-pem banding.Jan * d ap a t m enggugat pe lak san aan p asa l 24 anggaran -dasar

te rm aksud m enuru t H .G .H . adalah p ara pend iri p .t. tsb sad ja a tau

25

fihak- ketiga jang telah m engadakan perdjandjian dengan p.t. bersan°- kutan . e

D engan sebuah tjontoh dari p rak tek peradilan di Indonesia tsb saja ra sa bahw a m akna pendapat P o lak dan jang sefaham demmn beliau d jad i lebih djelas.

A pakah m ereka jang sependapat dengan M olengraaff akan m e- m utuskan perselisihan d.m uka itu atas dasar pasal 1317 K U H P T 9

Setjara konsekw en harus dem ikian, djadi gugatan tsb harus'dikabul'kan akan tetapi saja belum jakin apakah penganut2 n - n d ™ , akan konsekwen dem ikian itu,

gat-pem banding dalam tjontoh dim uka mungkin akan pengSu-kreditnr p.t. dan pendjagaan atas kepentingan2 kreditu™ o “ PaK* pakan azas-utam a dalam hukum perseroan terbatas m6rU"

Masih ada lain- soal berhubung dengan perbedaan ^ tetapi saja anggap lebih baik diuraikan pad a t i t P ? m tSb' persekutuan- tertentu. Jadjaran mengenai

Didalam bagian pengantar ini adalah ternentm,* . .

“ r „ r<• s r * —droit commercial (Djilid pertam a: Les societes c * Prat‘qUe de 1950, halam an 4, beliau2 berpendapat bahw a m m eraa les)> tietakan

pada ketika m endirikan perserikatan itu t id a k ^ e n e h T l“ * Sndak perdjandjian seperti jang lain2 m elainkan • k ,menShasilkan sebuah

dan baru jang lahir d ad p e r d j a S ^ . 7 '* “ * * * * “ tah b a"

Saja sendiri berpendapat bahwa pada dasarm* sebuah perdjandjian. Sebelum badan baru lah r b an “ t T 'l” 8 tCrdapat

Persetudjuan kehendak un tuk m endirikan bad ada kebu 'm ana sudah barang tentu se-dikit2nja m enah e n d l T persetudM n dua orang pendiri. Pendiri2 ini masing2 harus m erd ja~Sama an‘ara p .,I , , , , , r n M

“ p . « . . i Z%:z2^ z«st aJors vite apnarnp nno

des co n tra ts conune les au tres S t ™C° r? S de Vol°n te s n ’etaien*d ’evolution, c’est la p e r d o m f n a ^ QUl cara*teriSe leque issue du e o n tra t" (PenAM r econnue a la Dersonn • eda ri penulis buku ini) d&ngan h u ru f teb a l a d 2 ^

26

4

se tud juan tsb harus m engenai tud juan terten tu jan g tidak. te r la ran e oleh undang2 a tau hukum dan tidak berten tangan dengan ta ta-susila a tau k ete rtib an um um (perband ingkan p asal2 1320, 1321, dan 1337 K .U .H . P erd .)

P e rb ed aan faham sebenarn ja tim bul k a ren a soal, apakah didalam p erse tud juan tadi te rdapat ha l-hal jan g saling m sngikat d irin ja p a ra pend iri a tau tidak ; artin ja ap ak ah kehendak- jan g b ersesuaian itu h an ja setjara bersam pingan (n aas t e lkaar) d itud jukan kep ad a lah irn ja b ad an b a ru dan terhad&p ini sadja p a ra pendiri m em bebani d iri un tuk berprestasi. ?

Saja m enjetud ju i pendapat M r. L .E .H . R u tten jan g m engerd jakan bagian ke 2 (tw eede stuk) dari M r. C. A sser’s H and le id ing to t de beoefening van he t N ed. B urgerlijk R ech t, djilid I I I {V erbintenissenrecht), tje tak an 1952, penulis m an a pada halam an 9 dari buku tsb m engem u- k a k a n :

,,bahw a soal-u tam a ialah apakah an ta ra p a ra pend iri te rd jad ilah h u bungan2-hukum , soal m ana tak m udah d ap a t d ipetjahkan . P ad a p erserik a tan p erda ta dan perseku tuan dengan firm a dap a tlah h u b u n °- an2-hukum tsb. d itund juk se tjara terang , m isaln ja keh aru san u n tuk pem asukan (inbreng) jang selalu ada, tn a p i b ag a im an ak ah h aln ja p ad a perseroan- te rbatas a tau perkum pu lan2 b iasa?”

D jad i singkatn ja : garis-batas jan g tegas a n ta ra p e rb ed aan faham te rm aksud diatas tid ak dap a t d iadakan . L eb ih b a ik k ita , d jik a dalam ken ja taan n ja terd jad i perselisihan, m en ind jau p ad a tia p 2 perserika tan dsb. D asa rn ja adalah sebuah perd jand jian u n tuk m end irikan dan h a l2 jan g sudah saling d id jand jikan sebelum u p a tja ra p en d irian resm i (d jand ji un tuk m em asukkan m odal, be rap a dsb), te ran g m engikat d irin ja seorang pendiri terhadap o rang pendiri lainnja.

J>ekianlah uraian-pengan tar u n tu k m endahu lu i p em bitja raan chusus m engenai -beberapa b ad an jan g m em punjai peranan , sedikit a tau ban jak , d idalam kehidupan perusahaan dan perniagaan.

K ita m ulai dengan

2. Perserikatan Perdata.H a l In i d ia tiiT d idalam titel ke V III B uku ke I I I K .U .H . P erd .

P e rlu n ja djenis perserikatan itu dite^rangkan disini, w alaupun d ia tu r d idalam K .U .H . Perd ., ialah oleh k a ren a pasal 16 K .U ;H .D . send iri dengan djelas m enundjuk perserika tan p e rd a ta itu sebagai daSar d a r i persek u tu an dengan firm a (vennootscha^. onder eene firm a),.

27

D jikalau p erserika tan p e rd a ta itu m endjalankan perusahaan dengan pem akaian firm a ( = n a m a ) bersam a, la lu terdjadilah sebuah persekutuan dengan firm a. S udah barang ten tu pada persekutuan dengan firm a itu dalam m endja lankan perusahaan sangatlah d iu tam akan hu- bAingan dengan fihak2 ketiga, akan te tap i mengenai hubungan kedalam tetap berlaku lah segala p era tu ran ten tang hubungan tsb. didalam titelV III B uku ke H I K .U .H . P erd . term aksud. H al ini harus benar-benar difahami.

P ada in tin ja perserika tan perdata itu tak berbeda dengan sebuah perserikatan atau perkum pulan biasa. D ua2n ja didirikan un tuk tertia painja sekedar tud ju an tertentu , akan te tap i pad a perserikatan k- tidak harus ada tud juan m endapatkan keuntungan jang harus pu l!

■ antara P '11'3 anggautanja (pasal2 1618 b.s.d. 1635 K U H P e rd }

P ada perserikatan biasa tak harus d iadakan pera tu ran m - n J i , '• sekedar pem asukkan (iuran dsb.), akan tetapi pada

s j s e x -mbr5ng itu m£rupak~ —anggauta2. H an ja i a d J ^ T k S h

perserikatan term aksud- ° i adi balk"pad"

r ^ r ndga , r uabr

dasarnja. U ntuk m entjapai tudjuan itu d iu m la h ^ anggara“ -dibagi dalam sekian banjaknja saham i t ^ r ^ T ® ditetaPkan pada um um nja tak perduli siapa^kah 21 P erseroan itungan tja ra membeli saham* tsb. P-,H, * m em asukkan m odalnja de-

d jikalau kita m engutam akan s iW ’n a s i o n T H k3ta ***** karena gaan, faktor kebangsaan bagi pem egane2 1 SebUah USaha Pe™ a-

T jontoh dari p e r s e r ik a L p e l a * ^ a n t in g ,

sepakat untuk m endapatkan sekedar k e u n t t , / ’ ® dan C saling beras. M ereka saling berdjandji tentang p e m a s u L Perdaganga° m asm g- harus d.sum bangkan, pem asukan m ana t v i g) jang 0,eh a tau baran g ; dapat pula dengan m en jum bangkL t ^ p S ^ .

(pasal 1619 a ja t 2 K .U .H . Perd .) T a k m ungkin A , B , d an C itu tidak berhubungan dengan fihak- ketiga; perserik a tan m ereka to h h a ru s m em beli beras u n tuk diperdagangkan lagi, bukan? T e tap i dan disini le tak in tin ja perserika tan perd a ta itu : p erserika tan sebagai dem ikian tid ak se tjara terang2an (openlijk) berhubungan dengan fihak2 ketiga. Ik a tan -h u k u m atau rech tsband jan g m engikat A , B dan C p a d a um um - n ja tidak lah di beritahukan kepada a tau d iketahui oleh fih ak 2 ketiga. F ih a k 2 terach ir ini b iasan ja han ja m engetahui si-A a ta u B a tau C sadja jang m enuru t k en ja taann ja b e rtin d ak dengan m ereka. M esk ipun A atau B a tau C m engatakan bahw a ia m em beli beras u n tu k perseri- k a tan n ja , te tap i ialah (pada um um nja) jang te rik a t dengan fih ak D dengan m ana salah seorang dari A. B , C itu m engadakan perd jand jian d jual-beli b e ras-te rm ak su d (pasal 1644 K .U .H .n P erd .) L eb ih lan d ju t ha l ini akan d iterangkan pad a pem b itja raan perihal h u bungan p ara anggauta p erserika tan p erda ta dengan fihak ketiga jan g chusus d ia tu r dalam bag ian ketiga tite l ke V II I B u k u ke J H K .U .H . Perd .

M ungkinkah perserika tan p e rd a ta itu , m isaln ja d a lam tjon toh d iatas, m endja lankan perusahaan? Mungkin djuga, d jika u p am an ja m ereka se tjara terang2an m em aklum kan ik a tan perse rik a tan n ja dan terus-m enerus berdagang beras te rm aksud ; d jad i tid ak h an ja berk a la sadja, ka lau perdagangan itu d iperk irak an akan, m enguntungkan . T e tap i ingatlah benar- dari sekarangpun djuga bahw a belum ten tu perser ik a tan p e rd a ta jang m end ja lankan p e ru sah aan itu la lu dengan sendiri m endjelm a djad i perseku tuan dengan firm a, k a ren a terleb ih dahu lu te rh ad ap fihak2 ketiga p erserika tan tsb harus m em akai nama-bersama,m isaln ja F irm a A B C (ini adalah sja ra t m en u ru t l a h i r ----------- u itw endig__________atau form il pasal 16 K .U .H .D .). L eb ih pen ting d a ri ini ialahsjara t materiil: ja itu pertanggungan-d jaw ab m asing2 A , B d an C dari firm a A B C itu u n tu k sspenuhn ja m engenai hu tang2 p e ru sah aan n ja te rh ad ap p a ra kred itu rn ja . D engan tegas ha l ini d iis ja ra tk an dalam pasa l 18 K .U .H .D ., sedangkan pasal 1642 K .U .H . P erd . m en iadakan s ja ra t itu bag i p a ra anggauta perserika tan perdata .

U ntuk m end irikan perserika tan p e rd a ta tju k u p lah se tja ra lisan te rtjap a i perse tud juan kehendak , pasal 1624 K .U .H . P erd . S jarat te rtu lis tak d ip in ta oleh U ndang2. T jukup dengan tja ra konsensu il belaka.

Sesuai dengan sifa tn ja (dapa t dengan singkat d igam barkan sebagai m en tja ri un tu n g dengan tak terang2an, w alaupun in i m ungkin , pasal 1623 K .U .H . Perd .) taik ada p e ra tu ran m engenai pangum um annja ter-

29

hadap fihak2 ketiga sebagai d iadakan pada persekutuan dengan firm a {pasal- 23 sam pai dengan 28 K .U .H .D .)

P asa l 1620 K .U .H . P erd . m enundjuk pada perserikatan perdata jang um um dan chusus. D jenis pertam a itu (didalam bahasa BeTarnL ditundjuk dengan „algeheel'>) d ila ^ n g oleh , « andasekadar padan ja didjandjikan pem asukan2 terdiri dari . ,kekajaannja m asing2 anggauta atau s e b a l T t e r t L 7 " ^ kekajaan tersebut setjara umum ( onder een a W m lla rta 'm asuk djuga pem asukan s .tn u a ^V erbm tem ssenrecht, 5 3 0 ; Hofm ann 2 6 7 ) c ,• “ rgerak (p itlo-

arti tanpa perintjian tiap2 benda jang d im a iu k fa n "? i "u ™ ” ted i 'b e r‘ pasal 1621 tersebut. Tetapi perserikatan p e rd a ta 'H dllaranS ° l(* kenaankan, asalkan diperdjandjikan m - n t i „ ^ l Je" ‘S Umum d iP « - bekerdjanja para anggauta masing2 untuk SdUrUh kekua<an

pat dibagi-bagikan antar-anggauta2 Pasal 1 6 7 2 aPatkan lab a ian ® da ' nam a perserikatan keuntungan (maatschap ” dengan

R at.o larangan atas mengadakan mS

umum sebagai dikem ukakan diatas itu m e ^ n f Perdata dJenis kesukaran untuk m enetapkan bagiannja m a - Pe" dapat saja ialah untungan dan kerugian menurut azas i an T ® " “ 8gauta dalam- ke- 1633 ajat I K.U.H. Perd. K eseim ban"® lantUmka" dalam pasal perh.tungan tak akan ada ta„pa perint| “ ~ a n sebagai d^sar

' . . enda i ang dim asuk-T erachir pasal 1623 K.U H Perd

djenis chusus jang tak Iain hanja b e r a r t i T T ^ Pada Perserikatan sing2 m endjandjikan pem asukan benda2 a" e a u ,a n ja m atenaga bekerdjanja (Hofmann, 267). n l u a tau sebagian Z t

Bagian achir dari pasal 1621 ters-h , 30t.te l2 ke 6 dan ke 7 Buku I K.U.H Perd I ianS m enundjuk naridan sjara t2-perkaw inan adalah sangat tek b a r a ^tjam puran barang2 pada perkawinan h i? ‘eniPatnja karen untuk m engedjar laba. bukanlah psrserikLtn Per'

c t ., atan perdataSekarang penhal hubungan i„tern

ka tan perdata. Ini d iatur dalam bagian iln^ Perseri

Bagian ini m ulai dengan pasal 1624 , u J V IU ^ b n an ja perd jandjian m ulailah berlaku „ , jadi “ mendiak u n tuk m ulai berlaku itu dapat pula ditet u ketentUan2nja s Sempur'

d jian , asalkan p e rd jand jian ini, chusus m engenai pe rse rik a tan p e rd a ta , m em enuhi ak an s ja ra t m utlak , tsrtjan tu m d alam pasal 1619 a ja t 1 bsd 1337 K .U .H . P erd . S jara t m utlak itu ia lah bahw a tu d ju an n ja p e rse rik a ta n p e rd a ta m enuru t U ndang2 d an hu k u m h a ru s d iperbo lehkan . D jad i ta k te rla rang dalam U ndang2 a tau hukum ; ta k b erten tan g an dengan ta- tasusila a tau ketertiban um um . L ag i p u la tu d ju an itu h a ru s m eru p ak an kepentingan bersam a jang dikedjar, ja itu keun tungan . K eu n tu n g an in i harus d im anfaati bersam a; tak d ip e rk en an k an d ite tap k an b a g i seorang anggauta sadja, pasa l 1635 a ja t 1 K .U .H . P erd . K eun tungan jan g ter- tjantum dalam pasal 1618 K .U .H . P erd . b e ra rti k em an faa tan k eka jaan (verm ogensbaat). T id ak h a ru s m eru p ak an p enam bahan k ek a jaan (ver- m ogens-verm eerdering). D engan dem ikian perserik a tan p e rd a ta ada- la'h m ungkin kalau k ita bersam a bertu d ju an m entjegah penge luaran b ia ja a tau bersam a m em akai seb u ah benda, m isaln ja seb u ah m obil. *) A gar supaja pengedjaran keun tungan itu tid ak sia2, o leh U nd an g 2 sendiri d itekankan lah p em en u h an ak an p em asu k an a tau inbreng kep ad a p a ra anggautan ja . T e n ta n g 'in i d ia tu r sebagai azas d alam pasal 1619 a ja t 2 dan d id jelaskan leb ih la n d ju t d a lam pasa l2 1625 sam pai dengan pasal 1627 K .U .H . Perd .

P e rih a l 1619 a ja t 2 :„barang2 la in ” , ia lah benda2 d alam peng ertian jan g se luas-lu asn ja ; apa sad ja jang la jak u n tu k pem asukan a tau pem odalan , sepertin ja nam a-baik , kredit, goodwill (lihat d a la m 'd jilid I b ag ian p ertam a b u k u ini ha lam an 2 7 ) .

T en tang tja ra 2n ja pem asukan itu harus te rd jad i m engingat akan p e ra tu ran 2 jang bersangku tan dengan tja ra 2n ja penjerahan m enuru t K .U .H . P erd . K ita te ringat d juga d a lam h a l in i ak an t ja ra 2n ja pen je- ra h a n bag ian2 d a ri sebuah u sah a-p e rn iag aan jan g d id ju a l (lihat h a lam an 28 d a lam djilid I bag ian p e rtam a b u k u ini). D jad i m isa ln ja m engenai benda2 b e rg e rak dengan h an ja d ib e rik an sa d ja (enkele overgave) oleh pem ilik a tau seorang ku asan ja k ep ad a pem ilik baru ; dalam hal sekarang ini ialah p erserika tan p e rd a ta (pasal 612 K .U .H . P erd . dsb.

T iap - anggauta ad a lah berkeharusan m em enuhi kesanggupann ja m em asukkan sesuatu , pasa l 1625 K .U .H . P e rd . T a n p a p asa l in i ak an sudah ada keharusan itu djuga, karena m engenai seb u ah p e rd jand jian

t) L ihat Pitlo-VerbintenisseniT'echt (2), 'halam an 530.

31

dan tiap- perdjandjian harus d ilaksanakan setjara d iud iu r guh-sungguh, pasal 1338 ajat 3 K .U .H . Perd . SUIlg~

Selain tentang keharusan 'tsb nasal k

keharusan untuk m enanagung (vrijwarin*) t= h , “ djUgajang dilakukan oleh fihak= ketiga atas b e n d / t e . t g anSg“ an 2dalam perserikatan perdata a tau terhsri ■ Jang d lm asukkanbenda»- itu ; satu den’ gan l l d e n g ^ ^ pad a

keharusan penanggungan jang dibebankan n J f k T perihalperdjandjian djual-beli. D jadi ang°auta „ P ^ PendJua' dalam berposisi sebagai pendjual tsb. “ rserlkatan p erda ta itu la lu

itu berkeharusan 1. SebUnh benda te rtc" ‘“data itu dapat m em anfaati benda te rm a k s tJ perserikatan Per-d.ganggu oleh fihak ketiga; kalau t o h t r d i a H d “ tak benda tertentu harus menvbebaskan n , 1 SangSua" . sipem asukakibat-2 ganggUan itu (perbandingkas n r f ” ka tann ja P erd a ta dari Perd ) ; 2 . untuk mCTa - 1 - ;,491 dan I4 9 2

jang tersembunji, sehingga benda pem asuk a ‘ " “ '‘U tak bertjatjad sebagian tak dapat dim anfaati bersam a t b in T SdUruhni a atau

t t s z z s s f f s z s i i i ’g *aiBi“

dinj-kan pasaP 1504 dan 1505 U Hdjual-beli ini nasal i ^ \ K>UH- Perd. tsb p \ i p erban-

seksam aan bagi pembeli- d' T ltUlah ^ ng bsrisikan a a p,erdJandjian i - g la, pemlfeli^ se^1 ?*erigena* sekuah k e"sendiri. U ntuk itulah p e n d j u a l ^ ^ SSksama> «dak d a n f , ^ bendanJa senkatan perdata anggau a n ggUnS-djawab Ty , m enem ukan kalau tak ad a ketentuan= ^ p o s isi' pad a Per-tiap- anggauta lainnja dari r, T en8enai pern-lit, U ltu (a tau ™ . H . Perd.) Teta i ^ ^ ^ m a s u k ' b ^ penundjukan dalam pas ” ^ >’™ artah p " ^ a l 1639 sub t

"genarpenanggungan pad ‘ erd ^ U H ' p ^ d . al n PU1° b ahw a

" ^ a - “32

te n ta n g penanggungan atau vrijwaring pada djual-beli itu harus d ipakai sebagai pedon ian , d jikalau ada keharusannja d ipergunakan pada p e rse rik a tan p erd a ta . M isainja kalau benda-pem asukan terten tu itu bsr- tja jja d jan g tad in ja tak d ilihat a tau d iketem ukan, d a p a t d im in ta penggan tian pem asukan lain benda jang senilai a tau harganja.

T id ak usah kita m em asukkan bendanja, akan te tap i d ap a t pu la m em asukkan penggunaannja a tau m anfaatn ja (het genot), p asa l 1631 ( I ) K .U .H . Perd . D alam hal terach ir pem asuk te tap m em ikul sendiri ris ik o n ja benda. L ain hal djika bendanja sebagai dem ikian dim asuk- k a n ; la lu pem asuk (pem ilik) bebas dari risiko itu jan g d ioper oleh p e rse rik a ta n perdata . H a l ini lebih diperintji dalam pasal 1631 (2).

K ita sekarang bera lih pada pasal 1626 K .U .H . P erd . D isin i dibi- tja rak an ten tang pem asukan irang. D jika anggauta itu tak m em asuk- k an n ja p ad a w aktu tep a t m enuru t perdjandjian, ia lalu b e rh u tan g djuga p ad a perserik a tan ten tang bunga2nja sem endjak pokon ja h aru s d iba- ja rk an . K eharusan p em bajaran bunga itu te rb it dengan sendiri, tan p a teg o ran (aan m an in g ), pasal 1250 (3) bsd 1238 K .U .H . P erd . jang b iasan ja h a ru s d ilakukan , sehtngga pasa l 1626 (1) tsb m enjim pang dari pasa l2 te rach ir itu . L agi pu la te rhadap anggauta jang alpa itu d ap a t d ip in ta pen am b ah an bunga djika un tuk itu ada a lasann ja , pasa l 1626 (3 ) , ha'l m ana djuga m enjim pang dari pasal 12’50 (1) K .U .H . P erd . jans: h an ja m em bolehkan bunga m enurut U ndang-, ja itu 6 % setahun ,

Stb. 1848 — 22.S ekarang ten tang m enjum bangkan fenaga-kerdjanja o leh seorang

angoau ta , 1627 K .U .H . Perd . Sudah barang ten tu tenaga itu h a ru s di- gun ak an sesuai dengan tud juann ja perserikatan perdata ,ian apa* jang anggau ta itu m endapatkann ja oleh pekerd jaannja, harus d isum bangkan

k ep ad a perserika tan perdata.B iasan ja seorang anggauta tsb tak m enjum bangkan seluruh tena-

gan ja , m d a in k a n pekerd jaan’ terten tu , m engm gat akan tud juann ja

P e rse rik a tan p e rd a ta konkrit.'■ A zas kepen tinean bersam a pada perserikatan perdata d tdjundjung

tinsgi oleh pasal 1628 K .U .H . Perd . T idaklah dikehendakt o leh 'k ek ua s a ? ‘ t r u n d a n g - u n d a n g a n bahw a seorang anggauta m em entm gkan

dn p e ru n aan g * . entingan bersam a sem ua anggauta.Pen tingan d in -p rib a 1 * kepentingan bersam a itu d ia tu r

« tja ra k o n k rit azas PengU saat bersam aan adanja hu tang dari

fih i f ” 3*111 dengan Pa S nffeauta perserikatan dan kepada per- flhj»k k e tig a k ep ad a seorang anggauta pe

33

se rik a ta n , h u tan g 2 m an a sudah d ap a t d itag ih . D jad i m isa ln ja an g g au ta A d a r i sesua tu p e rse rik a tan p e rd a ta d ap a t m enag ih b ag in ja p rib a d i (voor zijn eigene reken ing , sebagai d iseb u tk an d a lam p asa l 1628 tsb ) sed jum lah u an g seban jak R p . 1000.— d a ri d e b itu r B . D e b itu r B b er- hu tan g d juga k e p a d a -p e rse rik a ta n itu seb an jak R p . 2 0 0 0 .— jan g te lah d a p a t d itag ih (o p e isb a a r) . D jik a d u a -n ja h u tan g itu m asing2 d ib a ja r pen u h oleh d eb itu r B ten tu ta k ad a soal a p a 2. Ja n g d ja d i so a l ia la h m isa ln ja d a lam tjo n to h d ia ta s , d eb itu r itu h an ja rnam pu m em enuh i pem b a ja ran h u ta n g k e p a d a A sad ja sed jum lah R p . 1000 .— , la in a ta u leb ih tidak . Ia sebagai fihak ketiga te rh ad ap p e rse rik a ta n d an b e rd a - sarkan p asa l 1396 K .U .H . P erd . bo leh m em ilih m elunasi k re d itu r A sad ja , te tap i p asa l 1628 tsb m entjegah Jterugian bag i p e rse r ik a ta n d e ngan m engharuskan kep ad a A , ap ab ila ia te lah m en erim a p e m b a ja ra n d a ri B , d a ri pen erim aan ini m en jerah k an Vz n ja k ep a d a p e rse r ik a ta n , k a ren a im bangan d a ri penag ihan2 tad i ad a lah 1000 : 2 0 0 0 a ta u I : 2. D alam h a l m isa ln ja B tad i h an ja m am pu m em b a ja r R p . 1 0 0 0 .— k e p a d a A d a n R p. 1000.— kep ad a p e rse rik a tan , m e n u ru t p e n d a p a t sa ja im bangan tad i te ta p berlaku . K arena p em b a ja ran B k e p a d a p e rse r ik a ta n h a n ja R p . 1000.— , h u tangn ja k ep ad a k red itrice ja n g te ra c h ir ini bersisa R p . 1000.— . A te tap h aru s m en je rah k an Vz d a ri p e n e rim a - an n ja ad R p . 1000 .— k epada perserika tan .

K ita h a ru s m enjadari bahw a p asal 1628 itu h a n ja m e m p u n ja i k erd ja -k ed alam a tau interne w erking a n ta r-an g g au ta - p e rse r ik a ta n . P e rse rik a tan tak dap a t m em aksa d eb itu r B m em ik irk an te rleb ih d a - hu lu kep ad a kepentingan perserik a tan dari p ad a k ep en tin g an d ir i-

an g g au ta A. A kan tetapi p e rse rik a tan ex p asa l 1628 itu d a p a t m em ak sak an kepada seorang anggautan ja m en g u tam ak an p a d a k e p en tin g an p erserika tann ja ; lagi pu la seorang an g g au ta , ta n p a p asa l 1628 pun , sudah lajak d juga b e rtindak sebagai d ia tu r d id a lam n ja . K a lau ia tak bersikap dem ikian , ia d juga tid ak p a n ta s te ta p d jad i anggauta.

A chiran pasal 1628 tsb jang m enegaskan bahw a seo ran g an g g au ta djika ia m enerim a p em bajaran bagi d iri-p ribad i b o leh p u la m enetap - kan d igunakann ja seluruh p em bajaran itu un tuk k ep en tin g an p em b a ja ra n penagihan perserikatan , adalah m enuru t p en d ap a t sa ja berk e le b ih-leb ihan . T ak ada iarangan dalam perun d an g -u n d an g an a ta u h u k u m un tu k b e rtindak begitu sosial seperti anggauta jan g b a ik b u d i itu.

P itlo dan H ofm ann m engenai pasal 1628 K .U .H . Perd- itu , w alau- p u n d u a2n ja penulis m enjetudjui ten tang sifat kerd ja-kedalam dari

34

pasal tsb, toh m asih saling b e rb ed aan p e rih a l so a l pemllihan p e m b a - ja ran dua h u tan g ja n g te lah d a p a t d itag ih itu . P en u lis p e rta m a m em - batasi berlak u n ja pasa l 1628 itu p a d a p eris tiw a d jik a si-penag ih - anggau ta-perserika tan m ulai m enag ih b ag i d ir in ja p rib ad i, tid a k d jika lau deb itu rlah ja n g m em ilih m en g u tam ak an p e m b a ja ra n k ep a d akred itu r ------- an g g au ta -p e rserik a tan ')• S ebalikn ja H o fm a n n 2)b e rp en d ap a t bahw a d juga k a lau d e b itu r itu jan g m em ilih m e n g u ta m a kan p em bajaran penag ihan p rive dari ang g au ta tsb , an g g au ta . ini toh te tap berkeharusan m em enuhi a k a n p asa l 1628. D jik a k em u d ian te r- n ja ta bahw a d eb itu r itu m em b a ja r h u tan g n ja k ep ad a p e rse rik a ta n , sudah barang ten tu anggau ta tsb d a p a t m in ta kem bali p e m b a ja ra n n ja kepada kas perserik a tan jan g ia d ah u lu am bil d a ri p e n e rim a a n n ja prive.

T erach ir perlu d ik em u k ak an b ah w a p asa l 1628 itu h a n ja m en je- b u tk an ten tang h u tan g 2 jan g sudah dapat ditagih. B a g a im a n a k a h k a la u belum , te tap i o leh d eb itu r sud ah d ia d a k a n p e m b a ja ra n ? A zas peng- u tam aan p e rse rik a tan te tap b erlak u . D em ik ian p u la p e n d a p a t d a ri penu lis2 diatas. P o k o k n ja ia lah sudah ada pembajaran, w a la u p u n h u tang belum d ap a t d itagih . S udah se la jak n ja k a lau an g g a u ta -k red itu r p rive tak boleh m en gun tungkan d iri-p rib ad i.

P asal 1629 b erik u tn ja m engenai ha l d jik a p e rse rik a ta n sad ja lah jan g berposisi penagih . P e rk a ta a n 2 ,,gem eene inscfru ld” b e ra rti „gem eenschappelijke v o rd erin g ” ; d jad i p en ag ih an d a ri p a ra anggau ta bersam a jan g m eru p ak an p e rse r ik a ta n itu . D jad i su d a h se la jak n ja kalau seorang anggauta m en erim a p e m b a ja ra n d a ri d e b itu r p e rse rikatan itu , penerim aan ini h aru s pu la d ig u n ak an b ag i k em a n fa a tan la in 2 anggauta. .

P asa l 1630 b erazask an sam a denstm pasa l 1629 d an 1628 . S ua tu kerug ian akan m erug ikan semua an g g au ta . K a ren a itu an g g au ta ja n g m en jeb ab k an n ja h aru s m em berikan p en g g an tian k e ru g ian itu . D jy m - lah kerugian ini tidak boleh lalu d ik u ran g k an seluruhnja d a ri k e u n tu ngan2 jang ia, anggau ta , d ap a t m em p ero leh k an k a re n a k e ra d jin a n - n ja dalam kepen tingan2 la in n ja d a ri p e rse rik a tan . P en g u ra n g a n se lu ru h n ja itu sud ah b arang ten tu ak an m em p erk e tjil k e m a n fa a ta n keun tungan bagi la in 2 anggau ta . T e ta p i ap ab ila k e ru g ian i tu ad a

1) P i t lo - 'V e rb in te n is se n re c h t , h a l a m a n 534.2 ) Hofm ann, djilid II h a lam an 271.

35

disam ping keuntungan mengenai hal jang sama, dapatlah pada penetapan kerugian itu sekedar diperhitungkan dengan keuntungannja.

Siapakah jang dapat m enuntut penggantian kerugian terhadan anggauta ,ang alf a itu? Istilah „de m aatschap” , djadi p e rs e r ik a ta n

agai dem ikian dapat kita batja dalam pasal 1630 itu, begitu djugadalam pasaP 1625 dan 1 6 2 6 . Baik Polak, m aupun H ofm inn m e n S

an istilah ,tu sebagai „ Para anggauta bersam a” (de 'gezam enliike vennooten) > ); karena demikian perserikatanlah ian» daifnt pem bajaran penggantian kerugian itu Disini m untiul n V menUntUt ratie” atau kesatuan jang sebenarnia diperluknn H u ”C° rP °~perdata, sebagai dikem ukakan oleh Pitlo. =) ^ ^ perserlkatan

Keperluan ini terang pula dari pasal 1 6 3 9 h-u ,■ pasal 1626 (2 ) . Pasal pertam a mengenai penagm an”" gka" denga" terhadap perserikatannja tentang pengeluaran* ■ a" ggaU‘akepentingannja perserikatan dan tentano per-ikatan^ ‘3 bagidjudjur adakan demi kepentingan perserikatan , ^ 13 de” g£m m a bersam bung dengan p e rb u a tan ^ ia ■ S S0SUatU te ru ta“ ngurus. J sebagai seorang anggauta pe-

bajar bunga a t a ^ l g X m e"V

™ b a„gan antara keper]uan p ,bad . « u D e n g a n dem ikian adalah

katan- K-pentm gan um um perseri-

aturan" jang d L a C * , * ' f c b t f a Sebail<nia to d ja d i m “ ^ u t p*r katan^ ialah untuk mendjauhkan kepintjarngan2rUmah ‘a" gga

K ar?na demikian l in d a n e ^ , 'diakan peraturan* mengenai 1636 s /d 1639 m enje .

T jara-n ja pemeliharaan in' beheer,m endirikan perserikatan ^ m sebaiknja seketik i Ain-

P a td ju g a d ia tu rk n “ n ' t a ‘; ’ ^ did^ “ " r d t ^ 5331. « * P » . " " " * P » i , l „

■' ....... (Ijllid „ ,S oal in i ak a n lebih i a lam an 2 52fi/«:o0 ’ a la m a n 268.Persekutuan ^ S ' patla ^ .

y a a b a b m e n g e n a i36

D jika ten tang pem eliharaan itu d ia tu r d idalam p erd jand jian , m ungkin ditugaskan kepada seorang anggauta a tau leb ih ; an sg au ta- pem eiihara dem ikian itu dengan p erk a taan asing d itund juk densan ,,geran t sta tu ta ire” , sedangkan anggau ta jan g b a ru d ikem udian hari ditugaskan dengan pem eliharaan, ia lah dengan p erd jan d jian chusus, ditundjuk dengan nam a asing „geran t m andata ire” *)

K edudukan hukum dari dua djenis pem eiihara itu adalah be'r- beda. Seorang geran t sta tu ta ire itu m enuru t pasal 1636 tsb a ja t 2, selam a berd jalannja perserikatan perdata , tak d a p a t d iberhen tikan begitu sadja, m elainkan hanja b erdasarkan alasan- m enuru t hukum (wettige

redenen) ;‘ Undang- sendiri tak m endjelaskan land ju t ten tang a lasan2 itu dan djuga tak m em berikan m isal. M en u ru t H ofm ann tsb (halam an 277) term asuk dalam alasan- itu sepertin ja ke tid ak -tjak ap an , keikurang- seksam aan, m enderita sakit dalam w aktu jan g lam a. Singkatnja dan ini pendapat saja: alasan- itu tak d ap a t d ia rtikan lain d a ri pad a hal-’, keadaan- a tau peristiw a- jang tidak m em ungkinkan seorang anggauta- pem elihara itu land ju t ditugaskan sebagai dem ikian , k a ren a akan m erugikan perkem bangan perserika tan ' Jang d ap a t m em berhen tikan seorang geran t sta tu ta ire ten tun ja ialah perserika tan , ja itu p a ra anggauta bersam a, dikurangi dengan anggauta jang hendak d iberhen tikan itu dari kekuasaan pem eliharaannja . A nggauta ini d jika tid ak setud ju dengan pem b erlu n tian itu dapat m enggugat \didepan H ak im un tuk m endapatkan pu tusan ten tang soal apakah pem b erh en tian itu benar- b e rdasarkan alasan- m enurut h u k u m ; d im ana perlu , d jika lau ia b erp en d ap a t tidak dem ikian adanja, dap a tlah ia m en u n tu t penggantian kerug ian berdasarkan pasal 1632 K .U .H . P erd .

L ain haln ja dengan seorang geran t m andata ire ; ini d ap a t se-w aktu-

d itjab u t kekuasaannja m em clih ara ; ia berposisi seorang pem esang- k uasa biasa (pasal 1814 K .U .H . Perd .). Ja sendiri d juga sew aktu- w aktu d ap a t m inta d itjabut kekuasaannja . -)

i) Hofm ann, djilid II, halam an 277.~) M enurut Pitlo tVerbintenissenrecht, halam an 537) pem berian

kuasa untuk m em elihara kepada seorang geran t m andata ire d ap a t djuga diberikan diwaktu m engadakan pendirian perserikatan , karena kekuasaan itu tidak sem ata-m ata digabungkan kepada kedudukan sebagai anggauta (de opdracht s ta a t los van h e t m aa t zijn).

37-

D jika diatas diterangkan tentang anggauta-’ jang diberikan kekuasaan un tuk m em elihara, sebaliknja perserikatan dapat pula m enundjuk seorang bukan anggauta sebagai pem eiihara, biasanja dalam hubune™ hukum perdjandjian bekerdja. Penundjukan ini sudah baran* tentu dap a t terdjadi pada saat pendirian atau kem udian.

, t .P ! rl,U dikem ukakan bahw a seorang gerant statutaire asalkan ia bertm dak dengan djudjur, dapat m elakukan perbuatan p e m e lih a rL "

s , : ' “ s t s ' r 1" "

katan- pada umumnja. Baik Pitlo mauniin U e Persen-Brakel, tidak mendjelaskan lebih landjut tentantr ^ *n an n ’ dJuga V an

pengurus jang berkeras-kepala tsb setelah J k pendaPa t saja mempertanggung-djawabkan terhadap la in -ebdl P Uatan2nja> h a rus

T . ■“ br Z L g z s r p-Bagam ianakah djika perbuatan^ . ama>

Lalu berlaku lagi pasal 1630 K U H P h perse rika tan -.

di sim pulkan oleh Van B rak e l' (ditlid I I dJUSa anggauta-pengurus berkeharusan untuk L , am an 2 3 3 ) : tiaP3 raannja itu dengan sebaik-baiknja se th r T ' “ ‘UgaS pem eliha-raan itu m ereka adalah b e r t a n o g L V i " dan UntUk P ™ elih a - an® au ta ' cgungdjawab terhadap kawan-’n ja

Apakah sebenarnja jane hubungan antar-anggauta^ ini Pada

i a s k l n a 31" " ”7 K ‘U H - Perd ' Buku ke , , ? dlm ak- dkan dengan laskannja. 111 dalam titel 8 tak m endje-

PenulisJ rneneemi u,,\Verbintenissenrccht" tsb h 1 Um ^ erc*ata bara t (diantnr * t v 0-30\ i- ’ halam an 5^6 • v ^ '•U1‘in ta ran ja P itlo -232) salmg menjetudiui nf>ni ' * Brakel d iat-^ h i

dengan ..pem eliharaan” ; A pakah jamsra a n - P itlo ,sb ( h a l a m a ' ^ ^ u a s a a n . . tJ Z " X ™pegangan bahw a perbuat-in me^ em ukakan seh pem ellha"

~ * ~ ,£ S .S S S S T S ‘ s z3 g gdn Jang biasa dilaku-

k a n ; m isalnja dalam sebuah perserikatan perd a ta u n tu k m engerd jakan la p a n sa n 2 b u a t m endirikan bangunan-, djual-beli m engenai tan ah 2 dan ru m ah - itu adalah term asuk perbuatan pem eliharaan . D alam pen d ap a t P itlo itu perbua tan penguasaan a tau beschikkingsdaad ia lah tiap - p e rb u a tan jang m engakibatkan perobahan- jang tak chusus diperlukan m engingat akan keadaan- in concreto, m isalnja pendjualan gedung

k an to r dari perserikatan itu.

Sekali lagi, P itlo sendiri m em adjukannja pedom an2 tsb sebagai sekedar pegansan . In concrato harus dengan seksam a d itind jau ap ak ah su a tu p erbua tan pengurus itu bersifat pem bliharaan a tau penguasaan , p en en tu an sifat m ana erat berta lian dengan tu d ju an perserikatan .

P en tinan ja perbedaan an tara perbuatan pem eliharaan dan penguasaan ialah bahw a untuk perbuatan penguasaan b aik setjara terang- te rangan m aupun setjara diam -, harus ada kebu la tan persetudjuaii an tar-an g g au ta2, sedangkan dem ikian itu u n tuk perbua tan p em eliharaan tak d iharuskan m enurut sistem tite l ke 8 buku k e m K .U .H . P erd . asalkan oleh pengurus perbuatan-n ja p em eliharaan d ilakukan se tja ra d ju d ju r dan ten tu ; m enuru t pen d ap a t saja, djuga dengan m engindahkan akan kepentingan bersam a sem ua anggauta.

K em bali pada pengurus jang ditundjuk dengan geran t s ta tu taire , apab ila ada lebih dari seorang pengurus dem ikian itu, adalah sebaiknja p ek e rd jaan n ja m ereka itu dibagi-bagi. P em bagian ini sebaikn ja terd jad i dalam ben tuk pera tu ran 5 didalam perd jandjian m end irikan p erserika tan p e rd a ta M enuru t pendapat saja tak ada halangan djuga perihal p e m b a g i a n pekerd jaan pem eliharaan itu d ia tu r se tjara ka ta -sep ak at an ta r pengurus- jang ditetapkan didalam perd jandjian perserika tan itu. P o k o k n ja la la h : berdjalannja pelaksanaan tu d ju an perserika tan . Pasa l 1637 K U H . P erd . m enerangkan bahw a apab ila tak ada pem bagianp ek erd iaan terten tu atau apabila tidak d iadakan ke ten tuan bahw a se- Oran« pengurus tak boleh bertindak d iluar lain pengurus jang ten tu n ja b e ra rti o a ra pengurus itu h a r u s b ertindak btersama-sama, m aka m erek a

* * « i cptniui n^rhnntan

39

p erse tu d ju an , sedangkan seorang pengurus k eb en aran b e rh a lan « an u n tu k ik u t serta berunding a tau m engerd jakan p e rb u a tan tsb m ak a m enuru t pasal 1638 K .U .H . Perd . pe laksanaan p e rb u a tan te rm ak su d h aru s d itunda hingga halangan itu telah tak ada lag i; k a lau tin d a k a n jan g d iran tjanakan toh d ia n g g a / m endesak a tau ada b a ik n ja terus di- d jalankan oleh pengurus a tau pengurus-’ jang ada , m ak a pengurus ini la lu bertindak sebagai w akil--urusan (zaakw aarnem ers) i) bagi p en g u rus jang berhalangan itu (dem ikianlah a.L P itlo -V erb in ten issen rech t, halam an 5 3 8 ; H ofm ann djilid II , h a lam an 278).

H ingga sekarang kita sekedar m enindjau perih a l p em e lih a raan jang d ia tu r d idalam perd jandjian m endirikan pe rse rik a tan a tau d iad a - Ican sesudah m endirikan itu. K ita dap a t m erasa b ah w a p em e lih a raan itu dem ikian -pentm gnja b u a t perkem bangannja p e rse rik a tan dengan subur, seh'ingga b iasan ja p a ra pend iri tak akan m ela la ikan m en g a tu r ten tang pem eliharaan itu. T etap i kekuasaan p e ru n d an g -n n d an g an ta k upa m enjed iakan pera tu ran m engenai pem eliharaan , apab ila oleh p a ra

pen in sania sekali tidak d ia tu r sendiri ten tang hal jan g san g a t p en tin g itu, ja itu sebagai kita dapatkan dalam pasa l 1639 K .U .H . P e rd .

Sub 1 dari pasal itu adalah jang terpenting, ja itu bahw a p a ra anggauta dianggap saling m em berikan kuasa u n tuk m elak u k an p em eli-

a raan agi kaw annja, djadi sem atjam pem berian kuasa dengan diam *

K U K iniJ >smberian kuasa b e rdasarkan titel ke 16 B u k u ke I I Ibah halam an 538, m em ban 'tahnja dan m en g a tak an

wa pi iran akan pem berian kuasa dem ikian itu h aru s d id ja u h k a n ;

terbHUdmen§em Ukak- n bahw a hak m erael*hara p ad a tiap - an g g au ta itu 1 P£rserikatan sendiri, sehingga p e ru m u san sub

pasal 1639 itu adalah kurang tepat. - '

hak anggauta m enuru t pasal 1639 sub 1 tsb a ja t 2 d ib erikaw an ^ ^ angsunSkannja suatu p e rb u a tan p em e lih a raan o leh

pen tjegahan3^ 3 an s tak d isetudjui. Sudah b arang ten tu ich tia rd ilakuk ' ^ boleh setJara sem au-m aun ja s a d ja ; han ja d a p a tsam a ^ dichaw atirkan ak an m erug ikan kep en tin g an b er- a lasan ' ° ^ ^ Seballknj a terhadap anggauta jan g m en tjegah ta n p a nlph JanS P antas dapat d itun tu t p em bajaran penggan tian kerug ian oleh p e rse rik a tan (pasal 1630 K .U .H . P erd .)

} D G ^hn • pen,g0rtian nienurut pasal 1354 K.U.H. Perd.; ta n p a Pem berian kuasa chusus sebelumnja.

40

D em ikian pendapat P itlo djuga, halam an 538 d iatas.

B agaim anapun djuga, oleh peraturan perlengkapan m engenai p e m e lih a raan dalam pasal 1639 itu hak tiap2 anggau ta d ib a ta s i sam p a i p e rb u a ta n pem eliharaan sadja, karena sub 4 dari pasa l 1639 m ela ran g m elak u k an perbua tan2 penguasaan (beschikkingsdaden) d jik a ta k de

n g an perse tud juan sem ua anggauta.K esim pulan jang k ita dapat am bil dari tin d jau an ten tan g pem e

lih a ra a n dan penguasaan tsb ialah:1 jan g pertam a tak m em erlukan kata sepakat leb ih d ah u lu dari

la in 1-’ anggauta , tetapi harus dilakukan dengan d ju d ju r se rta m engm gat ak an ke^pentingan bersam a jang erat hubungannja dengan t u d j u a n p e rse r ik a ta n ; sanksi te rd ap a t dalam pasal 1630 K .U .H . P erd .

9 K U H Peed tak m engatur ohusus m engenai pen g u asaan( b e s c h ik k in g ) , ak a n tetapi p em eliha raan tem po* m e m e r lu k a n d ip e rlu a s s a m p a i p en g u a sa an dan dengan sifat ini d ip e r lu k a n te r l e b ih d a h u lu

kata sepakat dari serrfiia anggauta;3 azas k a ta - se p a k a t ini te rd a p a t d a lam p a sa l 1 6 3 9 su b 4 K U .H .

P e rd . j a n g d ju g a ber laku te rh a d ap milik b e rg e ra k d a r . p e r s e r ik a ta n ,

m eskipun tak chusus disebutkan J)-4. T ia p “ pengurus adalah bertanggung djaw ab te rh ad ap p e rse ri

ka tan .M eneenai sub 2 dan sub 3 p a sa l.1639;

m en u ru t pen d ap a t saja disini tak d iterangkan perih a l f £ b u a ta n £ “ ^ l ih a r a a n , m e la in k an te n tan g p sm a k a ia n b e n d a - m l l ‘k .P e r s " ' ^ “ u K e p a d a p a r a anggau ta d ise rukan su p a ja d a la m p e m a k a ia r M tu

m e n g in d a h k a n ak a n k epen t ingan ’ (torserikatan d an s a m a . S e m u a n ja h a rus m e n d ap a tk an m a n fa a t k a r e n a n ja da g a u ta h a r u s ichlas bersed ia u n tu k m e m b e n k a n s u m b a n g . m e n e g a k k a n k es e la m a ta n (behoud) benda-1 itu.

Azas'- itu be r laku pula te rh a d ap b a ra n g ’ te n ta n g m a n a / b u k a n f ta^

m i l ik n ja ja n g d im a su k k a n da lam p e rse r ik a ta n , a k a n t e ‘a P ‘ J m a n f a a ta n n ja (he t genot) sadja, m isa ln ja s e b u a h m o b , U ^ ^ p e m a k a ia n n j a sad ja oleh seorang an g g a u ta d i s u m b a n c k

perserikatan .

i') M enurut Pitlo tsb. halam an 538,tak m enjebytkan perihal barang ber. ^ k p e m e l i h a r a a n dan disini, m isahija mengenai uanff,^ ffn taia peme penguasaan atjapkali sukar diperbejdsikan. _

'ft •' 41

>

J : Perserikatan perdata bertudjuan mem-perolefi U.m*- » a „ a k a h dilakukannja pem bagian keuntungan itu

H al itu d iatur dalam pasal2 1633 a is-,Pem buat u n d a n ? m em ikirkan djuga a ia n k e r j j f K 'U H ' P e r d

Bagaim ana tja ra2nja membagi keuntimonn a sebaik-baikja d iatur didalam p e rd ja n d iia f adalahm engatur ini harus selalu djin P Jandilan . Pasal 1633. D alam

m enentukan pem berian segala keuntunc " t ‘ ah diPerkenankan

m u ,, t a r r : r „ ‘ r d'r kem anfaatan bersam a. Sebaliknia a m 7 h azas-u ta m a : menge-

perbolehkan m em bebankan segala keruJian 1635 itu m em -atau lebih tertentu. g kePada seorang anggauta

D jika perdjandjian perserikaHn * u bagian keuntungan dan kerugian Ialu b " T ™ apaa P^rihal p em -jang menerangkan bahwa pembagian “ akulah P“ al 1633 a ja t 1keseimbangan p e m a s u k a n , ^ ' f d “ akukan m e n u ru t 'a z a rupa tenaga bekerdja d i p e r s C j ^ 13" bahWa P ^ s u k a n b terketjil, pasal 1633 aiat ? p den8an Pem asukan ■

W an u tja p pm 0i V e r b in te n is C e c h " ‘ c h i r in i sa n g a t k u n o ? S

n1engen“ „ \ ; ht aahpatbef adaP ■ « -

M enurut pendapat sa h „ , selu™ hnja.

J e rd , harus pula d iin d ah k an 'k ^a! , ' ,Ul am a dalam Pasal 1635 K I T Hdjan d jian ; artinja dalam pc| l ! ^ ada k<=tentuan aPa= d a la rugian tidak boleh d i d j a l ^ ^ ^ - b a g i a n k e u n l ^ X

B ilakah diadakan ^ ara i anS m elanoaD alam hal ini K.U.H. Pe | da n kf / **■ hal dem ikian itu terserah V memb« i k an p e ra tu n n “glan ltu ? setjara diam diadakan oleh kEtcntuan- jang den dPa"’ Sehingsa

S a n . i .Bk . , i d i 1. rant hh r an8£:iUta ^ a m adenSa" ^ a tau dan kerugian oleh pihak“ k pcnctaPan tentang ncmh • dem ikian itu m enurut p -n d ;8,3’ Pasal [ 634 ajat 1 Jg 'a " k eu n t™ gan

pada m asa pen,bentukan 'B W Pcm erintah di M p erb u a 'a n

r i S f r

D jika pem asukan^ hanja tordiri dari tenaga bekerdja dan fik iranJ I , • 'jon tm o keuntunaan dan kerugian itu d ia tu rbe laka , adalah sebaiknja tentang ~ ^

sam a-ra ta . B aga.m anapun ^ini, djadi terserah kepada para ancs y

lain diadi fihak .ketiga, oleh seorang M em asukkan seo ® ’ baffianaja sadja dalam pem odalan

anggau ta , d jika han ja » pasai 1641 K .U H . P erd . D enganse lu ru h n ja , d tperbolehkan jkatan.baw ahan (onder-m aatschap)

dem ik ian lalu diadakan *u a F h a ) a m a n 2 \9 m engatakannja: te rd jad i- a tau sebagai M olcngraatt I > ^ ]ama dan fihak ketiga itu sadja.lah s e b u a h m aatschap an- « ^ aran dalam bagiannja itu seorang

U ntuk m em asukkan se0fa'1®se-izjn anggauta; sebaliknja oranganggauta tak memerl“'kf nh ^C1menjampuri sedikitpun dalam urusanl u a r a n i t u t a k m em punjai a ^ F ihak luaran tad i h an ja d ap a t

dan k e k a ja a n Perserikata" u " d e n g a n kebulatan idzin dari la in-la in d ite rim a sebagai anggauta p“ sih men am bahkan p e rk a ta a n -:

‘ an g g au ta lam a. Pasal 16 fck-an itu adalah seorang pengurus”„m esk ip u n anggauta jang niembahan ini kurang perlu , k a ren a tud ju an M e n u ru t p en d ap a t saja pen* perserikatan p e rd a ta itu adalahk eu n tu n g an jang hendak ditjap orang te rten tu , m engingatd im u fak a tk an oleh dan arl , itu ketLka perserika tan didirikan,a k a n hal* kepribadian pada « anggauta, tan p a k eb u la tanp a d a h a l m em asukkan seorang; . ^ sangat b erten tangan. dengan

persetudjuan dari anggauta- a jang dapat d ik a tak an sen iuan jaazas k ep rib ad ian tsb P» a ‘ ^ „an makna pasal 1639 sub 4 K .U .H .te rp iU h i tu d a n b er ten tangan d e n .

P erd . d juga. i denoan arrestn ja tanggal 6 P eb ru ariT e ta p i H R- di N «ferland »2gg2 1} sed ik it-banjak telah me-

1935 N J . 1935 - I®13 *'.““ kepribadian pada anggauta^ perssrikaU m u n g k in k an m e n i n g ^ - " a® „ para pendiri pem fcrikatan ,tu daa n p e rd a ta , karena m enuru H .R t£tapkan bahw a t p , anggauta dapat

lam anggaran-dasarnja dJP/' utaannja kepada orang lain , tanpaffle lenaskan kedudukan ke‘m^ n„an dem ikian personalia anggauta m eiep ask an 7 . Tgauta. . , ja p ada pem egang sahamP e rse tu d ju a n lain- an* f„ .in ti seperti hain ja p f Z u xm1> d im u n g k in k an b e r g a n ^ ^ Pi,lo dapat m enja takan bahw a H .R .

p a d a p ersero an terbatas.

l t h a l a m a n 539; H o f m a n n d j i l id II ,

*>. P itlo , V e rb in t« llsscnre0h a l a m a n 279. 43

dengan arrest tsb meniiHii. i_■sebagai badan hukum . ^ pensakuan Perserikatan p e rd a ta

terdjadi k a ^ Z a t T i r k e t ^ a n d a r ® 8^ ' ^ “ “ h “ ja dap a t Bagaim anakah akibatnja kalau « “ ggaran dasar.

. an tsb telah mengadakan p - r d h J gg3Uta A d ari perserikn tm o b .1, dengan fihak ketiga X - T m e m W i s e b u a hP erd . p a d a um um nja A . * t e r d a s a r k a n pasaI m ,

hal pembajaran harsa mobil x , ^ tedkat k=Pada X n tentang adanja lain^ain ? Pada u™ m n ja tidak ™ P6n '

/ “ r - 1-* A i :;:rT „":r“-, *■ karena Pelepasa„ L a ‘ P5mbaiaran h a r » a 1 b a W a

peristiwa diluar w I angSautaan oleh A kemrf ? ’ A priba-

* «■*£ « ;s * u» «■ ■« ? . i „ r t,k,n •“kan undang- Diacft keharusan pengum um an m ! anggauta itu

hukum bagi perserik ? k “ a hendak m e n u d i u T ™ at3U b erd asar- diperhatikan, karena “ perda‘a, perlu pula a s M t”" 1* S‘a t“ S badanpergaulan-hukum frechT *” ™ 31 Pers<=rikataa n P“ gUmuman ituhuk™ baru kalau daPat 5 L T v “ itU dalam

~ s r& s s 'ita'k «..." V , „ ,5 ,J * ■ * - i i ubs rKns

fflengikat perserikatan tel/ “ ** m ungk J a ‘ P* ******* m udian tidak dikuatkan ketiSa k-il- Se° ran g anggautapasal 1644 tsb. arena menguntJn2|, aU perb“ a tann ja ke-

SKdn bagi perserika tan44 *

D jad i azas-u tam a didalam hubungan extern itu ialah bahw a fihak ketiga adalah d iluar perd jandjian perserikatan . Ia pada um um nja m em ang tak m engetahui a tau tak dap a t dianggap m engetahui perihal isi perd jand jian itu, teru tam a m engenai im bangan pem asukann ja

■masing2 anggauta. K ekuasaan perundang-undangan m em ang tak m engharuskan pengum um an perserikatan p erda ta seperti h a ln ja den aan perseku tuan dengan firm a. D igunakan atas d iri anggauta jang m engadakan perd jandjian dengan fihak ketiga lalu azas-utam a d im uka tad i b e ra rti bahw a ialah sendiri jang m enanggungnja terhadap fihak ketiga itu , w alaupun ia m engatakan bertindak bagi perserikatan- n ja dan d jikalau beberapa orang anggautalah jang m engadakan p e rd jand jian d en g an fihak ketiga itu, lalu fihak ketiga ini d ap a t m enagih kepada m ereka m asing- a tas dasa.r sam a-ra ta dalam bagiannja untuk m em enuhi kepada perd jandjian jan g d iadakan itu , tidak dengan meng- h irau k an akan dasar keseim bangan pem asukan m ereka m asing2 m eira- ru t perd jand jian perserikatan , keseim bangan m ana adalah soal intern jan g fihak ketiga b iasan ja djuga tak m engetahuinja, pasa l 1643, ke tju - ali, begitu lah d ika takan oleh pasal tsb, apabila pada k etika m engada-. kan perd jand jian , dengan njat^L2 d ite tapkan m asing- p restasin ja para anggauta itu m enuru t keseim bangan pem asukan tsb.

L ain - anggauta dari p erserika tan jan g tak bertindak dengan fihak ketiga, baru akan ik u t te rik a t akan perd jandjian tsb, d jik a m ereka m em berikan kuasa kepada seorang a tau leb ih dari anggau ta2 jang b e rtindak itu , pasa l 1642 bag ian ach ir bsd 1644 dan m en u ru t V an B rake], ha lam an 246, adalah pen d ap a t um um m engenai pasal 1681 B.W . di N ed., ia lah sam a dengan pasa l 1644 K .U .H . P erd . bahw a d idalam hal adanja pemberian kuasa itu, p a ra pem beri-kuasa d ian tara anggauta perserika tan te tap ik u t te rika t, d juga ka lau anggauta- pem egang-kuasa tak m en jebu tkan nam a3 p a ra p em beri-kuasa seorang dem i seorang a tau tak djuga m en jebu tkan adan ja pem berian -kuasa itu, m elainkan ia han ja m engatakan b e rb u a t bagi perserik a tan sadja. D alam hal dem ikian itu la in2 anggauta tsb te tap d ap a t ikut ditagih m enuru t azas sam a ra ta tsb. D jad i singkatn ja : m eskipun anggauta jang b e rtin d ak itu han ja m engem ukakan b erb u a t bagi p erserika tann ja sadja, ia toh m engikat la in 2 anggauta pu la, asalkan menurut kenjataannja ada pem berian kuasa itu. P en d ap at dem ikian itu m em ang ada baiknja,

h an ja sad ja kalau d itind jau dari fihak ketiga, fihak ini adalah benar k a lau ia han ja m engetahui pada anggauta jang b e rb u a t dengan dia itu sa d ja ; soal pem berian-kuasa kep ad a anggauta jang b erb u a t dan tak

45

r t . i f l . ] . , b „ t a b „ „ g . J , , , , l i n l « » " « d m

gauta jang berbuat itu. Diadi men,, f j ketiga kepada ang-pendapat Van Brakel itu ditamhnhU ^ adaIah sebaiknja

ktm udm n diberi.ahuka a t t “ £ n ’ ^ ^ ^ ^ ahub u n g an h u k u m jang s e s u n g g u h X a t " m engetahui. te n ta n grekan-nja (pemberian kuasa tsb) * anSgauta jang berbuat dan

terikat d j u g a ^ ^ a" gSau ta d ap a t ikut

faatannja perbuatan perseorangan dari an “ U m eraSaka" k em an ‘ djad! Jam- anggauta tsb harus sudah ikut ggaUt“ ianS bertindak itu ; buatannja anggauta jang bertindak Tirf n ^ aSakan kem anfaatan per- * b hanja akan m em bJ a * * » P apabiIa perbuaP(an

A = * b u u . lalu berlaku, jaitu angg " t a f j Je™ " ka‘» . Pasal 1644. >) ■kat karenanja. ggauU Jan« berbuat sadja adalah te r

Pasal 1645 mengenai sebuah

HZWS HnggaUta a‘aS "ama P ^serik a tan r dj'an diadakan olehrena perdjandjian itu tim bul pena.ihn ♦ i 6” 8"” fihak ketiSa dan ka Tidaklah d im in t. oleh p asal I | * - " . t e rha d ,p fihak ketiga „perdjandj.an teIah diberj hwa anggau ,a jang m engadakan

r a S r w r f S H S S a

an ber *,aatrLrgadakan perdia"^

a£ih. L ra r S nDeming)- t a n p a PCniberi-dan hukum ? Bukan ,rSenkatan ini laiu b . ga Perse rik a tan dap a t

! " k ba- n itu

te rS e b u t= “ *» '*-tanggal 8 Mei f e V 47’ dengan m

s - “ - * r « i a S g S f BMSpm a Pada a r re s t h .r I

sesuatu sekadar penagihan itu dapat dibagi (deelbare vordering H o f

m ann tsb, halam an 2 8 2 ).P erlu dikem ukakan disini bahw a w alaupun m enuru t keilm uan

a tau jurisprudensi perserikatan p erda ta itu belum m entjapai status b ad an hukum , akan tetapi telah m enuru t putusan H .G .H . dahu lu ttg. 7 D jan u ari 1926, T 123 — 456, perserika tan perd a ta itu .d in jatakan m em ilik i kekajaan s e n d i r i . M adjelis itu m endasarkann ja atas p asa l2 1618, 1640, 1641 dan 1645 K .U .H . P erd . serta atas azas2 jang m en- dukung pasal2 tersebut. K ekajaan itu berd iri sendiri, te rp isah dari ke- k a jaan n ja p ribadi para anggauta perserika tan m asing2 d an m em ang m en u ru t perd jandjian m endirikan perserika tan d iun tukkan b u a t m entjapai tu d ju an n ja ; djadi tak d iperkenankan d ipakai oleh anggau ta2

u n tu k keperluan-n ja pribadi.B a g a i m a n a k a h kom posisinja kekajaan tersend iri itu? M en u ru t

p en d ap a t sa ja perihal tersebut harus. d iadakan sekedar ke ten tuan d a lam perd jand jian m endirikan perserikatan , ketentuan* m ana m enetap- k an pen jend irian kekajaan untuk pelaksanaan tu d ju an n ja perserikatan . S udah sela jaknja bahw a sum ber dari k eka jaan perserika tan in i ialah p em asu k an 2 (inbreng) jang diharuskan m enuru t pasal 1619 a ja t 2 K. U H P erd Disamping pem asukan2 itu ada pu la penagihan-' d a ri perser ik a ta n kedalam , ja itu terhadap anggauta2nja (m isa ln ja pasa l 162$

• i. a*t\ nan<*2 ian° d id jandjikan d im asukkan , ak an te tap imenaenaibunga* aari udu- j » J. J vu , ~ ♦ A-.nM- nenseantian kerugian kepada perserikatan m enurutp as a l ' l 63 b ) dan Z J , P ^ a n te rh ad ap fihak = ketiga, pasa , ,6 4 5

te rs e b u t,d im u k a .^ in ^ pr<rf M r j V an K an d ibaw ah putusan

T 123 462 dst, p a d a p okokn ja m en u n d ju k atasH .G .H . terse u , akan adan ja kelqajaian tersend iri te lah lam a ged ja la b a wa perseku tuan-perseku tuan dengan firm a, p ad ad ira sak an an ‘ m aupun jurisprudensi belum sam pai sad ja p ad a m an a baik kei r-ntuan2 tersebut sebagai b ad an hukum , w alaupun pen u n d ju k an perse 1(j alah jan g sebaik-baiknja, k a ta V an K anp em etjah an kearah itu

■djuga- adanja kekajaan tersend iri itu d itjapailahD engan pen^au a n , pertam a dilindungilah p e rseku tuan dengan

sekaligus dua tU ^ nja sendiri, jaitu m ereka ta ^ ;d a p a t saling me- firm a terhadap se j . an itu sebelum semua hutang3 persekutuan n u n tu t pem bagian m enundjuk ten tan g in i p ad a^H .R .telah dilunaskan 7 0 4 7 ) ; kedua: perlindungan p e rsek u tu an te r-2 6 Nopember 1897, w .

47

m t u X aSd ^ kekajaan tersendiri ituwaarborg) bagi para kreditur ( * lf t ta n d ig e en afgezonderde

tentang ini p ada H .R . 28 D juni 1 8 8 9 ;W 5 7 3 , ^ K a" ' m e" undjt>kA dalah djasa dari arrest H C H t f \

mempeHuas ju risprudeilsi H R ' ' *' 7 D januari 1926 itu ialah

C a taPerSekUtUa" * " " » « ™ a - Pai V u l r

P Per d gmPf ' ai d l S r p e ™ a L Pn’r- eprilCatiln2 PerdaU ' PasaI 1646Padahal jang dim aksudkan s e b e n a r n i / " 5 tan Perdata *»erachir

h a t l S r " F ‘d

da* kekajaan U u l a h ^ k T a ? ^ Pada P ^ se rik a tan peJdat m^ n'Undju.k pembagian itu sudah i t rUS diba&- A p ab il, Sald°berachirnja (eindp? , SeIesa‘ behar=, baru ,a°h 7 ab,ia P e m te rfe a n dan

itu ^ an'Untuk- "S r !r beracwr padatja ra - petjahnia n be,rachir tad i) buVn u “ai d a p a t m engira

d a - b U a n karen £ £ ? * hi^ U m itatif L i

^ P e r s e S : : 31 a" SUara b u ia ts e m u a d a P « P u l"(ontbindende v o o r w a ^ karena berlakunja s^ « a un tuk ime.m e-

perserikatn. Dua t ^ ”8 ditetaPkan dalam pem etjahanP?sal 1646 itu. Lag; pula )ara Pem etjahan in i , ak Pe ' dJandjian nien-

k a" den«an Pengerdjaan '\ m g ada disebutkan h Pa‘ka" daI:™"I3 d“ bagian ke 4 tite |Jk ^ kita d a p a ^ ' d ^

H u t a ^ ^ ada ,ah s e b J bb; rk u k e , i ^ . u . H . p e; r aI' b e -a. p a sa l 1646 sub l bsrt - ai b- n k ut;b. pasal 1646 sub 9 bsri PaSal I6 4 ? ;c. Pasal l6 4 6 sub 3 b, rI PdSal 1648 ;

d. pasal 1646 sub 4 bsd I T T ' 649 dan 1650-^ osa pasal 1<55] 0DU«

48 ’

T en tan g sub a : w aktu te rtjan tum dalam pasa l 1646 sub 1 adalah telah d ite tap k an dalam p e rd jand jian . M ungkin bahw a sem ua anggauta ingin- k an perpand jangann ja . D alam h a l itu harus ada ke ten tuan dari sem ua anggauta u n tu k m elangsungkan perserika tan jang lam a dan diam bil p a d a sa a t sebelum w ak tu tersebut lam pau.

Sebalikn ja apab ila sebelum w aktu tersebu t berach ir ada keinginan

dari seorang anggauta a tau lebih u n tu k m em etjahkan perserikatan jang b ersangku tan , h an ja M akim lah, dew asa in i P engadilan N egeri, jang m en u ru t pasa l 1647 dap a t m em etjahkannja dan han ja berdasarkan a lasan 2 m en u ru t hukum (w ettige redenen) jang harus d ikem ukakan o leh p e n u n tu t a tau p a ra p en u n tu t pem etjahan . T jontoh2 dari a lasan2 itu k ita d ap a tk a n dalam pasal 1647 sendiri, m isalnja seorang rekan- an g g au ta ta k m em enuhi akan kew adjiban2n ja ; atau rekan-anggauta itu se la lu sak it sad ja dan k a ren a itu ta k m am pu m elakukan kew a- d jib an 2n ja bagi k em an faa tan perserika tan . R atio pasa l 1647 itu ialah u n tu k m em berikan k esem p atan m elepaskan d iri dari perserika tan k a re n a suasana jan g te lah ta k te r tah an lagi itu.

D a la m p asa l in i d ia tu r suatu p em etjahan perserika tan oleh H akim , m a lah an sebagai tjon toh oleh p asa l te rseb u t d itu n d ju k djuga ketiadaan- p restasi o leh seorang rek an -an g g au ta jan g tak m em enuhi akan kew a- d jibann ja . A p ak ah ini b erarti bahw a aksi p em etjahan perd jand jian b e rd asa rk an pasa l 1266 K .U .H . P erd . la lu d a p a t d igunakan djuga pada pe rse rik a tan p e rd a ta dan d jikalau dapat, sam pai d im anakah effeknja penggunaan itu? P em etjahan soal hukum ini m enuru t pendapat saja e ra t h u bungann ja dengan anggapan jang te lah saja kem ukakan dahulu (liha t h a lam an 21) ten tan g s ifa t n rendirikan p erserik a tan , ja itu b ers ifa t p e rd jan d jian m urn i sebagai d ia tu r dalam pasal 1313 K .U .H . P erd . a ta u tid ak dan chusus ap ak ah m endirikan perserik a tan perd a ta itu ad a lah su a tu p erd jan d jian tim bal-balik sebagai d im aksudkan dalam pasal 1266 tersebu t a tau tidak? P en d ap a t H .R . ad a lah sebagai p e rd jan d jian tim bal-balik (liha t ha lam an 23 d im uka). D alam pen d ap a t dem ikian itu d jad i m ungkin pasa l 1266 d igunakan djuga m engenai p em etjahan perserika tan perdata . A kan te tap i perband ingan a n ta ra p asa l2 1266 d an 1647 ak an m enghasilkan p e rb ed aan 2 jang begitu prinsip iil, sehingga k aren an ja pasa l 1647 tersebu t dap a t dianggap sebagai sua tu pe ra tu ran chusus (lex specialis) bagi perserika tan p e rd a ta dan perseku tuan dengan firm a (pasal 16 K .U .H .D .) te rh ad ap p e ra tu ran um um (lex generalis) dalam pasa l 1266. P e rb e d a a n 2 itu ia lah :

49

Pasal 1266 1. han ja berdasarkan ketiadaan-

prestasi dari seorang fihak dalam perdjandjian.

P asa l 16471. segala a lasan jan g oleh H ak im

kemungkinan bagi H akim memberikan sekedar waktu untuk masih berprestasi kepada fihak jang bersangkutan (ajat 4), w aktu m ana (terme de grace) tak boleh melebihi satu bulan.

d a p a t dianggap sesuai dengan hukum, d ian ta ran ja k e tiad aan prestasi oleh seorang anggauta a tau lebih.

2. kem ungkinan te rm ak su d tak ad a d alam p asa l 1647 ini. K e tiad aan kem ungkinan itu d isebabkan k a ren a bag i anggau ta jan g m enu n tu t pem etja h an sudah tak mungkin lagi untuk bekerdja sama dengan anggauta jang m em berikan alasan u n tuk tu n tu tan pem etjahan term ak su d ; suasana dalam perserikatan telah djadi keruh. D isini d jelaslah bagi saja bahw a ra tio p asa l 1647 itu nam pak b erla inan sekali

3- Pem etjahan perdjandjian her- 3 . ^ 6 6 'laku surut, pasal 1265 u , , disini tak dapat

berlaku su ru t (H ofm ann, dii-: II , 2 8 6 ) dan untunglah

kata P o lak I (5) ha lam an 292

bahwa dem ikianlah adan ja- betapakah djadi su litn ja d j f c sem ua-nja ja ng d iadakan s£_ lam a berd jalann ja p erserika t_

kanPerdata ' alU harus d itiada- D engan m enghadapi perbedaan-' j ano be ; . .

m em perkuat golongan m ereka j prm siP“ l saja sendiri

K .U .H . P e rd , da lam h al pem etjahan sebuah PengS™ aan Pasal 1266 Dalam hal pem etjahan tadi berdasark!, rSenkatan P « d a ta .

seorang anggauta, penuntut p e m e ^ ^ ! ‘^ “ " s i oleh

d e n g a n p e rm m ta a n u n tu k m e n d a p a tk a n n I m e n J e n a i tU M u ta™ ja ru g ta n . B a g a .m a n a p u n p e m e t ja h a n t s b W T ™ p e n ^ a " « a n k e -

d a s t d a n p a d a s a a t in ip u n p e m b a ja ra n C u ^ ^ ^ ^ 1!1ikwi-

Tentang sub b: B inasanja perbendaan perserik a tan (vernietig ing der zaak , pasal 1646 sub 2), m isalnja te rb ak am ja seb.uah m obil jang d igunakan oleh perserika tan un tuk disew akan p e m a k a ia n n ja ; d jika lau han ja sebuah sad ja jang d ap a t disew akan itu , sudah b a ran g ten tu b er- ak ibat ketidakm am punja p erserika tan u n tu k lan d ju t m enged jar keun tungan sebagai telah d iperd jandjikan . M obil te rseb u t m ungkin m e- ru p ak an pem asukan (inbrcng) d a ri aw al m ula, m ungkin b e ru p a pem - belian oleh p erserika tan selam a -berdjalannja, ia lah dari pem asukan 2

jang b e ru p a uang ; d jad i bukan pem asukan asli. K em ungkinan 2 d a lam pasal 1646 sub 2 in ilah m eru p ak an perbedaan d engan p asa l 1648 jan g hanja m engenai benda2 jan g sudah a tau akan dimasukkan, la lu b in a s a ; djad i tidak m engenai benda b a ru , seperti d im ungkinkan oleh pasa l 1646 sub 2 itu . A k an te tap i bagaim anapun d juga : p e rse rik a tan tak berdaja (lagi) un tuk b ekerd ja m enuru t perd jand jian . A k ib a t: petjahlah perserikatan .

P erserik a tan petjah pula k a ren a p e rb u a tan 2 u n tu k m en tjapa i keun tungan sudah selesai d id ja lankan dengan berh asil (pasa l 1646 sub 2 bagian ach ir) . T en tu dap a t d ia d a k a n ‘p erd jand jian baru .

D ari u ra ian singkat d iatas ini k ita m elihat ada hubungannja a n ta ra pasal 1646 sub 2 dengan pasal 1648. D jik a lau p asa l p e rtam a te rang m engenai pem etjahan (ontbinding), sebalikn ja ada p en d a p a t bahw a pasal jang kedua m engenai risiko dalam p erse rik a tan (P itlo V erb in - ten issenrecht, ha lam an 545). H ofm an n (djilid I I , h a lam an 2 8 8 ) b er- p en d ap a t bahw a p asal 1648 itupun m engenai p em etjahan perserika tan . M em ang pasal ini selalu h an ja m engem ukakan p e rk a ta a n 2 „on tbon- d e n ” a tau „verbroken” (a ja t- 1, 2, 3).

M engenai a ja t 1 dan 2 itu : h aru s d ip erb ed ak an , ap ak ah hak milik atas benda pem asukan d iserahkatu kep ad a p e rse rik a tan a tau han ja hak pemakaiannja sadja. D alam h a l p e rtam a benda te lah b in asa sebelum pem asukan dengan h ak m ilik te rd jad i (1648 a ja t 1 ). B ahw asa- n ja perserik a tan lalu p etjah sudah terang. B eg itupun dalam h a l kedua (1648 a ja t 2 ) , ja itu benda dengan han ja h ak p em ak aian n ja sadja, m ungkin te lah dim asukkan, te tap i la lu b inasa , sehingga len jap lah objek u n tuk usaha- p e rse rik a ta n ; ak ibatn ja ia lah p e tjah n ja p e rse rik a tan pula.

A kan te tap i d jika benda dengan h a k m ilik a ta sn ja sudah d im asukkan d an b a ru binasa, akan b erarti kerugian belaka bag i p e rse rik a tan, tidak h aru s berak iba t p e tjahn ja , asa lkan tu d ju an n ja dengan keka- ja an n ja m asih terus d ap a t d id ja lankan (1648 a ja t 3).

51

D alam hal- jang diuraikan dalam pasal 1 6 4 8 i t u djelasiah nam pak a zas : perserikatan , sebagai d id irikan itu, m asihkah d ap a t berdjalan seperti k ita a tu r dan tjita-tjitakan dalam perd jand jian afau

p e t S ’ berartilah tehU angan d id ir iL n ^

Tentang sub c : han ja m engenai perserikatan^ „r,t itertentu. U ntuk m entjegah kesewenan«-wenan»an kek ^ dang-undangan hanja m em perbolehkan

turn (opzegging) oleh seorang anggauta a tau lebih ( 1646T u b ' T anggauta- lam nja sem uanja, jang bera ldbat p e m e t ja h a n i i t k

K C i ^ f - -m em berikan rrrisal,Sb akaJpem b^ritohuT nUpem t^rIh T ' ^ ^ 1 tidak djudjur dan dalam pasal tersebut aiat 2 h'l ^ v ltU dlanggaP sud dianggap tak pada saatnja jang lajak R , !! tIndakan term ak-

kan dalam pasal 1650 itu ialah m e n t je g a h ^ £ miSaP jan g dib,=ri-setjara sefihak (eenzijdig) m e ie tia h „ ah-Peng g ra a a n h ak u n tu k beritahuan pem berhentian tersebut. P " katan dengan d ja lan pem -

K alau toh salahpengeunaan pem etjahan perserikatan. Djika k Qm h - terd*adl’ tak akan b e rak ib a t didepan H akim , pihak atau p i h a k M ^ " tim bul P ^ n g k e t a a n fa n , kalau perlu , harus m em buktikan b a h w r 7 T ' ^ Pcm b« h e n - terhadap SOTlua anggauta la n u m sesuai ri t d a h terd i adi

2, sedangkan perihal sjarat* k e d ju d ju n n d 11 ^ PaSal 1 6 4 9 a ja t rus, djika perlu, oleh lain* anggauta dih w ^ a t jang lai ak h a 'perbuatan pem berhentian itu serta pada s la U a n k ketidak-dj« dja r^ ja kepentingan- perserikatan (V an B rakel hnl berteIltangan dengan '

m ana penulis ini m enundjuk kepada kem un‘lT nT n ’ P a d 3 ha ,am a"

s s r ■ « « J

Tentang sub d :

s S 7 '” h,“ k“»- « « ; w , .

" u" p . - ' . S ' l t T . u ™ " “ " " i - 5 » t

a. berlangsungnja perserika tan jan g ak an beranggauta p a ra pese rta 2 jang m asih h idup sad ja a tau b m erek a ini ditam 'bah dengan p ara ahliw arisnja jang m eninggal. D alam h a l sub b in i azas kepribad ian u n tuk berserikat dilepaskan.

K elan d ju tan . p erserika tan d ap a t pu la d ite tapkan antaxa la in- anggauta sadja, djika ad a seorang anggau ta jan g d id ja tu h k an dalam k u ra te le a tau kepailitan , m eskipun h a l dem ik ian itu ta k chusus d ia tu r d idalam undang 2 sebagai h a ln ja d jika seorang anggau ta m eninggal, ia lah d a lam pasa l 1651 terseb u t (P o lak I (5), h a lam an 2 290 , 291).

D apatkah didalam p e rd jand jian d ite tapkan bahw a dalam h a l ke- m atian seorang anggauta p erserika tan ak an te tap berlangsung an tara p a ra anggauta jan g m asih h idup d itam bah dengan seorang ahliwaris tertentu d ari jang m eninggal? P o lak terseb u t m en je tud ju in ja (halam an 2 8 9 ) ; p ad a p okokn ja k a ren a p en u n d ju k an seorang te rten tu itu leb ih p rak tis d a ri pad a penundjukan . sem ua ahliw aris dan m ungkin dalam djum lah jang banjak .

Saja sendiri m enjetud ju i p en d ap a t i tu ;J a g i pu la p en u n d ju k an seorang ahliw aris te rten tu itu ten tun ja atas d asa r pertim bangan bahw a k ep ribad iann ja , m isalnja ke tjakapann ja , k edudukann ja da lam dunia pern iagaan , akan m enguntungkan te rtjap a in ja tu d ju an 2 perserika tan .

K etferatan jang biasan ja d iad jukan te rh ad ap p en d ap a t P o la k itu ia lah b erdasarkan pasal 1318 K .U .H . P erd . d a lam p asa l m an a d ikem u k ak an sebagai azas bahw a seseorang itu dianggap m engadakan p e rd jand jian bag i d irin ja sendiri dan bag i (sem ua) ahliw aris — dan pen- d^tpat h ak n ja (rechtvs-rkrijgenden). A k an te tap i o leh P o lak d itund juk p ad a pasa l 1300 sub 4 K .U .H . Perd ., d im ana kem ungk inan p en u n d ju k an seorang ahliw aris terten tu m alahan d iad ak an oleh p em b u at U ndang 2

sendiri.

3. Persekutuan- dengan firma.

S ekarang perihal garis2-besar m engenai p e rse rik a tan p e rd a ta telah selesai d iterangkan dalam bab 2. P enerangan itu perlu sekali u n tu k m enjokong pe lad jaran jang akan sa ja berikan ini, k a ren a perseku tuan dengan firm a m enuru t pasal 16 K .U .H .D . sendiri ad a lah sebuah p erserika tan p e rd a ta jang chusus. K echususan itu m enuru t pasa l 16 te rseb u t Ie tak p ad a keharusan bersam aan ad an ja dua b u ah o m su r2 m utlak , ja i tu : a m end ja lankan p e ru sah aan ; b dengan nam a bersam a. P erse-

53

rika tan perdata jang tak m em enuhi ak an bersam aan w a * •« ■ — „ d , „ , i n ,

k ita selajaknja m asih m engetataiinja, m ungldn sekali Skatan perdata itu m endjalankan peiusahaan s i t „ P^ e a ' oleh pasal 1623 K .U .H. Perd H ania talc h ’ d lm ungkm kan

■ H anja tak bers™ a a n adan ja n am a b er-

U nsur- tersebut dalam c e J a l^ n ^ ™ -

dengan penglihatan (w aarnem ing) k i t f ^ ' d ^ ^ n ia ta k “ sebuah perusahaan didjalankan karena h ' ! Pi“ m el‘hat bahw aD juga k ita dapat m em ia tja ^ t e ^ a n -

sebuah papan jang digantungka* didepan k L i ^ ™ ’ miSalnia dari karena dem ikian unsur2 tersebut d z m t ■ Persekutuan . O leh formil. T etapi m asih ada sebuah ™ * tUndink denSB"bersifat m ateriil jang lekat pada persekutuan f ^ d a” ™ adalah tanggungan-djawab tiap= sekutu untuk^seTuruhn” 8311 ^ iaitU p eran-perikatannja persekutuan dengan firm a ( f m enSe n a i p erika t-

Singkataja: sebuah perserikatan n 1 8 K U H D >-usahaan dengan nam a bersam a a f o ^ t ^ ' r f -T * “ “ d ^ a n k a n Per- m endirikannja terdapat sebuah i f e 1 ^ a l a m ^ r ^ an andjawab tiaP=.anggaMa untuk ^ ^ -d a k a n .E e r ta n e g u n g -

kanlah perserikatan itu m erupakan p ^ " * * * ■ bu -Sebelum kita landjut , , Uan de?gan firm a.

t a l a , saja ingln m engem ukakan’L b a b "11- 1* " 1131 p e rs* u tllM dengan nakan istilah2 ^ e n g a p a k a h sa ja m enggu->rma dan tak lam a lagi k ita P da ta ' * » ® p in g persefaum m dengan

tentang perseroan3 terbatas <; ■ m engind jak lap an g an p-lari* tang perseroan- firma ^ ^ k ita mem b a tja L ia m h a r t ^

kekajaan firm a tak te rsu su ^ d ^ m ana sa lah b en ar karenangeluarkan sero- atau ~ a* m odal jang d id apa tkan d e n g ^ !

ing, association), a k a n ^ t ^ 13*1 bersandaTk£»Q perserikata jang berarti kem anfaatan bertudi«an mentiari V ^K.U.H. P erd . Qihat h* 1 jaan atau verm osem h k eu n tungan

ada pada perserikatan h*,ama" 31>’ ‘^ j u a n ^

D jika sekarang kechusu ■ fUS

£■ r ^ , : t : r r «*<-" " i , “ ' " - a * . *

dalam pasa l2 16 bsd 18 K .U .H .D . P a d a dua-’n ja , ja itu pe rse rik a tan p e rd a ta dan persekutuan dengan firm a sifat2 kep ribad ian p a ra anggau ta a tau p ara sekutunja (firm ant2nja) p ad a p o kokn ja m asih sangat d iu tam ak an . D jad i dasar p ik irannja ialah pad a p okokn ja te ta p : „o leh k ita dan bagi kita , sahabat2 d a n /a ta u keluarga, m en tja ri keun tungan te rseb u t” . L ingkungan pesertanja tak bssar.

L ain hal adanja djika kita bertud juan m endja lankan p eru sah aan se tja ra leb ih besar, bahkan setjara besar-besaran . L a lu k ita b iasan ja ta k m en tjukupkan lagi akan psm asukan2 dari lingkungan jang tak besar itu , m elainkan harus beridhtiar m engum pulkan m odal d sngan m enarik p e se rta 2 dalam djum lah sebanjak mungkin, tan p a m enghiraukan (p ad a u m u m n ja ) akan hal siapa2kah peserta2 itu , asa l sad ja m odal b e sa r a tau ag ak b esar jang diperlukan dapat te rta rik u n tuk ik u t serta . T ja ran ja m en arik ini ialah m embagi m odal jang d iperlukan itu dalam sekian ra tu s a tau ribu bagian jang masing2, d juga su ra t-b u k tin ja ten tang iku t se rta d inam akan sero atau saham (aandeel, aksi, pasal 40 a ja t 1 K .U . H D ) K ita la lu m enghaoapi sebuah perserika tan pula, te tap i jang chusus b erb en tu k perseroan (Persaham an barangkali m ungkin d a p a t d ipaka i d iu sa akan tetapi tak lazim ). L agi pula, selain disini s ifa t ke- k e lu a rU a n a tau persahabatan sebagai d asar kerd ja sam a te la h atau h a m p ir seluruhnj a lenjap, pun p e rta n g ^ n g a n d ja w a b p a ra pese rta m a-

• •’ d 1 h hanja ada terhadap badan b a ru sad ja , ja itu perseroansmg . a a Hnlnim dan terbatas sam pai m em enuhi ak an penuh sebagai b a an s£ro a tau saham tad i sad ja (p a sa r 40 a ja t 2

R U a D O ^ i l a n g l a h pertanggungandjaw ab seperti p a d a p e rseku tuan

d en g an firraa ' wa kita sebagai orang2 jan g m em pelad jari hukumT eran g a •_tnah2 dengan seenaknja sendiri sad ja , m ela inkan

ta k la ja k m em a ai i memperbedakan an ta ra p e rse rik a tan p erd a-fortnul se rta m atern ^ £ rm a dan perseroan te rb a tas tsb, w alaupunta , p e rsek u tu an en®an , , d a r| perserika tan b iasa , te tap i lalu tam pilasa ln ja m em ang sam a,

k ed ep an beberapa kec ^ Cembali pad a p e rseku tuan denganSekian dan seKarai B

firma.

Tentang perdata (p asa l 1624 K .U .H . P erd . bsdSeperti p a a a p lah d-is\n[ pu la sebuah p e rd jan d jian konsen-

p a sa l 16 K .U .H .D -) tJ11 d ir^ an tidak d im in ta oleh K .U .H .D ., akans u iL S ja ra tte r tu lis u n tuk m end

55

te tap i biasanja tentang pendirian sebuah perseki.tnan a . d ibuatlah seputjuk ak ta resm i dirlpna engan firm a ituH m A l ) , J “ resm ‘ dldepan seorang notaris (pasal ? ? i f t t H D ) A k ta notaris mi d iperlukan un tuk membuktikan k e d u d n lT ' sekutu sebagai firm ant2, apabila kedudukan kedu d ukan p a radiingkari oleh fihak2 ketiga - bahkan akta f ■ j *tU d lban tah a tau

akan berfunksi sebagai satu’*nja a la t p c m b lT fe T b ^ dem ikian h ad ap fihak ketiga jang m enginekari ked„d v Para 8611:11111 te r"sekutu m isalnja djuga ^ te n e b “ t- ^ a

dengan saksi2 un tuk m em buktikan b a t a T J S ^ Pem bukUan dalam perselisihan an tara m ereka dan f ih a P k r tl ,M S b e ra d a d i‘tja ra 2 pem etjahannja persekutuan d ia tu r lain A f ’ ™ SaInj' a m “ genai pada jang mengenai ha l itu telah diatur d T P'erdiandjia“ dari (H of D en H aag, 16 M aret 1925 W l i t ” ^ n ° ta rU 1

lengraaff I (9 ), halam an 216) Diart; J l ’ disebu* a n dalam M o- sekutuan dengan firm a itu a L I ak ta P a r i a n Z -sebagai ala t pem buktian bagi p a r a sekutu f ^ d iperS“ ak anm em ungkm kedudukan m ereka. P a s a f 2 2 t ®h ak ketiSa jangakan kem ungkinan tentang o t d ib u ah r t Send' ri m en ™ djuk m engatakan bahw a ..ketiadaan” akta i t u ^ l ? * 3 p e rsek u tu an, dengan firm ant) dikem ukakan terhalap fihak k , m (teM unia o leh P araeener akte aan derden kan w o rd e n t t ^ U o n d e r d a t gem it ™ seorang firm ant dengan m ana f i h T f ’ Ar t i nJa ia lah bah

tetap. olehnja ditagih, hal m an , 8“ ber}>ubungan hu- gungandjawabnja u rtuk ^ p e n ^ T Ialu m “ ° la k L t ^ Ztetapi pasal 2 2 m eniadakan kem un F ‘ak ada ak ta ta s e b u tda seorang firm ant atau lebih n “ , Sikap sebaSa i dem ikian n persekutuan dengan firma J Slngkatn ja : ta n p a ak ta ^ ‘ tetap ada. F ihak ketiga lalu d PertanggunSandjaw ab u n tu k sepen tian un tuk membuktikan h . pa t m enggunakan segala a la t2 !“ )asebagai dem ikian t W fi™ ant *<* telah w ’ m enggunakan sur’at2 pada™ dM gan OTang2 la in m isatail11 kelUar

B agaim anakah kalan r u » ’

persekutuan dengan firm a, m is^n ia^k ^ * * "*"> °ngk iri d ■ pem bajaran hutang t> e rm ^ ] keUka Persekut„a • adanJa ak ta persekutuan ' ^ *>ada ^ f m ena8 *

2,8156 adanJa Persekutuan

\*

oleh p a ra sekutu han ja dapat dibuktikan karena ak ta sadja. S eland ju t- n ja P o la k terseb u t m enam bah bahw a pem ungkiran fihak ketiga itu h a n ja d a p a t d itiadakan , apabila te ra c h k in i dahu lu p e rn ah m eng- ak u se tja ra tertu lis tentang adanja persekutuan jang bersangku tan (m isa ln ja fihak ketiga itu pernah mengirim su ra t kepada p m e k u tu a n cteng a n m enggunakan nam anja bersam a dalam alam atn ja u n tuk m em e-

" u t ‘ thalamanUll39) berpendapat bahw a pem ungkiran

o leh 2 k e tiga Hu h a n j a dapat ^ a k a n ^ d e n g a n pem bukttan ada-

n ja p e rsek u tu an o l e h ’’^ n g r a a f f dan D o rh o u t M ees terse-B ag i sa ja p en ap ,_ tidaknja tak dem ikian m em uaskan , k a-

b u t tak beg itu S dalam soa l pengingkaran p e rseku tuan olehre n a p o k o k pangkal pi ^ persekutiton itu . B aga im anakahp ih a k ke tiga ialajh t a ^ u n tuk m em buktikan p er-o leh b e liau 3 itu ak ta a u hout M ces tersebut d itund juk ten tan gse k u tu a n ? M alah an 0 e ombukt[an dengan saksi2, asa l sad ja telahk em u n g k in an Penam baha? tian dengan surat” (begin van schriftelijk ada „p e rm u laan pem u perd .), i aitu segala su ra t2 1 ) be rasa lbew ijs, pa&al 1902 ajat ' ^ tan d iad jukan (tjon toh fih ak ketiga da ri o ran g terhadap m ana p hu tangnja oleh perseku tuan) a tau ke-

te rse b u t jan g d ita g ih . ^ ^ t e t i g a lainnja (P olak IV te rseb u t, h a lam - te ra n g a n 2 te rtu lis dan erm ulaan pem buktian dengan su ra t” te rsebu ta n 3 5 ) . B agaim anapun ,P ^w aarschijnlijk m aken) sebagai benarh a ru s d a p a t m em perkir ^ ntung^ a n fihak -w ad jib -m em buk tikan : te rh a d a p peristiw a2 jang m^ bahaQ keterangan 2 saksi2 d iatas. d im an a p e rlu dengan pena n am ja timbul dari anggapan dahu lu

S em ua keruw etan mi ^ ^ d ibatasi k a ren a k eb an jak -

b a h w a pem b u k tian deag^ da t d ipertja ja ; d jad i pem b u k tian dengan a n k e te ra n g a n ^ ja itu ta e r s e k u t u a n 2 dengan firm a dipegang teguh. a k ta m engenai adanja P ^ pem akaian saksr* sebagai u p a ja 2 pem -

A k a n te tap i dengan V * ? n a m Stb- 1925 — 5 2 5 ; lag i p u la pem ba- b iik tian , h a l m ana m ulai e hukum a tja ra p e rd a ta d id ep anta s a n 2 d a lam -penggunaan dalam ^ U -H _ P e rd., adalahP .N . ta k pernah d iadakan m em pertim bangkan m em udahkand u a 2n ja m eru p ak an fek t

__________ hrevene atete” -dalam pasa l 1902 a ja t 1^ * .. Hfliaan ’ f ^ s c h r i f t , m alahan ta k perlu d itanda-

bagi“ P®rta m a 'ta n g an i (pola^K}1945, halam an 35J. ^

1

d juga p a ra s e k u tu u n tu k m e m b u k tik an p e rse k u tu a n n ja te rh a n a p f ih a k k e tig a ja n g m em u n g k iri a d a n ja p e rse k u tu a n , ja i tu m e n tp e rk e n a n k a n d ju g a k e p a d a p a r t sek u tu te rse b u t untuk menggunakan segala upaja pembuktian, d jik a ta k ad a a k ta p en d irian n ja .

B a g a im a n a k a h ak ib a tn ja k e tia d a a n a k ta p e n d iria n p e rs e k u tu a n antara para sekutu se&Iiri ? M isa ln ja seo ran g sek u tu k a re n a p e rb u a t- an n ja m eru g ik an p e rse k u tu a n n ja ; b e rd a sa rk a n p a sa l 1 6 3 0 K .U .H . P e rd . ja n g b e rla k u p u la d a lam h u b u n g an in te rn d id a lam p e rse k u tu a n , ia o leh p e rse k u tu a n te rseb u t d ip in ta p e m b a ja ra n p e n g g a n tia n k e ru g ia n , ak an te ta p i sek u tu jang k u ran g d ju d ju r in i la lu m em u n g k iri a d a n ja p e rse k u tu a n jan g m enag ih itu . P e m b u k tia n n ja d a p a t d is e le n g g a ra k an

engan m en g em u k ak an su ra t- la in (d a ri p a d a a k ta p e n d ir ia n ja n g ta k te rb u a t itu ), dalam m an a sek u tu jan g m u n g k ir m e n g a k u i a d a n ja p e r sek u tu an , d im an a p e rlu d a p a t d itam b ah d en g an p e n d e n g a ra n sa k s i2, asa lk an su ra t- te rsebu t m eru p ak an p e rm u laan p e m b u k tia n d e n g a n su ra t p a sa l 1902 a ja t 1 K .U .H . P e rd .) P e riju m p a h a n u n tu k p e m u tu sa n

<berlissende e e d ) , p a sa l 1930 K .U .H . P e rd ., 156 H .I .R ., 183 R . B gn. a p a t p u la d ib eb an k an ; se lan d ju tn ja up a ja p e m b u k tia n b e rd je n is p e-

n g ak u an (P o lak I (5 ) , ha lam an 256).

R m gkB san : w alau p u n m en u ru t b un ji p a sa l 2 2 K .U .H D . p e rse -ju tu a n dengan firm a itu harus (m oeten ) d id ir ik a n ( = d ia d a k a n , aan g e-^aan ) dengan a k ta resm i, k e n ja ta a n n ja ia la h b a h w a s ja ra t itu h a n ja

im a sudkan bagi pem buktian , k a re n a p e rk a ta a n 2 se la n d ju tn ja d id a -am p a sa l te rseb u t (ja itu p e rk a ta a n 2: a k a n te ta p i ketiadaan a k ta takap a t d ikem ukakan te rh a lap fih ak 2 ke tiga) m em inngkin kan p en d irian

perse u tu a n se tjara ta k tertulis, k e a d a a n m an a m u n g k in m em p u n ja ip engaruh , ba ik dalam hubungan in te rn a n ta ra p a ra sek u tu , m au p u n

a am h ubungan ekstern te rh a d a p fih ak 2 ke tiga , h a l2 m a n a te lah d itin - d jau d im uka.

te la h P e^ U ^ ^ em u^ akan bahw a d jik a k ita d id a lam N eg a ra H u k u m ini lebih Sampai pada p em b en tu k an se b u a h K .U .H .D . n a s io n a l sen d iri, tu ran t;*epat ^ h ^ a ik , sa ja ingin m e n g an d ju rk an penghapusan p e ta ls* Mu sebagai te r tja n tu m d alam p asal 2 2 te rseb u t.

Ita arus m eniilih an ta ra dua stelsel, j a i tu :a. k eh aru san m endirikan p e rsek u tu an dengan firm a se tja ra tertu-

is, tanpa tambahan dalam h a l ke tiadaan ak ta dsb, sep e rti sek a ran g a am p asa l 2 2 , tam b ah an m ana telah m en im bulkan pelbagai p en d a p a t an ju risp ru d en si (u n tu k ini liha t dalam M olengraaff I (9 ) . h a la m a n

2 1 6 ) ; atau:

58

b . tju k u p dengan lisan sadja, vorm vrij, seperti h a ln ja d i Swis p a d a Dembentukan kauf-m annische K ollektivgesellschaft jan g m e n je ru - p a i p e rse k u tu a n dengan firm a di In d o n es ia sekarang (L ih a t d a lam

G u h l, h a la m a n 4 18).D a la m stelsel a a k ta sad ja (re srri a tau d ibaw ah tan g an ) ig u n a-

k a n d ju g a (sela in b u a t pendirian) b u a t pem b u k tian te n ta n g a d a n ja p e rse k u tu a n . b a ik te rh ad ap fihak2 ketiga jan g m e m u n g k in m a u p u n a n ta r a p a ra 's e k u tu . D engan dem ikian k ita d a p a t m e n ja p a i k e teg asan . D im a n a p e rlu dalam prosedure, d a p a t .d ip e rk en an k an p en g g u n aan

la in 2 u p a ja p em b u k tian m enuru t keb id jaksanaan H ak im .D a la m stelsel b ad a lah selajaknja p e rkenanan s e m u a u p a ja pern-

bu 'k tian bag i fihak m an ap u n djuga, seku tu 2 a tau fi a e lg ‘

K eharusan pendaftaran dan pengum um an ak ta (d a h u lu

P e n d a f ta ra n ak ta h “ us d i' ^ uka° J ^ ^ t u a n a d a la h ' b e rk e d u - R .v .J .) d a lam d aerah n ja hukum m ana p d i N e d e r la n dd u k a n . p asa l 23 K .U .H .D . P e r lu saja p en n g a kan b ah w a d . N « * H ^

p e n d a fta ra n itu tak lagi terd jad i pa a p en g , d i te m p a ttu ru t- tu ru t a rrond issem entsreeh tbank — W e t

b e rk e d u d u k a n n ja Persek " tu a " ’ J 4 9 3 , m u la i b e rla k u sed jakH an d e lsreg is te r di sana (Stb. N ed . 19 , , i F a b r ie k e n ’.

tan g g a l 15 M are t 1921) pad a >'*Ca“ “ °°^u ah d a fta r p e rn iag aan P e n d a f ta ra n d i N ederland terd jad i d ia d a k a n di(h an d e lsreg is te r) ' ) jang hingga sekarang

■negara k ita ini. k e p a n ite ra a n P .N . b u a tD i In d o n esia d .sedm kan Ja n g h a ru s d id a fta r-

p e n d a f ta ra n perseku tuan - dengan < (u ittrek se ik a n ia lah ak ta pend iriann ja atau ^ K .U .H .D . P a sa l iniin au th en tiek en vorm ) d a n ak ta itu , pas ~ k t S e lan d ju tn jam em b eb an k an keharusan pendaftaran “erseb u t ja i tu :p a sa l 2 6 m engharuskan isi tertentu d a ri ic is* »

1 . n am a , nam a ketjil, pekerdjaan d an tem p a t ked iam an p ara

m a n t ’ ■ •* hersam a (a rtin ja jang2 . p e n u n d ju k an ten tang firm a ja itu nan k e te ra n g a n a p a .

d ig u n ak an dalam m endja lankan pe ru sah aan ) g m en d ja lan k ank ah perselcutuan itu adalah um um atau * ^ a“ d i.seb u ah tjab an g perusahaan chusus jan g h a ru s a

d je la s k a n :

■*) L to a t s e la a id ju tn ja rperilia l d a f ta i- p e r n ia g a a n i t u d a lao n

bagian pertam a buku ini, halam an- 9a, yy.

3 . penundjukan para firm ant jang tak dikuasaVim -l- *tangani bagi persekutuan; m en an d a-

4. saat m ulainja dan akan berachirnja persekutuan-

d i - i « - * > « per.berkenaan dengan hal: fiFl:,k‘ I*,],,* " S r i '™ 8’ ia' 'U C l ‘ i :'" !sadja mengenai pem bentukan kas persekutuan f ^ m isalni amelulu disediakan untuk p e m b a i a r n n . (venno°techapskas) jan g

f*- " »* « £kosong, m ulai berlakulah p e la k sa n a a n J , kaIau kas itukutu un tuk sepenuhnja bagi p e n ma n £ t i ap2 se-

K-U -H.D. L a‘n misal ialah mengenai p e n e e f PerSekutuan> Pasal 18 sekutu atau lebih untuk berbuat sesuatu hn (UitsluitinS) seorang

P endaftaran tersebut harus dih ■ SI P ersaku tuan-

D jika pendaftaran dan „» ' 'kan la lu berlakniah 1 ^S^nium an ^

S a n k itu e L t ja n g te r d a P a t £ l m n 7 ’ d i ‘a k S a n a -oerupa bahwa v e r ^ u + a a la m pasal 29 K U H ndum a luar, djadi fi h a k 2 ketigP bersangku tan te rb fd fp

l-.u m u m , ialah me ffiaP sebagai: P

tju a lian ; ~ P -n ia g a a n tanp^ perke.2. diadakan untuk waktu i»

3 . tak mengeluarkan seor ^ ^ tS rten tu ; m enandatangani dan k« u ran§ sekutu a tau lehih a • , artin ja sem ua sekut u t h u k ^ W ' £ l £ ak sem uanja berhak pemih f\r- f i h a k -2 ketiga d an at h* u tu annja, m ana tak dapat dikatakan ° £ * ar 1 (6 ) halam an 74) 'd a r iT , . “ h®®"tu a n ja n g b e rsa n g k u ta n . a J T SelaIu ™ n g u m u n g k a n T a” ggapan2d ap sem ua sekutu tersebut- k ^ Sadia an® aPan penuh perseku ' sekutu itu dari ^

dengan fihak2 ketiga jang s r t ,^ f ngalainani lalu m en g ad aL ” 13 SeoranS um pam anja sadja ia membeli daPat m em beratkan u tranSaksi:! jang sebenarnja terialu tinogi o a f " 8 daSanga ti beras d k u tuan>

• * Pa* ha, p e rse k u tu an n a 1 gan h a r Sa60 n ,a m en u ru t per-

•• ■ n n a n s belum .didaftarkan dan dium um kan) m ungkin d ja n d jia n p e n a in a n OanSta k b e r tu d ju a n berdagang ^ persekutuan sendiri u n tu k

D ja d i ad a lah betid" ^ ndaftaran dan pengum um anse lek as-n ja m em enuhi akan k jang diten tukan dalam

te rse b u t. M ungkin karena iit.i akan keharusan- itu . L e -

p a sa l- 23 dan 28 K.U.H.D.b ih tje p a t, leb ih baik. antara hai3 jang d idaftarkan m enu-

M u n g k in terdapa* p e rte ^ dium um kan dalam B .N S .1 .r u t a k ta a ta u ichtisar tersebu - demiidan jang dianggap m .n e n r u t aKid cl itu Dalam nai R j K eten tu an dalamm e n u ru t ich tisar a mkan dalam .3 . • d isebabkan te r .tu k a n ia la h sebagai ^ ^ * * * ^ jang „ k a n

pasa l 2 9 a ja aQtara hal" Jan§ ■ me'nuru t p en d ap a t sa jad a p a tn ja p erb ed aa ^ c r ik a A , akan P a w m ju T idak k ah

d en g an pengertia• . itu sebelu* 1 p e * b u n :in ja ha l te rh ad ap

m u n g k in bahw a > ba£aim anakah dan pengum um an itu?su d a h m engetahu ^ pen ^ d idaftar-m a n a te rd a p a t p ^ ^ sesung u p u la sebelum adaK a la u te rn ja ta b iw slldah ^ ^ d ap a t begitu sad]ak a n itu, d an fi&a teniunja pasa ^ & £-h ak ketiga itu ta kp e n g u m u m an terse , f atannja. b d -a S udah sela jak -

d ib e r la k u k a n b a g i j ^ jan g * » » - £ £ apab ila tem ja ta ad a p er- m en g e tah u i lam < ^ berlaku » kcajud ju ran h a m s selal-un ja la h k a la u itu s J didaftarkan. * v ^ d jika lau pasal

b e d a a n dengan J \ esim pula n * a terhadap ssm ua fihak ketiga.d ib e ri perlindunga ■ sadja ber

29 a ja t 2 itu akan ^ di i n ^ ^ ^ ^ j a a t a n adan ja h a n d e ls r^ P e ra n a n k ed ju d ju fa nundjuk a a d ^ ederlan d , bag i p a ra p e-

S ek ed ar untU iagaan, 'antaramni,a ;ang ingin b s rh u b u n g an a taug is te r a ta u d a fta r p pada ^ perseku tiian dengan firm a,n g u sa h a d an Para P n d c ^ n hal ;ang di N ederland m enge-

te lah m u la i berk Uk n 'tentang be d id a f ta r k a n dan m en u ru t p en d ap a t p e rlu sa ja kem u 3 n firm a harUS adai ah san g a t.p rak tis , sesuai de-

r p r & s r js r ** “s;.

1 . sa a t m ulai ^ al D

b an d in g k an sub P 61

2 . nam a perniagaan t) (handelsnaam ) deneantersebut bertindak (keluar) - n e rb an d iW i , „ Persekutuan K .U.H.D. (opgave der f i r ^ f ” ^ ' 2 6 2 P « m « laan

3 . perusahaan jang didjalankan oleh para sekut,, fn i, j-pasal 26 sub 2 bag ian ach ir K .U .H .D .) (Perbandingkan

_ 4. kotapradja, djalan dan nom or rum ah

"Jagaim berkediam an; ini tak chusus d ih a ru * ™ f c T * ^ ^ but, meskipun sub 1 pasal itu mints a c m Pasal 26 t-erse- para sekutu jang kurang pentinsnia an tem Pat W a r o a n

usahanja perniagaan; ini lebih* diperlukan L h a f i h T ‘vk e ‘Ba," ^ ,,,ia5. mengenai Hap- sekutu djuga segala ^

pasal 5 ajat 1 sub 1 , 2 , 3 H a n f c L J , JM g d iha™ k a n olehketpl dan tem pat kediam an; djika I ? ? L U nam a, nam aberkaw in atau seorang djanda, harus S“ ra n Sd a n suamj atau suam inja afaarhum ■ 2 Sebutkan n am a dan nam a

n ja ; bila tem pat itu berada diluar k e rad ia” ^ - taDggal ^ a h i r a n - negara chmana letak tem pat k e W ^ T h ^ " ^ a n j a

b t a m ehhat sebagian besar tak chusus dih SebagaiApalagi perihal kebangsaan T ? lharnsk™ oleh p asa l 26 K U

chusus d jika .k ita sungguh= ingin m emb U‘ !‘a™S m en d ap a t pe rh a tian nas.onal (naUonaal b e d r i j ^ " ^ ^ keh idupan p eru sah aan - n iegah pengaruh jang ^ m ta k

, , , J " flhak Pengusaha6. terhadap tiap^ sekutu ■

ta n g a n i , h a ru s d id a f ta rk a n <• ^ ta k d ik e l^ a r k a n d a riatas surat2 jang mPn ^ndatangan dan n nienanda-26 K .U .H .D jln g T an T ? “ » * « » £ h a l K ^ ia b^ h k a n

menandatangani sadja pendaftaran para sekut*1*1" 13 ^ ?aSal

d j.an persekutuan j a„ g m e n » n a - T mnia se™ a n ja hal „ ■

(SerUPa denSM PaSal 26 sub 5 PErihal h a I2 £ k2t t a

*> Lihat halaman ior k1iL.sam a atau gem een^u ^ ddiiirt t vsekutuan terdlrl naiJ?agian Pertambertang^un^djawab u n t n t Ua s e S * 1 : ^ a a n a b e r -p a s a l 16 K .U .H .D . U n tu k ^ lu r u 1 S ? aPada halam an itu tei„v mendialan!kaif' g *nasing2dan Molengraaff p e & W saja kPTVl ^ Peru^ C Iperniagaan. y m al P erlUasj a ^ u k a k a n n* .

^ pen^ P H * ? F o i a k 6 2 = n aw ia

S ingkatn ja: pasal 6 H andelsregisterw et di N ederland djika di- b an d in g k an dengan pasal 26 K .U .H .D . leb ih 2 m erin tji (m enspesifisir) h a l- jan g ten tan g sebuah perseku tuan dengan firm a h a ru s d idafta rkan , te ru tam a (w alaupun tid ak m elulu) un tuk kepentingan fihak -fihak ketiga ja n g berhubungan dengan persek u tu an ; lih a t sub 4 ; sub 5, d ia n ta ra n ja m engenai kebangsaan tiap 2 sek u tu ; sub 6 (tanda tan g an dan p a rap d a ri p a ra sekutu jan g berhak m enandatangani).

D i N ederland pun perbaikan 3 te rsebu t adalah d isebabkan adan ja

W et H andelsreg ister itu , d jad i tidak dari aw al m ula su d ah beg itu te r- perin tji. A langkah baikn ja kalau Tmdbnesia p u n ta k lam a lag i memtpu-

n ja i lem baga dafta r perniagaan. ■M asih perlu d ikem ukakan disini bahw a m en u ru t p u tu san R .v J . di

D jak arta dahulu tanggal 2 S eptem ber 1921, T . 120 — 477, ta k ad an ja p en d afta ran d an pengum um an ak ta p e rseku tuan dengan firm a tid ak lah m esti b erarti tak adan ja p e rseku tuan itu , k a ren a p a sa l 29 K .U .H .D . sendiri m engatu r ten tang ak ibat2 ke la la ian p e n d a fta ran d an peng-

um um an itu.S ekarang k ita lan d ju t m en ind jau perihal nama bersama tersebu t,

sebagai d ih a ru sk an 'o leh pasal 16 K .U .H .D . P e rih a l in i p u tu sa n R .v J . te rseb u t m em uat p u la ke ten tuan bahw a n am a b e rsa m a itu (jan g ten tan g pengertiann ja b a ru 2 sad ja sudah sa ja b e rik an d im uka) tid ak lah perlu d iam bil d a ri nam a 2 p a ra seku tu ; n a m a la in p u n d ip e rk en an k an (T 120 — 47V), p en d ap a t R .v J . m ana ad a lah sesuai d en g an p en d ap a t

P o la k (djilid I ( 5 ) , ha lam an 252) jang d juga roem pelad ja rkan bahw a p a ra sekutu ad a lah bebas untuk m enetapkan n am a m an a a k a n d ip ak a i o leh persek u tu an . B aik kekum pulannja nam a p a ra seku tu sem u a a tau sebaeian dari m ereka, m aupun nam a d a ri seo rang seku tu sad ja bo leh d inaka i ■ dalam ha l jan g terach ir ini dap a t d itam bah (a tau ka lau tid ak bo leh d iuoa) den g an : & Co (dan com pagnon) a tau , * « , anak* (en

cAnO dsb B ahkan m enurut P o lak tsb d ap a t dipilih suatu 7onen : and sonsj . . . . . 1

„ _ k a ii hukan nam a keluarga dan m isaln ja h a n ja b er-

hubim gan^dengan tud juann ja persekutuan m isaln ja „P erseku tuan im

p o r t b a ran g 2 pe rh iasan ” (m isal d a n penu lis).

B a g a i m a n a p » n ^ ^ ^ » ” “ te^ ;

L » hg i T p SL T I u m a n jan g bersangkutan itu d justru k a ren a n am a b er-

sam a itu .63

boM, t t k"bebaSan dalam Penentuan nama bersama itu takh l t i 1 “ ‘ sebuah f » i » g menjamai atausehir menja” a‘ nama bersa™ dari lain atau lain2 persekutuan

k e t f i L ^ T ^ kebinSU ngan a ta u k eb im b an g an a n ta ra f ih a k ’s a a f f w " t ^ “ a ' a ‘“ d i N ed erian d ^ d a h a d a W et a ta s n a m a p e rn ia -

p e r a t u r l ' ° P ” andel5naam ’ S tb - N e d - 1921 - 8 4 2 ) ja n g m e m u a titu s e L ' f USUS k m en tjsg ah k e=>daan m em b im b a n g k a npertam a° r t ^ T u , (& Iahkan m em ba tja k em b ali d a lam b ag ianp ertam a d jih d I b u k u ini, h a la m a n 108, 109).

P u n ia f T“ 0ne : ia k ita m asi)l “ » * * terbelakang d a n b e lu m .-nem pu-

dalam T ^ p e rn iag aan . a k ** .te tap i to h a d a p a s a F alam p e ru n d an g -u n d an g an jan g u n tu k sem e n ta ra m e m b e rik a n p e r-

< “ n g ln j ataS n am a Pe ra iag aan (an ta ra la in n a m a b e rsa m a p a d a p e r sek u tu an dengan f irm a) jan g ta k m elan g g ar h u k u m , ja itu , seb ag a i te -

pasa 'p h a ' am an 1 0 9 d a la m b a g ia " P e r ta m a b u k up asa l 1365 K .U .H . P erd . d an 393 K .U .H .P .

D en g an p em ak aian sistem k eb eb asan te n ta n g p e m ilih a n n a m a n u - p e rse k u tu a n dengan firm a, w a lau p u n seb ag a i k ita m e lih a t a g a k '

W v K S' i t ^ U ^ ? -^an^ '3erasa® d a r ' W-v-K. d i N e d e rla n d d a n seb ag a i CYimm** j-S n lTl ^ uga’ mK?ni,m PanK d a ri in d u k n ja , ia la h C o d e de

p 2 ™ Z T t d3 lam PaSataja 2 1 h a n ja — rk e n a n k a n

sad ia d alam n am a b e rsa m a te rse b u t (P o ia k 1

kaianJ nnS ,hu k u m P“ itiP d i In d o « s i a te r la ra n g ia la h 'p e m a -aum n am a seku tu k o m an d ite r d a lam firm a p e rsek u tu an d en g an firm a

ke tju ah d jik a seku tu k o m an d ite r itu sebelum nja ad a lah f irm a n t b iasa (p asa l- 20 a ja t 1 bsd 3 0 a ja t 2 K .U .H .D .)

T erach ir perlu d itund juk p ad a p asa l 30 te rseb u t a ja t 1 , m e n u ru t p asa l m a n a f irm a d a ri p e rsek u tu an d en g an f irm a ja n g te la h p e tja h dengan s ja ra t2 te rten tu d a p a t d ilangsungkan p em akaiann ja . Sjarat-’ itu ia la h : 1 . d iidz in k an oleh k e te n tu a n jan g sudah ada d a lam p e rd ja n d jia n p e n d irian p e rse k u tu a n ; 2. a tau bekas seku tu ja n g n a m a n ja te rp a k a i d a lam firm a, chusus m eng idzinkann ja , 3 . a tau k a lau bekas sek u tu itu su d a h m eninggai; ah liw aris2n ja m en ja tak an ta k b e rk e b e ra ta n ; 4 . p eris- tiw a .te rsebu t h aru s d in ja tak an da lam ak ta d idepan N o taris d an sela n d ju fn ja oleh !j>ara firm an t h a ru s d id a fta rk an p a d a k e p a n ite ra an P N se rta d ium um kan ' (pasal 30 a ja t 1 K .U .H .D .)

64 ,

P ertanggungand jaw ab tia p 2 sek u tu u n tu k sep en u h n ja bagi p e r- ik a tan n ja p e rsek u tu an (p asa l 18 K .U .H .D .) P e rtan g g u n g an d jaw ab ini ta k bo leh d itiad ak an a ta u d ib a tasi, k a re n a djenis p e rtan g g u n g an d jaw ab itu ad a lah in tin ja p e rsek u tu an d en g an firm a.

Sjarat mendjalankan perusahaan:

S jara t ini, d isam ping p em a k a ia n n a m a b e rsam a te rse b u t d im uka , haru s b en a r2 d ip en u h i; p e rse k u tu a n h a ru s b e n a r2 b e r tu d ju a n mendjalankan perusahann. D ua^n ja s ja ra t h a ru s bersamaan ada.

In i ra p a t be rta lian dengan h u b u n g an p e rsek u tu an dengan fihak3 ketiga. , P e rih a l in i ad a la h kewenangjaTi-meWakili a ta u v ertegenw oor- d igingsbevoegdheid bagi p e rse k u tu a n p a d a tiap2 seku tu , ap ab ila ia tak d ik e lu a rk an d a ri k ew sn an g an i tu m e n u ru t p e rd ja n d jia n m en d irik an p e rseku tuan (pasa l 17 K .U .H .D .) D jik a lau sam a sekali ta k a d a p e- n g e lu a ran seo rang sek u tu sebagai d im ak su d k an , sem u a sek u tu d a p a t d ianggap bahw a m preka p a d a p e rd ja n d jia n te rseb u t saling m em b erik an kuasa um um u n tu k b ag i d an a ta s n am a m e re k a sem u a m e la k u k a n p e r- b uatan --h u k u m dengan fih ak - ketiga. D a n in i m e lip u ti sem u a p e rb u a t- an , te ru tam a p erd jan d jian 2, te rm ak su d p u la tim dakan- d id ep an H ak im d an tak d ih irau k an , ap ak ah tin d ak an 2 /p e rb u a ta n 2 itu a k a n te rm asu k p e lak san aan p e ru sah aan jan g b ia sa d a n seh a ri-h a ri a ta u tid a k (P o lak I (5), h a lam an 2 7 9 ) . D jad i san g a t lu a s lah isi k ew enangan-m ew ak ili itu . S udah b a ran g ten tu tin d ak aq 2 dan p 's rb u a tan 2 te rse b u t m engenai p e la k sa n a a n p e ru sa h a a n jan g d id ja lan k an o leh p e rse k u tu a n dengan firm a, djadi sekali-kali bukan jang bersifat prive. D jad i seo ran g f ir- m an t jan g tid ak b e rb u a t ap a 2 dengan fih a k k etiga d a p a t p u la d itu n tu t o leh fih ak k etiga itu jan g m en g ad ak an p e rd jan d jian d en g an re k a n - sek u tu n ja . K alau sekutu jan g m isa ln ja d ip in ta p e m b a ja ra n m en o lak n ja , k a ren a p e rd jan d jian term aksud ad a lah b e rs ifa t p rive , h a ru s la h sekutu itu m em buktikan bahw a fih ak k etiga ta d i m en g e tah u i p e r ih a l sifat p rive tersebut.

D jad i s in g k a tn ja : kew enangan m ew akili p a d a tia p 2 f irm a n t.(k a la u ta k d ik e lu a rk an d a ri kew enangan itu ) b e ra rti b ah w a l^ in 2 seku tu ' akan te r ik a t d juga oleh p e rb u a ta n n ja jan g b e r tin d a k d en g an fih a k ketiga-. d a n te rh ad ap fih ak ini, sek ad a r p e rb u a ta n itu a d a la h b e n a r d ilak u k an a ta s nam a d an bag i kepen tingan persekutuan. (Polak'te rseb u t, h a lam an 280). ■ ..

r9r f t * 65

T erang lah bahw a untuk* m entjegah salah-penggunaan terhadap kepertja jaan jang dianggap saling d iberikan itu , ad a lah sangat penting u n tuk m em ilih sekutu 2 jang tjakap dan penuh d ap a t d ipertjajai.

M eskipun dem ikian kew enangan sso rang sekutu m enuru t pasal 17 (ketjuali kalau sudah sam a sekali d ikeluarkan d a ri h ak m ewakili) m asih dapat dibatasi, ja itu ia tid ak diw adjibkan m elakukan p^rbuatan- tertentu , m eskipun p ad a um um nja berw enang m ewakili, m isaln ja m e- nandatangani su ra t w esel; a tau beberapa kew adjiban d ap a t ditugaskan kepada dan hanja d ap a t d id jalankan oleh dua orang sekutu a tau lebih setjara perbuatan bersam a. P erb u a tan 2 ssm atjanr itu ia lah m isalnja m engadakan perdjandjian2 jang sangat penting bagi kehidupan perseku tuan , sepertinja m enghipotikkan sebuah rum ah atau tan ah un tuk m endapatkan pindjam an bagi persekutuan.

A langkah baiknja djika k ita di Indonesia sudah m em punjai sebuah daftar-pern iagaan; hal= pem batasan a tau pengeluaran d a ri hak m ewakili m engenai seorang sekutu a tau lebih d ap a t dengan m udah d iketahui oleh fihak0 pengusaha la inn ja a tau fihak2 ketiga pada um um nja.

B agaim anapun djuga, seorang sekutu jang b e rb u a t berten tan»an dengan pengeluaran atau pem batasan tadi, akan se tja ra p ribadi°(ia sendiri) bertanggung djaw ab terhadap fihak ketiga dengan m an a ia m engadakan perdjandjian.

D ja * pertanggungandjaw ab tiap* sekutu un tuk sepenuhn ja terha-

, n ‘tU hania m“ g£nai semua P«ikatan persekutuan;djad i tak han ja mengenai. pem bajaran uang sadja. T erm asu k pu la p er-ika an- jang terb it karena perbuatan m elaw an hukum dan d ilakukan oleh seorang sekutu dalam menrfial™ir*„ 1 . u ll**«iKandengan firm a (Polak tersebut, halam an 283) persekutuan

K alau tiap . sekutu dapat d ituntut berdasarkan pasal 1 3 6 5 K U H Perd., dapat pula m ereka dipertanggungdiaw abkan tersebut berdasarkan pasal 1367 K .U .H P erd ialah t " S e p e n u to i a

an jang diderita o.eh fihak ketiga, ba ik k £ na'p e rb u a l n ^ T daan-berbuat) oleh orang= terhadap m ana p ara s-ku tu b i r

djaw ab (m isalnja seorang sopir jang bekerdja p a d ! p e rs e k u tu a n T tu f m aupun disebabkan benda2 HihamnTi iacitu tuan itu ) .sebuah m otor untuk ^

itu unBt r “ „hjaPf akSanaannja pertan 8 gungandjaw ab tiap 2 sekutu

66

T en tang ini ada baikn ja u n tu k sekedar m engem ukakan p en d ap a t M r. A .H . van O phuijsen, dahulu , k ira - pada tah u n 1936, m end jabat N o taris di D jakarta . B eliau disam ping P ro f M r. J . E ggens, d iw aktu itu G uru B esar p ad a R echts-H oogeschool di D jak a rta djuga, d itugas- k an m enjusun praeadvies m engenai „ In - en u ittreden van leden bij vennoo tschappen onder firm a” (M asuk d a n k e lu am ja sek u tu 2 pada p e rseku tuan dengan firm a) *)

Sebagai seorang dari p rak tek p e laksanaan hukum , N o taris van O phuijsen itu a.i. m endasarkan pen d ap a t2-n ja atas pen je lid ikan d a ri dua ra tu s ak ta2 m end irikan p e rseku tuan 2 dengan firm a d i D jak a rta d idalam sebuah m asa terus-m enerus, selam a lim a tah u n lam anja.

„Kalau. k ita” , beg itu lah k a ta M r. van O phuijsen, „m au m enjadari penggantian o rang (jaitu sekutu2, 'p e n u lis ) , h a ru slah k ita m enjusun suatu gam baran jang tep a t ten tang a p a jan g terd jad i p a d a p end iriann ja p e rseku tuan dengan firm a” . B eliau la lu m engan ilisir kehendak fihak 2

jajig saling ingin m engadakan p e rsek u tu an itu d a n k eh en d ak tersebu t ia lah : „m engadakan k ek a jaan terSendiri” , dengan m a n a p a ra seku tu b erusaha m engedjar te rtjapa in ja tu d ju an d a lam lap an g an pern iagaan . T u d ju an itu m ungkin ak an tid ak a ta u k u ran g sem purna d a p a tn ja di- tjapa i, apab ila p a ra sekutu tak berserika t” (ha lam an 58 L am p iran pad a T . 144). „A p a 2 jan g m ereka m asing2 sum bangkan , k e lu a rlah d a r i p e n guasaan m ereka p ribad i dan han ja p ersek u tu an lah jan g d a p a t m e- nguasain ja” (halam an 59 L am p iran p ad a T . 144). S in g k atn ja : terben- tu k lah sebuah k eka jaan terpisah (jakn i te rp isah d a r i k ek a jaan 2 p ribad i t ia p 2 sekutu , p en u lis). Akibat-’n ja ialah a n ta ra la in : „segala hu tang adan ja h u tang dari k eka jaan terp isah itu ” (L am p iran T . 144, ha lam an 61). S e land ju tn ja : .^ e n a g ih a n ^ a ta s p e rseku tuan a tau atas diri seo rang seku tu , h aru s d ipenuhi oleh k eka jaan te rp isah itu. B a ru ka lau ini tak m enjukupi, lalu pasa l 18 K .U .H .D . m ulai berlaku . K ekajaan p rive h aru s ik u t d ipertanggungdjaw abkan , sam p a i h u tan g terp en u h i” .

K esim pulan2 jang terach ir ini dap a t saja am bil d a ri u tjap an M r. van O phuijsen pad a halam an 64 d a ri L am p iran p ad a T . 144 terseb u t jan g dalam bahasa aslin ja b erb u n ji: 5>Zij (ja itu d e vennooten , penu lis) behoeven het afgezonderd verm ogen n ie t op een bep aa ld e h o o ste te

] ) P raeadvies- tensebut d ih im p u n seb ag a i lam p iran p ad a T. 144 d a n d itu lis u n tu k K ongres ke 4 p a ra S ard jana-H ukum di H india- B elanda d ah u lu ta h u n 1936 d i D jak a rta . B eberapa p e m b itja ra a n m en g en a i p raeadv ies2 i tu p a d a K ongres te rm ak su d d a p a t d ib a t j a d a lam lam p iran p a d a T. 145.

67

houden, voldoende om de schuldeisers te bevred igen ; doch doen zij d it n ie t,'z ij zullen persoonlijk he t tek o rt m oeten dekken” ( = p a r a sekutu ta k berkeharusan m em elihara k eka jaan terp isah itu sam pai d jum lah jang te rten tu i) , akan te tap i ka lau dem ikian itu ta k d ilaksanakan , me- rek a lah p ribad i harus m enutupi kekurangan2).

T a k la in b erpendapat P o lak (djilid I (5 ) , halam an 2 6 9 ) : „P ara sekutu adalah sangat berkepentingan agar supaja hu tang 2 p erseku tuan d ap a t dipenuhi dari K as bersam a (gem eenschappelijke k a s ) . K alau tidak dem ikian, tiap- sekutu dap a t ditagih u n tuk pem bajaran seluruh hutang. D jika ia m em bajarnja, dapatlah ia m inta pcnggantia-n d a ri sekutu-sekutu lainnja, akan te tap i belum ten tu ia dap a t p em bajaran kem bali” .

P ada halam an tersebut (noot ke 3) Polak dengan m enjetud ju in ja m enundjuk pada K ist I I I tje takan ke 2, 2) halam an 280 jan g berpen-

ap a t. „SeIam a fonds persekutuan m enjukupi un tuk p em b a ja ran h u tang2 persekutuan, tak perlu lah diberlakukan pertanggungan-djaw ab para sekutu m asing2 un tuk sepenuhnja5’.

M olengraaff, djilid I (9 ), halam an 229, m engem ukakan bahw a pengerUan tentaug kekajaan terpisah bagi p e rseku tuan dengan f i™ dalam hukum ch N ederland (dewasa ini djuga dalam hukum jan g m a " h

i t u ^ ' u L L h ^ a l T h u k r ” 5' hamS diterima> Wal3UPUn PerSekUtUa"

P e r* al status “ bagai badan hukum ini Prof. Eggens te rsebu t f * d a la m praeadviesnja menganggap persekutuan dengan irm

sebagai dem .k.an, djustru karena kekajaan terp isah it,, * 1

ngem ukakan sifat kesatuan dari p ara sekutu k .P “h au m e" kesatuan ini berisikan kesatuan

anggap sebagai kesatuan kekajaan, ialah h ak 2 d an k e w a d j W m ~ ngena, m ana persekutuan dengan firm a d ap a t digam barkan k jang berhak dan jang berkew adjiban terhadap fihak 2 k e« g a ‘

Jang d ap a t d igam barkan sebagai berhak <1™ w v j - (gerechtigd en verplieht) terhadap fihak ketiga ialah p ^ a T k u t u t " -

1)

2)

K etjuali kalau. ini ditetanka.n ^aian-, +.K etentuan itu jmmgMn d ia d a it^ Persekutuan, penulis.

zam an° d a ih i^ q . R i l f bukum dagan^ darivolgens de Ned. Wet, djuld * s ™ e n

68

sam a sebagai kesa tuan , d jad i p e rsek u tu an dengan firm a itu ; b u k an p a ra seku tu m asing2 sebagai p ribad i ( lih a t h a la m a n 24 L am p iran p ad a T . 144)

P en d ap a t P rof. Eggens itu sangat d iten tan g o leh P ro f. M r. Jb. Z eijlem aker Jzn., p ad a w aktu itu seorang G u ru b esa r p u la p a d a R echtshoogeschool di D jak arta jan g p a d a p okokn ja m en ja lah k an kep ad a rek an n ja bahw a Prof. Eggens itu m enggunakan istilah b ad an hukum dalam pengertian jang m en u ru t P rof. Z eijlem aker bukanlah jan g lazim d ipakai, ja itu sebagai sebuah kesa tuan jan g d a p a t d ik en a l k a ren a k ek a jaan n ja jan g terp isah d an pertanggungand jaw abn ja jang terp isah p u la (perseku tuan te rh ad ap p a ra s e k u tu ^ ja , p e n u l is ) ; d jad i siuatu kesa tuan jang dari su d u t hukum harus d ira sak an sebagai te rsen d iri te rh ad ap p a ra a'nggauta2n ja (L ihat p ad a h a lam an 441 L am p iran p a d a T . 1 4 5 ).

B agaim anapun djuga, K ongres p a ra S ard jan a-H u k u m w ak tu itu (1936) dengan su ara te rb an jak membenarkan p en d ap a t P ro f. Eggens (ha lam an 44 6 L am p iran T . 1 45 ).

A nggapan sebagai b ad an hukum d a ri p e rsek u tu an dengan firm a k ita d ap a tk an dalam perondang-undangan beb erap a neg ara asing. D i N ederland belum , te tap i sudahlah dem ik ian a.i. di B elgia, w et d a ri tanggal 18 M ei 1873, dari w et m an a pasa l 2 b e rb u n ji: „chacune d’elles (societe en nom collectif, en com m andite sim ple, anonijm e, en com m andite p a r actions, cooperative) constitue une individuality ju rid ique distincte de celle des associes” ( = tiap 2 b ad an itu (p ersek u tu an dengan nam a bersam a, perseku tuan k om and ite r b iasa i ) p e rse k u tu an kom anditer dengan d iam 2, p e rsek u tu an k o m an d ite r dengan saham , perkum pulan 2 koperasi) m eru p ak an sebuah b ad an hukum , terp isah d a ri p ribad in ja p a ra anggauta m asing2) 2)

DI Perantjis:

R u p a2n ja di negara in i belum ada k e ten tu an jan g tegas dalam undang 2 seperti di B elgia, te tap i m en u ru t b u k u 2n ja P o la k 3) d a n M olengraaff, anggapan perseku tuan dengan firm a sebagai b a d a n hukum itu ad a lah te lah m era ta , b a ik m enuru t penulis2, m au p u n d alam ju ris prudensi.

x) J a n g d i B elgia d ium um kan.2) M olengraaff I (9), h a la m a n 231.3) P o lak I (5), h a la m a n 262; M olengraaff I (9). h a la m a n 2^1

t 69

B agaim anakah sebaikn ja perihal persoalan anggapan perseku tuan dengan firm a itu sebagai badan hukum atau tidak bagi negara k ita ini?

M enuru t pen d ap a t sa ja k ita harus dengan seksam a m enj-lid ik i dahulu apakah praktek m endjalankan perusahaan, te ru tam a perniagaan di negara k ita ini m asih m em perlukan akan b en tuk perseku tuan 2 dengan firm a disam ping ben tuk perseroan2 te rbatas a tau tidak? Saja ra sa tak akan terla lu keliru un tuk m enduga bahw a m endja iankan p erusahaan dalam bentuk persekutuan dengan firm a, pada m ana sifat2

kepribadian p ara sekutu un tuk k elan tjaran d ja lannn ja perusahaan sangat d iperlukan, m asih di butuhkan . i ) D jika dugaan saja itu ter- n ja ta benar, patu tlah dipersoalkan apakah kepentingan2 para kreditur d a n persekutuan itu lebih terd jam in apabila pada perseku tuan ini dalaih undang- a tau dalam jurisprudensi atau dalam keilm uan hukum d ib en k an status badan hukum ? Selain kepada p ara sekutu, kepada para k red^ur itu pun kita harus m em ikirkan dan m em pertim bangkan kepentm gan-nja masmg*. K alau kepada perseku tuan tersebut d i L - kan status badan hukum , bukanlah itu u n tuk h an ja pam eran belaka te tap i karena hubungan hukum dari persekutuan dengan fihak2 ketisa (terutam a hubungan perniagaan) setjara riil sangat mendesak akan

rs “ r br n hhukum itu ( p - b » ^ gka„( ) , .m a n 199), jaitu sebagai subjek-hukum baru jang didalam

hubungannja hukum dengan fihak* ketiga hertin^ v u - aiclalain dengan hak= dan kew adjlban2 sTndiri L u T h k*SatUandjiban^nja para sekutu pribadi. Akiba’tnja iafah h 'h d a" k6Wa~ tidak lagi diwenangkan lanesunt* bahw a p a ra k red itu r

bagai dew asa ini m enurut pasal 18 K U H f™ an t’ SC". sebagai k ita telah m e lih a tp e m c n „ W ^ dm,UnEkmka" ’

kan dahulu dengan pem baiaran u Penag‘han itU d ilaksa™ -

itu tak m enjukSu p i , ^ S : ; a : " djika k »u n tuk sepenuhnja. Dalam status badan h u k u , r i ttanggUngdjaW abkan h arus m en ag ih /m enun tu t terhadap badan hukum p e r L 'k u t u f n ^ " 1' " firm a, karena orang=nja sekutu setjara jurid is tak 1, „ T n gM

A pakah desakan seperti saja t u n i ' f r t ? mUka'jang datang dari m asjarakat perusahaan di I n r i^ ^ Setiani 1,11 ia ' tU - t e t itu toh diperlukan

!) D ikepaniteraan Pen°-aHn0« *r583 persekutuan dengan f in ^ a /n p r^ S af a rta sadJa te rn ja ta adn. dafta rkan didalam t 5 £ n : /persekut^ n kom anditer

70

p en d a p a t m em enuhi ak an k ebu tuhan hukum jang h idup . K alau in im em ang tem ja ta ada, sa ja p u n tak akan kebera tan m em berikan sta tus b ad an hu k u m k epada perseku tuan dengan firm a, te tap i sekali lag i h a n ja d jika m asja rak a t perusahaan 2 k ita di Indonesia sangat m em erlu- k a n n ja ; singkatn ja: tidak lah pada tem patn ja k ita dalam h a l jan g pen ting in i m en iru 2 sad ja ta n p a m engingatkan ak an k ep erlu an 2 dalam p rak tek perusahaan di negara k ita sendiri.

P erlu m asih sekedar d ikem ukakan ten tang adan ja p en d ap a t b ah w a disam ping tanggungdjaw ab b ad an hukum sebagai dem ikian , p ara anggau tan ja te tap m asih langsung d a p a t d ipertanggungdjaw abkan d juga bagi p em bajaran hutang2n ja b a d a n hukum . Sistem ini d ipakai di B elgia l ) d an te rd ap a t pu la dalam p asa l IB Stb 1933 — 108 m engenai „P era tu ran um um ten tan g perkum pu lan 2 ko p erasi” (A lgem eene regeling op d e cooperatieve vereenigingen), ia lah sebuah pe ra tu ran jan g d izam an H in d ia B elanda dahu lu d ibua t bagi sem ua golongan penduduk d i Indonesia . P e ra tu ran um um ini be rd asa rk an pasal 142 U .U . D .S .R .l.

m asih berlaku . 2)P asa l 18 tersebu t m em ungkinkan m engadakan k e ten tu an d idalam

anggaran-dasarn ja perkum pulan koperasi (jang dianggap sebagai b a dan hukum dan karenan ja pad a um um nja perkum pu lan koperasilah jan g h a ru s m em enuhi akan pelaksanaan p e rik a tan 2n ja ) u n tu k m enjim - pang dari pasal 17 a ja t 1 Stb tersebut. P a sa l in i s ingkatn ja m engatu r ten tang pertanggungandjaw ab p a ra anggau ta p e rk u m p u lan koperasi p ad a sa a t pem beresannja, ja itu sete lah d ite tap k an b erh en tin ja perkum p u lan (L ihat pasal 35 Stb 1933 — 108).

D jika p ad a pem beresan itu ak an te rn ja ta bahw a k ek a jaan n ja p erkum p u lan koperasi tak m enjukup i u n tu k m em enuhi ak an p s r ik a ta n 2- n ja , la lu m ereka jan g pad a sa a t pem etjahan perkum pu lan ad ak ah anggau ta a tau sebelum nja te lah berhen ti sebagai anggauta , ak an te tap i belum sam pai satu tah u n hingga pem etjahan te rseb u t, bertanggung- d jaw ab se tjara sam arata m engenai keku rangan terseb u t te rh ad ap p ara pem beres.

1) P o lak I (5), h a la m a n 264.2 ) A kan te ta p i m en u ru t p em b eritah u an d a ri D irek to ra t K operasi p ad a K em en te rian P e rd ag an g an dibeku m u la i 1 D ja n u a ri 1957 u n tu k p e n d irian p e rk u m p u lan 2 K operasi b a ru m e n u ru t S tb 1933-108 itu.

Lebih la n d ju t l ih a t d a lam bab te n ta n g perkum pulan^ K operasi d a lam b ag ian ke I I ini.

71

S elandju tn ja pasa l 17 a ja t 1 i tu m engatur perihal pertanggungan- d jaw ab p a ra anggauta d an bekas-anggauta jang berhen ti dari keanggau taann ja dalam w aktu ku rang dari sa tu tah u n sebelum perkum pu lan koperasi itu d id jatuhkan dalam kepaiUtan dan kem udian karena

M n d r T l! 1 ) , telah].djadj1 p e tiah ; d ju Sa m « e k a jang berhenti sesudah pend ja tuhan kepailitan d ipertanggungdjaw abkan; dalam ha l petjahn iaperkum pulan ,m karena in so lv en t, pertanggungandjaw abnja u n tukkekurangannja perkum pulan adalah m enuru t 'keseim bangan sum bang-annja para anggauta tersebut (17 a ja t 2 ).

K t, Ke‘St™ ew aannia pad a pasal 18 term aksud dalam a ja t 1 ialah bahw a didalam anggaran d asa r d ap a t d ia tu r akan ad an ja pertang gungandjawab p ara anggauta djug* dfluar pem b^ san ’r J sebagai tertundiuk dalam nasal 17 aia t 1 a S i perKum pulan

A kan tetapi aja t 2 dari pasal itu m em unekinkan HinHair a tu ran dalam anggaran dasar bahw a dap* p ^ a n ^anggauta terhadap perikatan 2 perkum pulan ditiadak™ °

s s s r r “ tPertanggungandjaw ab p ara anggauta2 ,

perkum pulan koperasi itu b e r t u d j u a f r o L - L V ‘P djika,aun i p ara kreditur tak akan m erasa tiukun Pt' rUSa,,a''"1' D « i-pem enuhan akan penagihan2nia J n m em PunJai d jam inan un tuk da kekajaan p e r k u ^ p u t ; b — g pa-para anggauta jang atjap kali ’hp r ngkln dJu m lah iu ran 2nja berarti. P e rk u m p u b n tak

jang harus serba m enjukupi seperti h a i r " 131 . T * 181 iang d isetorkan Sebaliknja pada koperasi2 pem akaian f t ? perseroan terbatas. pertanggungandjaw ab p ara a n g ^ u ta d t l PS° m na&™ p e ra tu ran n ja perkum pulan sebagai badan hukum ta k '‘f f r tan ®gungandiaw ab-

T eranglah sekarang bahw a pendapat i a n s T ngertian badan hukum tersebut djuga h e r* . I ? m engenai pe- dari fihak2 k reditur. K arena itu asalkan kepETlui,n! ^ n g riil

untuk m enolaknja bentuk badan hukum ja™ 1 “ ada a,aSan_______® a»aK istim ew a itu,

d a & g S p e i ^ ^ “ ‘ u p a d a 83 ^ ±

1 2

T en tang in i tak ada p e ra tu ran chusus d idalam bagian ke 2 titel ke 3 buku ke I K .U .H .D . D engan dem ikian dan b e rd asa rk an p em ja - ta an dalam pasa l 16 K .U .H .D ., ia lah bahw a p e rsek u tu an dengan firm a adalah perserikatan perdata, berlaku lah m engenai hubungan kedalam

S ekarang perihal hubungan intern an ta ra p a ra sekutu. itu bagian ke 2 tite l ke 8 buku ke I I I K .U .H . P e rd ., sek ad a r dalam p e rd jandjian m end irikan p e rsek u tu an dengan firm a o leh fih ak 2 tak d iadakan p e ra tu ran la in ten tan g h u bungan in tern .

P era tu ran 2 jang te rd ap a t dalam bag ian ke 2 titel ke 8 b u k u ke I I I K .U .H . Perd . h an ja disediakan oleh p em buat undang2, apab ila fihak2

tak m engadakan p e ra tu ran sendiri; d jadi bersifa t hukum perlengkapan, ketjuali jang te rd ap a t dalam pasal2 1634 dan 1635 K .U .H . Perd . jang m engenai p en en tu an ten tang pem bagian laba. P asa l2 itu b ers ifa t hu kum m engikat a tau kem estian. P e rs ilah k an m em batja kem bali perihal pasal2 te rseb u t pada halam an 42 d im uka. In ilah sebabn ja p e lad ja ran 2

m engenai p erserika tan p e rd a ta d id ah u lu k an akan u ra ian 2 ten tan g p erseku tuan dengan firm a.

Soal laba d an ten tu n ja d juga soal rugi ad a lah ha l2 jang sangat la jak d ia tu r dalam perd jand jian m end irikan p e rsek u tu an dengan m engindahkan ak an pasa l2 1634 d an 1635 tersebu t. K alau ta k d ia tu r sam a sekali dalam ak ta (perd jand jian m endirikan) p e rsek u tu an , la lu berlaku azas keseim bangan d alam pem odalan m engenai pem bag ian laba dan rugi, dengan pengertian b ah w a bag ian dalam la b a dan rugi bagi sekutu jan g h an ja m em asukkan ten ag an ja b ek erd ja sad ja d isam a- k an dengan begiannja rek an jan g m em asukkan m odal uang a tau b arang jang terrendah , p asa l2 1633 a ja t2 1 d a n 2 K .U .H . Perd .

L ab a dan rugi itu ad a lah ha ts il perh itungan , k a ren a tak sem ua p enerim aan sem asa perseku tuan b erd ja lan te rm asuk keun tungan . D ari pem asukan in i harus d ikurangi d ah u lu pem b ajaran h u tan g 2 perusahaan sedangkan b u k an tiap 2 kerugian adalah b ersifa t k eh ilangan bagi p erseku tuan . Sebaiknja dan ini s&ja b a tja dalam b eb erap a ak ta p e rse ku tuan dengan firm a jang te rd a fta r p ad a Pengad ilan N egeri d i D jak a rta dalam tahun 1955, ja itu bahw a laba-rug i d ite tap k an dengan pengesah- ann ja n e ra tja d an perh itungann ja lab a-ru g i tersebu t. P erband ingkan P o lak I ( 5 ) , ha lam an 273, p ad a tem pat m ana m engenai perh itungan itu d in ja tak an k e tiad aaan n ja p e ra tu ran dalam K .U .H .D ., be rlam an d a lam perundang-undangan di la in 2 lu a r negeri (d a ri pa'da N ederland), m isaln ja di D jerm an dan d i Swis. M enuru t P o lak tersebut di D je rm an

pad a achir tia p 2 tah u n perusahaan dan b e rd asa rk an n era tja , harus d ite tap k an laba d an rugi dari tahun jang berach ir dan bagiannja tia p 2

sekutu. R upa-n ja , sebagai saja b a tja dalam b eb erap a ak ta d i kepan i- te raan Pengadilan. N egeri d i D jakarta , tja ra penen tuan laba-rug i sebagai oleh P o lak d itund juk un tuk D jerm an, tak asing lagi bag i pend iri2 p e rsekutuan2 dengan firm a di D jakarta.

Sudah sesuai dengan azas2 jang term aktub dalam pasa l2 1618(bersam a-sam a mem bagi keuntungan) dan 1627 K .U .H . P erd . (per-tanggungan-djaw ab m engenai hatsil3 jang d idapatkan oleh sekutu2 jangm enjum bangkan tenaga dan fikirannja) p a ra sekutu ta k boleh saline menjaingi.

K alau ini toh terd jad i, berlakulah pasal 1630 K .U .H . P erd . (ber. tanggung djawab m em berikan penggantian Iqerugian)

tiak I T P” “ Sahaan ST gat akan pim pinan jang tjukuptjakap dan djudjur un tuk m em perkem bangkannja. Soal m engaturn ja p m ehharaan adalah karenan ja sangat penting. Perbandingkan jang“ d ' u; aikan m engenai pem eliharaan itu pad a perserika tan perdata pada halamari- 36 s / d 41 dim uka.

P e* Pada perseku tuan dengan firm a in i chusus d iterangkan bahw a kekuasaan tertm gg, dalam persekutuan ialah p ara seku tu ber sam a jang m em utuskan dengan su a ra te rban jak d an d idalam k e le luas ' an m enurut ak ta perd jandjian persekutuan pasal2 32 35 K U H n ^ h p asa , 1339 K .U .H . Perd. (M olengraaff I ( / ) , b a l a m ^ t b e

;td h M ia ~tetap i mem ang bagi saja djuga tidak berkeberatan d ib e T k u k a T s ’e S a

Siapa jang m endjalankan pem eliharaan it,,? t * ■ sangat penting bu a t kesuburan k -h id u m n u CntUnja m i* karena akan djenis perusahaan jang ko^krh d , M me ngi " 8 at an m endirikan persekutuan telah di ta t b " T ’ lam Perd jandji-

w alaupun kelalaian dem ikian itu h a m p i^ ta k ’d a T l T belUm ’baru kem udian d ite tapkan H an ia sa d h hm i d lPerk irakan danterachir itu harus d i l a k u k a n 2 Sa ‘ ^ m endirikan persekutuan d ibuat akta resmi . . a n Perdj andjian p ad a Pengadilan Negeri dan diundan«kan rtnt d . d id afta rk anperseku tuan dengan firm a sebagai p ^ a n .bersam a m em ang berlainan diikn a- , 1Ubdnaan aengan nam a

74

k u tu an dengan firm a dengan m ana m ereka berhubungan hukum , apalagi djika p em eiihara itu djuga b e rh ak m ew akili m en u ru t pasa l 17 K. U .H .D . S etjara teori m ungkin sekali ha l m em elihara itu dipisahkan dari h a l m ew akili keluar. K alau jan g sa tu itu te rm asu k GeschaftsfUhrung, jan g la in ad a lah V ertre tung i) B ah k an k a ren a p a ra seku tu itu saling telah m em ilih an ta ra kaw an 2 jang saling h a ru s dap a t pertja ja-m em - pertja ja i, m ungkin d juga sengadja tak d iad ak an pera tu ran chusus m engenai' pem eliharaan . D alam h a l dem ikian , tia p 2 sekutu b e rh ak untuk m em elihara , pasal 1639 K .U .H . P erd . 2) dan d jika tak ada keten tuan jan g m elarang m en u ru t pasal 17 K .U .H .D . tia p 2 sekutu d ap a t m ew akili perseku tuan jang m engikat la in 2 seku tu , asa lkan m engenai p erb u a tan 2 perusahaannja.

P em eliharaan te rseb u t p ad a um um nja m em u at d juga h a k bertin d ak d idepan H ak im bagi kepen tingan persek u tu an , sekadar m engenai soal2 pem eliharaan sehari-hari. D jik a jang dj'adi persengke- ta a n itu m engenai kepen tingan 2 b esar d a ri p.ersekutuan, m isaln ja te r- sangkut d id a lam n ja bag ian b esar dari k eka jaan perseku tuan , pemeiihara b iasa m en u ru t P o lak (djilid I (5), h a lam an 275) ta k b e rh ak b ertindak bagi p erseku tuan . Sajang beliau tak m enundjuk siapa a tau s iap a2k ah jan g la lu b erh ak , m ela inkan (buat N ederland) h a n ja sebagai perband ingan d isebu tkan p u tusan R ech tb an k d i ’s-H ertogenbosch ttg. 28 A pril 1899, W . 7415, p u tu san m ana d ian ta ra la in 2 p u tu san jang leb ih m uda (a.i. dari H o f den H a a g 17 M ei 1923, W . 11155) djuga d itu n d ju k dalam M olengraaff I (9 ) , ha lam an 218. D idalam dua p u tu san - itu tem ja ta p ad a p okokn ja d ipu tuskan sebagai b e rik u t: oleh R ech tb an k terseb u t d an m engenai p erserika tan p erd a ta , bahw a pem elih araan jan g baik, ketjuali djika ada pembatasan2 dalam perdjandjian, m em uat pu la hak b e rtin d ak d idepan H akim , tan p a pem berian kuasa spesial lagi u n tuk b e rtin d ak itu , sedangkan m en u ru t H o f D en H aag sebuah perseku tuan dengan firm a, d juga sesudah p em etjahann ja , m asih dianggap ada, sekadar u n tu k k eperluan pen je lesa ian usaha p e m b eresan n ja ; d jad i d jika sebuah p e rsek u tu an dengan firm a itu n am pak sebagai fihak d idepan H akim , dap a tk ah b ad an itu -dianggap diwakili oleh jang berhak u n tuk tindakan perw akilan tersebut.

M r. C .W . S tar B usm ann d idalam bu k u n ja m engenai „H oofdstuk_ k en B urgerlijke R ech tsvordering” , tje tak an 1948, ha lam an 143, berpeiL-

1) Polak I (5), 2742) M olengraaff I (9), 218

75

dap a t a tas dasar pasa l 5 a ja t 2 R v d i N ederland ( = pasa l 8 a ja t 2 R v Indonesia) bahw a perseku tuan dengan firm a itu dap a t bertinda'k dide pan H ak im dengan nam an ja bersam a, tin d ak an m ana sebenarn ja men." tjerm inkan tindakan p ara sekutu bersam a sebagai satu fihak sengketa. K aren a itu tidak lah pasal tersebut m enghalangi penund jukan n am a 2

p a ra sekutu d en g an k ed u d u k an n ja dalam persek u tu an ; m ereka to h m a sing* bertanggungdjaw ab u n tuk sepenuhnja. B agaim anapun perseku tu ! an te tap adalah fihak sengketa.

P ad a pokoknja M r. D r. M .A .G . H arth o o rn dalam karangann ia

’ c r f Pr0CeS” ’ T - 1 1 3 - 143> 1 4 4 berpendapat sam a ’ Sebuah persekutuan sebagai pelaksana perusahaan harus „u la

m em elihara pem bukuan m enuru t pasal 6 a ja t 1 K U H D TV , karena p ara sekutu itu harus dap a t b e k e rd ja bersam a a ta f r i saling m em pertjajai, kepada tiap-’ sekutu harus setjara ich la . i T '

:::= — t d a l a m pe“ “dan penggunaannja. A dakah kem adjuan atau k e ln d u T a n ? sekutu m engontrole itu didjam in dalam pasal 1 2 K U H d ' h , P~ m enuru t M olengraaff tersebut, ha lam an 219 -U*H X )> ^ a l m analain2 penulis, d ian taran ja L ijon-C aen dan R *?an m enundjuk pad a

dilakukan setjara pribadi ketiuali diikn H an tjIS>> h a ru stu kebetulan sakit dsb ' *** Sah> seP ^ i seku .

wakil un tuk m elihatPd l l Z a p e t b ^ anX r e UtU m "ngirim kan s e o r a n 8 dakn ja pem*gang pem bukuan ^nja kerahasiaan pem bukuan jang danat m en<jegah bofjor-dalam perniagaan. Pelaksanaan hak comm n?U ntungkan Pa^a pesaing K .U .H .D . setjara pribadi P3Sal 1 2

IZ T diharapkan a r s rharus m entjegah k e m u n d u ia f d a f r e r id h tk r '“ kutu s.ebagai P ^ g u s a h a persekutuan. Masing^ harus sesuai Hen m em a<*jukan hasil usaha-’ pasal 1235 ajat 1 K ^J.H . C ^ terhadap segala urusan dan kekaiaan n , v pengUsaha jang b a ik un tuk sikap dem ikian itu i a l £

p asa l ini telah diuraikan dim uka, lihat h a l a m « 3 6 P e ' aksanaan Sekutu-pem elihara harus m ’

m engenai segala p e rb u a ta ^ n ja

lam a berd jalann ja perseku tuan , m aupun se te lah p e rsek u tu an d ihenti- k a n dan sebelum nja pem bagian sisa2 saldi, k a lau ada.

P en je rah an k edudukan seku tu se lam a ia m asih h idup ad a lah p ad a p okokn ja tak d iperbolehkan , ke tjua li d jika lau d ite tapkan la in d idalam p erd jand jian m endirikan p e rseku tuan a tau kem udian , b ilam an a ta k ada p e ra tu ran p e rih a l itu d idalam perd jandjian , dengan b u la t perse tud juan- n ja p a ra rek an -sek u tu lainnja. D im uka (lih a t p ad a halam an 4 3 ) te lah d itund juk pad a a rrest H .R . tertanggal 6 P eb ru a ri 1935, N J 1935 — 1513 a tau W . 12882 jang m em ungkinkan penggantian sekutu b erd a- sa rk an p e ra tu ra n d idalam p erd jand jian tersebut.

P ad a halam an 44 d im uka saja te lah m engem ukakan bahw a sekutu jang sah k e luar itu m asih m ungkin dap a t d itu n tu t o leh fihak ketiga b e rd asa rk an perd jand jian jan g belum d ibereskan p em b a ja ran n ja x) L ag i pu la u n tu k kepentingan fihak2 k e tiga peristiw a m engoperkan k e d u d u k an seku tu itu h a ru s d ilakukan se tja ra no tariil, ap ab ila dahu lu d a ri p erd jan d jian m end irikan perseku tuan d ibua t ak ta re sm i; selan- d ju tn ja h a ru s d id a fta rk an pad a ke-paniteraan P .N . jan g bersangku tan d an d ium um kan dalam B .N .R .I.

D ap a tk ah sekutu2 b a ru (d jad i bukan se tjara pengoperan te rsebu t dan m enggantikan jan g ke luar), a r tin ja p en am b ah an pad a d jum lah sek u tu d iterim a? In i m ungkin , ak an te tap i harus terd jad i dengan bu la t pe rse tu d ju an n ja la in 2 sekutu jan g sudah ada. D em ikian djuga pen d ap at n o ta ris M r. A .H . van O phuijsen d i D jak a rta dahu lu d idalam pread- v iesn ja jan g d im aksudkan d im u k a (liha t p a d a halam an 67) 2), dengan m en u n d ju k p ad a pasa l 1641 K .U .H . P e rd . 3)

B agaim anakah k ed udukan sekutu2 b a ru itu d idalam hubungann ja dengan fihak 2 ketiga m engenai hu tang 2 perseku tuan? T eru tam a apakah m ereka itu tak lu k djuga ak an pertanggungandjaw ab jan g d ia tu r d id alam pasa l 18 K .U .H .D .?

P o lak terseb u t (ha lam an 284) m em pelad ja rkan bahw a d a ri m ereka ka ren a dahulu tidak m em berikan kuasa perw akilan kep ad a sekutu la inn ja jan g m engikat p erseku tuan , tiadalah dap a t d ip in ta pem b ajaran hu tang 2 perseku tuan jan g telah a d a pad a k etika m ereka d ite rim a sebagai firm ant, ke tjua li apab ila sek u tu b a ru itu sebagai s ja ra t penerim a- an n ja sudah m enje tud ju i sendiri perih a l pertanggungand jaw abnja te r sebut.

1) perbandingkan M olengraaff I (9), h a lam an 219.2) Lam piran pada T, 144 - 563) Perhatika-n chusus kalim at ike 2 dari fasal itu.

77

H a l in i m ungkin d ip e rd jan d jik an dan m en u ru t p en d ap a t saja adalah ad il, k a ren a m ungkin p e ru sah aan jan g d id ja lan k an oleh p s rse . k u tu a n itu ad a lah b e rtu m b u h baik dan d a p a t m em berikan keun tu n g an 2

tiap 2 ta h u n jan g lum ajan . D jad i sudah la ja k k a lau sekutu b a ru itu ik u t m em ikul b eb an tanggungdjaw ab m engenai p e rik a tan 2 jan g su d ah ada. S udah b a ran g ten tu perihal pen am b ah an firm an t itu d an ten tan g pertanggungand jaw abn ja m engenai p e rik a tan 2 p e rseku tuan jan g sudah ada, harus d id ja lan k an pasal 31 (1 ) K .U .H .D . (no tariil, p en d afta ran , pengum um an) u n tu k kepen tingan- fihak ketiga.

M olengraaff ru p a -n ja b e rp en d ap a t bahw a pertanggungand jaw ab sekutu b a ru un tuk p e rik a tan jang te lah ada te rg an tu n g dari pe laksa- n aan n ja p asa i 31 (1) K .U .H .D . itu (tje takan 9, ha lam an- 221 , 222). D jad i ka lau begitu tidak dengan sendiri a tau p ad a pokoknja pen d ap a t M olengraaff tak b e rd jau h an d a ri p en d ap a t Polak .

Eggens berhubung dengan pen d ap a tn ja bahw a p e rsek u tu an dengan firm a ad a lah sebuah b ad an hukum , ru p a -n ja m enganggap p ertanggungan djaw ab tersebu t pada tempatnr>a* (L am piran pad a T . 144— 40).

N o taris M r. A .M . van O phuijsen te rseb u t d im u k a m en je tud ju i p u tu san R ech tb an k R o tte rd am tertanggal 17 P eb ru ari 1927 , W . 11543, sekedar pengadilan itu m en en tu k an p ertanggungand jaw ab sek u tu b a ru sudah selajaknja d jika ia, sebelum m em asuk i p e rsek u tu an jan g d isukai itu , m enjelidiki dahu lu perihal k ead aan keuangann ja , u n tu k penjeli- d ikan m ana ia sangat b e rk essm p a tan (L am p iran T . 144 — 78, 79).

B agi sa ja sendiri pertanggungand jaw ab itu sud'ah seanestinja, aren a keun tu n g an 2 jan g d ap a t d ih a rap k an oleh seku tu b a ru , m ungkin

tak akan d ipero lehkan tan p a ich tiar b e rh u tan g d ah u lu u n tu k m em ad ju k an hatsil2 perusahaan .

S eba ikn ja kalau k ita sudah mamipu m em b sn tu k K .U .H .D . nasional send iri, soal jang begitu pzn ting sifa tn ja , h en d ak n ja d ia tu r dalam Undang- sendiri, sebagai ha ln ja dalam kod ifikasi di D je rm an dan A u stria (L am p iran T . 144 — 79, n o o t 2 5 ) dan d juga di Swis (P o lak I (5), h a lam an 284).

A jik a lau d im uka tad i k ita sek ed ar m enind jau p e rtanggungand ja- w ab n ja sekutu baru te rh ad ap h u tan g 2 jan g te lah ada , k e tik a ia m em asuki p e rsek u tu an , sebalikn ja h aru s pu la d ip ik irkan p e rtanggungand ja- w abn ja seo ran g firmant jang keluar d ari p e rsek u tu an te rh a d a p h u tan g 2

.p e ru s a h a a n jan g belum sem purna d ipenuh i pad a sa a t k e lu a rn ja itu.

7B

V an O phuijsen te rseb u t m eng em u k ak an te ta p bertan g g u n g d jaw ab n ja sekutu jan g k e lu a r itu te rh ad ap fihak 2 ketiga. P e r ta n g g u n g a n d ja w a b te rsebu t ta k d a p a t d itiad ak an k a ren a p e rb u a ta n sefihak d a ri f irm an t se tjara k e lu a r d a ri p e rsek u tu an (L am p iran T . 144 — 80), P o lak p u n be-rpendapat dem ik ian (d jilid I (5), h a la m a n 284).

H .G .H . dahu lu dengan a rre s tn ja te rtan g g a l 20 P e b ru a r i 1930 ,X, 1 3 2 __ 110 dst, p e rn ah m enghadap i p em etjah an so a l te rseb u t. D en g an singkat d idalam p e rk a ra jan g b e rsa n g k u ta n itu te rd ja d ila h p e- ncum um an d idalam sua tu h a r ia n o leh seo rang jan g k ep a d a ch a la jak ram ai m em beritahukan bahw a ia te lah k e lu a r d a ri sebuah perkongsian dengan orang lain (d u a-n ja b e rb an g sa T io n g h o a ) d a n k a re n a n ja un tung-rug i perkongsian itu se lan d ju tn ja ad a lah h a n ja a k a n m engenai b ekas kaw an seku tun ja send iri sadja.

H .G .H . m eno lak p enghen tian .pertanggungandjaw ab d a ri sek u tu jan g k e lu a r d a n m engum um kan ta k b e rtanggungd jaw ab lagi itu , d iseb ab k an terhadapn ja m en u ru t k e n ja ta a n m asih b e rd ja la n su a tu p en ag ih an o e fihak ketiga jan g belum d ib a ja r d a n ad a p u la d u a h u ta n g la in n ja jang ia dahu lu m engadakann ja dengan la in 2 o ran g , d en g an m em ak a i n am a p erkongsian ; h u tang 2 m an ap u n b e lu m , d juga d ib a ja r. K a re n a hal- m ana o leh fihak ketiga jan g d isebu t p e rta m a ta d i d im in tak an k ep a ilit- annja , jang oleh R .v .J. d ah u lu di M e d a n d ito lak , ak an te ta p i H .G .H - m em pertim bangkan b ah w a p engum um an b e rh en tin ja p e rtan g g u n g an djaw ab itu tak berguna, k a ren a „p e rsek u tu an se k a d a r m en g en a i p e n a gihan2 jang te lah a d a sebelum ia (jang m en g u m u m k an ta d i) k e lu a r h aru s dianggap m asih berlangsung’’. O leh k a re n a itu ia d a lam ban d in g oleh H .G .H . d in ja tak an d alam k e a d a a n pailit, dengan m em b a ta lk an pen e tap an R .v .J. d ahu lu d i M ed an jan g m eno lak p erm o h o n an pen d ja -

tu h an k epa ilitan term aksud .T en tang p en d ap a t H .G .H . perih a l m asih b e rlan g su n g n ja p e rse k u

tu an tersebu t sek ad ar m engenai h u tan g 2 tad i, sebagai d ik em u k ak an o leh H .G .H ., d iten tang o leh V an O ph u y sen jan g m en g a tak an bahw a m otivering o leh H .G .H . itu masih. p e rlu la n d ju t d id je la sk an . Saja ra sa bahw a m otivering o leh H .G .H ., ja itu ta k d a p a tn ja p e rtan g g u n g an djaw ab te rh ad ap fihak 2 k e tiga d ip u tu sk a n b eg itu sad ja k a re n a p e r b u a tan sefihak d a ri sek u tu jan g ke lu ar, sudah. tep a t.

D engan uraian '- in i d je laslah b ah w a pasa l-in ti bag i p e rsek u tu an dengan firm a, ia lah pasa l 18 K .U .H .D ., ta k h an ja b e r l a k u se lam a j>er-

seku tuan berd ja lan .

S e te lah se k e d a r m en jim p an g d a ri u ra ia n m engenai h u b u n g an in te rn a n ta r — sek u tu b e rh u b u n g p ertan g g u n g an d jaw ab n ja sek u tu 2 b a ru b u a t p e r ik a ta n 2 lam a , k i ta se k a ra n g k em b a li p a d a h u b u n g an in te rn itu d a n m en g em u k ak an so a l :

D a p a tk a h seo ran g sek u tu m enggugat p e rsek u tu an ?

M o len g raaff (d jilid I tje ta k a n ke 9, h a la m a n 2 2 0 ), P o la k (d jilid I, t je ta k a n ke 5 , h a la m a n 277) m em b en a rk an k em u n g k in an itu . P a d a h a la m a n te ra c h ir in i m a la h a n d ib e rik an m isal, ja itu seo rang sekutu m en jew ak an seb u ah ru m a h k e p a d a p e rse k u tu a n n ja (d an ru p a -n ja p erse k u tu a n ta k m em b a ja r sew an ja , p en u lis ) .

J a n g ta k m en js tu d ju i p en d a p a t te rseb u t ia lah m erek a jan g m en g em u k ak an b ah w a jan g h a ru s d igugat b u k a n la h persek u tu an , w alau p u n p a sa l 1632 K .U .H . P e rd . m en jeb u tk an ten tan g p en ag ih an te rh a d ap p e rse rik a tan p e rd a ta , m e la in k an p a ra sek u tu la in n ja p r ib a d i

S a ja send iri m u p a k a t d en g an d jaw ab an p em b en a ran a ta s soal d ia tas , te ru ta m a dengan p e n d a p a t P o lak . P enu lis in i dengan m en je tu - d ju i p e n d a p a t V isser (K ist) m engem ukakan bahw a d jik a te rd ja d i gugat- a n seb ag a i d ip srso a lk an , s ifa t h u tan g jan g d itag ih itu ia lah hutfang p e rse k u tu a n ; d jad i h a ru s d ipenuh i d a ri kas p e rsek u tu an ( is tilah jan g d en g an n ja ta 2 d ik en a l o leh pasa l- 33 d an 34 K .U .H .D ., penulis).

D en g an dem ik ian sebenarn ja sekutu jan g m enggugat itu lalu bepposisi seo ran g k re d itu r d a ri persek^itu/an, bag i p a ra k re d itu r m ana, sebagai d im u k a (h a lam an 6 8 ) te lah d ite ran g k an , kas p e rsek u tu an itu p a d a p o k o k n ja d iu n tu k k an .

P em e tjah an p e rsek u tu an dan usaha pem beresann ja .

P e rih a l in i d a p a t p u la p a d a p okokn ja d itu n d ju k p a d a p e lad ja ran m engenai p em etjah an dan pem beresan p e rse rik a ta n 2 p e rd a ta (liha tlah h a lam an 2 48 — 53 d im uka. P e n d a p a t ini sa ja d a sa rk a n atas p a sa l 16 K .U .H .D . L ag i pu la d idalam bagian ke 2 tite l ke I I I b u k u I K .U . H .D ., sesuai dengan m akna pa sal 16 itu , h a n ja d ita m b a h k a n b e b e ra p a p e ra tu ran chusus b e rhubungan dengan p em e tjah an d an p em b eresan p e rsek u tu an dengan firm a; ia lah d idalam pasal* 31 sam p a i d en g an 3 ’5 K .U .H .D .

P a sa l 31 in ilah jan g chusus d iad ak an g u n a k ep en tin g an 2 f ih a k 2 ketiga.

K etjuali p e tjah n ja p e rseku tuan k a ren a te lah la m p a u w ak tu n ja , u n tu k w ak tu te rten tu m a n a p s rse k u tu a n d id irikan , la in 2 p s m s tja h a n p e rsek u tu an ad a lah ta k lu k a k a n s ja ra t2 k eh a ru san d in ja ta k a n n ja d ide-

80

p a n n o ta ris *), p e n d a fta ran d an p e n g u m u m an seb ag a i d ite ta p k a n o lsh p a sa l 31 a ja t 1 itu , sed an g k an p a sa l 31 a ja t 2 m e n e ta p k a n a k ib a t ta k b e rlak u n ja segala p e ro b a h a n 2, b a ik d iseb ab k an p e m e tja h a n m a u p u n la in 2 p e ro b ah an te rh a d a p f ih a k 2 ke tiga , ia la h seb ag a i san k si a ta s tid a k d iin d ah k an n ja a ja t 1 .

D jik a lau k ita m eneliti p asa l 31 a ja t 1 te rseb u t, m em an g d id a lam n ja tid ak d iseb u tk an p em e tjah an p e rse k u tu a n k a re n a le w a tn ja w a k tu . b e rd ja lan n ja sebagai d ite ta p k a n d id a lam p e rd ja n d jia n m en d irik an n ja . T e ta p i h a l itu tid ak b e ra rti, ta k perlu d ia d a k a n u sa h a 2 p em beresan , h a n ja b e ra r ti b ah w a p em etjah an sem atjam ini tid a k h a ru s m em en u h i a k a n s ja ra t2 jan g d ip in ta o leh p asa l 31 a ja t 1 K .U .H .D .

H en d ak n ja k ita sad ari bahw a p e m b eresan n ja itu ad a la h p e rlu , b a ik bag i kep en tin g an p a ra sek u tu sen d iri, m a u p u n d itin d ja u d a ri su d u t m em enuh i ak an p en ag ih an 2 ja n g m asih a d a d a r i f ih a k 2 ketiga. In g a tlah k ita p a d a azas k e k a ja a n p e rse k u tu a n te rse n d ir i (h a lam an 67 6 8 d im uka). D je lasn ja ia la h se lam a p e rse k u tu a n b e rd ja lan , p a ra seku tu h a n ja b e rh a k m em in ta (m en u n tu t) b a g ia n n ja d id a lam k e u n tungan , k a lau ad a . S esudah p em e tjah an p e rse k u tu a n , m e re k a b e rh a k m em in ta (m en u n tu t) p e m b a ja ra n b a g ia n n ja d a ri sa ld o , se su d ah n ja 1 0 0 % lun as p em b a ja ra n n ja h u tan g 2 p e rsek u tu an jan g h a ru s d ip en u h i d a ri k e k a ja a n te rsen d iri (te rp isah ) itu . *

D jad i pem beresan ad a lah p e rlu , m esk ip u n d id a lam b u k u n ja M o leng raaff I ( 9 ) , ha lam an 2 2 8 , d iseb u tk an b ah w a p em b ere san itu tak d ilakukan , d jik a lau d idalam p e rd jan d jian p e rse k u tu a n d ite ta p k a n la in \ a ta u p a ra sek u tu m en je tud ju i tin d a k a n la in . .S ajang b a h w a p a d a h a lam an terseb u t ta k d iberik an m isa l2. M isa l in i d ib e rik an d id a lam b u k u n ja P o la k I (5 ) . h a lam an 290 , ja itu a n d a ik a ta se o ra n g sek u tu k e lu a r dan m en u ru t p e rse tu d ju an a n ta ra sem u a se k u tu k ep a d a jan g k e lu a r itu d ib e rik an sed jum lah u an g ts r te n tu d a n p e rse k u tu a n dilan.- djutkan oleh la in 2 seku tu jan g sud ah ada.

M ungkin dalam m ienghadapi pem etjah an , m isa ln ja w ak tu b e rd ja lan n ja p e rsek u tu an m en u ru t p e rd jan d jian su d a h h a m p ir lam p au , oleh p a ra seku tu sud ah d ia tu r p e m b a ja ra n segala h u tan g 2 p e ru s a h a a n ; su dah p u la d ia tu r d jum lah 2 p em bag ian sa ldo dsb . D a lam h a l d em ik ian

p em b eresan ta k p e rlu d iadakan .

J) T en tu n ja ka lau dari aw al m u la te lah d ip erb u a t aicta resm i p en d irian perseku tuan d engan firm a.

81

A kan te tap i pad a um um nja pem beresan sesudah p em etjahan ada- lali perlu u n tuk benar2 m engachiri keh idupan p e rseku tuan jang telah p e tjah itu .

Persekutuan , setelah p e tjah , te tap ada, sekadar perlu untuk pera-beresan.

In i te rbuk ti dari pasal2 32, 33, dan 34 K .U .H .D . send iri: m enu- tu t pasal 32 pem beresan itu d ilaksanakan atas nam a perseku tuan jang bersangkutan (jang sudah petjah), sedangkan m enuru t pasa l2 3 3 dan 34 K .U .H .D . te tap m asih ada kas persekutuan ; bahkan perseku tuan didalam pem beresan (atau likwidasi) d a p a t d in ja takan pailit. D ap a t pu la persekutuan m asih m enggugat a tau digugat.

S iapa2kah jang harus m endjalankan pem beresan?H al ini d ia tu r didalam pasal 32 K .U .H .D .

P ertam a-tam a k ita harus m elihat apakah perihal itu ada keten tuan-ketentuan didalam perd jandjian persekutuan. D jikalau ta k ada keten tuan apa2, p a ra sekutu pem eliharalah jang berkeharusan m elakuk an usaha- pem beresan. B ahkan didalam perd jand jian perseku tuan tad i dap a t d itundjuk seorang a tau lebih jan g bukan sekutu, u n tuk b e r. tind?k sebagai pem beres. L am djalan m enuru t p asa l,32 itu ia lah bahw a p ara sekutu, bersam a (tak term asuk sekutu a tau sekutu* k o m a n d if r ) setjara pem ungutan suara jang terban jak m enundjnk lain* pem beres d a n pada sekutu3-pem elihara tersebut.

H.u“ r,r:,:T ;rx r»5 ;r. Mnnon . , , , sekarang P .N .) harus m enen tukan ten tan s

sekutuan d T m ^ L f t f " 8 ” ^ 311 ^ ^Tugas para pemberes.

s s r « w a r s

n Perketjualian ataspasal= 33 d a n 34 K.D .HD ■ ™ * t l l * ta d l te rd a p a t d idalam d a lam m asa pem beresan J ^ sekedar p e ra tu ra n d“

82

tuan jang berada dalam likwidasi, pasal 32 a ja t 2 te rsebu t, tak akan salah, d jika H ak im d idalam , su ra t pene tap an n ja sekaligus m em berikan pedom an2 u n tuk penjelesaian likw idasi itu.

B agaim anapun likw idasi itu h a ru s d ia rah k an k ep ad a persiapan kemungkinan jang riil u n tu k m em bagi-bagi an ta ra p a ra seku tu setelah urusan hu tang 2 p e ru sah aan selesai.

P em bagian an ta ra p a ra seku tu ta k h a ru s te rd iri d a ri penund jukan djum lah2 uang sa d ja ; b e ru p a b arang 2 pu n m ungkin d an d iperbolehkan djuga. P en d ap a t ini, an ta ra la in d a ri P o la k te rseb u t (liha t h a lam an 299) d ap a t d idasarkan a tas p asa l 1652 K .U .H . P e rd ., m enuru t p asa l m ana p e ra tu ran 2 m engenai pem bagian boedel pew arisan (m enuru t B uku ke I I K .U .H . P e rd .) d ib erlakukan d juga te rh ad ap pem bagian an tara p ara sekutu. D juga apab ila p a ra sekutu , sebagai dew asa in i b an jak terd jadi, berbangsa Indonesia-asli, berdasarkan. pasa l 29 Stb. 1 9 1 7 — 1 2 (penak lukan sukarela p ad a hukum p e rd a ta bara t).

Posisi sekutu2 itu tak selalu m enggem birakan , k a re n a pem beres, djika kas persekututin tak m enjukupi u n tu k p em b a ja ran h u tang 2 p e ru sahaan , d ap a t m enagih kekurangan2n ja itu d a ri p a ra seku tu m enuru t keseim bangan pem asukann ja dalam m odal p e rsek u tu an (p asa l 33 K .U . H .D .) ; sebaliknja, ja itu m enuru t pasal 34 b erik u tn ja , u an g 2 jan g selam a prosedure likw idasi d ap a t d ike luarkan d a ri kas p e rsek u tu an , b u a t sem entara sudah boleh d ibagi-bagikan an ta ra p a ra sekutu .

Kedudukan pemberes djika ada lebih dari seorang. D jik a d idalam perd jand jian m endirikan perseku tuan te lah ad a k e ten tu an 2 m engenai ha l ad an ja lebih dari seorang pem beres, te ru tam a m engenai soal, apak ah m ereka itu selalu han ja bo leh b e rtin d ak b e rsap ia -sam a sadja a taukah m ereka boleh bertin d ak send iri2, ten tu b e rlak u k e ten tu an 2

tersebut. A pabila d idalam p erd jand jian tak ad a k e ten tu an 2 ap a 2 atau m engenai leb ih d a ri seorang pem beres jan g d itund juk dengan kelebihan su ara oleh p a ra sekutu m en u ru t pasa l 32 a ja t 1 K .U .H .D . d idalam p enund jukan terach ir ini tak djuga ad a k e ten tu an sed ik itpun pula, b e r . laku lah azas jang te rtjan tum dalam p asa l 1637 bag ian ach ir K .U .H . Perd ., ja itu tiap 2 pem beres la lu bo leh b e rtin d ak sendiri2, asal sadja, m en u ru t pen d ap a t saja, tin d ak an 2 te rsend iri2 itu d itu d ju k an kep ad a m em peroleh hasil- pem beresan jang sesuai dengan kepentingan 2 p e rseku tuan dalam likw idasi itu dan m ereka m asing2 h a ru s d ap a t m em - pertangeung-d jaw abkan tu d ju an tin d ak an 2 te rsend iri2 se tjara jang me-

m uaskan .

83

P ad a p o kokn ja saja sendiri leb ih m enjetudjui d iadakan sekedar ke ten tuan u n tu k selalu bertindak bersam a-sam a an ta ra leb ih d a ri se o rang pem beres. A pa lagi d jikalau lebih dari seorang pem beres itu

32 a ja t 2 K .U .H .D . D engan bertindak b e rsam a^ am a itu adalah leb ih terd jam in koordm as. d idalam Ukwidasi; -hal m ana adalah d justru bag i kepentingan- p a ra sekutu sendiri. ,

Ce n u , ^ d ngraaft’ d3m,d 1 (9 )’ halam an 227’ m enundjuk pad apenulis. dan juns-p rudensi jang u n tuk sebagian b an jak m ^ a a d j a r

tindaka” ! bersam a-sam a itu , ru p a2n ja m 3nje t u ^

L f d a l a h r t t : / a pKan diaDtara ju ris-Prudensi i“ g d isebutkan adalah putusan d a n Rb. A m sterdam 26 N opem ber 1915 W 9941

r pL “ m r ^ T 3 Para Pem b“ S t a ’ dj!ka perl“ b« indak d *‘depan H akim , harus bersam a-sam a dalam tindakann ja , h a l m ana m e

dan b ia jaPat “ m e,D b0roskan te“ aga, w aktu

dir-» r r Ut P endapa‘ S3ia’ t3 k b e ra rti’ bahw a tin d ak an 2 tersenale ’ T h t T , pengadllan’ aPabiIa “ “ngkin m enuru t hukum ten tuakan lebih rendah nilainia untuk kenerlm n i;u -j • • . * Qtuasalkan sadja d ap a t d i p e L n g g u n g Z l S t ‘m engingat akan likwidasi itu. ™ 33ng m em uaskan,

Pemberes atau para pemberes anawi i H akim , bertindak dengan nam a p e r s e k u t u a n t l menff hadaP didepanltu (pasal 32 ajat 1 K U H D ) T u t ^ 1 u J g ssdanS dilikwidasikan perkataan 2 T " " M a m b a h -T jontoh : Pem beres2 A dan B bagi persekutuan terSebut'likwidasi m elaw an C. engan firm a X dalam

Pertanggungan-djaw ab pem beres (pem beres2).

Hubungan hukum antara pemberes anal™ u i orang sekutu (jang mungkin, Polak I (M b , * bUk“n Sc~para sekutu (a tau sekutu lainn ja d jikalau t K^ 3° 0 ) ’ te rh ad aP n ja terdjadi, seorang sekutu djuga) a d a k h ltU’ Sebagai biasa- dem ikian pem beres berdasarkan p a L

pertanggung-djaw abkan s ;e a la usaha H u “ ' harus m em-

km u (sekutu lainn ja) da^ berkeharusa'n" J u l a ^ P3ra Se'd ^ e r s e k u t u a n m enderitanja, diSeba£

84

'K a lau p a ra sekutu m asing2, d ju g a d idalam k ead aan likw idasi persek u tu an , te ta p adalah bertanggung-djaw ab u n tuk sepenuhnja , tidakJah begitu ad an ja m engenai pem beres sebagai d&mildan, pasa l 1804 K .U .H . P e rd

P erlu d ipaham i b en ar2 bahw a segala p e rik a tan 2 jan g d iad ak an o leh pem beres, m erupakan pe rik a tan 2 a tas beban perseku tuan , asalkan sad ja pem beres tak m elam paui batas kekuasaann ja sebagai dem ikian . K a ren a itu p a ra sekutu d ap a t d igugat u n tu k m em enuhi' ak an perikatan -perika tan tersebut.

'Selesainja pemberesan.

In i baru terd jad i apab ila tak ad a lagi penag ihan 2 d a ri fihak 2 ketiga jang h aru s dibereskan.

P ad a saa t ini^ d jika lau te m ja ta ad a sisa2, haru slah cliadakan pem - bag ian an ta ra p a ra sekutu . Pem bag ian in i sud ah sew ad jarn ja d idaho ln i o leh p em b ajaran u p ah sebagai d id jan d jik an a tau te lah m endjad i ke- b iasaan m engenai d jum lah2n ja k ep ad a pem beres a tau p ara pember&s. M ereka to h berposisi sebagai pem egang ku asa . D juga b ia ja 2 jan g oleh m ereka d ikeluarkan u n tuk m end ja lankan tugasn ja , sek ad a r tid a k diam bil d a ri kas perseku tuan , h a ru s d ikem balikan (p asa l2 1794 dan 1808 K .U .H . P erd .)

Setelah u ru san 2 dengan pem beres a tau p a ra pem beres selesai, baru lah pem bagian an ta ra p a ra sekutu d a p a t d id ja lankan .

D ari buku 2 perseku tuan d ap a t te r lih a t b e rap ak ah djum lah uang pem asukan d a n /a ta u nilai benda2 jan g d im asukkan hingga saa t d im u- la in ja pem beresan. K alau sisa te rseb u t d im uka jang riil dap a t d i-bagi2

an ta ra p a ra sekutu, te m ja ta m asih m eleb ih i d jum lah p em asu k an itu , d jad i adalah keuntungan. Sebalikn ja d jikalau ku ran g d a ri d jum lah itu , ad a lah kerugian . M engenai keun tungan d an kerug ian in i harus d ilakukan pem bagian a tau pem bebanan pem b ajaran m en u ru t p e ra tu ra n 2 ja n e te lah d ite tapkan ketika d iad ak an p erd jan d jian m endirikan persek u tu an (perband ingkan pasa l2 1633, 1634, 1635 K .U .H , P erd .). L ih a t djuga p a d a halam an 73 dim uka.

T erang lah bahw a usaha penjelesaian pem bagian an ta ra p a ra se k u tu h a ru s d itud jukan k ep ad a pengem balian u an g a ta u b en d a (a tau n ila in ja) pem asukan k epada p a ra seku tu m asing2, sek ad a r itn m ung-

k in i ) d a n k-em ungkinan te rse b u t h a n ja ad a , d jik a lau te m ja ta a d a keu n tu n g an . D a la m h a l a d a k e ru g ian , su d a h d a p a t d ik a ta k a n lu m ajan , ap a b ila p en g em b a lian ta d i d a p a t d ila k sa n a k a n m e n u ru t k ese im b an g an p em asu k an .

B a g a im a n a k a h d en g an sek u tu ja n g h a n ja m e n ju m b a n g k a n ten ag adan fik iran n ja sad ja? S a ja b e rp e n d a p a t b ah w a d a lam h a l in i h a s il2

k o n k n t ( te n tu k a la u a d a ) u n tu k m em ad ju k an u sa h a 2 p e rse k u tu a nsebelum p e m e tja h a n n ja , h a ru s m e ru p a k a n fa k to r2 p e rtim b a n g a n bag ip a ra sek u tu la in n ja u n tu k m e n e ta p k a n b a g ia n n ja re k a n se k u tu te r-m a su d , d jad i sek u tu - la in n ja itu h e n d a k n ja d jan g an te r la lu k e rasm em egang p a d a azas jan g te rtjan tu m d id a lam p asa l 1 6 3 3 .a ja t 2 K .U . H . P erd .

K a re n a p em b ag ian - te rseb u t b a ru d a p a t d ila k sa n a k a n se te lah- esa in ja p em b eresan d an sesu d ah n ja p a ra pem beres m e n e rim a u p a h - an sebagain ja , p e rlu d ik em u k ak an disini, b a h w a p em b a g ia n 2 i tu se-

wa ja rn ja d ilak u k an o leh p a ra b ek as-sek u tu sen d iri d an te ru ta m a oleh m ere a jan g d ah u lu m em egang p em e lih a raan , d jad i t id a k o leh pem -

eres a ta u pem beres2 jan g b u k an sek u tu .

P e rih a l b u k u - dan su ra t2, s ingka tn ja a rs ip p e rse k u tu a n , sesudah

p a s a U PC1? b ag ian te rseb u t, d ia tu r d id a lam - p asa l 35 K .U .H .D ., ia lah

ta m a k i tT h a ^ e "2 kfe-HI ^ a ri kod ifikasi itu . P e rtam a-A d a k a h d ‘ ,arUS m e^ a t d id a lam p e rd ja n d jia n p en d irian p e rsek u tu an . tu a n a U m engenai a rs ip pen in g g a lan p e rsek u -p e m b e ^ ' ^ ^ erSe^ u tu an itu k em u d ian p e tjah d a n te la h selesa i u sa h a 2

i v * re san serta pem bagian? A p a b ila a d a k e te n tu a n te rm ak su d , itu - lah ten tu ian o uo ran g a ta u ^narus d id ja la n k a n ; te ru ta m a m engenai tem p a t dan m en g en a ’11 ° ra n F~ P em e^ h a ran ja . D jik a sam aseka li ta k ad a p e ra tu ra n 0 jek " 31 Pem e^ h a ra a n arsip itu , p em e iih a ra te rse b u t h a ru s d itu n d ju k b ih ^ a ra ^ ^ a s - s e k u tu dengan t ja ra k e leb ih an su a ra a ta u d jik a kele- an su a ra itu ta k te r tja p a i h a ru s d im o h o n k an p e n u n d ju k an o leh P .N .

jan g b ersan g k u tan .

b u n 'M i^ m a t te ra °k*r d a ri p asa l 35 te rse b u t jan g p ad a p o k o k n ja b er- a w a k ep ad a p a ra b ek as-seku tu a tau k e p a d a p a ra p en d ap a t-

t e Se*a*u h a r us d iberikan k esem p atan u n tuk m e lih a t d a lam ars ip u t, a d a la h sebenarn ja berkeleb ih -Ieb ihan , k a ren a ta n p a ka lim at

^ e t a p k a j i ^ i n U didalam Perdjandjian m endirikan persekutuan

86L

D idalam b u k u 2n ja M olengraaff (d jilid I (9 ) , h a la m a n 228 ); P o la k (diilid 1 (5), h a lam an 3 0 5 ) , tak d itind jau k em u n g k in an ap ak ah sebagai pem elihara arsip te rseb u t d ap a t d itu n d ju k seo rang b u k an bekas-seku tu . S ebaikn ja ten tu seorang b ek as-seku tu , a k a n tetap^ susunan -kata p asa l 35, beg itupun p asa l 32 p ad a p en u n d ju k an seo ran pem beres ta k m en u tu p kem ungkinan u n tu k m em m djuk seo rang a Oran - 2 pem elihara a rs ip te rs e b u t d a ri lu a ra n . T e n tu n ja h a ru s dipilih a tau "d ite tapkan seorang a tau o rang 2 jan g 1 0 0 % d a p a t k ep e rtja jaa d a ri bekas seku tu2. K erah asiaan pem b u k u an h a ru s te ta p te rd jam m tjuali d jika ada p e lak san aan p asa l 12 K .U .H .D . tersebu t.

terachir itupun, sudah harus demikian adanja berdasarkan pasal 12

4. Persekutuan- komanditer.

D asa r p ik iran p ad a p em b en tu k an p ersek u tu an - in i ia lah seorang atau leb ih m em pertja jakan (com m endare) -) u an g a tau b a ran g un u d igunakan d idalam pern iagaan a tau la in p e ru sa h a a n k e p a d a seo ra „ a tau leb ih la in n ja jan g mendjalankan p e rn iag aan (p eru sah aan ) te rse b u t dan k a ren an ja fihak (fihak2) b e lak an g an in ilah sad ja ]ang pad a um um nia s) berhubungan dengan fih ak 2 ketiga. Segala sesu a tu terd jad i “ t o p l b t e J - n b ersam a. H a n ja sad ja fih a k a tau fih ak 2 jan g m em - o e rtia iak an m odal itu , d jika ta k d ia tu r la in d id a lam p erd jan d jian , ta ta tnp il kedepan . A rtin ja ta k d ikenal o leh fih ak 2 ketiga. K a re n a itu lah jan e b e r t a n g g u n g - d j a w a b sepenuhn ja te rh a d a p fihak 2 ke tiga 1a a se k u tu 2 sad ja jan g m end ja lankan p e ru sah aan a tas p em b ia jaan bersam a

tersebu t. •K alau sekutu a tau sekutu2 jan g m em asu k k an m odal itu d inam a-

k an sekutu a tau sekutu2 kom anditer, sek u tu a tau sek u tu 2 pe lak san a p eru sah aan d inam akan sekutu (seku tu2) k om plem en ter (seku tu (seku tu 2) pem elihara). D alam ha l ad an ja 'leb ih d a ri seo rang seku tu kom p lem en ter itu , m ereka m erupakan seb u ah p e rsek u tu an dengan irm a fang ten tun ja tak luk ak an p asa l 18 K .U .H .D . m engenai pertanggungan- d jaw abnja m asing2 u n tu k sepenuhn ja b ag i p em enuhan ak an u ang

persekutuan .

1) Demikian djuga pendapat D orhout Mees, h a lam an 522 ) M oleng raaff I (9), h a la m a n 205.3) Mungkin terdjadi lain, ialah pada persekutuan komanditer j =

terang2-an.87

S ebaikn ja k ita pegang teguh pad a istilah m em pertja jakan m odal sebagai d ipakai d ia tas, k a ren a m odal itu sekali-kali tidak lah dipin d jam kan kepada sekutu (sekutu2) kom plem enter.

J P a s a l 19 a ja t 1 K .U .H .D .^endiri dengan salah m em akai perka taan „g=ldschieters a tau fihak (fihak*) jang m em indjam kan modal un uk

m enundjuk para sekutu kom anditer. B ukan dem ikian m aksudn - & “nitak berlaku pasal2 1759 dan 1 7 6 0 K .U .H D P^rHitu bermaksud menjerahkan hak milik atn a • MemPertjajakankepada sekutu

djalannja persekutuan kom anditer tak d a o L d t t v u 5 " 'kan baru dikem udian hari nada a rh ' * ^ag ih kem bah , m elain- telah pem etjahannja d iik a lL te rn ' ™ j a , p e m b e ^ sa i1 P erseku tuan se-

Sekutu kom anditer selam a b e r d i a l ^ a ^ m enSuntungkail-penerim aan bagiannja didalam ^ erseku tuan h an ja b e rh ak atas

te tap i ia m ungkin d ^ g a p T T ^ dalam kerugian In i adalah tp * i j enSan m em b ajar bag iann ja

u n tuk m endjalankan i ^ u s a h a a n ^ J T “ “ P em biaiaan ^ kom plem enter. Sudah ha ^ d llakukan oleh sekutu (sekutu2) m odal tersebut tak h a r u r d a t eDtU P ^ k u t u a n kom anditer itu sa d ja ; m odal in „ w ® k " i t e r

m odal jang sudah a tau a L T tam bahan ^ a pad aM jadi lebih dari seoranal t n SUkka" o leh s e k u t “ 2 C om plem enter

Pokoknja ialah bahw a s e t o u ^ deDgan firm a- *> djaw ab terhadap sekutu fsekuhi*» ir ,°m and lter han ia bertanggung

moda! P2) PenuH ~(sekutu-)^ kom anditer h an ja b e m n g ^ ^ “ Sek^

H .D ., d; n 2 0 a ja t 3 k . u .vennootschap). Jara d l a m 2 (sulle com m anditaire

an kom anditer s e t ^ a nal a tau “ enghendaki persekutu- P o lak (djilid I (5), halam an 3

bahw a kekuasaan pem buat undang2 toh kem unSk inan .sekutuan kom anditer jang , * ' dj uga m em ik.rkan akan per-

nootschap) dan m endjelaskan pendapatnia COmmandita ire Ven- __________ J ngan m enund juk an tara

■> M o le n * ra a f f I (9 ) , h a la m a n 2062> Jang dapat Pula te rd w ^ barang2 (p

halaman 310). .

la in pad a pasa l2 21, 20 a ja t 2 d an 32 K .U .H .D . D ari pasa l2 21 dan 20 a ja t 2 d ikem ukakan p e rk a taan 2: hu tang2 dan p e rik a tan 2 p e rsek u tu an (schulden en verbintenissen van de vennootsctiap, p asa l 2 1 ); u ru sa n 2

persekutuan (zaken van d e vennootschap, pasa l 20 a ja t 2). Selandjut- n ja d ik a tak an bahw a pasa l 32 bersandarkan atas azas pem beresan p erseku tuan k om and ite r se tja ra jan g sam a dengan p e rsek u tu an dengan firm a.

• K alau sa ja tid ak salah-tangkap , dengan b ah an 2 pem buktian . a tau pend jelasan itu, P o lak berkehendak m engem ukakan kemungkinan ke- m auan p em buat undang2 u n tuk m enund juk p ad a p e rseku tuan 2 d juga jan g te rang2an menamakan d iri sebagai p e rsek u tu an kom anditer, k a ren a bagaim anapun terang2an b e rtindakn ja p e rsek u tu an 2 itu , sekutu (sekutu2) kom anditer b iasan ja to h .ta k d ikenal oleh fihak 2 ketiga jang berhubungan hukum dengan perseku tuan dengan nama k om and ite r itu. B agaim anapun m ereka (kom anditer2) ta k bertanggung-d jaw ab terhadap fihak 2 ketiga tersebut. P ersek u tu an 2 in i sebagai keseluruhan- nja dan sebagai demikian sudah b arang ten tu m ungkin b erh u tan g p ad a dan harus m em enuhi pe rik a tan 2 te rh ad ap fihak 2 ke tiga dan fihak k o m anditer, sebagai sanksi, d ipertanggung-d jaw abkan penuh djuga d a lam penunaian p restasi2 itu (b iasan ja tidak), apab ila ia ik u t2 b e rb u a t tin d ak an pem eliharaan , sepertin ja m enanda-tangan i su ra t2 perseku tuan dsb. (pasal 2 1 b sd . p asa l 2 0 a ja t 2 ) a tau nam an ja d ipaka i d a lam p e rsekutuan dengan firm a jan g seku tu2n ja d jad i seku tu 2 kom plem enter (pasa l 2 1 bds. pasa l 2 0 a ja t 1 ) .

D jad i p o k o k n ja : djuga p ad a persek u tu an 2 k o m an d ite r jan g teran g 2an p u n p ara kom anditer te tap dalam lingkungan intern sadja. K alau begitu, be lu m lah sa ja jak in ten tang keh en d ak p em b u at und an g 2

d i N ederland dahulu u n tuk m em pe^hatikan akan p e rseku tuan 2 jang te rang2an itu .

B agaim anapun , perseku tuan 2 k om and ite r jan g te rang2an itu sungguh2 m em ang ada dan ad an ja p e rsek u tu an 2 te rseb u t tetap sah w alaupun tak dengan tegas dikenal oleh U ndang2, asalkan kom anditer a tau p a ra kom anditer m em batasi d iri dalam lingkungan in te rn sadja.

P rof. Eggens p u n d idalam k a ran g an n ja „H et rech tsk a rak ter der openbare com m andita ire vennoo tschap” ( = S ifat hu k u m perseku tuan k om and ite r te ran g 2an ) m engem ukakan bahw a p em b u at U ndang 2

tidak lah dengan tegas m em bedakan an ta ra p e rseku tuan kom and iter setjara d iam 2 dan dengan te ran g 2an (T. 146 — 653).

89

A p a la g i m en g en a i p e rse k u tu a n 2 k o m a n d ite r d en g an te ran g 2an ( ja n g ag ak b a n ja k d ik en a l d a lam m a s ja ra k a t In d o n esia dew asa in i) b ah k a n te n ta n g p e rse k u tu a n 2 k o m a n d ite r s e tja ra d iam 2 p u n p e m b u a t U n d an g 2 h a n ja sed ik it sa d ja m en jed iak an p e ra tu ra n 2n ja .

T a k a d a p e ra tu ra n m isa ln ja perihal mendirikannja p e rse k u tu a n te rseb u t. D jad i tju k u p s e tja ra p e rd ja n d jia n d en g an lisan sad ja , ak an te ta p i leb ih b a ik d en g an te rtu lis , k a re n a ak ib a t2-h u k u m n ja p e rd ja n d jia n i tu m ungkin san g a t m em p en g aru h i k e k a ja a n p a ra p e se r ta 2. D a lam p ra k te k p e rn iag aan d i In d o n esia sek aran g , seb ag a i a.i. te rn ja ta p a d a k e p a n ite ra an P .N . di D ja k a rta , p e rd ja n d jia n 2 p en d irian te rm a k su d se la lu d iad ak an te rtu lis d an d id ep an seo ran g n o ta ris . M em an g t ja ra ja n g ru p a 2n ja d ik eh en d ak i o leh m a s ja ra k a t p en g u sah a 2 k ita itu a d a la h leb ih safe . S ekali lagi, K .U .H .D . sendiri, t id a k m em erin tah k an p e m b u a ta n a k ta n o ta riil a ta u p e n d a fta ra n te rse b u t d an tidak pula pengumiiman- nja d id a lam B .N .R .I.

M e n u ru t sistem K .U .H .D . ja n g setjara tegas h a n ja m e m p erh a tik an a k a n p e rse k u tu a n 2 k o m a n d ite r d en g an d iam 2 sa d ja , p e rse k u tu a n in i d a p a t d ib u k tik a n dengan segala u p a ja p em b u k tian .

S eb en a rn ja sistem te rseb u t, ia la h o p s ra n d a r i W .v.K ^ d i N e d e rlan d d izam an p en d jad jah an , bag j N e d e rla n d sen d iri te la h m e ru p a k a n pcnjimpangan d a ri C ode de C o m m erce d i.P e ra n tjis jan g p a d a u m u m - n ja d jad i su m b ern ja kod ifikasi W .v.K . di N ed erlan d . D i P e ra n tjis m a- la h a n d ip e rin tah k an o leh seb u ah U n d an g 2 d a ri ta h u n 1 8 6 7 1 ) b ah w a p e rse k u tu a n 2 k o m an d ite r itu h a ru s d ium um kan .

Pengumuman ini d i P e ra n tjis d ian g g ap seb ag a i s ja ra t in ti (publi- cite substantielle); k a lau tid ak , ak an b e ra k ib a t batalnja p e rd ja n d jia n m en d irik an p e rsek u tu an . K a ren a di P e ran tjis itu p en g u m u m an (ia lah d idalam h a r ia n a tau m ad ja lah resm i) h a ru s d id a h u lu i d en g an p en em - p a ta n (depot) an g g aran -d asarn ja di k e p a n ite ra an pengadilan dagang ( tr ib u n a l de com m erce), te rs im p u llah d a ri p eris tiw a h u k u m itu seb u ah s ja ra t m utlak la inn ja , ia lah p en d irian p e rse k u tu a n - , d ju g a ja n g b er- d jen is k o m and ite r, se tja ra tertulis (a k ta d ib aw ah tangan a ta u n o ta riil) 2)

1) U ndang2 te rtan g g a l 24 Djuli 1867 jan g m em erin tah ikan d juga pengum um an te rh a d ap la in 2 p ersek u tu an p ern iag aan (so c ie tycom m erciales).

-) L iliat, d juga m engenai n o o t 1, da lam b u k u n ja J. E scarra , E. E sca rra . d a n J. R a u l t : ,,Traite theorique e t p ra tiq u e de d ro it eom m erciale”, djilid I. 1950, h a lam an 160.

90

D an ru p a -n ja perk em b an g an p en d irian p e rsek u tu an k o m an d ite r di Indonesia dew asa in i b e rd ja lan k ea rah dem ik ian .

B ag a im an ap u n h a l2 ja n g n a m p a k n ja d i su k a i o leh m a s ja ra k a t p en su sah a , perlu d ip e rh a tik an k e la k p a d a p em b en tu k an K .U .H .D .

nasional.

H u b u n g an in te rn a n ta ra p a ra sek u tu (k o m an d ite r d an k o m p le - m e n te r ) .

S eba ikn ja ini d ia tu r dengan sek sam a d id a lam p e rd ja n d jia n m en d irikan p e rsek u tu an kom and iter, p e ra tu ra n 2 m an a d a p a t d id a sa rk a n atas pasa l2 jan g b e rsan g k u tan ten tan g p e rse rik a ta n p e rd a ta , m isa ln ja m engenai keun tungan d a n k e ru g ian (p a sa l2 1633 d an 1634 K .U .H . Perd .). M em ang in i san g a t pen tin g d a lam h u b u n g an in te rn , k a re u a seo rang k o m an d ite r p a d a p o k o k n ja m en g ad ak an p e rd ja n d jia n p e rse r ik a tan p e rd a ta dengan seku tu a tau se k u tu 2 kom jplem enter (p asa l 1618 K .U .H . P e rd ). Ia , k o m and ite r, m em asu k k an u a n g a ta u b a ra n g da lam p ersek u tu an u n tuk d ip e rg u n ak an d id a lam p e la k sa n a a n sesu a tu p e rusahaan , dengan h a ra p a n m en d ap a t b ag ian d a ri k eu n tu n g an . S udah b a ra n g ten tu te lah sew ad jarn ja ia d a p a t b ag ian p u la d a lam b eb an m em iku l kerugian, ak an te tap i d ju m lah n ja b e b a n ini ta k b o leh m cleb ih i d a ri pad a d jum lah a tau n ila i p cm ^sukann ja .

Sebaliknja seku tu a tau se k u tu 2 k o m p lem en te r p a d a p rin sip n ja tid ak te rb a tas m engenai d ju m lah k e ru g ian ja n g d a p a t d ib e b a n k a n ke- p a d a n ja a tau kep ad a m ereka , k e tju a li k a la u d ite ta p k a n la in d id a lam perd jand jian . A k an te tap i m engenai p a ra k o m an d ite r d a n p e r ih a l b a -giannja m em ikul kerugian, ad a lah sungguh 2 te rb a ta s sebagai d ite ran g -

kan dim uka.

K aren a d em ik ian posisin ja seo rang k o m an d ite r d a p a t d isam ak an dengan seorang pem egang saham dari seb u ah p e rse ro an te rb a ta s jan g d juga ta k d a p a t m enderita k e ru g ian ja n g m eleb ih i d ju m lah nom inal saham nja jan g ia b e rk eh aru san m en je to r p en u h (p asa l 4 0 a ja t 2 K .U . H .D .). B egitupun seorang k o m an d ite r h a ru s m en ju k u p i d ju m lah a tau n ilai p em asukkann ja sebagai te lah d id jan d jik an . D ia , dengan ta k ada p e ro b ah an d idalam perd jan d jian , ta k d a p a t d itu n tu t m en am b ah pe- m asukann ja . L agi pu la d a ri p a d a n ja tak d a p a t d im in ta p engem balian d ju m lah keun tungan jan g ia su d ah m en srim a (p asa l 1625 K .U .H . P erd . bsd. pasa l 20 a ja t 3 K .U .H .D .).

91

P erb a n d in g k a n p e r ih a l un tu n g -ru g i te rse b u t bagi sek u tu k om and ite r b u k u 2n ja P o la k (h a la m a n 321), M oleng raaff (h a lam an 209 ) dan D o rh o u t M ees (h a lam an 4 1 ) te rsebu t.

S eb a lik n ja d an sebagai te lah d ikem ukakan , ia , k o m and ite r, b e rd a sa rk a n p a sa l 20 a ja t 2 K .U .H .D ., d ila ran g p en u h u n tu k ik u t-se rta d a lam p em elih a raan p erseku tuan , k e tju a li ia b o leh m engaw asi a tas p em e lih a raan itu , ap ab ila in i d ite ta p k a n d idalam p e rd ja n d jia n / ak an te tap i pengaw asan itu ta k bo leh d id ja lan k an sedem ik ian ru p a , sehingga seku tu k o m an d ite r m em berikan k esan ke lu a r se p srtin ja ia seo rang sekutu kom plem enter. D jad i pengaw asanpun h a ru s te ta p b e rs ifa t in tern . D ju g a boleh d ite tap k an b ah w a sek u tu k o m p lem en te r m engenai b eb erap a p e rb u a tan p em elih araan te rten tu jan g ten tu n ja sangat penting sifa tn ja ta k bo leh la k u k a n ta n p a p em b en a ran a tau pem berian k uasa te rleb ih d ah u lu o leh sek u tu (seku tu -seku tu ) k o m an d ite r (P o lak te rseb u t, h a lam an 323, M olengraaff I ( 9 ) , h a lam an 207).

T em p a t d ikem ukakan o leh M o len g raaff p a d a h a lam an terseb u t b ahw a anak -k a lim a t d id a lam p a sa l 2 0 a ja t 2 te rseb u t ja n g b e rb u n ji: „djuga tid ak *) w a lau p u n b e rd a sa rk a n p em b erian k u a sa ” (zelfs n ie t u it k rach t een er vo lm ag t) a d a la h ta n p a a rti sed ik itpun , d jik a lau o ran g - n ja kom and iter tak d iketahu i.

D im uka su d ah lah d ik em u k ak an la ran g an m e n u ru t p a sa l 2 0 a ja t 1 K .U .H .D . ten tan g p em ak a ian n a m a n ja sek u tu k o m an d ite r d idalam firm a p erseku tuan . R a tio n ja ia lah k a re n a sek u tu k o m an d ite r tid ak •ikut bertanggung-d jaw ab p en u h m engenai h u tan g 2 p e rsek u tu an .

Ia te tap b e ra d a d ib e lak an g la ja r p e ru sah aan . H a n ja a p a b ila sek u tu k o m an d ite r itu tad in ja a d a la h seo rang firm an t d a r i seb u ah p e r sek u tu an dengan firm a jan g d ip e tjah k an , d a p a tla h n am a k o m a n d ite r b a ru itu d ip ak a i d a lam firm a p e rsek u tu an (pasa l 3 0 a ja t 2 K .U .H .D .).

A d a k a h sem atjam kekajaan terpisah (dari k e k a ja a n la in n ja d a ri sek u tu a ta u seku tu 2 k o m p lem en ter p rib ad i) p ad a p e rsek u tu an k o m an d iter? K en ja taan a d a n ja k ek a jaan te rp isah itu te lah k ita d ju m p a i p ad a p e rsek u tu an dengan firm a (lih a t h a lam an 67, 6 8 d im u k a). Sebagai te lah d ite ran g k an d item p a t itu , p a d a p e rsek u tu an dengap firm a k ek a ja a n te rp isah te rseb u t m elu lu d iad ak an u n tu k p em b a ja ran h u ta n g 2

p e rse k u tu a n (ingat p ad a p e rk a ta a n „k as” d a ri p e rsek u tu an ja n g p e tjah d alam p asa l 33 K .U .H .D .).

*) Ja itu tid ak boleh. m engerdjaikan u ru san 2 persekutuan

92

P a d a p e rsek u tu an k o m an d ite r se tja ra d iam - dengan h a n ja seo rang seku tu kom plem en ter sad ja m e n u ru t p e n d a p a t sa ja so a l k e k a ja an terp isah i tu .ta k ak an d em ik ian d ira sak an , w alau p u n m u n g k in d i- p e rd jan d jik an (M olengraaff te rseb u t, h a lam an 209). B u k an k ah satu- sa tu n ja sekutu kom plem en ter itu lah sa d ja jan g m em egang penuh pertanggungan-d jaw ab, b a ik kedalam m engenai d ja lan n ja d an hasil2- n ja p eru sah aan te rh ad ap sek u tu a tau sek u tu - kom and iter, m au p u n ke -luar te rh ad ap fih ak 2 k e tig a d an ia, sek u tu k om plem en ter, b e rh ak b e rtin d ak dengan k ek a jaan ja n g d ip e rtja jak an k e p a d a n ja itu sebagai m ilikn ja sendiri. D engan k ek a jaan ja n g te rk u m p u l itu la h sek u tu kom plem enter berhak b e rtindak a tas n am an ja send iri dengan f ih a k (fih ak 2) ketiga, w alaupun sesungguhnja sem u an ja itu b e r d a s a r k a n pem b ia jaan b e rsam a (dengan seku tu a tau se k u tu 2 k o m an d ite r ja n g ta k bo leh ak tip b e rtin d ak ke lu a r i tu ) . i)

D jikalau p ad a p e rsek u tu an k om and ite r se tja ra d iam 2 te rseb u t ada leb ih d a ri seorang kom plem enter, sehingga a d a p e rsek u tu an dengan firm a sebagai pem eiihara , b ia san ja te lah d ia tu r d idalam p erd jan d jian p a d a w ak tu m endirikan p e rsek u tu an d en g an firm a itu , ten tan g k e k a ja a n terp isah . K alau 'kem ud ian , ten tu dengan p em b ah a ru an p e rd jan d jian , seorang a tau leb ih m asuk sebagai sek u tu 2 k o m an d ite r (d iam 2), bo leh d juga p em asu k an a tau p em asu k an 2 m erek a itu , dengan d ia tu r d idalam p erd jan d jian term aksud , d iu n tu k k an b u a t m em p erk u a t k ek a ja a n terp isah terseb u t jan g te lah ada . P en ting lah b ag i p a ra k o m an d ite r b ah w a m ereka, dengan m elepaskan m odal k ep a d a p a ra kom plem enter, tem po 2 m enerim a b ag ian n ja d id a lam .k eu n tu n g an p e ru sah aan jan g dilak san ak an oleh p a ra kom plem enter.

A kan te tap i soaln ja d jad i leb ih pen tin g d jik a lau k ita m enghadap i p e rseku tuan k om and ite r se tjara te ran g 2an . P e rn ah lah H .G .H . dahu lu m em utuskan dengan a rres tn ja ttg . 4 N o p em b er 1937 (T. 146 — 659, 660) bahwlai p e rseku tuan k o m an d ite r jan g te ran g 2an itu berkeJcajaan tersend iri jan g terp isah d a ri k ek a jaan p rib ad i d a ri seku tu kom plem enter. M en u ru t p u tu san H .G .H . itu ik u t se rtan ja p e rsek u tu an jan g dem ik ian d idalam pern iagaan d ikenal o leh fih ak 2 ketiga. K a ren a itu k ek a jaan tersend iri tad i te tap d iu n tu k k an b u a t tu d ju an p e rsek u tu an dan m eru p ak an d jam inan tersend iri dan terp isah bagi p a ra k red itu r p e rseku tuan .________ ■ • I

Perbandingkan Prof. Eggens didalam karangannja jang telah di-sebut dimuka, halam an 89; T. 146 - 657.

93

D idalam p erk ara jang d ih ad ap k an p a d a H .G .H . itu, ia lah pem e- rik saan dalam tingkat banding (apipel) m engenai p u tu san k epa ilitan jang d id ja tuhkan oleh R .v.J. dahu lu di Surabaja tertanggal 29 Septem b e r 1937, H .G .H . tidak dap a t m enjetud ju i pen d ap at R .v J . S u raba ja jan g m enolak perm intaan m end ja tuhkan pailit kepada sesuatu perse- k u tuan kom anditer, te tap i m engahulkan perm intaan itu te rhadap sekutunja kom plem enter.

R .v J . m em pertim bangkan bahw a tidaklah pad a tem patn ja u n tu k m endjatuhkan kepailitan pada persekutuan kom anditer d isam ping (dan bersam aan dengan) m em ailitkan sekutunja kom plem enter, karena ketika m engadakan persekutuan itu tidak dibentuk kekajaan jan g te r- p isah dari kekajaannja kom plem enter pribad i, kekajaan p ribadi m ana tak dim asukkan d idalam p eru sah aan ; lagi pula kom plem enter itu m e- m iliki djuga kekajaan persekutuan. i) D jad i han ja d ialah, kom plem enter, jang dapat d id jatuhkan didalam kepailitan.

H .G .H . ta k m enjetudjuinja, karena p e rseku tuan jang bersangkutan sebagai dem ikian bertindaik terang3an dan oleh sebab itu m enuru t H .G .H . m em punjai kekajaan tersendiri.

A pakah kesim pulan H .G .H . itu sudah b en ar? Saja ra sa tidakb enar sepenuhnja, karena, w alaupun sesuatu perseku tuan kom anditerbertindak terang-'an, biasanja penjendirian kekajaan tersebut diperdjandjikan dahulu, d jad i tidak la lu ada dengan begitu sad ja tanpa perm ufakataan.

Apalagi H .G.H. didalam arrestnja landjut mempertimbangkan: ”bahwa hal demikian (jaitij adanja kekajaan tersendiri, penulis)

bertamhah tenmg mengenai persekutuan kom anditer jang bersangkut. an karena persekutuan mi pada awal-mulanja adalah slbuah persekutuan deaigan firma dan baru didalam tahun 1932, disebabkan ke- luarnja salah seorang sekutu pemelihara, lalu diubah djadi persekutuan komanditer m um ,, pada mana keadaan terpisahnja kekajaan d i la n t

t e ' r r T v fegltU / Ula pcraEliham an aeas kekajaan terseb u t te tap terdjadi setjara tersendiri, sedangkan perusahaann ja kepada dun ia lu a rdiperkenalkan sebagai persekutuan komanditer dengan firm a x ” Dari jang dipertimbangkan kesemuanja ini m enurut H r vr . a J I ' terang bahwa sama sekali tak ada keberatan untuk d ju ^ 'm e n d ja tS 1 kan pail.t kepada p e rse k u ta m ja komanditer termaksud

l ) Jang dim aksudkan oleh R v J iain-h ,su k k a n o le h p a ra kom anditer, penulis. ^ m odal j&ng dim a-

- ) T e n tu n ja in i a ta s perse tu d ju an , peaiulis.

94

A rrest H .G .H . tsb. *) (w alaupun tid ak seluruhnja) d ap a t pudjian- d a ri P rof. Eggens tersebu t jan g a.i. m engem ukakan bahw a m engadakan p e rsek u tu an kom and iter untuk bertindak setjara terang'an, selalu dengan sendiri berakibat (,,altijd m edebrengt” ) adanja kekajaan persekutuan jan g bersifa t um um („gem een”), T. 146 — 617.

Selain dari itu a rrest H .G .H . te rsebu t te rn ja ta ad a lah sesuai dengan p en d ap a t P o lak (djilid I (5), 320), te ru tam a m engenai pen d ja tu h - an p u tusan kepailitan atas perseku tuan k om and ite r jang b e rtin d ak terang-terangan.

D engan tin d jau an singkat m engenai k e k a ja a n tersend iri pad a perseku tuan kom anditer, k ita te lah m enjinggung hubungan perseku tu an itu terhadap fihak2 ketiga. Sebagai d im uka te lah d iterangkan , k ek a jaan tersendiri itu m em ang d iu n tu k k an b u a t d jam inan bag i pem e. n u h an akan penagihan2 o leh fihak2 ketiga m engenai h u tang 2 perseku tuan .

D ap a tk a h pada perseku tuan k om and ite r dengan te rang2an p a d a m ana ada k ek a jaan tersendiri. (setidak% ija d a p a t d ip e rk irak an ada atas d asar perdjandjian) 2) fihak2 ke tiga langsung m enagih te rh ad ap sekutu -sekutu kom anditer? T en tang soal in i tak ada persesuaian pendapat.

B arang siapa m enjetud ju i p en d ap a t H .G .H . d alam a rres tn ja te rsebu t d im uka, mungkin ajdam melasndjutkan konsekw ensi^nja dengan djaw ab an jang m em benarkan penag ihan langsung te rh ad ap sekutu 2 kom anditer itu. A k an tetialpi dalam ha l d em ik ian adalah m enuru t p en d ap a t sa ja toh sudaih sew adjarnja, d jikalau penagihpsn langsung itu adalah terbatiais p a d a d jum lah a tau n ilai jan g oleh sekutu kom anditer belum d im asukkan m enuru t perika tann ja dan penagihan laingsung te rsebu t daipaltlah iia: to lak dengan pem buktian bahw a ia te lah penuh. m e- n ju k u p i akan djum lah atau nilai pem asukan termaiksud. Kitla/ djangam m elupakan bahw a baga'im anapun d juga seorang seku tu kom anditer p a d a p e rseku tuan jang b e rtindak teraing%n, bukan la lu k a ren an ja d jad i berposisi sam a dengan seorang firmant p ad a p e rsek u tu an dengan firm a jan g bertanggung-djawaib u n tu k sep en u h n ja m en u ru t pasal 18 K .U .H .D .

1) Dengan m enjim pang d ari a rres ts-n ja H.R. di Nederland tertanggal 25 Mei 1928 d an 4 D januari 1937, b ertu ru t-tu ru t W. 11841 dan W.P.NJR. 3510 jang pada pokoknja m enolak ad an ja kekajaan 'terpisah tersebut dengan begitu sadja, k aren a d juga ta k d ap a t diam bil dari pasa l2-n ja W.vJC; T. 146 - 651.

2) Perbandingkan Polaik I (5), halam an 317.

95

P o la k te rse b u t, b a r m a n 3 1 6 , m en d ja w a b m e n o la k a ta s p e rso a la n dim uka^ k a re n a se k u tu k o m p lem en te rlah jan g tetaip bertianggung- djawiaib terhja*dap f ih a k 2 ke tiga .

S a ja ra sa b a h w a dialatm h a l p en ag ih an langsung te rh ad ap 1 p a ra k o m a n d ite r itu sebaiknja d ip a k a i sistem ja n g berllaku d i Swis, dimtema penagihian lang su n g i tu h a n ja d iperken 'ankan sesittlah p&iwetjahaib- nja p e rse k u tu a n (d jad i d a lam fase p em beresan , penulis) d a n h a n ja m en g en ai d ju m lah a ta u n ila i p em asu k an ja n g b e lu m d ise ra h k a a (d i- se to rkan).

Soal la in ialah : ’

ap’ak ah se k u tu , k o m an d ite r jan g te rk en a san k si patsal,21 K .U .H .D . d a n k a re n a n ja la lu d ja d i bertanggung-d jaw ab u n tu k sep en u h n ja , hanjta b ertanggung-d jaw ab b u a t h u tan g 2 jan g b e rd ja lan (a rtin ja ja n g te la h ada d an belum d ilu n asi p a d a saa t sek u tu k o m an d ite r te rk e n a san k si te rse b u t) ataukiah d ju g a b u a t h u tan g 2 jan g te rd ja d i d ik em u d ian h a ri? P e r- so a lan in i I d ik e m u k a k a n d id a la jn b u k u n ja M o len g raa ff te rs e b u t h a - , la m a n 20 8 d an d jik a lau sa ja taik sailiah m en a n g k a p d id a sa rk a n atas perkataian „a lle” ( = sem uan ja) d idalam p a sa l 21 K .U .H .D .

Ju ris -p ru d en si d i N ed erlan d m em b erik an k esan k e a ra h m em p ertanggung-d jaw abkan k o m an d ite r b u a t semua h u ta n g itu , b e rd a sa rk a n pertim b an g an b ah w a pokoknja ialah pelanggaran jan g d ila k u k a n o leh seku tu k o m an d ite r a tas pasa l 2 0 a ja t3 1 d a n 2 itu , d en g an ta k p e rlu d ih irau k an aipiakah fih ak k etiga m enjaidari -pe langgaran o )eh k o m an - d ite r itu a tau tidak .

D en g an P o lak , d jilid , I (5 ), halaim an 3 1 2 , sa ja ik u t m erasakan te rla lu k e ra sn ja pelaksaniaian p asa l 21 K .U .H .D . s e tja ra jan g d iu ra ik an d ia tas itu .

M e n u ru t p e n d a p a t sa ja ad a lah su d ah ad il perih a l d ipertanggung- djaiwabkannj'a1 k o m an d ite r jan g melanggair p asa l 2 0 ajait2 1 d an 2 i tu b u a t h u tan g 2 ja n g b e rd ja lan d an ja n g ak an te rb it, selama keadaan pelanggaran itu berlangsung. D jik a k e a d a a n itu te lah b e rh en ti, ta k ada tju k u p a la san u n tu k m elangsungkan pertanggungan -d jaw ab i tu b u a t hutang* baru pu la , jan g te rb it sesudahn ja .

P e rse k u tu a n k o m an d ite r d a lam h u b u n g an n ja dengan d a fta r p e r n iagaan .

96

\

Sajang sekali k ita d i In d o n e s ia be lum m em pun ja i d a fta r te rm ak su d (L ihat lagi bab 8 da lam bag ian p e rtam a d jilid I b u k u in i ; d juga h a lam an 2 61 , 62 d im uka p a d a p em b itja raan m engenai p e rsek u tu an d e

ngan firm a).

D i N ederland m isaln ja, dimiana sebagai k ita telah. m en g etah u i, ad a W et H an delsreg iste r (Stb. N ed . 1918 — 493), d ih a ru sk an pendaf- ta ran n ja p e rsek u tu an 2 Jcomtanditer te rse b u t d idalam dafta r pern iagaan , sekad'ar p e rsek u tu an 2 itu b e rs ifa t te ran g 2a n ; d jad i jan g d idalam p e r- gaailan-hukum (rech tsverkeer) tam p il k ed ep an seb'agai p e rse k u tu a n k o m an d ite r (P o lak I (5), h a la in an 3 1 4 ; M olengraaff I (9 ), h a lam an

207).

(Pasal 7 (1 ) W et H an 'delsreg ister te rseb u t m in ta pendaiftaraiinja djumlaih p a ra k o m an d ite r; k eb an g saan n ja ; ta n a h k sd iam an n ja dian d jum lah p em asu k an u an g (h e t b ed rag d e r gelden) jan g o leh m ereka bersam a d im asukkan .

D jad i orang-’n ja ko m an d ite r, a r tin ja sialpa-kah m asing 2 m ereka itu , tak harus d id a fta rk a n ; d jad i p rak tis te tap d irah asiak an . B erh u b u n g dengan k eh aru san p e n d a fta ran k eb an g saan n ja d an tan ah ked iam annja, d ih ubungkan dengan k eh aru san p e n d a fta ran d ju m lah ko m an d ite r, ten tu n ja d id afta rk an d em ik ian : m isa ln ja 3 k o m an d ite r; 2 o ran g In d o n esia berked iam an di In g g r is ; seo rang B e lan d a , b e rk ed iam an d i N ederland .

Jang tam pil k edepan djaJdinja h a n ja p e rsek u tu an n ja sa d ja sebagai d em ik ian ; k o m an d ite r2n ja jan g n am a^n ja Cak d ih a ru sk an p en d a f- ta ran n ja , b ia san ja ta k d ikena l o leh fih ak 2 k e tiga d an k a re n a d jum lah m asing 2 pem asu k an n ja u an g p u n tak d ih a ru sk an psndiaftarannja , su - k a rlah m ereka itu daipat langsung dipertanggung-d jaw albkan (dalam batas sebagai telah sa ja ke tengahkan d im uka, h a lam an 95) te rh ad ap fihak 2 ketiga.

S istem p asal 7 a ja t 1 W et H an d elsreg is te r te rse b u t taik d ap a t saja kagum i; kalau to h p rin sip n ja p e n d a fta ran itu su p a ja se tiap p e ngusaha la inn ja dap a t m engetahui p e rih a l p e rsek u tu an k o m an d ite r dengan terang% n, a;p a k e liru n ja n am a 2 nja , m asing-m asing p e m asu k an n ja dan kebangsaann ja d idafta rkan? S ingkatn ja pa6 al 7 a ja t 1 te rseb u t m asih m engatu r se tja ra setengah2 sad ja . M u d a h 2an d jik a lau N eg ara k ita kem udian .m em punjai d afta r p srn iag aan , lu n d a k n ja sis tem pasa l 7 a ja t 1 W et H an delsreg iste r itu djamgan d io p er. U n tu k pengaw asan oleh P.em erintah adalah sangat leb ih b a ik , ka lau n am a2, k ebangsaan

97

dan taosah kediasnan p a ra k o m an d ite r se rta pem asufcannja m asing itu d ap a t dengan se tja ra m u d ah d ike tahu i d a ri d afta r perniagaan.

B e rtin d ak d idepan H ak im .

In i han ja .m ungk in b u a t p e rsek u tu an kom anditer se tjara terang2an. Sudiah b arang ten tu kom plem en tern ja d a p a t piria b e rtin d ak d idepan H akim , sedangkan ia lah sadja, kom plem enter, daipat b e rtin d ak sebagai term aksud p ad a perseku tuan 2 k om and ite r dengan d iam 2.

P erseku tuan 2 kom anditer dengan saham -saham .

P ad a persekutuan2 kom anditer in i m odal uang jan g h aru s d im a- sukkan m ejiurut perd jandjian dibagi da lam beberap'a saham te rten tu . T iap 2 kom anditer m engam bil sebuah saham atau leb ih d an m enerim a su ra t b u k ti u n tu k pesertaannja itu .

K echususannja ialah bahw a pad a k e tik a m end irikan p e rsek u tu an sem atjam ini kedudukan p a ra kom anditer-pem egang saham d ite tapkan dap a t d iperalihkan dan daipat diwaris.

E>engan dem ikian b en tu k p e rse k u tu m in i d a p a t di-ibaflatkam sebagai peralihan (overgang) kearah perseroan terbatas.

Saham 2 te rseb u t d ap a t dikeluiarkan atas n am a a tau atas tu n d ju k (aan toonder). D jenis2 saham ini su d ah b a ran g ten tu m em pengaruhi tjara*nja m em peralihkan. P ad a saham atas nam a pera lihann ja terd jad i dengan cessie m enuru t pasal 613 ajat2 1 d an 2 K .U .H . P erd . P o lak I tje tak an ke-5 mentjatait dalam n o o t 1 p ad a ha lam an 325 bahw a saham 2

tersebut bukan lah surat2 penagihan m um i, sehingga d alam h a l persek u tuan in i istilah „schuldenaar” a tau debitur dalam pasa l 613 a ja t 2

te rsebu t harus ditafsirkan sebagai sekutu a tau seku tu 3 kom plem enter.

K epadanja a tau k epada m ereka harus d ib e ritah u k an setjiara resm i oleh seorang djurusita tentang d iperalihkann ja saham a tau saham 2 atas n am a itu ; setidak-tidaknja sekutu atau, sek u tu 2 k om plem en ter harus s e tp ra tertu lis m em benarkan a tau m engaku i p en je rah an saham (saham -) atas * * * * * * * orang a tau orang”- la in te rseb u t. M en u ru t p en d ap a t saja adalah b a ik sekali ten tang m em peralihkan saham 2 atas nam a itu d iadakan sekedar ketenh,*n a -a 1kan persekutuan . d ‘dalam W n d j i a n m end iri-

M isalnja sadja m engenai saham 2 atas n am a jang belum 100% d ipenuh i ten tang s,arat-’n ja u n tu k m em peralihkan.

98

M engenai saham a ta u s-aiham2 atas tu n d ju k p sn js ra h a n n ja dap a t te rd jad i se tja ra d ioperkan b iasa (eenvoudige overgave), pasa l 612 a ja t 1 K .U .H . Perd .

Kairenia kem ungkinan 2 pe ra lihan kepiada o ran g 2 la in itu , k ed u d u k a n p a ra kom anditer sudaih d a ri aw al m u la d ilepaskan d a ri s ifa t2 k e p ribad ian . In i ada baikn ja , ka ren a dengan kem ungkinan p erp u taran p a ra kom am diter, p e rseku tuan jang sem ula te tap d a p a t berlangsung tan p a p e rlu d ipetjahkan dengan penggan tian ora'ng2n ja k o m a n d ite r; d juga tid ak petjah , d jikalau seorang k om and ite r m eninggal, d id ja tuh - kan dalam k epa ilitan a tau dalfam ku ra til. D jad i b e rb ed a dengan p a ra anggau ta p e rse rik a tan p e rd a ta a tau sek u tu 2 p a d a p e rsek u tu an dengan firm a (pasal 1646 Ice 4 K .U .H . P erd . bsd . pasa l 16 K .U .H .D .

L a in ha l adan ja , d jad i p e rsek u tu an la lu p e tjah , ap ab ila seorang sekutu kom plem enter m eninggal, d id ja tu h k an p a ilit a tau d item patkan ditnawah kuratil.

T e tap i d idalam p erd jan d jian m en d irik an p e rseku tuan daipat dia tu r lain; d jad i p e rsek u tu an d idalam h a l d em ik ian ta k askan petjah . In i bo leh d ia tu r dem ikian b erdasarkan p asa l 15 K .U .H .D ., chusus bagia n d a ri pasa l itu jan g b e rb u n ji: tak lu k p ad a p erd jan d jian 2 p ih ak 2

(geregeerd door de overeenkom sten van partijen ) (P o lak te rseb u t, h a lam an 3 2 6 ) ..x)

Seperti h a ln ja dengan p e rsek u tu an k o m an d ite r dengan te ran g 2an jang tak dengan tegas d ia tu r dalam K .U .H .D . (liha t h a lam an 8 8 ), p e rsek u tu an k o m an d ite r dengan saham in i sam a-sekali t id a k d ia tu r d idalam kodifikasi itu.

B agaim anakah pem b en aran n ja m e n u ru t hu k u m p o sitip ? M en u ru t p en d ap a t sa ja dem ikian :

' P ad a pokokn ja perseku tuan k om and ite r dengan saham itu te tap m eru p ak an su a tu p e rseku tuan k o m an d ite r sebagai ja n g la in 2, ialah p e rw u d ju d an kerd ja-sam a in te rn an ta ra sek u tu a tau sek u tu 2 k o m an d ite r dengan seku tu a tau seku tu 2 k om plem en ter. S eb u ah p eru sah aan

i) Perihal penundjukan pada pasal 15 K.U.H.D. dalam bukunja Polak tersebut saja berpendapat ta k tepat, karena, sebagai akan di. u ra ik an seland ju tn ja d ju stru persekutuan2 kom anditer dengan saham ini tidak d ia tu r didalam Tiftel II I K.U.HJD. P erha ti- k an bagian dari pasal tersebut jang b e rb u n ji: „Persekutuans jang disebut didalam tite l ini, dsb. (De in dezen ^titel genoemde vennootschappen). Lebiih baik m enuru t pendapat s a ja d itundjuk pada pasal 1338 a ja t 1 K.U.H. Perd. bsd. pasal i-K .U .H :D :

. ' 99

te tap d id ja lankan o leh sek u tu a tau sekutu" k o m p lem en te r a tas pem - b ia jaan bersam a, hanja p ad a djenis p e rsek u tu an k o m an d ite r dengan safoani in i m odaln ja d idapatkan dengan pengaim bilan sepu tju k saham a tau leb ih o lsh jang m enghendak in ja . Sudah b a ran g te n tu p ad a saait m endirikannj'a sudah ada seorang a tau leb ih }ang b e r i j a a i j i k epada fihak jan g akan m em egang pem eliharaan u n tu k m enem patkan m odal sedjum lah uang sekilan jang dibagi d a k m beb erap a bag ian (saham ). D jad i didalam tjaranja pembentukan dan merialisir mendapatkannja modal tam pak perm ulaan perbedaan dengan p e rseku tuan kom anditer lainnja. D an berdasarkan pasal- 1338 a ja t 1 dan 1337 K .U .H . P ero . bsd. pasal 1 K .U .H .D . sam a sekjali tak ada larangan u n tu k m engatu r perm odalan se tjara dem ikian itu.

D jad i m eskipun perseku tuan kom anditer d sn g an saham sam a sekali tak d ia tu r didalam K.U.H'.D., akan te tap i bagi p e rsek u tu an itu p ad a pokoknja berlaku djuga p e ra tu ran 2 d idalam K .U .H .D . m engenai perseku tuan- kom anditer lainnja. T en tu sad ja pada penggunaan per a tu ran2 tersebut k ita harus m engindahkan akan in ti p e rb ed aan an ta ra d u a golongan perseku tuan kom anditer itu , ia lah b en tu k perm odalan jang. d idapatkan dengan pend jualan saham 3 te rm aksud .

K aren a itu m enuru t pen d ap a t sa ja p e rsek u tu an 2 kom and iter dengan saham akan sukar d iben tuk se tja ra d iam 2. S ifa tn ia d a ri perseku tu an kom anditer dengan saham ia lah bahw a p e rsek u tu an in i h a ru s sebaga. d e m e a n m em perkenalka* d iri kepada dun ia p e ru sah aan un

m em ungkinkan berhasiln ja tu d ju a n n ja

Penindang-undangan di D jcnm m dan Swis dalam hal perseku tuan* kom anditer dengan saham m en u ru t p en d ap a t sa ja te lah l»bih madjU d a n pada K .U .H .D. w arisati B e lan d a ini. D i negara 2 itu perse ku tuan - term aksud m enuru t Undan,g2n ja m asing2 jang m engatu rn ja b ertu ru t-tu ru t d itund juk dengan K ram an d itg ese llsch a ft auf A kti'ea dan K om m anditaktiengesellschaft serta dianggap sebagai sem atjam perseroan terbatas. K arenan ja pad a um um nja d itak lu k k an pad a p»r a turan- m engenai perseroan terbatas itu . *)

T jontoh- itu lajak sekali d ipertim bangkan u n tu k d in n -r h**i, k ita sudah sungguh2 sanggup un,tuk m em bentuk K .U .H .D .-n asio n af "

Perbandingan dengan perseroan2 terbatas M eskipun dim uka (lihat halam an 98) telah d ikatakan hah kutuan kom anditer denean saham it,, m - perse________gan Saham ltu m eru p ak an p i r a l i i a n te a ra h

*) Polak I (5), halajnan 327.

100

p erse ro an terbatas, akan te tap i p ad a p e rse ro a n in i ta k ad a p eserta a tau p ese rta 2 sem atjam sekutu (seku tu2) k om plem en ter ja n g bertanggung-djaw ab u n tuk sepenuhnja te rh ad ap h u tang 2 persb k u tu an , d jad i selam a berd jalann ja perseku tuan sam pai berach irn ja pem beresan sete lah pem etjahannja.

A kan te tap i pad a p ersero an te rba tas d ik en a l p u la pertan g g u n g an d jaw ab (untuk sepenuhnja bagi pasra p en g u ru s (d ireksi) ia lah sekadar m engenai perbuiatan2nja m ereka sebagai d em ik ian d id a lam m asa sebclinn p en d afta ran aikta pend irian se rta p em b en aran n ja (bew illiging) dan pengum um ann-ja segala sesuatu , sebagai d iharuskan oleh p asa l 38 a ja t 2 K .U .H .D . L ih a t pa&al 39 b erik u tn ja . L e b ih la n d ju t ak an d iu ra ikan dalam bab jang b e rik u t ten tang perseroan 2 terbatas.

L a in perbedaan ia lah bahw a p a ra pengurus p ad a p ersero an te r batas ta k boleh d iangkat a tau d itund juk u n tu k se lam a b erd ja lan n ja perseroan (pasal 44 a ja t 2 K .U .H .D .). L a in h a l ad an ja dengan sekutu kom plem enter pad a perseku tuan k om and ite r sengan saham . K ornple- m enter ini, kalau tak d ite tapkan lain d idalam perd jand jian , bertin d ak b u a t selam anja p e rseku tuan berd jalan .

S ekedar persam aan la inn ja dengan. p e rse ro an te rb a ta s d a ri pad a ten tang pem bagian m odal k om and ite r d a lam saham -, ia lah bahw a sebagai pengaw asan atas keb id jaksanaan sek u tu (sek u tu 2) k om plem ente r a tjapkali d iangkat seorang komisairis a tau leb ih d a ri p ad a sekutu koirianditer. Selain dari pengaw asan itu d ap a t p u la d ite tap k an bahw a u n tu k perbua tan .2 pem eliharaan te rten tu seku tu (sek u tu 2) kom plem ente r harus m endapatkan idzin terlet/ih d ahu lu ajtau p em b erian kuasa dari kom isaris (kom isaris2) tersebut.

T e tap i kom anditer, w alaupun d itu n d ju k sebagai kom isaris, adalah te tap kom anditer, m esk ipun pem egang saham . Ia tak lu k ak an p asa l 20 ajat 2 K .U .H .D .; d jad i tak bo leh m en jam puri d idalam pelaksanaan p em eliharaan oleh kom plem enter (kom plem enter2) sebagai dem ikian .

K alau pengam gkatan kom isaris pad a p e rsek u tu an 2 k o m an d ite r

te rm aksud dalam hukum pern iagaan positip dew asa ini m asih m eru p a

k an hal p rak tek be laka , d i P eran tjis pengangkatan kom isaris itu d iharuskan oleh sebuah W et dari tah u n 1867. W et ini m em erin tahkan bahw a pad a tiap 2 perseku tuan kom anditer dengan saham harus ada „ u n conseil de surveillance, com pose de tro is actionnaires au m oins”

( = s e b u a h m adjelis pen g aw asan jan g sek u ran g -k u ran g n ja te rd ir i dari tig a o ran g p em eg an g s a h a m ) , i)

D a r i urai'anr d im u k a te rn ja ta lah bahw a k ita d id a lam usa'ha d ihari d ep an (jang m u d ah 2a n ta k lam a lag i ak an tib a ) u n tu k m em b sn tu k K. U H .D . n a s io n a l send iri, ak an b an jak lah b erk esem p a tan u n tu k m em - b u a t p e ra tu ra n 2, a n ta ra la in m engenai p e rsek u tu an 2'•kom anditer d e n g an te ran g 2a n d a n dengan saham , jan g leb ih tegas d a n leb ih sesuai dengan p e r tu m b u h an p e rn iagaan n asio n a l sendiri.

T e ru ta m a prinsip d i P e ran tjis ten tang pengum um an segala p e rsek u tu an 2 k om and ite r la jak sekali k ita p ertim bangkan d an lak san ak an , d jik a d a p a t disetudjuL

5 . P e rse ro an 2 te rba tas.

B en tu k m en d ja lan k an p eru sah aan jang dahu lu d itu n d ju k dengan naam looze vennoo tschap sekarang , d sw asa K em erd ek aan T a n a h A ir, d inam akan (m alahan se tja ra resm i pula) p e rse ro an te rba tas, d isingkat dengan p .t. D u a 2n ja istilah, b a ik naam looze vennoo tschap (singkatann ja n .v .), m au p u n perseroan te rba tas, m em perlukan sekedar pend je lasan .

M esk ipun k ita su d ah m em asuki tah u n k e-tu d ju h d a ri b e rlak u n ja U .U . D .S .R .I. sed jak tanggal 17 A gustus 1950 (lih a t p asa l I I a ja t 1 U .U .D . te rseb u t) , belum lah sad ja n am p ak sed ik it k eg ia tan p u n d a ri k e k u asaan p em b u a t undang 2 u n tu k m ulai m em enuh i a k a n isi p a sa l 1 0 2

U .U .D .S .R .I. m engenai kodifikasi hu k u m dagang, ssh ingga b srd asa rk an p a sa l 142 d a ri U .U .D . te rseb u t m asih sad ja b e rlak u w arisan kod ifikasi hu k u m dagang d a ri zam an H ind ia B elan d a dahu lu , ia lah W etb o ek van K o o p h an d e l u n tu k Indonesia jan g pokokn ja (ketjua li p e ru b ah an 2 atau tam b ah an 2 pen ting d ik em u d ian hari) te lah d ib e rlak u k an sem endjak

1 M ei 1848.T id a k sad ja belum ad a usaha perm ulaan u n tu k m em ben tuk kod i

fikasi hu k u m dagang In d o n esia jan g leb ih sesuai dengan p e rtu m b u h an p ern iagaan jang d ilak u k an oleh B angsa Indonesia (a s3li), m alahan te rd jem ah an resm ipun d a r i W etboek van K oop h an d el itu p u n b e lum di- ich tia rk an o leh P em erin tah 2 jang saling bergan ti sed jak te rb en tu k n ja

N eg ara K esa tuan tah u n 1950 itu.

x) P o lak I (5), h a la m a n 327.

102

M ul-ailah k ita se k a ra n g d e n g a n is t i la h : naa-nlD oze v e n n o r ts c lH pja n g d ip ak a i d id a lam p a sa l 3 6 a ja t 1 W e tb o e k v a n K o o p h a n d e l te rs s - b u t (d id a lam b u k u ini, lih a tla h d id a la m d a f ta r s in g k a ta n p a d a h a la m a n 167 b ag ian p e r ta m a d jilid I , d itu n d ju k d e n g a n K ita b U n d a n g 2 H u k u m D ag an g d en g an s in g k a tan K .U .H .D .) - N a a m lo o z e tid a k la h d ip a k a i d id a lam p e n g e rtia n b ah asa , ia lah k e tia d a a n p e m a k a ia n n a m a a ta u ta n p a n a m a m e la in k an b e n tu k m e n d ja la n k a n p e ru s a h a a n in i m e n u ru t p a sa l te rse b u t h a ru s m em ak ai p en u n d ju k a n n a m a jan g m e n g g a m b a rk a n dasa r- tu d ju a n p e ru sa h a a n (voorw erp v an h a a r b ed rijf) , m isa ln ja : ,,P e rtje tak _ a n b u k u 2 In d o n e s ia ,” N .V . D ja d i su a tu n a m a -u s a h a (zaak -n aam , b ed rijfsn aam ), b u k a n n a m a a ta u n a m a 2 o ra n g (o ra n g 2) , seb ag a i d im a k su d k a n d a lam m e n d ja la n k a n p e ru sa h a a n d a lam b e n tu k p e rse k u tu a n d en g an firm a . S ebagai te la h d ik e tah u i, p e rse k u tu a n te ra c h ir in i h a ru s m em p u n ja i su a tu n a m a b e rsa m a , p a sa l 16 b .s .d . 2 0 K .U .H .D . S in g k a t- n ja : n aam lo o s a ta u ta n p a n a m a b e ra r t i ta n p a n a m a o ra n g (o ra n g 2), a k a n te ta p i h a ru s d sn g a n n a m a p e ru sa h a a n n ja (d a sa r- tu d ju a n p e r u sah aan jan g d id ja la n k a n ) . T a n p a n a m a o ra n g (o ran g 2) i tu p a d a b e n tu k p e rse ro a n m em an g sew ad ja rn ja , b e rh u b u n g d en g an k em u n g k in a n b e ru b a h n ja o ra n g 2 ja n g m em egang se ro 2 a ta u sa h a m 2 (aan d ee len ) d a n n .v . itu . T e ta p i d id a lam p ra k te k a t ja p k a li k ita d a p a t m e m b a tja d id a lam T .B .N .R .I. L) b ah w a n a m a o ra n g d ita m b a h k a n p a d a n a m a -p e ru sa - h a a n , m isa ln ja : N .V . P e ru sa h a a n R o k o k K e re te k N itise m ito , d sb . I tu d ip e rb o leh k an .

B a g a im an ak ah k ita di z a m a n K e m e rd e k a a n d e n g a n m a s ih b e r la - k u n ja p a sa l 3 6 a ja t 1 K .U .H .D . la lu sa m p a i p a d a p e m a k a ia n te rd je - m a h a n resm i: p e rse ro a n te rb a ta s , p .t. i tu ?

In ila h te rd je m a h a n ja n g leb ih sesu a i d e n g a n s ifa t2n ja b e n tu k p e r u sa h a a n ja n g d id ja lan k an , k a re n a b ia sa n ja 2) d is in i d ip e r lu k a n d ju m la h u an g jan g d ilu a r k e m a m p u a n n ja o ra n g 2, p i lin g se d ik it d u a , ja n g m en d irik an b a d a n b a ru u n tu k m e n d ja la n k a n p e ru sa h a a n itu . M o d a l ja n g d i-in g in k an su p a ja ( la m b a t la u n ) d a p a t b e rk u m p u l itu d a lam h a l d em ik ian h a ru s d a tan g d a ri p e se r ta 2 d a la m m a s ja ra k a t ra m a i ja n g

i) A tau d iz a m a n H in d ia B e la n d a d a iiu lu d a la m ,3 ijvoegsel op deJa v a se C ouranft”

2 > D ja d i t id a k se la lu d e m ik ia n ; m u n g k in b e n tu k in i d ip ilih ber-d a s a rk a n p e r t im b a n g a n 2 la in , m is a ln ja h a n j a u n tu k m e m b a ta s ip e r ta n g g u n g a n -d j aw ab n j a peanilik m o d a l te rh a d a p p a ra k re d itu r .Pemiliik i tu se m u la d e n g a n se d ik it k a w a n m e n d ir ik a n p .t. d a nfcem udian m em b eli se m u a s a h a m 9-n ja . B e n tu k p e ru s a h a a nte ta p p .t.

103

»

d ib e rik an k e se m p a ta n u n tu k m em b eli saham a ta u se ro jan g m en u n d ju k d ju m lah u a n g te r te n tu ; m isa ln ja R p . 1000.— a ta u b e ra p a sad ja jang te n tu n ja lajak d a n sesu a i d en g an su a tu ’ p e ru sah aan k&nkrit; d i In d o n e s ia b e lu m a d a p e ra tu ra n te n ta n g m in im um d ju m la h saham . M odal tad i d in am ak an m o d a l p e rse ro an a ta u m o d a l b e rsa m a d an d ibag i d a lam sek ian sah am a tau se ro d a n tia p 2 pem egang saham a ta u se ro h an ja dipertanggifing-djawabkan setjara terbatas, ia lah u n tu k m e n je to r p e n u h a tas d jum lah jan g d iseb u tk an d alam tiap 2 saham te rse b u t sad ja . In i d iseb u tk an d alam p asa l 4 0 a ja t 2 K .U .H .D ., sed an g k an a ja t 1 dari p a sa l itu m en g a tu r p e rih a l pem toagiannja m odal p e rse ro a n d a lam be- b e ra p a saham a tau se ro (aan d ee l a ta u actie , p e rk a ta a a n te ra c h ir m ana b e ra sa l d a ri p e rk a ta a n P e ran tjis action; d isan a p e rse ro a n te rb a ta s d in am a k a n societe par actions; d a lam p en g ertian jan g sam a d id ap a tk an d juga d idalam n am an ja p e rse ro an te rb a ta s d i D je rm a n , ia lah Akti.cn- gesellschaft).

P e n d e k k a ta : M a s ja ra k a t d a n P e m e rin ta h k ita d en g an U nd an g 3 jang ' sam a, ia lah K .U .H .D . ( = W .v.K . In d o n esie ), bukan m em ilih n a m a : „P e rse k u tu a n ta k b e rn a m a ” , m e la in k an „p e rss ro a n te rb a ta s” , d ju s tru m eng in g a t ' ak an p em b a ta san pertanggungaa-d jaw a 'b p ara pem egang saham a ta u se ro te rseb u t. N am a2 d i P e ran tjis d an d i D je rm an d jik a di In d o n esiak an a k a n b e ra r ti : „ p e rsek u tu an a ta s sah am ” sad ja , te tap i tidak m en u n d ju k p a d a p em b a ta san pertanggungan-djawab tiap 2 pem egang saham jan g to h d jad i intinja b e n tu k p e ru sa h a a n ini. Istilah k ita lebih d ek a t p ad a n am a d idalam b a h a sa Inggeris, i a l a h : „co m p an y lim ited by shares” (M olengraaff I (9), h a lam an 2 3 4 ), te tap i te rh ad ap istilah k ita itu bo leh d ik a tak an ib a ra t d jiw anja b en tuk p e ru sa h aan term aksud . Jan g te rb a ta s ia lah bukan m odal p ersero an a tau d jum lah nom inal tiap 2 saham , m ela inkan pertanggungan-d jaw ab terseb u t. In i, w alaupun m ungkin d im ak su d k an sam a, tak seketika begitu te ran g d a ri istilah ,,lim ited by sh a res” tersebut.

S ek ian lah sek ed a r p en d je la san ten tan g is tilah2 n aam lo o ze ven noo tschap dan p e rse ro an te rb a tas tad i. P e rlu u n tu k m en an g k ap djiw a b e n tu k p e ru sah aan in i h a ru s d ik e tah u i bahw a pertan g g u n g an -d jaw ab te rb a ta s d a ri tia p 2 pem egang saham itu ia lah h a n ja te rim dap p . t sad ja . K re d itu r2 p .t. ta k d a p a t langsung m enag ih p ad a pem egang2 saham , m e la in k an h a n ja te rh ad ap p.t. itu . In ila h jang d im ak su d k an d id a lam p a sa l 4 0 a ja t 2 K .U .H .D ., w a lau p u n ta k se tja ra tegas. D en g an Iain p e rk a taan , a n ta ra la in d a ri pasa l 4 0 a ja t 2 te rseb u t d is im p u lk an s ta tu s

104

p . t sebagai b ad an hukum , sta tus m an a ta k p e rlu ch usus d im in tak an pengakuann ja m en u ru t pasa l 1 Stb. 1870 — 64. S elain d a ri p a sa l 40 a ja t 2 te rsebu t, k ed u d u k an p.t. sebagai b a d a n h u k u m d ap a t p u la d iam bil d a ri pasal2 43 d an 45 a ja t 1 K .U .H .D . K alau d id a lam K.U.H.D. k ita p e rsero an te rb a tas itu tidak dengan tegas d itu n d ju k sebagai b a d a n hukum , d ilu ar K .U .H .D . p sn eg asan itu ada. L ih a t d a lam p a sa l2 2 a ja t 7 dan 102 P .K . L a in h a l ad an ja di N ed e rlan d , d im an a p e ra tu ra n 2 m engenai n .v .2 te lah d iubah se tja ra ra d ik a l o leh W et d a ri 2 D ju li 1928, Stb. N ed . 1928 — 2 1 6 (m u la i b e rlak u dengan tanggal 1 A p ril 1929) d a n -m e n u ru t pasa l 37 W.v.K. di Nedteriand n.v. itu a d a la h badan hukum.

E n tah ap a sebabn ja m ateri W et 1928 itu d izam an H in d ia B elan - da sam pai be lum d ia tu r di Indonesia , sehingga k a re n a n ja p e ra tu ra n 2 jan g sekarang ad a ten tang p .t. d idalam K .U .H .D . k u ra n g lengkap dan b an jak jang sudah usang.

U n tuk leb ih m em aham i p .t. p e rlu d itu n d ju k p a d a p e ro b ah an b esar jan g d iad ak an oleh Stb. 1938 — 27 6 d id a lam p a sa l 36 a ja t 1 K .U .H .D . dan m u la i b e rlak u p a d a tanggal 17 D ju li 1938. Sem endjak tanggal in i p.t. tak h a ru s m en d ja lan k an u sa h a p srn ia g a a n (handels- ondernem ing). Tjukuptah mendjalankan perusahaan, a p a sad ja . M isalnja: „P .T . P em borongan B an g u n an ” .

Mendirikan perseroan terbatas.

D idalam K .U .H .D . tak d ite tap k an b s ra p a o ran g sed ik it2n ja d e ngan sah d ap a t m end irikan p .t. L a in h a l ad an ja d ilu a r negeri. M en u ru t P o lak I (5 ) , halam an 337 di D js rm a n p a ling sed ik it lim a o rang dan di P e ran tjis se rta di B elgia paling sed ik it tu d ju h o rang . D en g an dem ik ian di Indonesia (sekarang, en tah n an ti d idalam K .U .H .D . nasional

* sendiri) sed ik it2n ja dua orang . B egitu d juga di N ed erlan d (M olengraaff I (9), ha lam an 2 5 1 ) . D i Swis d ih a ru sk an sed ik it2n ja tiga o rang (G uhl(4), ha lam an 4 4 3 ) .

M en u ru t p en d ap a t sa ja ad a lah b a ik d jik a d idalam K .U .H .D . n a sional d ite tapkan p u la b e rap a o ran g sed ik it2n ja d a p a t m en d irik an p.t. d an hendakn ja d jum lah m in im um itu gandjil sep e rti d i n eg a ra2 asing tersebu t, ke tju a li N ederland , D engan d ju m lah gan d jil itu n am p ak n ja lebih m udah dap a t d itjap a i p e rse tu d ju an ten tan g ap a2 sad ja jang d ianggap perlu u n tu k d im asukkan d idalam anggaran -dasar.

105

A n g g a ra n -d a sa r in i d im a su k k a n d id a lam a k ta -p e n d irian jang h a ru s d ib u a t notariil, p a sa l 38 a ja t 1 K .U .H .D . D isin i, b e rla in a n d en g an p e rse k u tu a n d en g an firm a , p e rd ja n d jia n m en d irik an se b u a h p .t. ta k a k a n sah d jik a t id a k d ib u a t o te n tik a ta u n o ta riil. S ebagai k ita te la h m e lih a t, p a d a p e rse k u tu a n d en g an f irm a tju k u p lah p e rd ja n d jia n m en d ir ik a n itu d ia d a k a n d en g an lisan , w a lau p u n sep en g e ta h u a n sa ja set ja ra d em ik ian d id a lam p ra k te k san g a t d ja ran g te rd jad i. B iasan ja p erd jan d jian itu p u n d ib u a t te r tu lis d an k a la u b eg itu h a ru s p u la o ten tik , m esk ip u n fu n k si a k ta p e rse k u tu a n d en g an firm a i tu a d a la h m elu lu u n tu k pem buktian, te ru ta m a bagi para sekutu, d jik a lau f ih a k (fihak2) k etiga m em b an tah s ta tu s p e rse k u tu a n te rseb u t. M a lah an u n tu k pem b u k tia n itu a k ta m eru p ak an sa tu 2n ja alat.

P a d a p .t. k e a d aan n ja la in ; tanpa akta notariil itu, tak akan ada p .t S ajang d id a lam K.U.H.D. ta k ad a seb u ah p a sa lp u n jan g dengan tegas m em isah k an a n ta ra is tilah 2 a k ta -p e n d irian d an an g g aran dasar. P em isah an is tilah2 itu te rd a p a t d id a lam p asal 5 Stb. 1933 — 108 (P e ra tu ran u m u m atas p e rse rik a ta n 2 ko p erasi) . P a sa l 5 a ja t 1 m engata- k an b ah w a a k ta p e n d irian p e rse rik a ta n k o p e ra s i b e ris ik a n anggaran- d a sa rn ja d an a ja t 2 m e n u n d ju k ten tan g isi an g g aran -d asar te rseb u t, sedangkan p asa l2 36 a ja t 2 dan 38 a ja t 1 K.U.H.D. sam a .sekali tak dengan tegas m e n je b u t-n je b u t p e rih a l an g g aran -d asar jan g to h sangat pen tin g p e ran an n ja d id a lam k e h id u p a n seb u ah p.t.

M esk jpun d em ik ian d idalam p ra k te k selalu terdapat anggaran- dasar p .t didalam akta - pen diri ann j a . Jan g d a p a t d ianggap m en u n d ju k ak an anggaran -dasar te rseb u t ia lah istilah k e t e n tu a n 2” d id a lam a k ta (b ep a lin g en van de ak te ) a ta u sem atjam itu d idalam p asa l 45 a ja t 2; 48 (bep a lin g en ); 49 , 5 2 , 53 , 5 4 dan 56 . P e m in a t2 u n tu k m en d irik an P-t. h aru s sed ik it2n ja m em b u a t a tau su ru h m em b u a t seb u ah rentjana ak ta pend irian . B iasan ja su d ah d ib u a t a k ta p e n d irian o leh seo rang no ta ris . U n tu k p em b u a tan ak ta te rse b u t p a ra p en d iri d a p a t m enghadap^ send iri d id ep an N o ta ris a tau m eng irim kan seo rang k u asa , te ra c h ir in i tju k u p se tja ra lisan,- w a lau p u n leb ih b a ik dengan tertu lis . A k ta in i a tau re n tja n a n ja terseb u t (jang m asing2 h a ru s m em u at an g g aran -d asar a tau ren tjan an ja ) h aru s m en u ru t p asa l 36 a ja t 2 K .U .H .D . d alam ta fs iran sekarang d ik irim kan k ep ad a M en te ri K ehak im an . *) P em b esar in ilah

) Peng-uasa ja n g d iz a m a n H in d ia B e la n d a d itu n d ju k o leh Gub-er- n u r . D jen d ra l (p a sa l 36 a j a t 2 W.v.K. d iw ak tu itu ) a d a la h P jre k tu r D justis i (p e n u n d ju k a n n ja te rd ja d i d e n g a n S tb . 1937 -

106

jan g bertugas u n tu k m em b erik an p en g esah an (bew illiging) a ta s a k ta a tau ren tjan a tersebu t,

M an faa tn ja p en g irim an re n tja n a u n tu k m en d a p a tk a n p en g esah an itu ia lah bahw a a n d a ik a ta M en te ri K eh ak im an b e rk e b e ra ta n te rh a d a p b eb e rap a k e ten tu an 2 d a ri re n tja n a itu , dengan m u d a h d a p a t d iad ak an p e ro b ah an 2 jan g d i-ing inkan , ta n p a k e p e r lu a n m em buat- a k ta b a ru . D idalam pasa l 3 6 c a ja t 3 W .v.K . d i N e d e rla n d m e n u ru t p e ro b a h a n jan g d iad ak an o leh S tb . N ed . 1928 — 2 1 6 d im u n g k in k an d ju g a p e ng irim an re n tja n a te rse b u t k e p a d a M in is te r D ju stisi. 2)

iPerbedaan b e sa r jan g a d a a n ta ra tug as2 M en te ri K eh ak im an di In d o n esia dan M in is te r D ju stis i di N e d e rla n d m engenai a k ta -p e n d irian (a tau ren tjan an ja ) dew asa in i ia lah : d i In d o n esia M en teri K eh ak im an h aru s m em b erik an p en g esah an (bew illiging); d i N e d e rla n d M in is te r D justisi h a ru s m en eran g k an b ah w a k ep a d a b e liau tid a k te m ja ta ada k eb e ra tan te rh a d a p p .t. (n.v.) te rse b u t (p asa l 36e a ja t 1 W .v.K . N e d .) .

A n ta ra d u a d jen is tugas itu d ianggap ad a lah p e rb e d a a n p rin sip iil. P a d a tugas M en te ri K eh ak im an d i In d o n esia jan g b a g a im a n a p u n d juga b e rsa n d a rk a n a tas p e rk a ta a n „bew illig ing” d a ri p a sa l 3 6 a ja t 2 K .U .H . D . lek a tlah pengertian „inst5m m ing” (lih a tlah P o la k I (5), h a lam an 3 4 4 ) jang m e n u ru t p e ra sa a n sa ja d a r i su d u t b a h a sa d a p a t d ite rd je - m ah k an dengan „ p e rse tu d ju a n ” , ja itu M en te ri K eh ak im an m en je tu d ju i isi ak ta -p en d irian a ta u ren tjan an ja . K a lim a t B e la n d a m isa ln ja : ,,Ik be tu ig m ijn in stem m ing m e t U w v o o rs te l” , d a p a t d ite rd je m a h k a n d e ngan: „Saja m en je tu d ju i u su l s a u d a r a / tu a n ”

Id ee p e rse tu d ju a n itu o leh a liran 2 d a lam d u n ia k e ilm u an dan p e ru n d an g -u n d an g an d i N e d e rla n d p a d a m asa jan g m en d ah u lu i akan te rw u d ju d n ja Stb. N ed . 1928 — 2 1 6 d ianggap sebagai ta k m em b erik an d jam inan b ah w a n.v. jang b e rsan g k u tan k a re n a „bew illig ing” ( = p e rse tud juan ) itu , sud ah benar'- b e rsa n d a rk a n a ta s d a sa r2 jan g kokoh , su d ah „so lide” (P o lak I (5), h a lam an 3 4 4 ) .

T e tap i m esk ip u n a d a k ritik an se ru p a itu , jan g d i-in g in k an d ip er- tah an k an ia lah pengaw asan puepcntip o leh P em erin tah . D i N e d e rla n d w aktu itu tak lag i d isu k a i „K oninklijke bew illig ing” a ta s a k ta a tau ren tjan a n.v., ak an te ta p i la lu d igan ti d en g an p e ru m u sa n tu g as M in iste r D justisi jang h a ru s m en eran g k an b ah w a k ep a d a b e liau ta k te rn ja ta a d a kebera tan . P e ru m u san in i d ian g g ap n ja m en d jam in b ah w a p e ra tu r-

i) P o lak I (3), h a la m a n 362 d a n P o lak I (5), h a la m a n 345.

107

a n -p e ra tu ra n d id a lam U ndang- d i-in d ah k an . D jad i singkatnja*. m e n u ru t p e n d a p a t2 d i N e d e rla n d p a d a m a sa sebe lum Stb. N ed . 1928— 2 1 6 i tu : „bew illig ing” (tugas M e n te ri K eh ak im an d i In d o n esia sek aran g ) dianggap tid a k ; sed an g k an „k e te ra n g an ta k te rn ja ta a d a k s b s ra ta n ” (tugas M in is te r D ju stis i di N ed e rlan d ) ad a lah d ianggap m jcndjam in d i-in d ah k an n ja p e ra tu ra n 2 d id a lam U n d an g 2; l^gi p u la b ah w a ad a seb u ah n.v. sah jan g d id irik an itu .

B en ark ah p e rb ed aan m e n u ru t anggapan2 d i N ed e rlan d sebagai dite ran g k an d im u k a itu ?

Saja agak segan m em b en ark an p e rb e d a a n jan g d ik e m u k a k a n itu . Pokoknja, ialah: se lam a pengaw asan p rep en tip a tas p e n d irian n .v 2 o leh P em erin tah m asih d ianggap perlu , te rg an tu n g lah p a d a keseksa- m aan m en je lid ik i isi a k ta a tau re n tja n a te rse b u t o leh b ag ian jan g b e r- tugas di kem -enterian, dengan ten tu n ja d ib an d in g k an d en g an p e ra tu ra n 2 d idalam U ndang2 jan g m engenai n .v., a p a k a h te rn ja ta a d a n.v. jan g d id irikan se tja ra sah a tau tidak . P e r ih a l so lid ite t m isa ln ja : itu m asih h a ru s d ibuk tikan d idalam p ra k te k k eh id u p a n n ja n .v .; ta k m ungkin seke tika d ite tap k an p ad a w ak tu M in is te r D ju stis i m e m b u a t ke te ran g - an n ja ta k te rn ja ta a d a k e b e ra ta n te rseb u t.

B agaim anakah sek aran g d ip ra k te k k a n n ja p em b erian „bew illiging” di In d o n esia M e rd e k a ? K a lau k ita m e lih a t m isa ln ja d id a lam T . B .N . R I . 1956 N o . 4 9 2 , h a la m a n 1 9 ; id em 19'56 N o. 4 9 3 , h a lam an 13 ; idem 1956 N o. 500 , h a lam an 1 3 ; b e r tu ru t- tu ru t m engena i P . T 2: ,.N .V . P e rse ro an D agang U sta” ; „N .V . L in g k a ran B iru L td .” ; „P erseroan T erb a tas P e ru sah aan P en g an g k u tan O .K .T .” , te rn ja ta lah bahw a. d idalam Djaftar2 P en e ta p a n M en te ri K eh ak im an jan g b e rsan g k u tan se la lu d ip ak a i p e rk a ta a n 2 „m em b eri k eb en a ran ” u n tu k m enggan tikan „bewiHiging” tersebu t, pem berian k eb en aran m an a sud ah b a ran g ten tu ad a lah h as il p e n je lid ik an d en g an seksam a, sebagai te rm a k - sud d im uka. M en u ru t p en d ap a t sa ja p em b erian k eb e n a ra n i tu pad a p o k o k n ja adalah sam a dengan pengesahan . D idalam b ah asa B e lan d a d ap a t d ite rd jem ah k an dengan w aarm erk ing , verificatie.

D engan d em ik ian p rak tek di In d o n esia m engenai p em b erian „be_ w illiging” itu seb en a rn ja leb ih 2 m em b erik an isi k e p a d a pengertian vm stem m ing” jan g sa ja seb u tk an d iatas. M en te ri K eh ak im an R .I . d e ngan „m em beri k eb en aran ” itu m enund jukkan te lah m em eriksa isi ak ta a tau re n tja n a dengan seksam a, ja itu p e ra tu ra n 2 jan g a d a m engena i p.t. te lah d i-in d ah k an ; p .t. jang d id irik an a tau h en d ak d id irik an (ren tjan a ) ad a lah sah . D jad i p rak tis d id jam in p u la o leh k e te ran g an M en te ri K e-

108

hak im an dengan „m em b eri k eb en a ran ” itu , sep e rti jan g d i N e d e rla n d dianggap d id jam in oleh k e te ran g an ta k te rn ja ta a d a k e b e ra ta n d a ri M in ister D justisi.

P e rk a ta a n „bew illiging” itu d i- is ja ra tk an ta k sad ja u n tu k p e n d iria n p .t., te tap i d juga u n tu k p e ru b a h a n 2 d id a lam k e te n tu a n 2 sem u la a ta u p ad a pe rp an d jan g an w ak tu b e rd ir in ja p .t. (p a sa l 36 a ja t 3 K .U .H .D .). M engenai p e ru b ah an 2 itu , a.i. m engenai anggaran d asa r, M en te ri K e- h ak im (liha t T .B .N .R .I. 1956 N o. 502 , h a lam an 6) m em ak a i is tilah „m engesahkan” . D em ik ian p u la te rn ja ta d a ri T . B .N .R .I- 1956 N o . 5 0 1 , ha lam an 10 d an idem 1956 N o . 4 9 9 , h a la m a n 7.

A p ak ah sebabn ja pad a pend irian a tau keh en d ak m en d irik an di- gun ak an istilah „m em beri k eb e n a ra n ” , p a d a p e ru b a h a n 2 te rse b u t d i- g u n ak an p e rk a ta a n „m engesahkan” ? P a d a h a l m e n u ru t p asa l 36 a ja t 3 K .U .H .D . m engenai ,,gelijke bew illig ing” , seh ingga seb en a rn ja leb ih b a ik d igunakan satu djen is istilah sadja, Ja n g paling tep a t, ja itu u n tu k m ew ud judkan pengaw asan p re p e n tip o leh P em erin tah , d juga o leh Pe- m erin tah R .I., ad a lah is tila h : mengesahkan te rseb u t. D engan pengesahan itu P e n e ta p a n M en te ri K eh ak im an sudaih m en d jam in sah n ja p .t., te ru ta m a d i- in d ah k an n ja p a sa l2 jan g b e rsa n g k u ta n d id a lam K .U . H .D . ten tan g p .t. o leh M e n te ri te rseb u t.

B ilak ah M enteri K eh ak im an d a p a t m em b erik an k eb e n a ra n = p e ngesahan itu? In i d ia tu r d id a lam p a sa l2 37 bsd 5 0 K .U .H .D . P a sa l2 itu beris ik an s ja ra t2 sebagai b e r ik u t:

1. harus n ja ta bahw a p e rse ro a n jan g b e rsan g k u tan tid a k b e rten - tangan dengan kesusilaan dan k e te r tib a n u m u m (p asa l 37 a ja t 1)- U n tu k ini h aru s d iselid ik i d a sa r- tu d ju a n p e rse ro a n , seb ag a i d a p a t diba tja d a ri anggaran -d asarn ja ( te rm u a t d id a lam a k ta -p e n d ir ia n a tau ren tjan an ja ). B ilam an a p e ru m u sa n n ja d id a lam an g g a ran -d asa r itu m asih m en im bu lkan kesangsian , te n tu n ja tak ad a h a la n g a n d jik a M e n te r i K ehak im an m em erin tah k an p e n je lid ik an la n d ju t;

2. ak ta p en d irian a tau re n tja n a n ja ta k b o leh m e m u a t p e ra tu ra n - a tau k e te n tu a n 2 jan g m elanggar sesu a tu a ta u leb ih ja n g te lah d ia tu r d idalam pasa l2 38 sam pai dengan 55 (p a sa l 37 a ja t 1 te r s e b u t) ; m isa l- n ja tak d isebu tkan b e rap ak ah d ju m lah m odal perseroan (d id a lam a k ta 2 sekarang seringkali d itu n d ju k d en g an „m o d a l d a sa r” , m isa ln ja d id a lam pasa l 4 a k ta P .T . ,,N .V . P e rse ro a n D agang U s ta ” te rse b u t, T .B .N .R .I- 1956 N o . '4 9 2 , h a lam an 3 ; b e g itu p u n d id a la m p asa l 4 a k ta „N .V . P e rtje ta k a n B ran tas , T .B .N .R .I. 1956 N o . 4 9 8 , h a la m a n 2.

109

A d a p u la d ip a k a i is tilah m o d a l p e rse ro an . a .l. m engenai ak ta „ P e rse ro a n D ag an g P an tja lin g g a N .V .” , p asa l 4 , T .B .N .R .I. 1956 N o . 49'5, h a la m a n 2 ; dem ik ian d ju g a didalam- p asa l 4 ak ta p e ru b ah an m en g en ai P .T . P e ru sa h a a n B a tte rij In d o n esia a ta u In d o n es ia B atterij M an u fac tu rin g L im ited , T .B .N .R .I. 1956 N o. 5 0 1 , h a lam an 3). K arena k e la la ia n itu ta k m u ngk in d a p a t d ip en u h i p en je b u ta n d idalam b erap a se ro k ah m o d a l p e rse ro an itu d ibag in ja d an b e ra p a k a h d jum lah n o m in a l tia p 2 sero , p asa l 4 0 a ja t 2 K .U .H .D ., d a lam m an a d ite tap k an k e- w ad jiban pem egang2 sero u n tu k p en u h mepijetor atas d jum lah n o m in a l d a ri se ro2 itu . M isal la in : an d a ik a ta d id a lam ak ta p en d irian (ren tjana) te rd a p a t seb u ah p asa l jan g m em p erk en an k an p en g e lu a ran sah am 2 atas tu n d ju k (aan toonder), ta n p a d ipenuh in ja d jum lah nom ina l d a ri saham te rseb u t (pasal 41 K .U .H .D .), dsb.

3„ d a r i ak ta (a ta u ren tjan a ) h a ru s n ja ta b ah w a p a ra p en d iri p e rtam a bersam a-sam a te lah m en em p atk an ( = b e rd jan d ji m en je to r) sed ik it2n ja seperlim a d a r i m odal p e rse ro an a ta u m odal d asa r (tem po2 d juga d itu n d ju k dengan m odal pangkal), p asa l 50 K .U .H .D . Sebagai tjo n to h sa ja tu n d ju k p a d a p asa l 4 d a ri a k ta p en d irian P .T . P e ru sah aan P en gangku tan „O .K .T .” jan g b e rk a n to r p u sa t d i M alang , k ep ad an ja d ib e rik an k eb e n a ra n o leh M en te ri K ehak im an dengan p en e tap an n ja b e liau tertanggal 11 A gustus 1955 N o. J .A . 5 / 7 7 / 6 , T .B .N .R J . 1956 N o. 500 , ha lam an 2 jan g m engenai pasa l 4 te rseb u t. A ja t 2 p asa l itu b e rb u n ji: D a ri and il2 m an a te lah d iam btt b ag ian oleh p en g h ad ap 2, dsb. to ta l R p . 4 00 .000 ,— D ja d i jan g d item p a tk an in i m a lah an su d ah 2 / 5 d a ri m odal pan g k al jan g b erd ju m lah R p . 1 .000 .000 ,— .

P en em p a tan m odal d jad in ja ta k p e rlu sek s tik a te rd jad i. L e b ih baik d jik a d ap a t te rla k sa n a d em ik ian , d jik a itu d ip e rlu k an . K alau tid ak , h a ru s lah d idalam ak ta d ite ta p k a n su a tu tenggang, d id a lam m an a sisa sah am 2 h aru s d item patkan . M e n u ru t p asa l 4 a ja t 5 ak ta te rseb u t d im u k a d a lam h a l P .T . P e ru sah aan P engan g k u tan „O .K .T .” tenggang- n ja d ite tap k an a tas w aktu 10 tah u n te rh itu n g sem en d jak h a ri p en d irian p.t. M ungkin m asih d a p a t d ip e rp an d jan g oleh M en teri K ehak im an atas p e rm in taan D irek tu r p.t.

K e ten tu an in i ad a lah sesuai dengan m ak n a k a lim a t k ed u a pasa l 5 0 K .U .H .D . P e rk a ta a n 2 „ a ta s p e rm in taan p a ra p en d iri” d idalam k a lim at k ed u a te rseb u t berarti: orang jan g u n tu k p e rm in taan p e rp an - d jan g an itu d itugaskan m en u ru t a k ta p en d irian a tau o leh d irek s i (P o lak I (3), ha lam an 3 6 6 ).

110

4. U n tu k se lainn ja ta k p u la ad a k e b e ra ta n 2 p en tin g te rh a d a p p end irian sesuatu p .t., m isa ln ja bag i M en te ri d a r i su m b er2 re sm i ja n g d ap a t d ip ertja ja i ad a lah tju k u p a lasan u n tu k m en d u g a b a h w a p a ra pend irian itu sebenarn ja b e rtin d ak sebagai k ed o k 2 b e la k a u n tu k o ran g 2 asing. In i dew asa sekarang b u k a n tid a k m ungk in . D ja d i h e n d a k n ja p a ra M enteri K ehak im an selalu seksam a d a n aw as d id a lam m en d ja - lankan pengaw asan p rep en tip a tas p .t.2 itu .

B ilam ana em pat s ja ra t2 te rseb u t d im u k a te rn ja ta d ip sn u h i, lag i pu la :

5. p .t. jang bersan g k u tan b e rk e d ia m a n d i In d o n es ia , b a ru la h M enteri la lu berw enang m em b erik an k eb p n aran = m en g esah k an a k ta a tau ren tjan a term aksud . *) D alam h a l re n tja n a te n tu h a ru s m asih d ib u a t ak tan ja o ten tik coniform re n tja n a jan g te lah d isa h k a n o leh M enteri K ehak im an itu . T a k b o leh d iu b ah sendiri.

D jika pengesahan itu d ito lak , h a ru s lah alasan2nja d ib e ritah u k an kepada pem ohon (pem ohon2), k e tju a li d jik a lau d ianggap k u ran g la jak m em beritahukann ja; m isaln ja d jik a lau p a ra p e n d ir i b e rk ed o k nasional, p ad ah a l sesungguhn ja m erek a a d a la h p e la ja n -p e la ja n o rang (orang2) asing (pasa l 37 a ja t 2 K .U .H .D .).

Sistem pengaw asan p rep en tip itu m e n u ru t p e n d a p a t sa ja , d ju s tru dalam m asa p em b an g u n an p e rn iag aan n as io n a l jan g bona£id)e d a n di- d ja lan k an o leh o rang2 jan g u n tu k sebag ian b e sa r b s lu m tju k u p b e r- pengalam an m asih p e rlu d itegakkan u n tu k m en o lak p e n ja m p u ra n 2

i) S ja ra t k e 5 te rse b u t ta k d e n g a n te g a s d iu t ja p k a n d id a la m K U H.D., a k a n te ta p i bo leh d ik a ta k a n te r b i t d a r i s is te m p e m b e ria n k e b e n a ra n oleh M en teri K eh ak im an R .I. P o lak I (3) h a la m a n 372, m e n u n d ju k p a d a p a sa l 47 a ja t 1 K.U.H.D. m e n g e n a i k eh a ru s- a n p en g u ru s u n tu k p e n d a f ta ra n d a n p en g u m u m a n k e ru g ia n p t s e b a n ja k 50% d a r i m odal ja n g d ite m p a tk a n ( lih a t h a la m a n 120)* M en u ru t p e n d a p a t s a ja leb ih te ra n g d a p a t d is im p u lk a n a l d a r i p e rk a ta a n p e rm u la a n dalam. p a s a l ,36 a j a t 2 ja n g b e r b u n j i : „Se- ibelum p .t. d a p a t te g a k b e rd ir i (a lvorens dezelve t o t s ta n d k a n w orden g e b ra c h t) , d a n i tu t a k d a p a t d ia r t ik a n la in d a r i p a d a d i Indonesia . P .t a s in g ja n g s a h ta k m e m e rlu k a n p e m b e ria n k e b e n a ra n o leh M en teri K e h a k im a n R .I. H a n ja s a d ja u n tu k d ew asa m i p e rlu sek a li o leh P e m e rin ta h R.I. d ia d a k a n p e ra tu ra n - te n ta n g p e n ip w a sa n a ta s p .t. asin g itu , te ru ta m a m e n g e n a i so a l p rin s ip : A pakah p .t.- asin g i tu d i n e g a ra n ja s e n d ir i benar^ d id ir ik a n se t ja ra sa h . H e n d a k n ja P e m e rin ta h R .I. d ja n g a n m e m b ia rk a n b e k e rd ja n ja p .t.s asin g g e lap d i w ila ja h R .I.D jik a t e r n ja ta sa h , p a d a u m u m n ja t a k a d a k e b e ra ta n te rh a d a p p .t.2 asing itu , a sa lk a n b a d a n 2 i tu t a k m e n in g g a lk a n la p a n g a n p e rn iag aan /p e ru sa ih aan .

I l l

4

o ra n g a ta u m o d a l asing ja n g m au m e m a k a i m a rio n e t2 In d o n e s ia se b ag a i a la t d a n te n tu n ja tid a k u n tu k m en g u n tu n g k an N e g a ra a ta u B an g sa In d o n esia .

S e la in M e n te ri K e h a k im a n itu d a p a t m e n o la k p e m b e ria n k e b e n a ra n te rse b u t, b e lia u m e n u ru t p a sa l 37 a ja t 3 K .U .H .D . d a p a t m em b e rik a n k eb e n a ra n b e rs ja ra t, ja itu b ah w a p e rse ro a n in k o n k re to b e r- ta k lu k u n tu k d ip e tjah k an , b ila m a n a o leh M en teri K eh ak im an d ip an - dang p e rlu u n tu k k e p e n tin g a n um um .

P a sa l 37 a ja t 3 itu m e ru p a k a n seb u ah tjo n to h p em e tjah an p e rse ro an k a re n a k e k u a sa a n P e m e rin ta h , i.e. M e n te r i K eh ak im an .

D jik a lau p e m b e ria n k e b e n a ra n ad a lah ta k b e rs ja ra t, t a k d a p a t seb u ah p e rse ro an te rb a ta s itu dibubark& n atas p e r in ta h M en te ri K eh ak im an send iri sa d ja ja n g te n tu n ja d ju g a t id a k boleh. b e r t in ia k dengan sew enang-w enang. D id a lam h a l in i d a h u lu H .G .H ., sek aran g M .A JL, m en u ru t p a sa l 37 a ja t 4 h a ru s d idengar, te n tu n ja o le h M en te ri K eh ak im an . H asil d a ri p en d en g a ran itu m ungkin b ah w a M .A .I. b er- p en d a p a t tak ada a lasan u n tu k m em etjah k an su a tu p .t., te tap i m ungk in b ah w a M .A .I. b e rp e n d ir ia n (se te lah m enjeU diki segala2n ja ) b ah w a m em an g d a p a t d ite ran g k an b ah w a p a ra p en g u ru s se b u a h p .t. in k o n k re to ta k m em en u h i aikan k e ten tu an 2 d a n s ja ra t2 seb ag a i d ite ta p k a n d id a lam a k ta p en d irian p .t.

A p a2 jan g te lah d ite ran g k an d im uka d a p a t d irin g k ask an sebagai d em ik ian :

B a ru adalah seb u ah p.t. sah d jik a lau d id ir ik a n d en g an a k ta n o ta riil d an ak ta in i te lah m e n d a p a tk a n pem b erian k eb en aran o leh M en te ri K ehak im an . P em b erian k eb en aran ini d ap a t b e rs ja ra t. D jik a tid ak , tak b o leh seb u ah p .t. d ib u b a rk an beg itu sad ja o leh M en te ri K ehak im an . H a ru s ada k e te ran g an d a ri M .A .I. sebagai d ite ran g k an d ia tas. Sem ua in i ad a lah u d ju d ^ ja pengaw asan p rep en tip P e m e rin ta h jan g m asih p erlu d ilangsungkan . P em b erian k eb en a ran te n tu d a p a t ditD lak o leh M e n te r i; b ia san ja a lasan2 d ib e ritah u k an k ep ad a p en jo h o n 2. K alau M en teri m enganggap p em b eritah u an itu ta k la ja k ( = leb ih b a ik tidak) bo leh d juga tan p a pem beritahuan a lasan2 penol'akan k ep ad a p em o h o n 2.

Pendaftaran dan pengumuman,

H a l2 in i d ia tu r d id a lam pasa l 38 a ja t2 2 d an 3. D id a lam a ja t3 ini chusus d ia tu r ten tan g p e n d a fta ran d a n p en g u m u m an te rh ad ap p e ru b a h a n 2 dan pe rp an d jan g an w ak tu berlan g su n g n ja perseroan .

112

P e n d a fta ra n h a ru s te rd jad i d a ri a k ta se lu ru h n ja (d ja d i ta k d ip er- k e n a n k a n se tja ra ich tisa r o tentik . seb ag a i d ip ^ rb o b h k a a p a d a p s rse - k u tu a n dengan firm a , p a sa l2 2 4 d an 2 6 K .U .H .D .); p e d ja b a t dan te m p a t u n tu k p e n d a fta ran itu dew asa se k a ra n g ia la h P a n i ts ra P .N ., d id a lam w ila jahn ja-hukum m a n a p.t. jan g b srsa n g k u ta n b e rk e d ia m a n serta di k ep a n ite ra an te rse b u t d a n d id a la .n d a fta r j i a j s s a g a i j i di- u n tu k k an b u a t p e n d a fta ran te rm aksud . D a fta r in i b e rs ifa t u m u m . D ja d i tia p 2 o ran g d a p a t m elih a t d id a lam d a f ta r itu , a sa lk an d e n g a n idzin P a n ite ra P .N . dan di k e p a n ite ra an se rta d ibaw ah p en g aw asan n ja (pasa l 38 a ja t 4 K .U .H .D .) Selain a k ta se lu ru h n ja h a ru s pu la d id a fta rk a n pem b erian k eb en a ran d a ri M en te ri K eh ak im an . S udah b a ran g ten tu jan g d id a fta rk an itu ia lah sehela i k u tlp a n d a r i D a fta r P e n e ta p a n M en te ri m engenai p em b erian k e b e n a ra n te rseb u t. M e n u ru t b u n ji p a sa l 38 a ja t 2 jan g d ih a ru sk an m en g e rd jak an p e n d a fta ra n ia la h .,p a ra pem egang saham ” (vennooten). T e ta p i te ran g lah bahw 'a p e ra tu ra n d em ik ian itu ta k m ungkin d ilak san ak an , k a re n a la lu sep erti ro m b o n g an d em o n . s trasilah a tau sesam an ja jan g m enghadap p a d a p a n ite ra P .N . P ra k tis p e n d a fta ran d ilak u k an o leh seo ran g d ire k tu r a tau k u asan ja sa h d a ri d ireksi.

D id a lam p e ra tu ra n b a ru m engenai D a fta r P e rn ia g a a n (H an d e lsreg iste r) d i N ed erlan d , Stb. N ed . 1 9 1 8 .— 49 3 d ite ta p k a n la h d id a lam p asa l 3 a ja t 3 b sd . p a sa l 1 a ja t2 2 d an 3 b ah w a p a ra p en g u ru s (d irek si) n.v. b s rk eh a ru san u n tu k p e n d a fta ran jan g bersan g k u tan dengan n.v. i tu p a d a K am er v an K o o p h an d e l e n F ab riek en , d id a lam w ila jah k e k u - a saan n ja m an a n.v. te rse b u t b e rk ed iam an . T e n ta n g h a l2 a p a ja n g d i N ed erlan d itu te rh a d a p seb u ah n.v. h a ru s d id a fta rk an , lih a tlah kem baJi h a lam an 99 d idalam djilid I b ag ian p e r ta m a b u k u ini.

B erla in an dengan k e a d a a n d i N ed e rlan d , d im an a p e ra tu ra n 2 m engenai n.v. d idalam W .v .K .-n ja sud ah d iu b a h d an d ita m b a h d e n g a n Stb. 1928 — 21 6 te rse b u t d im u k a , k e a ia a n p e r a t j r a i 2 te a ta n * p .t. d idalam K .U .H .D . k ita ad a lah m asih d ja u h d a ri lengkap .

S am a sekali tak d ise b u tk a n d id a lam K .U .H .D . te n ta n g isi a k ta p en d irian p.t. sebagai d em ik ian d an seb ag a i k e se lu ru h an n ja jan g to h h aru s d id a fta rk an d an a k ta m an a u n tu k s sb a g ia n b s s a r b s r is ik a n anggaran -dasarn ja . !) H a l in i su d ah d ise b u tk a n d im u k a .

J) T e ta p i a d a p a sa l2 K.U.HJD. ja n g s e t ja r a in s id e n til m enjing 'srung a k a n isi a k ta p e n d iria n , m isa ln ja p a sa l 42.

113

M isa ln ja s a d ja p a sa l2 3 6 c d an 3 6 d W .v .K . d i N e d e rla n d m e m b e r ik a n p e ra tu ra n p e r ih a l is i a k ta p sn d ir ia n . P a s a l 3 6 c a ja t 1 : A k ta p e n d ir ia n m e n je b u tk a n n a m a , te m p a t k e d ia m a n d a n tu d ju a n p e rse - r ia n ; a ja t 2 : N a m a te rse b u t m u la i a ta u b s ra c h ir d& ngan p e rk a ta a n 2 n aam lo o ze venn o o tsch ap ja n g b o leh d itu lis d en g an len g k ap a ta u d i- s in g k a t dengan n.v.; a ja t 3 : T e m p a t k e d ia m a n a d a la h d i (d a la m w i- la jah ) N ed erlan d .

M olengraaff I ( 9 ) , h a la m a n 2 4 0 , m en a fs irk a n n ja seb ag a i k e h a ru sa n . K ed iam an te rs e b u t d in a m a k a n „ k e d ia m a n s ta tu te r” (s ta tu ta ire ze te l) , u n tu k m e m b e d a k a n d a r i k e d ia m a n n ja u sa h a jan g d id ja la n k a n m e n u ru t D a f ta r P e rn ia g a a n (d i N ed .) , ia lah : k o ta p ra d ja d a n d ja lan m a n a se rta n o m o r p e rs il ja n g d ite m p a ti u n tu k u sa h a te rse b u t (h a lam a n 2 4 0 d a lam M o len g raa ff te r s o b u t) . ! ) P a s a l 3 6 d : A k ta p e n d irian m e n u n d ju k d ju m lah m o d a l-p e rse ro an ,b a n ja k n ja d a n d ju m la h sa h a m 2, b eg itu p u n m en g en a i b a n ja k n ja sah am jan g d iam b il o leh tia p 2 p en d iri p e rse ro a n .

P a d a - p em b en tu k an seb u ah K .U .H .D . n asio n a l p a tu tla h p asa l2 m e n g e n a i isi a k ta -p e n d ir ian p .t. d ip e rtim b a n g k a n u n tu k d im asu k k an d id a lam kod ifik asi. M en u n g g u itu , d id a lam p ra k te k p e m b u a ta n a k ta 2 p en d irian p .t .2 o leh p a ra N o ta ris k ita di In d o n es ia s a d a h la h d id ja lan k a n ke-.arah p a sa l2 d a r i W .v.K . d i N e d e rla n d te rseb u t. L ih a tla h sad ja tjo n to h 2 d idalam T .B .N .R .I .: a . m en g en a i P .T . P e ru sa h a a n „O .K .T .” te rse b u t d im u k a — 1 9 5 6 N o . 5 0 0 , p a sa l 1 (n a m a p e rse ro a n jan g d im u la i d en g an p e rse ro a n te rb a ta s d id a lam ed ja h a n le n g k a p ; te m p a t k ed iam an ); p a sa l 2 ( tu d ju a n p e rse ro a n ); p a sa l 4 (d ju m la h m odal p e rse ro an , b a n ja k n ja d a n d ju m lah sah am ) ; b a n ja k n ja sah am jan g d iam b il o leh tia p 2 p e n d iri perseso an ; b . 1 9 5 6 N o . 4 9 8 , m en g en a i ,,N .V . P e r tje ta k a n B ran ta s , k e p a d a a k ta -p e n d ir ian n ja d ib e rik a n k eb en a ran d en g an p e n e ta p a n M en te ri K eh ak im an te rtan g g a l 21 A g u stu s 19'55 N o. J .A . 5 / 8 0 / 2 . L ih a tla h d id a lam p a sa l 1 (n am a p e rse ro a n , m u la i d en g an sin g k a tan N .V .; te m p a t k ed iam an ); p asa l 2 (tu d ju a n pe rse -

l ) J a n g m e n e n tu k a n te n ta n g te m p a t 'ked iam an s e b u a h p .t. ia la h k e n ja ta a n k e a d a a n , d a ri te m p a t m a n a s e s u n g g u h n ja p ,t. i tu di- u ru s (P o lak I (5), h a la m a n 353).L eb ih te g a s d a la m h a l k e d ia m a n p .t. in i a d a la h p u tu s a n R esiden- t ie g e re e h t d a h u lu d i K la te n ta n g g a l 11 D esem ber 1917, d a la m b a n d in g d ik u a tk a n o leh p u tu s a n R .v.J. S e m a ra n g ta n g g a l 3 M ei 1918, T. 112 - 286 dst, ia la h „ d im a n a p e ru s a h a a n n ja b ia sa d a r i p .t. d id ja la n k a n d e n g a n se p e n u h n ja s e t ja r a o to n o m ”, p en d ek k a ta : t id a k se la lu k e d ia m a n s ta tu te r s a d ja ja n g m e n e n ta k a n .

114

r o a n ) ; pasa l 4 (m odal p e rse ro a n ; d ju m lah b a n ja k n ja s a h a m ; b an jak - n ja saham jan g d iam bil o leh tia'p2 p en d iri p erse ro an ).

P e n d e k n ja : d a ri tjo n to h 2 r iil dan resm i te rse b u t te rn ja ta la h su a tu pe rtu m buhan-hukum d ilu ar K .U .H .D . m engenai p.t.'2 ja n g m enud ju

kea rah kesem purnaan .

P e rih a l p engum um an sebagai d ih a ru sk a n o leh p a sa l 38 a ja t 2 K .U .H .D ., dew asa sekarang te rd jad i d id a lam B .N .R .I. d a n d item p a tkan d idalam bag ian T am b ah an (T .B .N .R .I.). S am a sa d ja h a ln ja dengan k eh aru san p en d afta ran , d irek silah a tau k u asan ja sah jan g m en d ja - lankann ja . D jad i ta k m u ngk in o leh ,,de v en n o o ten ” a ta u ro m b o n g an pem egang saham , sebagai d iseb u tk an d id a lam p asa l 38 a ja t 2 te rseb u t.

A k iba t-hukum k e la la ian p e n d a fta ran d an p e n g u m u m a n : T e rh a dap p e rb u a tan 2n ja m engenai p e ru sah aan jang d id ja lan k an o leh p .t., p ara pengurus la lu se tja ra p rib ad i d a n m asing2 u n tu k se lu ru h n ja , b e rtanggung-djaw ab k ep a d a fih ak 2 k etiga (pasa l 39 K .U .H .D .).

P e ra tu ra n ini b e rd a sa rk a n k e n ja ta a n b ah w a p .t. sebe lum p e n d a fta ran dan pengum um an , a sa lk an sud ah ad a a k ta -p e n d ir ian n ja n o ta riil d an sudah m en d ap a tk an pengesahan o leh M en te ri K eh ak im an , telah ada. D jad i p .t. sebagai dem ik ian su d ah d a p a t m e n g a d a k a n p e rd ja n d jian 2 dengan fihak k e tig a ; sud ah d a p a t d i-ik a t sebagai d eb itrice a tau cred itrice. D isam ping p .t. p a ra p en g u ru s ik u t te r ik a t s e tja ra p rib ad i d an m asing2 u n tu k se lu ru h n ja itu . (P o lak I (3), h a la m a n 3 7 0 ) . P e r- band ingkan d juga p u tu san R .v J . B a tav ia d a h u lu tanggal 10 S ep tem b er 1926, T 1 2 5 — 199 dst, te ru ta m a h a lam an 2 20 2 dan 203.

Sajang d idalam p u tu san itu ta k d iteg ask an p e rtan g g u n g an - d jaw abnja p.t. jang sudah sah ada , d isam ping p e rtan g g u n g an -d jaw ab - n ja pengurus se tja ra p rib ad i d a n u n tu k se p en u h n ja te rseb u t.

Penegassan itu, d jad i confrom P o la k te rseb u t, te rd a p a t d a lam a rre s tn ja H .G .H . d ahu lu tertanggal 6 M a re t 1924 , T . 120 — 45 6 dst,

te ru tam a ha lam an 462.

D a lam hal ak ib a t ke la la ian a tau se tid ak -tid ak n ja b e lu m d id ja lan - kann ja p en d afta ran d a n p engum um an te rse b u t, ipasa l 3 6gW .v.K. N ed. (m e n u ru t p e ra tu ra n b a ru ten tan g n'.v. <JL N e d e rla n d ) adalah leb ih djelas. . ‘

A zasn ja ia lah te tap sam a, ja itu pe rtan g ^ in g an -d jffw ab n ja p a fe * pengurus m asing2 se tjara p rib ad i dan u n tu k se lu ru h n ja d isam ping per-?

tan g g u n g an -d jaw ab n ja p .t., seb ag a i te la h d ite ra n g k a n d im u k a . i ) H a n ja s a d ja p e rta n g g u n g a n -d jaw a b ja n g te ra c h ir in i d id a lam p 3 sal 36g W .v.K . N e d . teg as d im a su k k a n d id a lam red a k s in ja . B u n jin ja dem ik ian : „ o n v e rm in d e rd de aan sp rak e lijk h e id d e r n aam lo o ze vennoo tschap , v o o rz o o v e rre b in n e n de g ren zen d er ak te v an o p rich tin g is g eh an d e ld ” ( = d e n g a n ta k m e le n ja p k a n pertan g g u n g ari-d jaw ab p e rse ro a n te rb a tas, se k a d a r m en g en a i p e rb u a tan ? d id a lam b a ta s 2 a k ta p e n d ir ia n ) .

P e rb u a ta n 2 in i te n tu n ja sad ja ia lah p e rb u a ta n 2-h u k u m jan g m e- ng ikat, te ru ta m a p e rd ja n d jia n 2 d id a lam lap an g an p e ru sa h a a n ja n g d id ja la n k a n o leh p .t. jan g b e rsa n g k u ta n ; p en d ek n ja sa d ja : p e rb u a ta n 2- p e ru sa h a a n d en g an m eng ingat a k a n tu d ju a n p . t m e n u ru t ak ta - p e n d iria n jan g su d ah m e n d a p a tk a n p en g esah an itu .

D jik a la u seo ran g p sn g u ru s m isa ln ja la lu m sm e sa n 103 b u a h sp ed a u n tu k p e ru sa h a a n n ja jan g m e n u ru t a k ta -p e n d ir ia n itu b e r- tu d ju a n m en d ja lan k an an g k u tan -barang d en g an k s n d a ra a n b e rm o to r, te n tu d ia sen d irilah ja n g m e m ik u l p e m b a ja ra n n ja a ta s 100 b u ah speda itu d a n b u k a n d isam p in g p ertan g g u n g an -d jaw ab p.t.

D e n g a n 'p s n d a f ta ra n se r ta p e n g u m u m an te rse b u t p a d a um u m n ja sem p u rn a lah segala a t ja ra 2 ja n g h a ru s d ip en u h i u n tu k m em p era tih k an tanggung-d jaw ab te rh a d a p p a ra k re d itu r p .t. h a n ja p a d a p . t sa d ja sebag a i b a d a n hukum . T e ta p i p a sa l 51 K .U .H .D . m asih m en g em u k ak an seb u ah s ja ra t lagi, jan g h a ru s d ip e n u h i ag a r su p a ja p .t. b e n a r3 d ap a t m em u lah i k eh id u p a n n ja sebagai b a d a n h u k u m d a lam d u n ia p e ru sa h aan . S ja ra t itu ia lah p e n je to ra n sed ik it2n ja s sp e rse p u lu h d a r i m a ia l p e rse ro an R a tio p asa l 51 te rse b u t ia la h m em b erik an d jam in an k e p a d a p a ra k re d itu r p .t. sebagai b a d a n h u k u m ; d en g an la in p e rk a ta a n : b ad an h u k u m in ilah la lu m elu lu d jad i su b jek p e n a g ih a n /g u g a ta n o leh p a ra k re d itu r te rseb u t. A p a b ila p e n je to ra n itu be lum te rp en u h i dan p»t. to h m e n g a d a k a n p e rd ja n d jia n 2, p a ra pen g u ru slah ik u t m em iku l p e rtan g g u n g an -d jaw ab n ja sesu a i d e n g a n jan g d ia tu r d a lam d a n jan g d ita fs irk a n m engena i p asa l 39 K .U .H .D ., ia lah d isam ping p e rtan g g u n g an -d jaw ab n ja p .t. jan g ju rid is su d a h ada . B eg itu lah m e n u ru t p e n d a p a t sa ja . P e n d a p a t in i sa ja d a sa rk a n a tas p a sa l 36g W .v.K . N ed . te rse b u t d im u k a ja n g b e razask an sam a d en g an p a sa l 39 K .U .H .D . d an

) K u tip a n d a r i P o lak I (3) d im u k a i tu d iseb ab k an t j e ta k a n ke-3 m a s ih m end je l& skan te n ta r .g n.v. sebelum p e ru b a h a n 8 d a n peri am b ah a n 2 d id a la m W.v.K. Ned. p e r ih a l n .v . d e n g a n S tb . N ed. 1928 - 216, m u la i berlaiku p a ^ a ta n g g a l 1 A pril 1929.

116

azas itu m en u ru t p asa l 36g W .v.K . N ed . d ib e r la k u k a n d ju g a d id a lam h a l: „sebelum nja te rd jad i p e n je to ra n seb an jak sed ik it2n ja 10 p e rsen atas d jum lah tia p 2 saham jan g te lah d ite m p a tk a n p a d a k e tik a p e n d irian n ja p .t.” In i b e ra rti p en am b ah an p e rtan g g u n g an -d jaw ab n ja p a ra pengurus se tja ra p rib a d i d an u n tu k se lu ru h n ja disam ping p ertan g - gungan-d jaw abn ja p .t. h-al m an a p e rlu sebagai d jam in an sem en ta ra bagi p a ra k red itu r p-.t., sebelum a d a p e n je to ra n a p a 2 d a lam kas. (D o rh o u t M ees, h a lam an 61).

Mudahnja dem ikian: h a l2 jan g d i In d o n e s ia t s r p s a t ja r d ia tu r d id a lam p asa l2 39 d an 51 K .U .H .D ., d i N ederland sed jak S tb . 1928 — 21 6 dikumpullkan dan dengan tegas didjelaskan m en g en a i a k ib a t3 h u k u m n ja d idalam sebuah pasal baru, ja itu p a sa l 36g W .v .K . N ed .

tersebut.M asih perlu d itu n d ju k p a d a p e rb e d a a n a n ta ra m m im a-p en je to ran

terseb u t an ta ra p a sa l 51 K .U H .D . d an p a sa l 3 6 g W .v.K . N ed .

D a lam pasa l jan g p e rta m a d im in ta sebagai m in im u m 1 0 persen dari m odal p e rse ro an (gem eenschappelijk k a p ita a l) , d a lam p asa l di N ed e rlan d : m in im al 10 p e rsen atas tiap 2 d ju m lah sa h a m jan g difeam- patkan (geplaatst) p ad a k e tik a p en d irian n.v.

P o lak I (3), h a la m a n 3 6 7 , ir^engem ukakan p e n d a p a t b ah w a p e- n g ertian ^m odal’’ d idalam p asa l2 5 0 d an 51 W .v.K . N ed . dahulu

pasa l 50 dan '51 K .U .H .D .'sam pai sekarang) d a p a t d ianggap sam a, sehingga m en u ru t b e liau d id a lam b u k u n ja t je ta k a n k e 3 itu d id a lam pasa l 51 d im aksudkan sungguh2 m odal perseroan (gem eenschappelijk kap itaa l) d an b u k an m odal jan g d item p a tk an (geplaaitst kap itaa l). T e tap i d idalam b u k u n ja te rm ak su d , tje ta k a n k e 5 , h a lam an 349, b e liau te lah m engubah p e n d a p a tn ja d en g an m enulis b ah w a m e n u ru t W .v.K . lama (het o o rsp ronke lijke W etboak) d ih a ru sk a n ( te n tu n ja sebagai m in im um , penulis) p en je to ran 10 p e rse n a tas m odal jang ditem patkan seluruhnja; tid ak d ju s tru 10 persen a tas tia p 2 sah an jan g d i

tem patkan .B ag aim an ak ah sek aran g p asa l 51 K .U .H .D . se la jak n ja d ik e rd ja -

k a n ? D engan teran g -b en d eran g d iseb u tk an ^g em een sch ap p elijk ” k ap itaa l a tau m odal p erseroan ; d juga d itu n d ju k sebagai m o d a l-p an g k a l a tau dasar. L ih a t sad ja d idalam T .B .N .R .I. M e n u ru t p e n d a p a t sa ja sebelum d ap a t d ibuk tikan bahw a p em a k a ia n p e rk a ta a n ,}gem een sch ap - pelijk” d idalam p asa l 51 K .U .H .D . itu m e ru p a k a n k e k e liru a n tje ta k a n d idalam Stb. 1847 — 23 (pengundangan W .v.K . H in d ia B e la n d a d a -

117

hu lu ), ad a lah tak be rd asa rk an , u n tu k m enafe irkann ja sebagai „gep laa ts t” .

D juga H .G .H . d ahu lu dengan p u tu san n ja tanggal 11 S eptem ber 1913, T . 101 — 199 m en ja takan tegas 10% d a ri „m aatschappelijk k ap itaa l” a tau m odal perseroan .

T a n p a p en je to ran itu , k a ta H .G .H ., p .t. tak d a p a t b e rtin d ak keluar.

B agaim anapun djuga, m akna pasa l 51 K .U H .D . ialah: hendakn ja p.t. d jangan m u la i bertindak sebagai b ad an hukum dengan kas p.t. jan g kosong. In i ak an sangat m erugikan p a ra k red itu r. K a ren a itu m esti ad a persed iaan-m in im um dalam kas p .t. b ag i d jam in an p a ra k red itu r. T en tan g in i tak m ungkin a d a p e rb ed aan p en d ap a t. T e ran g djuga bahw a persed iaan-m in im um dalam kas p.t. seban jak 10 psrsen dari modai-dasar akan lebih memperkuat djaminian tersebut. D a n in i sangat perlu di Indonesia , d im ana k ita h am p ir2 k eh u d jan an p .t.2, tanpa pengaw asan p rep en tip d an rep ressip jan g p a d a um um nja su d ah boleh d ik a tak an tju k u p . D a n siapa m engon tro l ten tan g b e n a r2 ad an ja p e rsed iaan-m inim um d idalam k as2 p .t.2 d i In d o n esia in i ?

B ahw asanja di Nederland d itju k u p k an dengan p en je to ran 10% atas tia p 2 saham jan g ditempatkan, itu lah u ru san N ed e rlan d send iri d an seb en arn ja d isana n.v.2 sudah ' d ap a t b ek erd ja dengan d jau h lebih berhasil dari p a d a p .t.2 jan g d id irik an d i In d o n esia d izam an K em erd ek a a n ini. L agi p u la di N ed erlan d m asih ad a seb u ah p asa l 8 a ja t 4 W et H andelsreg ister (Stb. N ed. 1918 — 4 93), m en u ru t p e ra tu ra n m an a n.v. (d ireksin ja) diharuskan tia p 2 enarn b u lan m em b eritah u k an kepada K am er van K oophandel en F ab riek en ten tan g keadaan penjetoran atas tia p 2 saham jan g belum p en u h pep je to ran n ja . D itam b ah pu la dengan pem b eritah u an ten tan g siapa2 d ian ta ra pem egang2 sah am jang ta k ak tip d a lam p en je to ran n ja itu .

A langkah b a ik n ja d jik a Indonesia se lekas-lekasn ja m engadakan p e ra tu ra n dem ik ian dalam u n dang2.

Perlengkapan2 p.t.

D ireksi, K om isaris2, R a p a t2 um um pem egang saham .

Tentang Direksi.

K aren a d id a lam sebuah p .t. k ek u asaan jan g tertinggi le tak p ad a p a ra pem egang saham bersam a jan g m en d ja lan k an k e k u a sa a n itu pad a ra p a t- um um p a ra pem egang saham (algem eenc aan d ee lh o u d ers-

118

J

vergaderingen) dan ra p a t2 itu ta k m ungkin a tjap k a li d iad ak an , h a ru s d iad ak an p en g u ru s b u a t sehari-hari. P en g u ru s d a p a t seo ran g a tau lebih. B iasan ja m erek a itu d ian g k a t p a d a k e tik a d ia d a k a n r a p a t um um te rseb u t. D a p a t p u la sud ah d ite ta p k a n d a lam a k ta .pendirian (a-1- m e n u ru t R .v .J. B a tav ia dah u lu , p u tu sa n tangga l 28 A p ril 1926 , T . 12 4 8 5 ) i) M erek a d ap a t d ian g k a t d a r i p a ra p em eg an g sah am a ta u d a n o rang lu a ran . B iasan ja an g k atan itu d ise rta i dengan p e n e ta p a n gadji- n ja . A d a k em ungk inan d juga ta n p a gadjii, p a sa l 4 4 a ja t 1 K.U.H. w alaupun dew asa in i p rak tis ta k ak an ts rd jad i.

Bagaim anapun m ereka tak boleh diangkat u n tuk selam a-lam anja (pasal 44 ajat 2) dan d ap a t sew aktu-w aktu, ten tu djikalau ada alasan jang m endesak, dipetjat oleh rap a t um um pem egang saham.

Sebagai dem ik ian h u b u n g an n ja -h u k u m a n ta ra seo ran g p en g u ru s (d irek tu r) dengan p .t. adalah p e rd jan d jian p e rb u ru h a n . K a re n a itu m ungkin oleh p .t., ia lah ra,pat um um te rseb u t, d a p a t d ip u tu sk a n u n tu k m enghen tikan h u b u n g an -h u k u m te rm ak su d dengan t ja ra jan g d ip er- k en an k an o leh pasa l2 1603 n d an 1603 o K .U .H . P e rd .

R atio pasal 44 ajat 2 K .U .H .D . ialah m entjegah kem unduran atau keburukan hasil2 perusahaan jang didjalankan oleh p.t. M ungkin pim - pinan se-haria dari pengurus atau pengurus2 te rn ja ta ta k tjak ap atau kurang ahli, sehingga m enjebabkan kerugian2 b erd ja lan terus. ita dengan m udah d ap a t m enundjuk pada p .t.2 jang dem ikian itu di In o- nesia ini. Jang m enjedihkan ialah bahw a kadang2 uang R ak ja t jang dalam udjud padjak dihasilkan kepada Pem erin tah , o leh Psm erin tah ini dengan tak ada djam inan apa2 a tau tak tjukup djam inan, d im asukkan dalam p .t.2 jang belum dapat m em buktikan sudah berhasi baik dengan perusahaan jang didjalankannja.

B ilam ana pem ilihan p en g u ru s tid a k lag i d a p a t b e r d j a l a n dengan m erdeka , m isa ln ja d id a lam anggaran d a sa r d ib a tasi h a ru s d ip ilih an d ian g k at dari o ran g (o ran g 2) jan g d iu su lk an o leh kom isaris ^ ° m i saris2) , k ita la lu m en d ju m p ai seb u ah k lau su la jan g lazim d itu n ju dengan „k lau su la o to k ra tis a tau o lig a rc h ^ ” . I tu b ia san ja b e ra rti en

i) R.V.J. te rsebu t berp&ndapafc bahw a P er£ u a tanJang d ite ta p k a n d em ik ian itu untuik n .v .-n ja , o u b e rn u r -dahulu keluar besllt pengesahan. (bewilliging) oleh GuDernurD jendra l, tid a k m e n g ik a t n.v. *At i a r a te* as a ta uB aru a k a n m en g ik a t, d jik a p e rb u a ta n i tu se 3 fm^nda'Datkan d iam 2 d iik u a tta n a ta u d iak u i o leh n.v. se su d a h tn en d ap a tK anbew illiging itu .

119

d a k m en o lo n g sa h a b a t2 a tau k e lu a rg a sendiri. K a lau o ra n g 'n ja ja n e d iu su lk a n itu d a n p an d an g an o b jek tif m em ang tja k a p d an d ju d ju r, tak d jad i ap a . T e ta p i b ia san ja sistem sa h a b a t i tu h a n ja m em baw a k em u n - d u ra n a ta u k e b u ru k an . D jad i seb a ik n ja k lau su la o to k ra tis a ta u o ligarc h s itu d jan g an d im asu k k an d alam an g g aran d a sa r d an d jik a lau ada d jan g an lah d ip e rk en an k an o leh M en te ri K ehak im an . D id a lam ak ta - p e n d iria n P .T . „ P e ru sah aan B an g u n an dan D agang P e ru m a h a n R a k ja t m isa ln ja p ad a aw al m u lan ja d idalam p asa l 11 a ja t 4 (liha tlah T .B .N .R .I. 1954 N o. 47'5 h a lam an 7) d id ap a tk an p e rk a ta a n 2 „ jan g m eng ika t” sesudahn ja p e rk a ta a n „u su l” ten tan g pen g an g k atan d ireksi a tau p a ra kom isaris jan g d iad ju k an o leh p a ra pem egang saham p rio rite t, u su l m an a sed ik it-sed ik itn ja harus m em u at d u a tjalon .

K em ud ian dengan ak ta n o ta riil tanggal 16 P e b ru a r i 1954 p e rk a ta a n j a n g m eng ikat” itu d ih ap u sk an dan k ep ad a p .t. te rse b u t la lu di- b e n k a n k eb en aran dengan p en e tap an n ja M en teri K ehak im an te rtang - ga l 25 P eb ru a ri 1954 N o . J .A . 5 / 1 4 / 2 0 . (ha lam an 17 d a ri N o. 475 te rsebu t). D jik a dem ik ian , ru p a 2n ja k lausu la d ia tas ta k d i-iz inkan o leh M en teri K ehakim an.

1Tugas pengurus (pengurus2).

D idalam p asa l 44 K .U .H .D . h a n ja d ise b u tk a n b ah w a p .t. i tu di- "■us (d ipelihara) o leh p a ra pengurus jan g d ian g k a t o leh p a ra p em egang saham ; ta n p a pend je lasan la n d ju t m engenai ke le lu asan isi penguru sa n itu . K a ren a itu k ita h a ru s m e lih a t d id a lam a k ta p en d irian . A p a k a h jan g k ita d jum pai d id a lam an g g aran -d asarn ja p e rih a l isi dan lu asn ja p en g u ru san itu? S udah b a ran g ten tu d jen is p e ru sa h a a n jan g d id ja lan k an o leh su a tu p .t. m em p u n ja i p e ran an pen tin g u n tu k m sa s - ta p k a n isi tugas^ p en g u ru s a tau m asing2 m erek a d jik a ad a leb ih d a ri seorang.

S ebuah tjo n to h d a r i p ra k te k : p a s a l 11 m isa ln ja d a r i ak ta „ P e r- se ro an D agang P an tja lingga N .V .” jan g b e rk e d u d u k a n di S em arang (T .B .N .R .I. 1956 N o. 495), b e rb u n ji: „ P a ra an g g au ta D irek s i b a ik sendiri, m au p u n bersam a b e rh a k u n tu k m ew akili p e rse ro an te rb a tas d idalam dan d ilu a r H u k u m d an b e rh a k u n tu k m elak u k an segala tin - dakan , ba ik . u n tu k m elak u k an segala p e rb u a tan -m ilik (daden van ei- gendom ), m au p u n u n tu k m e lak u k an segala p e rb u a ta n u ru sa n (d ad sn van b eh eer) se rta m eng ika t p e rse ro an k ep ad a o rang (badan ) la in dan o ran g (badan ) Iain k ep ad a p e rse ro an , ke tju a li a p a jan g te rseb u t di-

120

baw ah in i” (jaitu singkatnja u n tu k b eb erap a p e rb u a ta n 2 te rten tu , m isalnja m em indjam uang, d iharuskan p e rse tu d ju an tertulis te rleb ih d a hu lu dari seorang kom isaris a ta u b an tuann ja paling sed ik it seo rang kom isaris).

R edaksi pasa l tersebu t, ja itu a ja t 1, s ingka tn ja m enegaskan k e pada k ita perihal isi d a ri pengurusan a tau p em elih araan jan g d ib eb an - kan k epada p a ra pengurus. P ad a p .t. te rseb u t d ite ta p k a n ad an ja paling ban jak d u a orang d irek tu r. Keluar, a rtin ja d idalam h u b u n g an dengan fihak2 ketiga, m ereka' m asing2 a tau bersam a-sam a, m em egang h ak m ew akili p .t., m engadakan- p erd jan d jian 2 dsb. Sem.ua in i dengan p en u h m engindahkan ak an perusahaan jang d id ja lankan o leh p .t. jan g b e r- sangkutan, dalam h a l ini: perdagangan um um , t-erm asuk im — dan ekspor dan usaha2 p e rjn d u strian (pasa l 2 ak ta te rm aksud). D a lam tindakan ke luar itu m ereka tak boleh m elam paui lingkungan peker- djaan8 p .t berhubung dengan p e ru sah aan jan g d id ja lan k an itu .

Kedalam tugas p a ra d irek tu r te rseb u t ad a lah p a d a p okokn ja m em elihara k eka jaan p .t., te ru tam a agar su p a ja p em b u k u an jang di- bebarikan kepada sem ua p e laksana p e ru sah aan m en u ru t p a sa l 6 a ja t 1 K .U .H .D . d ikerd jakan dengan sebaik -baikn ja . S etiap w ak tu h a ru s dari pem bukuan itu d ap a t d ike tahu i h ak 2 d an k ew ad jiban2 p .t. In i sangat penting bagi p ara k red itu r p .t. T en tang p em b u a tan n e ra tja lih a t dalam pasal 6 a ja t 2 b .s.d . pasa l 55 K .U .H .D . M engenai pasal„6 a ja t 3 lihatlah lagi djilid I bag ian p ertam a b u k u in i p a d a h a lam an 41.

Sebagai pengurus sudah lah sela jakn ja , d jik a lau p asa l 52 K.U- , H .D . m em bebanin ja dengan kew adjiban m em pertanggim g-djaw abkan . Pengurus adalah selain b iasan ja seorang b u ru h d a ri p.t., d ju g a seorang pem egang-kuasanja (pasa l 1802 K .U .H . Perd .).

V ertifikasi pertanggungan-d jaw ab ini h a ru s d ilakukan o leh p a ra pem egang saham (rap a t um um ) a tau o leh o rang2 la in jan g d itu n d ju k d idalam akta p.t. a tau oleh kom isaris (para k o m isa ris ) ; b eb an dem ikian itu d ite tapkan dalam ak ta p.t. d an m engenai kom isaris ia lah ia jan g hanja bertugas m engaw asi sadja, tan p a ik u t tja m p u r d alam p ekerd ja - an -pekerd jaan pengurusan.

M engenai m odal perseroan m asih ad a tugas chusus jang d ib eb an - k an k epada para pengurus, ja itu sebagai d ia tu r d idalam p a sa l 47 a ja t 1 K .U .H .D . D isin i d im aksudkan bahw a kep ad a d irek si te lah te rn ja ta ten tang adanja kerugian sebanjak 5 0 % d ari m odal perseroan . A k an te tap i k ita harus sungguh- m en jadari b ah w a dengan m odal p ersero an

121

f l

i tu se b e n a rn ja d im ak su d k a n m o d a l ja n g ditempatkan. *) D a la m h a l a d a n ja k e ru g ia n jan g te rn ja ta s e b a n ja k s e p a ro d a ri m o d a l jan g d item p a tk a n itu , b e rk ew ad jib an lah p en g u ru s a tau p a ra p en g u ru s u n tu k m e n d a fta rk an n ja d id a lam d a f ta r ch usus jan g h a ru s ad a p a d a (dew asa in i) k e p a n ite ra a n P .N . Sela in itu p en g u ru s (p en g u ru s2) h a ru s m eng- u m u m k an n ja d id a lam B .N .R .I. S eb ab n ja tin d a k a n 2 jan g d ih a ru sk a n o leh U nd an g 2 itu ia lah , agar su p a ja p a ra pem egang sah am d a n p a ra k re d itu r m en g e tah u i tsn ta n g ke-adaan finansiil d a ri p .t. p a d a su a tu sa a t te rte n tu . B e rd asa rk an k e a d a a n jan g te n tu n ja tid a k b eg itu m enggem birakan itu , la lu p a ra pem egang saham d a p a t m e re n tja n a k an u n tu k m en e tap k an tindakan2 perbaikan.

D jad i d idalam ^K .U .H .D . send iri k ita ta k m en d ju m p a i seb u ah p a sa lp u n jan g m en d je lask an leb ih la n d ju t p e rih a l p en g e rtian ,,pengu- m sa n ^ (beheer) jan g k ita d ap a tk a n d alam p asa l 44 . U n tu k tia p 2 p.t. h a ru s d iselid ik i d a ri a k ta -p en d irian n ja , te ru ta m a d id a lam b ag ian jang m em u at anggaran -dasar. K a lau ta k a d a sek e d a r p s ra tu ra n m engenai p en gurusan itu , h en d a k n ja is tilah itu d ita fs irk an se tja ra luas, sebagai k ita d im u k a te lah m elihat. P ed o m an bag i p a ra p en g u ru s ia lah b ah w a m e re k a selalu h a ru s m eng in d ah k an ak an tu d ju a n d a n lin g k u n g an p e lak san aan p e ru sa h a a n jan g d id ja lan k an o leh p .t. jan g m erek a p im p in d an u ru s i tu ; p e rb u a tan 2n ja h a ru s 1 0 0 % sesuai dengan sfeer p e ru sa h a a n jang b e rsan g k u tan dan d en g an isi ak ta -p en d irian se r ta dengan segala apa jang d ip u tu sk a n o leh ra p a t u m u m p em eg an g sah am . T e r- ach ir pengurus (p en g u ru s2) ta k b o leh m en g ab a ik an p e tu n d ju k 2 jan g d iberikan o leh kom isaris (kom isaris2) d a lam m en d ja lan k an pengaw a- san n ja a tas d ireksi.

Komisaris.A d a n ja kom isaris itu m en u ru t p asa l 4 4 K .U .H .D . tak d ih a ru sk an .

D i N ed e rlan d m en u ru t p e ru b a h a n W .v.K . d isan a dengan S tb . N ed. 1928 — 2 1 6 k eadaaftn ja m engena i kom isaris itu p a d a pokoknja masih sama. P asa l 50 a ja t 1 W .v.K . N ed . m en eran g k an 'bahw a d id a lam ak ta - p en d irian dapat d ite tap k an ten tan g d iad ak an n ja seo rang kom isaris a tau

a) A ndaiikata d id a lam p a sa l 47 a j a t 1 itu d im a k su d k a n y2 d a r i m odal p e rse ro a n d a n d a r i m odal in i m isa ln ja sudaJi 20% d ite m p a tk a n , a k a n len jap la ih 20% ja n g diftempatJkan dtu, d ita m b a h d e n g a n 30% h u ta n g , k a lau h a l ja n g d ia tu r d a lam p a sa l 47 a ja t 1 i tu te rd ja d i. D jad i d id a lam tjo n to h p e n e m p a ta n 20% itu h a ru s t e m j a t a a d a k e ru g ia n se b a n ja k 10% a ta u sep a ro d a r i m o d a l ja n g d ite m p a tk a n i tu (Polaik I (3), h a la m a n 379).

122

lebih . D idalam a ja t 2 d isebu tkan bahw a d jika d iad ak an kom isaris (kom isaris2), tu gasn ja (m asing2) h a ru s d id je lask an d idalam a k ta -p en d ir ian itu . M alahan m en u ru t p asa l 50a W .v.K . N ed . ak ta -p en d irian d ap a t m enginstruksikan p em b u a tan sem atjam reg lem en (p e ra tu ran )-jan g b e r- is ikan lan d ju tan p e ra tu ra n (dari p ad a jan g te lah te rtja n tu m d idalam a k ta tersebu t) m engenai tugas kom isaris (ko m isaris2) d a n pejm bagian p ekerd jaan an ta ra p a ra kom isaris. K alau d ia d a k a n reg lem en itu ten tu n ja h a ru s d ib u a t o leh ra p a t u m u m p a ra pem egang saham .

B agaim anapun d juga m e n u ru t K .U .H .D . k ita itu b iasan ja k om isaris d itugaskan m engaw asi d ireksi {pasal 44 a ja t 1). T ugas la in jan g d im ungkinkan oleh pasa l 52 a ja t 1 K .U .H .D . ia lah stsbedar ik u t-se rta dalam pengurusan . K ita te lah m en d ju m p ai pad a „P erse ro an D agang P antja lingga N .V .’’ d i S em arang (T .B .N .R .I. 1956 N o . 4 9 5 ) b ah w a ' d ireksi tak d ip e rk en an k an m em ind jam uang bag i p .t. ka lau tid ak d e ngan p e rse tu d ju an te rtu lis te rleb ih d ahu lu d a ri seo rang k om isaris . In i b erarti ik u t-se rta dalam p en g u rasan d a n m em baw a a k ib a t ik u t b e rtanggung-djaw ab p e rih a l keb id jak san aan n ja itu te rh ad ap ra p a t um um pem egang saham .

L a in tjo n to h m engenai p e rse ro an te rse b u t ia lah b ah w a m en u ru t pasal 11 a ja t 2 ak tan ja p en d irian p e rse tu d ju an d a r i a tau tin d ak an - bersam a *) dengan seorang kom isaris d ih a ru sk an d ju g a u n tu k m engikat p .t. sebagai pend jam in (borg).

P asa l 12 ak ta -p en d irian p .t. d ia tas m en g atu r se rb a len g k ap tugas p a ra kom isaris (d im ungkinkan paling b a n ja k tiga orang , p asa l 10 a ja t1) d an h ubungan in te rn a n ta ra m erek a d a n d ireksi. A n ta ra la in d ireksi d iharuskan m em beri k esem p atan k ep ad a p a ra kom isaris , b a ik sendiri m au p u n bersam a-sam a, u n tu k m em eriksa b u k u 2 p e rse ro an . Sebalikn ja d ireksi tid ak d iw ad jibkan m em berikan pertanggungan-d jaw ab kep ad a p a ra k o m isa ris .'H a l ini sudah tepat, k a re n a pertanggungan-d jaw ab itu ad a lah te rh ad ap rap a t um um pem egang saham sebagai b a d a n tertinggi d idalam p .t. A k an te tap i p a ra kom isaris dalam -penginspeksian b u k u - itu berhak m em berikan tegoran , n aseh a t dan petu n d ju k . M alahan d jik a te rn ja ta ada kete led o ran 2 jan g b e rs ifa t sangat, k om isaris2 diw e- nangkan m em berhen tikan d irek tu r u n tu k sem entara , m enunggu kepu- tu san rap a t um um jang s e la m b a t^ ja d iad ak an sebu lan sesudah hari pem berhen tian sem en tara itu (pasa l 12 a ja t 3).

i) D alam p a sa l 11 a ja t 2 i tu d ip a k a i is tila h .^b an tu an n ja” seo ran g kom isaris ja n g m e n u ru t p e n d a p a t s a ja ajkan su k a r untuik d ia rti- k an la in d a r i p a d a b e rtin d ak b ersam a, ja i tu d irek si p lu s kom isans.

123

D a la m p ra k te k p e m e rik sa a n d a lam b u k u 2 itu b ia sa n ja d ise rah k an k e p a d a ah li2 ch u su s , ja itu se o ra n g a k u n ta n a ta u leb ih .

K o m isa ris jan g d id e leg as ik an (g ed e leg eerd com m issaris).

K .U .H .D . sa m a sek a li ta k m en jin g g u n g te n ta n g k o m isa ris d em ik ian itu , b a h k a n W .v .K . d i N e d e rla n d d ju g a tid a k . K o m isa ris ja n g d i de le - g a s ik an itu t im b u l d a r i k e b u tu h a n 2 d a lam p ra k te k m e n d ja la n k a n k o m isa ria t, te ru ta m a p a d a p .t .2 jan g b esar. P a d a p .t.2 in i b ia sa n ja a d a leb ih d a r i seo ran g k o m isa ris . D jik a m e re k a d itu g a sk a n d e n g a n p en g a w asan a tas d irek si, b e ra r tila h b ah w a m erek a p ra k tis ta k sa d ja m e- n g o n tro l p e rb u a ta n 2 p a ra p en g u ru s, ak an te ta p i a tja p k a li d ju g a b e rtin d a k seb ag a i p e n a se h a t2, sed an g k an k o n tro le itu b ia sa n ja te rb a ta s p a d a p en g aw asan u m u m atas d ja lan n ja segala s e su a tu d id a la m p .t., b u k a n sam p a i h a l2 jan g te rp e r in tji (g e d e ta ille e rd ). L a g i p u la b ia sa n ja p a ra ko m isaris itu m e m p u n ja i p e k e rd ja a n a ta u m sm eg an g d ja b a ta n la in , seh ingga m e re k a d ju g a ta k m u n g k in u n tu k se p e n u h n ja m e n tju ra h - k a n ten ag a d a n p e rh a tia n n ja a ta s k e b id ja k sa n a a n d ire k s i d a n d ja la n n ja se su a tu d id a lam p .t. b esar.

K e a d a a n d em ik ian itu la h m e n im b u lk an k e p e r lu a n a k a n m en g a d a k a n kom isaris jan g d id e lsg as ik an , ia lah seb ag a i P ro f. M r. P .W . K am p h u isen m en g a tak an „ te ru ta m a u n tu k m engisi v acu u m ( = k ek o - songan) an ta ra d irek s i d a n p a ra k o m isa ris” *) T u g a sn ja ia la h : 1. a tas n am a p a ra kom isaris d a n leb ih 8 d a r i p a d a jan g d a p a t d ik e rd ja k a n o lsh b e lia u 2 itu , m engaw asi a tas d ja la n n ja seg a la -sesu a tu d a la m p .t. k a re n a p a ra ko m isaris ta k d e m ik ia n 'b e rk e se m p a ta n ; 2 . m e m b a n tu d irek s i s e tja ra te ru s-m en e ru s ssb ag a i p en aseh a t, m a la h a n d ju g a seb ag a i sp a rr in g p a r tn e r (in i a g a k su k a r d i In d o n e s ia k a n , a k a n te ta p i d a lam su- a sa n a seb u ah p .t .-k ira 2 b e ra r ti seo ran g p ese rta jan g m en je rta i direksi, h a n ja sa d ja b e rk e d u d u k a n la in).

A n ta ra d u a 2n ja p e rle n g k a p a n p . t , d ih a ra p k a n a d a n ja koo rd inasi. A k a n te ta p i seb ag a i d en g an te p a t d ik e m u k a k a n o leh P ro f . M r. E .J J . van d e r H e y d e n d id a lam b u k u n ja ja n g te rk en a l 2) : K ew ad jib an 2 jan g

) P ro f. M r. P.W . K am p h u isen . D e gedeleg-eerde co m m issa ris e n i i e t beigrip b e s tu u rd e r (d a la m m a d ja la h : De N aam looze V en n o o tsc h a p , J a a rg a n g 34, b u la n Djur*i 1956, h a la a n a n 41, d s t.) .

2) H andbook voor d e N aam loze V en n o o tsch ap n a a r N ed e rlan d sR ech t, t j e t a k a n ke-5, diikerdjajkan oleh P rof. M r. W.C.L. V an d erG rin te n , 1950, h a la m a n 460. S e la n d ju tn ja , d im a n a p e rlu , aikand i tu n d ju k dem gan sdngikatan : V an d e r H eyden (V an d e r G rin te n )(5) d e n g a n h a la m a rm ja .

124

d ib eb an k an k ep ad a p a ra kom isaris, d a p a t d id ja la n k a n o leh m erek a , k e p a d a n ja k ew ad jiban2 itu d idelegasikan , asa lk an dengan m en g in d ah k an ak an p e ra tu ra n 2 o rgan ik ( = jan g d ib u a t u n tu k m e lak san ak an an g g aran d a sa r) ; d jad i an g k atan m e re k a itu h a ru s d ju g a d ip e rk e n a n k a n o leh anggaran dasar O -

M engenai an g k a tan kom isaris {kom isaris2) p a sa l 4 4 a ja t 1 K .tX H . D . tak m en g a tu r ap a2, b e rla in an d en g an jan g m engena i an g k a tan p e ngurus (pengurus2) d ia tu r d idalam p asa l te rseb u t. T e ra n g la h b ah w a ak an d iad ak an n ja kom isaris (kom isaris2) d id a lam se su a tu p .t. a ta u tidak , h a ru s d ite tap k an d id a lam an g g aran d asa r. Pasal' 4 4 a ja t 1 h a n ja m em ungk inkan ad an ja kom isaris (kom isaris2) itu d an m esk ip u n K .U . H .D . sendiri, b e rla in an dengan p asa l 5 0 a ja t 2 W .v.K . N ed ., ta k m en g a tu r ten tan g p en d je la san la n d ju t m engenai tugas k om isaris , te ru ta m a d im ana h aru s d ia tu rn ja , d id a lam p ra k te k d i In d o n es ia k ita a.i. su d ah m en d ju m p a i tjon toh p e ra tu ra n se rb a len g k ap isi tug as ko m isaris2 d ida lam p asa l 12 ak ta -p en d irian P .T . „P e rse ro a n D agang P an tja lin g g a N .V .” (L ih a t d im uka). K om isaris (kom isaris2) itu d a p a t su d ah d ian g k a t da lam ak ta -p en d irian a ta u k em u d ian o leh ra p a t u m u m pem egang saham .

K ed udukan h u k u m kom isaris (kom isaris2).

A p ab ila seo rang kom isaris itu m en erim a upah , ia a d a la h bu ru h d a ri p.t. T eran g lah b ah w a pem berian u p a h a tau tid a k h a ru s d ia tu r d idalam ak ta -pend irian ; p u la m engenai tja ra b ag a im an ak ah p em b erian u p ah itu h a ru s te rd jad i, m isa ln ja m en erim a bag ian d a ri k eu n tu n g an p .t. (tan tiem e) a tau h o n o ra riu m te ta p p e r b u lan , dsb. M ungk in ak ta - p en d irian itu m em b erik an h a k k ep ad a ra p a t u m u m pem egang saham u n tu k m enetapkan p em b erian gadji kom isaris (d an d irek tu r). T jon to h adalah p asa l 8 a ja t 6 ak ta -p en d irian P .T . P e ru sa h a a n P en g an g k u tan „O .K .T.,} jan g b e rp u sa t di M alang , k ep ad an ja d ib e rik an k eb e n a ra n o leh M enteri K ehak im an pad a tanggal 11 A gustus 1955 (T .B .N .R .I. tah u n 1956 N o m o r 500 , h a lam an 6 ) \ P asa l 8 a ja t 6 itu b e rb u n ji: „G ad ji d a ri D irek tu r, W ak il-D irek tu r d an K om isaris d ite ta p k a n o leh ra p a t p a ra pem egang and il” .

D idalam u ra ian d im uka k ita te lah m en d ju m p ai tio n to h 2 d a ri p rak tek , ja itu p a d a „P e rse ro an D agang P an tja lin g g a N.VT” , p a d a p .t. m an a m en u ru t p asa l 12 ak ta -p en d irian n ja o leh d ireksi k ep a d a p a ra

i ) V an d e r H eyden (V an d e r G-rinten) (5), iha la inan 448.

125

kom isaris h a ru s d iberi k esem p atan m em eriksa b u k u - pe rse ro an , b a ik se tja ra send iri-, m au p u n se tja ra bersam a-sam a. D a lam h a l d em ik ian kom isaris (kom isaris2) itu sebagai pemegang kuasa d ari p .t. m ew akili- n ja J). D em ik ian djuga, ap ab ila m en u ru t pasa l 11 a ja t 2 ak ta -pend irian p .t. te rseb u t d ia ta s seorang kom isaris b e rsam a-sam a b e rtin d ak dengan seorang d irek tu r u n tu k m eng ika t p .t. sebagai pend jam in (b o rg ). D a lam p ro ses2 a n ta ra p .t. dengan d irek sip u n kom isaris m ew akili p.t. (P o lak I (3) h a lam an 413 ; idem tje tak an ke-5 , ha lam an 416).

Pertanggungan-djawab komisaris.

P a d a segala tin d ak an n ja seorang kom isaris itu h a ru s pegang tegub p ad a kepentingan p.t. D jad i ia tid ak bo leh m em p en tin g k an dxri sendiri te rh ad ap k epen tingan p .t. I a dengan dem ik ian m em iku l pertanggungan- d jaw ab pribadi te rh ad ap p .t. d an apab ila ada tin d ak an b e rsam a dalam m adjelis-kom isaris, pertanggungan-d jaw ab itu ad a lah m asing2 se tjara p r ib a d i d a n u n tu k se lu ruhn ja (h o o fd e lijk ) .

V an d er H eyden (V an d er G rin ten ) {5) h a la m a n 4 6 0 d alam h u b ungan ini m en g em u k ak an : D isam ping k ew ad jib an 2 p r ib a d i ad a p u la kew ad jiban2 jang d iberikan p a d a p a ra kom isaris b e rsam a . - ) U ndang- (jang d im aksudkan ialah W .v.K . N ed .) t id a k m em etjah k an soa l, ap ak ah d idalam h a l dem ik ian itu p a ra ko m isaris b e r tin d a k sebagai m adjelis a tau k ah sebagai „co llec tiv ite it” (k ese lu ru h an ). S ebagai h a ln ja dengan d ireksi jang te rd iri leb ih d a ri seo rang (k ira -n ja jan g d im ak su d k an ialah sedikit^nja tiga o rang , penu lis), d ap a tlah se la jak n ja p a d a seb u ah kom i- sa r ia t jang dem ik ian itu di anggap b ah w a p a ra ko m isaris b e rtin d ak sebagai m adjelis (collegiaal). K a re n a itu , d jik a tid a k te rn ja ta ak an se- b a likn ja , d ap a tlah d ianggap ad an ja k o m isa ria t sebagai m adjelis. B agai- m an ap u n d juga pertanggungan-d jaw abn ja ad a lah te ta p p rib a d i dan u n tu k se lu ruhn ja .

P e rb ed aan an ta ra pen g ertian 2 k o m isa ria t sebagai k ese lu ruhan dan k o m isa ria t sebagai m adjelis le tak p a d a k e a d a a n sebagai b e r ik u t. tin d ak an kolek tip m enghendak i ad an ja semua k o m isa ris ; m erek a ta k da- p a t b e r tin d a k kalau seorang sad ja a n ta ra m ereka tid ak h ad lir , b e rtin -

J) L ih a tla h lag i h a la m a n 52 b ag ian p e r ta m a d jilid I buku i n i : u n su r p e rw ak ilan ja n g te rm iia t d a lam p e rd ja n d jia n p em b erian ■kuasa bag i k e p e n tin g a n pem b eri-k u asa .

2) M isa ln ja m e n u ru t p asa l 12 a j a t 3 a k ta p e n d ir ia n P.T- P a n tja - lin g g a p e m b e rh e n tia n u n tu k se m e n ta ra (schorsing) te rh a d a p d ireksi h a ru s d ilak u k an o leh p a ra k o m isaris ( t in d a k a n b e rsam a), T.B.N.R.I. 1956 nom or 495, h a la m a n 8.

126

d ak sebagai m adjelis b e ra rti m en tju k u p k a n a k a n s u a ra te rb a n ja k (stem m enm eerderheid ) u n tu k m en g erd jak an se su a tu bagi p .t.

Rapat umum pemegang saham.

R a p a t ini m eru p ak an kekuasaan jang tertinggi d a lam d ja la n n ja sebuah p .t. K ek u asaan tertinggi in i m e lak san ak an p u sa t p im p in a n a tas p e ru sah aan jan g d id ja lan k an o leh p.t.

M esk ipun dem ik ian pen ting k e d u d u k a n n ja d id a lam k eh id u p a n n ja seb u ah p .t., K .U .H .D . sendiri tak b an jak m e m b erik an p e ra tu ra n m engenai ra p a t um um itu , 'bahkan m en g ad ak an n ja sad ja ta k d ih a ru sk a n o leh K .U .H .D . k ita . M isa ln ja ten tan g p e m b e rita a n se ta h u n sek a li o leh pengurus a tau p a ra pengurus p e rih a l k eu n tu n g an d a n k e ru g ian jan g d id a p a tk a n /d id e r ita o leh p .t. d id a lam ta h u n (te n tu n ja ta h u n -b u k u ) jan g lam p au . M e n u ru t p asa l 55 a ja t 2 K .U .H .D . p e m b e rita a n itu d a p a t d ilak u k an o leh pengurus (p a ra p en g u ru s) d id a lam ra p a t u m u m te rseb u t a tau dengan p en g irim an sehela i d a f ta r u n tu n g -ru g i k e p a d a tiap 2 pem egang saham a ta u m ejijed iak an d a f ta r itu u n tu k d ilih a t o leh tiap 2 pem egang saham d ik a n to r p .t. se lam a w ak tu te r te n tu ja n g d ite ta p k a n o leh ak ta p.t. L a in m isa l ia lah m engenai ve rifik asi p e rtan g - gungan-d jaw ab d ireksi, pasa l 52 a ja t2 1 d an 2 . T id a k h a ru s o leh ra p a t u m u m te rseb u t, m ela inkan d a p a t d juga d ilak u k an o leh k o m isa ris a tas n a m a p a ra pem egang saham . S ebagai k ita te lah m e lih a t ia la h 'o le h kom isaris jan g han ja bertugas m engaw asi sad ja .

D id a lam pasa l 43 W .v.K . N ed . d ia d a k a n p e ra tu ra n u m u m m engenai k o m petensi ra p a t pem egang sah am itu , jak n i d id a lam b a ta s2 jan g d iad ak an o leh U ndang- d an a k ta n .v ., d ib e rik a n segala kew enangan k ep a d a ra p a t jan g tid a k d i-u n tu k k an bag i d ireksi a ta u la in 2 orang . L ag i p u la p asa l 4 3 a a ja t 1 W .v.K . N ed . itu m en g h aru sk an paling sed ik it sa tu ra p a t um um pem egang saham tiap - tah u n .

D i In d o n esia k ita h aru s m elih a t d a lam ak ta p.t. m asing2 m engenai k e h a ru sa n m en g ad ak an ra p a t um um itu . Se,buah tjo n to h k ita d ju m p a i d a lam p a sa l 14 ak ta P an tja lingga N .V . tsb . d im u k a (T .B .N .R .I. 1956 no m o r 4 9 5 , h a lam an 9 ^ . M isa ln ja Direksilah jang m e lak u k an panggilan untuk rapat umum itu , r a p a t m ana (b iasan ja d ih a ra p k a n ) d i^ im p in o leh P resid en -D irek tu r, dsb. L ih a t send iri u n tu k se lan d ju tn ja d id a lam p asa l 14 ak ta p.t. te rseb u t sebagai tjo n to h , b a g S i^ h a k a h cia£>atnja d ia tu r d idalam a k ta pe rse ro an . In i te rse ra h ko'pada o to n o m i. u n tu k m en g a tu r send iri o leh p ih ak 2, asa lk an tid ak bertinC angofr.dengan m ak- n a p asa l 37 a ja t 1 K .U .H .D . i • • .

\ ■ '

13&

S u p a ja r a p a t u m u m itu d a p a t b e rd ja la n d en g an te ra tu r , h a ru s la h m e n u ru t p a sa l 54 K .U .H .D . d id a lam a k ta p .t. d ite ta p k a n p e rih a l h a k b e rsu a ra p a ra pem egang d an p e lak san aan n ja . T e n ta n g p e n e ta p a n itu p a sa l 54 a ja t 1 m em b erik an b a ta s 2, d jad i tid a k se lu ru h n ja d ise ra h k a n k e p a d a p ih a k 2 sen d iri u n tu k m en g a tu rn ja . D a sa r d a ri p e n e ta p a n h a k b e rsu a ra itu ia lah d a lam d ju m lah sah am b e ra p a k a h m o d a l p e rse ro a n ad a lah terbag i. A p a b ila d ju m lah itu se ra tu s a ta u leb ih , t ia p 2 p esero p a ling b an jak boleh m en g e lu a rk an en am su a ra b ag i p rib a d in ja . D jik a d jum lah te rseb u t k u ran g d a ri se ra tu s , m ak sim u m s u a ra b ag i t ia p 2 p e- sero p rib ad i ad a lah tiga.

R a tio p em b a tasan ja n g d ise b u tk a n d id a lam p a sa l 5 4 a ja t 1 itu ia lah u n tu k m entjegah te r la lu b e rk u a sa n ja p em eg an g d a r i d ju m lah saham jang b esa r p a d a r a p a t te rm ak su d , seh ingga d a p a t m en ek an su a ra pesero2 ketjil. R a tio jan g b a ik in i ta k se la lu d a p a t d ilak u k an , apalag i d jika lau sah am 2 d ik e lu a rk a n atas tu n d ju k (aan to o n d er) jan g m em ungk inkan p en g g u n aan o ran g 2 lu a ra n sebagai k ed o k 2, k ep a d a m ereka la lu d ise rah k an sah am 2 a tas tu n d ju k itu . S udah b a ra n g ten tu Penggunaan k ed o k 2 itu ta k ab sah , sehingga k e p u tu sa n ra p a t itu k em u - d ian d a p a t d iganggu-gugat, d jik a lau ad a ta n d a 2 d ip en g aru h in ja o leh su a ra k ed o k 2 te rseb u t. H a n ja ta k ak an m u d ah m e m b u k tik an h a l d e m ik ian itu , jak n i b ah w a sikedok h a n ja pem egang sa d ja ta n p a h ak , de- n gan la in p e rk a ta a n sesungguhn ja ia tid a k ^ge leg itim eerd” k a ren a m en u n d ju k k an saham jan g „h an ja d ipegangkan sa d ja ” k ep ad an ja . P a sa l 53 4 K .U :H . P e rd . bsd . p asa l 1 K .U .H .D . m en ju k a rk an p u la p em b u k tian k e tju ran g an itu .

S ingkatn ja , d jik a k ita te lah d a p a t m em asu k i zam an ten te ram u n tu k m em b en tu k K .U .H .D . send iri, p e rlu la h azas2 u n tu k m en e tap k an h a k b e rsu a ra d a lam ra p a t um um pem egang sah am m en u ru t pasa l 54 a ja t 1 K .U .H .D . d itin d jau kem bali.

S e tid ak -tid ak n ja k ita d a lam p .t.2 k ita di Ind inesia sekarang in i (k a lau belum ) d a p a t m ulai d en g an m engadakan d a f ta r di k an to r (p u sa t) p .t., da lam m an a dengan sangat sak sam a h a ru s d itja ta t s iap a2- k ah (nam an ja lengkap , u m u rn ja , tem p a t ked iam an a ta u tem p a t ting- galnja, p ek erd jaan n ja ) pem egang2 saham atas tu n d ju k itu ; b e ra p a helai saham atas tu n d ju k d ipegangn ja (— d im ilik in ja ); tia p 2 hela i dengan d ju m lah u an g b e ra p a ; t ja ra sn ja m en d ap a tk an sah am itu , b ilak ah dan d im ana; b ilakah , d im ana dan k ep ad a s iap ak ah d ise rah k an k ep ad a o ran g la in ; n am a lengkap , um ur, tem p a t ked iam an a tau tem p a t tinggal dan pe-kerdjaan jan g m engoper i tu ; tja ta ta n ten tan g p en je rah an selan-

128

d ju tn ja , d jik a d iketahu i. D engan tja ta ta n 2 in i d ib e rik an b a h a n 2, m esk ip u n tak sem p u rn a , k a ren a su ra t2 a ta s tu n d ju k itu te ru s b s re d a r , u n tu k p ad a ra p a t u m u m d a p a t d ig u n ak an -buat pen je lid ik an s sd ja u h m ungk in , ap ak ah p a ra pem egang sah am atas tu n d ju k itu m em egangn ja d e ngan sah a tau k ah sebagai k e d o k b e lak a ?

D i N ed erlan d sete lah d iad ak an p e ru b a h a n d an p en am b ah an d a lam W .v.K . dengan S. 1928 — 2 1 6 la lu p a sa l 4 4 b b e rb u n ji: a ja t 1 : H a n ja pem egang saham lah m em p u n ja i h a k b e rsu a ra . T ia p 2 pem egang

saham m em elik i sed ik it2n ja sa tu suara .

T a k p e rlu lah bag i p a ra pem egang saham u n tu k d a tan g sendiri p rib ad i p ad a ra p a t um um pem egang saham . M erek a d a p a t m engirim - k a n seorang w akil, d juga u n tu k m engeluarkan su ara . H a n ja d ilarang la o leh p asa l 54 a ja t 2 K .U .H .D . b u a t p a ra p en g u ru s d an kom isaris un

tu k d jad i w ak il pad a k e tik a p em b erian suara .R a tio : ra p a t um um ad a lah p erlen g k ap an tertinggi da lam p .t. jan g

h a ru s m en gon tro l k eb id jak san aan p a ra pengurus dan kom isaris. a- g a im an ak ah k o n tro le itu d a p a t d id ja lan k an dengan b a ik , d jik a lau p a ra kom isaris d an pengurus sebagai w akil k e tik a pengam bilan su a ra ap a t m em pengaruh i (dan m ungkin d jelek) atas k ep u tu san 2 ra p a t u m u m p a ra

pem egang saham itu ?D ia ta s te lah d ik em u k ak an ten tang p e ra tu ra n 2 u n tu k s e b a n j a k

m ungkin m end jaga keb eresan p a d a k e tik a d iad ak an ra p a t u m u m pe m egang saham , p e ra tu ra n 2 m an a p ad a p o k o k n ja d ia tu r d a lam pasa l a ja t2 1 dan 2 tersebu t. P en g erd jaan n ja lan d ju t se la jak n ja d id ap a tk an

d idalam ak ta perseroan .D engan penggunaan h ak b e rsu a ra sebagai d ia tu r d id a lam ak ta

perseroan , haru slah pad a ra p a t u m u m te rm ak su d d itjap a i su a ra te r- b an jak m engenai sua tu a tja ra jang d ite ta p k a n u n tu k ra p a t itu . S u ara te rb an jak ini d idalam ak ta p ersero an d a p a t d ichususkan , m isa ln ja b u a t k e ten tu an 2 jang sangat penting % a tau s / 5 d a ri su a ra 2 jan g d ik e lu a rk an . M ungkin u n tu k k e ten tu an 2 jang san g a t pen tin g itu , m isa ln ja u n tu m engadakan p e ru b ah an 2 d a lam anggaran d asa r, d ite ta p k a n d jum lah su a ra te rten tu jang h aru s d itjap a i a ta u p e rw ak ilan d a ri b a g i a n te r te n tu d ira p a t m engenai m odal jang d item patkan . P rin s ip s u a t a te rb a n ja k a ta u d iw akilin ja bag ian te rten tu d a ri m odal j a n g .d item p a tk an d a

p a t d isan d ark an atas pasa l 1659 K .U .H . P e rd . .i) ' % \

----------- - g * )i ) p o rb an d in g k an P o lak I (3), h a la m a n 395 J ip

’ S g v - J . - 'T . 1 2 9

U n tu k m engam bil k e p u tu sa n 2 ja n g sah ra p a t u m u m te rse b u t h a ru s d ia d a k a n dengan m en g in d ah k an a k a n p e ra tu ra n 2 ja n g te la h d ite ta p k a n d id a lam an g g aran d a sa r p e r ih a l t ja ra 2n ja d a n tenggang2 u n tu k pem anggilan p a ra pem egang sah am . P e n d e k n ja r a p a t u m u m i tu h a ru s sah , b eg itu p u la t ja ra 2n ja m e n e ta p k a n k ep u tu san , ia la h m e n u ru t p e ra tu ra n p e r ih a l p en g g u n aan h a k b e rsu a ra , p e rw ak ilan d ira p a t ten tan g m o d a l jan g d item p a tk an , dsb . S e la in d a ri p e ra tu ra n 2 jan g leb ih 2 b e rs ifa t fo rm il itu , h a ru s lah o le h p em im p in ra p a t d id jag a ag a r su p a ja d jan g an sam p a i d iam b il k e p u tu sa n 2 jan g m elan g g ar a k a n U n d an g 2, hu k u m a ta u an g g aran d asa r. K ek u a sa a n ra p a t u m u m dengan send iri- n ja te rb a ta s o leh tiga fa k to r itu (m a te r ii l) .

B ag a im an ak ah d jik a lau m isa ln ja k em u d ian te rn ja ta b ah w a pe- m anggilan u n tu k ra p a t u m u m i tu fo rm il ta k ber&s, seh ingga ra p a t u m u m itu k a re n a n ja ta k sah. A ta u p e n e n tu a n su a tu k e p u tu sa n m-e- langgar p e ra tu ra n p e rih a l p em u n g u tan su a ra , dsb.

H .G .H . d ah u lu d en g an a rre s tn ja tanggal 3 P e b ru a r i 1916 , T . 108 4 2 2 d an mengenai pemanggilan untuk berrapat itu , b e rp en -d a p a t bahw a d jik a lau pem anggilan te rse b u t ta k m em en u i a k a n p e r a tu ra n - jan g te lah d ia d a k a n seh ingga k a re n a n ja ra p a t jan g d iad ak an la lu ta k sah, hal in i dengan send iri ak an b e ra k ib a t pemih batalnja k ep u tu san 2 jan g d iam b il o leh ra p a t, sehingga p em b a ta lan itu ta k p e rlu d itu n tu t d a ri H ak im .

Saja rasa b a h w a 1 b en a rlah p e n d a p a t H .G .H . itu . T a k d a p a t d i- sangkal bahw a p e r tam a-tam a h a ru s d ia d a k a n ra p a t jan g sah pem ang- S* a iin ja . K ita d a p a t b an d in g k an h a l itu dengan su su n an seb u ah

.m ad je lis pengadilan . M adjelis in i m isa ln ja ta k m u n g k in se tja ra sah m en e n tu k a n p u tu san dengan su su n an jan g m elanggar p e ra tu ra n p erih a l su su n an itu u n tuk m em utus, u m p am an ja sad ja m em erik sa d an m em utus su a tu p e rk a ra dengan h an ja dua anggau ta sad ja , p a d a h a l sem esti- n ja dengan tiga* hakim , te rm asu k K e tuan ja .

B ag a im an ak ah k a lau ra p a t itu sah pem anggilann ja , ak an te tap i d isitu la lu d iam bil k ep u tu san dengan tja ra jan g m elanggar ak an pasal

K .U .H .D . te rseb u t d an akan p e ra tu ra n 2 u n tu k la n d ju t m engerd jaan n ja d id a lam anggaran dasar? Saja ra sa b ah w a k e p u tu sa n 2 itu tak

^ m p u n ja i sed ik it k ek u a tan p u n . P a sa l 5 4 a ja t 1 te rseb u t d iad ak an u n tU m en d jaga ^ese im bangan a n ta ra p a ra pem egang saham , ia lah

n ujc m entjegah d itekann ja su a ra p esero 2 k e tjil p a d a k e tik a d iad ak an p a t o leh pem egang- d jum lah saham jan g besar, sedan g k an p asa l 54

130'

a ja t 2 d iadakan u n tuk m entjegah p en g aru h 2 jan g m u ngk in ta k baik pada saa t pengam bilan-suara. D jad i s ingka tn ja p asa l 54 se lu ru h n ja itu bersifa t m ateriil dan pelanggaran itu la jak b e rak ib a t b a ta ln ja p u tu sa n 2 jang diam bil oleh rapat.

In i tidak b e ra rti bahw a sem ua k e p u tu sa n ra p a t jan g m elanggar ak an la in2 p e ra tu ran dalam anggaran d asa r la lu d en g an sen d irin ja akan ba ta l. M isa ln ja r a p a t u n tu k sek ed ar m en d jam in k esen to saan n ja kekajaan perseroan d ikem udian h a ri, m en e tap k an ta k a k a n m em bagi keun tungan jang dipero leh d alam sua tu tah u n , h a l p em bag ian m an a sem estin ja m enuru t anggaran d a sa r h aru s d ilak u k an , ak an te ta p i sebagian a tau se lu ruhn ja d a ri k eu n tu n g an itu d im asu k k an d a lam kas tjadangan (Polak I (5), 390 , 391). K ep u tu san itu d iam b il u n tu k k e- pentingan sem ua pem egang. saham d an tak a d a a lasan jan g la ja k u n tu k m em bata lkan k ep u tu san itu ka ren a m en jim pang d a ri anggaran dasar.

M engenai kep u tu san 2 ra p a t jan g m elanggar U nd an g 2 a ta u hukum . T erhadap U ndang2 jang m engenai pasa l2 dengan b e rs ifa t keharusan , ak an b e rak ib a t b a ta ln ja k ep u tu san 2 itu , m isa ln ja d ite ta p k a n penghapusan kew adjiban tia p 2 pem egang saham u n tu k p e n je to ra n p e n u h atas d jum lah saham itu (pasal 4 0 a ja t 2 bsd . p asa l 41 K .U .H .D .)

D engan pelanggaran hukum d im ak su d k an h u k u m ta k te rtu lis , d jad i d iluar U ndang2. T e p a t sekali V an d er H ey d en (V an d e r G rin ten ) (5), ha lam an 345, m engem ukakan sesua tu jang sa ja anggap sebagai azas-u tam a m engenai pengam bilan k e p u tu sa n o leh ra p a t u m u m p a ra pem egang saham , ja itu : „M engenai t ja ra 2n ja m en en tu k an k ep u tu san (beslu it) se rta isinja, h en d ak n ja d ip sn u h i s ja ra t2 jan g d ip in ta oleh U ndang2 dan anggaran d a s a r ; lagi p u la d a sa r2 u tam a d a ri h u k u m tak tertu lis. K epu tusan itu h en d ak n ja pan tas dan la jak (red e lijk en b illijk ).’’

Selandjutnja V an d er H&yden (V an d e r G rin ten ) te rse b u t m endasarkan pend ap atn ja perih a l sjarat? pan tas d an la jak itu a tas p a sa l2 14 A .B., 1374, 1375 d an 1401 B .W . d i N ed e rlan d (h a lam an 3 4 9 ) , p asa l2 m ana bersesuaian dengan pasa l2 23 A .B ., 1338, 1339 dan 1365 K .U .D . P erd .

H endakn ja d ipertim bangkan lah k e a d a a n jan g k o n k rit m engenai ked jad ian2 jang m endahu lu i p en en tu an k ep u tu san , seb u ah dem i se- buahn ja , u n tuk m enetapkan ap ak ah su a tu k e p u tu sa n ra p a t m em enuh i ak an s ja ra t „pantas d an la jak ” tersebu t. L ag i p u la k ep en tin g an p .t. jang bersangku tan m em punja i p e ran an jang b esar. T jo n to h 2: k ep u tu s-

131

an m en g an g k a t seo ran g k o m isa ris ja n g te rn ja ta d jad i a d p o k a tn ja sa lah seo rang pem egang sah am ; m e n a ik k a n g ad ji se o ra n g p en g u ru s d en g an m elan g g ar suatu . k e sa n g g u p a n (V a n d e r H e y d e n — V a n d e r G rin te n te rseb u t, h a la m a n 3 50). D u a -n ja tjo n to h itu m e ru p a k a n p e lan g g aran a k a n h u k u m te rtu lis , k a re n a ta k p a n ta s d a n ta k la jak .

A p a k a h a k ib a tn ja k e p u tu s a n 2 se m a tja m itu? D ju g a d id a lam h a l in i sa ja m en je tu d ju i p e n d a p a t V a n d e r H e y d e n (V a n d e r G rin ten ), h a la m a n 3’5 0 , b a h w a h a ru s d itin d ja u kedjadian demi kedjadian M u n g k in k e p u tu sa n i tu h a n ja a k a n m e ru g ik an te rh a d a p seorang , d u a o ra n g p ese ro sad ja . D a la m h a l in i ia a ta u m e re k a itu la h d a p a t m en u n tu t p e rn ja ta a n ta k b e rk e k u a ta n te rh a d a p n ja a ta u m erek a . A p a b ila k e p e n tin g a n u m u m se lu ru h p .t. te rlan g g a r, m isa ln ja m e n u ru t p e n d a p a t sa ja d id a la m tjo n to h p e n g an g k a tan seo ran g k o m isa ris ja n g d ja d i ad p o k a tn ja seo ran g pem egang sah am itu , a d a la h san g a t la ja k k e p u tu sa n itu d rtu n tu t p e m b a ta la n n ja se lu ru h n ja . D im a n a p e rlu tu n tu ta n i tu d i- a d ju k a n k e p a d a H ak im .

S iap a2k ah jan g b e rh a k m in ta p e m b a ta la n n ja k e p u tu sa n ra p a t p em eg an g sah am ja n g m elan g g ar U n d an g 2, an g g aran d a sa r a ta u h u kum ? D jik a la u k a re n a n ja kepentingan3 seluruh p.t. dirugikan, tiap2 p em eg an g sah am d a p a t m en u n tu tn ja , d juga jan g tad in ja p a d a ra p a t m e m b erik an su a ra n ja p e rse tu d ju a n . A p a b ila k ep u tu san itu h a n ja m eru g ik a n seo rang p ese ro a ta u leb ih , jan g chusus d iru g ik an itu lah sad ja b e rh a k m in ta d in ja ta k a n ta k b e rk e k u a ta n te rh a d a p n ja (m e re k a ) .

B ag a im an ap u n d juga , p e rlu la h d idalam K .U .H .D . nasio n a l, d jika k ita te lah b e rk e se m p a tan u n tu k m elak san ak an u sa h a p sm b an g u n an itu , d im asu k k an se k e d a r p e ra tu ra n 2 d asa r m engenai r a p a t 'u m u m p s- m egang saham . D id a lam p e ra tu ra n 2 te rse b u t h en d ak n ja d im asu k k an seb u ah tenggang te r te n tu u n tu k m e n u n tu t p e m b a ta san 2 d id ep an H a k im ten tan g k ep u tu san 2 ra p a t te rse b u t jan g d ianggap ta k sah sebagai te la h d ite ran g k an d iatas.

D ia n ta ra 2 k ep u tu san 2 ra p a t itu m ungkin ada p u la jan g m erug ikan fihak3 ketiga, m isa ln ja u n tu k m elangsungkan k eh id u p an p .t., w a lau p u n 75 p ersen d a ri m odal jan g d item p a tk an te lah len jap (p asa l 47 a ja t 2 K .U .H .D .). D isin i tak sad ja t ia p 2 pesero , ak an te tap i fihak2 ketigapun d a p a t m en u n tu t p em b a ta lan n ja k ep u tu san ra p a t jan g b ersan g k u tan . K a ren a in ilah tenggang te rm ak su d d ia tas b e r tam b ah perlun ja .

D i N ed erlan d m isaln ja p erih a l gugatan pem b a ta lan itu d an teng- gangnja u n tu k m en u n tu t d ite tap k an dengan w ak tu en am bu lan , terh i-

132

tu n g m u la i hari, ja itu tanggalnja keputusan , p asa l 4 6 a a ja t 2 W .v.K .

d i N ed.A k a n te tap i, tenggang itu h an ja m engenai gugatan p em b a ta la n te r

h a d a p k ep u tu san 2 jang form il ta k sah, ja itu jan g d iam b il dengan m en g ab a ik an p e ra tu ran 2 ta ta -te rtib d an ten tang lk u t-se rtan ja p a ra pem egang saham , sebagai d im in ta o leh U ndang2 d a n /a ta u a k ta p e r

seroan.T e rh ad ap kepu tusan2 jang isin ja ta k sah (m atexieele m etigheid)

b e rlak u tenggang kelam pauan w ak tu (verjaring) b iasa (3 0 ta h u n ) .

P erobahan tu d ju an p . t

S ua tu s ja ra t m u tlak ialah bahw a tu d ju an p e ru sah aan jan g h en d ak d id ja lan k an o leh sebuah p.t. dengan te rang d iseb u tk an d id a lam ak ta p e rse ro an . K alau tidak, M enteri K ehak im an ta k akan m em b erik an ke-

benaran atas akta itu.D idalam m endja lankan perusahaan itu d a n u n tu k m eat]ap a

tu d ju an n ja , te rse rah lah kep ad a keb id jaksanaan ra p a t um u,B te rse b u t d a n . d ireksi un tuk m enetapkan dengan k ep u tu san - d an tin d ak an m an ak ah tu d ju an itu dap a t d iw udjudkan dengan seb a ik -ba ikn ja .

K a r e n a pasal 36 a ja t 3 K .U .H .D . m engharuskan p em b erian k e b e n a ra n o leh M enteri K ehak im an d juga dalam h a l p e ru b a h a n m engen a i k e ten tu an 2 dalam ak ta , d jad i d juga p e rih a l tu d ju a n p .t. m >saln^ ad a lah sebaiknja, apab ila tu d ju an itu d idalam ak ta d .su su n d e n g ^ seluas-luasn ia . D engan d jalan ini, asalkan sek ed ar p e ru a ra p a t um um pem egang saham d ite tap k an perlu sekah dm asih te rm asu k dalam perum usan jang luas itu , d ap a tlah dengan sah p e ru b ah an te rm aksud d iadakan , tan p a m em erlu k an p engesaha >-

M en teri Kehakiman. .M isaln ja d idalam pasal 2 P .T . „P erseroan D ag an g P an tja lingga

N V ” (T B N R I. 1956 No 495 , ha lam an 2) d iru m u sk a n : „M aksud dan tu d ju an perseroan terbatas ini ia lah m elakukan p e rd ag an g an um um te rm asu k im port dan export, serta m engusahakan p e n n d u s tn a n , „

sesua tu dalam arti ka ta seluas-luasnja.P e rse ro an terbatas in i b erhak u n tu k m e lak u k an segala tin d a k a n

jan g m em ad jukan m aksud d an tu d ju an te rseb u t, p u la d a p a t m engam 1

bag ian dalam lain perseroan terbatas, Industrie m au p u n p e ru sah aan jan g m em punjai m aksud dan tu d ju an sep erti p e rse ro an te rb a ta s ini, asa l tidak berten tangan dengan a tau m elanggar h u k u m .’

133

D e n g a n p e ru m u sa n tu d ju a n jan g b eg itu lu as , p .t. te rs e b u t m isa ln ja d isam p in g m en g im p o r b a h a n m a k a n a n d a n m in u m an , d a p a t p u la m e n g u sah ak an p em b u a ta n p a k a ia n u n tu k la k i2, p e re n rp u a n 2 d an anak~\

Perubahan didalam anggaran dasar. (

B erla in an dengan p a sa l 5 a ja t 1 S tb . 1933 — 108 (P e ra tu ra n um um m en g en a i p e rk u m p u la n 2 k o p erasi) jan g d en g an tegas m em ber d a k a n a n ta ra a k ta -p e n d irian d a n an g g aran d a sa r p a d a p e rk u m p u la n 2 te rseb u t, i ) p e ra tu ra n ten tan g p .t.2 d id a lam K .U .H .D . ta k m en g en a i p e rb e d a a n itu , b ah k an h a n ja m en jeb u t a k ta -p e n d ir ia n sad ja , p a s a l 36 a ja t 2. T a k a d a su a tu p a sa lp u n d id a lam K /U H .D . jan g m e n je b u t p e r i-

a l an g g aran d asar. S eba lik n ja p a sa l 5, a ja t 2 S tb . 1933 — 108 te rse s t m e n u n d ju k ak an h a l2 ja n g h a ru s d im u a t d id a lam an g g a ran d a sa r

d a n seb u ah p e rk u m p u lan k o p erasi.

A k an te tap i d id a lam p ra k te k p e m b u a ta n a k ta 2 pers 'a roan te rb a ta s se a u d im asukkan d juga an g g aran -d asarn ja .

d ' h ^ ° a^ a ^u k u m jan g tim b u l ia la h : b o le h k a h an g g a ra n -d asa r itu a o leh ra p a t um um pem egang sah am , te ru ta m a a p a b ila d idalam

an ggaran-dasar itu ta k ad a k e te n tu a n se d ik itp u n te n ta n g m en g ad ak an p e ru b ah an dan ap ak ah tia p 2 p e ru b a h a n la lu d ip e rk e n a n k a n ?

Teranglah b a h w a soal2 h u k u m d im u k a itu b e rs ifa t san g a t p rin si- PU , ^ an Lra* h u b u n g an n ja d en g an an g g ap an ten tan g s ifa t m en d irik an perk u m p u lan , p e rse rik a tan dsb . (lih a t d im u k a p a d a h a lam an 2 21 s / d 27).

B a ra n g s ia p a sep en d ap a t dengan M olengraaff (d a n la in 2 jan g se-pah am ) bahw a sifa t m en d irik an p e rk u m p u lan itu , te rm a su k m end irikanseb u ah p .t., ad a lah m en g ad ak an p e rd jan d jian b iasa sebagai d im aksud-

an d alam pasa l 1313 K .U .H . Perd ., ak an b e rp en d irian b ah w a peru -a an d idalam p erd jan d jian jan g te lah d iad ak an a n ta ra p a ra pesero ,

m e m e d u k a n p e rse tu d ju an dengan suara bulat d ari pem egang2 saham . 2)

pendSFa^1 an° g aran dasar itu to h h aru s d im uat d idalam aikta

DembiiatS^n' iS 13,1? 2;11 399 ; wketjuali d jikalau p a ra pesero ketikap ad a t p m L ^ menetapikan la in ”. T am bahan in i h a n jat e n t u ^ £ t l n ja ’ ? ]ikalau didalam a k ta sudah ad a sekedar ke.belum rw S if^ 811? ^ u b a h a n term aksud. K alau sam a sekali oeium , perketjualian tad i tak tepat, penulis.

134

D idalam p en d ap a t lain , d ian ta ran ja penulis P o la k jan g m en titik - b e ra tk an p ad a b ad an b a ru jan g b ersam a-sam a d id irik an itu , lih a t d im u k a te rseb u t, b u k an lah sebuah p e rd jand jian b iasa jan g k ita h adap i. B ad an b a ru itu lah , d idalam h a l in i seb u ah p .t., u n tu k te p e rh ia n m en g a tu r h u bungan k sda lam d an keluar, m em erlukan „anggaran -dasar’ . ialah kekum pulann ja p e ra tu ra n 2 te rte n tu jan g tid ak b srs ifa t m elarang p e ru b ah an d jika lau dem ik ian itu p ad a sa tu k e tik a b ag i su b u r k eh idupan n ja p.t. d iperlukan . Stebagai h a ln ja d ju g a p ad a la in 2 p e rse rik a tan dan p e rse ro an adalah sudah pan tas dan la jak , apab ila su a ra te rb an jak m e-

m u tuskan ten tang p e ro b ah an term aksud .

L a in hal adanja, d jikalau d idalam anggaran d a sa r d a ri aw al m u la p erubahan itu m em ang tegas ta k d iperbo lehkan , sehingga ta k m ungkin tim bu l persoalan hukum sebagai k ita sedang b itja ra k a n d an pe tjahkan

ini.U ntuk m entjegah sa lah p en g ertian ,' pe rlu lah d itek an k an bahw a

soal hukum d im uka itu m elu lu m engenai „anggaran d asa r” , d jad i tak m elipu ti se luruh ak ta -pend irian p.t.

Jang te rang tak dap a t d iubah adalah : tanggal m en d irik an p.t., pe- n jeb u tan no taris dan saksi2nja , s iapa2 j a n g m en d irik an p .t. itu dan b e rap a saham pendiri2 itu m engam biln ja . (P o lak I (5), ha lam an 395, p ad a ha lam an m ana d ikem ukakan k ek e llru an dalam red ak si pasa l 45 a ja t 1 W .v.K. N ed .; pad a a ja t m an a d ip ak a i is tilah2 : „de ak te van op- rich ting ts wijzigen” ( = m engubah ak ta -pend irian , p a d a h a l d im aksu d k an bagian dari ak ta itu jang b e ris ik an „anggaran d a sa r” ).

P e rlu d isebu tkan disini bahw a di Inggris d ip e rb ed ak an a n ta ra : th e m em orandum of association ( = ak ta p en d irian jan g sesungguhnja) d a n : articles o f association (— reglem en p e rse ro a n ) . Ja n g te rach ir ini te rang dap a t d iubah . P e ru b ah an d alam m em orandum te rse b u t p ad a aw al m u lan ja hanja diperbo lehkan d alam h a l2 te rten tu jan g ta k b an jak , ak an te tap i kem udian d iluaskan , sehingga la lu tu d ju a n p ersero an p u n d ap a t d iubah (P o lak I (5), h a lam an 395). M alah an di N ederland sekarang p e ru b ah an dalam anggaran dasar jan g seb en arn ja tegas m ela- rangn ja , d iperbolehkan , asa lkan dengan suara bulat dalam ra p a t p e m egang saham , p ad a m an a se lu ruh m odal jan g d item p a tk an te m ja ta diw akili, pasa l 4'5 a ja t 1 W .v.K . N ed.

H asra t dem ikian itu jang terang2an m eng u tam ak an realitet kebu- tuhan sebuah p.t. u n tu k kepen tingan p erk em b an g an n ja d a p a t d ipud ji, ak an te tap i sebalikn ja h aru s ada d jam inan ta k d i sa lah gunakan . T e-

135

ra n g d juga tak b o leh m elanggar a k a n U n d an g 2, k e te r tib a n u m u m d an kesusilaan .

B ag a im an ap u n d juga b e rd a sa rk a n p a sa l 36 a ja t 3 K .U .H .D . p e ru b a h a n 2 te rseb u t m sm erlu k an p em b erian k eb e n a ra n o leh .M enteri K ehak im an , ag ar su p a ja d a p a t b e rd ja lan .

D a lam pasa l 19 a ja t 1 ak ta P .T . „N .V . L in g k a ran B iru L td .” , T .B.N .R.T. 1956 N o. 4 9 3 , h a lam an 9, d a p a tla h k ita b a tja :

„K ep u tu san b u a t m engubah an g g aran d a sa r in i te rm a su k d juga d id a lam n ja k ep u tu san b u a t m engubah te m p a t k ed u d u k a n d alam Indonesia , m erobah n am a d a n m aksud , m em an d jan g k an tem p o , dsb., h an ja bo leh d iam bil d a lam sa tu r a p a t u m u m pesero jan g d ia d a k a n h an ja te ru n tu k b u a t itu , *) d idalam ra p a t um um m a n a sed ik it2n ja di- w akililah dua pertiga d a ri m odal jang su d ah d ib a ja r tu n a i, sedang dalam ra p a t itu sed ik it2n ja d u a p ertig a su a ra jan g sah jan g h a d ir m e- n je tu d ju i u su l itu ” . T jo n to h ini d a ri p ra k te k d i In d o n es ia m en u n d ju k -

an bahw a p e ru b ah an 2 jan g b ers ifa t san g a t pen ting i tu d a n d ira sak an sungguh- o leh jan g b erkepen tingan , tak bo leh d ia d a k a n se tja ra jan g m udah sadja. T e tap i d jika lau s ja ra t d ip enuh i, p e ru b a h a n itu d im ung-

n k a n sam pai d jauh sekali, d ia n ta ra n ja m engena i tu d ju a n pe rse ro an .

P rogresiv ita t in i ad a ba ik n ja , ak an te ta p i ra p a t u m u m sela lu h a ru s engan m asak2 m em ik irkan ap ak ah p e ru b a h a n itu d juga ak an m enam -

b a h lab a bagi p e ru sah aan jan g d id ja lan k an o leh p .t. jan g b ersan g k u tan . Itu lah m tisarin ja tia p 2 p e lak san aan p e ru sah aan .

K ita harus m enud ju k ep a d a d u n ia p e ru sah aan n as io n a l jan g bo- n afide dan progresip a ta s d asa r k ek u a ta n m odal jan g te lah r iil d im asu k k an , b a ik bagi k epen tingan p a ra k red itu r , m au p u n bag i kepen tingan d iv id sn p a ra pesero2.

Kekajaan sebuah p .t

P a d a ha lam an 105 telah d ik a tak an bahw a sebuah p .t. ad a lah badan h u k u m . Sebagai dem ik ian p .t. m em ilik i k ek a jaan se rta h a k 2 dan

ew ad jiban- sendiri, te rp isah d a ri k ek a jaan n ja p a ra pesero m asing2. ew asa in i, w alaupun k edudukan seb u ah p.t. sebagai b a d a n hu k u m

* rf m senc^ ri tak d in ja takan dengan tegas, m e la in k an h a n ja a p a t d isim pu lkan dari b eb erap a pasa l2, d idalam su ra t p ene tapan -

* D.iet? d i M akasar jan g m em buat ak ta jan g bersang-hermaksud m engatakan : ra p a t dsb. jan g chusus

d iadakan u n tuk perubahan itu.

136

n ja M enteri K ehakim an, dengan m ana b eliau m em berikan kebenaran atas ak ta-pend irian sebuah p .t., selalu d in ja tak an dengan te ran g 2an bahw a p.t. jang bersangku tan ( ten tu n ja sebagai ak ib a t p em b erian k e b en aran term aksud , penu lis) „adalah sua tu b ad an h u k u m m ula i dari tan g g a l'p en e tap an in i” . M isa ln ja m engenai P .T . „N .V . P engangku tan dan V eem R ocket” , b e rk ed u d u k an di D jak a rta , m ulai tanggal 7 Septem ber 1955, ja itu tanggal p enetapann ja M en teri K ehak im an (T .B .N .

R .I. 1956 N o. 497 , ha lam an 17).K ekajaan p.t. te rsebu t adalah la in pengertian d a ri p ad a m odal

perseroan a tau m odal dasar. M o d a l ini m en u n d ju k k an b e rap ak ah m aksim al m enuru t ak ta perseroan h a ru s d ise to r oleh p a ra pem egang saham bersam a. P en je to ran in i b iasan ja ta k sekaligus d ikerd jakan . K ita teringat akan pasal ’51 K .U .H .D ., m en u ru t p a s a lm a n a p .t. tak dapat m ulai b ekerd ja (sebagai b ad an h u k u m dalam dun ia p e ru sah aan , penulis), sebelum m inim al 10% d ari m odal p e rse ro an sungguh te lah

disetor.D jad i pada suatu saa t k a lau k ita ingin m engetahu i b e rap ak ah

kekajaann ja sebuah p .t. te rten tu , haru slah d a ri p em b u k u an n ja p .t. n ja ta , berapakah hingga saa t itu sudah disetor. S e lan d ju tn ja b e rap ak ah djum lah penagihan p.t. te rh ad ap pem egang2 saham jang b e lum penuh p en je to rann ja dan lain- penagihan, m isa ln ja te rh ad ap fihak2 ketiga. L agi pu la nilai benda2 bergerak dan te tap jang d jad i m ilikn ja p.t. D jum lah sem ua activa in i harus d iku rang i dengan h u tan g 2n ja p.t. T eranglah bahw a pengertian m odal p ersero an adalah sesuatu jang (re la tip ) tetap, sebagai d isebu tkan d idalam ak ta -p e rse ro an dan h an ja d ap a t d iubah oleh rap a t um um pehiegang saham , p e ru b ah an m ana m asih m em erlukan djuga pem berian k eb en aran o leh M en teri K ehakim an (pasa l 36 a ja t 3 K .U .H .D .), sebelum berlaku .

Sebaliknja dan dengan sendirin ja k ek a jaan p.t. m e ru p ak an sesuatu jan g mungkin tiap2 hari berubah (m u tasi2 dalam ak tiva dan pas-

siva).Selain m odal perseroan atau m odal d asar, m asih ad a modal jang

ditempatkan (geplaatst kap itaa l), ialah jang disanggupi ak an d im asukkan, sedangkan uang jang sungguh te lah d im asukkan , d inam akan modal jang disetor (gestort kap itaa l). M o d al jan g d ise to r in ilah jang riil m erupakan d jam inan bagi p a ra k red itu r p.t.

K arena m odal jang d isetor ini m eru p ak an bag ian d a ri k eka jaan p.t., dengan sendirin ja selalu m engalam i p e ru b ah an 2. K eb id jaksanaan direksilah d ibaw ah pengaw asan kom isaris (p a ra kom isaris) harus

137

m a m p u u n tu k m en g a ra h k a n p e ru b a h a n 2 d a la m d ju m la h m odal jang d ise to r itu , u m u m n ja d a lam d ju m la h k e k a ja a n p .t., k e d ju ru sa n jan g m en g u n tu n g k an b ag i p a ra pem egang saham .

B eg itu p u n m o d a l jan g d item p a tk an b e rs ifa t b e ru b a h -u b a h , k a re n a sesu d ah p .t. d id irik an d an m en d ap a tk an p em b erian k e b e n a ra n dari M en te ri K eh ak im an d an se te lah d ilak u k an p e n d a fta ran d a n p e n g u m u m an ja n g d ih a ru sk a n , d jum lah saham jan g d iam b il (d ih a ra p k a n ) b e r- tam bah .

H a s ra t d a ri p sru n d an g -u n d an g an b a ru ia lah m e m b u a t p e ra tu ra n 2 u n tu k m en g am an k an k e k a ja a n p .t. seh ingga k ep en tin g an 2 b a ik p a ra k re d itu r , m au p u n p a ra pem egang sah am , k a re n a n ja d jad i leb ih te r- d jam in .

T ia p - pem egang sah am d a n p a ra k re d itu r ad a lah b e rh a k selalu m engetahu i ten tan g ' k e a d a a n n i l d a ri k e k a ja a n p .t, itu .

P a d a u m u m n ja h a l itu te lah d id jam in o leh p a sa l 6 a ja t 1 K .U : H .D . C h u su sn ja bag i p a ra p em eg an g sah am o leh p a sa l 12 d a n o leh p a sa l 52 K .U .H .D . ten tang p e rh itu n g an d an pertan g g u n g an -d jaw ab p a ra p engurus. S e lan d ju tn ja o leh p asa l 55 a ja t 1, d en g an m a n a p a ra pen g u ru s se tiap ta h u n d ih a ru sk an m em b u a t p em b eritaan te n ta n g lab a d an rug i jan g d id ap a tk an a ta u d id e rita o leh p .t. d id a lam ta h u n jan g la m p a u ; ten tan g t ja ra 2n ja p em b eritaan itu d ia tu r d id a lam p a sa l 55 a ja t 2 : a p a d a ra p a t u m u m pem egang sah am , h a l m a n a b ia sa n ja te r d ja d i; a ta u : b p en g irim an sehelai d a f ta r lab a -ru g i k e p a d a tia p 2 p em egang saham (jang a k a n su k a r d ilak u k an ap ab ila m en g en ai sah am atas tu n d ju k ) a ta u : c p e le ta k a n d a fta r i tu (b ia san ja d ik a n to r-p u sa t p .t.) u n tu k d iperik sa o leh p a ra pem egang sah am se lam a w ak tu sebagai d ite ta p k a n d idalam ak ta -p en d irian .

B ilakah d a p a t d ik a ta k a n ten tan g a d a n ja laba jan g d ipero leh a tau rug i jan g d iderita? L a b a ad a lah kelebihan jan g d id a p a tk a n a p a b ila sisa ak tiva , d ik u ran g i d en g an passiva (dua'-nja da lam p en g ertian sebagai d ite ran g k an d ia tas) d ib and ingkan dengan d ju m lah m odal jan g d item p a tk a n (P o lak I (3), h a lam an 377). D jik a la u sisa te rseb u t ad a lah Joining dari d jum lah m odal jan g d item p a tk an , ad a lah rugi. M -engapah m o d a l in i d id jad ik an u k u ran ? K a re n a p.t. (ja itu d ireksi) d a p a t m en u n tu t p em en u h an ak an d ju m lah 2 jan g d iseb u tk an d idalam saham jang d iam bil itu , te tap i belum a ta u be lum sem uanja d ib a ja r. K ita d a p a t u p am ak an dengan m o d a l-tjadangan (dengan h a ra p a n d ise to rn ja d ju m lah a tas sah am 2 jan g d iam bil itu ).

138

S udah lah la jak d jika lau p a ra pem egang sah am itu m en g h arap k an p em b a ja ran dividen ja ituN bag iann ja da lam lab a p .t. te rseb u t. T e ta p i h a s ra t ini oleh p em b u a t undang- d ia ra h k a n k ed ju ru san jan g m asih m en g u tam ak an ak an landjutan kesuburannja p.t. D ja d i m u ngk in la b a i tu h an ja u n tu k sebagian sad ja d ibag i-bag ikan , p a sa l 49 a ja t 2 K .U . H .D . M ungkin d em ik ian itu su d ah d ite tap k an d id a lam anggaran - d a sa m ja p .t., m ungk in b a ru k em u d ian d ite ta p k a n d id a lam ra p a t um um pem egang saham , k a ren a d irasak an perlu b e rh u b u n g dengan k ead aan

k ek a jaan p.t.A g a r su p a ja k ek a jaan p .t. itu te rd jag a dengan seb a ik -b a ik n ja ,

chusus u n tu k m entjegah p em b a ja ran jang d ih a ru sk an o leh p .t. k ep ad a pem egang2 saham (k a re n a te lah d ip e rd jan d jik an b u n g a a tas d jum lah saham jan g su d ah d ise to r) , d ilarang lah o leh p asa l 49 te rse b u t a ja t 1 u n tu k m engadakan k e ten tu an 2 ten tang p em b a ja ran bunga te rm a k u d d idalam ak ta pe rse ro an . D jik a in i d iperbo lehkan , h a ru s la h b u n g a itu d ibajar, djuga didalam keadaan rugi bag i k ek a jaan p.t. D a n te ran g lah in i tak sad ja ak an m elem ah k an k ed u d u k an ekonom i p.t. p a d a u m u m - n ja , m ela inkan ak an m engurang i pu la d jam in an so lvabilite t b ag i p a ra k red itu r.

S eba ikn ja d ite tap k an dengan tegas d idalam ak ta p e rse ro an bahw a p em b a ja ran pem bagian d a ri la b a h an ja d a p a t d ilakukan , ap ab ila be tu l- ada un tung , ja itu k e k a ja a n p.t. m eleb ih i d jum lah m odal ja n g d item patkan .

A d a lah m eru p ak an su a tu keb id jak san aan jan g unggul, apab ila d idalam ak ta d ite tap k an d juga , tid ak sem ua k eu n tu n g an a k a n dibagi", m ela inkan bag ian jan g tak dibagi2 itu d im asu k k an d a lam kas tjadangan (reserve-kas), p asa l 48 K .U .H .D .

M en u ru t redaksin ja p asa l ini d iu n tu k k an m em b erik an u p a ja p en - tjegahan pem etjahan p.t. sebagai ak ib a t k ead aan ru g i jan g d igam bar- k an d idalam pasa l 47 a ja t 2 K .U .H .D . D ite ran g k an lah d idalam a ja t in i b ah w a p .t. dengan sendiri akan p e tjah p a d a sa a t ad an ja rug i ja n g m eli- p u ti 7 5 % d ari m odal p e rse ro an (m aatsch ap p elijk kap itaa l) . Sebagai d im u k a perihal is tilah ini da lam p asa l 47 a ja t 1 te lah d ite ran g k an (lihatlah ha lam an 122) m a k su d p asal 47 a ja t 2 itu ia lah d ju g a m engenai m odal jan g d item patkan .

K esukaran dalam pe lak san aan n ja p asa l 47 a ja t 2 te rse b u t le tak dalam penentuan saat adanja rugi sebanjak 75% dari modal itu , p a d a peristiw a m ana toh d igan tungkan pem etjah an p .t. dengan sendirinja.

139

Pem buat undang2 ru p a2n ja kurang m enjadari bahw a untuk m enetapkan rugi itu h a ru s pu la d i-indahkan hasil penaksiran n ila i benda2 jang di- m ilik i o leh p.t. jang to h te rm asu k 'k ek a jaan n ja , n ila i m ana m ungkin d ipengaruhi oleh p erubahan2 koers di bursa dan harga-pasar (P o lak I ( 3 ) , ha lam an 380). P endeknja: ta k tju k u p lah u n tu k m enetapkan ad an ja rugi itu han ja b e rdasarkan tja ta tan 2 dalam pem b u k u an sad ja , m ela inkan keadaan kekajaan seluruhnja h aru s d itind jau dengan — d im ana perlu — m engindahkan akan p erubahan2 koers dsb.

M enuru t p en d ap a t saja sendiri. p en en tu an rugi jan g ta k m u d ah itu sebaiknja harus d iadakan p ad a ra p a t um um pem egang saham , setelah m endengarkan lap o ran serta usu l2 d ireksi dan d jika lau ra p a t m enjstud ju in ja , supaja d iam bil kep u tu san u n tu k m em etjahkan , ialah m em bubarkan p .t. (jang ten tunja h a ru s d i-iku ti o leh pem beresan).

D jad i tidak lah , sebagai pasa l 47 a ja t 2 m enghendakinja, pem e- tjahan „dengan sendiri” , ha l m ana te tap ak an sukar u n tu k m en ja takan sedjak bilakah mulainja. A pakah ini b e ra rti saa t pada m ana m enuru t ilm u pem bukuan a ta u ilm u h itung dagang sesungguhnja rug i itu objek- tip terd jad i, a taukah m ulai d iketahui oleh d ireksi (P o lak I (4), ha lam an 385), d jad i se tjara sub jsk tip ?

T e p a t sekali penulis P o lak m en ja takan bahw a saat te rseb u t d idalam dua stelsel itu te tap tak terten tu . K aren a itu sa ja b e rpend irian bahw a dengan m ulai d iketahuin ja ten tang rug i seban jak 7 5 % terseb u t ofeh direksi, b ad an ini selekasnja m em beritahukan kep ad a p a ra pem egang saham , d iserta i dengan usul2 seperlun ja u n tu k d ip u tu sk an p ad a rap a t um um pem egang saham . M ungkin bahw a ra p a t itu m em utuskan u n tu k m asih m eland ju tkan berd ja lann ja p .t., m isalnja ka lau te rn ja ta p.t. tak m em punjai hu tang2, w alaupun m enderita rug i sebesar 7 5 % dari m odal jang d item patkan itu (Polak tersebu t, ha lam an 3 8 6 ).

A nehn ja lag i: d jika rugi te rsebu t m elipu ti 50% d ari m odal te rm aksud, p a ra pengurus diharuskan m endafta rkan kerug ian itu d idalam sebuah d a fta r u n tu k m aksud tersebu t di k ep an ite raan P .N . jan g b e r- sangkutan (dulu di kepaniteraan R .v .J.) dan m engum um kann ja d idalam B .N .R .I. (dahu lu Javase C ouran t), p asa l 47 a ja t 1.

M engapakah pengum um an itu tak d ih aruskan d alam h a l rug i ad. 7 5% ? P ad ah a l d u a d jenis rug i itu sangat perlu d ik e tah u i o leh sem ua k red itu r p.t.

D idalam W .v.K . di N ederland sed jak p e ru b ah an b e rd a sa rk a n Stb. No. 1928 — 216 p asa l lam a, ja itu p asa l 47 jang b e rsa m a a n isin ja d e ngan pasal 47 K .U .H .D ., sudah dihapuskan.

140

D a la m p a sa l 4 7 a ja t 2 i tu ja n g la ja k p u la d i In d o n e s ia d ih a p u sk a n d a n d ig an ti d e n g a n p e ra tu ra n la in te n ta n g p e m e tja h a n n ja p .t. d a lam h a l ru g i ja n g b eg itu b e sa r d a r i p a d a „ d e n g a n s e n d ir i” se b a g a i p e ru m u s - a n se k a ra n g , te rm u a t p u la s u a tu p e r in g a ta n k e p a d a p a ra p e n g u ru s su p a ja d ja n g a n m asih m e n g a d a k a n p e rd ja n d jia n 2 a ta s p .t. ( ja n g te la h p e tja h itu ) d en g an filial^2 k e tig a . J a i tu se d ja k s a a t p a ra p e n g u ru s m en g e ta h u i a ta u h a ru s su d a h m e n g e ta h u i te n ta n g p e n d e r ita a n ru g i te r m ak su d .

P e rd ja n d jia n 2 itu b u k a n n ja la lu b a ta l, m e la in k a n b u k a n lag i p .t., a k a n te ta p i p a ra p e n g u ru s se n d irila h la lu d ja d i b e rta n g g u n g -d ja w ab se tja ra .p r ib a d i d a n u n tu k se lu ru h n ja . S eb ag a i H .G .H . d a h u lu p e r tim - b a n g k a n d id a la m a rre s tn ja ttg . 11 D e se m b e r 1 9 2 4 (T . 1 2 2 — 9 9 d s t .;

'te ru ta m a h a la m a n - 105 d a n 1 0 6 ) , r a t io p a s a l 4 7 a ja t 2 itu ia la h p em b e r ia n d ja m ia n k e p a d a f ih a k 2 k e tig a , ag a r s u p a ja m e re k a d ilu a r d u g a- a n n ja , ta k m en g h a d a p i d e b itu r ja n g in so lv ab e l ( ja itu p .t. d id a la m k e a d a a n ru g i b e sa r itu , p en u lis ) . P e n g u ru s ja n g sudah- a ta u su d a h h a ru s m e n g e ta h u i p e r ih a l sa n g a t k e m u n d u ra n n ja k e k a ja a n p .t. i tu , te ta p i to h m e n g a d a k a n p e rd ja n d jia n ( te n tu n ja s a d ja p e rd ja n d jia n p e ru sa h a a n , b u k a n p e rd ja n d jia n p riv£ , p en u lis ) la ja k se k a li d ib e b a n i ris ico p e r ta n g g u n g an -d jaw ab p r ib a d i d a n u n tu k se p e n u h n ja .

A k a n te ta p i m e n u ru t p e n d a p a t sa ja se b e n a rn ja p e m b e b a n a n per-, ta n g g u n g a n -d ja w a b te rs e b u t p a d a p a ra p e n g u ru s d a p a t d itjeg ah , d jik a la u d id a la m h a l p a sa l 47 a ja t 2 i tu d ia d a k a n p e ra tu ra n p e n d a f ta ra n d a n p en g u m u m an , seb ag a i d id a la m h a l p a sa l 4 7 a ja t 1. D e n g a n ad an ja p e ra tu ra n in i, d jik a la u p e rd ja n d jia n te rs e b u t p e r lu a ta u s e tid a k n ja m a n fa a t bag i u sa h a p e m b e re sa n p .t., te ta p in ila h ja n g h a ru s m em en u h i a k a n p e m b a ja ra n dsb .

A d a la h se b a ik n ja d id a lam a k ta -p e rse ro a n d ia d a k a n p e ra tu ran -’ u n tu k m e m b e n tu k d a n m e n e g a k k a n k e k a ja a n p .t. ja n g sen to sa . D ja n g a n sa m p a i k e k a ja a n in i te r la lu b a n ja k te rd ir i d a r i p e n e m p a ta n d an p e m a su k a n ja n g berupta la in d a r i p a d a p e n e m p a ta n d a n p e n je to ra n u a n g a ta s sa h a m - jan g d iam b il, m isa ln ja m en jan g g u p i d a n m e n je ra h k a n b a ra n g 2, b a h k a n seb u ah u sah a p e rn ia g a a n (h an d e lszaak ). L ih a t se b u a h tjo n to h d id a lam p u tu sa n H .G .H . d a h u lu ttg . 6 M ei 1 9 3 6 , T . 148 — 6 2 5 , j a i tu : 48 sah am a f. 1 0 0 0 ,— d ib a ja r d e n g a n pem asal^^n-,■sebuah' u sa h a p e rn iag aan . B a ra n g 2 ini m u n g k in d im a su k k a n d en g an h a rg a ja n g te r la lu tinggi. D e n g a n d em ik ian k e k a ja a n p .t. se su n g g u h n ja la lu d jad i leb ih k e tjil d a ri p a d a m o d a l jan g d ite m p a tk a n . In i la f t h s n d & n ja dai# aw a l m u la d itjeg ah d en g an p e ra tu ra n 2 te r te n tu dalarcr.ak-ta-perSeitoan.

L ag i p u la d id a lam a k ta itu seb a ik n ja d ia tu r ten tan g p e ra lih an sah am 2 jang be lum se lu ru h n ja d ipenuh i p en je to ran n ja , p asa l 42 K .U . H .D . T e ru ta m a d jan g an sam p a i d ip e ra lih k an k ep ad a o rang2 jang tidak tju k u p m e m p u n ja i d jam in an k em am p u an m elan d ju tk an p en je to ran atas sah am (saham 2) jan g d ipera lihkan .

Soal2 pengurangan m odal jan g d item p a tk an d an pem belian saham 2 sendiri o leh p.t.

A p ab ila ra p a t um um pem egang saham m em u tu sk an u n tu k tin d ak an 2 itu , h en d ak n ja sebelum pengam bilan k ep u tu san 2 te rseb u t te lah sepenuhn ja d itind jau soal2 la in , ja itu : 1. B ag a im an ak ah kfeadaan k e k a ja a n p .t. p a d a sa a t d ib itja rak an ten tan g re n tja n a 2 m engam bil tin d ak an 2 term ak su d . 2. D en g an tja ra b ag a im an ak ah p em belian saham 2 sendiri itu akan d ilakukan? H a l2 ini h a ru s d ipertim b an g k an dengan m asak 2 ag ar supaja , d jik a lau d ip u tu sk an u n tu k m engam bil tin d ak an 2 te rseb u t, p e lak san aan k ep u tu san 2 itu tak ak an b e rak ib a t m erugikan

. d jam inan p em b a ja ran bag i para- k red itu r p .t. dan dengan send iri akan m em e-roso tkan n a m a b a ik p .t., apab ila n am a b a ik in i sem ula ada. T a k ak an ada k eb e ra tan u n tu k m engurangi m odal jan g d item p a tk an d idalam h a l p .t. sedsm ik ian ru p a berkem bang baik , sehingga p a ra pem egang saham jang belum penuh m en je to rkan , d a p a t d ibebaskan d a n p en je to ran land ju t, k a re n a d ianggap tak perlu lagi. P em b elian saham 2 n ja send iri o leh p.t. tak p u la ak an m erug ikan p a ra k re d itu r d jikalau p em belian itu d ilak u k an d a ri keun tu n g an p .t., se te lah n ja ta ta k ada h u tan g 2 lagi. P en d ek n ja : perlinduangan k ep ad a p a ra k red itu r p .t. jang d ikehendak i oleh p em b u a t U n dang2 dalam p asa l2 41 , 43 , 48, 49 K .U . H J> . h a ru s se la lu d i-indahkan .

D jenis2 saham dan h ak 2 se rta kew ad jiban2 p a ra pem egang saham .

D idalam tiap 2 ak ta -perseroan selalu d iseb u tk an d alam berapa d jum lah saham m odal perseroan a tau m odal d asar itu, terbagi. M e- ng ingatkan akan tja ran ja d ikeluarkan su ra t2 saham , sah am 2 in i dibagi dalam d u a djenis, ja itu a tas nam a a tau atas tu n d ju k (a a n toonder).

M engingat ak an h ak 2 jan g te rb it bagi pem egang saham , k ita m engenai saham 2 u tam a (prioriteitsaandeelen) dan saham 2 b ia sa (gewo- ne aandeelen).

Surat saham ta k harus d ikeluarkan . Biasanja diterbitkan. K alau tidak , ta k ak an d em ik ian m erugikan, k a re n a dengan t ja ra b ag a im an a p u n d juga d ap a t d ibuk tikan , bahw a seseorang ad a lah pem egang bag ian a tau aan d ee lh o u d er d a ri sesuatu p.t. D an b ia sa n ja p a d a k a n to r p .t. di-

142

a d a k a n seb u ah reg is te r a tau d a f ta r p e se rta 2 d a lam p .t. D a la m d a fta r ini te r tja ta t n a m a d an tem p a t-tin g g a l p e se r ta jan g m em ilik i sah am ; k e te ran g an 2 ten tan g p em in d ah an nam a, b a n ja k n ja u an g ja n g te lah d ise to r o leh pese rta , dsb. ( tjo n to h : p asa l 8 a k ta „P e rse ro an D ag an g N .V . H a sa n B asri C o rp o ra tio n ja n g b e rk a n to r p u sa t d i D ja k a rta , T .B .N .R .I. 1954 N o. 447 , h a lam an 5 ) . K u tip a n d a ri reg ister a ta u d a f ta r p e se rta te rseb u t jan g d itan d a-tan g an i o leh d ireksi m isa ln ja d a p a t p u la m em - b u k tik a n seseo ran g sebagai p e se r ta d a lam seb u ah p .t. te rten tu , d jik a lau tak d ik e lu a rk a n su ra t2 saham .

A p ab ila d i k e lu a rk a n ( ja itu k e a d a a n jan g b ia sa te rd jad i) d an dik e lu a rk a n atas nam a , n a m a n ja pem ilik d ise b u tk a n d alam su ra t saham . B ilam an a n am a in i ta k d iseb u tk an , ad a lah d em ik ian itu su d ah tju k u p u n tu k m enggo longkan sa h a m 2 d jen is te ra c h ir in i sebagai sah am 2 atas tu n d ju k . D a lam h a l p e n jsb u ta n n am a (sah am 2 a tas n am a) sah am 3 in i ad a la h dengan send iri su ra t2 b u k ti. S aham 2 a ta s tu n d ju k p a d a u m um - n ja m en g esah k an (m eng leg itim ir) p em eg an g n ja sebagai pem ilik , sudah b a ran g ten tu sa m p a i ad a p e m b u k tia n seb a lik n ja , p a sa l '534 K .U .H - P erd , P a sa l in i b e rb u n ji b a h w a seseo ran g itu d ianggap m enguasa i se su a tu bag i d ir in ja sen d iri, se lam a b e lu m te rb u k ti b ah w a sesungguhn ja ia itu h a n ja m em eg an g bag i k ep en tin g an o ra n g la in . A rtin ja pem egang sah am d en g an d em ik ian b u k a n la h ja n g b e rh ak , b u k a n la h p e se rta p .t.

P em eg an g sah am a tas tu n d ju k in i m e n u ru t p asa l 613 a ja t 3 K.U- H . P e rd . d a p a t m en je ra h k a n sa h am n ja s e tja ra d ib e rik an sa d ja k e p a d a pengg an ti-h ak n ja .

In ila h seb ab n ja m en g ap a sa h a m 2 a tas tu n d ju k itu m e n u ru t p asa l 41 K .U .H .D . ta k d a p a t d ik e lu a rk an , d jik a la u d ju m lah n ja n o m in a l b e lum sep en u h n ja d ise to r d a lam k as p e rse ro a n .

R a tio p asa l ini ad a lah p e rlin d u n g an k e p a d a p a ra k re d itu r2 p.t. B ila m a n a p e n je to ra n p e n u h ta k m e ru p a k a n s ja ra t m u tlak u n tu k m e- n g e lu a rk an sah am 2 a ta s tu n d ju k , ak an m u d ah k ita m e n je ra h k a n sa h am b ersan g k u tan k ep a d a o ran g la in , d en g an m e m b e b a sk a n d ir i d a ri kew ad jib an m em en u h i a k a n p en je to ran p enuh , sed an g k an o ra n g jan g m en erim a p e n je ra h a n itu m u n g k in ta k d ik e ta h u i a ta u ta k m am p u m e m b a ja r p en u h a tas d ju m la h saham .

D id a lam p a sa l 4 2 b e r ik u tn ja p em b u a t u n d an g 2 m en g ad ak an p e ra tu ra n chusus m engena i p e ra lih a n s a h a m 2 a tas n am a . P c rb a n d in g k a n d en g an p e ra tu ra n m en g en ai cessie te rh a d a p p en ag ih an 2 a ta s n a m a dalam p a sa l 613 K .U .H . P e rd . D alarti p e rb a n d in g a n itu a k a n n ja ta

143

bahw a sifa t kechususan te rsebu t le tak d a lam leb ih n ja t ja ra m em p eralihkan saham atas n am a d jikalau d ib and ingkan d en g an la in 2 penag ih an atas nam a. R a tio n ja ialah m em u d ah k an d ip e rd ag an g k an n ja sah am 2 p .t. bersangkutan.

Pasal 42 K .U .H .D . te rseb u t p a d a p o k o k n ja m en g em u k ak an b a h w a tentang tja ra m em p era lih k an sah am 2 a ta s n a m a itu h a ru s d ia tu r didalam akta perseroan . S e lan d ju tn ja p a s a l 42 m e m b erik an tjo n to h ' ten tang bagaim anakah tja ra 2n ja m e m p era lih k an te rm ak su d . P e ra lih a n itu dapat te rd jad i dengan t ja r a : 1 p em b e rita h u a n resm i, d jad i o leh seorang d ju ru -sita d a lam fu n k s in ja sebagai d ju ru -p em b eritah u , ten tang keterangan bersam a p e rih a l p e ra lih a n d a ri pem egang sah am k ep ad a si-pengoper jang d isam p a ik an k e p a d a d irek s i p . t . ; 2 p e n d a fta ra n kete ran san bersam a te rse b u t d a lam b u k u 2 p .t. d a n d itan d a-tan g an i oleh dua2n ja sendiri a tau a ta s n a m a m erek a . D a la m a k ta p e rse ro an d ap a t

d ia tu r t ja ra lain.A d a p e n d a p a t bahw a. h a n ja sa lah sa tu d a ri d u a tjo n to h te rse b u t

itu sad ja d a p a t d im asu k k an d a lam a k ta p e rse ro an . D a lam red ak si p a sal 42 sek a ran g in i n a m p a k n ja p e n d a p a t jan g te ra c h ir d itu n d ju k itu tak tep a t k a re n a d jik a lau p e m b u a t u n d an g 2 m em ang m enghendak i d em ik ian ,’ ten tu n ja red ak si pasal 4 2 a k a n b e rb u n ji d e n u k ia n : „Bij de acte w ord t de o v e rd rach t v an ac tien o f a an d se len , o p n aam s taan e, op eene d er navolgende w ijzsn b e p a a ld ; zij k a n p laa ts hebbdn, dsb. (T en tang p e ra lih an saham - a tas n am a i tu h a ru s la h d id a lam ak ta p e r- seroan d ia tu r dengan sa lah sa tu d a ri d u a t ja ra sebagai b e r ik u t; p e ra lihan itu d a p a t te rd ja d i dengan tja ra , dsb .)

D jad i m en u ru t m ak n a p a sa l 42 itu ad a lah sek ed ar keb eb asan u n tu k m en g a tu r tja ra p e ra lih an d idalam ak ta perseroan asa lk an tja ra itu tid ak b e rten tan g an d e n g a n 'm a k n a p a sa l 37 a ja t 1 K .U .H .D .

P asa l 43 b e rik u tn ja p a d a azasn ja m en eg ak k an k ew ad jiban u tam a bagi tia p 2 pem egang saham u n tu k p en u h m en je to r a tas d jum lah n om in a l d a ri saham a tau sah am 2n ja , m esk ipun saham a tau saham - itu su d ah d ip e ra lih k an se tja ra sah . P .t. d a p a t m en ag ih k ek u ran g an p e n je to ran itu d a ri pem egang send iri a ta u b ilam an a ia te la h m eninggal d a ri p a ra ah li-w arisn ja a ta u la in 2 p e n d a p a t h a k (rech tverk rijgende).

P ertan g g u n g an -d jaw ab u n tu k m asih m en je to r itu d a p a t d itiad ak an o leh d ireksi dan p a ra kom isaris , d jik a in i a d a m e n u ru t ak ta . D alam * p asa l 43 itu d iu tja p k a n d en g an is tilah 2; m en erim a p en g o p er sah am d an m em b eb ask an pem egang la m a d a ri segala tanggung-d jaw ab (u n tu k

144

pem enuhan d jum lah saham ). D jad i tan p a p e rn ja taan dengan tegas ten tan g „m enerim a” pengoper b a ru o leh fihak2 d ireksi plus ko m isaris (kom isaris2) , d jika te rach ir in i ada, b a ik pem egang saham lam a, raau - p u n pengoper b a ru d u a2n ja d ap a t d itu n tu t p en je to ran la n d ju ta n atas d jum lah saham jang d iop erk an itu. D engan p e rn ja taan „p en erim aan ” tersebut h an ja pengoperlah jan g harus terus m em bajar. sisa d jum lah

saham .Sebaiknja, te ru tam a d jika k ita m em ben tuk kod ifikasi h u k u m d a

gang sendiri, h a ru s d iadakan djaminan d idalam und'ang2 b ah w a p e n je to ran lan d ju t atas d jum lah saham jang d iop erk an itu be tu l- te rlak - sana, te ru tam a bagi kepentingan2 p a ra k red itu r. D jam inan itu m isaln ja d a p a t d iberikan dengan perM uran bahw a tanggung-djaw ab d a ri pem egang saham lam a u n tu k lan d ju tan pen je to ran itu berlangsung hingga lam p au n ja w ak tu te rten tu a tau sam pai pen je to ran penuh. D jam inan te rseb u t ad a lah p e rlu (P o la k I (3), h a lam an 388), karena m ungkin „p en erim aan ” pengoper b a ru o leh d ireksi d an kom isaria t te rd jad i setja ra tid ak seksam a, m isa ln ja tid ak d iselidiki dahulu perihal solvabil i t y pengoper. F en d ek n ja p e rn ja taan bersam a u n tu k ,,m enerim a’ p e ngoper b a ru itu h en d ak n ja o leh d irek si d an kom isaria t d ilakukan dengan seksam a, d jangan lah dengan m u d ah beg itu sadja.

H .G .H . d ahu lu dengan a rre s tn ja tanggal 7 M ei 1936 (T . 143 736) te lah m em u tu sk an b ah w a ik u t se rtan ja kom isaria t dalam ha l pene rim aan pem-egang saham b a m , k a lau k o m isa ria t ad a m en u ru t angg&t- an dasar p .t., b e ra rti bahw a p e rn ja ta a n m enerim a pengoper sah am baru itu m en u ru t p asa l 43 K .U .H .D . harus te rd jad i dengan k erd jasam an ja semua kom isaris jang ada menurut anggaran dasar p.t. dengan d ireksi. D jad i tidak lah d ip e rk en an k an dengan seorang kom isaris sad ja jan g k eb e tu lan m elakukan tugasn ja sebagai dem ik ian , p ad a h a l m asih ada la in kom isaris m en u ru t anggaran dasar. S e land ju tn ja d ip u tu sk an d id alam arrest te rsebu t bahw a d idalam anggaran dasar tid ak d iperbo lehkan m engadakan p e ra tu ran jang m enjim pang dari b un ji p a sa l 43 itu jang b ersifa t hu k u m kem estian .

Sam pailah k ita pad a p em bitja raan ten tan g hak- dan kew adjiban- jang terb it bagi pem egang saham 'biasa d an saham 2 u tam a (halam an 1 4 2 dim uka). M ula ilah k ita dengan m engem ukakan b ah w a s e s u n g g u h -

n ja d idalam organisasi m end ja lankan p eru sah aan d alam b en tu k p.t. azas2 dem okrasi jang seha t d a p a t d ilaksanakan dengan sebaik-baiknja . B ukankah dalam rangka ian pasa l2 m engenai p.t. d im ulai dengan m en u n d ju k atas kewadjiban p a ra pem egang saham u n tuk m em enuh i akan

145

d ju m la h sah am te rh a d a p k e sa tu a n p .t., p a s a l 4 0 a ja t 2 K .U .H .D .? S e b a g a i te la h d iu ra ik a n d im u k a , p a sa l in i d i- ik u ti o le h p a sa l2, ja itu 42 d a n 43 jan g p a d a p o k o k n ja m e n e g a k k a n k ew a d jib a n itu . D ja d i b u k a n d im u la i d en g an p e n g e m u k a a n h a k 2, .te ru tam a p e n e rim a a n b ag ian (d iv id en ) d a lam k eu n tu n g an , h a l m a n a b a ru d ia tu r d a lam p a s a l 4 9 .

In ip u n b a ru m ungk in , d jik a la u sungguli* ad a k e u n tu n g a n d a lam p en g e rtian tehn is h u k u m p e rse k u tu a n , ia la h s in g k a tn ja k e k a ja a n r iil d a r i p .t. m e leb ih i m o d a l ja n g d item p a tk an . M esk ip u n a d a k eu n tu n g an , m u n g k in ta k sem u a d ib ag i-bag ikan , m en g in g a t a k a n kepentingan umum p .t., ia la h k ep en tin g an 2n ja se m u a pem egang-saham , d juga k ep en tin g an - k ep en tin g an n ja p a ra k re d itu r , ja k n i seb ag ian d ig u n ak an u n tu k p em b en - tu k a n kas tjad an g an . K ep en tin g an 2 u m u m m esti m en g a lah k an k e p e n tingan p a ra p em eg an g sah am p rib a d i u n tu k m en e rim a d iv id en jan g leb ih leza t. In ila h azas d em o k ras i ja n g sehat.

U n tu k leb ih m en d a lam m e m b itja ra k a n k ep en tin g an 2 u m u m te r seb u t, t ia p 2 pem egang sah am b e rh a k b u k a su a ra ik u t-se r ta m em u tu s d a lam ra p a t u m u m pem egang sah am . P en g em u k aan su a ra p u n ta k b o leh se tja ra sew enang-w enang , m e la in k an d ia tu r d a n dibat&si o leh p e ra tu ra n 2 d a lam an g g aran d a sa r jan g b e rsa n d a rk a n a tas p a sa l 5 4 a ja t 1 K .U .H .D .

'In ipun d em o k ras i tu len . P en g g en tje tan p em eg an g sah am jan g k e tjil d ju m lah n ja k a re n a n ja s e d a p a t-d a p a t d id jau h k an .

A c h iru lk a ta p a sa l 54 a ja t 2 h e n d a k m en tjeg ah p e m b e ria n penga- ru h jan g k u ra n g b a ik p a d a ra p a t pem egang sah am o leh d irek s i a tau k o m isa ria t.

D e m o k ra tis a d a la h p u la h a k pem egang sah am u n tu k m engadu d a n m e n u n tu t p e m b a ta la n k e p u tu sa n 2 ra p a t u m u m p em eg an g saham jan g b e r te n ta n g a n dengan u n d an g 2, h u k u m .a tau an g g aran d a sa r (lih a t lag i p a d a h a la m a n 2 -130 — 132 d im u k a) jan g m eru g ik an k ep ad an ja .

T e ra c h ir t ia p 2 pem egang sah am b e rh a k m en e rim a b ag ian , jan g se im b an g d a ri sa ld o (k a lau ada) p a d a se lesa in ja p e m b ere san sesu d ah p e m e tja h a n p .t., ja itu se te lah sem u a h u ta n g 2 d a ri p .t. te rb a ja r . L eb ih la n d ju t ak an d ib itja ra k a n p a d a p e m e tja h a n p .t.

M en g en a i d iv id en d ia ta s , u n tu k m en e rim an ja d ig u n ak an su a tu stel su ra t2 (a tau b u k ti2) d iv iden . T ia p 2 ta h u n d ip ak a i se p u tju k d a ri su rat^ d iv id en itu . S u ra t2 d iv id en te rse b u t b ia sa n ja d ila m p irk a n p a d a saham . D jik a su ra t2 d iv iden itu te lah hab is te rp ak a i, d a p a tla h d im in ta lag i su a tu ste l b a ru dengan p en g g u n aan se p u tju k ta lo n ja n g b ia san ja d ise rta k a n p u la p a d a sah am itu . T jo n to h d a r i p ra k te k : p a sa l 5 a ja t 1

146

anggaran d asar P .T . „P e rse ro an D ag an g B an tja lin g g a N .V .” (T .B . N .R jI. 1956 n o m er 4 9 5 , h a la m a n 3) b e rb u n ji: B u k ti-b u k ti se ro d sb . dilengkapi dengan sa tu ste l b u k ti d iv idend d a n sa tu ta lo n u n tu k m e n - •» d ap a t sa tu stel d iv idend jan g b a ru ; a ja t 2 b e rb u n ji: B u k ti-b u k ti d iv id en d dan ta lon m em pun ja i n o m o r jan g b e rsa m a a n d en g an n o ra o r d a r i b u k ti se ro jan g d ilengkapin ja .

D jik a lau kew ad jiban p a ra pem egang sah am itu sam a, ia la h m e- m-enuhi pen je to ran atas d ju m lah sah am , h a k 2 a ta s b a g ia n d a lam k e u n tungan d an saldo jan g m en g u n tu n g k an tid a k la h se la lu sam a. H a l itu ten tu d ap a t d ilih a t d a ri anggaran dasar.

D isam ping saham 2 b iasa , ad a p u la saham * p rio rite t.K ep ad a pem egang sah am ini k a re n a sesu a tu h a l, m isa ln ja k esu -

k a ran u n tu k m en arik m o d a l jan g d ib u tu h k an o leh p .t. d ib e rik a n m an - fa a t2, b a ik d a ri k eu n tu n g an p .t., m a u p u n d a r i sa ldo , se te lah selesai pem beresan jang m eleb ih i d a ri p a d a m a n fa a t2 b ag i p em eg an g sah am biasa . B agaim anapun : sah am 2 p rio rite t in i m em an g sah am 2 sungguh.

L a in h a l ad an ja dengan a n d il2 p e n d iria n a ta u o p r i c h te r s a a n d e e le n

jan g b u k an saham 2.

Pem egang and il-p en d irian ta k b e rk ew ad jib an m e n je to r a ta s and il te rseb u t, sebagai h a ln ja p a d a sah am 2 sesungguhnja . S e b e n a rn ja and il- pend irian m eru p ak an b u k ti2 u n tu k h a n ja m enag ih se k e d a r p e m b a ja ra n d a ri keun tungan p.t. te rh ad ap b a d a n h u k u m ini. P e rse n ta se k e u n tu ngan jang d a p a t d itag ih h a ru s d ite ta p k a n d a lam an g g a ran -d asa r , se- tid ak 2n ja o leh ra p a t um um pem egang saham . O leh k a re n a d ju m lah n ja keun tungan itu tid a k te tap , d ju m lah p e m b a ja ra n ja n g d a p a t d itag ih dengan and il-p en d irian p u n tid ak te tap . L a g i p u la p e n a g ih a n te rse b u t h an ja d ap a t d ilakukan , d jik a lau b e n a r2 ada k eu n tu n g an .

A n d il2 itu d ib e rik an sebagai u p ah k e p a d a m e re k a ja n g san g a t be rd jasa k etika p .t. d id irikan , m isa ln ja m e re n tja n a k an a n g g a ran -d asar, m en d ap a tk an tenaga-tenaga p ek erd ja d an pegaw ai, m e m b e rik a n a ta u m em buka re la si2 jang ak an m en g u n tu n g k an k e p a d a p .t. dsb.

K aren a andil te rm ak su d sesungguhn ja b u k a n sa h a m 2 b ia sa , p e- m egang2n ja selajaknja', tid ak d iw enangkan ik u t se rta d a lam d a n m em - b e ri su ara p ad a ra p a t um um pem egang sah am . T e ta p i m u n g k in k e - w enangan itu to h d iberikan . P e rlu d itja ta t, b ah w a h a l d em ik ian itu dengan tegas d ilarang d alam p a sa l 4 4 b a ja t 1 W .v.K . N ed .

S ebaikn ja m em ang h a ru s d ilarang . D ja sa 2 p a ra p em eg an g and il- p en d irian sudah tju k u p d ib e rik an p en g h a rg aan n ja r iil d en g an tja ra

147

m em berikan kfepada m erek a h a k m en ag ih sek ed a r d ju m lah d a ri keun tungan p .t. itu.

P a d a and il2 p en d irian te rse b u t k ita d ju m p ai b u k ti2 pen ag ian p em b a ja ra n d a ri k eu n tu n g an , ia lah sebagai penghargaan r iil a ta s d jasa3 jang sud ah d ib e rik an p ad a p en d irian p.t.

P a d a bukti2-keuntungan (w instbew ijzen, actions de jou issance, G enuszscheine) 1) k ita m en d ju m p a i su ra t2-b u k ti sematjam an d il2- pend irian te rseb u t, sek ad ar d juga d igunakan o leh pem egangn ja u n tu k m enag ih bag ian te rte n tu d a ri keun tu n g an p.t.

A k a n te tap i a lasan2n ja u n tu k m em berikan b u k ti2-k eu n tu n g an itu kep ad a seorang ad a lah berlainan dengan andil2 p en d irian itu . P a d a b u k ti2-k eu n tu n g an te rse b u t m ak su d n ja ia lah m em b erik an sekedar penggantian k eru g ian k ep a d a bekas2-pem egang sah am jang saham 2n ja d itjabu t. U n tu k in i a d a b eb e rap a a lasan jan g mungkin d jad i sebabn ja p en jab u tan saham itu , ja itu : subur berkembangnja p .t sedem ik ian ru p a , sehinggta m odal d a sa r a tau m o d a l p e rse ro an t ju k u p d isam akan dengan, d jad i d itu ru n k a n sam pai d jum lah m o d a l jang d item patkan . D a p a t m udah d im engerti bahw a ak ib a tn ja ia lah pengurangan djum lah s a h a m ; ada pem egang2 saham , k ep ad an ja d ik em balikan sebag ian dari d jum lah u an g jan g te lah d ise to rk a n ; ad a lag i jan g m en erim a kem bali se lu ruh d jum lah u an g ja n g su d ah d ise to r a tas sah am n ja -’). A k ib a t lan - d ju t: h a ra p a n m e re k a ak an d iv iden2 sebagai semula te n tu len jap . U n tu k sekedar m en g h ib u r m erek a d ik e lu a rk an lah b u k ti2-k eu n tu n g an itu .

T in d ak an d ia tas itu p a d a p .t.2 jan g b erk em b an g ba ik , te n tu ta k ad a b u ru k n ja , sehingga kepen tingan2 p a ra k re d itu r p .t. m asih terd jam in , ap a lagi p .t. jan g d iperketjil m odal d asa rn ja , to h m asih m am p u m e- ngeluarkan b u k ti2-keun tungan tersebu t.

L a in h a l ad an ja , d jika lau m em p erk e tjil m odal d a sa r itu sam pai d jum lah m o d a l jang d item p a tk an d iseb ab k an k a ren a p.t. keh ilangan sebag ian d a ri k ek a jaan n ja . D isin i m ung k in kepen tingan - p a ra k red itu r ta k p en u h lagi te rd jam in d an peng lu aran b u k ti2-k eu n tungan , ka lau mi m asih d ilak u k an , m en u ru t p en d ap a t sa ja tid ak d a p a t d ipertanggung-

d jaw abkan .. B u k ti2-k eu n tu n g an itu m asih d a p a t d ipertanggung-d jaw abkan

p en g e lu a ran n ja p ad a am ortisasi saham , ja itu berangsu r-angsu r m engu-

1) P o lak I (5), 377.2 ) S em u a in i d iu n d i a ta u dipaikai t j a r a la in seb ag a i d i te ta p k a n d a lam

r a p a t um um pem egang sa h a m .

148

rangi djum lah saham p ad a p .t.2 jan g bag ian2 k e k a ja a n n ja d idalam m end ja lankan p e ru sah aan n ja b erk u ran g . M isa ln ja p a d a m a sk a p a i2 u n tu k m engolah tan ah 2 b u a t b an g u n an 2. S e tja ra b e ran g su r-an g su r m e- ngurangi d jum lah saham itu b an jak ka li d ilak san ak an se tja ra un d ian .

M ungkin p u la p?t. m em beli saham "nja send iri u n tu k m en tjegah p enu ru n an nilai saham . D isin ipun p en g lu a ran b u k ti2-k eu n tu n g an m asih d ap a t d ipertanggung-d jaw abkan .

A p ak ah b u k ti2-k eun tungan itu sah am 2 m u rn i? M e n u ru t p e n d a p a t sa ja tidak , k a ren a d ju stru d isin i m ung k in a la san u n tu k m en g e lu a rk an - n ja ia lah pengem balian d jum lah se lu ru h n ja a tau sebagiari ja n g sud ah disetor atas sah am ; d jad i p en g u ran g an a tas d ju m lah saham .

O B L I G A S I !.

In ilah su ra t2 jan g d ik e lu ark an bagi o rang - jan g m e m in d ja m k a n

u an g kepada p.t. B ad an hu k u m ini, k a ren a m em erlu k an n ja , o leh sebab m isaln ja peru sah aan n ja m eluas a tau m en d e rita b a n ja k kerug ian , sedangkan t a k m udah a tau d ianggap k u ran g b id jak san a m eninggikan m odal dasar, la lu m em indjam d a ri b a n ja k orang.

T ja ran ja ia lah m engeluarkan p e rm in taan p in d jam jan g d itu d ju k an k epada ch a la jak ram ai. P in d jam an d ib^gi-bagi d a lam d ju m lah b ag ian 2 jang b iasan ja sam a. O rang2 jang m em ind jam kan la lu m en erim a su ra t- te rseb u t d ia tas jang b iasan ja d itu n d ju k dengan obligasi. In i d iad ak an atas nam a a tau atas tund juk .

B agaim anapun djuga: su ra t- obligasi itu m em b erik an h ak kep ad a pem egang u n tuk m enagih bunga dari p .t., d en g an ta k p e rlu d ih irau k an , ap ak ah p.t. pad a suatu k etika m en d ap a t k eu n tu n g an a tau m en d erita kerugian. T e tap i bunga itu h a ru s d ibajar.

M en u ru t V an d er H eyden (V an der G rin ten ) (5), h a lam an 189, d ap a t pu la, asalkan d iperd jand jikan , k e p a d a pem egang- ob ligasi itu , disam ping bunga, d juga d iberikan sekedar bag ian d a ri k eu n tu n g an .

Pem egang obligasi sem atjam in i posisin ja m en d ek a ti seo rang p e m egang saham b iasa dengan m an a te ta p a d a p ^ rb ed aan prinsip ill. M isaln ja p ad a pem egang obligasi tid ak lek a t h ak b e rsu a ra p a d a ra p a t um um pem egang saham , dll. D a p a t d juga d ip e rd jan d jik an h a n ja m e

nerim a bunga d a ri keuntungan .S u ra t obligasi adalah sep u tju k a k ta d ib aw ah tangan , d ite rb itk a n

o leh p.t. D jad i h aru s d itanda-tangan i oleh jan g berw ad jib m ew akili p .t. ia lah direksi. K aren a ban jakn ja obligasi pengguriaan facsim ile

149

tan d a -tan g an te rseb u t d iperk en an k an . S u d ah b a ran g ten tu d ireksi d a lam h a l itu h a ru s san g a t w aspada,

S ep u tju k obligasi ad a lah p e rik a tan -h u tan g se fihak jan g d im ak su d k a n d a lam p a sa l 1878 a ja t 1 K .U .H . P e rd . dga b e rd a sa rk a n a ja t 3 p a sa l itu p e rn ja ta a n p em b en aran (goedkeuring d a ri a ja t 1) ta k d ip e rlu - k a n b u a t obligasi.

M e n u ru t p en d ap a t sa ja ad a lah leb ih b a ik d a ri aw al m u la p e n d irian p .t. dengan te liti d ip e rh itungkan su p a ja p .t. in i d a p a t langsung hi- dup dengan b e rtam b ah su b u r u sah a2n ja ta n p a m en g e lu a rk an ob ligasi2 te rm ak su d , sebab u an g jan g d id ap a tk an n ja h a ru s to h d ikem b alik an .Selam a h u tan g b e lum lunas, bunga2 te tap a tau b u n g a d a ri k eu n tu n g an a tau sek ed ar bag ian d a ri keun tu n g an b ag i pem egang2 o b ligasi h a ru s d id ah u lu k an p em b a ja ran n ja d a ri p a d a d iv iden2 b ag i p a ra pem egang saham biasa .

P o litik m em b en tu k fo n d s-tjad an g an jan g k u a t d a p a t leb ih d ip u d ji d a ri p a d a m em ind jam u an g d a ri cha la jak ram a i d en g an m en g elu ark an ob ligasi2 i tu ; h a n ja d a p a t d ip e rtanggung-d jaw abkan d jik a ta k ad a la in d ja lan u n tu k m en eg ak k an b erlangsungn ja p .t.

M asih p e rlu d ik em u k ak an disini bahw a a n ta ra p a ra pem egang obligasi, apa lag i k a lau d ite rb itk an atas tu n d ju k , ta k a d a h u b u n g an se- d ik itpun . K a ren a itu a tjap k a li d iad ak an seorang a ta u b a d a n kep ertja - ja an , trustee a ta u maskapai trustee jan g bertu g as m ew akili p a ra pem egang obligasi dan m em bela k ep en tin g an 2 m ereka.

P em e tjah an p .t. se rta p em b ere san n ja ; k ep a ilitan n ja p .t.

A . P E M E T JA H A N :

1. K a re n a b e rach irn ja w ak tu te rte n tu u n tu k m an a p .t. d id irikan ,p a sa l 46 K .U .H .D .; k e tju a li k a lau w ak tu itu d ip e rp an d jan g se tja ra sah m en u ru t p asa l 38 a ja t 3 . D jad i dengan p e ru b a h a n an g g aran d asa r jan g h a ru s m e n d a p a tk a n p engesahan o leh M en teri K ehak im an . L ag i p u la h a ru s d id a fta rk a n d an d iu m u m k an seperti k e tik a pen d irian n ja . S udah \b a ran g ten tu fo rm alite t2 itu h aru s d ik e rd jak an dengan m engindahkana k a n waktu jang tjukup sebelum b e rach irn ja w ak tu te rte n tu te rseb u t d ia ta s , k a ren a h a ru s ada tenggang jan g la jak bagi M en teri K ehak im an .

2. D jik a lau d ip u tu sk an p em etjah an n ja o leh ra p a t um u'm pem egang saham . R a p a t in i d a lam sub 1 d a p a t m em u tu sk an u n tu k m em - p e rp a n d ja n g w ak tu ; d isin i (sub 2) te rd jad i sebalikn ja .

150

S u p a ja p u tu san ra p a t u n tu k m em etjah k an p .t. i tu d jan g an sam p a i d a p a t te rd jad i dengan te rla lu m u d ah , sehingga m u n g k in m eru g ik an p a ra k red itu r d an pem egang2 saham send iri, ad a b a ik n ja u n tu k p u tu s an jan g dem ik ian pen tingn ja itu d idalam ang g aran -d asar d ia d a k a n k e ten tuan ke leb ihan suaxa jan g chusus.

3. P a d a saa t d ite tap k an n ja k e ru g ian seb an jak 7 5 % d ari m odal jan g d item p atk an (liha t k em b ali d im uka, h a la m a n 139, 140).

4. K a ren a insolvensi setelah p .t. d in ja tak an p a ilit dengan p u tu sa n H ak im (liha t p asa l 168 a ja t 1 P .K . dan n o o t 1 p a d a h a la m a n 83 djilid I bag ian p e rtam a b u k u in i) .

5 . K a ren a k ep u tu san M en teri K eh ak im an b e rd a sa rk a n kepen- tuigan umum sebagai d ia tu r d a lam p asa l 37 a ja t 3 K .U .H .D . (d jik a la u p em b erian k eb en aran p ad a a k ta p.t- d ib e rik an dengan s ja ra t b ah w a p .t. ta k lu k ak an pem etjahan , ap ab ila ini d ianggap p e rlu u n tu k k ep en tingan um um ).

6. K aren a k ep u tu san M en te ri K eh ak im an d juga, se te lah m ende- n g a r p en d a p a t M ah k am ah A gung sebagai d ia tu r d a lam p asa l 37 a ja t 4 K .U .H .D . (d jikalau pem b erian k eb en a ran p a d a a k ta p .t. d ib e rik an tan p a sja ra t dan ad a alasan u n tu k m en jangka b ah w a d ireksi p .t. ta k m enaati p e ra tu ra n 2 dalam ak ta jan g su d ah d isah k an itu ).

M asih ada p e rb ed aan p en d ap a t ten tan g p en ggunaan p a sa l 1647 K .U .H .D . P erd . te rh ad ap p .t.2 K o n k ritn ja : d ap a tk ah o leh seo ran g p e m egang saham a tau leb ih (vennoot a tau venno ten) didepan Hakim d itu n tu t p em etjahann ja p .t. b e rd a sa rk a n a lasan 2 m e n u ru t h u k u m (w ettige red en en ) a tas pertim b an g an penguasa itu? M o len g raa ff (d jilid 1 (9 ), ha lam an 313) m em ungkinkan itu dengan m e n u n d ju k p a d a sar- d jan a2 jan g m eno lak kem ungkinan p em e tja h a n p .t. dengan tja ra seb agai d ia tu r b u a t perserik a tan p e rd a ta (m aatsch ap ) d id a lam p asa l 1647 tersebu t. V an d e r H ey d en (V an d e r G rin ten ) (5), h a la m a n 578 , b e r- p en d ap a t bahw a peno lakan kem ungk inan peng g u n aan p a sa l 1684 B .W . (N ed.) = 1647 K .U .H . P e rd . ta k te p a t u n tu k 10 0 % ; d ja d in ja m en u ru t penulis te rn am a itu m asih d im ungkinkan '; m isa ln ja d id a lam h a l k a lau h an ja tinggal d u a o ran g pem egang sah am sad ja jan g m asing-5 m em egang separo d a ri d jum lah saham 2 dan a n ta ra m erek a ta k ad a persesu a ian faham ten tang b erlangsungn ja p .t. Ja n g seo ran g ta k se tu - d ju u n tu k m em utuskan p e tjah n ja p .t., h a l m an a d ise tu d ju i o leh re k a n - n ja . Saja sendiri d a p a t m en je tud ju i k em ungk inan peng g u n aan p asa l 1647 K .U .H . P erd . m engingat ak an k ead aan 2 konkrit.

1*51

P .t. t id a k p e tjah k a ren a seraua saham d ja tu h d^ lam sa tu tangan . Pem egang-tunggal m asih d a p a t m engoperkan sebagian d a ri sah am 2 itu k ep ad a o ra n g a ta u o rang2 la in . L ag i p u la p ad a p .t. itu jan g d iu tam ak an ia lah saham 2 dan d jum lahn ja , b u k an sem ata-m ata pem egangnja a tau b an jak n ja m erek a (P o lak I (3), 415).

B. PEMBeRkSAN.

Sebagai k ita te lah a tjap k a li d ju m p ai (m u la i dengan p e rse rik a tan p e rd a ta ) pemetjahan p erserik a tan , p e rsek u tu an d a n d isin i perseroan h an ja b e ra rti permulaan b erach irn ja , ach iran m a n a d idah u lu i o leh pem beresan. D alam m asa pem beresan in i p .t., sekadar p e rlu un tuk p em beresan itu , te tap m asih ad a ; dengan pengertian bahw a p .t. tak bo leh m engerd jakan sesuatu jan g b a ru , ja itu jang be lum dim ulai sebelu m n ja pem etjahan; h an ja u rusan2 jan g m asih bergan tung sad ja lah boleh d iselesaikan, m isaln ja h u tang2 h a ru s d ibajar, penag ihan2 harus d ilaksanakan m asukn ja , dsb.

D asa r2 hu k u m u n tu k te ta p ad an ja p .t. se lam a pem beresan itu , k ita d ap a tk an dalam p asa l 56 K .U .H .D . dan pasa l 1665 K .U .H . P e rd .

S iapa (siapa2) jan g bertugas u n tu k u saha2 pem beresan p . t jang petjah? S ebaikn ja h a l itu te lah d ia tu r dengan d jslas d a lam anggaran- dasar. D jik a p e ra tu ra n itu ta k ad a , pengurus a tau p a ra pengurus o leh pasa l 56 terseb u t d itu n d ju k sebagai pem beres (pem beres2). R a p a t um um pem egang saham d a p a t p u la m en en tu k an siapa (s iap a2) jang harus m en jelesaikan pem beresan.

Tugas pem beres ad a lah te rb a tas p ad a pem beresan be laka , ja itu h an ja m elakukan p e rb u a tan 2 u n tu k pem beresan te rseb u t. D jik a lau tak d iten tu k an sebalikn ja, pem beres harus m en d ju a l segala h a r ta k ek a jaan p .t. u n tu k m en tjapa i saldo uang jan g d a p a t dibagi a n ta ra p a ra pem egang saham (P o la k I (3 ) , 416). S ek ed ar tak ada p e ra tu ra n jan g m e- n jim pang, p e ra tu ra n 2 bag i p a ra pengurus b erlak u djuga bag i p a ra pem beres. D em ik ian d juga m engenai p e ra tu ran 2 ten tan g p a ra kom isaris. M ereka ini te tap berkew adjiban m engaw asi, sekarang perih a l pem - b&resan itu . K alau kerd jasam a dengan kom isaris itu m en u ru t anggaran -dasar d ih a ru sk an k epada p a ra pengurus, sekarang dalam fase pem beresan kew adjiban itu p u n d ibebankan kep ad a p a ra pem beres.

M engenai pengurus a tau p a ra pengurus, sek ad a r m erek a itu tid ak d itugaskan dengan pem beresan m en u ru t azas jan g te rtjan tu m dalam

pasa l 56 K .U .H .D ., toh m erek a te tap be rk ew ad jib an m em b an tu p e n je lesa ian pem beresan.

Kedudukan para pemberes.

M ereka berposisi pem egang ku asa , b u k an b u ru h te rh ad ap p .t. d a . lam pem beresan itu . D engan tep a t V an d e r H ey d en (V an d e r G rin ten)(5), ha lam an 393 m en u n d ju k p a ra pem beres i tu sebagai p en g u ru s2 dengan tugas chusus. ia lah m em bereskan u ru san 2 p .t. jan g te lah p e tjah itu . K a ren a itu d ap a tlah d im engerti bahw a p em b u a t u n dang2, b a ik d a lam K .U .H .D . pasa l 56 , m au p u n dalam W .v.K . N ed . p a sa l 55d , m e- nugaskan u sa h a pem beresan p.t. kep ad a direksi, k a la u tid ak d ite tap k an la in o leh ak ta p.t. a tau o leh ra p a t um um pem egang saham .

K arena p .t. te tap m asih berd iri, sek ad a r perlu u n tu k pem beresan , p .t.-Iah dan b u k an pem beres a tau pem beres2 jan g h a ru s b e rtin d a k sebagai penggugat a tau .tergugat d idalam perse lisihan2 p e rd a ta . L ih a tlah p asa l 8 ke 2 R v. D alam H .I .R . a tau R . Bgw. h a l dem ik ian itu ta k d ia tu r. K aren a sek aran g in i k ita m enghadap i dem ik ian b a n ja k p .t.2 jan g d id irikan oleh orang2 In d o n esia asli dan p ro sed u re2 te rm ak su d m engenai perselisihan2 p e rih a l h ak 2 sub jek tif b e rd asa rk an hukum m ateriil p e rd a ta b a ra t, te rp ak sa lah dalam gugat-m enggugat p .t.- k ita berpedom an akan 8 ke 2 R v. tersebut.

Setelah u saha2 pem beresan selesai; a rtin ja sem ua h u tan g 2 p .t. su d ah dihinasi, b a ru lah ak an te rn ja ta m asih ad ak ah sisa u n tu k dibagi- bagi an ta ra pem egang saham a tau tidak.

Selain dari itu adalah sangat b a ik u n tu k dengan seksam a sekali m enjelidiki ten tang k red itu r2 p .t., ag ar su p a ja d jangan sam pai. ada jang ke lu p aan d ib a ja r penagihannja. D jad i perlu lah d iu m u m k an dalam su ra t2 kabar, -supaja m ereka jang b e rasa m asih m em pun ja i penagihan te rh ad ap p.t. m eraad jukann ja pad a pem beres a tau pem beres2 d idalam w aktu terten tu , m isalnja tiga b u lan sem end jak tanggal pengum um an itu. Ich tiar- ini perlu u n tu k m entjegah d jangan sam pai pem beresan jang te lah dianggap selesai, kem udian to h perlu d ib u k a lagi d an be tu l- diselesaikan. M ungkin dalam ha l dem ik ian itu su d ah d ilakukan p em b agian saldo, p ad ah a l te rn ja ta sesungguhnja m asih ada h u tan g 2 jan g b e lum dilunasi. M alahan d idalam p rak tek p e rn ah te rd jad i d juga bahw a p a ra pem egang saham harus m engem balikan uang jan g m ereka sudah m enerim a dari pem bagian saldo sete lah pem beresan (H of A m sterdam 17 M are t 1911, W . 9242, d itu n d ju k dalam P o la k I (3), h a lam an 418).

153

D jik a la u p em b eresan b en a r2 su d ah beres d a n te m ja ta a d a saldo ja n g m en g u n tu n g k an , h a ru s lah sa ldo in i d ibag i a n ta ra sem u a pem egang sa h a m m e n u ru t kese im b an g an d ju m la h saham jan g d im ilik i oleh m asing2.

H a n ja pem egang sah am lah jan g b e rh a k m e n e rim a b ag ian d a ri sa ld o te rseb u t. P a ra pengurus d a n kom isaris sebagai dem ik ian ta k b e rh a k m en e rim a b ag ian d a ri saldo itu . S u d ah b a ran g te n tu k a la u m erek a i tu d juga pem egang saham , te la h sem estin ja m e re k a p u n d a p a t bagian .

A zas p em bag ian saldo m e n u ru t kese im b an g an d ju m lah saham jan g dim ilik i o leh p em eg an g saham m asing2 d a p a t m u d a h d id ja lan k an , d jik a lau sem u a sah am 2 itu su d ah p e n u h te rb a ja r a ta u a ta s sah am 2 itu m asing2 te lah d ise to r d ju m lah u an g jan g sam a. T e ta p i tid ak lah selalu dem ik ian adan ja . M u n g k in sek a li a d a b eb e ra p a sah am jan g su d ah p e n u h d ise to r, la in n ja m isa ln ja 'b a ru 3 0 % , la in n ja lagi 5 0 % .

B agaim analcah d a lam h a l dem ik ian itu d a p a t d ila k u k a n p em b ag ian sa ld o jan g sead il2n ja? D jik a lau d id a lam anggaran d asa r sudah d ite ta p k a n t ja ra pem bag ian , itu lah jan g h a ru s d id ja lan k an .

K a lau ta k d ia tu r d a lam an g g aran d asa r, k a ta P o la k I (3), h a lam an 4 1 9 , h a ru s lah p a d a tiap 2 pem egang sah am d ik em b alik an d ju m lah jang ia su d ah se to r (T en tu n ja k a la u sa ld o itu m em ungk inkan , penu lis). B ila m asih ad a sisa , sisa in i tid ak la lu d ibag i m e n u ru t kese im b an g an pen je to ra n a tas sah am 2, ak an te ta p i m e n u ru t kese im bangan d ju m lah n om ina l sah am 2. M u n g k in dengan t ja ra dem ik ian itu d a ri sisa-sa ldo te rse b u t d ib e rik an bag ian2 jan g sam a a ta s tia p 2 sah am , dengan ta k m engh irau - k a n b e ra p a k a h jan g te lah d ise to r a ta s sah am 2 itu , a k a n te ta p i p em b ag ian dem ik ian in i ta k m en lan g g ar h a k -h a k pem egang saham . A zasn ja ia la h b ah w a h ak tia p 2 pem egang sah am a d a la h se im b an g den g an d ju m lah u n tu k m an a ia ik u t se rta d a lam p e rse ro an (a r tin ja d ju m lah jan g ia sanggupkan m em asu k k an n ja , ja itu d ju m lah n o m in a l saham penu lis). D ja d i b u k a n la h u k u ran m u tla k p a d a pem bag ian , b e rap ak ah sipem egang sah am itu su d ah setor. U n tu k k ek u ran g an p en je to ran in i ia d a p a t d itu n tu t p em en u h an n ja , te n tu n ja sebelum d ilak u k an p em b agian.

A d a b a ik n ja an d a ik a ta d idalam seb u ah K .U .H .D . n asio n a l d ike- m u d ian h a r i d id a lam n ja d im u a t p e ra tu ra n jan g m en u g ask an k ep ad a p em b eres m em b u a t sem atjam re n tja n a p em bag ian sa ldo , se te lah h u tan g 2 p .t. d ib a ja r d an a tas p en ag ih an 2 p .t. pu n te lah d ite rim a pem ba- ja ra n n ja . R e n tja n a m an a se la jak n ja d ik irim k an k ep a d a ra p a t

154

/

u m um pem egang saham u n tu k d isahkan . L a lu m ungkin d a p a t te rn ja ta d ira p a t bahw a sebenarn ja pem beresan belum selesai, dsb. R a p a t la lu d a p a t m engam bil p u tu san u n tu k b en a r2 m en je lesa ikan p em b eresan itu .

• C . K E P A IL IT A N S E B U A H P .T .

Sebuah p .t. ad a lah b ad an hukum . D jik a lau seorang su b jek hu k u m b iasa , seorang p rib ad i (jang ten tu n ja ta k lu k akan h u k u m p e rd a ta b a ra t) d id ja tu h k an pailit, ia m en u ru t pasa l 22 P .K . la lu dengan send iri k e- h ilangan ak an penguasaan dan p en gurusan a ta s k e k a jaan n ja ja n g te r- m asu k d alam kepailitan . A k ib a t hukum kep a ilitan in i m u la i b e rlak u sed jak h a ri k ead aan p a ilit itu d iu tjapkan . M ulai h a ri itu lah p en g u asaan d an p en g u ru san atas boedel pailit m en u ru t p a sa l2 13 a ja t 2 d an 67 a ja t 1 P .K . d ise rahkan d an d id ja lan k an o leh B ala i H a r ta P en ingga lan (W eeskam er) jan g b erk ed u d u k an dalam d aerah -h u k u m P .N . jan g m engu tjapkan p u tu san pailit.

A p ab ila d id ja lan k an atas seb u ah p .t., b e ra rtila h p a sa l 2 2 P .K . te rseb u t bahw a kew enangan2 jan g sebelum p u tu sa n k ep a ilitan itu diu tjap k an a d a p a d a d ireksi (dengan a tau ta n p a ko m isaris2), la lu b er- hen ti dan dengan sendiri b era lih k ep ad a B .H .P . itu .

Jan g b e rhubungan dengan k ep a ilitan itu d isin i p e rlu d ik em u k a k a n ia lah bahw a b a ru lah p ro sed u re pem beresan jan g d ib en tan g k an dim u k a te rseb u t d ap a t d igunakan , ap ab ila d idalam d ja la n n ja k ep a ilitan itu te rd jad i insolvensi, p asa l 168 P .K .

Insolvensi in i b e ra rti b ah w a u sah a pem beresan atas b o ed e l si- p a ilit jan g h a ru s d ise lenggarakan o leh B .H .P . d a p a t d im u la i. T ad in ja , sebelum insolvensi m ulai berlak u dengan send iri (v an rechtsw ege),u sah a pem beresan belum m ungkin . S ifa t pengam bil'an p en g u asaan dan p en gurusan si-pailit a tas k ek a jaan n ja d an dengan send iri d ise rah k an k ep ad a B .H .P . sebagai ku ra trise , p asa l 13 a ja t 2 P .K ., h ingga sa a t in solvensi te rseb u t m asih lah „m en jim p an ” a ta u k o n se rv a to r. L ih a t d juga p asa l 89 P .K .

B a ru d jika dalam p rosedure k ep a ilitan se lan d ju tn ja sesu d ah di- u tjap k an n ja p u tu san kep a ilitan o leh P .N ., l e o leh si-p a ilit sam asekali tid ak lah d im asukkan sebuah ren tjan a a k k o o rd p e rih a l p em b a ja ran h u - tan g 2n ja , p asa l2 134 d an 135 P .K .; 2e a tau re n tja n a a k k o o rd ja n g di- ad ju k an itu (ten tang tja ra 2n ja lih a tlah d alam p a sa l 135 a ja t 1 d an 2 tersebu t) pad a ra p a t verifikasi ta k d ite rim a (p erb an d in g k an

155

p asa l 135 a ja t 1 bag ian ach ir d a n p asa l 146 P .K .); 3e a tau pengesahan n ja ( ~ hom ologasi) a k k o o rd jan g d ise tud ju i d ito lak d an pcno lakan ini te lah m en d ap a tk an k ek u a tan pasti, la lu dtengan sendirU ah m u la i fase involvensi jang b e ra r ti pen je lenggaraan pem beresan bagi sem u a k red itu r jan g penag ihann ja h aru s m elam pau i verifikasi p a d a ra p a t- jan g dip im - p in o leh H ak im — K om isaris, pasa l2 67 a ja t 1, 63, 171 a ja t2 1, 2 , 3, 174, 175 P.K .

F ase m en jim pan sekarang b e ro b ah d jad i fase eksekusL B erach irlah kepailitan , d juga m engenai p .t.,2 d jika d a fta r pem bag ian te rach ir (slotuitdeelingslijst) su d ah m em pun ja i k ek u a tan p asti, p asa l 188 P .K . *)

P e rlu sekali d ifaham i b ah w a dengan se lesa in ja p em beresan , se bagai d ite rangkan d im uka, p .t. la lu berach ir. M en u ru t p asa l 56 a ja t 2 K .U .H .D . pasa l 35 K .U .H .D . m engenai p e rsek u tu an dengan firm a d a lam h a l b erach irn ja sebuah p .t. h a ru s d ib e rlak u k an djuga. A rtin ja ten tang s iap a a ta u siapa2kah jan g h a ru s d ibeban i dengan pen jim p an an b u k u 2 dan su ra t2 d a ri p .t. jan g te lah b e rach ir dengan pem beresan itu , d ite tap k an dengan m engindahkan ak an p asa l 3’5. L ih a t kem bali jang te lah d iu ra ik an p e rih a l p asa l te rseb u t p a d a h a lam an 86.

A k an te tap i dengan b erach irn ja k ep a ilitan a tas sebuah p .t., belum ten tu lah p .t. itu sebagai dem ik ian b e rach ir d juga , m e la in k an jan g pasti m engach irin ja ia lah h a n ja dalam ha l pasa l 47 a ja t 2 K .U .H .D . (k eru gian sed jum lah 7 5 % m odal jan g d item p atk an ). D jik a k ep a ilitan atas p .t. d iu tjap k an b e rd asa rk an p a sa l 47 a ja t 2 itu d an d a fta r pem bag ian te rach ir te rseb u t su d ah b e rk ek u a tan pasti, b e rach irlah d juga p .t.n ja . D a lam k e a d a a n la in p .t. m asih m ungkin fiapa t d ilan d ju tk an , m isaln ja d a ri d afta r pem bag ian a tau d a fta r2 pem bagian , te rm asu k d a fta r pem bag ian te rach ir, te rn ja ta bahw a p a ra k red itu r d a p a t d ib a ja r se tjukup- n ja , ja itu dengan 1 0 0 % , sedangkan d a lam pen je lenggaraan k epa ilitan o leh B .H .P . te rn ja ta d ju g a bahw a sesudah p em bag ian2 u n tu k p em b a ja ran k e p a d a k red itu r m asih ada sisa k ek a jaan p .t. a tau B .H .P . tak perlu m en u n tu t p em en u h an saham 2 jan g b e lum d ise to r d ju m lah nom inaln ja u n tu k 1 0 0 % . H a l2 jan g m enggem birakan itu m ungkin sekali o leh k aren a dengan sebaik2n ja p e ru sah aan p .t. jan g d id ja tu h i kep a ilitan d ap a t d iland ju tkan . In i d im ungk inkan m en u ru t p asa l2 95 bsd. 168a a ja t 1

’) B a g ia n kedua d a ri djilid I in i m em ang tidajk d iu n tukkan buat m enerangkan tem tang ikepailitan se tja ra lebih luas. U n tu k me- sn ah am in ja peladjarilaih sebagai p en g an ta r : „Algemeen verloop van 'het faillissem ent”, PolaJk I (5), halam an* 516 - 520.

156

P .K . S ingkatn ja: k ep a ilitan p .t. ta k h a ru s b e ra k ib a t b e rh e n tin ja b a d a n te rseb u t, seb ag a i h a ln ja se te lah b e ra c h im ja p e m b e re sa n ja n g m e n g ik u ti p em e tja h a n p .t.

T a k p u la p .t. b e ra c h ir ap ab ila d id a lam p e n je le n g g a raa n k e p a ilita n d a p a t d itjap a i a k k o o rd ja n g la lu d isah k an dari p en g esah an a ta u h o m o - logasi ini d a p a t k e k u a ta n p as ti, dengan m a n a k e p a ilita n a ta s p .t. b e r ach ir d a n p .t. itu te ta p h id u p (p a sa l 156 P .K .). L a lu p e n g u a sa a n d a n p en g u ru san jan g ta d in ja a d a p a d a B .H .P ., k em b a li lagi k e p a d a d irek s i.

D a lam K .U .H .D . sek aran g in i ta k a d a k e h a ru sa n u n tu k m en d a f- ta rk a n b e rh en tin ja p .t. se te lah selesai p em b ere san se su d a h p e m e tja h a n - n ja . P en d a fta ran in i dan p en g u m u m an sa ja anggap p e n tin g sek a li b ag i d u n ia pe rn iag aan p a d a ch u susn ja . K a lau to h p e rm u la a n n ja p .t . h a ru s d id a fta rk an dan d iu n d an g k an m e n u ru t p a sa l 38 K .U .H .D ., sem estin ja h a ru s p u la d ik e rd jak an d em ik ian dengan ach iran n ja .

U n tu k m en u tu p u ra ian 2 s in g k a t m en g en a i p .t. sa ja se k a ra n g h en - dah m en g em u k ak an garis2 — b e sa r p e rih a l so a l2: k eb an g saan p .t. d an ten tan g p rospek tus.

K E B A N G S A A N (N atio n a lite it) p .t.

D alam p e rtu m b u h an p e rn iag aan d i n eg a ra k ita in i d a p a tla h k ita m en jaksikan p eris tiw a b e ta p a b a n ja k n ja p .t.2 d id irik an o leh o ra n g 2 Indonesia . P .t .2 itu m eru p ak an b a d a n 2 hukum . S ebagai d em ik ian , ap a - lagi d jik a lap an g an p e ru sah aan n ja itu a d a la h pern iag aan , p .t .2 te rseb u t ak an segeralah b e rh u b u n g an dengan p .t.2 asing, b a ik ja n g m elak san a- k an p e ru sah aan n ja d i [Indonesia, m a u p u n d i lu a r negeri. B a ik d id a lam perg au lan h u k u m itu , m au p u n u n tu k m em u n g k in k an P e m e rin ta h k ita m eren tjan ak an d a n m en e tap k an p e ra tu ra n 2 jan g b e rtu d ju an m elindung i b a d a n 2 p e rn iag aan nasional, jan g b ia sa n ja belum begitu k u a t posisi ekonom isn ja , p e rlu la h d iad ak an p ed o m an b u a t m en en tu k an ap a k a h seb u ah p .t. jan g m en d ja lan k an p e ru sah aan n ja d idalam w ila jah R .I . ad a lah p .t. In d o n esia a tau p.t. asing. D engan la in pe rk a taan : ap ak ah k eb angsaann ja seb u ah p .t. dengan m an a la in 2 p .t. a ta u p u n o ran g 2 p rib ad i b e rhubungan? P o la k (d jilid I (5), ha lam an 3’52) dan V an d er H ey d en (V an d e r G rin ten ) — tjetakan, ke-5 , h a lam an 88 — m enguta- m ak an azas w ila jah (territo iria lite its-p rinsipe). P enu lis- itu b e rp en - d irian bahw a seb u ah p .t. ia lah berkebangsaan negara , m en u ru t p e ru n ; dang -u n d an g an n ja m an a p .t. itu d id irik an dan diw ilajah n eg a ra te rseb u t p .t. b e rk ed iam an se tja ra m enetap . D engan dem ikian seb u ah p .t. adalah

157

berk eb an g saan Indonesia , d jika p.t. itu didirikan m en u ru t p e ra tu ra n 2 d alam K .U .H .D . d an berkediaman setjara menetap di Indonesia. P en- d irian n ja sebagai dem ikian ta k h a ru s te rd jad i di Indonesia sendiri, m isaln ja d a p a t d juga d i S ingapura d id ep an K onsu l — D jendra l R .I . di- san a m en u ru t K .U .H .D . te rseb u t, asalkan dipero leh pem berian keb en a ra n (bewilliging) d a ri M en teri K ehak im an R .I.; se land ju tn ja d idafta rk a n dan d ium um kan m en u ru t p asa l 38 K .U .H .D . (P erband ingkan V an d e r H eyden — V an d e r G rin ten (5), ha lam an 89).

Molengraaff (djilid I , tje tak an ke-9, ha lam an 258 — 260) berpen- dirian lain. D alam b u k u n ja itu d ikem ukakan p en d ap a t b ah w a p .t. itu tidak m em pun ja i kebangsaan sendiri. D ap a tlah m en u ru t p ed o m an te r sebu t d ip erb ed ak an an ta ra p .t.2 jan g d id irikan , b e rk ed iam an a tau me- lak san ak an peru sah aan n ja dalam a tau diluar negeri. A k an te tap i azas2 u m um hukum p erd a ta in tem asiona l (da lam b u k u te rseb u t su d ah b a ran g ten tu hukum p e rd a ta in tem asio n a l d i N ederland) ak an m enen tu - k a n apakah d an sam pai d im anakah hu k u m dalam atau lu a r n egeri te r- ten lu berlaku te rh ad ap sebuah p .t. te rten tu d juga.

Selain dari pad a itu M olengraaff m engenai penggunaann ja p asa l2 152 dan 855 a ja t 2 R .v. Ned. ( = p asa l2 128 d an 8 7 2 a ja t 2 R .v. Indon.) m engem ukakan b ah w a jan g m en en tu k an ia lah kebangsaannja mereka jang b erkuasa dalam p .t., d jad i jan g m enguasai p .t. P en g u asa2 in i ialah p a ra pem egang sah am a ta u d jik a m ereka ta k d ik e tahu i, p a ra anggauta direksi.

P en d ap a t M olengraaf ini agak m en ja lah k an k ep a d a p en d ap a t jang m em berikan kebangsaan p ad a p .t. ja itu bahw a p en d ap a t te ra c h ir ini tid ak m em ik irkan ak an keb an g saan n ja p a ra pem egang sah am atau pengurus. A lm arhum P ro f. M oleng raaff sendiri sangat m em udji p roef- schTift J .A .A . B lo te (L eiden 1921) jan g b erkepa la : „D s N atio n a lite it v an de vereeniging, in h e t b ijzonder van de naam looze vennoo tschap” d an o leh M olengraaff d iberikan resensi dalam m ad ja lah R ech tsgeleerd M agazijn (singkatann ja R .M .) 1922, h a lam an 164 dst.

D a ri resensi o leh b in tang b esa r d a lam hu k u m dagang itu boleh lah sa ja k u iip sebagai b e rik u t, dengan terus d ite rd jem ahkan d alam b ahasa Indonesia:

„D aIam bab p e rtam a d a ri b u k u te rseb u t be liau (ja itu Blote, p e nu lis) berkesim pulan : b a d a n h u k u m ta k m em punja i kebangsaan . D im a n a sad ja p a d a perbedaan d alam k ebangsaan d ileka tkan p e rb ed aan p u la m engenai ak ib a t2-h ukum , la lu k ebangsaan b ad an h u k u m diganti d engan k eb angsaann ja p a ra an g g au ta b a d a n hukum itu .”

158

„K esim pulan itu d iam bil oleh B lo te se te lah p e n je lid ik a n sek sam a m engenai tu d ju an p e ra tu ran 2 jang b e rsa n d a rk a n a tas p e rb e d a a n k e bangsaan” .

T u d ju a n b u k u sa ja ini (penuntun , te ru ta m a b ag i p a ra m ah asisw a- h u k u m d i Indonesia) tak m em p erk en an k an leb ih la n d ju t m en in d jau resensi P ro f. M olengraaff jang begitu penting . S u m b ern ja te la h sa ja tu n d ju k bag i m ereka jang b e rh asra t leb ih m em p erd a lam p en g e tah u an - n ja m engenai kebangsaan p it.

H a n ja saja ingin m engem ukakan b ah w a p e n d a p a t a ta u sistem jan g sam asekali tak m au m en jam bungkan k eb an g saan p a d a s ta tu s b a d an hukum sebagai dem ikian itu (d jad i h a n ja m en g in d ah k an ak an kebangsaannja paita anggautanja pribadi sad ja jan g d en g an d em ik ian m ungkin beraneka w arna kebangsaann ja) seb en arn ja te lah b e rten tan g - an dengan kebu tuhan m asja rak a t d im ana-m ana d id u n ia ak an lem b ag a b ad an hukum .

A p ak ah b ad an hukum itu? M oleng raaff sen d iri (d jilid I (9), h a lam an 196) m en ja takan bahw a is tilah 2 b a d a n h u k u m (rech tspersoon) a tau k ed u d u k an sebagai b,adan h u k u m (rech tspersoon lijkheid ) sebagai dem ikian m em punja i h ak h id u p , h a k d iak u i (rech t v an b es taan ). M a lah an pad a ha lam an 196 itu d iis ja ra tk an bag i b a d a n h u k u m :

,,D engan p e rb u a tan 2 jan g d ilak u k an a ta s n a m a su a tu p e rk u m p u lan, semiianja anggau ta b e rsam a te r ik a t a ta u sem u a bersama m enda- p a tk an h ak atas jang d ip e ro leh k an a tas n a m a p e rk u m p u lan . D ja d in ja dengan tja ra bersam a-sam a (ten tu n ja sebagai k e sa tu an , penu lis) d ida- p a tk a n h ak - d an k ew ad jiban2 jan g bukan h a k 2 a tau kew ad jib an 2 p e r- seorangan p a ra anggau ta i tu ” .

K alau begitu , ap a k a h k eb e ra ta n n ja u n tu k m em b erik an k eb an g saan k ep a d a k esa tu an sub jek-hukum (een h e id v an rech tssub jec ten ) da lam b en tu k b a d a n h u k u m itu? M em ang sa ja p u n ak u i b ah w a ?3a k a lan ja m en ju litk an d jika b a d a n hu k u m sebagai dem ik ian se la lu difi- k irk a n a tau d ip an d an g sam a-sekali te rlep as d a r i keb an g saan n ja anggau ta -n ja p rib ad i. M isa ln ja sad ja b an jak o ran g asing jan g m em egang saham d alam suatu p .t. Indonesia , pem egang2 sah am m a n a dem ikian berpengaruh , sehingga m ungkin m eru g lk an p a d a p e rn iag aan nasional.

T e tap i d isim n am p ak n ja ta k begitu su k a r u n tu k te rle b ih d ahu lu dan dengan seb an jak -b an jak n ja m en tjegah p en g aru h asing jan g tak k ita m ginkan, m isa ln ja d idalam ak ta p .t. d ite tap k an bahw a h an ja w arg a-.n eg ara Indonesia lah bo leh d jad i pem egang saham ; sah am d ik e lu a rk an atas nam a , dsb. (M olengraaff I (9) h a lam an 259 )

159

D jad i m e n u ru t p en d ap a t sa ja b u k an lah tid ak m ungkin m en tja ri pem etjah an so a l keb an g saan p.t. itu k e -a rah m en d ap a tk an d ja lan me- nengah . D ja la n m en en g ah in i d idalam g am b aran sa ja ia lah m ungkin

dem ikian:D a lam b an jak h a l p em b erian k ebangsaan kep ad a p .t.2 m en u ru t

p rin sip w ila jah sebagai d ian u ti d idalam b u k u -n ja P o lak d an V an d er H ey d en (V an d er G rin ten ) te rseb u t d im uka tak ak an m em baw a kesu- k a ra n 2. D a lam h u b u n g an kom ersiil m alahan k ita ak an m engalam i kelam b a tan 2 jan g m ungkin sangat m erugikan , ap ab ila k ita sebagai pengusaha selalu h a ru s m enjelid ik i dahu lu ten tan g k ebangsaann ja p rib ad i d a ri pem egang2 saham a tau p a ra anggau ta d irek si’sesuatu p .t., dengan m an a pengusaha te rseb u t ingin m engadakan p e rd jan d jian --p eru sah aan , H a n ja d jikalau te rd jad i perselisihan2 konkrit, pad a m an a m em ang kebangsaan p ribad i p a ra pem agang saham a tau anggau ta d ireksi a tau p a ra kom isaris m ungkin p e rlu d itind jau leb ih lan d ju t, m isa ln ja d id ep an H ak im , ak an ad a gunanja p a d a w ak tu n ja berpedom an- k ep ad a p e n d a p a t M olengraaff. D jad i ini b e ra rti, bahw a k ita n o rm alite r d a p a t berpedom an ak an p en d ap a t- P o la k /V a n d er H eyden . D jan g an d ilupakan bahw a b a ik di N ederland , m au p u n d an apalag i d i Indonesia , belum ad a ketegasan ten tang k ebangsaan p .t. itu d idalam U nd an g 2 sendiri.

A palagi di Indonesia ini, d im an a b e lum d iad ak an d a fta r pem iagaan (handelsregister) dalam p en g ertian sebagai te lah ad a d i negara- N ed erlan d dan Swls m isaln ja . A k an sangat su k a r da lam hubungan kom ersiil an ta ra p .t.2, a tau N eg ara te rh ad ap p.t. p a d a p en e tap an pa- d jak p e rseku tuan m isaln ja , u n tu k sela lu m en je lid ik i d ah u lu perih a l kebangsaann ja p ribad i p a ra pem egang saham dsb.

P a d a p.t. di Indonesia , ja itu jan g b erk ed iam an di Indonesia , p a- d jak terseb u t d ite tap k an dengan b e rsan d ark an atas sebuah neratja jang d isusun o leh pengurus, p asa l 2 a ja t 3 U ndang2 D a ru ra t N o. 1 1 / 1952 ten tang p e ru b ah an dan p en am b ah an dari O rd o n n an tie op de V ennoo tschapsbelasting 1925, L .N . 1952 — 83. T en tan g soal, ap a k ah sebuah p .t. (dan la in 2 p e rsek u tu an d an p erkum pu lan ) b erk ed iam an dalam w ilajah Indonesia , d ip u tu sk an m en u ru t keadaan .

M em ang m ungkin ada k erag u -rag u an te rh ad ap tem p a t ked iam an sesua tu p .t.; k o n k ritn ja apakah p .t. itu b erk ed iam an d i d a lam a ta u d ilu a r negeri (P o lak I (5), ha lam an 353). P enu lis in i b e rp e n d a p a t bahw a p ad a u m u m n ja tem p a t itu d iten tu k an oleh tem p a t d im an a p e rb u a ta n 2 p en g u ru san d ilakukan , d jad i d im ana d ireksi m e lak u k an tugas2n ja , w alau p u n d idalam ak ta pend irian d iseb u tk an la in . P e n d a p a t te rseb u t b er-

sa n d a rk a n a tas kcnjataan* jang ricel. Sebagai dem ik ian d a p a t d isetu- d ju i. A k an te tap i ak an leb ih b a ik ad an ja , apab ila k cn ja ta a n 2 itu sesuai dengan k e ten tu an d idalam ak ta pen d irian , sebab in ilah jan g d ium um - k an , su p a ja d jangan sam pai m engabu i m ata ch a la jak ram ai.

P e rlu m asih d ikem ukakan . p e ra tu ran di B elgia p e rih a l p en ak - lu k an sebuah p .t. k ep ad a U nd an g 2 Belgia. D i N egara itu p sn a ld u k a n te rm ak su d d iten tu k sn o leh ad an ja k an to r-p u sa t (principal e tab lissem ent) d idalam w ih ja h B elgia. A sa lk an k a n to rp u sa tn ji itu b e rad a d id a lam w ila jah B elgia, la lu p .t. (dan la in 2 p erseku tuan , k a ren a m engenai to u te socie te a tau tiap 2 perseku tuan ) d jad i tak luk ak an U ndang2 B elgia, w a lau p u n ak ta p en d irian n ja d ib u a t d inegara asing (P olak I C5),

h a lam an 352).D ib an d in g k an dengan p en d a p a t2 P o la k dan V an d er H eyden,

di B elg ia itu ru p a 2n ja tid ak .d ip ak a i p rinsip bahw a perundang-undangan n eg a ra m e n u ru t m an a sesu a tu p .t. d id irikan , ak an m en en tu k an ten tang k eb an g saan n ja . S e tid ak 2n ja p rin sip itu tak d iu tam akan . Jang d iu tam a- k a n ia lah p e rih a l d im an ak ah b e ra d a k an to r-p u sa tn ja , ia lah d a ri m ana sega la k e a k tip a n p e rse ro an , p e rsek u tu an d a n perserik a tan dip im pin. D jik a le ta k d id a lam w ila jah B elgia tak lu k lah b ad an 2 itu pad a U ndang B elgia, ta n p a m e n g h irau k an ak an kebangsaannja .

Sistem B elg ia itu a k a n san g a t m engun tungkan keuangan negara, k a re n a p e rse k u tu a n 2 te rseb u t su d ah b a ra n g ten tu ta k lu p u t ak an pem - bcbnnun p em b a ja ran p ad jak di B elgia.

P R O S P E K T U S .

D ari su d u t b ah asa p e rk a taan ini b e ra rti h arap an , p eng lihatan (u it- zich t, aanb lik , F o ck em a A ndreae . R echtsgeleerd H andw oordenboek , 1948 ; h a lam an 236). D alam hubungan dengan dun ia p ern iagaan dan m o d a l jan g d ip erlu k an o leh suatu p.t. jan g sedang a ta u te lah d id irik an d an (m asih) m em erlukan ak an p e rlu asan p em asu k an m odal, d jad i singkatn ja u n tuk m enarik m odal itu , a tjap kali d ite rb itk a n dan disele- b a rk an sem atjam b ro su re jang ten tu n ja m enggam barkan m an faa t2 jang d ap a t d ip e ro h h dengan m-engambil sah am 2 p a d a p em ben tukan p.t. b a ru a tau m em beli saham a tau obligasi2 p ad a p .t. jan g su d ah ad a . G am b aran ten tan g m an faa t2 itu tid ak lah sela lu 10 0 % sesuai dengan k en ja taan 2 a tau k ead aan 2 jan g sebenarn ja . B an jak o ran g jang m ungkin m erasa te r ta rik k a ren a p an d ain ja p en ju su n an g am b aran perih a l k eu n tu n g an 3 jan g ak an d a p a t d ipero leh dengan sesua tu p .t., b a ru k em u d ian ak an

1 6 1

m engalam i keketjew aan2, d ise b a b k a n h a ra p a n 2n ja sem ula te rn ja ta tak terpenuh i. M ungkin p eserta2 jang te rta rik o leh prospektus jang disele- bark an , m enderita kerugian. K erugian ini sudah barang ten tu harus rieel.

A kan te tap i soaln ja ia la h : s iapa (siapa-)-kah jang bertanggung- djaw ab u n tuk isi sepu tjuk prospek tus jang m em propagandakan sebuah p .t. te rten tu jang telah atau sedang d id irikan itu?

K .U .H .D . k ita jang ten tang p e ra tu ran 2 m engenai p.t. sudah lapuk itu, sam a sekali tak m em uat ke ten tuan m engenai soal tersebut.

P aling b an ta r dapatlah seseorang peserta jang kem udian se tjara riee l m enderita kerug ian karenan ja , m enggugat atas dasar pasa l 1365 K .U .H . P erd . dalam penafsiran lu as jang d iberikan o leh H .R . dengan arrestn ja tertanggal 31 D jan u ari 1919. T e tap i siapa (siapa2) kah jang h aru s digugat? H a l in i tidak lah m udah didjaw ab. D jika m engenai p .t. dalam pem bentukan, prospektus term aksud biasan ja d iterb it- dan dise- leb ark an oleh p a ra pendirin ja, ja itu sem ua sadja jan g dengan tja ra bagaim anapun, te lah bekerd ja sam a u n tuk m endirikan p .t.; d jad i tak han ja penghadap2 d idepan no taris pada k etika pen jusunan ak ta pen dirian . (Polak I (3), ha lam an 364). S ukarn ja ia lah siapa (siapa2) an ta ra p ara pendiri itu harus digugat ?

T en tun ja ia (m ereka) te rhadap m ana penggugat, b ilam ana p e rlu ? dap a t m em buktikan ' kesalahannja, ialah kesengadjaan a tau kelalaian m engenai pem beritaan2, and ju ran2 dsb. didalam prospek tus jang te rn ja ta berten tangan dengan keadaan sebenarnja.

D jika prospek tus itu d ikeluarkan setelah p.t. d id irikan , te ru tam a setelah m endapatkan pem berian kebenaran oleh M enteri K ehakim an, dapatlah p .t. itu sendiri, karena sudah sah ada, d igugat (bandingkan halam an 115 dim uka), .

Selain pasal 1365 K .U .H . Perd . u n tu k m enggugat pem b ajaran keT rugian , d ap a t pu la d igunakan penun tu tan kep idanaan b erdasarkan pasal 391 K .U .H .P ,

D u a2n ja djalan itu tak begitu m em uaskan. K arena itu m isalnja di N ederland, d iadakan penam bahair d idalam B.W . ja itu dengan pasal- 1416 a s / d d. P enam bahan’ i£u;dapat kita anggap sebagai u p a ja2 jang m em udahkan bagi jan g d irug ikan oleh prospektus, u n tu k m enu n tu t pem bajaran penggantian kerpgjan a tau m inta pengem balian uang jang d ik e lu ark an un tuk pem belian: saham atau obligasi dengan m engem balikan su ra t2-berharg 3.,itu. t . \

162

Penanam m odal jan g te rtip u (ten tu sad ja b a ru p e rlu ka lau fihak law an m engingkarinja) harus m em buk tikan bahw a ia ad a lah te rd o ro n g un tuk m em beli su ra t2 berharga tersebu t, d iseb ab k an p ro sp ek tu s m-em- berikan gam baran jan g tak d a p a t la in d a ri p ad a m engabu i m a ta p>em- ba tja oleh k a ren a p em b eritaan 2n ja adalah tak b en a r, tak lengkap atau bertja tjad (pasal 1416 a ja t 1 B .W . di N ederland ) P ertanggungsn-d jaw ab u n tu k isi p rospek tus ad a lah b ersifa t p rib ad i d an u n tu k sepenuhn ja (hoofdelijk), pasal 1416 d B.W . N ederland .

Sepengetahuan saja, di Indonesia ini tak b an jak d i te rb itk an dan d iselebarkan prospek tus2 ten tang p .t.2. A k an te tap i d jika lau d ite rb itk an dan diselebarkan, hendakn ja disusuri se tja ra d ju d ju r, m enuru t k en ja ta - an-kenjataan jang sebenarn ja . B oleh d iberikan h a ra p a n 2 ten tang d jalan p ertun ibuhann ja sesuatu p .t., asa lkan h a ra p a n 2 itu b o leh dianggap sebagai rieel. D jangan lah se tjara jang b e rk e leb ih -leb ihan jan g pada ach irn ja akan m erugikan p .t.n ja send iri jan g sedang d ibangun itu.

6. M A S K A P A 12 IN D O N E S IA A T A S S A H A M .

D ew asa kem erdekaan T a n a h A ir in i k ita m elih a t b e ta p a b a n ja k n ja p .t.2 d id irikan o leh p a ra w arga n sgara-asli, J) h a l m an a d izam an H ind ia B elanda dahu lu bo leh d ik a tak an d ja ran g sekali te rd jad i. D jik a d iw aktu itu toh terd jad i, p e rb u a tan hu k u m dem ik ian itu se tjs ra d iam 2 lalu tak luk akan hukum p e rd a ta b a ra t, ia lah b e rd a sa rk a n pasal 2 9 Stbl. 1917 — 12. D em ikian pula p en d ap a t H .G .H d ah u lu dengan pu tusan - n ja tanggal 2 D jan u ari 1941 , T . 153 — 398 m engenai p end irian p e rseku tuan dengan firm a dan m engenai p e rsek u tu an k o m an d ite r dengan pu tu san n ja tanggal 8 S eptem ber 1932, T . 136 — 431.

S ekarangpun Stbl. 1917 — 12 itu p ad a p o kok2n ja te tap m asih berlaku , sehingga k ita d ap a t m en jaksikan b e ta p a m u d ah n ja bangsa Indonesia sekarang ini m en ak lu k k an diri (se tja ra d iam 2) k ep ad a hu k u m p erd a ta b a ra t dengan m endirikan p .t.2 m e iiu ru t IC U .H .D . jang d juga m endapat pem berian kebenaran ( = bew illiging) o leh M en teri K ehakim an.

!) T am bahan asli in i m elulu dipakai dari su d u t berlakun ja hukum p erd ata (term asuk liukum dagang). m an ak a h : liukum a d a t a tau b a ra t ?

163

O leh sebab itu p e ra tu ra n m engenai ,,M ask ap a i In d o n esia atas sah am ” (Indonesisclie M aa tsch ap p ij op aande len ), S tbl. 1939 — 569 jang m ulai d ib e rlak u k an sed jak tanggal 1 P e b ru a r i 1940 d an sekarang- p u n m asih b e rlak u *), d a p a t d ik a ta k a n ta k d ip ak a i lag i o leh p a ra pengusaha k ita jan g ru p a 2n ja leb ih gem ar ak an p e ra tu ra n p .t. dalam K .U .H .D .

M esk ipun dem ik ian , sek ed ar pengertian ten tan g m ask ap a i In d o nesia a tas saham (I.M .A .) tak ada kelirun ja . S sk a ran g p u n m asih ada b eb erap a I.M .A .

T u d ju an p em b u a t U n d an g 2 d en g an S tb l. 1939 — 56 9 ia lah : m em enuhi ak an keing inan2 m a s ja ra k a t d iw ak tu H in d ia B 3 landa itu u n tu k m endirikan organisasi2 m e n d ja la n k a n p e ru sah aan 2 o leh o ra n g - jang p ad a um um nja ekonom is ta k b eg itu k u a t. K a re n a itu b sn tu k organisasi I.M .A . p ad a u m u m n ja d ised iak an bag i p e ru sa h a a n - ketjil. O leh sebab itu p e ra tu ran 2n ja d isu su n p u la se tja ra sed erh an a . In i tid ak b e ra rti me- nu tup k em ungk inan bag i o rg an isasi2 jan g b e rm o d a l ku a t, d juga m em a-

ka i b en tuk I.M .A . itu .

B ag a im an ap u n , b e n tu k I.M .A . te rse b u t d ip ik irk an akan d ip ak a i oleh d an d i-u n tukkan b ag i k au m pengusaha ' bangsa In d o n esia asli sad ja , b e rsam b u n g d ju g a dengan k em ungk inan bagi I .M .A .2 itu u n tu k se tja ra te rb a tas m em ilik i ta n a h jan g ta k lu k k ep ad a h u k u m adat.

I.M .A . send iri sebagai d em ik ian ad a lah tak lu k ak an hu k u m ad a t d item p a t k ed u d u k an n ja (pasa l 2 a ja t 2 Stb-. 1939 — ’569), ak an te tap i d im ungk inkan u n tu k sebagian a tau u n tu k suatu p e rb u a ta n h u k u m te r ten tu m enak lukkan d iri k ep ad a hu k u m p e rd a ta bara t.

D a lam hal d em ik ian pem ilik an ak an tan ah jan g ta k lu k ak an hu k u m a d a t tid ak lah len jap (pasal 3 0 a ja t2 2. 4, 6 dan p asa l 31 Stbl. 1917 — 12).

Satu hal jan g se tja ra tegas d iu tjap k an d alam p asal 2 a ja t 1 Stbl. 1939 — 569 ia lah bahw a I.M .A . ad a lah b ad an h u k u m . S ebagai k ita m asih inga t, dem ik ian itu tid ak ada dalam K .U .H .D . m engenai p .t.

*) B e rd a sa rk a n S tbl. 1942-13 bsd. 14 lltig k u n g an d a e ra h b e r la k u n ja d a r i sem u la D jaw a d a n M ad u ra sa d ja , d ip e r lu a s sa m p a i seluruh. In d o n es ia .

164

Pendirian I.M.A.

M enuru t pasal 7 a ja t 1 Stbl. 1939 — 569 p e n d irian n ja I.M .A . haru s dengan tertu lis, d jad i dengan a k ta dalam m an a d ig u n ak an b a h a sa jan g dim engerti oleh p a ra pend iri. D id a lam la p o ra n b ag ian (afdeelings- verslag) d a ri V o lksraad dahu lu (d ite rb itk an sebagai lam p iran p erundang-undangan a tau w etgevingsbijlage p a d a T . 150, p en erb itan (— aflevering) ke 3 ; lam p iran terseb u t ha lam an 106) p e m a h d ikem uk ak an ap ak ah b ahasa jang dim engerti o leh p a ra p en d iri itu selalu

d ikuasai djuga o leh K etu a L a n d ra a d dahu lu ?

P ad a m asa in i sebalikn ja pasa l 7 a ja t 1 itu- d ib a tja sep ertin ja di-

p in ta penggunaan baliasa Indonesia.Seketika telah tam pil k edepan K etu a L a n d ra a d d ah u lu , sekarang

K etua P enead ilan N egeri. P ad a penguasa in i d iberikan p c ra n a n sanga pen ting bferimbung p end irian I.M .A . d idalam w ila jahn ja -hukum , b ah k a n apab ila p ara pend iri tid ak lah m am pu u n tu k m en jusun ak ta -p en d irian , K etua P .N .lah jang akan m em buatn ja a ta s b a h a n 2 jan g k ep ad a b e liau d iberikan se tjara lisan o leh p a ra p en d iri (pasa l 8 a ja t 4 ). Pern p u a ta n ak ta -pend irian o leh K e tu a P .N . d ip e n n u d a h , k a re n a b eliau d ap a t m enggunakan tjon toh jan g d ilam p irk an p a d a p e ra tu ra n I.M .A . J)

T erang lah bahw a tjo n to h itu p u n jang d ahu lu te rsu su n d a lam b a hasa B elanda, dew asa ini h aru s d ite rd jem ah k an d id a lam b ah asa In d o

nesia.S ingkatnja: A k ta p end irian h a ru s d ib u a t send iri a tau o leh K etu a

P .N . d idalam ha l p a ra pend iri tak m am p u m em b u a tn ja send iri (m enuru t pen d ap at sa ja tak ada halangan d jik a K etu a itu m e n u n d ju k lain

H ak im pada P .N . jang d ikepa la i o leh beliau ).

B agaim anapun , isi a k ta itu m en u ru t p asa l 9 a ja t 1 P .I.M .A . h a ra s m em enuhi akan isi, se tidak -tidakn ja ta k b e rten tan g an dengan isi pasa l

sebagai beriku t:

1) pasal 8 ajat 1: hal2 jan g h a ru s d im u a t d idalam ak ta , ja itu :a. nam a, tu d ju an se rta tem p a t k ed iam an I.M .A .;b. u n tu k w ak tu b e rap a lam a I.M .A . d id irikan ;c. d jum lah m odal perseroan dan d jum lah n o m in a l tia p 2 saham ;

i) u n tu k se lan d ju tn ja disingkat d engan P.I.M.A. (dan d engan ini dim aksudkan Stbl. 1939-569 bsd. Stbl. 1942 -13 d an 14 sertaStbl. 1949-179, m engenai perubahan pasal 43 P.I.M.A.)

165

<L n am a (nam a2 ketjil) se rta tem p a t k ed iam an p a ra pend iri dan u n tu k d jum lah b e rap ak ah m asing2 itu ik u t serta;

e. s iapa (siapa2) dari pengurus2 m em egang h ak b e rtin d ak bagi I.M .A . dan dengan tja ra bagaim ana;

2) pasa l 1 5 ; a j a t 1 s m odal te tap (m odal perseroan terten tu ), te rbag i da lam sedjum lah saham jan g m asing2 sam a besarn ja; a j a t 2: harus te rn ja ta d a ri ak ta bahw a p a ra pendiri bersam a m inim al te lah m e- n em patkan seperlim a d a ri m odal perseroan tersebu t; lagi pu la m ereka bersam a te lah m engam bil saham 2 sed jum lah sedikit2n ja 1000 ru p iah (dahulu ; dew asa in i pan tas d in ila i d jad i m inim al R p . 10.000.— );

3) pasa l 1 6 ; a j a t I s sem ua saham ad a lah atas n am a; a j a t 2 : paling ren d ah harus b erd jum lah nom inal R p . 5.— (nilai dahu lu ) dan pad a p en erb itann ja h a ru slah saham itu d ise to r penuh;

4) pasal 22 a ja t 3 : p em b a ja ran keun tungan tid ak d iperkenankan selam a n e ra tja I.M .A . m en u n d ju k ak an saldo ru g i;T ja ta tan : dalam lap o ran bagian d a ri V o lksraad dahu lu d an m engenai pasa l 22 in i d ikem ukakan la ran g an pem berian „in terim - d iv idenden” , ja itu pem berian uang m uka atas keun tungan jang d ap a t d iharapkan , ak an te tap i la rangan jan g d iusu lkan itu te rn ja ta ta k d jad i d im asukkan didalam pasa l 22 , h a l m an a tid ak b erarti la lu d iperbo lehkan sadja. P engurus harus b en a r2 m engindahkan akan adan ja saldo-kerugian dalam nera tja , ag ar su p a ja keuangan I.M .A . te tap sehat adan ja;

5) pasal 2 4 ; a ja t 1 : pengurus I.M .A . d ap a t seketika d itund juk dalam ak ta pend irian a tau d ap a t kem udian dipilih oleh ra p a t um um pem egang saham ; ak an te tap i anggauta2 pengurus h aru s sem uan ja pem egang saham I.M .A .; a ja t 2 : seluruh pengurus se rta tiap 2 angg au ta d ap a t sew aktu-w aktu d iberhen tikan sem entara a tau d ipetja t o h h ra p a t um um pem egang saham ;

6) pasa l 25 a ja t 2 : tja ra 2n ja pengurus bertin d ak d idepan H akftn haru s d isebu tkan d idalam a k ta ;

7) p asa l 30 ; a ja t 1: p ad a ra p a t2 pem egang saham tiap 2 pem egang itu m in im al b e rh ak u n tu k m engeluarkan sa tu su a ra ; a ja t 2 : han ja p e m egang2 saham lah m em ilik i h ak bersuara ; a ja t 3 : perw ak ilan pem egang saham han ja d ap a t d iberikan kepada la in pem egang saham (d jad i tak boleh d iberikan k epada fihak ketiga, w alaupun dem ikian itu d iand ju rkan dalam pem b itja raan m engenai pasa l in i dalam

166

' rap a t-b ag ian V o lk sraad dah u lu , dfengan ciikeraukakan p u la u n tu k m em asukkan d jam inan2 te rh ad ap pen ja lah g u n aan kem ungk inan itu . A n d ju ran 2 te rseb u t te rn ja ta tak d iterim a). S e lan d ju tn ja d ila- r a n s bahw a seorang- pem egang-sah^m u n tu k d irin ja send iri dan u n tu k la in2 pem egang saha'm to tal m eng elu ark an su a ra jan g d jum - lahn ja m elebihi Vs d a ri sem ua su ara a ta u leb ih d a ri 12 suara .

H a l2 jang d ikem ukakan p ad a sub I sam pai dengan sub 7 d im u k a te rse b u t m eru p ak an a lasan2 bagi K etua P .N ., ja itu apab ila ak ta p en d irian tid ak m em uat p e ra tu ran 2 te rm aksud a tau p e ra tu ra n 2 jan g berten tan g an dengan p e ra tu ran 2 itu 3 u n tu k m eno lak m en erim a ak ta pen d irian . D idalam hal K etu a P .N . ssnd irilah jan g m en jusun ak ta p en d ir ian , d jika lau dem ikian d im ohon oleh jan g b e rsan g k u tan k a re n a tak m am pu m enjusunn ja sendiri, su d ah b arang ten tu beliau m engindahkan d juga akan p e ra tu ran 2 jang d ih aruskan term aksud . A k an gandjillah k a lau beliau h a ru s m eno lak p enerim aann ja ak ta p en d irian I.M .A . jang

oleh b eliau sendiri d isusun itu .

Selain K etua P . N . 1) h a ru s m enjelid ik i p e rih a l d itaa tin ja p e ra tu ra n 2 sub 1 sam pai dengan sub 7 d ia tas a tau tid ak , b e liau -) harus p u la m en jelid ik i su d ah k ah a tau belum te rd jad in ja p em b a ja ran oleh p a ra pend iri m engenai b ia ja m etera i u n tu k pem b erian k eb en aran ( = bew illiging) a tas ak ta pend irian oleh M en teri K eh ak im an , pasa l 8 a ja t 7 bsd . pasa l 11 a ja t 1 P .I.M .A . D jika p em b a ja ran te rse b u t belum te rn ja ta , K etu a P .N . belum boleh m enerim a ak ta pen d irian .

U n tu k m entjapai p em bajaran terseb u t p a ra p en d iri harus terlebih dahu lu dengan p eran ta raan K etua P .N . m en d ap atk an su ra t perin tati u n tu k pen je to ran biaja m etera i itu k ep a d a K as N egeri se tem pat.

S u ra t p e rin tah u n tu k p en je to ran d ib e rik an o leh In sp ek tu r K euangan , d idalam daerahn ja kek u asaan te rle tak lah tem p a t ked iam anI.M .A . In sp ek tu r in i u n tu k pem berian su ra t k u a sa u n tu k p en je to ran te rm ak su d h a ru s terleb ih d ahu lu m en erim a sep u tju k lem b aran d a n ak ta pend irian I.M .A . d a ri K etua F .N ., pasal 8 a ja t 6. D ew asa ini te n tan g te rd jem ah an didalam b ah asa B elanda sebagai te rm ak su d a am

pasa l itu , h a ru s dianggap tak tertu lis lagi.

Sem ua d ia tas in i m engenai: A . tingka tan p en erm iaan ak ta oleh K e tu a P.N . B eliau d ap a t m enerim a a tau m enolak p en e rim aan atas da s a r2 sebagai d iu ra ikan didepan . P eno lakan itu h a ru s te rd jad i dengan sep u tju k p enetapan jang berisikan a lasan 2n ja p eno lakan , p a sa l 9 a ja t 2.

167

M en ju su llah B. tingkatan pemberian kebenaran a ta u bew illiging o le b M en te ri K eh ak im an (d ah u lu D irec teu r v an Justitie ).

D ja la n in ip u n h a ru s d item p u h dengan p e ra n ta raa n K e tu a P .N . B eliau h a ru s m eng irim kan sep u tju k lem b aran d a ri ak ta p en d irian k e p a d a M en te ri K eh ak im an u n tu k m en d ap a tk an p em b erian k eb en aran a tas ak ta itu . P en g irim an k e p a d a M en te ri K ehak im an h a ru s d ise rta i d engan n a se h a t2n ja K e tu a itu m engenai p e rm in taan p em b erian keben a ra n , pasa l 10 a ja t 1. D ew asa in i te rd jem ah an da lam b ahasa B elanda d a ri ak ta sebagai d im in ta m en u ru t p a sa l 10 a ja t 1 in i h a ru s dianggap ta k tertu lis .

U n tu k menjusun nasehat* te rseb u t K e tu a P .N . h a ru s terle-bih d a h u lu b e rh u b u n g an dengan R esid en d id a lam d ae rah n ja m ana p a ra pen d iri berd iam . P em b esa r itu la lu m en ju ru h m en g ad ak an psn je lid ik an jan g te ru tam a d i-a rah k an p a d a p en g e tah u an ap ak ah :

a. I .M .A . seb en arn ja m enged jar tu d ju a n la in d a ri p a d a jan g d iu ra ik an d idalam a k ta ;

b. p e ra tu ra n 2 m engenai pem ilik an tan ah oleh I.M .A . d ilan g g ar;c. a d a p en ak siran jan g keliru m engenai b a ran g 2 jan g d ib e rik an sebagai

p em b a ja ran atas saham (p erb an d in g k an p a sa l 17) k e tik a I.M .A . d id irikan . L ih a t pasa l 10 a ja t 2.

D id a lam la p o ra n bag ian d a ri V o lk sraad te rseb u t jan g m engenai p a sa l 10 in i te rd ap a tlah saran , u n tu k m en u n d ju k Bupati sebagai pen jelid ik ten tan g hal- sub a, b, c te rseb u t d a ri pad a m e n u n d ju k R esiden . S a ran itu b a ik sekali u n tuk zam an kolonial, ke tika p an g k a t R esid en d ipangku oleh o rang2 B elanda sad ja . D ew asa in i k e a d a a n te lah sangat b e ru b ah dan m en u ru t p en d ap a t sa ja tak a d a k e liru n ja m en u n d ju k R e - siden tersebu t. P em besar ini to h h a n ja b srk ew ad jib an m en ju ru h m en g ad a k a n p en je lid ikan sad ja d a n b iasan ja la lu ak an m en je rah k an pen je lid ik an itu kep ad a B upati jan g b ersan g k u tan .

P a sa l 10 a ja t 3 berm akna bahw a R esid en h a ru s m end jaw ab p e rm in taan K etu a P .N . jan g toh h a ru s m en ju su n n a se h a t2n ja bagi M en teri K ehak im an .

A tas d a sa r n aseh a t2 in iiah M en teri K ehak im an m engam bil ketcn- tu a n u n tu k m em berikan a tau m eno lak pem b erian keb en aran . S udah b a ran g ten tu K etu a P.N . a k a n m em berikan n aseh a t2 ja n ^ bzik , d jik a m en u ru t d jaw abann ja R esiden tak ada te rd jad i h a l2 sebagai d iseb u tk an p a d a pasa l 10 a ja t 2 sub a, b, c te r tu n d ju k d id ep an . K alau n a se h a t2 K e tu a itu baik , M en teri akan m em b erik an k e b e n a ra n a ta s a k ta pend i-

1 6 8

rian , ke tju a li ka lau M enteri m enganggap bahw a I.M .A . itu berten tangan dengan U ndang2, ke tertiban um um atau kesusilaan.

I tu berarti. bahw a w alaupun ad a n assh a t2 jang b a ik dari K etua P .N ., M enteri m asih m ungkin m eno lak pem berian kebenaran alas ak ta pend irian I.M .A . P eno lakan in i harus d iserta i dengan a lasan-n ja , pasal 11 a ja t 2.

B aik dari p enetapan M enteri u n tuk m em berikan kebenaran , m au , p u n u n tuk m enolak, d ik irim kan d u a tu ru n an dengan seketika kepada K etua P .N . jang m engirim kan akta, p asa l 11 a ja t 3.

I. D idalam hal pem berian k eb en aran d iberikan oleh M enteri K e- haldraan , K etua P .N . lalu m endaftarkan I.M .A . jan g bersangku tan d idalam d a fta r jang d iun tukkan d ikepan lteraan PJV. Sehelai tu ru n an p en e tap an M enteri jang m em berikan kebenaran dan sepu tju k akta disim pan d ikepan itsraan .

Sehelai tu ru n an la inn ja d a ri penetapan M enteri u n tuk m em beri- k an kebenaran d isertai dengan lsm baran ke 5 d a ri ak ta pend irian harus seketika d ik irim kan kepada p a ra pendiri, dengan d ia lam atkan kepada penandatangan jang pertam a didalam ak ta , d iserta i pu la dengan pem - b eritah u an perihal jang d ite tapkan didalam pasal2 14 dan 17 (pasal 12 a ja t 3). P asa l 14 m engenai keharusan pengurus I.M .A . u n tuk m enje- lenggarakan pengum um an didalam m adja lah resm i, dew asa sekarang B .N .R .I., ja itu perihal pem beritahuan dari K etua P .N . ten tang terdafta rn ja I.M .A . dan tem pat dari pendaftaran itu (ialah k ep an ite raan P.N . term aksud). Selam a pengum um an ini belum d id jalankan , para anggauta pengurus, disam ping I.M .A . sebagai b ad an hukum , adalah bertanggung-djaw ab se tjara p ribad i dan u n tuk sepenuhnja (hoofdelijk) bagi pe rik a tan 2n ja I.M .A .

P asa l 17 m engenai p em b a ja ran atas saham .

P ad a saa t pendirian I.M .A . p em bajaran itu d ap a t d ilakukan dengan barang2, sedangkan sesudahnja p :n d ir ia n itu tja ra p em bajaran dem ikian harus m endapatkan pem benaran (goedkeuring) o leh rap a t um um pem egang saham .

II. D idalam hal pem berian kebenaran d ito lak o leh M en teri K e- hakim an, K etua P .N . seketika m engirim kan sshela i d a ri dua tu ru n a n p enetapan jang beliau tcrim a dari M enteri tersebu t, k epada p a ra pen diri dengan d ia lam atkan k epada penandatangan p ertam a d idalam akta.

I 1 6 9

Pem beritahnan dari peno lakan itu oleh K etu a k epada penandatangan p e rtam a berlaku sebagai pem b eritah u an jang tjukup , pasal 12 a ja t 1.

D jik a lau k ita m em bandingkan dengan p .t. m engenai tja ra pendirian n ja d a n p rosedure pem berian kebenaran kem udian oleh M enteri K ehakim an, nam paklah bahw a tja ra pendirian dan prosedure pem berian k eb en aran pada I.M .A . leb ih- d ipersukar dan d ib era tk an :

a . P a d a p .t. ta k ada keharusan pem buatan ak ta pendirian dalam lima lem baran (vijfvoud, pasa l 8 a ja t 3 P .I.M .A .). M em ang lim a 1cm- baran itu ad a gunan ja berhubung organisasi pend irian I.M .A , itu; ia lah 1 lem baran d ik irim kan k epada Inspekfur K euangan jang b ersangkutan , pasal 8 te rssb u t a ja t 6; 1 lem baran lagi kepada R esiden jang bersangku tan un tuk pen jelid ikan sebagai d im aksudkan dalam .pasal 10 a ja t 2 P .I .M .A .; 1 lem baran pu la k epada M enteri Kcha* k im an u n tu k m endapatkan pem berian kebenaran , pasal 10 tersebut a ja t 1. Sudah b arang ten tu pengirim an un tuk penjelid ikan d an un tu k m en d ap a tk an pem berian kebenaran atas ak ta itu h an ja apabila K etu a P .N . d ap a t m enerim a ak ta te rm aksud , pasal2 8 a ja t 7 ; 9 a ja t 1 P .I .M A . S elandjutnja 1 lem baran un tuk arsip d ikepan iteraan P .N ., p asa l 12 a ja t 2 dan I lem baran (lem baran ke 5) k epada p a ra pendiri dalam hal m endapatkan penetapan pem berian kebenaran , pasa l 12 ajat 3 P .I.M .A .

B agaim anapun m em baw a adm inistrasi jang tak sedikit bagi K etua P .N . jang bersangkutan.

b . D im asukkann ja p en jam puran K etua P*N. d idalam fase pend irian te rseb u t; kem ungkinan gagalnja pend irian I.M .A . p ad a instansi K etu a P .N . ini, karena beliau tak d a p a t m enerim a ak ta term aksud , p asa l2 8 a ja t 7 dan 9 a ja t 1 tersebut.

c. P en jam p u ran Pam ongprad ja , ja itu R esiden jan g h aru s m em erin tahkan m engadakan pen je lid ikan2 sebagai d ip in ta oleh pasa l 10 a ja t 2 P .I.M .A .; sudah barang tentu K etua P .N . tak akan d ap a t m enerim a ak ta pend irian , apab ila be liau m endapat balasan atas p erm in taan - n ja u n tu k pen jelid ikan2 tersebu t kepada R esiden jan g berisikan ad an ja pelanggaran2 sebagai d itu n d ju k dalam pasal 10 a ja t 2 itu sub a, b, c. A pakah dengan balasan jang isin ja m en u n d ju k akan ada te rd jad in ja pe langgaran3 itu K etua P .N . toh m asih ak an m en erim a ak ta pend irian dan m eland ju tkan kep ad a M enteri K ehak im an u n tuk m endapa tkan pem berian kebenaran? Saja ra sa tidak .

Z70 i

M ungkin k a ren a h a l2 sub a, b , c d ia ta s itu sad ja su d ah tid ak m e- n im b u lk an sem angat u n tu k m en d irik an I.M .A . D a lam m em ori p en d je - ia san (m em orie van toelichting) a ta s ren tjan a P .I.M .A . d ah u lu d iak u i b e tap a fo rm iln ja p ro sed u re pen d irian , p en erim aan ak ta dsb . sam pai p em b erian k eb en aran (ha lam an 49 dalam lam p iran p e r-u n d an g 2an pada T . 150, p en erb itan ke 2), w alau p u n a tja ra 2 itu seb en arn ja te ru tam a m em b era tk an tugas K etu a P .N ., b u k an sem ata -m ata m em b era tk an p a ra pend iri. K e tu a P .N .-lah jan g m en je lenggarakan se lan d ju tn ja dan se- m u an ja u n tu k kepen tingan p a ra p en d iri itu .

S ebalikn ja ada ha l2 d idalam P .I.M .A . jan g leb ih baik d an lebih tegas p en g a tu ran n ja d a ri p a d a u n tu k p .t.2 d idalam K .U .H .D . H a l2 itu , sek ad ar te lah k ita d jum pai, ia lah :

a. P en eg asan k ed u d u k an I.M .A . sebagai b ad an hukum , pasal 2 a ja t 1 P .I .M .A . K ed u d u k an ini m u la i dengan p en d afta ran n ja I.M .A . d idalam d a fta r chusus u n tu k itu jan g d iad ak an d ik e p a n its ra a n P.N - jang bersan g k u tan d a n d ilak u k an o leh K etu a P .N . setelah d id ap a t- k an pem berian k eb en aran d a ri M en teri K ehak im an p a sa l 7 a ja t 2 P .I.M .A .

b . p e ra tu ra n 2 d idalam P .I.M .A . m engenai isi te rten tu d a ri ak ta pen d irian , pasa l 8 a ja t 1 ; tak ada pasa l dem ik ian itu d idalam K .U .H .D . u n tu k p .t.

c. ad an ja sem ua saham a tas n am a p a sa l 16 a ja t 1 P .I.M .A ., m asing- m engenai d jum lah nom ina ln ja ta k bo leh k u ran g dari pada d jum lah te rten tu jan g d ite tap k an d alam U nd an g 2 sen d iri, ja itu R p . 5. (n ilai dahu lu ), pasal 16 te rseb u t a ja t 2; lagi pu la pada penge luaran n ja seketika h a ru s d ise to r penuh .

P engeluaran sem ua saham atas n am a itu m em u d ah k an sekali p engam bilan su a ra sah pad a ra p a t um um pem egang saham , k a ren a dengan dem ik ian tak m ungkin te rd jad i p em b erian su a ra 2 se tja ra kedok , ia lah han ja sebagai pem egang b elaka tan p a hak d a ri saham - a tas tu n d ju k (lihat kem bali p ad a ha lam an 128 d im uka berhubung dengan p.t.) D jum lah m in im al te r te n tu bag i tia p 2 saham m en u n d ju k p u la p a d a suatu kem ad juan , apalag i d ju m lah itu pad a pengeluar- ann ja saham h aru s seke tika d ipenuh i, k ead aan m ana ten tu m em - p e rk u a t k ek a jaan n ja I.M .A . sebagai d jam inan bagi p a ra kred i- tu m ja .

d. P e ra tu ran baw asanja han ja pem egang sah am lah m em ilik i h a k b e rsu ara dan tiap- pem egang saham itu paling sedikit b e rh a k atas

171

- su a tu su a ra p a d a ra p a t um um pem egang saham , p a sa l 30 a ja t 1 d an a ja t 2 P .I.M .A . P e ra tu ra n 2 in i sssuai dengan pasa l jan g b ersan g k u tan d alam W .v.K . N ed., ia lah pasa l 4 4 b a ja t 1 (liha t lagi p a d a ha lam an 129 dim uka).

e . S e land ju tn ja d ila rang lah sistem p erw ak ilan d irap a t um um tersebu t o leh la in 2 o ran g dari p ad a pem egang2 saham sendiri, p asa l 30 a ja t3. P a d a p .t. d a p a t d juga o rang lu a ran d iberi k uasa o leh seorang pem egang saham , d juga u n tuk m engeluarkan su ara , D engan p sr- a tu ra n jan g te rm u a t dalam pasa l 30 a ja t 3 itu te rd jam in lah bahw a r a p a t um um b en a r2 h an ja d ihad iri o leh sesam a psm egang saham sendiri.

f. T a k m ungkin sebuah I.M .A . m ulai b ek erd ja dengan kas kosong H a l in i d itjegah o leh p e ra tu ran 2 jang te rm u a t d idalam pasal2 15 a ja t 2 dan 16 a ja t 2 P .I.M .A . P ad a p .t. p asa l 51 K .U .H .D . m inta pen je to ran 10 persen dari m odal perseroan p ad a saa t p .t. itu m ulai bekerd ja , akan te tap i s iapa jang akan m engkon tro lir baw asan ja p e n je to ra n itu sungguh2 sud ah d ilak u k an ?

L A N D JU T A N P E N D JE L A S A N

m engenai saham 2 I.M .A ., h ak 2 dan kew ad jiban2 p a ra pem egang saham .

K ew adjiban u tam a p a ra pem egang saham p a d a I.M .A . ia lah m em b a ja r penuh atas d jum lah nom ina l sah am 2 itu jan g m erek a te lah b e r- d jan d ji m engam bilnja, p asa l 4 P .I.M .A . M alah an m en u ru t p a sa l 16 a ja t 2 sah am - itu h aru s d ib a ja r dengan tiinaL

D engan tegas m em ori pend je lasan a tas re n tja n a P .I.M .A . m engata k a n b ah w a m em ang dengan sengad ja tak d iad ak an kem ungkinan u n tu k p en je to ran d ikem ud ian atas saham .

P e m b u a t U ndang2 b eranggapan bahw a p e ra tu ra n dem ik ian itu ia lah u n tu k so lid ite t u sah a2 I.M .A . d alam hu b u n g an n ja dengan fih ak 2 ketiga. A p a - jan g d ib e ritah u k an sebagai m odal jan g d item p a tk an , riee ln ja sud ah h aru s p u la d ise to r (h a lam an 47 W etgevm gs-bijlage te rsebu t).

S ebalikn ja p a ra pem egang saham ad a lah b e rh a k a ta s pen erim aan tiap2 ta h u n d a ri k eu n tu n g an jan g d ipero leh I.M .A . m e n u ru t ke- seu n b an g an d a ri d jum lah sah am jan g dim iiik i, p asa l 22 a ja t 1 P .I.M .A .

172

P em b atasan pem egang saham p ad a orang2 In d o n esia -asli sad ja (p asa l 1 a ja t 2) ta k m em ungk inkan pen g elu aran saham - a tas penggan ti (aan o rd e r) a tau a ta s tu n d ju k (aan to o n d er), pasa l 16 a ja t 1 jan g h an ja m em p erk sn an k an sah am 2 a tas nam a sad ja ( lih a t d juga h a lam an '58 m em ori pend je lasan atas re n tja n a P .I .M .A . d idalam la m p ira n p eru n - dang-undangan te rse b u t d ia tas).

S aham 2 d a p a t d ip e ra lih k an h ak n ja , ak an te tap i, b e rla in an dengan pasa l 42 K .U .H .D ., d idalam m an a sebagai azas d ite ran g k an bahw a tja ra 2n ja p e ra lih an h a k atas sah am 2 atas n am a p ad a p .t. h a ru s d ia tu r d idalam ak ta p .t. send iri se rta p asa l te rseb u t h a n ja m en u n d ju k ak an tjo n to h 2 ten tan g tja ra 2n ja pe ra lih an itu *), p ad a I .M .A .2 in i Undang- undanglah menetapkan tjara2 te rm ak su d , D jad i ta k d iperk en an k an u n tuk m enetapkan tja ra la in , pasa l 19 P .I.M .A .

P en g g ad a ian sah am 2p u n ta k d ip e rk en an k an . D en g an penggadaian in i d im ak su d k an b a ik m en u ru t h u k u m p e rd a ta b a ra t, m au p u n m en u ru t h u k u m ad a t (m em ori d jaw ab an a tas ren tjan a P .I.M .A ., h a lam an 133 lam p iran p e ru n d an g -u n d an g an p a d a T . 150, p en e rb itan ke 5).

R a tio la ran g an p en g g ad a ian sah am 2 I.M .A . itu ialah k a ren a oleh p em b u a t U nd an g 2 d ianggap k u ra n g b a ik ap ab ila o ran g la in d a ri p ad a pem ilik saham (ja itu pengam bil gadai) m em p u n ja i p en g aru h a tau m elak u k an p e ran an d idalam I.M .A ., m em o ri p en d je lasan tersebu t, halam an 60.

M em b erik an tanggungan k e p a d a o ran g la in , b a ik Indonesia asli m au p u n tid ak asli b ah k an k ep ad a o rang asing, dengan penund jukkan atas saham b e rsan g k u tan , d iperbo lehkan . D jad i jan g d ila rang ia lah p em in d ah an h a k k ep ad a o rang2 jan g dahu lu tid ak d igolongkan pad a „ inheem schen” a tau b u m ipu tera .

S udah b a ran g ten tu p e ra tu ra n 2 dem ikian itu ta k begitu sesuai lagi dengan p e rtu m b u h an p ern iagaan jan g d ilak u k an o leh bangsa In d o n esia sendiri dew asa K em erdekaan T an ah A ir sekarang . U ra ian ten tan g I.M .A . in i adalah h an ja u n tu k sek ed ar p en jem p u rn aan sad ja d idalam sebuah p en erb itan m engenai hu k u m p e rse k u tu a n d i Indonesia .

P e ra tu ra n ten tan g pem in d ah an h a k sah am I.M .A . itu d iseb u tk an d idalam p asal 19 a ja t 2 P .I.M .A . P em in d ah an itu d ilak san ak an dengan

i) a.i. dengan m em buat >keterangan bersam a d ari pesero d an p en d ap a t saham ten tan g p eralihan itu , lalu se tja ra resm i d iberitahu-k an (oleh seorang d ju m slta d idalam funksin ja sebagai d ju ru - pem beritahu, beteekend) ikepada direksi p.t.

173

b a lik n am a (overschrijv ing) o leh p en g u ru s d idalam d a fta r saham , d a f ta r chusus m ana h a ru s d ia d a k a n (dan d ip e lih a ra dengan b a ik 2) di- k a n to r I.M .A . (pasal 18 a ja t 1 P .I .M .A .).

D jik a lau pengurus menolak b a lik n a m a itu , p em in d ah an h a k atas saham d a p a t d ilak u k an dengan p em b e rita h u a n b e rsam a d an tertu lis o leh k ed u a bc lah fih ak jan g b e rsan g k u tan (pem indah h a k d an p en d a p a t h a k ) k ep a d a P a n ite ra P .N ., p a d a m a n a I.M .A . ad a lah te rd afta r, p a sa l 19 a ja t 2 P .I.M .A . P e m b e rita h u a n te rtu lis itu la lu d isim pan pada ak ta I.M .A . d ik ep an ite raan . Selain ini, f ih a k 2 jan g b e rsan g k u tan d ap a t m em b eritah u k an k e p a d a pengurus te iltang te rd jad in ja p em in d ah an hak atas sah am dengan tja ra p em b eritah u an k e p a d a P a n ite ra P .N . te rsebu t.

P en g u ru s b e rd asa rk an p asa l 18 a ja t 2 P .I .M .A . berkew adjiban u n tu k m cn d a fta rk an p em in d ah an h ak d idalam d a fta r saham . P asa l 18 a ja t 2 itu b e rb u n ji bahw a sem u a p e ru b a h a n d alam orang2n ja pem egang saham atau dalam d ju m lah 2 ik u t-se rtan ja m ereka h a ru s d itja ta t d id alam d afta r saham . L ag i p u la ten tan g pem in d ah an h a k a tas saham h a ru s d itja ta t p ad a sah am te rseb u t, pasa l 19 a ja t 5. M esk ip u n tak di- seb u tk an o leh siap ak ah p e n tja ta ta n itu h a ru s ^ ilak u k an , se la jak n ja lah p e n tja ta ta n p ad a saham itu h a ru s d ilak u k an o leh pengurus a tau oleh p an ite ra P .N . d idalam hal p en o lak an b a lik n am a o leh pengurus.

M esk ip u n tja ra 2 p em in d ah an h ak atas saham d ia tu r oleh U n dang2 sendiri, ak an te tap i d idalam ak ta I.M .A . d a p a t d ite tap k an s ja ra t- chusus bag i pem in d ah an sah am 2. D jik a lau ad a s ja ra t2 itu , sah am tak b e ra lih , sebelum s ja ra t2 itu te rp en u h i, pasa l 19 a ja t 4. S u d ah se la jak n ja la h pengurus I.M .A . a tau p an ite ra P .N . m en u n d ju k p ad a s ja ra t2 itu bag i k epen tingan o ran g jan g h en d ak m engoper sah am term aksud .

M e n u ru t m em ori pend je lasan (h a lam an 60 la m p ira n p eru n d an g - un d an g an p ad a T . 150 p en erb itan ke 2) b a ik p engurus, m au p u n p an ite ra d id a lam hai p em in d ah an te rseb u t tak p e rlu m en je lid ik i ten tang sah n ja m en u ru t hukum d ari p em in d ah an itu . T u g as m erek a ia lah h an ja fo rm il be lak a , ja itu ap ak ah p e ra tu ra n 2 fo rm il u n tu k p em in d ah an di- in d ah k an .

D jik a lau te rd jad i p em in d ah an saham d ilu a r b a lik n am a , m isaln ja k a ren a pew arisan , jan g b e rk ep sn tin g an in i d a p a t m in ta p en d afta ran d idalam d a fta r saham kep ad a pengurus. D jik a lau pengurus m eno lak p e n d a fta ran ' itu , la lu d a p a t d item p u h d ja lan p em b eritah u an tertu lis k ep a d a p a n ite ra P .N ., p ad a m an a I.M .A . ad a lah te rd a fta r . P em b erita hu an . te r tu lis ini b e ra k ib a t sam a , p asa l 19 a ja t 6. M ak su d p em b u a t

174

P .I.M .A . ia lah su p a ja d a fta r sah am itu m en tje rm in k an k e a d a a n p e r ih a l sah am 2 itu jan g seb en arn ja .

K eh en d ak p e m b u a t p .I .M .A . u n tu k m e n d ja u h k a n ik u t-se r ta n ja o rang2 jan g b u k an „ b u m ip u te ra ” d id a lam I.M .A . te rn ja ta d a r i p a sa l 19 a ja t 7. A pab ila k a re n a p ew arisan , p e rk aw in an a ta h p e ru b a h a n la in d idalam status pem egang saham lalu sam p a i sa h a m itu d ja tu h d id a lam tangan o ran g jan g ta k te rm asu k o ra n g In d o n e s ia aseli, o ra n g in i b e r- kew ad jiban u n tu k m elep ask an sah am itu didalam - ten g g an g la m a n ja d u a ta h u n sem en d jak ia d a p a tk a n sah am itu . T eng g an g in i o leh M en te ri K ehak im an (d ah u lu D ire k tu r v an Ju s titie ) d id a lam k e a d a a n 2 chusus d ap a t d iperpand jang . M e n u ru t p asa l 19 a ja t 8 g u g u rlah sah am itu , ja itu b ek as pem egang sah am ta k d a p a t m em an t'aa tin ja , a p a b ila saham te rseb u t ta k d ilep ask an d id a lam tenggang te rse b u t ja n g d iang gap te lah tju k u p lam a , m isa ln ja u n tu k m e n d ju a l sah am te rm ak su d .

Selain d a ri itu , te rh a d a p sah am ja n g b e ra d a d id a lam p en g u asaan - n ja seorang jan g b u k an In d o n esia -asli, o le h p en g u ru s d a n o leh tia p 2 o ran g jang- b e rk ep en tin g an d a p a t d itu n tu t p e m ja ta a n b a ta la n n ja o leh P .N ; T en tu n ja P .N . d a lam w ila jah n ja m an a p em eg an g ta k sa h d a ri saham itu b erk ed iam an atas b ertem p at-tin g g a l, p a sa l 2 0 P .I .M .A . bsd. p a sa l2 118 a ja t I H .I .R . d an 142 a ja t 1 R . R gw . K e se m p a ta n u n tu k m em ad jukan tu n tu ta n p e rd a ta jan g d ib e rik an k e p a d a p en g u ru s d an kep ad a jan g berk ep en tin g an te rse b u t ad a la h u n tu k m en am b ah k ep asti- an hukum , karena m e n u ru t p asa l 2 0 d ia ta s itu sah am jan g b e ra d a d a lam tangan tak berh ak , ta k m em b erik an m a n fa a t sed ik itp u n .

B ad an hukum I.M .A . sebagai d em ik ian h e n d a k n ja d iteg ak k an . S elam a I.M .A . m asih b e rd ja lan , h en d ak n ja d i- ich tia rk an , su p a ja m o- daln ja, ja itu m odal b ad an h u k u m I.M .A ., d jan g an k em b ali ke tan g an pem egang saham . H a l ini p ad a h a k e k a tn ja a k a n te rd ja d i, d jik a lau I.M .A . d ip e rk en an k an m em beli send iri sah am 2n ja a tau m en g am b iln ja dalam gadai. I tu lah sebabn ja pasa l 21 P .I .M .A . m elaran g n ja .

L a in hal adan ja , d jik a lau ra p a t u m u m pem egang-saham m e n u ru t pasal 23 a ja t 1 b e rik u tn ja m en e tap k an u n tu k m en g u ran g i m o d a l jan g te lah d ise to rkan . A k an te tap i kep en tin g an p a ra k re d itu r I.M .A . tak boleh d irug ikan k a ren a p e n e ta p a n ra p a t u m u m p em eg an g -sah am itu . P em b u a t P .I.M .A . m end jaga kepen tin g an p a ra k re d itu r itu dengan m enen tukan d idalam p a sa i 23 te rseb u t a ja t 2 bahw a p e n e ta p a n r a p a t d im uka itu belum m em pun ja i k ak u a tan , a tau b e lum b o leh d ilak san a- kan , sebelum p e n e ta p a n ra p a t d iu m u m k an d id a lam m acljalah restn ij dew asa sek aran g B .N .R .I. (dahu lu Jav ase C o u ra n t) d an sebe lum lam ~

175

p a u w ak tu d u a b u lan , te rh itu n g tanggal pengum um an tersebu t, sedan g k an p a n ite ra P .N . jan g bersan g k u tan (ja itu P .N . pada m ana I.M .A . te rd a fta r) h a ru s m em b erik an k e te ran g an k ep ad a pengurus I.M .A ., b aw asan ja d idalam d u a b u lan te rm ak su d tak ad a d im ad ju k an perla- w an an te rh ad ap pengurangan m odal jan g d ise to rkan o leh salah seo ra n g k red itu r I.M .A .

D jik a lau te rn ja ta d idalam dua b u lan tad i d im ad jukan perlaw anan , ja itu p a d a P .N . d im ana I.M .A . adalah te rd a fta r, perlaw anan m ana d a p a t d iad ju k an se tjara te rtu lis a ta u se tja ra lisan , p e laksanaan pene- ta p a n ra p a t um um h a ru s m enunggu p u tu san P .N . a tas perlaw anan k re d itu r (a tau k re d itu r2) itu . P .N . d a lam p srad ilan v o lu n te r h a ru s m endengar o p p o san (k red itu r jan g m elaw an) d an pengurus I .M .A ., pasa l 23 te rseb u t a ja t 3.

B a ru d jika p e rlaw anan itu d ito lak , p en e tap an ra p a t um um m en- d ap a tk an k ek u a tan , p a sa l 23 a ja t 4. D jik a p en e tap an itu b eris ik an pengem balian atas d jum lah n o m in a l saham , ha l in i d a p a t d id ja lankan , p asa l 23 a ja t 5.

L ag i p u la u n tu k m end jaga k e u tu h a n k ek a jaan I.M .A . p asa l 22 a ja t 2 m elarang p em b a ja ran bunga te ta p a tau p em b a ja ran te tap , d jikalau tak d ilak u k an d a ri keun tu n g an I.M .A .w*

PERLENGKAPAN* LM.A.S udah lah k ita m engenai pengurus I.M .A . p ad a b a liknam a saham 2

dan d a fta r chusus m engenai sah am 2 d an b a ru 2 sad ja k ita b erkena lan dengan ra p a t um um pem egang saham . S ebagai h a ln ja d juga p ad a p .t., se la in pengurus a tau d ireksi d an ra p a t u m u m pem egang saham , p ad aI.M .A . p u n k ita m engenai lem baga ko m isaria t, pasa l 32 P .I.M .A .

T E N T A N G P E N G U R U S .

P e rih a l ini ad a lah leb ih la n d ju t d ia tu r d idalam p asa l2 2 4 sam pai dengan 27 P .I.M .A . P ad a p o k o k n ja k ita d a p a t m en u n d ju k p ad a u ra ian m engenai d ireksi pad a p .t. (lihat ha lam an 2 1 1 8-120 dim uka).

C husus m engenai angkatan dan pem berhen tian seorang pengurus p em b u a t P .I.M .A . m en g o p er azas2 jan g b erlak u d idalam hu k u m perse-

a ra t, d juga m engenai k^w enangann ja b e rtin d ak dan p ertang - gungand jaw abn ja p a ra pengurus (liha t d a lam m em ori pend je lasan ter-

a sud lam p iran p erundang-undangan p a d a T. 150, p en e rb itan ke 2, h a la m a n 2 61 , 62).

176

1. M e n u ru t p a sa l 4 4 K .U .H .D . seo ran g p en g u ru s p a d a p .t. d a p a t d ian g k a t d a ri p a ra pem egang s,aham a ta u d a ri o ran g 2 lu a ra n . P a d a I.M .A . seo ran g p en g u ru s harus seorang pemegang saham sendiri d an k ita te lah m en g etah u i b ah w a pem egang sa h a m I .M .A . in i h a ru s p u la seo rang In d o n esia -asli (d ah u lu d itu n d ju k d en g an is tilah b u - m ip u te ra ), p a sa l 24 a ja t 1 b sd . p asa l 1 a ja t 2 P .I .M .A . P e r lu d ik e m u k ak an d isin i b ah w a p asa l 2 4 a ja t 1 te rse b u t d en g an t ja r a jan g leb ih d je las d a ri p ad a p asa l 4 4 K .U .H .D . m en g a tak an , b a h w a an g - k a ta n pengurus itu d a p a t te rd ja d i d a lam a k ta p e n d ir ia n a ta u p a d a sa a t k em u d ian d ip ilih o leh ra p a t u m u m pem egang sah am , sedang- k an p a sa l 24 a ja t 2 , dengan m en g a tak an b ah w a p a ra p en g u ru s d an tia p 2 anggau ta d a ri d ireksi se tiap saa t o leh ra p a t u m u m pem egang sah am d a p a t d ib e rh en tik an sem en ta ra a tau d ilepas, leb ih d je las m en g an d u n g azas jan g d ju g a d iseb u tk an d id a lam p a sa l 4 4 a ja t 2 K .U .H .D ., ja itu b ah w a pengurus ta k d a p a t d ian g k a t u n tu k se lam a- lam an ja (de b es tu u rd e rs m ogen n ie t o n h srro ep e lijk w o rd en aan - gesteld). S ebagai te lah d ik e tah u i, ra tio n ja ia lah u n tu k m en tjegah k e m u n d u ran a tau k e b u ru k a n h as il2 p e ru sah aan jan g d id ja la n k a n o leh p .t. a ta u I.M .A . sebagai ak ib a t ta k tja k a p n ja a tau k u ra n g k e- a h lian n ja seo ran g p en g u ru s itu .

2 . M en g en ai h u b u n g an h u k u m a n ta ra seo ran g pengurus p ad a p .t. su d ah lah k ita m e lih a t b ah w a h u b u n g a n te rse b u t a d a la h p e rd ja n d jian p e rb u ru h a n m en u ru t tite l V II A B u k u k e I I I K .U .H . P erd ., ap ab ila pengurus itu d igadji, h a l m an a ad a lah k eb iasaan n ja . B ersam aan dengan h u b u n g an h u k u m te rseb u t, seo ran g p en g u ru s p ad a p .t. ad a lah pem egang k u asan ja d juga ja n g h a ru s m em pertanggung d jaw ab k an k-ebidjaksanaannja m en u ru t p asa l 1802 K .U .H . P e rd . (liha t ha lam an 121 d im uka) ; s ingka tn ja h u b u n g an 2 h u k u m a n ta ra seo rang pengurus pada p .t. dengan p .t. itu ad a lah ta k lu k ak an h u kum p e rd a ta b a ra t. Hal ini pada umumnja tidak demikian pada I.M .A. jan g to h m en u ru t p asa l 2 a ja t 2 ta k lu k ak an h u k u m jang b erlak u bagi bangsa In d o n esia asli d item p a t k e d u d u k a n n ja d an h u k um ini ad a lah u n tu k sebag ian b esa r h u k u m a d a t (jang h id u p ). K e ad aan ini ten tu m em pengaruh i h u b u n g an 2 h u k u m a n ta ra seo ran g p en g u ru s dengan I.M .A . d an k ita te lah d a p a t m enangkap b ah w a k eh en d ak p em b u a t P .I.M .A . ad a lah sfeer wkebumiputeraan” jan g m elipu ti segala-galan ja p a d a I.M .A . itu .

Tetapi ada perbedaan2 jang penting, jaitu :

177

D ip a n d a n g d a ri p e r tu m b u h a n d u n ia p e ru sa h a a n d ew asa in i alam p ik ira n d em ik ian itu m e n u ru t p e n d a p a t sa ja n a m p a k n ja a d a la h sem pit d a n ta k sesu a i lag i d e n g a n zam an n ja .

B a g a im a n a p u n d ju g a , d jik a in c o n re to a d a p e rso a lan te n ta n g h u b u n g a n 2 h u k u m a n ta ra seo ran g p en g u ru s p a d a I .M .A . d en g an b ad an h u k u m itu , h a ru s la h b e rd a sa rk a n h u k u m p o sitip p e m e tja h a n n ja p ad a u m u m n ja d itja r i d id a lam h u k u m jan g b e rlak u se te m p a t bag i I .M .A .

K etju a li d jik a lau , seb ag a i te lah sa ja tu n d ju k p a d a aw al u ra ia n m en g en ai I.M .A . ini, I .M .A . te rse b u t u n tu k sebag ian 1) a ta u u n tu k su a tu p e rb u a ta n h u k u m te r te n tu , m en ak lu k k an d iri k e p a d a hu k u m p e rd a ta b a ra t. D a lam h a l p e n a k lu k k a n d em ik ian itu h u b u n g a n 2-h u k u m te rseb u t, d jik a te n ta n g itu tim b u l p erse lis ih an 2 k o n k rit, h a ru s d itin d jau m e n u ru t h u k u m p e rd a ta b a ra t.

B u k a n b e rs ifa t p e rb e d a a n , ak an te ta p i m e ru p a k a n su a tu k echu- su san b ag i d ireksi I .M .A . ia lah k ew ad jib an n ja jan g te r tja n tu m d idalam p a sa l 2 6 a ja t 3 P .I .M .A . P a s a l in i d a lam a ja t 3 i tu m ew ad jib k an k e p a d a p a ra p en g u ru s u n tu k tia p 2 ta h u n m en g irim k an seh e la i tu ru n a n d a la m d u a le m b a ra n d a r i n e ra tja d a n p e rh itu n g an la b a -ru g i k e p a d a K etu a P .N . p a d a p en g ad ilan m an a I.M .A . ad a lah te rd a fta r.

Sudah b a ra n g te n tu n e ra tja d a n p e rh itu n g an la b a -ru g i itu h a ru s te la h m e n d a p a t p en g esah an o leh ra p a t u m u m p em eg an g -sah am , pasa l 2 6 a ja t 2 .

S a tu le m b a ra n d a r i tu ru n a n te rse b u t a ta s p e rin ta h K e tu a P .N . d i- k u m p u lk an p a d a a k ta p e n d irian jan g te rs im p a n d a lam a rs ip P .N . dan lem b aran la in n ja o leh p a n ite ra P .N . d ik ir im k a n : d ah u lu k ep ad a D ire k tu r P e rek o n o m ian , sek a ran g k e p a d a M en te ri P e rek o n o m ian (M en te r i P e rd ag an g an d a la m K ab in e t D ju a n d a sek a ran g ini).

R a tio d a r i p e ra tu ra n in i ia lah su p a ja D ire k tu r P e rek o n o m ian d a h u lu itu d a p a t m eng iku ti d je d ja k p e r tu m b u h an I.M .A . d a lam m asja ra k a t, k a re n a w ak tu itu I .M .A . ad a lah b en tu k p e rse ro an b a ru da lam p erg au lan -h u k u m a n ta ra In d o n esia (h a lam an 62 lam p iran p e ru n d an g - u n d an g an p a d a T . 150, p en e rb itan ke 2).

Peria-klukan se m a tja m in i m e n u ru t p a sa l 18 S tb . 1917-12 b e ra r ti p e n a k lu k a n o leh b a n g sa In d o n e s ia asli a k a n h u k u m p e rd a ta b a r a t ja n g d i b e r la k u k a n a ta s g o lo n g an o ra n g 2 T im u r A sing b u k a n b an g sa T h iong -H w a, S tb . 1924-556, m u la i b e rlak u se m e n d ja k ta n g g a l l M a re t 1925, s e k a d a r h u k u m i tu t id a k su d a h d ib e rla k u k a n a ta s o ra n g 2 In d o n e s ia a s li te rseb u t.

178

U n tu k se la inn ja (te ru tam a se la in d u a p e rb e d a a n 2 in ti d a n k ech u - su san jan g d itu n d ju k d im uka itu ) p e ra tu ra n 2 m en g en a i p en g u ru s- I .M .A . ad a lah sam a dengan p e ra tu ra n 2 sed jen is p a d a p .t . H a n ja d id a la m P .I.M .A . k ad an g 2 p eru m u san n ja d iteg ask an dengan leb ih d je las . S a ja m em p u n ja i k esan bahw a p a d a ke tegasan2 p e ru m u san itu p e m b u a t P JL M .A . m en tjo n to h p a d a p e ra tu ra n -p e ra tu ra n b a ru m engena i N .V >

d i N ed erlan d .T jo n to h 2 d a ri ke teg asan itu te rd a p a t d a lam p asa l 25 a ja t 1 P .I .

M .A .: D ireksi bertugas m em im pin p e ru sah aan . Ia m e la k u k a n segala

p e rb u a ta n hu k u m bag i I.M .A .In i tid a k b e rb ed a p a d a p .t.; h an ja d id a lam pasa l 44 K .U .H .D .

ta k d ib e rik an isi p a d a is tilah ^beheer’’.K eh aru san u n tu k p em b u k u an jan g d ib eb an k an k ep a d a d ireksi

da lam p asa l 27 a ja t 1 seb en arn ja su d ah sem estin ja , ia la h d en g an sen d ir in ja dem ik ian ta n p a p erin tah chusus d a ri p e m b u a t u n d an g -. T e ta p i seb a lik n ja a d a b a ik d juga c h u s u s d ip e ren tah k an itu , p e r ta m a k a re n a p a d a u m u m n ja I.M .A . tid ak ta k lu k a k a n h u k u m p e rd a ta b a ra t. B agi p .t. kew ad jib an m em b u k u -bagi d ireksi itu su d ah d jelas d a ri pasa l K .U .H .D . S e land ju tn ja dan p ad a u m u m n ja te k a n a n u n tu k m en d ja an- k a n k e te rtib an itu dew asa in i p u n m asih san g a t p e rlu b ag i se ag ian b e sa r p a ra pen g u sah a2 berbangsa Indonesia-asli.

T e ra c h ir perlu sa ja tu n d ju k ak an p asa l 25 a ja t 4 P .I .M .A . jan g h e n d a k m en ek an k an bahw a ap ab ila seo ran g p en g u ru s terkena^ a an pertanggungan-d jaw ab p ribad i, ja itu d jik a lau ia m e lak u k an p e r u a an jan g m elam pau i b a tas kew enangann ja sebagai seo rang p en g u ru s I .M . •» te tap ia lah send iri jan g h a ru s m em iku l b e b a n p e rtan g g u n g an -d jaw a n ja d a n ta k bo leh itu d io p erk an k ep ad a se rta su p a ja d ip en u h i o leh k esa tu an -k ek e lu a rg aan m en u ru t h u k u m ad a t, m isa ln ja m arg a , su u s . da lam k esa tu an m an a si-pengurus itu k eb e n a ra n sad ja te rm asu k . ^ a g i pu la k esa tu an -k ek e lu a rg aan d em ik ian itu d a p a t p u la d jad i p em e^an c saham I.M .A . d id ae rah S eberang d a n d jik a seo ran g an g g au tan ja ke- be tu lan sad ja m en d jab a t pengurus I.M .A ., m u ngk in sek a li ia dengan p e rb u a tan n ja jan g m elanggar b a tas2-h u k u m sebagai seo rang pengurus, m eng ika t k ek a jaan k esa tu an -k ek e lu a rg aan itu d an in ilah p em b u a t P . M .A . h en d ak m entjegahn ja . D a ri su d u t p en d id ik an k e a ra h k e te rtib a n p asa l 25 a ja t 4 itu saja p an d an g san g a t ba ik . S in g k a tn ja seo ran g ang g au ta pengurus I.M .A . k aren an ja ta k m u d ah m en ja lah g u n ak an kedu d u k an n ja sebagai anggau ta k e sa tu an -k ek e lu a rg aan tersebu t.

179

D en g an p e n d je la sa n 2 d im u k a in i m engenai p en g u ru s2 I.M .A . sa ja anggap te lah m en ju k u p i. L ag i p u la u ra ia n ten tan g I.M .A . in i m em ang tid a k d im a k su d k a n se tja ra leb ih m en d a lam , k a re n a b en tu k p e rse ro an itu ru p a 2n ja se k a ra n g su d ah tid a k b eg itu d isu k a i lagi.

T E N T A N G K O M IS A R IS .

! S ebagai h a ln ja p a d a p .t., kom isaris itu , seo rang a tau leb ih , ta kd ih a ru sk an a d a n ja o leh u n d an g 2. P a d a u m u m n ja kom isaris itu adalah u n tu k p engaw asan seh ari-h a ri a tas p e rb u a ta n 2n ja p a ra pengurus. In i d ik a tak an , b a ik d id a lam p a sa l 4 4 a ja t 1 K .U .H .D ., m a u p u n d idalam p a sa l 32 a ja t 1 P .I .M .A .

B ag a im an ap u n d juga , m e n u ru t p a sa l 32 a ja t 1 ini, co n fo rm jan g d ite ta p k a n d a lam p a sa l 50 a ja t 1 W .v.K . di N ed ., te tap i ta k d id je lask an d a lam p a sa l 4 4 a ja t 1 K .U .H .D ., ak an ad a a ta u tid ak a d a n ja seorang kom isaris a ta u leb ih , h a ru s d iten tu k an leb ih d ah u lu d id a lam ak ta - p en d irian . L a g i p u la p ad a ak ta itu su d ah d a p a t sekaligus d ian g k a t seo ran g kom isaris a ta u leb ih a tau an g k a tan itu b a ru d ik em u d ian te r d jad i o leh ra p a t um um pem egang-saham . D an su d ah b a ra n g ten tu ra p a t te rse b u t itu b erw enang m em b erh en tik an k o m isaris a tau k o m isa ris- itu , a ja t 2 pasa l 32 te rseb u t.

T e tap i sfeer k eb u m ip u te ra a n ta m p il p u la d isini k ed ep an . H a n ja d a r i pem egang2-sah am lah d a p a t d ite ta p k a n a ta u d ia n g k a t seorang kom isaris a ta u leb ih , p a sa l 32 a ja t 1.. In i m eru p ak an sa tu p e rb ed aan dengan p a ra kom isaris p a d a p .t.

L a in p e rb ed aan ia lah ten tan g h u k u m jan g m enguasai hu b u n g an - h u k u m a n ta ra kom isaris a tau p a ra kom isaris dengan b a d a n hukumI.M .A ., m engenai m erek a m ungkin m ew akili ra p a t um um pem egang- sa ^ am * D id a lam m em o ri-p en d je lasan te rm ak su d m erek a d itu n d ju k

( sebagai p em egang-kuasa d a ri ra p a t u m u m (lam p iran p eru n d an g -u n d an g an p a d a T . 150, p en e rb itan k e 2 , h a lam an 64), ten tu sad ja m e-

i n u ru t hu k u m jan g b erlak u bag i b an g sa Indonesia d item p a t k ed u d u k an| I-M .A ., pasa l 2 .ajat 2 P .I .M .A .

T ugas kom isaris a tau p a ra kom isaris d idalam P .I.M .A . d ianggap tju k u p dengan p en d je lasan pengaw asan sehari- a ta s d ireksi. P a d a um u m n ja ' k o m isaris tak boleh m elakukan p.’k e rd jaan m sn g u ru s a tau tugas- d a ri ra p a r um um pem egang-saham .

180

B ilam an a p ad a su a tu saa t tak ad a pengurus, kom isaris a tau p a ra k om isasislah jan g m end ja lankan pengurusan, w alau p u n te n tu h a n ja u n tu k sem en tara w ak tu sad ja , pasa l 32 a ja t 3 P .I .M .A . K e tiad aan p en g u ru s itu m ungkin te rd jad i k a ren a seluruh. d ireksi a tau seorang a tau lebih. d a ri anggau ta2n ja d iberhen tikan sem en tara o leh kom isaris a tau m ad jelis kom isaris. W ak tun ja p em b erh en tian sem en tara itu m e- n u ru t p asa l 32 a ja t 3 tad i tak bo leh m eleb ih i d u a bu lan .

S eorang kom isaris a tau leb ih apab ila b e rtin d ak sebagai pengurus, m em iku l psrtanggungan-d jaw ab d juga sebagai pengurus (pasa l 32 a ja t

3 te rsebu t).

Tentang rapat umum pemegang-saham.

Sam a h aln ja p ad a p.t., p ad a I.M .A . p u n ra p a t ini m em egang kek u asaan tertinggi d idalam nja . D engan ten tu ad an ja d u a k ek u asaan d id a lam I.M .A ., ja itu ra p a t um um te rseb u t se rta d ire k s i; m a lah an m ungkin — dan p rak tis d juga dem ik ian — tiga, ap ab ila ad a seorang k o m isaris a tau leb ih , su d ah se la jakn ja lah d iad ak an sek ed ar pem batasan a n ta ra k ek u asaan 2 itu d idalam m en d ja lan k an m asing tu g as-n ja te r

ten tu .T jo n to h djelas ten tan g p em b atasan itu k ita d jum pai d idalam p asa l

43 W .v.K . N ed., m en u ru t pasa l m an a k ep a d a ra p a t um um pem egang sah am d idalam N .V . dengan m eng indahkan ak an b a ta s2 d idalam u n d an g 2 a tau ak ta p en d irian d iberikan segala kew enangan , jan g ti a su d ah d iberikan kep ad a d ireksi a tau k ep ad a la in 2.

K em bali kep ad a I .M .A , kep ad a ra p a t um um itu m en u ru t pasal 28 a ja t 2 toh d iberik an h a k m en jam puri d a lam u ru sa n d ireksi. P a d a azasn ja m asing2 sudah d iberikan tugas2 te rsen d iri, te ta p i p em b u a t P .I . M .A . m em perbo lehkan ra p a t um um m enerobos azas itu dengan d iberik a n kew enangan m engam bil k e ten tu an 2 jan g h a ru s d id ja lan k an oleh p a ra pengurus. M en u ru t pe rasaan sa ja ra p a t u m u m itu h en d ak n ja b ertindak sangat b id ja k sa n a ; han ja dalam h a l b ah w a dengan n ja ta2 p en g u ru s2 itu la la i a tau dengan sengadja m elanggar kew ad jib an -n ja , b a ru la h ra p a t um um la jak m en e tap k an k e ten tu an jan g sem estln ja te lah h a ru s d iam bil oleh d ireksi sendiri d an o leh d ireksi h a ru s d id ja lan k an . S aja sin ipu lkan sik ap ra p a t um um jan g d e m ik ia jv itu k a re n a ra p a t u m u m didalam m en etap k an k e ten tu an 2 te rm ak su d h a ru s m engindahkan-, ak an kew enangan2 jang (telah) d iberik an k ep ad a p a ra p en g u ru s d idalam P .I.M .A . a tau d idalam akta pend irian .

m

P a ra pengurus m em pertanggung-d jaw abkan k eb id jak san aan n ja m engena i h as il2 p e ru sa h a a n k ep a d a ra p a t te rseb u t. P ertan g g u n g an d jaw ab i tu ad a lah dengan t ja ra te rtu lis jan g d ip e rtim b an g k an o leh ra p a t, p asa l 28 a ja t 4 P .I .M .A . d an m e n u ru t a ja t 4 in ip u n rap a tlah m en e tap k an lab a ta h u n a n se rta b ag ian d a ri la b a in i jan g h a ru s dibagi. A d a lah san g a t b id jak san a ap ab ila tid a k sem u a d a ri k eu n tu n g an d i- bag i2k an , a k a n te tap i sebag ian d ita h a n u n tu k d an a-tjad an g an (reser- vefonds; co n fo rm p a d a p .t.).

M engenai k eb id jak san aan p a ra pengurus itu , m ungkin ra p a t sete lah m em pertim b an g k an la p o ra n p a ra pengurus b e rp e n d a p a t bahw a ■kerugian2 jan g a id e rita o leh I.M .A . la jak d ip ik u ln ja a tas b a h u p a ra pengurus jan g m e n u ru t p e rtim b an g an ra p a t te lah b e rb u a t ke la la ian dsb . D jikalau p a ra pengurus tak se tu d ju dengan k e te n tu a n ra p a t te rse , b u t d an perselisihan in i ta k d a p a t d ise lesa ikan se tja ra dam ai, m ungkin te rp ak sa lah I.M .A ., ja itu ra p a t u m u m tersebu t, m enggugat te rh a d a p p a ra pengurus d id ep an H ak im . D id a lam situasi d em ik ian itu m adjelis kom isaris, d jik a ad a , h a ru s m en u ru t h u k u m m ew akili I .M .A . d id ep an H ak im , p asa l 28 a ja t 5 bsd . p asa l 32 a ja t 4 P .I.M .A .

D engan send iri d ih a rap k an b ah w a ra p a t um um pem egang-saham itu m engam bil k e ten tu an 2 jan g sah, se tid ak -tid ak n ja d a p a t d ip e rtah an - k an sahnja.

U n tuk itu P .I .M .A . m en e tap k an b-eberapa s ja ra t jan g h a ru s te rn ja ta d ip e n u h i:

1- S iapa b erhak m engum pu lkan ra p a t u m u m ini? Ia la h p a ra penguru s , p a ra kom isaris (ka lau ad a) d an o leh p a lin g sed ik it seperlim a da ri pem egang2-saham , p asa l 29 a ja t 4 P .I.M .A .

2 . Pem anggilan u n tu k b e rra p a t h aru s te rd jad i d en g an m engindahkan ak an tenggang jang la jak , dengan m enund juk ak an tem p a t dan w aktu te rten tu . P e rih a l tenggang in i se rta te m p a t d an w ak tu te rten tu m ung k in su d ah ad a k e ten tu an 2 d id a lam ak ta p en d irian . D jik a tidak , d a p a t d ite tap k an sendiri se tja ra jan g la jak dengan d im in ta- k an p e rse tu d ju an d a ri K e tu a P .N . ja n g b e rsan g k u tan sebagai pengesahan , p a sa l 29 a ja t 1, 2, 3.

3. K e ten tu an 2 p a d a ra p a t h a ru s d iam bil dengan su a ra te rb an jak : p a sal 31 a ja t 1 P .I.M .A .

U n tu k m engam bil k e ten tu an 2 jan g sangat pen ting , m isa ln ja m e- n g u b ah ak ta p en d irian a tau u n tu k m engachiri b e rd ja lan n ja I.M .A . d ap a tlah d id a lam a k ta pend irian d ite ta p k a n p e ra tu ra n ten tan g kele-

182

b ih an su a ra jan g d ip erk u a t, a r tin ja b u k an keleb ihan su a ra b iasa . D jik a lau tid a k ada kechususan te rm aksud d idalam ak ta p en d irian P . .

M .A . send iri d idalam pasa l 31 a ja t 2 u n tu k m enSambl1 m en g u b ah ak ta p en d irian dan m engachiri b erd ja lan n ja I.M .A_ m eng h a ru sk a n te rtjap a in ja k e leb ih an su a ra te rd iri d a n d u a-p e rb g a d a n

su a ra2 jan g d ik e lu ark an .4 . T ia p 2 pem egang-saham b e rh a k m engeluarkan paling s e d ik i ts a tu

su ara , p asa l 3 0 a ja t 1, dengan p em b atasan paling b a n ja k 1 a ta u »/3 d ari sem ua su ara , ia lah u n tu k d iri pem egang s a h a m send iri dan la in 2 pem egang (ja itu se tja ra p e r w a k i l a n ) b ersam a. P eb a tasan ini ia lah u n tu k m entjegah b e rk e lsb ih an n ja peng

o rang pem egang saham d irap a t um um itu.B erhubung perw ak ilan seo rang pem egang saham itu m en u ru t

p assa l 3 0 a ja t 3 P .I.M .A . han ja d a p a t d iberik an k ep a d a seorang; re pem egang saham la inn ja , d a p a t d ipersoalkan , ap ak ah perw a 1 ^b o leh d iberikan k ep a d a seorang pengurus a tau kom isaris, tid ak d ia tu r d idalam P .I.M .A . Sebagai k ita ke tah u i, perw a ^m ik ian itu u n tu k m engeluarkan su a ra ad a lah d ila rang a a ^a ja t 2 K .U .H .D . (lihat djuga p a d a h a lam an 129 didepan), ngetahu i d juga bahw a seorang pengurus a t a u kom isaris p a ■ •

h a ru s seorang pem egang saham , sehingga fo rm il m en u ru pa ^3 te rseb u t perw ak ilan dem ik ian itu ta k d ila ran g p a d a . ^ • te tap i m enuru t p en d ap a t saja^ perw ak ilan te rm aksu m aI.M .A . pu n tid ak d iperkenankan , k a ren a seorang kom isaris an g urus ad a lah fihak penanggung-djaw ab k e p a d a ra p a t um um -gang saham . D engan dem ikian akan m em baw a k e k e ru ^ an P' o rang pengurus a tau kom isaris d iperb o leh k an b e rtin d a se g rek an n ja pem egang saham pada ra p a t um um pem egang sa am . ^

Sebagai k ita m asih ingat seorang pengurus d ap a tf 1 nA 1 P T M A . Berhubungrapat um um pemegang saham, pasal 2 4 a ja t l ± \ i .m al

dengan ini m asih perlu saja tundjuk: p ad a pasa l 31 a ja t , a a m an a d iterangkan bahw a d idalam ak ta p en d irian d a p a t d ite tap a

r ih a l usu l jang m engikat u n tu k m engangkat seorang peng“ *“ * u lling sed ik it tiga o rang jang sebagai tja lo n d im asu “ 1 kom isaris). itu usu l m ana d ibua t oleh d ireksi a tau oleh kom isaris (p K eten tu an dem ikian d idalam a k ta m engenai u su l jan g d fak u in am ak an clausu la o tok ra tis a tau oligargis jan g o leh . • • - sebagai sah (telah d ite rangkan pu la p a d a u ra ian - m engenai p.

h a lam an 119 dim uka.

Pemilikan tanah bagi I.M .A.

P ad a p o k o k n ja k etika d iren tjan ak an P .I.M .A ., pem erin tah H ind ia B elanda d ah u lu ch aw atir ak an kem ungkinan d irug ikann ja kepen tingan2 p a ra p e tan i, apab ila p sn d u d u k 2 ko ta m ak in lam a m akin bertam b ah m enguasai tan ah 2 saw ah dan tan ah 2 in i d ip ergunakan sebagai b en d a2 u n tu k m entjari keun tungan dengan d ja lan d ip a r o __ ataudisew akan k epada p enduduk desa. Sebalikn ja peng luaran I.M .A . d a ri m end ja lankan h ak 2 In d o n esia a tas tan ah ta k d a p a t d ib en ark an ka ren a akan m entjegah perkem bangann ja. B erd asa rk an pertim b an g an 2 d ia tas itu d iperk en an k an lah kep ad a I.M .A .2 se tjara langsung a tau tid ak langsung dan u n tu k selam anja a tau u n tu k sem en tara m en d ap a tk an atau m elakukan penguasaan (beschikkxng) a tas ta n a h 2 jan g dengan sesuatu h ak Indonesia-asli dim iliki oleh orang2 Indonesia-asli pu la, te rm asuk tan ah 2 dengan m ilik agraris m en u ru t Stbl. 1872 — 1 1 7 , a tau atastan am an 2 a tas ta n a h 2 itu , tetapi semua ini setjara terbatas pasa l 5 a ia t 1 P .I.M .A . ' J

P em batasan itu adalah sam pai m aksim al 75 H .A ., d ian ta ra m ak-sim um m ana d ite tap k an paling b an jak te rd ir i d a ri ta n a h saw ah seluas 25 H .A .

K em ungkinan u n tuk m elebihi b a tas2 itu d ib e rik an d alam p asal e rseb u t a ja t 2, ialah di D jaw a dan M ad u ra dengan seizin G u b em u r

an j d ae rah lu a r D jaw a dan M a d u ra dengan seizin R esiden , d idalam w ilajah-n ja m ana (G u b ern u r a tau R esiden) ta n a h 2 a tau ta n a m a n 2 d i- a tasn ja te rle tak . D alam izin te rseb u t d ite tap k an p u la lu a sn ja penam -

h an ltU’ BUa d ianggap perlu , G u b e m u r (d idalam p asa l 5 a ja t 2 te rse u t m asih d itu n d ju k sebagai H o o fd van G ew estelijk B estu u r) dan

toJili-611 C a am ^ nnja m asing2 jan g ten tu n ja d ib e rik an se tja ra da lam b e n tu k su ra t pene tapan , m enen tukan d juga d jika

‘anggap perlu dengan s ja ra t3 m an a p en am b ah an te rm a k su d d iberikan .

P N rTh3 te r n "a t ak an pasa l 10 a ja t 2 P .I.M .A ., dalam m an a K etua ■ . m aru sk an m enjusun pertim b an g an 2n ja bagi M en teri K ehak im an

l a i n ^ P^ m ^ er an k eb en aran atas ak ta I.M .A . P ertim b an g an itu an ta ra _n . e rd a sa rk a n atas pen je lid ikan oleh fihak P am o n g p rad ja m engenai

p ak ah te rn ja ta ad a pelanggaran a tau tid ak m engenai p e ra tu ran 2 ten tan g pen g u asaan tan ah o leh I.M .A .

n j t z d - T n, d jaIan PenSaw asan dem ik ian , k ep a d a P em erin tah diain * t T K ehak lm an) d iberikan kesem patan u n tu k se lam a ber-

n n ja .M .A . d alam djangka p an d jan g m en in d jau ap a k a h b ad an

184

h u k u m in i te rn ja ta d ah u lu te p a t d id irik an n ja a tau tidak , d jad i te rn ja ta m a m p u u n tu k m en d ja lan k an u sah a2n ja dengan b a ik a tau tidak! I tu la h se b ab n ja I.M .A . p a d a u m u m n ja tak bo leh d id irik an u n tu k w ak tu leb ih d a ri 30 tah u n , p a sa l 2 a ja t 3 P .I.M .A ., k e tju a li d jik a lau w ak tu n ja di- p e rp an d jan g . D jad i p a sa l te rse b u t m em b erik an k esem p a tan lagi u n tuk m en g o n tro l p e rih a l penguasaan atas tanah2 a ta u tan am an 2 d ia tasn ja . (p e rb an d in g k an la m p ira n p e ru n d an g -u n d an g an p ad a T . 150, pener- b ita n ke 2 , h a lam an 40).

Berachirnja I.M .A.

M e n u ru t m em ori p en d je lasan a tas P .I .M .A . (L am p iran p er- u n d an g 2an p ad a T . 1*50 p en erb itan ke 2 , h a lam an 64 dst.) b erach irn ja I.M .A . itu d a p a t te rd jad i se tja ra biasa dan se tja ra luar biasa, *) ja itu k a re n a d u a djenis k e a d a a n :

1. P em e tjah an I.M .A ., d ahu lu o leh G u b e m u r D jendra l, p asa l 34 a ja t1 P .I.M .A . B agi I.M .A .2 jan g sek aran g m asih ada , d jik a b e ra d a didalam k e a d a a n jan g se ru p a , te n tu n ja h a ru s d ilak u k an oleh M en teri K ehak im an . K ead aan jan g d im ak su d k an ia la h : te rd e sa k oleh ke- kepentingan ketertiban umum;

2. P em e tjah an I.M .A . jan g d ahu lu d iu tjap k an o leh D ire k tu r D justisi, p asa l 34 te rseb u t a ja t 2 ; d im aksudkan sebagai tin d ak an hukwnan, h a lam an 65 lam piran tersebu t. S ekarang h a ru s p u la d ik e rd jak an o leh M en te ri K ehak im an d idalam h a l2 jan g se tja ra im p era tif d itu n d ju k d a lam a ja t 2 te rm ak su d sub a, b, c, d.

D id a lam h a l2 sub 1 d an 2 dia tas ini p em e tjah an itu b a ru d iu tjap k a n (u itgesproken), setelah mendapatkan nasehat d ari Ketua P .N ., pad a P .N . m an a I.M .A . jan g bersan g k u tan ad a lah te rd a fta r . M en u ru t m em o ri d jaw aban P em erin tah H in d ia B e lan d a d ah u lu a ta s p en d a p a t V o lk sraad dalam L a p o ra n B ag ian (V oorloop ig V erslag ) m engenai n a se h a t itu , sifa tn ja naseh a t te rseb u t ad a lah h an ja seb u ah „perslah atas p en d en g aran m ereka jan g berkepen tingan” , sehingga ta k ada a lasan u n tu k m en iadakan n aseh a t itu dalam ha l pem etjah an b e rd a sa rk a n k e te rtib a n um um (L am p iran perundang-undangan te rseb u t p ad a T . 150,

J ) D idalam te k s t B e la n d a n ja d ip ak a i is tila h „ab n o rm aa l”. D jik a is tila h ‘in i d ioper d a la m b a h a sa In d o n esia la lu m u n g k in a k a n m enim buLkan p e n g e rtia n la in . D ari itu s a ja leb ih m e n ju k a i a k a n te rd je m a h a n d e n g a n „ lu a r b ia sa ”.

185

p e n e rb ita n k e 5 , h a la m a n 1 36 ). L a g i p u la p e m b e ria n n a se h a t itu d i- le ta k k a n d a la m ta n g a n K e tu a P .N ., k a re n a P .N . itu (d a h u lu L a n d ra a d ) a d a la h H a k im jan g te rd e k a t p a d a m a s ja ra k a t In d o n esia , h a la m a n 65 la m p ira n te rse b u t.

M e re k a . ja n g b e rk e p e n tin g a n itu te rn ja ta la h m e n u ru t p a sa l 34 te rse b u t a ja t 1 ia la li d irek s i I .M .A . ja n g h a ru s d id en g a r p e r ih a l m ak su d u n tu k m e m e tja h k a n p e rse ro a n n ja , se tid ak 2n ja u n tu k p e n d e n g a ra n itu te la h d en g an t ju k u p d ipanggil.

S e la in k a re n a k ep en tin g an k e te rtib a n u m u m M e n te ri K eh ak im an se k a ra n g sebagai tin d a k a n h u k u m a n (sub 2 d im u k a) d a p a t m en g u tjap - k a n p e m e tja h a n n ja I .M .A . a ta s d a sa r :

a . p e lan g g aran a tas p e ra tu ra n 2 m engenai p e n g u a sa a n ta n a h o leh I.M .A .;

b . tju k u p a d a n ja p e n u n d ju k a n 2 b ah w asan ja o ra n g 2 jan g ta k te rm asu k go longan Indonesia-asU sesungguhn ja m em ilik i sa h a m 2 I.M .A . itu a ta u m e n u ru t k e n ja ta a n m e ra sa k a n m a n fa a tn ja sah am 2 jan g b e ra d a d itan g an o ran g 2 g o longan In d o n esia -asli a ta u d en g an p a k sa a n se tja ra lang su n g a ta u tid a k langsung m en ju ru h m en g sk sp lo a tas i ta n a h 2 I.M .A . bag i k ep en tin g an n ja se n d ir i; m isa ln ja : m en jew ak an ta n a h 2 I.M .A . k e p a d a on d em em in g asing, dsb .

c. ta k m en ju k u p i k e te n tu a n 2 d idalam ak ta I.M .A . m en g en a i tu d ju a n n ja , sehingga m em b erik an k esan k e liru p a d a c h a la ja k ram ai;

d . I.M .A . jan g b e rsa n g k u ta n m en g ed ja r te r tja p a in ja tu d ju a n jan g b erten tan g an dengan u n d an g 2 a ta u k esu silaan (p asa l 34 a ja t 2 P .I .M .A .).

A n ta ra sub a d a n sub b se k a d a r m engena i ek sp lo a ta s i ta n a h 2 I.M .A . o leh fih ak jan g ta k b e rw en an g m en u ru t p e n d a p a t sa ja te m p o 2 a k a n su k a r d itu n d ju k ba tasn ja , k a re n a p en ggunaan ta n a h 2 itu se tja ra ta k sah m eru p ak an p u la p e lan g g aran jan g d im ak su d k an p ad a sub a . L ag i p u la a la san sub d p a d a p o k o k n ja m eru p ak an p e lan g g aran ak an k ep en tin g an k e te rtib an um um , jan g d im ak su d k an d id a lam p asa l 3 4 a ja t 1. A k a n te ta p i k a re n a dew asa in i k e ten tu an u n tu k m em etjah k an I .M A . se la lu b e ra d a d id a lam tan g an seo rang p em b esa r ja itu M en te ri K eh ak im an ( ta k lag i sep e rti d ah u lu d itan g an G u b e m u r D je n d ra l d an d ita n g an D irek tu r D justisi, w a lau p u n a d a a lasan n ja ), n a m p a k n ja k esu k aran u n tu k m e n u n d ju k a k a n b a ta s2 an ta ra k ead aan sub a dan sub b pasa l 34 a ja t 2 te rse b u t a ta u an ta ra sub d d a lam a ja t 2 in i d a n k e a d a a n m en u ru t a ja t 1 ta k a k a n b eg itu te rra sa lagi.

186

N a se h a t K e tu a P .N . jan g bersan g k u tan ak an pen tin g sekali n ila i- n ja , k a re n a d jik a lau h asil2 pen d en g aran b e liau dengan tjukup m enund ju k ak an adanja kedjudjuran atau itikad baik pada direksi; lagi p u la te m ja ta bahw a kesa lah an 2 jan g ta d in ja d ip erb u a t, su d ah d iperbaik i (d ih ap u sk an ), h a l2 itu ak an d a p a t m en tjegah k e ten tu an p em etjahan I .M .A . b e rd a sa rk a n k e a d a a n 2 sub b, c, d p a sa l 3 4 a ja t 2 itu ; p asa l 3

a ja t 3. .P a sa l 3 4 a ja t 4 m en u n d ju k ak an kew ad jib an p a ra residen untuK;

m em b eritah u k an k e p a d a sek aran g M en te ri K eh ak im an ap ab ila b e liau 2 m en g e tah u i p e rih a l k e a d a a n ten tan g sesuatu I.M .A . jan g m em berikan

a lasan u n tu k p em etjahann ja .S ingkatn ja pem etjah an itu te rd ja d i o leh k e te n tu a n P e m e n n ta ,

jak n i sek a ran g M en te ri K ehak im an d an k e ten tu an itu h a ru s te rd jad i dengan p en e tap an jan g b e rd asa rk an , pasa l 3 4 a ja t 5.

Selain k a re n a doia d jen is k e a d a a n d ia tas, d a lam m a n a M enteri K eh ak im an dengan p en e tap an n ja d a p a t m engach iri I .M .A . se tja ra lu a r b iasa , pen g ach iran se tja ra lu a r b iasa itu d a p a t d juga te rd ja d i.

dengan m en d ap a tk an n ja k ek u a tan pasti d a ri p u tu san P-N- dengan m an a d ip e rin tah k an pem beresan o lsh P engadilan , pasal' 33 a ja t 1 su

d P .I.M .A .B erach irn ja I.M .A . se tja ra b iasa , ia lah m ungkin k a re n a .

a. te rlam p au n ja w ak tu u n tu k m an a I.M .A . d id irik an (d an tida i

p e rp a n d ja n g );b. k e ten tu an ra p a t um um pem egang saham .T in d ja u a n l a n d ju t :ad a : su d ah tju k u p terang .ad b : k e ten tu an ini m engenai d juga k epen tingan2 fih ak - ketiga, te r

u tam a p a ra k red itu r2, bagi fihak2 ketiga m an a k e ten tu an ra p a t um um pem egang saham tak ak an begitu sad ja berlaku . K eten tu an in i m en u ru t p asa l 35 a ja t 1 P .I.M .A . h a ru s d id a fta r anoleh pengurus2 dalam d a fta r di k ep an ite raan P .N ., p ad a m an aI.M .A . itu dahu lu terdafta r; selain in i harus pu la o leh pengu ru s2 d ium um kan dalam B .N .R -I. (dahu lu dalam J avaSl' .ou ra n t) ; b a ru lah ak an b e rk ek u a tan b erlak u bag i fih ak - etiga. D a lam ha l te rlam p au n ja w ak tu su d ah b arang te n tu tak p e r n d iad ak an p en d afta ran a tau pengum um an, k a ren a p e n d a fta ran d ahu lu dan ak ta p end irian I.M .A . telah m en u n d ju k ak an saa t tep a t bagi b erach irn ja I.M .A . itu (L am p iran p er-u n d an g an

tersebu t, m engenai pendjelasan, h a lam an 66).

187

p e r lu la n d ju t d ite ran g k an disini bahw a m en u ru t pasal 36 a ja t 1 P .I .M .A . tiap2 I.M .A . jan g b e rach ir h a ru s p u la dibereskan. D isjn i k ita te r in g a t a k a n azas p a d a p e rse rik a tan 2 p e rd a ta b ah w a p e rk a taan b e ra c h ir (eindigt) dalam pasa l 1646 K .U .H . P erd . d juga tid a k b e ra rti la lu seke tika tak ad an ja p e rse rik a tan itu dengan beg itu sad ja , m ela in k a n h a ru s ad a pem beresan jan g sud ah b en a r2 selesai dahu lu .

P em beresan d alam h a l pasal 33 a ja t 1 sub d P .I.M .A . in i ad a lah dengan sendiri, sebab d ip e rin tah k an dengan p u tu sa n H ak im dan b e rarti b e rach im ja I.M .A . (se te lah pem beresan selesai). T ja ra n ja pem b eresan p u n d ia tu r d a lam pu tusan .

Bilakah ada pemberesan jang diperintahkan itu ?U n tu k ini k ita h a ru s m en u n d ju k d ah u lu p a d a „Ord>onnansi m e

ngenai pem beresan atas p e rin tah H ak im te rh ad ap b a d a n 2 hu k u m In d o n es ia” Stb. 1939 — 5 7 1 , m u la i b e rlak u p ad a tanggal 1 P e b ru a ri 1940. P o k o k n ja ia lah sem atjam p e ra tu ra n sederhana m engenai k ep a ilitan bagi badan- hukum Indonesia, k a ren a bag i su b jek 2 h u k u m Indonesia , o rang2 In d o n esia p rib ad i, p ad a um u m n ja tid ak b erlak u P .K . ( = F a il- lissem ents-V erorden ing , Stb. 1905 — 217) d an k e tiad aan p e ra tu ran m engenai k ep a ilitan itu o leh p em erin tah H in d ia B elanda d ah u lu d ianggap k u ran g te p a t bagi b ad an 2 hu k u m term ak su d .

P a ra k re d itu r la jak d ib e rik an k esem p a tan u n tu k m en tjam puri, apab ila m erek a m e lih a t bahw a p ad a sesuatu b a d a n h u k u m Indonesia , m isa ln ja I.M .A ., n a m p a k n ja k e a d aan n ja tid ak beres a ta u ak an kearah dem ikian .

D a lam h a l dem ik ian itu , d jika d im in ta o leh seo rang k red itu r d a ri I.M .A . a ta u atas p e la p o ra n send iri o leh p a ra pengurus, se te lah d ikua- sak an ch usus o leh ra p a t um um pem egang saham , segala sesu a tu d ia - d ju k a n k ep ad a (sekarang) K e tu a P .N ., p ad a P .N . m a n a I.M .A . te rseb u t ad a lah te rd a fta r, P .N . itu la lu dengan p u tu san d a p a t m enetapkan d item p a tk an n ja I.M .A . d alam pem beresan jan g d ia tu r o leh H ak im (gerechtelijke vereffening).

S eperti h a ln ja d a lam k ep a ilitan , lih a t p asa l 6 a ja t 5 P .K ., P .N . se tja ra s ingka t ak an m enje lid ik i ap a k a h I.M .A . te rm ak su d b e rad a didalam keadaan berhenti membajar, p asa l 1 S tb . 1939 — 5 7 1 . D jik a p e rm o h o n an d iad ju k an o leh seorang k red itu r , P .N . te rleb ih d ah u lu h a ru s m en d en g ar p a ra pengurus I.M .A . S etid ak -tid ak n ja p en g u ru s2 ini h a ru s te lah d ipangg il dengan tju k u p u n tu k p en d en g aran itu , p asa l 2 a ja t 3 S tb . 1939 — 571 .

188

A p ab ila k e a d a a n te rse b u t te rn ja ta , P .N . dengan putusan (pasa l 33 a ja t 1 sub d P.I.M .A.) a k a n m em erin tah k an pem beresan se rta t ja ra 2n ja .

P .N . jan g re la tie f b e rk u a sa ia lah d im an a I.M .A . ad a lah te rd a fta r, p a d a K etu a P .N . m an a p e rm o h o n an jan g b e rsan g k u tan d a p a t d iad ju - k a n , b a ik se tja ra te rtu lis m au p u n dengan lisan.

C onform p ad a F .K ., d is in ipun ada k em ungk inan m in ta banding, p a sa l 2 a ja t 4 S tb . 1939 — 571 (ia lah d id a lam tenggang 14 h a ri se-

su d ah p u tu san d iu tjap k an ).D engan dem ik ian su d ah te p a t bahw a m e n u ru t p a sa l 33 a ja t 1 sub

d P .I.M .A . p u tu sa n P .N . h a ru s m en d ap a tk an k e k u a ta n pasti leb ih

dahu lu .S ed ik it pen jim p an g an in i ad a lah perlu u n tu k m en d je lask an pasal

33 a ja t 1 sub d te rsebu t.S iapa d ap a t d itugaskan u n tu k pem beresan terp im pin ini (d iatur

d a lam p u tu sa n P .N .)? Ia lah seo rang pem beres a ta u leb ih jan g d ite tap k a n oleh K e tu a P .N ., p em b eresan m an a diawasi o leh be liau sendiri a ta u (dew asa in i) seo ran g H ak im la inn ja p a d a P .N . itu . D izam an H in d ia -B e lan d a V o o rz itte r L a n d ra a d d a p a t m en u g ask an pengaw asan a tas pem beresan te rseb u t k ep a d a seo ran g A n g g au ta d a ri M adjelis L a n d ra a d . N am a d a ri pem beres d id a fta rk an d alam d a fta r I.M .A . pad a P .N . itu , pasal 3 a ja t2 1, 2, 3 Stb. 1939 — 571.

Sebagai te lah d itu n d ju k d idepan , pem beresan te rp im p in in i (ge- re c h te li jk e vereffening) bersifat sematjam penjelesaian kepailitan, ak an te tap i se tja ra sederhana dan sumir. D jad i ta k d a p a t d ib and ingkan den g an a tja ra pen je lesa ian k ep a ilitan sebagai d ia tu r d en g an luas dalam P .K . (L ih a t p u la d a lam m em ori pend je lasan sebagai te rm u a t dalam lam p iran p e ru n d an g -u n d an g an pad a T . 150, p en erb itan ke 2 halam an

44).H a n ja d alam S tb . 1939 — 571 te rseb u t d im in ta p u la , sebagai te

lah disinggung d im uka, supaja P .N . u n tu k m em utuskan d iad ak an pem beresan terp im pin itu a tau tidak , conform jan g d ikehendak i o leh pasal 6 a ja t 5 P .K ., h aru s m en e tap k an djuga b ah w a b ad an h u k u m Indonesia jan g bersangku tan „b e rad a (a tau tidak) d id a lam k e a d a a n b e rh en ti m em b a ja r” , p asa l 1 Stb. 1939 — '571. P en e ta p a n in i ad a lah tju k u p dengan psnggunaan p em b u k tian se tja ra su m ir, sebagai d ip s la d ja rk a n m engenai pasal 6 a ja t 5 P .K . (P o lak I (5), h a lam an 525). B e tu l d idalam red ak si pasal 1 Stb. 1939 — 571 tid ak d id a p a tk a n p e rk a ta a n „sum - mi'Srlijk” seperti h a ln ja d idalam p asa l 6 a ja t 5 P .K ., ak an te tap i d a ri

189

m em o ri p en d je lasan te rse b u t d ia tas te rn ja ta la h k eh en d ak pem buat u n d an g 2 ak an k esed erh an aan djuga.

Jan g d a p a t m em ad ju k an p e rm o h o n an u n tu k p u tu san pem beresan te ip im p in itu ia lah sa lah seorang k red itu r a ta u d a p a t te rd jad i a ta s la- p o ra n (aangifte) d a ri pengurus2 jan g d ib e ri k u asa o leh an g g au ta2- pengurus la in n ja a tau o leh ra p a t um um pem egang saham , p asa l 1 Stb. 1939 — 571.

Setelah d iad ak an p u tu san o leh P .N ., d ap a tlah d iad ju k an band ing te rh a d a p p u tu san tersebu t. T enggang u n tu k m em ad ju k an p erm in taan itu ia lah d alam 14 h a r i sesu d ah p u tu sa n d ib e rik a n ; dengan la in p e rk a ta a n m u la i h a ri b e rik u tn ja p u tu san . D a lam h a l d ik ab u lk an n ja p erm o honan , p e rm o h o n an band ing d a p a t d iad ju k an o leh p en g u ru s2 dan o leh tia p 2 k red itu r , p a sa l 2 a ja t 4 Stb. 1939 — 571 . S udah b arang ten tu a n ta ra p a ra k re d itu r itu h a ru s d ik e tju a lik an k re d itu r jan g m em ad ju k an p erm o h o n an ja n g d ik a b u lk a n itu . M em ad ju k an b an d in g bag in ja a k a n b e ra r ti p erten tan g an dengan kep en tin g an n ja sendiri.

D alam h a l p en o lak an p e rm o h o n an , sipem ohon lah d ib e rik an kesem p a tan u n tu k m em ad ju k an band ing , p asa l 2 a ja t 4 te rseb u t.

M e n u ru t p asa l 2 in i a ja t 5 b an d in g itu d iad ju k an dengan m engind ah k an ak an a tja ra (in den vorm ) jan g d ih a ru sk an b ag i b an d in g te rh ad ap p u tu san 2 p e rd a ta d a ri P .N , 2) sedangkan -ajat te ra c h ir d a r i pasa l2 itu m en g h aru sk an p e n tja ta ta n d a r i p u tu sa n P .N . jan g te la h m en d a p a tk a n k ek u a tan p as ti (d ik u a tk an d a lam b an d in g a ta u p e rm o h o n an k asasi d ito lak a ta u ta k d ite rim a. a ta u tenggang u n tu k m em ad ju k an ban d in g ta k d ipergunakan) d id a lam d a fta r d a lam m an a b a d a n h u k u m jan g b e rsan g k u tan ad a lah te rd a fta r.

B ag a im an ak ah d ja lan n ja p em b eresan te rp im p in itu ? H a l in i d ia tu r d id a lam pasa l2 4 sam p a i dengan p a sa l 9 Stb. 1939 — 5 7 1 . P a d a po k o k n ja dem ik ian :

P em beres a tau p a ra pem beres (se lan d ju tn ja u n tu k m em u d ah k an d itu n d ju k dengan pem beres sad ja) b e rk e h a ru sa n u n tu k seke tika se te lah d ite ta p k a n sebagai d em ik ian o leh K e tu a P .N . m em b u a t p e n tja ta ta n setja ra sem p u rn a ten tan g ak tiv a d an passiva dari b ad an h u k u m (m isaln ja I.M .A . i.e .). In i d a p a t d ib an d in g k an dengan tugas B .H .P . ( = R ala i H a r ta P en in g g alan a ta u W eeskam er) d id a lam p ro se d u re k ep a ilitan ja n g sesungguhn ja (p asa l 89 P .K .).

2) U n tu k D jaw a -dan M a d u ra d id a la m p a sa l 7 U n d a n g 2 R .I. d a h u lu No. 20/1947; u n tu k lu a r D jaw a d a n M a d u ra p a s a l 199 a j a t 1 R. Bgw.

190

L a in d a ri p ad a itu pem beres b e rk eh a ru san u n tu k seketika , se te lah ia b e rtin d a k sebagai dem ik ian , m en g u m u m k an d id a lam B .N .R .I. dan d idalam seb u ah k o ra n a tas p en u n d ju k a n K e tu a P .N . b ah w a te rh ad ap b a d a n hu k u m te rm ak su d te lah d ip e rin tah k an p em b eresan n ja se tja ra te rp im p in ; lagi pu la ia , pem beres, d ian g k a t sebagai dem ik ian , p asa l 4 S tb . 1939 — 571.

B aran g 2 dan u an g d a ri b a d a n h u k u m te rh a d a p m an a te lah d iper- b u a t p en tja ta tan sem p u m a te rse b u t d ik u asa i oleh pem beres d a n o lehn ja d ip e rin tah k an p en jim p an an n ja dengan tja ra (d an ten tu n ja d ju g a dite m p a t jan g ta k d iseb u tk an d id a lam p asa l 5 S tbl. te rseb u t) sebagai d i t e t a p k a n o le h p e n g a w a s , p asa l 5 S tb . 1939 — 571 .

S e land ju tn ja pem beres dengan d ja lan p en em p a tan ik lan d idalam k o ran a tas p e n u n d ju k an K e tu a P .N . m em anggil p a ra k re d itu r u n tu k m en ja tak an p en ag ih an n ja k e p a d a pem beres, p asa l 9 a ja t 1 Stb. 1939 — 571 . M esk ip u n tid a k dengan tegas d ia tu r, sep e rti h a ln ja d id alam P .K . (lih a t p a sa l 104 a ja t 1 ke 1 d an ke 2 P .K .), te ta p i ten tu n ja pem beres h a ru s m en en tu k an h a r i d an tanggal se rta te m p a t d a n w ak tu u n tu k p en je lid ik an p en ag ih an 2 te rseb u t, p a sa l 9 S tb . 1939 — 571 . P en je lid ik an 2 itu seba ikn ja dan sed ap a t-d ap a t d iad ak an sekaligus p a d a h a r i dan tanggal jan g d ite ta p k a n itu , d jad i tid a k sew ak tu -w ak tu pad a m alsuknja penag ihan2 te rm ak su d .

S ebaikn ja bag i p a ra k re d itu r jan g p a d a h a ri te rse b u t be lum ine- m ad ju k an penag ihann ja , o leh pem beres d ite tap k an h a ri la in n ja dan jang te rach ir u n tu k m asih d a p a t d a tan g d an m e n u n d ju k k an pen ag ih annja. A p ab ila d ianggap p e r lu o leh pem beres, b e liau d a p a t m en e tap k an tenggang jang agak pand jang . P e m u n d u ra n d an p em angg ilan b a ru te r h ad ap p a ra k red itu r jan g b e lum n am p ak p a d a h a ri p angg ilan sem ula, h a ru s d juga d ilakukan dengan tja ra p en em p a tan ik lan te rm ak su d d ia tas .

S ajang sekali ta k ada k e te n tu a n jan g p a s ti d id a lam S tb . 1939 571 itu p erih a l h ad lirn ja pengaw as a ta s p em b eresan p a d a h a r i u n tu k m en erim a dan m enje lid ik i p en ag ih an 2 te rseb u t o leh pem beres. M en u ru t p en d a p a t sa ja a k a n b a ik sekali d jik a pengaw as itu ik u t b e ra p a t dengan pem beres se rta p a ra k red itu r.

S udah b a ran g ten tu , w a lau p u n ta k d ia tu r dengan tegas d juga , d a ri p en ag ih an 2 te rseb u t jang te rn ja ta d ianggap sah o leh pem beres dan penag ihan2 jang d ianggapn ja ta k te p a t a tau ta k la jak , d i p e rb u a t d a fta r m asing2, k a ren a pem beres h a ru s m em pun ja i d asa r jan g k u a t u n tu k selekas-lekasn ja m em b u a t d a fta r (daftar-) pem b ag ian a n ta ra p a ra k red itu r.

191

A d a b a ik n ja d jik a pem beres sebe lum m e m b u a t d a fta r p em bag ian m eru n d in g k an n ja dengan pengaw as se rta p a ra p en g u ru s d a ri b ad an h u k u m jan g b e rsan g k u tan dengan h ad irn ja . p a ra k red itu r .

D isin i ru p a 2n ja p em b u a t und an g 2 ta k m enging inkan fase k o n ser- v a to r d ah u lu seperti p a d a lem b ag a k e p a ilita n b iasa (d id a lam fase m a n a m asih d iad ak an k em ungk inan u n tu k m en tjap a i a k k o o rd jan g m em erlu k an p engesahan (hom ologasi) o leh P .N ., lih a t p a sa l2 134 dst P .K .), a k a n te tap i n a m p a k n ja p a d a b a d a n 2-h u k u m In d o n esia in i d itju k u p k an ak an seketika mulainja fase insolvensi d a n pem beresan sad ja (p erb an d in g k an p a sa l2 168 d an 171 P.K .)-

D engan sua tu sistem ja n g su d a h te ra n g terlaiu sumir in i, b e rtam - b ah lah p e rlu n ja K e tu a P .N . m em ilih p em b eres jan g tja k a p , k ep a d a kebidjaksanaannja p em beres m a n a d a p a t d ip e rtja ja k a n p en ju su n an suatu d a fta r p em bag ian ja n g (d ih a rap k an ) a d il u n tu k m en ju d ah i ke- h id u p an b a d a n h u k u m jan g „ p a ilit” itu . D a p a tla h d lm engerti djuga b e ta p a p e r lu n ja pengawasan ja n g d ik eh en d ak i o leh Stbl. 1939 — 571 itu dan u n tu k m en tjap a i p e ru m u sa n d a fta r p em b ag ian jan g ad il te lah sa ja a n d ju rk an d im u k a u n tu k bersama-sama m eru n d in g k an n ja d alam ra p a t jan g d ip im p in o leh pem beres .dan d ih ad iri o leh pengaw as, p a ra p en g u ru s b a d a n h u k u m dan p a ra k red itu r.

R a p a t in i ta k d ih a ru sk an o leh S tb . 1939 — 571 , a k a n te ta p i p e ra tu ra n itu to h m enghendak i seb u ah panitija te rd ir i d a ri tig a o rang kreditur u n tu k m em berikan nasehat^nja, d jik a ad an ja p an itija te rseb u t d ianggap p e rlu o leh pem beres, o leh seorang k re d itu r a ta u k a re n a d ja- b a ta n d ira sa k a n perlu o leh P .N . sendiri. P .N . in ip u n jan g (d im ana p erlu ) m engangkatn ja , p asa l 8 Stbl. 1939 — 571 .

N aseh a t2 dari pan itija m e n u ru t p asa l 8 itu h a m s d ip in ta m engenai h a l2 ja n g d iu ra ik an dalam p a sa l 7 Stb. 1939 — 571 , ja itu d jik a o leh pem beres ak an d ia d a k a n : p en d ju a lan ak tiv a d a ri b u de l; p e rd ja n d jia n 2 u n tu k m engachiri perse lisihan2 a tau h e n d a k b e r tin d a k seb ag a i penggugat a tau tergugat d a lam p rosedure2 ; setelah d ap a t n a se h a t2 ini, pem beres m asih m em erlukan idzin d a ri pengaw as, p asa l 7 Stbl. 1939

K alau te rn ja ta segala sesuatu dalam p en je len g g araan p em b eresan in i d a p a t b e rd ja lan dengan baik , b a ru la h d a p a t d ite ta p k a n d a f ta r p em bag ian te rseb u t, sesudah segala ak tiva d id ju a l (verzilvering d e r ak tiva), p a sa l 9 a ja t 2 Stb. 1939 __ 571.

D a fta r ini h aru s d ib en a rk an o leh pengaw as n asa l 9 a ia t 3 S :b . 1939 — 571.

192

Sajang sekali tid ak te rd ap a t sek ed a r p e ra tu ran d id a lam Stb. 1939 — 571 itu p e rih a l tja ra pendijualan ak tiva . P e rb an d in g k an den g an pasa l 171 a ja t 1 d an 2 P .K . (P en d ju a lan d id ep an um um atau d ib aw ah tangan dengan idzin H ak im -K om isaris). M en u ru t p en d a p a t sa ja d a lam h a l pem beresan in i n aseh a t p a ra an g g au ta pan itija k re d itu r te rseb u t ak an san g a t p en tin g artin ja u n tu k p en en tu an tja ra pend ju a lan .

K alau p em b en aran d ia tas d a p a t d ib e rik an , pengaw as m en e tap k an d juga d jum lah u p ah bag i pem beres, u p ah m a n a h a ru s (sepenuhn ja) d ib a ja r d a r i budel, p a sa l 9 a ja t 4 Stb. 1939 — 571.

S esudah d a fta r pem bag ian itu selesai d ib u a tn ja , la lu d ile tak k an d ik ep an ite raan P .N . u n tu k d a p a t d ilih a t oleh se tiap orang , p a sa l 9 a ja t '5 S tb . 1939 — 571.

T en tan g p e rle tak an d a f ta r pem bag ian itu d ik ep an ite raan te rseb u t d ib e ritah u k an dalam B .N .R .I. d an d idalam la in 2 k o ra n atas tu n d ju k an K e tu a P .N . a tau pengaw as. M esk ipun petugas u n tu k p em b eritah u an te rseb u t tid ak d itu n d ju k o leh p a sa l 9 a ja t 6, su d ah b a ra n g ten tu tugas itu d ib eb an k an k e p a d a pem beres. P etugas in i m e n u ru t a ja t 7 b e rik u t- n ja h a ru s p u la m em b eritah u k an p e rih a l p e rle tak an d a f ta r p em bag ian d ik ep an ite raan P .N . k ep ad a sem ua k red itu r jan g d ik e tah u i.

Perlawanan terhadap daftar pembagian.

H a k m elaw an in i d ib e rik an k ep a d a tia p 2 k red itu r . T enggang u n tu k m em ad jukan p erlaw anan , ja itu k ep ad a P .N . jan g m em erin tah k an pem beresan, ad a lah sebulan, te rh itu n g d a ri tanggal p em b eritah u an p erle takan d a f ta r pem bagian , p asa l 10 a ja t 1 Stb. 1939 __ 571 . M en u ru t p en d ap a t sa ja tanggal p em b eritah u an jan g resm i ia lah tanggalp en erb itan B .N .R .I., .dalam m ana p e rih a l p e rle tak an d a f ta r p em bag ian d ium um kan.

P erm ohonan m elaw an d ap a t d iad ju k an se tja ra te rtu lis a tau dengan hsan . D a n perm ohonan hsan in i d ib u a t tja ta ta n o leh K e tu a P .N . pasal 10 a ja t- 1 dan 2 Stb. 1939 __ 5 7 1

/ T 1™1 l3lU diperiksa oleh P -N - hari dangal jang d ite tap k an o leh K etua , u n tu k t k red itu r d ipanggil. T en tu n ja sad ja te ru tam atanggal jang d ite tap k an o leh K etu a n n t„ v ’ i a :*,,*. -i tn cua, u n tu k p e m e n k sa a n m ana p a ra

an P N I a n ^ terU‘am a ja n S m ^ ^ j u k a n perla -k fT , tUS p e rlaw an an ‘“ " b u t se te lah m L d ,„ g a r k a n

p a ra k red itu r dan fihak psm beres. D jik a a d a seorang k red itu r a tauleb ih jan g tidak hadlir, w a lau p u n te rb u k ti su d ah dipanggil dengan tju k u p p em en k saan p e r ia w ^ a n te rn s d ilangsungkan d7„ d ipu fus, p asa l 11 a ja t- 1, 3, 4 Stb. 1939 __ 571.

193

D iatas saja telah te rangkan bagaim anakah d ja lann ja pem beresan

jang d iperu n tu k an itu.B erhubung dengan ini perlu d ikem ukakan babw a selam a pem be

resan berd jalan , m enuru t pasa l 6 a ja t 1 Stb. 1939 — 571 tak dap a t d iad jukan gugatan terhadap badan hu k u m dalam keadaan „pailit” tersebut m engenai su a tu perikatan . G ugatan- jang te lah dim ulai, begitupu n eksekusi2, sem uanja in i d ihentikan sem entara (gestaakt). P era tu ran dem ikian itu sudah sesuai dengan keadaan „pailit” dari b ad an hukum jang bersangkutan. D alam keadaan itu d iu tam akanlah kepentingan2

sem ua k red itu r.Setelah ten tang perlaw anan terhadap d a fta r pem bagian d iputus,

m aka m asih d iadakan kesem patan bagi tiap2 k red itu r u n tu k naik band ing terhadap pu tusan P .N . atas perlaw anan tersebut. P erm in taan ak an pem eriksaan banding itu harus d iad jukan k epada P an ite ra P .N . jang m em berikan .putusan atas perlaw anan. A tja ra u n tuk m em adju- kann ja adalah sam a dengan jang d ia tu r un tuk pu tusan- p e rd a ta lainnja d a ri P .N ., p a sa l 12 a ja t 2 Stbl. 1939-571. P eriksa d juga pasal 2 a ja t 5

jang telah d iu raikan dim uka.A gar supaja tidak m engham bat pen jelesaian pem beresan, m enu

ru t pasa l 12 a ja t 3 dari Stbl. 1939-571 K etua P .N . diw enangkan toh sudah dapat m em erintahkan p em bajaran sebagian k ep ad a p a ra kredi- d itu r jang penagihannja telah d im asukkan d idalam d a fta r pem bagian diatas d a n terhadap bagiannja m ana tak ad a d iad jukan perlaw anan. D alam tindakan ini K etua P .N . harus m enetapkan djum lah tjadangan jang sek iran ja m enjukupi u n tu k m em erin tahkan pem bajaran kepada k red itu r2 jang bersangku tan sete lah selesai pem eriksaan dalam tingkat band ing dan harus m enjukupi d juga u n tu k m enutup segala b ia ja

pem beresan.T erang lah bahw a apabila tidak ada perlaw anan terhadap daftar

pem bagian d iatas a tau perlaw anan d ipu tuskan sebagai tid ak berd asarkan, p em b a ja ran m enuru t d a fta r pem bagian itu dap a t d ilaksanakan , pasal 13 Stbl. 1939-571, sedangkan djika perlaw anan d ipu tuskan sebagai benar, m enuru t pasal 13 tersebut P .N . sendiri harus m em buat dafta r pem bagian itu.

Sudah terang pu la bahw a tugas jang d ibebankan kepada P .N . bukan lah ringan.

P a d a perum usan d a fta r pem bagian itu p ertam a-tam a h a ru s di- in d ah k an p em b a ja ran hutang' b ad an hukum jan g dalam pem beresan itu , karena ada passiva2 jang harus 100% dipenuhi, ja itu jan g ditang-

194

gung dengan h ak gadai b a ra t, h ipo tik dan k red itv e rb an d , p a sa l 6 a ja t 2 Stbl. 1939-571 jan g m en g atak an b ah w a h a k - te r s e b u t d a p a t d id ja lankan seperti tid ak ada pem beresan jan g d ip e rin tah k an oleh H akim .

T e rh a d a p h u tan g - b ad an hukum jan g d itanggung dengan penggadaian m enuru t hu k u m a d a t a tau la in 2 penanggungan , te ta p b e rlak u hukum jan g bersan g k u tan (jang ten tu n ja b u k an h u k u m p e rd a ta b ara t), p asa l 6 a ja t 3 Stbl. 1939-571 . P e rlu d ik em u k ak an d isin i bahw a k red itu r2 dengan tanggungan2 jan g ta k te rb it d a ri hu k u m p e rd a ta b a ra t, tid ak d id jam in pem enuhan pen ag ih an n ja u n tu k 1 0 0 % , h a l m an a m em berikan kesan ad an ja d iskrim inasi. S ajang d id a lam m em ori pen djelasan tak d id ap a tk an p en eran g an m engenai p e rb ed aan p en ila ian itu .

K arena tin d ak an pem beres selalu h a ru s b e rd a sa rk a n kepen tingan um um sem ua k red itu r, su dah lah se la jakn ja , ap ab ila d ite ta p k a n d idalam pasa l 6 a ja t 4 Stbl. 1939-571 b ah w a pem beres tid ak d iperkenan - kan imene.bus ta n a h 2 a tau b arang2 jan g d ig ad a ik an ( te n tu n ja jan g tidak m enuru t hukum p e rd a ta b a ra t) tan p a idzin dari pengaw as.

M ungkin lah bahw a setelah p ro sed u re p em b eresan in i se lesai, te r . u tam a sem ua k red itu r te lah d ipenuhi, m asih ad& sisa a ta u sa ldo pen- d ap a tan p en d ju a lan ak tiva. D a lam h a l in i m e n u ru t p a sa l 1 4 a ja t 1 Stbl. 1939-571, d jik a k a ren a pem beresan in i sekaligus s ta tu s b ad an hukum lenjap, a rtin ja b ad an hu k u m itu be rach ir, la lu sa ld o terseb u t oleh P.N . dibagi-bagi an ta ra jan g berh ak . M e n u ru t p en g e rtian sa ja jan g d im asudkan ini ia lah p a ra anggau ta -p ribad i ja n g m asih dalam status anggauta ketika p u tu san u n tu k pem beresari m e n d a p a t k ek u a ta n pasti atau p ara ah liw arisn ja p a d a sa a t te rsebu t.

M ungkin d juga s ta tu s b ad an hukum te tap , p a sa l 14 te rseb u t a ja t 2 , dalam ha l m ana saldo te rm ak su d su d ah sem estin ja d ik em balikan kepada b ad an hukum .

T e tap i m ungkin te rd ja d i b u k a n la h ada sa ldo , m e la in k an setelah pem beresan te tap a d a sisa h u ta n g bagi b a d a n h u k u m jan g su d ah dibereskan itu d an logis d juga h u tan g 2 itu m asih h a ru s d ip en u h i k ep ad a k red itu r2 jan g bersangku tan , a ja t 3 p asa l 14 te rseb u t.

U ra ian singkat m engenai pem beresan ja n g d ip e rin ta h k a n dengan pu tusan P .N . ad a lah selesai. K ita perlu se k e d a r m engetahu i ten tan g Stb. 1939-571 itu , k a ren a e ra t h u b u n g an n ja dengan seb u ah tja ra b e rach im ja I.M .A ., ia lah sebagai d itu n d ju k d a lam p a sa l 33 a ja t 1 sub d P .I.M .A . D juga, ap ab ila I.M .A . itu b e r a c h ir . k a re n a ad a p en e tap an

195

pemetjahan jang d ike luarkan oleh (sekarang) M enteri K ehakim an, pasal 36 a ja t 2 P .I.M .A .

D jad i dalam d u a hal itu la lu badan hukum I.M .A . diachiri dengan berachimja pemberesan menurut Stb. 1939-571. D engan dem ikian tak ad a b ad an hukum lagi (tjon toh dari p asa l 14 a ja t 1 Stb. 1939-571). sehingga P .N . lalu h a ru s m em bagi sisa uang atau m em bagi pem bagian h u tang jang m asih ada setelah selesai pem beresan an tara jang b e rh a k / jang berkew adjiban. T eranglah bahw a sekedar pengetahuan m engenai Stb. 1939-571 tersebut tak d ap a t diabaikan.

D alam d u a h a l term aksud I.M .A . berach ir setjara lu a r b iasa .Tinggal sekarang m enindjau berach im ja I.M.A. se tja ra b iasa

jan g p a d a pokoiknja telah d itu n d ju k d im uka halam an 187 (a. lam pau w a k tu ; b. keten tuan rap a t um um pem egang saham ). H an ja m asih perlu ditundjuik ten tang tjara-nja pem beresan. Ini d ia tu r d idalam P.I.M.A. (bagian 7, pasat- 37 dst).

O leh siapa pem beresan (d iluar H akim ) ini harus dilakukan, ditetapkan didalam pasal 36 a ja t 3 P .I.M .A ., ja itu oleh 1) p ara pengurus a tau 2) pem beres a tau pem beres2 lainnja jang diangkat o leh rap a t um um pem egang saham .

M engenai tja ra2-nja pem beresan, m em ori pendjelasan atas r*en- tjana P .I.M .A . m engem ukakan (halam an 67 dalam lam piran Per- undang-undangan p a d a T . 150, penerb itan ke 2) bahw a p e rk a taan j.pem beresan” itu sudah dengan tjukup m enund juk ak an tugas dan kew enangan2 p ara pem beres. Jang di u tam akan , begitu lah k a ta mem ori pendjelasan tersebut selandju tn ja , ia lah dengan tjara bagaimanakah pemberesan itu berachir. In i adalah pen ting karena jang berkeperluan adalah disam ping p ara pem egang saham , d juga p a ra kreditur.

B ersam bung dengan ini langkah p e rtam a u n tuk m engachiri pem beresan term aksud ia lah d iperen tahkannja kepada pem beres un tuk m em perhitung- dan m em pertanggung-djaw abkan terhadap rap a t um um pem egang saham , pasal 37 P.I.M .A .

R ap a t um um itu berkeharusan m engontrol apakah pem beres sudah m enunaikan tugasnja dengan sebaik‘--nja. T e ru tam a apakah p rosedure pem beresan sudah b en ar2 selesai. Penjelid ikan ini perlu untu k mengko-ordiriir baik kepentingan2 p ara pem egang saham sendiri, m au p u n kepentingaii2 p a ra k red itu r lainnja.

D jika rap a t um um ters?but m em bsnarkan perhitungan dan per- langgung-djaw ab pem beres, su ra t itu m enuru t pasal 38 a ja t 1 P .I.M .A

196

diletakkan d ikepan iteraan P .N . d im ana I.M .A - jan g bersan g k u tan adalah terdaftar, u n tu k d ap a t d ilihat oleh siap ap u n djuga, te ru tam a oleh tiap2 k red itu r. Petugas u n tuk p ele takan bagi p eng lihatan itu tak d itundjuk . Sebaiknja ia lah oleh seorang pengurus I .M .A ., k a ren a su ra t perh itungan dan pertanggungan-djaw ab dari pem beres itu ten tu n ja sudah d iserahkan olehnja lebih dahulu kep ad a direksi I.M .A . u n tu ^ d iad jukan k epada ra p a t uim im . P erband ingkan p asal 29 a ja t 4 P .I.M .A . ten tang pem anggilan rap a t um um pem egang saham . Selesai- n ja ke ten tuan rapa t, sem estinja d iserahkan kem bali kep ad a direksi, Jang penting sekali ialah penanggalan p ele takan su ra t p e rh itungan d an pertanggungan-djaw ab itu d ikep an ite raan P .N . S ebaikn ja p an ite ra P .N . m em buat ak ta p e le takan su ra t p erh itu n g an d an pertanggungan- d jaw ab tersebut. T anggaln ja la lu dengan sendiri o tentik .

A ja t 2 p a sa l 38 te rsebu t m engharuskan p u la pengum um an peleta k a n su ra t pen ting itu d a lam B .N .R .I- T erach ir a ja t 3 d a ri p asa l itu m em berikan kew enangan kepada p a ra k red itu r u n tu k m em adjukan perlawanan te rh ad ap su ra t perh itungan d a n pertanggungan-d jaw ab (jang sudah d ib en ark an oleh rap a t um um pem egang s a h a m ); ja itu didalam tenggang satei bulan sesudah tanggal B.N.R.I. jang m engum um -

k an pele takkan d ikep an ite raan itu.D idalam hal pem beres m-engetahui (dan ka lau tid ak h aru s d iberi-

tah u k an kepada beliau) bahw a d isam ping pem egang2-saham b iasa m asih ada lain2 o rang jan g m em in tu t bag ian a ta s sisa u an g pem beresan (kalau sisa itu ada), pem beres h a ru s p u la d isam ping su ra t p erh itu n g an dan pertanggungan-d jaw ab d iatas te rseb u t membuat rentjana pembagian sisa uang te rm aksud jan g h a ru s m en d ap a t p em b en aran o leh ra p a t um um itu , pasa l 39 a ja t 1 P .I.M .A . S iapa2 sa d ja jan g m erasa h a ru s p u la m en d ap a t b ag ian d a ri sisa jan g m engun tungkan itu, d a p a t m em ad jukan p e rlaw anan term aksud .

F ro sed u ren ja u n tu k p em erik saan p e rlaw an an itu ia lah te rm ak tu b d idalam pasa l2 11, 12, 13 Stb. 1939-571 . L ih a t d im u k a .

D jikalau sem ua in i ach iru l k a ta su d ah d a p a t selesai, b a ru la hI.M .A .-b e rach ir se tjara jang biasa.

M asih perlu b u k u 2 dan su ra t2 I.M .A . jan g su d ah b e ra c h ir i tu d i- sim pan, ia lah d ik ep an ite raan P .N . p e n d a fta ran I .M .A . a lm arh u m itu . p en jim p an an m an a m en u ru t pasa l 41 P .I .M .A . h a ru s berlan g su n g selam a 5 tah u n , te rh itu n g d a ri tanggal pen je lesa ian p em b eresan tersebu t.

197

P en jim p an an itu ia lah u n tu k d im an a p e rlu d idalam w ak tu lim atah u n te rseb u t m sla jan i k red itu r- jan g se lam a itu te rn ja ta ta k m u n tju l2,sam p a i s a a t ' m erek a m endengar ten tang ad an ja sek ed ar rezeki m enunggu.

M erek a m asih d ip e rb o leh k an m em ad jukan penag ihan2 kepada pem beres d ah u lu jan g lalu. se tja ra o tom atis berfunksi lagi sebagai dem ik ian . D jik a k a ren a sesua tu hal, m isaln ja be liau sudah m eninggal; te lah berp in d ah tem p a t k ed iam an d sb ,. pem beres d ahu lu itu ta k d ap a t b e rfu n k si lagi, K etu a P .N . lalu h aru s m enundjuk seorang pem beres lainnja.

M esk ipun tak d ia tu r d idalam U ndang2, adalah m en u ru t pen d ap a t sa ja leb ih effisien, d jik a p ed jab a t pem beres itu dengan p e rse tu d ju an K etua P .N . te rseb u t se rta dengan d ja lan p enem patan ik lan dalam seb u ah su ra t k a b a r a tau leb ih a tas tu n d ju k an k e tu a P .N . m em anggil sem ua o rang jan g m eng^ku m asih m em punjai penagihan atas I.M .A . dah u lu , agar su p a ja m ereka p a d a sua tu hari, tanggal d an d jam serta te m p a t te rten tu bersam a-sam a m enghadap d idepan pem beres dan m em ad jukan penag ihan2-n ja u n tu k d iperik sa k eb en aran n ja .

D jik a d idalam verifikasi ini oleh pem beres dianggap perlu u n tu k pen je lesa ian land ju t, be liau b e rh ak m en u n tu t p em b a ja ran kem bali te rh ad ap d jum lah2 d a ri sa ldo ak tip jan g dahu lu sudah d ibagi-bagikan. D engan sendiri pem beres h a ru s m e lih a t dalam arsip I.M .A . jang sudah b u b a r ini, ap ak ah d ahu lu p a d a su ra t perh itungan dan pertanggungandjaw ab d ilam pirkan d juga sebuah ren tjan a p&mbagian sebagai te rm aksud d idalam pasa l 39 a ja t 1 P .I.M .A .

P e n u n tu tan p em b a ja ran kem bali te rseb u t m enuru t pasal 41 berik u tn ja h aru s m engindahkan ak an keseim bangan d jum lah2 jang dibagi-bag ikan dahulu , dengan k e ten tu an bahw a p em b a ja ran keun tungan pada p en u n tu tan p em b a ja ran kem bali itu h a ru s d id ah u lu k an d a ri p a d a p en u n tu tan p em b a ja ran kem bali a tas d jum lah2 nom ina l saham 2.

D engan ta k ad an ja p e ra tu ra n 2 te rten tu m engenai lan d ju tan p em b eresan ini, pem beres -pada p o k o k n ja h an ja d a p a t b ersan d ark an atas ich tia r2-n ja u n tu k m em bagi-bagi se tja ra baru d an dengan sead il.ad iln ja . A d a b a ik n ja beliau te tap e ra t p erh u b u n g an dengan K e tu a P .N . u n tu k m en d ap a tk an .pim pinan dan p e tu n d ju k 2 jan g sejogja.

K alau p ad a ach irn ja tak a d a ak tip d an pasip lagi, se tid ak -tid ak n ja tenggang lim a tahun -tersebut te lah lam p au ta n p a penag ihan2 jang sah m u n tju l lagi, b erach irlah sungguh2 I.M .A . term aksud .

198

Sebagai penu tup bab m engenai I.M .A . ini, perlu lah d itu n d ju k p a d a p e ra tu ra n p e ra lih an jang te rtjan tu m didalam pasal 43 P .I .M .A ., pasal m an a m engelam i penam bahan dengan Stb. 1949-179 bcrhubung

dengan P erk u m p u lan - K operasi.B agi p .t.2 ,,e ro p ah ” (jaitu jang tak lu k ak an hukum p e rd a ta b a r a t ) ;

p srk u m p u lan - koperasi dan perkum pu lan2 berposisi b ad an h u k u m ; lagi p u la perk u m p u lan 2 koperasi jan g d im aksudkan d idalam ,P e ra tu ra n ten tang perk u m p u lan 2 koperasi” dalam Stb. 1949- o en p asa l 43 P .I.M .A . d iberikan kesem patan u n tu k p e ru b ah an (om zettrag)

d jad i I.M .A .U n tu k p e ru b ah an ini d iberikan w aktu selam a tiga tah u n terh itung

sem endjak h a ri sesudah m ulai b e rlak u n ja P .I.M .A . (d jad i te r tung d a ri tanggal 2 P eb ru a ri 1940, ka ren a P .I.M .A . m ulai berlaku pada

tanggal 1 P eb ru a ri 1940), p asa l 43 a ja t 5.L ag i p u la p .t.2 dsb. te rseb u t su d ah h a ru s ad a p ad a tan g Dal

1 P e b ru a ri 1940 dan u n tu k sela inn ja m em enuhi ak an p e ra tu ran -

P .I .M .A ., p a sa l 43 a ja t 1.B agi p e rk u m p u lan 2 koperasi .m enurut Stb. 1949-179 , p e ra tu ran

m an a m ulai b e rlak u sem endjak 16 D ju li 1949, ten tu ta k m ungkin d jik a lau d i’is ja ra tk an h aru s sudah ada p a d a tanggal 1 P eb ru a ri 19 d an m aksudn ja p e ru b ah an atas p asa l 43 P .I.M .A . d idalam tahun itu m en u ru t p en d ap a t sa ja ia lah bah w asan ja p e rk u m p u lan koperasi te rseb u t d ahu lu te tap ad a pad a tanggal 1 P eb ru ari 1940 m enuru p e ra tu ran ten tan g koperasi jang te rm ak tu b d idalam Stb. 1927-9 , p e ra tu ra n m ana d ite tapkan kem bali (opn ieuw vastgesteld) dengan Stb. 1949-179. P erband ingkan p asal I S tb. 1949-179.

P ro sed u re p e ru b ah an :1. H a ru s oleh ra p a t um um pem egang saham d ari p .t. a tau ra p a t

um um p a ra anggau ta d a ri p e rk u m p u lan jan g b e rsan g k u tan d ite ta p k an u n tuk p e ru b ah an m end je lm a d jad i I.M .A . T u ru n a n d a ri pe n e tap an itu harus d ilam pirkan p a d a p e rm o h o n an u n tuk p e rubahan , p asa l 43 a ja t 3 ka lim at 2 P .I.M .A .

2. P erm o h o n an te rseb u t harus d ise lenggarakan m en u ru t p e ra tu ran - bagi I .M .A ., te rtu lis d idalam p a sa l 7 dst. P .I .M .A .; d jad i ini b e ra rti p e ra tu ran 2 m engenai pend irian I.M .A . h a ru s d iin d ah k an , p a sa l 43 a ja t 3 ka lim at 1 P .I.M .A . Jang ditudji> ialah m en d ap a tk an p e m b erian k eb en aran oleh M enteri K ehak im an . S em ua perbua tan - u n tuk m entjegah k e tju ran g an 2 berlaku disini d ju g a ,

199

3 . D jik a pem berian kebenaran itu te lah k e luar h a ru s lah p en e tap an M en teri d im asukkan d idalam d a fta r I.M .A . p ad a P .N .;

4 . K a ren a p e n d a fta ran in i lalu sem ua aktiva d an pasiva d a ri b ad an lam a se tja ra o tom atis bera lih kep ad a I.M .A . b a ru . I.M .A . b a ru in ilah m eland ju tkan b a d a n d ahu lu d alam b en tu k b a r u ;

5. H a ru s d id jaga ag ar d jangan sam pai p e ru b ah an te rm ak su d m eru g ikan h ak 2 fih ak ketiga.

K ew adjiban2 jan g sudah ad a sebelum peru b ah an , h a ru s d itu n a ik an m enuru t ke ten tuan2 sebelum p eru b ah an d jad i I .M .A ,- pasa l 43 a ia t 4 P .I.M .A . J

2 0 0

7. PERKUMPULAN" KOPERASI.

D im u k a te lah sa ja tu n d ju k ak an k ep erlu an p em ak a ian istilah2 d i- Iapangan hukum p erseku tuan (liha t ha lam an 2-54 d an 55) dengan m ana b eb e rap a djenis m end ja lankan p eru sah aan d isebutkan dengan tja ra jan g sed jern ih-d jern ihnja, sehingga d jangan lah k ita m isaln ja m em akai p e rk a ta a n p e rse ro an firm a, p ad ah a l jan g sesungguhnja ia lah p ersek u tu an dengan firm a.

D ari uraian® d im uka itu tid ak lah lagi asing bagi k ita bahw a p o kok pan g k al sem ua usaha p e rn iag aan a tau m endja lankan perusahaan b iasan ja adalah perk u m p u lan (association) ka ren a usaha jan g d id ja lan k an oleh seorang diri-sendiri dew asa ini d ja ran g sekali akan d idapatkan .

P e rk u m p u lan itu dengan b eb erap a kechususan dap a t m ew udjudkan perserik a tan perdata , perseroan te rba tas dsb.

S ekarang kita m end jum pai lagi sebuah djenis perk u m p u lan chusus. ja itu perkum pu lan koperasi- J) P erkum pu lan in i pad a p okokn ja harus m em enuhi sja ra t2 sebagai b e rik u t:

1. T u d ju an n ja h aru s te ru tam a m em ad jukan (bevorderen) kepen tingan- m ateriil para, anggau tan ja atas dasar p e rsa m a a n ; m engurus kepen tingan- la in (m isaln ja d jika lau d idalam anggaran -d asarn ja d ia tu r ten tang pem berian sum bangan k epada sebuah perkum pu lan sosial, dsb.) tak d ila rang [perband ingkan p asa l 1 Stb. 1949-179 , dalam pasa l m an a te rtjan tum perkataan* : in d e eerste p laa ts = te ru ta m a ; dengan p asa l 2 a ja t 2 Stb. 1 9 3 3 -1 0 8 ];

2. K eanggau taann ja harus bersifa t m u m i p ribad i dan tak d ap a t di- pe ra lih k an (pasal 13 Stb. 1949-179). P e ra tu ra n sedjenis d idalam Stb. 1933-108 , ja itu dalam pasal 9, tak dem ik ian keras, karena m em per- bolehikan pera lihan 'keanggautaan, asalkan p rihal itu d ia tu r d idalam anggaran-dasar.

*) Is tilah ini dipakai djuga dalam penerbitan „Istilah2 Hukum ”, tje- taJcan ke 2, halam an 5. Penerbitan itu d ilam pirkan pada m adja- la h ..Hukum”, tahun 1955 Nomor 1 dan 2. Lagi pula dipakai se tja ra resm i didalam T.B.N.R.I.

2 0 1

S ebelum k ita m e lan d ju tk an tin d jau an 2 se terusn ja , .perlu ditegas- k an terleb ih d ah u lu b ah w a dew asa sek aran g di Indonesia seb en am ja ad a d u a b u ah p e ra tu ra n m engenai koperasi, ja itu jan g d im u a t d idalam Stb. 1933-108 (P e ra tu ran um um a ta s p e rk u m p u lan 2 koperasi) dan ja n g d im u a t d idalam Stb. 1949-179 (P e ra tu ra n p e rk u m p u lan 2 kop erasi 1949).

B ag aim an ak ah h u b u n g an a n ta ra d u a p e ra tu ra n itu ? M en u ru t b e rita2 resm i jan g sa ja d ap a tk a n di K em en terian P erdagangan , p e ra tu ra n jan g p e rtam a itu o leh M en teri K eh ak im an d ibekukan b e rlak u n ja ssm en d jak tanggal 1 D jan u a ri 19'57. T u d ju a n dengan tin d ak an itu ia lah k a ren a P em erin tah h en d ak m em bentuk sa tu p e ra tu ra n perihal perk u m p u lan 2 ko p erasi u n tu k se lu ruh Indonesia , un tuk m ana ren tja n a n ja te lah d is iap k an di K em en terian P erdagangan (D jaw atan K operasi).

Selam a p e ra tu ra n b a ru itu belum d ap a t d iberlakukan dan sem en- a'jak tanggal 1 D ja n u a ri 1957 tersebu t, h an ja b erlak u P e ra tu ra n did a lam S tb 1949-179 d an p rak tis h a n ja bag i w arga-negara- asli sadja.

U ra ian se land ju tn ja d id a lam b ab ini ad a lah b e rsan d a rk an Stb. 1949-179 itu , d im an a perlu a tau m an faa t dengan d iband ingkan dengan peraturan-’ d id a lam Stb. 1933-108 . S tb . 1949-179 itu jan g m ulai b e rla k u p ad a tanggal 16 D ju li 1949 (zam an P refedera l B e lan d a) m en u ru t k onsideransn ja ad a lah d im ak su d k an u n tu k d en g an tja ra jang lebih lengkap m en jesu a ik an „ P e ra tu ra n ten tang P erk u m p u lan 2 K o p e ra s i In d o n esia” („R egeling In landsche C oopera tieve V ereenig ingen”) dengan k eb u tu h an 2 jan g te rn ja ta dari p rak tek . P e ra tu ra n d ah u lu itu te rm u a t d idalam Stb. 1927 n o m o r 91 d an d ip e rb ah aru i se rta d ite tap k a n (opn ieuw vastgesteld) d id a lam Stb. 1949-179 tersebut.

M en u ru t M em o ri P end je lasan a ta s Stb. 1949-179 in i jan g d im uat da lam B ijb lad atas Stb. d ahu lu n o m o r 15288, d jum lah p e rk u m p u lan 2 kop erasi In d o n esia ad a lah d em ik ian besar b e rta m b a h n ja ; lagi pu la k e a d a a n 2 te lah begitu b e ru b ah , sehingga persesu a ian jan g d im ak su d kan d ia tas h a ru s d ik erd jak an . A n ta ra la in te rn ja ta bahw a h a ru s leb ih2 d iam b il m an faa t d a ri p enga lam an2-n ja p ed jab a t negara se tem p a t dan dari, ik u t-se rtan ja to k o h 2 p a rtik e lir d a lam usaha2 koperasi itu .

M engenai Stb. 1933-108 jan g sek aran g dibeku itu d a n m em u at P e ra tu ra n um um atas p e rk u m p u lan 2 koperasi, p e ra tu ran in ip u n d ah u lu d im ak su d k an sebagai p ersesuaian p u la d a ri P e ra tu ra n kop erasi b u a t

202

sem u a golongan p e n d u d u k d iw ak tu itu jan g te rm u a t d idalam Stb* 1915-431 dengan k e a d a a n d i N ed erlan d , d im ana te lah d iundangkan W et baru m engenai p e rk u m p u la n 2 k o p erasi, ja itu d a lam Stb. N ed. 1925-204 .

D em ik ian lah s ingka tn ja k ead aan ten tan g d u a p e ra tu ra n 1949 dan 1933 itu jan g te ra c h ir m ana su d a h dibeiku b erlakun ja .

P e rb an d in g an a n ta ra p e rk u m p u la n ko p erasi dengan la in - p erserik a ta n , p e rsek u tu an d an perseroan .1. B e rd asa rk an namanja sad ja , p e rk u m p u lan koperasi itu bukan p e rse rik a tan p e rd a ta , b u k a n p u la p e rsek u tu an atau perseroan , m ela in k an m eru p ak an perkumpulan. P asa l 1 S tb . 1949-179 m en ja takann ja dengan tegas. Ja n g d ipen tingkan b u k an lah p em asu k an m odal a tau p ek erd jaan sebagai h a ln ja p ad a p e rse rik a tan p e rd a ta d an perseku tuan- dengan firm a, m ela inkan keanggamta'an murni pribadilah serta prinsip persamaan m eru p ak an d a sa r2 p e r ik a ta n an ta r-an g g au ta2n ja dan te rh a d a p p e rk u m p u la n sebaga dem ikian .

D isin i tid ak ad a m o d a l te tap , m ela inkan sed jum lah anggau ta jang b ergan ti, k a ren a m erek a d a p a t masuk-keluar. l ) In ip u n te rtjan tum d idalam p a sa l 1 te rse b u t;2 . A n ta ra p e rk u m p u lan koperasi dengan perseroan te rb a tas adalah sek ed a r persesua ian , k a ren a d u a 2-n ja berposisi b ad an hukum , w alau pu n p ro sed u ren ja u n tu k m en tjapa i s ta tus itu ad a lah b e rla in an (leb ih la n d ju t ak an d iu ra ik an dibaw ah).3- P e rk u m p u lan kop erasip u n m end ja lankan perusahaan sebagai ha ln ja dengan p e rseku tuan dengan firm a2 dan p e rseo ran te rba tas. D alam p a sa l 16 S tb . 1949-179 d isebu tkan bahw a pengurus bertugas m em im - p in p e ru sah aan perkum pu lan koperasi. A k an te tap i baga im anakah h a ln ja dengan kem ungkinan bahw a p e rk u m p u lan kop erasi d juga di- p e rk en an k an m engurus kepentingan2 la in d a ri p ad a kepen tingan2 m ate riil p a ra anggautanja?

H a l in i tida'k m elen japkan azas u tam a bahw a p e rk u m p u lan k o perasi itu te ru tam a h a ru s m engurus k epen tingan - m ateriil te rm aksud dan w alaupun dalam usaha in i tid ak selalu d an tidak sem ata -m ata d itu d ju k an kep ad a m en d ap atk an la b a bag i p a ra an g gau tan ja (seperti p ad a b en tuk m endjalanlkan p eru sah aan la inn ja), te tap i p a r a anggauta-; n ja itu dalam keban jakan h a l m en d ap a tk an penghem atan peftgeluaran seperti pem belian sesuatu dengan leb ih m u rah serta m u d ah dsb. dan.

i) L ihat dalam Dorhout-Mees, h a lam an 111.

203• t . ... •

ir '

p en g h em atan pen g elu aran ini b erarti „k eu n tu n g an fin an siil” ; d jad i a d a la h seni-lai dengan lab a . D em ik ian p a d a p o k o k n ja d ip u tu sk an oleh H .R . 17 A p ril 1939, N J . 1939 n o m o r 6 9 0 (D iseb u tk an dalairr D o rh o u t M ees, h a lam an 15). P ro f. D o rh o u t M ees k a re n a n ja m en jim - p u lk an b ah w a o leh sebab tia p 2 p e rk u m p u lan kop erasi m e n u ru t d e- fin isin ja send iri d a lam U n dang2 h a ru s b e rtu d ju a n m engurus k epen - tingan2 m ate riil p a ra anggau tan ja , h a ru s la h p u la p e rk u m p u lan itu m en d ja lan k an perusahaan .

Pendirian perkimiplulan koperasi.

In i h a ru s te rd jad i dengan te rtu lis . T id a k la h d iis ja ra tk an pem buat- a n a k ta no tarii! sebagai d ip in ta o leh .pasal 5 a ja t 1 S tb . 1933-103 dan p a d a p en d irian seb u ah p .t. (p a sa l 38 K .U .H .D .), m ela inkan d ite tap k an tju k u p dengan sebuah a k ta . In i b e ra rti tju k u p dengan ak ta d ibaw ah tangan p a sa l 5 Stb. 1949-179 . B ag ian d id a lam red ak si p asa l in i jang m engena i p en g g u n aan b a h a sa d a e ra h (landstaa l) a tau b a h a sa B elanda d alam m en ju su n ak ta pen d irian , dew asa in i ten tu h a ru s d ianggap ta k tertu lis . D jad i h a ilis d ip ak a i B ah asa Indonesia .

A k ta p en d irian itu h a ru s b eris ik an (p asa l 6 a ja t 1 Stb. 1949-179) r

le . n a m a p e rk u m p u lan k o p erasi se rta tem p a t k ed u d u k a n n ja :2e. u ra ian ten tan g tu d ju an n ja se rta p en e tap an w ilajah, d id a lam m ana

p e rk u m p u lan ak an b e k e rd ja ;3e. p en u n d ju k an jan g tju k u p ten tang nam a , tem p a t k ed iam an serta

p ek e rd ja a n p a ra p en d iri dengan seb u tan nam a ketjil p u la d a ri p a ra pend iri, sek ad a r ad a a n ta ra p en d iri2 itu jan g k e tik a m asih k a n a k 2 m em akai n am a la in ;

4e. k e te n tu a n sam pai d im an a d an u n tu k m asa b e rap a lam an ja tia p 2 anggau ta p rib ad i ad a lah b ertanggung-d jaw ab b u a t p e rik a ta n 2 a tau k ek u ran g an 2 keuangan p e rk u m p u la n ;

5e. p e ra tu ra n m engenai pengurus p e rk u m p u lan d an ten tan g tja ra n ja p a ra anggau ta b e rsa m a m en d ja lan k an k ek u asaan n ja ;

6e. k e ten tu an h a ri dengan m an a ta h u n p em b u k aan b e ra c h ir ;7e. s ja ra t2n ja u n tu k m asu k -k e lu a rn ja p a ra an g g au ta ;8e. k e ten tu an perih a l tja ra n ja penggunaan sisa-p eru sah aan (bedrijfs-

oversch o t) tia p 2 tah u n , dengan m eng indahkan a k a n p asa l 1 9 ;9e. k e te n tu a n ten tan g tu d ju a n p en ggunaann ja sa ld o jan g m engun

tu n g k an p a d a ke tika p em e tjah an n ja perkum pu lan .

204

Ja n g seke tika n am p ak p a d a p asa l 6 te rseb u t ia lah k e tiad aan n ja p em isah an a n ta ra p engertian - ak ta p end irian dan anggaran d asa r, seb ag a i h a ln ja p a d a kop erasi S tb . 1933-108 (pasal 5 ajat-’ 1 d a n 2). p a d a u ra ian ten tan g p .t. su d ah lah k ita m elih a t b e tap a b a ik n ja pem isaha n tersebu t, k a ren a san g a t m em u d ah k an ak an p en en tu an d ikem ud ian , d jik a perlu , ten tan g ap a- jan g d ap a t d iu b ah a ta u tid ak o leh ra p a t u m u m p erk u m p u lan . P ad a h a la m a n 135 sa ja k em ukakan pem is'ahan „ th e m em o ran d u m of asso c ia tio n ” (ak ta p en d irian sesungguhnja) d an „ th e artic les of associa tion” (reglem en p e rse rik a tan , d jad i sta tu ten-n ja) m e n u ru t h u k u m d i Inggeris. Ja n g p e rtam a p a d a u m um nja ta k dapat,

ja n g k ed u a p ad a u m u m n ja d ap a t d iubah .A p a k a h sebabnja p asa l 6 Stb. 1949-179 d isusun setjara aga

kuna itu tid ak lah d a p a t dLketahui, djuga tid a k dari Pendjelasan atas S tb . 1949 itu didalam bijblad n o m o r 15288.

M en g en a i a ja t 2 p asa l 6 te rseb u t d ia tas , sem estin ja perih a l pe- n am b ah an „ k o p e ra s i 1 9 4 9 ” d a n p en u n d ju k an ak an tu d ju an n ja pada n a m a p e rk u m p u lan , se tja ra ringkas d itjan tu m k an d idalam sub 1 da ii p a sa l 6 a ja t 1, seh ingga sem estin ja sub 1 itu d isu su n dem ik ian :

N a m a p e rk u m p u la n dengan tam b ah an „koperasi 1949” d an tarn- b a h a n ten tan g p o k o k -tu d ju a n n ja (m isa ln ja kop erasi perdagangan 1949 „ M a d ju te ru s” ) se r ta tem p a t k ed u d u k an n ja .

A k ta p en d irian d ib u a t d a lam ran g k ap d u a , m asing2 d itanda- tan g an i o leh p a ra p en d iri d an d ik irim kan k epada MP e n a s e h a f ' . Jang d im ak su d k an ia lah P e n aseh a t u n tu k K operasi, p asa l 4 sub b 1949-179 . D ja b a ta n ini d ew asa sekarang d itugaskan k ep ad a ^ epa^ D jaw a tan K operasi p a d a K em en terian P e r d a g a n g a n ]) . P e d j a b a t m i sek e tik a se ts lah m enerim a a k ta 2 itu lalu m engirim kan tan d a penerim aan ja n g d itanggali se rta te r tja ta t k epada p a ra pendiri, p asa l 7 a ja t 1.

P en aseh a t tad i la lu m em pertim bangkan apakah beliau berkebe ra ta n a tau tid ak te rh a d a p p end iriann ja p e rk u m p u lan koperasi jan g b e rsan g k u tan atas dasar p e ra tu ran 2 dalam S tb . 1949-179 itu ; begitu p u la te rh ad ap isi a k ta pend irian .

D jik a lau P en aseh a t tid ak be rk eb era tan , lalu beliau m em erin tah - k an p en d a fta ran n ja ak te p en d irian d idalam d a fta r um um jan g d iu n tu k k an bag i p en tja ta tan itu d an b e rad a d ik an to rn ja . P e n d a fta ra n te rseb u t te rd jad i dengan p en o m o ran u ru t se rta d itanggali, pasa l 7 a ja t 2.

i) Is tilah Penasehat didalam Stb 1949-179 tid ak dihapuskan. D jadi penggunaarm ja is tilah itu dibawah ini h a ru s selaluditafsirkan sebagai: K epaia D jaw atan Koperasi.

2 05

S elesai d en g an in i, p en aseh a t m engesahkan (w aarm erken ) a k ta ra n g k a p d u a te rseb u t dengan p e n tja ta ta n ten tan g tanggal d a n n o m o r p e n d a fta ran . Sehelai ak ta la lu te ta p d is im p an d ik an to r P enasehat, hela i la in n ja d ik em b a lik an k ep ad a p a ra pend iri.

Ja n g p e n tin g bag i p e rk u m p u la n jan g b e rsan g k u tan ialah bahwa tanggal pendaftaran b e rlak u sebagai tanggal p en d irian p e rk u m p u lan itu , p asa l 7 a ja t 3.

D en g an dem ik ian p e rk u m p u lan koperasi lalu b s rs ta tu s b ad an h u k u m . In i d a p a t d is im p u lk an d a ri p a sa l 7 a ja t 4 jan g m en g a tak an b ah w a h a k 2 d a n p e rik a tan 2 jan g atas nam a perk u m p u lan d id ap a tk an a tau te rb it sebelum p en d a fta ran , dengan p e rb u a ta n h u k u m ini lalu b e ra lih k ep a d a p e rk u m p u lan , pasa l 7 a ja t 4.

S ebaga i te rn ja ta d a ri h u b u n g an a n ta ra a ja t2 2 , 3 d a n 4 te rseb u t p e n d a fta ran , te rm asu k p e n o m o ran d an penanggalan , d ilak u k an d ikan- to m ja P en aseh a t. P a ra p en d iri tinggal m enerim a sehelai a k ta jan g d isah k an o leh penguasa itu.

S ssudah p e rk u m p u lan kop erasi se tja ra resm i d ianggap d id irik an p a d a tanggal p e n d a fta ran itu , m asih lah d ip e rlu k a n p en gum um ann ja . In i d ise lenggarakan o leh P e n aseh a t d juga, ia lah d a lam (sekarang) B .N .R .I. P en g u m u m an ini m engenai p en anggalan d an n o m o r p en d afta ran , se rta n am a p e rk u m p u lan d an te m p a t k ed u d u k an n ja , p asa l 7 a ja t 5 , sed an g k an p en d a fta ran , pen g esah an d a n p en g u m u m an sem ua- n ja ad a lah d ib eb ask an d a ri p e m b a ja ra n b iaja . P engesahan itu pun b eb as d a ri p em etera ian , p asa l 7 a ja t 6.

M ungk in ad a p e rb ed aan a n ta ra isi d u a hela i ak ta , ja itu jang ter- s im p an d ik a n to r P en aseh a t d a n te rk irim k em b ali k ep ad a p a ra pend iri. D a lam h a l p e rb ed aan itu b e rk u a tla h hela i jan g te rs im p an , pasal 7 a ja t 7.

S esuai dengan sistem p en gum um an , d a f ta r u n tu k p e n d a fta ran te rse b u t se r ta a k ta jan g tersim pan , d a p a t ta n p a b ia ja d ilih a t o leh s iapapun d juga , ten tu sad ja d ik a n to rn ja P en aseh a t. D a ri akta^2 itu tia p 2 pem inat, a k a n te ta p i d en g an m em b a ja r b ia ja , d a p a t m in ta d ib u a tk a n tu ru n an a ta u ich tisa rn ja , p a sa l 7 a ja t 8.

D jik a la u P e n a se h a t berkeberatan te rh ad ap p e n d irian n ja p e rk u m p u la n a ta u te rh a d a p isi a k ta pend irian , a ta u b eliau se te lah lam pau en am b u lan sesudah p en erim aan a k ta 2 (lih a t p asa l 7 a ja t 1) belum sa d ja m em b erik an p en e tap an a p a 2, la lu d ia d a k a n k esem p a tan k ep ad a p a ra p en d iri u n tu k m em ad ju k an band ing . Tenggang u n tu k in i ialah m e n u ru t p a sa l 8 a ja t 1 tiga bulan, se te lah k ep ad a p a r a p en d iri d iberi-

206

tah u k an perihal k e b e ra ta n 2 te rseb u t dan te n tu n ja sem en d jak tanggal pen erim aan p em b eritah u an itu , m es’k ip u n in i tid a k d iseb u tk an dengan tegas, ak an te tap i ad iin ja m em ang dem ik ian .

D jik a d idalam enam b u lan P e n a se h a t be lum m e n e n tu k a n a p a 2, tenggang tiga b u lan u n tu k n a ik b an d in g m u la i dengan h a r i b e rik u t lam paun ja tenggang itu.

B and ing d ilak u k an o leh (sekarang) M en te ri P e rd ag an g an , d ah u lu S taats Sekretaris, K epala D e p a rte m e n tE k o n o m isch e Z a k e n d i D ja k a rta .

P em b esar ini h a ru s m em b erik an k e p u tu sa n n ja d id a lam d u a b u lan sete lah band ing d im ad jukan , p asa l 8 a ja t 2. T ja ra -n ja m em ad ju k an band ing tid ak d itegaskan . D jad i d a p a t m isa ln ja d ia d ju k a n dengan p e r- an ta raan S ek re ta ris-D jen d ra l K em en te rian P erdagangan .

K epu tusan M enteri P e rd ag an g an h a ru s sek e tik a d ib e rita h u k a n k ep ad a p a ra pend iri dan k ep ad a P en aseh a t. P e n g u asa in i, d jik a k ep u tu san n ja M enteri P erd ag an g an m en g u n tu n g k an p a ra p e n d iri, a r tin ja isi ak ta2 te rseb u t dan p e n d iria n n ja p e rk u m p u lan d ib sn a rk a n , la lu b er- kew adjiban m e lak u k an p e n d a fta ran , p en g esah an . a k ta 2 d a n p en g u m u m an dalam B .N .R .I. sebagai h a ru s te rd ja d i pu la , a p a b ila b e liau d a ri aw al m u la tid ak b e rk e b e ra ta n a p a 2 d a n su d ah d ite ran g k an d ia tas .

D idalam p asa l 9 b e r ik u tn ja d im u n g k in k an lah m engada’k a n perubahan d idalam anggaran dasar p e rk u m p u la n . U n tu k ini p ro sed u ren ja adalah p ad a p o k o k n ja sam a dengan a tja ra p en d irian , sebagai d ia tu r d idalam pasa l2 5 , 7 d a n 8 S tb . 1949-179 . H a n ja k e p a d a P en aseh a t h a ru s disam ipaikan ak ta -p e ru b ah a n d an su ra t2 d a r i m a n a te rn ja ta b ahw a p e ru b a h a n itu b e rd a sa rk a n k e p u tu sa n sa h d a ri r a p a t u m u m p a ra anggauta, a ja t 1 p asa l 9.

A 'kta p e ru b a h a n m en u ru t a ja t 2 d ig ab u n g k an p a d a a k ta p en d irian . A rtin ja sehelai d a ri a k ta p e ro b a h a n te rse b u t d a n in i d ita m b a h k a n p a d a helai ak ta jan g te rsim pan d ik a n to r P e n a se h a t. H e la i la in n ja h a ru s d ikem balikan k ep ad a p a ra p en g u ru s p e rk u m p u lan .

M engenai p e n d a fta ran p e ru b a h a n itu , h a ru s la h d i t ja ta t p a d a bag ian p ingg ir d a ri p e n tja ta ta n ak ta p en d irian .

Anggauta-* dan Pengurus se rta d a fta r p e rk u m p u la n (V eren i- gings-register).a. K e a n g g au taan : B e rb ed aan dengan p asa l 9 S tb . 1 9 3 3 -1 0 8 (u n tu k m u d ah n ja se te ru sn ja a k a n d itu n d ju k dengan K o p erasi 1933), m e n u ru t pasa l m a n a m asih d im u n g k in k an k e te n tu a n 2 la in d id a lam anggaran -d asa r, p a d a K operasi-1949 in i (u n tu k m em u d ah k an ak an p en u n - d jukan Stb. 1949-179) d ipegang se-teguh2n ja a k a n p rin sip k e p rib a d ia n

2 0 7

d alam h a l k ean g g au taan . K e a n g g au taan in i d a lam p a sa l 13 K o p erasi 1949 d in ja tak an d en g an d ja la n m a n a p u n d ju g a ta k d a p a t d ip e ra lih k an sam a-sekali. M e n u ru t p e n d a p a t sa ja p e ra tu ra n itu te r la lu k eras . R a tio d a r i azas k e p rib a d ia n itu ia la h ba'hw a p a d a k o p e ra s i itu b ag i su b u r k eh id u p an n ja b a n ja k te rg a n tu n g d a ri s ifa t- in d iv id u ii d an k ek e ra san h a ti p a ra anggau ta-; d jad i diperlu ikan an g g au ta - ja n g tid ak lekas p u tu s asa .

D id a lam p a sa l 13 K o p e ra s i-1 9 4 9 itu dengan n ja ta sekali tam p ak p e rb e d a a n p rin sip iil d e n g a n p .t. P a d a p .t . in i sah am 2 d ju s tru dap a t d ip e ra lih k an d a n d a p a t d iw aris (p a sa l2 42 d an 43 K .U .H .D .).

W ala u p u n m asu k -k e lu a rn ja ang g au ta sebagai azas-u tam a d ik e , m u 'kakan d a lam d e fin is in ja m engenai p e n g e rtia n p e rk u m p u lan k o p erasi d a lam p a sa l 1 K o p eras i-1 9 4 9 , a k a n te ta p i u n tu k k e te rtib an penghi- d u p a n n ja d a lam a k ta p e n d iria n h a ru s d im asu k k an s ja ra t2n ja u n tuk p en e rim aan d a n k e lu a m ja an g g au ta2, p a sa l 6 a ja t 1 sub 7.

P asa l 10 a ja t2 2, 3 d a n 4 m em b erik an p e ra tu ra n 2 m engenai pen- tjatalan te n ta n g k e lu a r-m asu k n ja an g g au ta2 d id a lam d a f ta r p e rk u m p u la n te rseb u t, lag i p u la ten tan g pemetjatannja (on tzetting). P e rih a l pem c- tja ta n in i h a ru s d ia tu r d idalam a n g g a ran -d asar te n ta n g b ilak ah d a n dengan tja ra b ag a im an ak ah p e rb u a ta n p e m e tja ta ta n itu d a p a t d ilak u kan . A k a n te tap i ap ab ila p e m e tja ta ta n itu te rd jad i, b a ru la h p e ris tiw a itu d a p a t k ek u a tan sem en d jak d an d jik a sudah d it ja ta t d id a lam d a fta r p e rk u m p u lan , p asa l 11 a ja t 2 , sed an g k an a ja t 1 d a r i p a sa l in i m ene- g ask an b ah w a p em asu k an se rta k e lu a r d a r i k ean g g au taan h a n ja d a p a t d ib u k tik an dengan p e n tja ta ta n d idalam daftar perkumpulan te rsebu t.

P e rlen g k ap an (o rgaan ) m a n a d a ri p e rk u m p u lan bertugas u n tuk p e n tja ta ta n itu , ta k d en g an tegas d in ja tak an . M e n u ru t p e n d a p a t sa ja tugas itu ad a lah term-asuk kew ad jib an p a ra pengurus. In i d a p a t di- s im p u lk an d a r i p e ru m u san p a sa l 12 a ja t 1 K operasi-1949 . P asa l ini b e rb u n ji : A p ab ila p a ra p e n g u in s m en o lak m em beri b a n tu a n n ja u n tu k p e n tja ta ta n k e lu a r m en u ru t pasa l 10, ja itu d idalam h a l seo rang ang- g a u ta m em b eritah u k an ak an k e luarn ja , la lu p em b eritaan ak an k e lu a r te rseb u t h a ru s d ilakukan d id ep an P en aseh a t a tau seo ran g pegaw ai la in n ja jan g o leh P en aseh a t d ik u asak an . D ari p em b eritaan itu d ib u a t-

lah se b u a h b e rita -a tja ra , b e rita -a tja ra m a n a d ju g a m em b u k tik an dengan k e k u a ta n ja n g sam a perihal p em b eritaan m au k e lu a r itu seperti p e n tja ta ta n jan g d im aksudkan didal-am p a sa l 11, ja itu d id a lam d a fta r p e rk u m p u lan .

208

B e rita -a tja ra te rse b u t te rsed ia d ik a n to m ja p e rk u m p u lan u n tu k d a p a t d ilih a t o leh s iap ap u n -djuga.

S ip em b u a t b e r ita -a tja ra la lu se-segera m u n g k in m engirim tu ru n a n d a r i b e r ita -a tja ra te rseb u t k ep a d a p en g u ru s p e rk u m p u lan . P en g u ru s in i la lu b e rk e h a ru sa n m enem pelkan tu ru n a n tad i p a d a d a f ta r p e rk u m p u la n , d a lam m a n a h a ru s d itja ta t o leh pengurus ten tan g p e- n e m p e la n itu . P e n tja ta ta n in i sud ah b a ran g ten tu diadalcan p a d a n am a a n g g a u ta d id a lam d a f ta r p e rk u m p u la n . B a ik b e r ita -a tja ra m au p u n tu ru n a n n ja a d a la h 'bebas d a r i p em b a ja ran b ia ja d an m etera i.

b . P en g u ru s2. D id a la m a k ta -p e n d ir ia n h a ru s d im u a t p e ra tu ran m en g en a i p en g u ru san p e rk u m p u lan , p a sa i 6 a ja t 1 ke 5 koperasi1 9 4 9 . P e ra tu ra n itu ta k bo leh b erten tan g an dengan p a sa l 15 a ja t ja n g m e n g a ta k a n b ah w a p en g u ru s p e rk u m p u lan itu h a ru s diangka^ o leh r a p a t u m u m p a ra ang g au ta1 d an d a ri anggauta- in i. D jad i o ran ., lu a ra n ta k b o leh d ian g k a t sebagai. pengurus. B anjaknja a n =&au a p e n g u ru s h a ru s te lah d ite ta p k a n d id a lam ak ta p end irian te rs^ u *

P a r a p en g u ru s , a r tin ja s ia p a 2 jan g ak an d iangkat, talc bo e su ^ d ite ta p k a n d id a lam ak ta -p en d irian , m ela inkan h a ru s ^ ip * 1 ai an g g a u ta 2 p a d a ra p a t u m u m p a ra an g g au ta . T jara pengangkatan jan m e ru p a k a n sa tu -sa tu n ja m i b e rla in an sekali dengan p e n u n ] u 'a p en g u ru s p ad a p . t , p asa l 4 4 a ja t 1 K .U .H .D . P a d a p .t. d a p a t su d ah d itu n d ju k d a lam ak ta -p en d irian oleh p a ra p e n d m . p* p en g u ru s p .t. d ap a t p u la o ran g lu aran . Djuga p ad a Koperasi b e rla k u la in peraturan , pasa l 2 6 ajat 1 Koperasi 1933. 1SIIU 1 ®k in k a n b ah w a an g g aran -d asar m en e tap k an tja ra pengang a an la in a sa lk an te rb a tas p ad a p a ra anggau ta p e rk u m p u lan sa ja .

'B a sa l 15 a ia t 2 K o p e ra sM 9 4 9 m en g a tak an b ah w a p a ra p en g u r d a p a t d ia n g k a t 'u n tu k w ak tu te rte n tu ; dengan d em ik ian d a p a t d isim - p u lk a n k em ungk inan pengangkatan u n tu k w ak tu jan g ta k d lte ta P ^ . B a g a im an ap u n , d juga kalau p a ra .pengurus d ian g k a t u n tu k w a te r te n tu m erek a setiap w aktu to h d a p a t d ip e tja t, p a sa l 15 terseb a ja t 2 . S u d ah b a ra n g ten tu oleh ra p a t u m u m p ara anggauta .

Tugas2 pa*a pengurus.a. P im p in an atas d ja lann ja p eru sah aan jan g m a s u i tu d ju an Pe rk “ ” - p u la n ad a lah tu g as-u tam a p a ra pengurus d a n d itja n tu m k a n d a ,

■pasal 16 a ja t 1 K operasi-1949 . .P a ra peng u ru slah jan g m elakukan segala p e rb u a tan -h u k u m Dag^

p e rk u m p u la n d a n m ew akili p e rk u m p u lan itu b a ik d idepan , m a u p ■

d ilu a r pengadilan .

2 0 9

1

Sebagai te lah d ik a ta k a n d im u k a , p e rk u m p u lan ko p erasi m e n u ru t K operasi-1949 sem end jak tanggal p e n d a fta ran n ja d ik a n to r P en aseh a t m em pero leh k e d u d u k a n sebagai b a d a n h u k u m . D jad i apa-’ jan g se tja ra sah d ilak u k an o leh p a ra p en g u ru s dengan fih ak 2 ketiga, m engun tungk a n a ta u m en g ik a t p e rk u m p u la n sebagai d em ik ian . P a ra (pengurus b e r- tin d ak fo rm il se tja ra sah te rh a d a p fih ak 2 k etiga itu , ap ab ila m ereka , p a ra pengurus. su d ah te rd a fta r d idalam d a fta r-p e rk u m p u lan m en u ru t p a sa l 10 a ja t 5 . S ah -tid ak n ja p e rb u a ta n 2-h u k u m p a ra pengurus itu dengan fih ak k e tig a d a ri su d u t m ateriil su d ah b a ra n g ten tu te rgan tung d a ri d i-in d ah k an n ja a ta u tid a k o leh p a ra p en g u ru s ten tan g p e ra tu ran - m engena i p en g u ru san d id a lam ak ta -p en d irian a tau jan g d ite tap k an oleh ra p a t um um p a ra a n g g a u ta ; lag i p u la ap a k a h p e rb u a ta n 2-h u k u m p a ra p en g u ru s itu sud ah sesuai a tau tid ak deogan p e ra tu ra n 2 h u k u m p erd a ta in konkre to .

Sajanglah b ah w a d id a lam p a sa l 16 K o p eras i-1 9 4 9 tid ak lah d ite ta p k a n (sebagai h a ln ja d id a lam p a sa l 2 9 a ja t 2 k o p e ra s i-1 9 3 3 ) bahw a d idalam an g g aran -d asar d a p a t d ite tap k an ten tan g kew enangann ja se o ran g a ta u leb ih d a r i p a ra pengurus u n tu k d ap a t b e rtin d ak k e lu a r d an m en an d a-tan g an i -bagi p e rk u m p u lan . D jik a k e te ta p a n it a ada , tak p e rlu lah 'm enuru t sistem K operasi-1933 b ah w a sem ua1 anggau ta- pen g u ru s h a ru s m ew akili p e rk u m p u lan . D a la m a ja t 3 p a sa l 16 K o p erasi-1 9 4 9 p a ra pengurus h an ja diw enangjkan d ibaw ah pertanggungan -d jaw abn ja dan te rb a tas p a d a p im p in an se h a ri-h a ri atas p e ru sah aan n ja se rta perw ak ilan p e rk u m p u lan se k a d a r m engenai p en g u ru san seh ari-h ari itu , m cn jc rah k an n ja k e p a d a seo ran g a tau leb ih d a r i p a ra pengurus a tau kep ad a seo rang lu a ra n a tau leb ih . P e rh a tik an - la h ; d a la m h a l p en je rah an jan g te rb a ta s itu , p a ra p en g u ru s sebagai k e se lu ru h a n n ja te ta p b e rtanggung-d jaw ab te rh ad ap b a d a n hu k u m p e rk u m p u la n koperasi, ia lah in concre to ra p a t u m u m p a ra anggau ta jan g m e n u ru t pasa l 14 K o p e ra s H 9 4 9 m eru p ak an k e k u a sa a n tertinggi d id a lam perk u m p u lan .

L ag i p u la kew enangan te rb a ta s p a ra pengurus terseb u t h a ru s di- m u n g k in k an oleh an g g a ran -d asa r perk lim pulan .

P e rb ed aan p rin sip iil an ta ra p a sa l 16 a ja t 3 K o p e r a s i1949 dan p a sa l 29 a ja t 2 K operasi-1933 ia lah bahw a m e n u ru t p asa l 16 a ja t 3 K operasi-1949 p a ra pengurus sebagai k e se lu ru h a n n ja te ta p b e rtan g gung-d jaw ab, sedangkan m e n u ru t p asa l 29 a ja t 2 te rm ak su d pengurus a tau p en g u ru s2 jan g d idelegasi itu d iw enangkan b e rtin d a k d a n m e-

210

I

n an d a-tan g an i u n tu k se lu ru h pengurus d a n d en g an d e m ik ia n m ew a- k ili p e rk u m p u lan (P o lak I (5), 480).

S eba ikn ja k ew enangan2 p a ra p en g u ru s itu d ia tu r s e tja ra tegas d id a lam an g g aran -d asar d a n ta k a d a sa lah n ja , d jik a lau u n tu k p e rb u a ta n 2 p en g u ru san jan g pen ting p a ra p en g u ru s d ih a ru sk a n m in ta p e rse tu d ju an d a h u lu d a r i ra p a t um um p a ra an g g au ta .

b . D ilu a r p im p in an te rseb u t d ia tas p a ra p en g u ru s b e rtu g a s u n tu k d idalam triw u lan p e rtam a sesu d ah la m p a u n ja ta h u n b u k u m em p ertanggung-d jaw abkan p en g u ru san n ja se la m a m a sa ta h u n b u k u itu , per_ tanggungan-d jaw ab m a n a su d ah b a ra n g ten tu h a ru s te rtu lis , d ise rta i dengan su ra t2 d an p e rh itu n g an 2 jan g p e r lu 2, p a sa l 18 a ja t 1.

P ertanggungan-d jaw ab itu h a ru s te rd ja d i k e p a d a r a p a t u m u m p a ra an g g a u ta ; p a d a ra p a t um um o leh p a ra p en g u ru s h a ru s d ise rah k an pcrslah2 ja n g dwnaks-udkan d a lam p a sa l2 2 2 d a n 2 3 , ja itu singkatn ja m engena i inspeksi p em b u k u an p e rk u m p u lan d an in sp ek si k eu an g an d an b a ran g - se rta p e r ih a l k e b id ja k sa n a a n p im p in a n d an pengurusan . L e b ih la n d ju t ak an d ite ra n g k a n d ib aw ah b e rsam b u n g dengan h a l2 pen g aw asan d a n k o n tro l a ta s p e rk u m p u la n k o p e ra s i) .

c. P eng irim an o leh p a ra p en g u ru s ten tan g p e rh itu n g a n d a n p e rta n g gungan-djaw ab m erek a , d jik a telah d ise tu d ju i o leh ra p a t u m u m te rseb u t, k ep ad a P en aseh a t, ia lah d id a lam w ak tu seb u lan se te lah d ib en a rk an itu , p a sa l 18 a ja t 3. S em ua in i, b eg itu p u n b u k ti p em - ben aran , adalah b ebas d a ri p e m e te ra ian ; p a s a l 18 a ja t 4 .

d. K ew adjiban p a ra p en g u ru s u n tu k ik u t se r ta m e la k sa n a k a n verifi- 'kasi d a n k o n tro l sebagai d im ak su d k an d a lam p asa l2 2 2 , 2 3 , 2 4 K o p erasi-1 9 4 9 , p asa l 25 K operasi-1 9 4 9 (leb ih la n d ju t a k a n d ite ran g k an d ibaw ah bersam bung dengan h a l2 p en g aw asan d a n k o n tro l a ta s p ek u m p u lan koperasi).

e . M erukunkan p a ra anggau ta d a n m en g h ilan g k an segaila a la san - u n tu k perselisihan, p a sa l 38 a ja t 1. D jik a p e rse lis ih an in i h a n ja te rb it d a r i kepen tingan chusus d a ri p e rk u m p u lan a ta u k ean g g au taari, p a ra pengurus d ian d ju rk an dengan tid ak b e ra t seb e lah u n tu k m e m e tja h - k a n n ja se tja ra dam ai. S am a sek a li se tja ra b e rk e le b ih a n d i- tentuikan dalam p asa l 38 a ja t 2 b ah w a b ag i p a ra an g g a u ta d en g an u sah a-p erd am aian itu ta k d itu tu p k e sem p a tan n ja u n t u k - m em a d ju k a n perse lisihann ja d id ep an H ak im .

211

«

P ertanggungan -d jaw ab tiap2 pengurus te rh a d a p perkumpulanKoperasi.

In i d ia tu r d idalam p a sa l 18a K o p erasi-1 9 4 9 ,

Ajat 1: p a sa l te rseb u t a d a la h se b e n a rn ja b e rk e leb ih -leb ih an k a ren a su d ah se ia jakn ja lah tiap 2 p en g u ru s b e rtan g g u n g -d jaw ab te rh a d a p p e r- k u m p u lan n ja m engenai k ek u ran g an 2 d idalam m e n d ja la n k a n tu g as2nja chusus dalam funksin ja . A k a n te tap i, b eg itu lah P o lak I (5), h a lam an 482 , k e k u a sa a n p em b u a t und an g 2 m enganggap a ja t 1 itu p e rlu b ersam bung dengan a ja t 2 . D id a lam ajat 2 in ilah d ia tu r ten tan g p e rta n g - gungan-d jaw ab se tja ra m asing2 p en g u ru s p r ib a d i d a n u n tu k sepenuhn ja (hoofdelijk), d jika k e ru g ian jan g did 'erita o leh k u m p u la n adalah a k ib a t d a ri k ek u ran g an 2 m engenai ha l ja n g te rm a su k lingkungan pe- kerdjaanm ja d a ri lebih d a ri seo ran g p en g u ru s.

Ajat 3 pasa l 18a te rseb u t m e m u a t seb u ah p e rsan g k aan m enuru t hukum . T ia p 2 pengurus d ianggap sebagai pengurus jang baik dan dengan d em ik ian ia se jo g jan ja m en g etah u i ,p e rih a l se m u a n ja ten tan g sesua tu |h a l d a la m m e n d ja la n k a n p e k e rd ja a n n ja (untuk m en tjeg ah te rd jad in ja k ek u ran g an 2 jan g m eru g ik an i tu ; k a ren a d em ik ian d idalam p ertanggungan-d jaw ab m e n u ru t a ja t 2 seo rang pengurus d a p a t m em - b eb ask an d ir i , ap ab ila ia mem ibukti'kan bahw a, k ek u ran g an te rm ak su d ta k d a p a t d ipersa lah 'kan k e p a d a n ja dan ia te la h sesegera m ungkin m engam bil tin d a k a n 2 d idalam kem am p u an n ja u n tu k m entjegah a k ib a t2n ja jan g m erug ikan .

T e ra c h ir m engenai p e rtanggungan-d jaw ab se tja ra p r ib a d i dan u n tu k sep en u h n ja itu d idalam pasal 18b K o p eras i-1 9 4 9 d ib e rik an h ak u n tu k sek ed a r m eringankan a tau m atigm gsrech t k e p a d a H ak im bag i kepen tin g an seo ran g pengurus. T ia p 2 p engurus, k a lau sam p a i soaTnja u n tu k m em b erik an penggantian k e ru g ian drbaw a k ed ep an H ak im , d a p a t m e m b u k tik an bahw a k e ru g ian jan g d id e rita oleh p e rk u m p u lan re la tip h an ja u n tuk sebag ian ketjil sad'ja d a p a t d ip e rsa lah k an kepada- •nja a tau k e la la iann ja . A p ab ila seo rang p en g u ru s berh asii m em b u k tik a n dem ik ian itu, H ak im d a p a t m en g in d ah k an n ja d alam p en en tu an d ju m lah penggantian kerug ian o leh p en g u ru s tersebu t.

. Pengawasan dan kontrol.

Ja n g sekettka 'C am pii kedepan d a lam m em pelad jari K o p eras i-1 9 4 9 in i ia lah tak ' ada d i5d?at-$ebutn ja . ten tan g k o m isaris (kom isaris2), seperti k ita to h m engena i p a d a p.t. d an I.M .A .

- m

R u p a 2h ja pem buat undang” m enganggap lebih efisien m em beri- Ikan p e ra tu ran 2 bersangkutan dengan pengaw asan serta k on tro l itu sebagai sekarang te rijan tum didalam pasal- 21a sam pai dengan 26 K o p erasi-1 9 4 9 .

Pokok-'nja ialah d em ildan :

B erla in an dengan pe ra tu ran jan g te rd ap a t d id a lam K operasi- 1933 , p ad a m an a didalam anggaran-dasar d im ungk inkan m engadakan k e te n tu a n 2 ten tang pengaw asan atas pengurusan p e rk u m p u lan , p asa l 2 7 a ja t 1 K operasr-1933 ; d an ikalau tid ak ada k e ten tu an - d em ik ian i tu , la lu ra p a tu m u m anggauta tiap2 tah u n m en g an g k at sebuah pan itija , te rd ir i dari tiga orang anggaufca jang bukan berfunksi anggau ta- pengurus, un tuk m enjelidiki perhitungan dan pertanggungan-d jaw ab p a ra pengurus serta melaporkan. hasil2nja k epada ra p a t um um , p a d a K operasi-1949 ini tia p 2 p e rk u m p u lan koperasi d ih a ru sk an m em baw ahkan d iri Ikepada sebuah perlengkapan (o rg aan ) jan g m engaw asi d an m engontro l perkum pulan , p a sa l 21a a ja t 1 K o p erasi-1 9 4 9 . P e rlen g k ap an tad i d itu n d ju k oleh Penasehat, ja itu sebagai te lah sa ja te ran g k an dim uka, sekarang ditugaskan kepada K ep a la D jaw atan K op erasi pada K em enterian Perdagangan. K epala ini m end ja lankan funksin ja d ibaw ah perm tah (sekarang) M enteri Perdagangan .

D jad i b ad an perlengkapan tersebu t d itu n d ju k o leh P e n a se h a t B e liau m en u ru t m ak n a pasa l 21a a ja t 1 m en d ja lan k an tugas-n ja d ib aw ah perin tah M enteri Perdagangan , sedangkan penundjuikan b a d a n perlengkapan pengaw asan serta k o n tro l i tu te rd ja d i a ta s usul d a ri perkum pu lan jan g bersangkutan . D jad i b ia san ja p a ra p en g u ru s lah jan g m enetapkan usul itu , tid ak selalu o leh ra p a t u m u m anggau ta .

P e rlu terus d iterangkan disini b ah w a m e n u ru t p a sa l 4 su b c K operasi* 1949 badan perlengkapan te rseb u t d a p a t te rd ir i d a n seb u ah 'lem baga (instelling, m isaln ja p erk u m p u lan ) a ta u seb u ah p a n itija (com m issie). M enuru t pendjelasan da lam B b ( = B ijb lad a ta u T a m - b a h a n atas Stb. dahulu) nom or 15288 ra tio pasa l 2 1 a te rse b u t ia lah p e n je ra h a n a tau oyerdracht tugas P en aseh a t m engenai pen g aw asan d a n ikontrol kepada b a d a n 2 dalam sfeer koperasi., A p a ra tu u r P e m e r in ta h Jaksana P enasehat itu ta k m en ju k u p i u n tu k te ru s-m en eru s

m em perhati'kan begitu ban jak perkum pu lan koperasi.

A p a k a h P enasehat teriikat akan usul p a ra p en g u ru s? M e n u ru t red ak si pasal 21a ajat 1 d a p a t dianggap dem ik ian . A k an te ta p i m u n g - k in usul itu tidak tepat m enurut anggapan P en aseh a t. D a la m ha l in i

213

ad a lah b id jak san a d a ri p a ra pengurus u n tu k m erund ingkan p en u n d ju k an b a d a n p erlen g k ap an te rm ak su d dengan P en aseh a t.

A p a lag i m engingat ak an a ja t 2 d a r i p a sa l 2 1 a te rse b u t jan g m ew en an g k an P en aseh a t u n tu k m em b eb ask an ibadan p e rlen g k ap an te rse b u t d a ri tugasn ja , d en g an a ta u tid a k d en g an u su l ra p a t u m u m 'p a ra anggauta .

D a lam h u b u n g an p en g o n tro lan itu p a sa l 23 a ja t 3 se la n d ju tn ja m em u n g k in k an p e lak san aan p e rb u a ta n jan g san g a t m a n fa a t itu , o leh 'seb u ah p e rk u m p u lan k o p e ra s i sen ira l ap ab ila p e rk u m p u lan k o p e ra s i jan g bersan g k u tan a d a la h anggau ta d a ri p e rk u m p u lan k o p erasi sen tra l itu . D engan p e ra tu ra n d em ik ian itu p e rk u m p u lan k o p e ra s i se n tra l te rseb u t m ungkin d a r i aw al m u la d itu n d ju k sebagai b a d a n p erlen g k a p a n u n tu k pengaw asan se rta kontroJ.

D im asa p e rtu m b u h an p e rn iag aan ch ususn ja d a n p e rek o n o m ian ■umumnja d a lam k eh id u p an b an g sa Indonesia lem b ag a p engaw asan d a n pengon tro lan itu d a p a t d ip u d ji d an untuik sem en ta ra w ak tu , ia la h sam p a i nan ti bangsa k ita m en tjap a i tingka tan p e rek o n o m ian jan g leb ih ta a d ju , ad a lah d ju g a m asih p e r lu p im p in an N eg ara d a lam h a l p en g aw asan. K ep a la D jaw atan K operasi p a d a K em enterian P erd ag an g an te rs e b u t m e n u ru t m a k n a p a s a l 2 1 a a ja t 1 k a lim a t k e d u a b e rw enang m em b erik an p e tu n d ju k 2 m engenai t ja ra 2n ja p engaw asan jan g d id ja la n k a n o leh b ad an p erlengkapan u n tu k tu d ju an itu.

T u g as u tam a d a ri b ad an in i d id je la sk an d id a lam a ja t2 3 d a n 4 p a s a l 2 1 a terseb u t d an b erisikan :

a ja t 3 : te rus-m enerus m em ah am i isi surat!2 tah u n an d a r i p e rk u m p u la n k o p e ra s i jan g diaw asi, lagi p u la isi d a r i perslag2, te rm a k su d d a lam 'pasal 22 (leb ih la n d ju t d ite ran g k an d ib aw ah in i) ; se lan d ju tn ja dengan seb an jak -b an jak n ja m em ad ju k an k e-efisienan m e n d ja la n k a n p e r . 'u sa h a a n ;

a ja t 4 : m en jad a ri ap ak ah b e n a r2 p e rk u m p u lan jan g fofersangkutan '(m en u ru t ken ja taan ) b e rtu d ju a n sebagai d ite tap k an d id a la m anggaran d asa r (d jad i u n tu k m entjegah d jan g an sam p a i p e r ih a l tu d ju a n dalam anggaran d asa r i tu h a n ja m eru p ak an u tjap an 2 k osong b e lak a) serta 'm engindahkan p e ra tu ra n 2 K o p erasi-1 9 4 9 . S e tsru sn ja m e n jad a ri ap a k a h f'apabila p e r lu :) p a ra ah li3, te rm ak su d d a lam p a sa l2 23 d a n 24 ‘K operasi-1949 , se tja ra r iil d im ungk inkan m em enuh i tu g as2n ja dengan b a ik 2.

D a ri u ra ia n 2 diatas- in i te rang lah d jiw a K o p eras i-1 9 4 9 jan g m e- •letakkan p im p in an sesungguhnja d a la m soaJ2 k o p e ra s i k ep a d a N egara ,

2 1 4

in casu p a d a K epala D jaw atan 'K dperasi tersebut d im uka jan g m em - b e r ik a n p e tu n d ju k 2 atas pelakSanaan pengaw asan itu. S aja su d ah ■tekankan bahw a pknp inan Pem erintah itu un tuk sem en tara w ak tu m em an g m asih p e rlu , bahkan sangat [perlu u n tu k m entjegah hal- jan g

ta k d iing inkan .D jik a la u tlm bul perselisihan an tara perk u m p u lan d a n b a d a n

‘p e rle n g k a p a n pengaw asan serta kontro l itu , dapatlah p e rtik a ian itu 'd iad ju k an k ep a d a PenaS'ahat, ajat 5 p a s a l 2 1a tersebut. K e p u tu s a n n j . i

P e n a s e h a t ad a lah m engikat kedua ibelaih fihak. Sajang tak d im ungk in - (kan b a n d in g p a d a M enteri Perdagangan, seperti ha ln ja d jika P e n a s e h a t

b e rk e b e ra ta n atas pendiriannja perkum pulan dsb. te ra tu r d a lam

p a s a l 8 K operasi-1949 .A ja t 6 p a sa l 21a tmcmungkinkan kepada p e rk u m p u lan dan b ad an

p e r le n g k a p a n pengaw asan serta kontro l u n tu k m in ta n aseh a t- k ep a d a

P en aseh a t.P a sa l 17 m ewadji'bkan perkum pulan u n tuk m em elihara re g is te r-

d a n su ra t2 sebagai d iharuskan oleh Penasehat; lag i p u la p e rk u m p u lan iharus tia p 2 tah u n m em buat perhitungan dan pertanggungan-d jaw ab d e n g a n t ja ra jang pad a um um nja a tau u n tu k sesuatu h a l te rte n ta '■ditetapkan o leh b ad an perlengkapan pengaw asan dan k o n tro l te rsebu t.

S u d ah sew adjarnja djika pem buatan perh itungan d an p ertang - 'gungan-d jaw ab perkum pulan koperasi itu b e rsan d ark an atas p em b u k n a n ja n g r a p i K ita sudah m elihat dalam p a sa l 18 a ja t 1 bahw a tu g as p e rk u m p lan itu d ikerd jakan oleh ipara pengurus.

A tas pem bukuan itu d itetapkan oleh p a sa l 3 9 K o p e r a s i - 1 9 4 9

b a h w a h a l dem ikian adalah takluk akan pe ra tu ran 2 m engenai p em b u k u a n dalam titel ke 2 buku ke I K .U .H .D . (lihat k em b aii d a lam b ab 5 b a g ia n p e rtam a djilid I buku ini).‘ B e ta p a pentln^nja pem bukuan tersebut d idalam anggapan pem b u a t U ndang2 te rn ja ta sekali dari pasal2 22 jang m engenai k o n tro l in te rn d a n 23 jang mengenai kontro l ekstem , k ed u an ja p a sa l d a lam K o p eras i-1 9 4 9 . B ahkan K operasi-1949 itu m engenai p u la k o n tro l

insidentil, p a sa l 24.Kontrol in tern , pasal 22. Ini d ap a t terd jad i dengan tjara sebagai

d ite tap k an didalam anggaran dasar a tau b e rdasarkan k ep u tu san ra p a t u m u m p a ra anggauta. K ontrol ini bersifat verifikasi, d jad i b erw u d ju d p e n je lid ik a n 'a k a n kebenaran jang n ja ta serta d ilakukan o leh seo rang a tau lebih jang bukan anggauta pengurus. K arena dem ik ian pen je - lid ik 2 tersebut harus sem uanja anggauta b iasa . Ia (m ereka) m en v erifiir

uang jan g ada, surat? berharga , persed iaan -, inventaris, lagi p u la ikesaksam aan-serta k eb en aran n ja p e n tja ta ta n 2 p e m b u k u a n ; d juga p e r ih a l k eb id jak san aan m engenai keuangan , p a sa l 22 a ja t 1. D a ri verifikasi itu, d a n p e rih a l t ja ra d id ja lan k an n ja m en u ru t p a sa l 22 a ja t J d ib u a t perslag te rtu lis untuik d iberita 'hukan k ep ad a p a ra an ag au ta .

A d a lah tugas b a d a n pengaw as te rm aksud u n tu k m en je lid ik i ap ak ah ■perkumpulan sud ah m em en u h i dengan ibaik* a k a n k ew ad jib an n ja m en g ad ak an verifikasi i tu d a n b ad an tesebu t d a p a t m in ta p en g irim an sehelai, ten tu n ja tu ru n a n d a ri perslag term aksud , p a sa l 22 a ja t 3.

D im u k a te lah d ite rangkan baihwa perslah verifik a tu r a tau p a ra v e rifik a tu r te rsebu t d ibua t u n tu k d im aklum i o leh p a ra anggau ta . D id alam p erslah itu d im u a t p u la h as il2 verifikasi m engenai ikebidjaksana- an m engenai k eu an g an jan g ten tu sedikit^banjak a k a n m enjangkut fceb id jaksanaan p a ra pengurus. A kan te tap i h en d ak n ja d ip ah am k an b ah w a pen jinggungan ak an keb id jak san aan p en g g u n aan keu an g an p e rk u m p u la n itu tid ak 'berarti m engurangi ak an p im p in an p a ra pengurus atas d ja lan n ja p e ru sah aan . P im p in an itu tetap p a d a p a ra pengurus, p a sa l 16 a ja t 1 K operasi-1949 . P a ra anggau ta p e rk u m p u la n 'han ja d a p a t m in ta pertanggungan-d jaw ab ten tan g -kebid jaksanaan finansiil itu k ep ad a p a ra pengurus d iw ak tu ra p a t u m u m p a ra angg au ta . Pada capatinilah sad ja para pengurus bertanggung-djawab, d jad i t id a k ikepada p a ra verifikatur. D eanikian d ite ran g k an dengan tegas d a n te p a t d a lam pend jelasan m engenai K operasi-1 9 4 9 d a lam Bb: 15288 te rsebu t dim uka.

K o n tro l ekstem , pasal 23.

K a lau k o n tro l in tern d im u k a itu ad a lah soal dalam perkum pula-i d a n h a ru s b e rd asa rk an k e ten tu an 2 d id a lam anggaran d a sa r a tau k e p u tu sa n ra p a t umum p ara anggauta , m engena i k o n tro l e k s te m in i p ik iran sem u la a ta u in itia tip u n tuk m en g ad ak an n ja tim b u l d a ri b a d a n pengaw as. B ad an ini sendiri a tau seo ran g ahli a tau leb ih a ta s tu n d ju k an b a d a n d ap a t m e lakukan kon tro l j a n g d i-ing inkan o leh b ad an . A hli ’a tau ahli2 itu tid ak p e rlu b e rs ta tu s anggau ta p e rk u m p u lan jan g hendak dikontroL Tjaranja k o n tro l d ite tap k an o leh badan . K ontro l tersebut m e lip u ti ob jek2 jan g h am p ir sam a dengan jan g m asu k penelitian verifik asi (verifika tu r2) d ia tas, d itam b ah dengan 'kontro l apakah p im p in an d an pengurusan d id ja lankan m en u ru t p e ra tu ra n 2 (recht- m atigheid bestuurs-en beheersvoering).

Sudah sem estin ja lah apabida a ja t 2 p asa l 23 m engharuskan pem -

216

b u a ta n iperslah tertulis tentang hasil2 ikontrol in ipun, ia lah -unluk d isa m p a ik a n kepada perkum pulan.

T e ra n g pu la , sebagai thalnja dengan 'kontrol in tern , p a d a k o n tro l e k s te rn d juga, d jika m engenai hasil-nja a d a jang m em berikan a lasan u n tu k m in ta pertanggungan-djaw ab dari p a ra pengurus, m ak su d itu h a n ja d a p a t d ilaksanakan pada rapat umum p ara anggauta d a ri p e r-

k u m p u lan jan g bersangkutan.. K o n tro l ekstern ini singkatnja bersifat pem eriksaan o leh ah li a tau

a h li2, ap ab ila sew aktu-w aktu diinginkan oleh. bad an pengaw as tersebu t. D jik a p e rk u m p u lan adalaih djuga sekaligus anggauta dari p e rk u m p u lan 'koperasi sen tra l jang m em ang bertudjuan pula m en d ja lan k an kon tro l, la lu kon tro l-keah lian dim uka dilakukan oleh p e rk u m p u lan koperasi

se n tra l itu , p asa l 23 tersebut aja t 3.B ja ja pem eriksaan kea'hlian itu jang bagaim anapun d ilakukan

d a r i lu a r (tid ak karena statuter diharuskan atau atas kepu tusan ra p a t ■umum p ara anggauta) oleh badan pengawas d ib ebankan u n tu k se lu ru h n ja a tau un tuk sebagaian kepada perkum pu lan jan g d ikontro l,

p a sa l 23 a ja t 4.K o n tro l insidentil, pasal 24 K operasi-1949. P e ra tu ran kop erasi

in i m em an g m em buktikan kegem aran p em buatn ja u n tu k m engatu r n ia tja m 3 kontro l. D jika kita m elhat didalam K operasi-1933 , k ita akan h a n ja m endjum pai peraturan tentang panitya-verifikasi sad ja , te rd iri d a ri tiga anggauta jang diangkat oleh rapat um um p a ra anggau ta , A n g g a u ta 2 panitya-verifikasi itu tidak boleh anggauta- p e n g u r u s , p asa l 2 7 a ja t 1 K operasi-1933. Djadi ihanja ada sem atjam k o n tro l-m tem

s a d ja ; la in tidak.K em bali pada pasal 24 K operasi-1949:Sebagai nam anja telah menundj,ukkan, -kontrol itu terd jad i se tja ra

k e d ja d ia n tersendiri, djadi tidak terdjadi p a ra saat- se telah Iam p au n ja w a k tu 2 terten tu . Boleh dikatakan setjara p erketjua lian , ia lah h an ja

d jik a lau d im in ta dengan tertulis;1. o leh bagian besar dari p ara anggauta pengurus p e rk u m p u lan

k o p e ra s i a tau■2. o leh sedikil-sedikitnja* sepertiga dari p ara anggauta (m en u ru t p e n d a p a t saja tak terhitung p ara anggauta pengurus, k a ren a n an ti

kem ungk inan sub I tak berarti lagi) ; a tau3. o leh seorang k red itu r perkum pulan, a ja t 1 p asa l 24 te rseb u t.

T en tang .ob jekn ja kontrol itu tak disebutkan d alam p a sa l 2 4 itu . A k an te tap i mengingat bahwa kontr6l tersebut d a p a t d ip in ta oleh

217

s e o r a n g 'k r e d i tu r ; lagi jn ila bahw a b ad an pengaw aslah jan g b e rk eh a - •r u san m em erin tah k an k on tro l insidentil in i (rriungkin atas p erm in taan sebag ian b esa r d a ri p a ra pengurus, lih a t sub t d im uka, k a ren a se- b ag ian b e sa r i tu ta k m en je tu d ju i keb id jaksanaan K etua p e rk u m p u lan ■misalnja; a ta u m ungkin atas perm in taan dari (minimal sepertiga p a ra anggau ta b iasa , lih a t sub 2 , d isebabkan m ereka tak m en jetud ju i k e b id jak san aan m engenai keu an g an perkum pulan oleh p a ra pengurus), •m enurut p e n d a p a t sa ja ob jek- k o n tro l ialah sam a dengan o b jek 2 pad a k o n tro l ekstern d im uka.

T en tan g sia-pa2 jan g o leh b a d a n pengaw as -harus dim i'nta un tuk m e lak u k an k o n tro l ini, ta k d isebu tkan djuga. Saja ra sa b ah w a badan pengaw as seba ik n ja h a ru s m em in tan ja kepada seo rang ah li a ta u leb ih . K alau p e n d a p a t in i be tu l, pen d ap a t m an a sa ja d asa rk an a ta s sifa t istim ew a d a ri k o n tro l in i (k aren an ja han ja d ja ran g terd jad i), d iseb ab k a n „ a d a ap a2” dengan p e rk u m p u lan jan g bersangku tan , su dah lah sew ad jam ja d iam bil ahli- b u a t p e laksanaan k o n tro l. S elain itu pasaL 2 1 a a ja t 4 b e rk a ta ten tang ah li2 jang m e lak u k an k o n tro l d a lam h a l2 te rtu n d ju k d a lam p a s a l ' 23 d a n 24.

D engan d em ik ian p e rb ed aan n ja dengan k o n tro l ek s te m tad i h an ja iformil, ja itu k o n tro l ini a tas in isia tip b a d a n pengaw as, kon tro l insidentil a tas p e rm in taan tertu lis d a ri pengam bil- ’in itia tip la in d a ri ipada b a d a n pengaw as. B ad an in i m enerim a p e rm in taan 2 u n tu k m engad ak an k o n tro l m em erintahikannja sadja.

K ontro l itu selalu ad a biajanja; ini d ia tu r d a lam p a sa l 24 a ja t 2. iD apat d ib eb an k an se lu ruhn ja a tau sebag ian o leh b a d a n pengaw as 'kepada jan g m em inta d id ja lankan k o n tro l itu , p a sa l 2 4 a ja t 2.

M engenai b ia ja itu , b a d a n pengaw as d a p a t m in ta p en je to ran d im uka d a ri b ia ja2 d iatas d a ri k red itu r jang m in ta d iad ak an kontro l, 'pasa l 24 a ja t 3 ; ini p e rlu n ja u n tuk m endjam in p em b a ja ran b ia ja 'term aksud.

S u d ah lah sem estin ja d a n k a re n a itu sam pai ta k d itegaskan dalam p asa l 24 , b ah w a d a ri 'kontrol itu d ib u a t laporan tertulis; d isebabkan (harus d iad ju k an k ep a d a ra p a t um um p a ra anggauta.

D jadi' materiil k o n tro l insidentil in i boleh d ik a tak an sam a dengan (kontrol e k s te m tersebu t d im uka, h a n ja ad a p e rb ed aan form il sad ja a n ta ra dua2n ja k on tro l sebagai d itu n d ju k d iatas.

P ad a s?m ua m atjam k o n tro l itu sebagai d ia tu r dalam p a sa l 22, ■23, 2 4 KoperasL-1949 p a ra pengurus b e rk eh aru san m em ban tun ja d e n g a n se-penuh-n ja, p asa l 25 a ja t .1.

218

K e d u d u k a n b a d a n . jpengawas ad a lah sangat penting dalam , o rg a - h is a s i p e rk u m p u la n 2 koperasi-1949 . B a d a n itu m en u ru t p a sa l 25 a ja t 2 sew ak tu -w ak tu d a p a t m en d atan g i ra p a t- .pengurus a tau ra p a t u m u m ; 'd a p a t m em angg il u n tu k b e rra p a t te rseb u t; m enetapkan agenda atau ‘a t ja ra ra p a t2 itu d a n m en g ad ak an ipem bitjaraan .

T e ra c h ir p e rlu ditundjfu'k p a d a keharusan jan g d ib eb an k an k epada 'm e rek a ja n g m engaw asi a tau m engon tro l u n tu k merahasiakan dengan ■sungguh2 te rh a d a p f ih a k ketiga m engenai segala h a l jan g d a p a t m ereka 'k e tah u i ten tan g p e rk u m p u lan , anggau ta2n ja d a n p e ru sah aan n ja , di- 'Waktu m erek a m en d ja lan k an funksin ja.

S u d a h la h k ita dalam u ra ia n 2 d im u k a m e h h a t b e tap a keras dan ■teliti a d a n ja pecaturan2 ten tan g pengaw asan d a n k o n tro l a ta s per- 'k u m p u lan 2 k o p e ra s i m en u ru t K operasi-1949 ini. Sebagai d ju g a dalam 'lain2 h a l, te rg an tu n g lah d isin ipun d a ri k e tjak ap an , k e -u le tan dan fceb id jak san aan p a ra pengurus .untuk, m em akai p e ra tu ra n 2 perihal ^pengaw asan d an k o n tro l itu sebagai tje rm in b ag i m em elihara d'an \m enam bah k eg ja tan d a n efisiensi seh a ri-h a ri u n tku •kesedjahteraannja -perkum pu lan ja n g m erek a (tpara peng u ru s) p im pin , sehingga kalau d ia d a k a n ve rifik asi a tau k o n tro l2 tersebu t, h asiln ja d ap a t raemuaskan 'bagi sem u a fihak .

D en g an a d a n ja p im p in an pela 'ksanaan p e ru sah aan se tja ra efisien, itjakap d a n -ulet itu , ak an b e sa r keanungkinannja a d a sisa a ta u saldo ’pendapatan perusahaan (bedrijfs-overschot), ten tan g m a n a pasa l 19 tm em berikan se k e d a r p e ra tu ra n sebagai pedoman ja n g h a ru s d iindah- 'k an p a d a p e ru m u sa n k e te n tu a n d a lam b ag ian an g g aran d asa r d a r i 'a k ta p e n d ir ia n ten tan g t ja r a 2n ja p en ggunaan sa ld o p e ru sah aan itu. '(p asa l 6 a ja t 1 sub 8 K o p erasi-1 9 4 9 ). P ed o m an te rseb u t adalah bagi fcep erlu an m e n g a d a k a n dana tjadangan a ta u reserve-fonds, ja ’ni paling 'sed ik it 1 / 4 d a ri sa ld o b e rs ih tiap 11 ta h u n te rm aksud h a ru s digunakan. d jad i d im asu k k an d alam d a n a tjad an g an itu , sam pai dan a in i men- itjapai d ju m la h te r tja n tu m d a lam an g g aran d a sa r . Setelah in i tertjapai, 'tju k u p la h d ilan g su n g k an p en je to ran ^ tia p 3 tahun d alam d a n a itu, b e ra p a sad ja , a g a r su p a ja d ju m la h d a n a anenuru t anggaran d asa r dan 'ten tu m e n u ru t kenjafaan tak bericurang.

H a n ja d alam h a l2 ch u su s P en aseh a t d a p a t m em perbolehkan pe- n jim p an g an dari p ed o m an te rseb u t d a lam pasa l 19 a ja t 1.

P e ru b a h a n d ju m lah d a n a s ta tu te r ten tu h aru s b ersam aan dengan 'perobahan anggsujan dasar. In i d ip e rk en an k an m en u ru t p e ra tu ra n jang d iberik an oleh p asa l 9 K operasi-1949 .

219

Artjara p e ru b a h a n itu a d a la h p ad a p o k o k n ja sam a dengan a tja ra p e n d iria n p e rk u m p u lan k o p erasi sebagai d ia tu r d a lam p a sa l2 5, 7, 8 K o p erasi-1 9 4 9 (L ih a t d im u k a m engenai p end irian k o p erasi ini). H a n ja sad ja b e rsa m a a n dengan peng irim an ak ta p e ru b ah an itu h a ru s pu la d ik irim k an su ra t2 kep ad a Penasehat, d a ri su ra t2 m ana te rn ja ta b ah w a p e ru b a h a n itu se tja ra sah d ite tap k an o leh ra p a t um um p a ra anggau ta , p a sa l 9 a ja t 1.

D jik a p e ru b ah an itu sudah te tap m en u ru t s ja ra t2 jan g sa m a seb ag a i d im in ta bag i p en d irian perkum pu lan , la lu d igabungkan padu ak ta p en d irian d a n d id a fta rk an p a d a b ag ian p inggir dari p e n d a fta ran a k ta pen d irian , pasal 9 a ja t 2.

D a n a tjad an g an te rseb u t d ia tas jan g ten tu n ja d ised iak an un tuk m en eg ak k an d a n m em ad jukan b a d a n hukum p erk u m p u lan koperasi itu , se lam a berlangsungnja p e rk u m p u lan , ta k b o leh d ibag i2 an ta r- ang g au ta2, p asa l 19 a ja t 2 . '

U n tu k m end jaga kese lam atann ja d a n a tjad an g an itu , h a ru slah d item patkan d alam penjim panan , b a ik dalam p eru sah aan n ja sendiri a tau d ilu ar, asa tk an da lam h a l te rach ir in i d ite tap k an bahw a tjad an g an itu sew ak tu -w ak tu d ap a t d ised iak an bagi p e rk u m p u lan , p asa l 2 0 a ja t 1.

P en em p a tan p en jim p an an d an a tjad an g an itu h a ru s te rd jad i p ad a B an k R a k ja t Indonesia (d ah u lu A lgem eene V o lkscred ie tb an k ) a tau p a d a B an k T abu n g an Pos di Indonesia . P en em p a tan p e n jim p a n a n p a d a la in 2 b a d a n dari pad a d u a b a n k te rseb u t h a ru s d iidz inkan leb ih d ah u lu o leh P enasehat, p asa l 2 0 a ja t 2.

Pem etjahan dan p em b eresa n .

D isin i ak an sekedar d ite rangkan d juga p erih a l peitanggungan-djawab para anggauta jan g ra p a t h u b u n g an n ja dengan pem beresan itu , se- d an g k an jan g te rach ir in i b ia sa te rd jad i u n tu k m en tjap a i ach im ja p e rk u m p u lan jan g p e tjah (d ipetjahkan).

L em baga pem beresan itu te lah k ita a tja p k a li d ju m p ai p a d a p e r- seskutuan- d an p e rse ro an d a lam u ra ia n 2 d im uka .

A zas p a d a p em e tjah an p e rk u m p u lan k o p e ra s i in i ia lah bahw a seb u ah p e rk u m p u lan koperasi d a lam peng ertian m en u ru t K operasi- 1949 tid ak d a p a t d ip e tjah k an selain a ta s p u tu sa n P en aseh a t, p a sa l 32 ajajt 1.

D jad i P em erin tah dengan p e rlen g k ap an n ja itu jan g -m em etjahikan; lagi. p u la sebagai sa tu 2n ja tja ra pem etjah an . L a in h a l p ad a K operasi- 1933 , p a d a m a n a m en u ru t p asa l 35 su b 1 p e rk u m p u la n k o p erasi m e-

220

n u ru t K operasi-1933 d a p a t p u la p e tja h k a ren a lam p au n ja w ak tu u n tu k m a n a p e rk u m p u lan itu d id irikan . P e ra tu ran dem ik ian itu ta k ada d alam K operasi-1949 , sehingga sem ua p e rk u m p u lan koperasi m en u ru t p e ra tu ra n te rseb u t ad a lah d id irik an u n tu k w ak tu tid ak te rten tu . P e ra tu ra n in i h an ja m em ungk inkan sa tu tja ra pem etjahan oleh perlengk ap an P em erin tah sad ja , w alaupun p e rm in taan u n tu k d ip e tjah k an d a p a t d ik em u k ak an oleh pengurus-, b e rd a sa rk a n ke te tap an sah rap a t u m u m p ara anggauta , p asa l 32 a ja t 2.

Sebalikn ja P en aseh a t dap a t bertindak m em etjah diluar kehendak perkumpulan, ja itu ap ab ila be liau b e rd asa rk an fkesim pulan- s e td a h d iad ak an inspeksi2 a tau k o n tro l2 b e rp en d ap a t bahw a k ead aan sesuatu p e rk u m p u lan koperasi ad a lah sedem ikian ru p a sehingga la jak d ip e tjah k an , p a sa l 32 a ja t 3.

P en aseh a t ad a lah d ibaw ah p e r in ta h M enteri Perdagangan . D an pem b esar ini tak bo leh d ilam p au i. P en aseh a t jan g m au m em etjah seb u ah perkum pu lan , h a ru s dengan su ra t te r tja ta t m em beritahukao ten tan g n ia tn ja itu k ep ad a p e rk u m p u lan dan kepada M enteri P e rdagangan, pasal 33 a ja t 1.

T jam p u r-tan g an n ja M en te ri te rseb u t a d a la h u n tu k m em berikar k esem p a tan k ep a d a p en g u ru s- a ta u sed ik it°n ja 1 / 3 dari p a ra an g g au ti u n tu k m em adjukan k eb era tan 2 ten tan g n ia t pem etjahan itu kepada M enteri.

D id a lam tenggang 6 0 h a ri te rh itu n g m u la i tanggal pengirim an su ra t te r tja ta t d a ri P en aseh a t te rseb u t d a p a tla h k eb era tan 2 itu di'ke- m u k ak an . p asa l 33 a ja t 1 K operasi-1949 .

M enteri m em utus setelah lam paun ja 6 0 h a ri tersebu t, p asa l 33 •ajat 3. B eliau d ap a t m enghadapi dua kem ungkinan , ja itu :a. b ah w a d idalam tenggang tersebu t d im u k a sam a-sekali tak ada k eb e ra tan jan g d iad ju k an ;b- ada d iad jukan kebera tan , dalam h a l m ana M enteri h a ru s m em u- tu sk an d a p a t m enjetud ju i a tau tidak akan n ia t P en aseh a t u n tu k m e- m etjahkan perkum pulan koperasi jan g bersangkutan. M enteri harus m em bcritahukan p u tu sa n n ja m engenai k eb era tan 2 jang d iad ju k an itu k ep ad a perkum pu lan te rm aksud dengan su ra t te rtja ta t, pasa l 33 a ja t 3.

D alam h a l sub a (tak ada k eb e ra tan jang d iad jukan) M e n te r i

m em beritahukann ja k ep ad a Penasehat. M eskipun ini tak dengan tegas d iseb u tk an dalam pasa l 33 a ja t 4, te tap i m enuru t sistem p e ra tu ran 2 dalam p asa l 33 itu h a ru s dem ikian .

B aru se te lah ada ' pem beritahuan. kep ad a P en aseh a t itu o leh

221

M en te ri P e rd ag an g an , b ah w a tid ak a d a kfeberatan jan g diadju-kah atau m esk ip u n a d a k e b e ra ta n d iad ju k an te tap i M enteri d a p a t m en je tu d ju i pem etjah an , m a k a P en aseh a t la lu d a p a t m en g u tjap k an p em e tjah an n ja p e rk u m p u la n te rm aksud . M esk ip u n in i m ungkin d a p a t d ita fs irk an set ja ra lisan sad ja (on tb ind ing u it te spreken , p asa l 32 a ja t 3 K operasi- 1949), te tap i m en u ru t p e n d a p a t sa ja h a ru s d ib u a t surat keputusan oleh P en aseh a t jan g m em u a t a lasan2 be liau u n tu k m em etjah p e rk u m p u la n jan g b ersan g k u tan . T a k m u ngk in p em e tjah an itu , sua tu p e rb u a ta n pen ting , d iu tjap k an se tja ra lisan s a d ja / apa lag i m en u ru t p a sa l 35 b e rik u tn ja , a ja t 1, tentang- p en g u tjap an p em etjah an itu oleh P en aseh a t h a ru s diseLenggarakan pengumumannja d a lam B .N .R .I. P em etjah an p e rk u m p u la n k o p erasi ja n g b e rsa n g k u ta n b a r u m ulai b e rlak u sem end jak h a r i (tanggal) b e rik u tn ja h a ri (tanggal) p en g u m u m a n dalam B .N .R .I., p asa l 35 a ja t 2.

S udah se la jak n ja lah p e rih a l p em e tjah an itu se rta ten tan g tanggal d an n o m o r B .N .R .I., d a lam m a n a p engum um an p em e tjah an tad i d item patkan , a ta s u saha P en aseh a t didaftarkan d a la m d a f ta r p en tja ta ta n p en d irian p e rk u m p u lan koperasi, te rm ak su d dalam p asa l 7 a ja t 2 K operasi-1949 , tpasal 36 a ja t 1.

Semendjak berlakunja pemetjahan tersebut mulailah fase pemberesan.

In i biasanja: m e n u ru t m ak n a p asa l 34 a ja t 2 d a p a t d itugaskan k ep a d a p a ra pengurus p e rk u m p u lan , k e tju a li k a la u su d ah ad a pe- n u n d ju k an ten tan g pem beres a ta u pem beres2 d a la m anggaran d asa r (perband ingkan pada p e rsek u tu an dengan firm a dalam p a sa l 32 a ja t I K .U .H .D .).

H a n ja d jik a a d a k eperluann ja , k a ta p asa l 3 4 a ja t 2 te rsebu t, d jad i a r tin ja k a la u k a ren a sesuatu h a l d ianggap perlu tid ak m em ak ai ten ag a ,para p en g u ru s b iasa u n tu k p em b eresan *) a tau d alam anggaran d a sa r tak ad a p e ra tu ra n chusus m engenai s iap a (siapa2) jan g h a ru s m e lak san ak an p em beresan , m a k a P e n a se h a t b e rsa m a a n dengan p en g u tjap an n ja p em etjah an p e rk u m p u lan m e n u n d ju k seo rang a tau ■lebih ja n g d en g an m engesam pingkan .para pengurus p e rk u m p u lan d itu g ask an dengan p em b eresan d a ri u ru san 2 perk u m p u lan .

L a g i p u la P enaseh a tlah jan g d ap a t .m em b eb ask an (pem beres2) i tu d a r i tugasn ja .

T e n ta n g p en u n d ju k an pem beres a tau pem beres- in i o leh P enaseh a l h a ru s d iu m u m k an d alam B .N .R .I. d a n d ju g a .m u la i b e r la k a

l ) k a re n a m e re k a m isa ln ja m em boroskan! u a n g p e rk u m p u lan .

222

sem en d jak h a ri ■ (tanggal) berikutnja pengum um an dalam B .N .R .I.,

p a sa l 35 a ja t 2.T u g a s p a r a p e m b e re s (p em b e re s2) ja n g d ia n g k a t o le h P e n a s e h a t

a d a la h te ra tu r dalam p a sa l 37 ajat 1 ja itu :a . s e b a g a i d e m ik ia n b e r t in d a k b ag i p e rk u m p u la n k o p e r a s i b e r s a n g

k u t a n u n t u k m e n u n tu t a tau m endjaw ab d id e p a n H a k im d a n

■ m e la k u k a n ip e r b u a ta n - h n k u m ^ C tv a k ik m

■adalah tugas p a ra pengurus, pasa l H> a ja t 1 K operasi-1949; jan g d ise b u tk a n sebagai fihak fo rm il dalam persengke taan perdata , artinj:i ja n g h a ru s d isebu tkan dalam su ra t gugatan sebagai fihak m enggugat a ta u d igugat, adalah te tap perkum pulan koperasi jan g bersangkutan, •karena p e rk u m p u lan ini sebagai b ad an hu k u m selam a p e rlu u n tuk •pem beresan te tap m asih berlangsung adanja, p asa l 34 a ja t 1 K o p e ra s i -

1 9 4 9 ; d jad i sekali-kali b u k an n am a (nam a2)-n ja pem beres2 atau p em b eres2. I a 1 (m ereka) ini h a n ja m enghadap d id ep an H akim sebagai w a k iln ja perk u m p u lan , tju k u p dengan m enund juk akatx psns.anc,kaU\n- n ja o leh P en aseh a t jan g te lah d ium um kan dalam B .N .R .I. te rseb u t):b . m em anggil anggauCa2 a tau bekas-anggau ta-, b a ik se tjara perse- o ra n g a n p rib ad i, m au p u n u n tu k b e rra p a t;c . m en e tap k an d jum lah sum bangan jan g h a ru s d ib a ja r o leh p ara an g g a u ta a tau beskas anggau ta ;d . m en e tap k an o leh siapa (siapa2) b ia ja pem beresan h a ru s d ibajar d a n ten tang perim bangan p em bajaran2 itu ;

d jik a tem ja ta ada saldo jang m enguntungkan bagi perk u m p u lan •jang d ibereskan itu , m cn en tu k an p e ru n tu k an n ja sa ldo te rseb u t m e- <nurul p e ra tu ran jang ada, ten tun ja jan g te lah te rm u a t dalam anggaran d a s a r a tau d ite tap k an oleh rap a t um um p a ra an g g au ta ; b eg itu d juga h aru s d iten tukan dengan se-baik-nja m engenai peru n tu k an n ja b u k u 2 d a n a rs ip perkum pu lan .

T u g a s s u b c ( s u m b a n g a n 2) te r s e b u t e r a t h u b u n g a n n ja d e n g a n

.p e r a tu r a n m e n g e n a i pertanggungan-djawab para fbekas) anggaoto- A z a s - u t a m a i a l a h :

a . b a d a n hu k u m p erk u m p u lan k o p erasilah jan g bertanggung-d jaw ab u n tu k p em enuhan ak an h u tang2 d an la in2 p e rik a tan n ja perk u m p u lan . L a g i p u la :b . p e rtanggungan -d jaw ab itu , d jik a tid ak d ite tap k an la in d alam an g g aran -d asar, ad a lah h an ja dafam fase p em beresan ;

c . d a n h a n ja kalau k ek a jaan perkum pu lan tidak lah m enjukup i un tuk p e n u n a ia n a k a n p e r ik a ta n n ja perk u m p u lan , p asa l 28 K o p e r a s i - 1 9 4 9 .

223

‘ D alam h a l’sub c itu bersam bung dengan h a t sub b , pertanggungand ja w a b d ia tu r lebih land ju t dalam pasa l 29 beriku tn ja . '

P erlu d ipaham kan m engapa p ad a sebuah b a d a n hukum m asm p erlu d iad ak an p e ra tu ran m engenai pertanggungan-d jaw ab p a ra ’anggau ta perseorangan u n tuk m enutup i kekurangan2 d a n penunaian perika tan2 p e rk u m p u lan p ad a (b iasan ja)'fas^pfcm beresan . In i d isebabkan karena iu ran - para anggauta selam a p e rk u m p u lan be rd ja lan pada um um nja tid ak begitu banja'k, sehingga kekajaan itu sad ja tid ak selalu akan m erupakan djam inan jang tjukup ku a tb ag ip em ien u h an p en ag ih an ”- n ja p a ra k red itu r perkum pulan, P enam bahan pertanggungan-djaw ab p a ra anggauta perseorangan itu tak n ielen japkan 'kedudukan perkum p u lan sebagai badan hukum .

P erband ingkan perihal in i d idalam bab m engenai perseku tuan dengan firm a d im uka pada halam an 71.

P en g erd jaan n ja land ju t ten tang pertanggungan-d jaw ab p erseo ran g an itu ad a lah m en u ru t pasa l 29 tersebu t sedem ikian ru p a bahw a pertanggungan-d jaw ab d ibebankan k e p a d a :a . sem ua jan g bersta tus anggau ta p ad a sa a t P en aseh a t m engu tjapkan p em etjah an p e rk u m p u lan ;b . m ereka jang berhcnti dengan k eanggau taan ja sesudah m ulain ja tah u n -b u k u jang m endahulu i ak an p en g u tjap an p em etjah an tersebut.

M engenai anggauta2 sub a itu , m en u ru t p en d ap a t sa ja h a ru s di- ta fs irk an bersam bung dengan pasal 35 a ja t 2 K operasi-1949 , d jad i m engenai anggauta2 jan g m asih b e rk ed u d u k an sebagai dem ikian pada saa t kep u tu san Penasehat m en d ap a tk an k e k u a ta n b erlak u , karena pengu tjapan pem etjahan tidak lalu beg itu sad ja m em punja i kekuatan berlaku .

K ek u a tan berlaku ia lah , sebagai k ita te lah m engetaihui, m ulai dengan tanggal berik u tn ja tanggal pengum um an d a lam B .N .R .I. D engan dem ik ian hutang2 jan g ada d a n p restasi2 jan g p a d a saa t itu belum (penuh) ditunai-kan, d isam ping penag ihan2n ja p e rk u m p u lan atas o ran g 2 ketiga, h a ru s dibereskan.

A p ak ah a rtin ja pasal 29 tersebu t a ja t 2?D alam a ja t in i d ite rangkan bahw a anggau ta2 jan g k e lu a r tid ak

'bertanggung-djaw ab te rh ad ap h u tan g 2 p e rk u m p u lan jan g te rb it se- sudaih sa a t k e lu am ja dari' pe rkum pulan .

B era rtik ah ini ntengurangi pertanggungan -d jaw ab bag i p a ra anggau ta jan g k e lu a r sesudah p e rm u laan ta h u n b u k u jan g m en d ah u lu i 'pengu tjapan p em etjahan perk u m p u lan oleh P en aseh a t (sub b ) d ia tas?

224

'P e rso a lan in i tim b u l k a ren a setelah anggau ta2 itu berhenti dengan 'k ean g g au taan n ja , d idalam ta h u n b u k u tersebu t, toh m asih m ungkin ‘tim b u l h u tan g 2 b a ru a ta s beban p e rk u m p u lan jan g belum (seluruhnja) d ilu n a s i p a d a sa a t p e rm u laan fase p em beresan , p ad ah a l anggauta2 ja n g k e lu a r d an te rm asu k golongan sub b itu ik u t dipertanggung- d jaw ab k an m e n u ru t p a s a l-29 a ja t 1 te rm ak su d . D jad i m en u ru t-p en d a p a t sa ja p e rso a lan d ia ta s -h a ru s d id jaw ab dengan m sngingkarin ja.

D em ik ian d ju g a p e n d a p a t P o lak I (5), h a lam an 462 , m engenai p a sa l 17 a ja t 1 W et C o o p e ra tie -d i N ed ., Stb. N ed . 1925-204, sam a d en g an p a s a l -17 a ja t 1 K operasi-1933 di Indonesia . D engan tegas •kata penulis te m a m a itu dengan terus d its rd jem ah k an dalam bahasa In d o n e s ia : „M erek a jan g dalam tah u n te rach ir berhen ti dengan 'keanggau taann ja , ad a lah te tap b ertanggung .d jaw ab bu a t sem ua ■hutang jan g ad a p a d a p em e tjah an p e rk u m p u lan , d jad i d juga bu a t h u tan g 2 jan g te rb it, sesudah m ereka k e lu a r” .

D j ik a k i t a d a la m m endjaw ab soal d ia ta s m em benarkann ja , akan b e ra rti san g a t m em b era tk an kep ad a m ereka jan g m asih d jad i anggauta, te rm aksud S ub a . D ongan dem ikian p a sa l 29 a ja t 2 i tu h an ja dapat d im anfaa ti o leh p a ra anggauta jan g k e lu a r ssbelam p-jnuulaaa tahun buku, te rm aksud dalam pasa l 29 a ja t 1 itu.

P en jim pangan dari-pasa l 29 a ja t 2, djadi te tap bertangaung-djaw ab u n tu k h u tan g 2 jang te rb it s=sudah keluarn ja anggauta dari p srkum - pu lan , d ap a t d ite tap k an dalam anggaran dasar, pasa l 29 a ja t 3.

Sajang sekali d idalam pasal 29 K operasi-1949 ini tidak dengan tegas d iseb u tk an ten tang keleluasannja (om vang) pcrtan asu n g an - d ja w a b ; ap ak ah itu dengan tja ra sam a -ra ta a tau m en u ru t k ese im b an g an iu ra n dsb. D alam pasal 17 a ja t 1 K operasi-1933 adalah d ia tu r se tja ra sam a-ra ta te rhadap pem beres2.

D en g an tak ad a ketegasan dalam pasa l 29 a ja t 1 K operasi-1949 itu , k ita h a ru s m ulai m elihat dalam anggaran-dasar ten tang ke le luasan - ■nja pertanggungan-d jaw ab p ad a pembfcr&san; m ungkin perihal ke le luasan itu d i a d a k a n k e ten tu an 2, p erbancingkan pasal 6 a ja t 1 sub 4 'K operasi-1949 . D jik a tid ak d iatur, m enuru t p en d ap a t saja, berhubung d en g an m ak n a p asa l2 27 d a n 30 K operasi-1949 , dalam m an a b e rlak u azas kele luasan pertanggungan-d jaw ab dengan tja ra sam a-ra ta pad a p e rtanggungan-d jaw ab p a ra an g g au ta jang ta k te rba tas, h&ruslah d ianggap bahw a keleluasan jang te rm aksud dalam pasa l 2 9 a ja t 1 ■adalah m en u ru t keseim bangan Eevenredig aandeel in h s t te k o r t] .

Sudablath disinggung ten tang pertanggungan-d jaw ab paria ahg-

2 2 5

g au ta jan g tak te rb a ta s (onbeperk t) itu , ia lah m engenai perkum pu lan 'koperasi jang :1. h an ja b e rtu d ju an a ta u : 2. d juga bertud juan pem berian - uang rn u k a (voorschotten) a ta u pem b erian 2 hu tang (kredit) kepada p a ra anggau tan ja , d a ri p a ra anggau ta m an a sebagian besar adalah kaum p e ta n i; lagi p u la tak ada perkum pu lan koperasi sebagai dem ikian jang m asuk sebagai anggauta, pasa l 27 , dengan pengertian bahw a P enasehat 'dalam keadaan- istim ew a d a p a t m engidzinkan penjim pangan dalam anggaran d asa r te rh ad ap pertanggungan-d jaw ab tak te rb a ta s itu.

D idalam perkum pulan koperasi jang dem ikian itu keleluasannju pertanggungan-d jaw ab ad a lah sam a-ra ta (untuk bagian jan g sam a), k etjuali kalau d ite tapkan lain d idalam anggaran dasar, pasal 30 'kalim at pertam a.

H aru slah dim engerti benar'-: bukan lah anggauta a tau bekas-- anggauta itu berkeharusan m em bajar hu tang2, m elainkan m ereka itu b e rk eh aru san m enjum bang un tuk m enutup ketekoran , k a lau itu ada, dalam pem beresan, djadi terhadap pem beres (pem beres2). T a k d ap a t p a ra -kreditur m enu n tu t langsung terhadap anggauta2 a tau bekas2- anggau ta itu. M ereka djuga tid ak m asing2 bertanggung-djaw ab un tuk sepenuhn ja (hoofdelijk).

D engan m em egang pad a azas- itu , d ap a tlah sek iran ja leb ih2 d im engerti ten tan g isi kalimat-* seland ju tn ja dalam pasa l 3 0 K operasi- 1949 itu jan g perum usann ja tidak -begitu m udah.

Pasal ini adalah dalam sfeer pertanggungan-djaw ab jang ta k te rb a ta s itu . D jik a pada pem beresan itu te rh ad ap seorang anggau ta a tau =lebih a tau terhadap bekas2-anggauta tidak dapat ditagih m asing2 b ag ian un tuk m enjum bang se tjara keseitnbangan (evenredig aandee!) d a lam ketekoran pelunasan hu tang2, peristiw a m ana harus d ite tapkan ■oleh pem beres (pem beres2), lalu la in 2 anggauta dan bekas-anggauia b a ru s m enjum bang sam a-ra ta (voor gelijke deelen) dalam keteko ran .

Merefca ini berkeharusan seketika m em bajar bagiannja dalam pem bebanan (om slag) sum bangan tersebu t, d itam bah dengan 50% a tau ku rang dari itu , sebagai dianggap tju k u p oleh pem beres, ialah u n ’.uk sem entara m enjukup i sam pai om slag seland ju tn ja bagi b ia ja penag ihan d an m enu tup kekurangan , d iscb ab k an ad a jang tidak m em enuhi akan kew adjibannja ' m enjum bang.

S ingkatn ja: d a lam usaha pem beresan itu pem beres (pem beres2; akan m eren tjanakan d ju m lah keteko ran , lalu m em bebankan (om slag) wa tas anggautar dan b e k a s -a n g g a u ta dan m enagih dari mereika m asing2.

■22*

>

Ja n g ditagih ini tak h aru s su d ah seketika te p a t sesu a i d en g an d ju m la h u an g jang oleh m ereka m asing- h a ru s d ib a ja r sesun g g u h n ja . K a ren a ’d iberikan kew enangan k epada pemb&r&s (pem beres2) u n tu k m en am b ah penagihan2 tadi dengan p rosenan2 sebagai d ianggap tju k u p oleh 'pem beres (pem beres2), denga^ kem ungk inan p e rh itu n g a n k e m b a li 'drkem udian, perbandingan P o lak I (5), 4 6 3 .

Sajang sekali d idalam K operasi-1949 in i tid a k d im u n g k in k an pengha,pusan tiap- m atjam pertanggungan-d jaw ab p a ra an g g au ta bagi p e rik a tan - perkum pulan , sebagai d ia tu r k em u n g k in an n ja d alam pasa l18 a ja t 2 K operasi-1933. A p a sebabn ja d em ik ian i tu tida 'k lah d je las.

•Mungkin karena cjiduga bahw a k e k a ja a n d a ri iu ra n 2 disin i ta m b a h 2 ta k ak an m em berikan d jam inan bagi p cm en u h an ak an p e n a g ih a n 2 p a ra k red itu r.

D im uka telah d iterangkan perih a l p em b eres (p em b eres2) jang d ian g k a t ole’h P enasehat m enuru t pasa l 3 4 a ja t 2 K o p erasi-1 9 4 9 . D jik a usaha pem beresannja p e tu g as2 itu te lah selesai, ia (m erek a) b a ru s m elaporkan se tja ra tertu lis k ep ad a P e n a se h a t; d ju g a , d an te n tu n ja ini sebelum pem beresan selesai, se-w aktu2 d jik a lap o ran tertu lis itu d im in ta oleh Penasehat, pasa l 37 a ja t 2.

Penasehat m enetapkan b ia ja jang d ip e rlu k au u n tu k p em b eresan istim ew a itu dan harus d ib a ja r o!ch p e rk u m p u lan , p a sa l 37 a ja t 3.

B ia ja2 ini m enem pati k ed u d u k an tinggi, k a re n a h a ru s d itu n a ik an sebelum pem enuhan lain2 h u tang2 perk u m p u lan k o p e ra s i, p a sa l 37

a ja t 4.T en tang tja ra2n ja p em b eresan oleh para pengurus biasa tid ak

'd ia tu r chusus dalam K operasi-1949 .M u n g k in d id a la m a n g g a ra n d a s a r te l a h d i a d a k a n s e k e d a r p e r

a tu r a n . K a la u t id a k , p e r a t u r a n 2 m e n g e n a i p e m b e r e s a n o le h p e m -

‘b e r e s c h u s u s d ia ta s p a d a p o k o k n ja h a r u s d ig u n a k a n d ju g a o le h p a r a

p e n g u r u s b ia s a .

S udah selajaknjalah sebuah p e rk u m p u lan k o p e ra s i seb ag a i b a d a n h u k u m jang m endjalankan p e ru sah aan , b c ra d a d ib a w a h p en g aw asan c h a la ja k ram ai; sekedar tiap 2 o rang se lam a w a k tu te rb u k a n ja k a n to r p e rk u m p u lan , bcrw enang tan p a p em b a ja ran b ia ja d a p a t m e lih a t ( te n tu tf ik an to r itu sadja) dalam ak ta pend irian d a n a k ta 2, d e n g a n m a n a d ia d a k a n p erubahan d idalam an g g aran -d asar d a n b e rh a k d ju g a m in ta tu ru n a n 2 a tau ich tisar2 d a ri ak ta2 terseb u t a ta s b ia ja n ja sen d iri, p a sa l21 a ja t K opcrasi-1949.

227

A p a la g i ten tan g P e n a s e h a t : . b e lia u d a n p eg aw ai2 d ib a w a h a n n ja b e rh a k d id a lam w ak tu k a n to r p e rk u m p u la n -itu te rb u k a , su d ah b a ra n g te n tu ta n p a b a ja r b ia ja , m e lih a t d a lam d a f ta r anggau ta , su ra t p e rh itu n g a n d a n p e rtan g g u n g an -d jaw ab tia p 2 ta h u n d a n p e rs lag 2 ja n g d im a k su d k a n d a lam p a sa l2 22 d a n 2 3 . H a k m e lih a t d a lam su ra t- d an t ia f ta r te rm a k su d d ib e rik a n p u la k e p a d a tia p - o ra n g ja n g b e rk ep en tin g - 'an. S em u a in i, P e n a se h a t d a n ipegaw ai2n ja se rta p a ra ja n g b e rk e - ipen tingan • te rse b u t d a p a t m in ta tu ru n a n a tau ic h tisa r d a ri surat-’ te rm a k su d .

A g a r su p a ia p e rb u a ta n 2 d a n ikew adjiban2 p en tin g d a lam K o p er a s i - 1949 in i b e n a r2 d itaa ti, p e m b u a t U n d an g 2 m en g ad ak an sanksi ik ep id an aan ja n g te rm u a t d a la m p a sa l 4 0 K op erasi 1949 . P e rb u a tan -5 a ta u k e a lp a a n 2 jan g d ia n tja m dengan h u k u m a n 2 d a lam p a sa l 4 0 itu •dianggap seb ag a i p e lan g g aran 2.

S aja anggap tid a k p e rlu sem u a p e rb u a ta n 2 d a n k e a lp a a n 2 itu d i- d je la sk a n d isin i. Ja n g te rp e n tin g ia la h m engenai p e lan g g a ran te rh a d a p s ifa t u m u m p e rk u m p u la n 'koperasi (pasa l 21 a ja t 1) a ta u te rh a d a p k e ra h a s ia a n (pasa l 26).

P a d a ach iran u ra ia n s in g k a t m engena i K o p e ra s i-1 9 4 9 in i p e rlu la h d ik e m u k a k a n b ah w a m e n u ru t p e m b e rita h u a n K ep a la D ire k to ra t K o p e ra s i p a d a K em en te rian P e rd ag an g an su d ah lah d is iap k an seb u ah r e n tja n a U n d an g 2 b a ru te n ta n g P e rk u m p u la n K o p e ra s i ja n g ak an m en g g an tik an K o p erasi-1 9 3 3 d an K o p e ra s i-1 9 4 9 ;; d jad i b e rs ifa t p e ra tu ra n b a ru jan g m e n ja tu k a n d an m en g a tu r s e tja ra b a ru p u la . •R en tjana im 'b e lu m la h sam p a i p a d a P a rlem en (b ia san ja m asih lam a) d a n k e lak , d jik a su d ah d jad i U n d an g 2, ak an sa ja u ra ik a n d idala-n p e n e rb ita n te rs e n d ir i 'ja n g d a p a t-d ia n g g a p sebagai p en am b ah an ak an •bagian k e 2 djilid I - b u k u in i :- '

*9D A F T A R 1 S T 7a y

(A n g k a2 d ibelakang m enundjuk p ad a halam an- jang

B a b 13. *) Peradilan-w asit (arb itrage) a.f fP en tin g p ja pe rad ilan in i ............................... .....................D a s a r - h u k u m n ja p e r a d i la n - w a s i t-m<t . . ■ . ■■v-...........iP e ra tu ra n 2 jang berlaku bagi p e rad ilan -w as it..............A p a k a h isi buku ke I I I titel ke...l R v m asih d ap a t d ip ak a i sebagai ppdom an2 bagi perad ilan-w asit? .......

E ksekusi pu tusjin wasit ........*................... ; ....................B and ing terhadjap pu tusan w asit .............B e r a c h i r n ja tug jis w a s it (w a s it2) ..........A rb itra tio n A c t ;1934^di Inggeris . . i . . . . . . .— .................

H u k u m perseku tuan perniagaan.

Bab 1- Kata2 pengantar ....... . .& " ■ .............. . •K erd ja-sam a jang te ra tu r un tuk m em udahkan te rtja -p^ in ja tud juan bersam a, ialah dengan menc^ a a n pe ru sah aan memperol&h laba ss& injak-banjakflja: ....

P e m a k a ia n is t i la h 2 te r te n tu ■ ....... I' V <>Sifat-hukum p e rd jan d jian 'u n tu k m end irikan badan- b a ru ; sam akah dengan p e rd jand jian ja n g d ia tu r

dalam pasal 1313 K .U .H . Perd . ............................

Bab 2. Perserikatan perdata ............. ....... .P e r lu n ja d i te ra n g k a n d a la m b u k u te n ta n g h u k u m d a g a n g ; p e rb a n d in g a n s in g k a t d e n g a n _ p e r s e u tu a n

dengan firm a dan perseroan. te rbatas . . ......................P e n d i r ia n p e r s e r ik a ta n p e r d a ta . . . • • • • • .........D je n is 2 p e r s e r ik a ta n p e r d a ta d a n d je n is m a n a ja n g

te rlarang oleh K .U .H .Perd. V " " " .............. .H ubungan in tern antar-anggauta- .......... ■••••H u b u n g a n ekstern a n t a r a p e r s e r i k a t a n p e r d a t a

d e n g a n a n g g a u ta - n j a t e r h a d a p f i h a k - k e t i g a ................

B e ra c h i rn ja p e r s e r ik a ta n p e r d a t a ..........................................

Bab 3. Persekutuan- dengan firma ..................P o k o k n ja a d a la h p e r s e r ik a ta n , v e re e m g in g , a s s o c ia

t i o n ; -b eb e rap a . k e c h u s u s a n ; p e r s e r ik a ta n p e r d a t a ,

b ersan ek u tan )2 V

5 - XT;5 - 6 ; 6 - 7 ;

8 - J J ;

% - I S ;m

1 9 >2&.

t?-l£$ - 2 $

2 1 - &■

i ? - 5B;

3<l . j y- -39-,

3JT;

- si-5B - ^

t j j - o

t) Bab terachir didalam djilid I''Bagiah; ■pertama adalah bab 12.

229

p ersek u tu an dengan firm a, perseroan te rb a ta s ; an ta ra b e n tu k ^ h u k u m itu hendakn ja ikita selailu m cm per-bedakan , w alau p u n asa ln ja sam a ..................................M endirikan persekutuan dengan firm a; peran an ak tap ersek u tu an .................................................

K eharusan pendaftaran dan pengum um an ak ta men u ru t K .U .H .D .........................................................

M anfaatn ja d a fta r pern iagaan (handelsregister), an ta ra la in d i N ederland, bagi p ara pengusaha dan p a ra pem inat p ad a um um nja u n tu k (m ulai) berhubungan dengan sebuah perseku tuan dengan firm a; beb erap a h a l jang d i N ederland d iharuskan pendaf- ta ran n ja d idalam d a fta r pern iagaanN am a bersam a ..............................................S ja ra t m endjalankan perusahaan

P elak san aan ,pertanggungan djaw ab t ia p * " sekutu un tuk s e p e n u h n ja ....................................

A p ak ah seb u ah perseku tuan dengan firm a m erupak an b ad an h u k u m ? .......................

H u bungan in tern an ta ra p a ra s e k u tu ; bertindak didepan H ak im bagi kepentingan persekutuanP em b u k u an o leh persekutuan dengan firm a .............

, P en je rah an kedudukan sekutu selam a ia m asih hi- d u p ; seku tu b a ru (penam bahan p a d a sekutu2 jane sudah ad a dan kedudukannja terhadap fihak2 ketica m engenai hutang-’ persekutuan) . . .

B agaim anakah soal ‘hutang* i(u d idalam p e r ta n g g u n - an d jaw abn ja firm ant jang k e luar d a ri persekutuan D ap a tk ah seorang sekutu m enggugat p e rsek u tu an . P em etjahan persekutuan dan usaha pem beresannia P ertanggungan djaw ab pem W res Selesainja pem beresan ......................

Bab 4 . P ersekutuan K om anditerM em pertjajalkan (com m endare) ..........u n tu k d igunakan didalam no • ~ b a ra r^u s a h a a n k e o a d a « ™ Pem « g a a n a tau l a h u sah aan k ep ad a scot:a„& ate® feVnh

v e r a a p a m ^

b e r s a m a ; p e rseku tuan kom anditer _ .PCnihi^ion,I d a n se tja ra ierang*an ......... ^ ara dia,n .’

6458 - - 5 * ;

6 * < 3-S5- - "W;

63. 66- S + ;

u - & .

U - % ,86 :

•230+2/

v 17 u n vii W v.K. Ned., menjimpang dari Sistem K.U.H.D., dj ,persekutuan2Code de Com m erce di Perantjis,

k o m an d ite r ^ n tan T p a"3 sekutu (komanditer-H u b u n g a n intern *ntar^ . sekutu kom anditer; kom plem en ter); untu”g' pengurusan persekutu-

■* « * ■“an, m elainkan hanja u ........................................

an i tu ; k e k a ja a n terpiS31 Vadap fihak k e tig a .............Hubungan persekutuan sekutu kom an„

S anksi pasal 21 n .u . • ...............................................

d ite r .........................‘^ ‘ berhubung de'ngan daftarP ersek u tu an k o m and .ta D.............................................

pern iagaan ........... ... ...................................B ertindak d i * P * dcngan saham-', orgaiusas.- P erseku tuan koma keprilbadian para seku u

ikom anditcr, P .............................dalam pWUndang-undangan diBagaimanakah ................................

D ie— dcnean perseroan terbatas ..................■perbandinga11 - ...................................

„ . - Perseroan tc r t““ *.hap dan perserpan ter-

Istilah2'n a a n d ° ° ze veD"erbatas” ini; status badan „ ,k a b jans ” f i t ik dinjatakan dengan

Nederland dinjatakan hUtUm, / ^ . v K P e ro b a h a n = da la r,tegas did- < ( 37 W- • 192R-216, mulaitegas dalam P ^ (u dcngar. Stb. ...........................

W -v -K- d l j A pril 1929 'a k u n o ta riil; b erlak u P ^ 5 deng karang) M enteri Ke- P e n d ir ia ^ P -^ ,a g in g ) o ^ bcwiuiging itu telah

di NedWland s‘ keterangan M inisterh * m T k’an digal beliau tidak ternjata ada^ b a h ^ bersangkutan ................ . . . .

D C atan terh‘adaP d i p * ® ^ ^keberatan

^ S ^ ^ X t e r i Kehakiman) setelah men-

” e i P ^ crintah

dengar pendapat Mahkamah Agung Indonesia(M .A .I.) ...........................................................................

P e n d a fta ra n d an pengum um an ......................................B e rla in an dengan pasa l2 36c dan 3 6 d W .v.K . N ed., K .U .H .D . tid ak m em uat p asa l2 jan g dengan tegas m en g atu r ten tang isi aikta pendirian , w alaupun dalam K .U .H .D . te rd ap a t pasal2 jan g se tja ra insidentil me- n jinggung ten tang isi tersebut. P rak tek p em buatan ak ta - p .t. di Indonesia sudah berd ja lan ke-arah isipasa l2 jang te rtu n d ju k d a ri W .v.K . N ed. itu .............A k ib a tJ-hu'kum kelalai-an p en d afta ran d a n pengu- m u m an ....................................

P em berian d jam inan kepada para k red itu r p.t. sebagai b ad an hukum , pasal 51 K .U .H .D ...............................D ireksi p .t .; d ireksi tid ak boleh diangkat un tuk se lam a-Iam anja; ktausula o tokra tis a tau oligarchis ... T ugas p en g u ru s; (b iasanja) d idalam hubungan p erd jand jian perburuhan .terhadap p . t . ; djuga penang-gungdjaw ab dan pem egangkuasa; tugas chusus dalam pasal 47 a ja t 1 K .U .H .D . ................... ...................... .

A pakah isi pengertian pengurusan (beheer) ? ............. .om isaris, adan ja kom isaris (kom isaris2) tidak di- arusjtan oleh K .U .H .D .; b iasan ja u n tuk pengaw a-

w asan atas d ireksi; m ungkin d itugaskan seikedar ik u t serta dalam pengurusan ; d ireksi p ad a um um nja tak

i aruskan m enipertanggung-djaw ab k sp ad a kom isaris, m elainkan kepada rap a t um um pem egang sahamK om isaris jang didelegasikan .................................Pangangkatan kom isaris .......... ................K edudukan hukum kom isaris P ertanggungandjaw ab k o m i s a r i 7 ! ! " " " Z 7 Z \ * " ! " !R a p a t um um pem egang s a h a m ; kekuasaan tertinggi

j am d ja lann ja p .t. dan m em egang pusat-p im pinanatas pe laksanaann ja perusahaan p .t .; w alaupun de-m i lan K .U .H .D . kuno in i tak ■ m em uat sebuahpasa pu n jan g m engharuskan m engadakan rap a t te rseb u t ...........................

H ak bersu ara p ad a r a p a ^ 'm u m 'imS ah -tidakn ja kepu tusan2 ra p a t um um ...............Perubahan tudjuan p.t......

232

4-09-1*2;■ H 2-W 5; ! /

/ / a H & l / 'Z * 5 - n 6 ;

/ % D - / t f

/ 2 iK—/ 2 Y **8- 120;

m M S4 2 6 - & h t

P erubahan didalam anggaran dasar ......... ; ...............K ekajaan sebuah .pengertian kekajaan ini adalah lain d a ri pad a pengertian m odal perseroan ata 'i m odal d a sa r; m odal jang ditem patkan; m odal-jang d ise to r; laba-m gi; larangan pem bajaran bunga atassaham ; kas tjadangan ................................................. .

' Soal2 pengurangan m odal jang ditem patkan danpem belian saham 2 sendiri oleh p .t ...................................D jenis2 saiham d an hak2 serta kevvadjibans p ara pe

m egang saham ....................................................................O bligasi2 ................................................................. ..............Pem etjahan p .t........... : .................... ...............; ...............Pem beresan ........................ ..................................................K edudukan p a ra pem beres ..............................................P em bagian saldo jang m enguntungkan ......................K epailitan sebua’h p .t ..................................................... ;...K ebangsaan (nasionaliteit) p .t............................................Prospektus ...........................................................................

B ab 6 . M a sk a p a i2 In d o n e s j^ a t a s sa h a m (Indonesische M aatsdhappij op aandeelen, I.M .A .) O leh bangsa Indonesia dew asa sekarang sangat leoih b an jak d id irikan p .t.2 dari pad a I.M .A .2 (Psraturan ja te rm u a t dalam S tb .1939-569, m ulai berlaku semend jak tanggal 1 P eb ru ari 1940). T udjuan pem buat U nd an g : d iun tukkan bagi kaum pengusaha bangsaIndonesia-aseli sad ja ................ .......................................P end irian I.M .A . Penjingkatan penundjukkan pera tu ran 2 dalam Stb. 1939-569 dengan . P .I.M .A . T ingkatan penerim aan ak ta oleh K etua P.N . (A ) T ingkatan pomborinrf kebenaran oleh M enteri K ehakim an ( B ) : I d iberikan; m ungkin I I ditolak. D alamhal sub I : pendaftaran akta, pengum um an ............D idalam pcrbandingan dengan p .t. m engenai tja ra pend iriann ja dan p rosedure pem berfen kebenaran, p a d a I.M .A . tem ja ta lebih2 dipersukar. dan diberat-‘k an ....................... .......... ........................... i . .L an d ju tan pendjelasan m engenai saham 2 I.M .A., h ak 2 dan kew adjiban2 p a ra pem egang saham ..............

B 4 .T 5 6 ;

M y

' ■15^-15^; y / 1 5 ^ -1 5 # I s , 1 5 ^ 1 5

$ - 1 6 * - , r .1 6 5 4 6 ^-1/

16'5^-20^;

1 6 ^ 1 6 #

* 7 / i

t y t - n f r ; j /

j /

233

Perlengkapan2 I .M .A .:Pengurus ................................................................Komisaris (tak d iharuskan adanja) ..................Rapat umum pemegang saham ..........................

Pem ilikan tan ah oleh I.M .A ..............................................B erach im ja I.M .A .

Setjara luar biasa ..................................................S etjara biasa ................................. ............................

K eharusan pem beresan ....................................................K em ungkinan pem beresan atas perintah H akim dengan p u tu san n ja ; o rdonnansi mengenai pem beresan atas perin tah Ha'kim terhadap badan- hukum In d o nesia, Stb. 1939-571 ; sematjam peraturan sederhana mengenai kepailitan bagi badan! hukum IndonesiaPem beresan d iluar H akim ...............................................P e ra tu ran peralihan dalam pasal 43 P .I .M A ............

Bab 7. Perkumpulan* Koperasi ................................Pengertian k o p erasi; hubungan an ta ra d u a pera tu ran di Indonesia m engenai koperasi, Stb. 1933-108 dan 1 9 4 9 -1 7 9 ; pembekuan pera tu ran pertama sem endjak1 D januari 1957 ...................................................................

P erbandingan an tara perkum pulan koperasi dengan lain2 perserikatan , persekutuan dan perseroan .......P end irian perkum pulan ikoperasi m enurut Stb. 1949-179 (jang berlaku sekarang in i); pendaftaran, pengum um an ........................................................................

A nggauta2, pengurus2 d an d a fta r perkum pulaa (vereenigingsregister); un tuk m em udahkan penun- d jukan selandjutnja d ipakai istilah2 : K operasi-1933 dan Koperasi 1949T ugas2 p ara pengurus .........................................................Pertanggungandjaw ab tiap 2 pengurus terhadap pcr-kum pulan ikoperasi ...............................................................Pengaw asan dan kontro l (tanpa kem ungkinan meng- angkat kom isaris); sangat pentingnja badan pengawas dalam organisasi perkum pulan--'koperasi 1949 Saldo p endapatan perusahaan (bedrijfsovcrschot) ...P e ru b ah an anggaran d asa r ................................................Pem etjahan dan pem beresan ...........................................

i S o y

1 8 S

‘J 2 2.00+8% -V X rTm - 1 W :

'Z. O S ■— /

20 1 -2 0 3 ;

2 0 3 -2 0 4 ;

2 0 4 -2 0 7 ;

20 7 -2 0 9 ; 20 9 -2 1 1 ;

212;

212-219219

2 1 9-220220-228 .

234

I

D aftar singkatan ....................D aftar b a t j a a n .........................D aftar ju risprudensi ...........D aftar istilah- .........................Pasal2 Perundang-undangan R a la t ..........................................

2 3 6

2 3 8

2 4 0

2 4 1

2 4 3

2 5 4 — 2 5 5

D A FTA R SINGKATAN.

b .s .d .dsb.dst.L .N .T .L .N .B .N .R .I.

T .B .N .R .I.

Stb.

Bb.

B . M .A .I. 'H .G .H .

R .v .J .

P.N .B .H .P .H .R .

H o f

R b .

C . U .U .D .S .R .I.

A .B .

H .I .R .

a n ta ra lain , b ersam b u n g dengan. d an sebagain ja. d an seterusn ja .L e m b a ra n N egara.

Tam baihan L em b aran N egara .

B e rita N egara R e p u b lic Indonesia . T am b ah an B srita N egara R epub lik Indonesia .S taa tsb lad zam an H in d ia B e lan d a d a h u lu (jang m engenai N ederland d isingka t dengan S tb . N ed .)B ijb lad ( = T am b ah an ) a tas Stb. dahu lu .

M ah k am ah A gung Indonesia . H ooggerech tsho f d izam an H ind ia -B e- la n d a dah u lu .

R a a d v an Ju s titie d izam an H ind ia- B e lan d a dah u lu .P en g ad ilan N egeri.

B ala i H a r ta P en ingga lan (W eeskam er).

H ooge R a a d d er N ed e rla n d e n d i D en H aag , ja itu P en g ad ilan T ertin g g i di N ed erlan d .

G srech tsh o f di N ed erlan d , P en g ad ilan ban d in g d i n eg ara te rseb u t, seperti P en g ad ilan T ingg i d i Indonesia .. A rro n d issem en ts-R ech tb an k d i N ed erlan d (H ak im seh ari-h a ri d i n eg a ra itu ). U n d an g -u n d an g D a sa r S em en ta ra R ep u b lik Indonesia .

A lgem eene B epalingen van W etgeving (P e ra tu ra n 2 um um perundang-undangan), S tb. 1847-23 .

H erz ien Indonesisch R eg lem ent, Stb. 1941-44 .

236

R.Bgw.

'•v- !

K .U .H .D .

P.K .

K .U .H .P crd .

K .U .H .P .

U ndang2 M .A .I.

P .I.M .A .

K operasi-1933

K operasi-1949

D. I.M .A .

p .t .; P .T.

E. T.

A .R .N.J.N .J.B .R.M .W.W .P .N .R .

R echtsreg lem ent B uitengew esten, Stb. 1927-227.R eglem ent op de RechtsvOrdering dahulu, Stb. 1847-52.K itab U ndang- H ukum D agang. (W .v.K .), Stb. 1847-23.P e ra tu ran K epailitan (Faillissem ents- V erordening), Stb. 1905-217.K itab U ndang2 H ukum P erd a ta (B.W .), Stb. 1847-23.K itab U ndang- H ukum P idana (W .v.S.). Stb. 1915-732.U ndang2 M ahkam ah A gung Indonesia, L .N . 1950-30.P era tu ran ten tang Indonesische M aatschappij op aandeelen, Stb. 1939-569. P e ra tu ran uraum tentang p e rk u m p u la n -

K operasi, Stb. 1933-108.P e ra tu ran 2 m engenai perkum pulan- K operasi, Stb. 1949-179.Indonesische M aatschappij op aan

deelen.perseroan te rb a ta s ; singkatan te rach ir d jikalau d ipakai u n tu k m enundjuk sebuah p.t. te rten tu (dengan nam an ja lengkap).

Tndisch T ijdsohrift van he t R ech t dahulu.

A rb itra le R ech tspraak .N ederlandsche Ju risp ru d en ce . N ederlandsch Ju ristenb lad . R echtsgeleerd M agazijn.W eekblad van h e t R ech t di N ederland .

W eekblad voor P riv aa trech t, N o taris- am bt en R eg istra tie di N ederland .

237

DAFTAR BATJAAN.

(P enund jukan b u k u 2 dan karangait* dalam m ad ja lah - jan g isinjad iin d ah k an a tau d ik u tip d alam m enjusun bag ian ke 2 d jilid 1 ini):

a . Prof. M r. T .J . D o rh o u t M ees. K o r t begrip van het N ed . H and^ls- rech t (1953). D isingkat dengan D o rh o u t M ees.

b. J . E sca rra , E . E sc a rra e t J . R a u lt. T ra ite th eo riq u e e t p ra tiq u e de d ro it com m ercia l. D jilid 1: L es societes com m erciales, tje takan1950.

c. D r. lu r . T heo G uhl. D as Schw eizerische O bligationenrech t, tje tak an k e 4.D isingka t dengan G uhl (4).

d. M r. E J . J . V an d e r H eyden . H an d b o ek voo r d e N aam looze V ennoo tschap n a a r N ed. R echt, tje tak an ke 5 ; d ik e rd jak an oleh M r. W .C .L . V an d er G rin ten . D isingkat dengan V an d er H eyden (V an d e r G rin ten ) (5).

e. M r. W .L .P .A . M olengraaff. L e id d raad bij d e beoefen ing van h e t N ederlandse H andelsrech t, djilid I, tje tak an ke 9. D isingkat dengan M oleng raaff I (9).

M r. M . P o lak . H an d b o ek voor (het N ed. H an d e ls- en Faillis- sem entsrecht. D jilid I, tje tak an 2 ke 5, tje takan ke 4 dan tje takan ke 3. D isingkat dengan P o lak I (5), P o lak 1 (4) d an P o la k 1 (3) - tje tak an ike 3 ini adalah jan g m asih p a ling tjo tjo k dengan K .U .H .D . sekarang -.

8* Idem . D jilid IV . V erzekeringsrech t, bag ian p e rtam a (eerste stuk)d isusun oleh M r. H .J. Scheltem a, tje tak an 1945. D isingka t dengan P o lak IV.

h. M r. D r. H .T tX . V ollm ar. H e t N ed. H andelsrech t, d jilid I, tje tak anke 6. D isingkat dengan V o llm ar 1 (6) [T ja ta ta n : sek a ran g telah te rb it tje tak an ke 8].

»• M r. C . A s9er’s H an d le id in g to t dc beoefening van h e t N ed. B ur-gerlijk R ech t, djilid ke III , V erb in ten issen rech t, bagian ke 2 (tw eede stuk), d ik e rd jak an o leh M r. L .E .H . R u tten .

j* P ro f. M r. D r. S. V an B rake!. L ee rb o ek van h e t N ederlandseV erb in ten issenrech t, djilid II, tje takan ke 2. D isingkat dengan V an B rake l I I (2).

k . D r . L .C . H ofm ann . H e t N ed. V erb in ten issen rech t, d jilid II, 1936.D isin g k a t dengan H o fm an n II!

238

f y*>~ M L * t t ? r ? _

(R * -c^A , a , u L ^ \ U r . : y < ^ u ~ t t < - * ~ - * -

P ro f. M r. A. P itlo . H e t V erb in ten issenrecht n a a r h*st N ed. B .W ., tje tak an ke 2 (1948). D isingkat dengan P itlo -V erb in ten issen rech t (21____ s*.

^ jn r. M r. R .D . Kollewijn. In tergentiel R echt (195'5).

n. M r. J.A .A . Coops. G rondtrekken van lret N ed. B urgerlijk P ro- cesrecht, tje tak an ke 6 (d ikerd jakan oleh M r. F .M . W esterouen van M eeteren). D isingkat dengan C oops (6).

o. M r. C .W . Star Bosroann. H oofdstirkken van Burgerlijke R echts- vo rdering (1948) (T ja la tan : sekarang telah te rb it tje takan baru , tah u n 1955).

p. M r. S .J. Fockema Andrcae. R echtsgeleerd H andw oordenboek . 1948.

q. P rof. M r. R .P . Cleveringa. G oede m annen n aar billijkheid, te rm uat d id a lam A .R . tah u n 1951, ha lam an 735 s /d 743.

r. P ro f. M r. J . Eggens. In* en u ittreden van leden bij vennootschap-pen o n d e r firm a, P rasaran (praeadvies) un tuk Konggres ke 4 N ed .-Ind ise Juristen-V ereeniging dizam an tahun 1936 di D jak a rta ; d iu m u m k an dalam lam piran pada T . 144.

s. Idem. H e t rech tsk a rak te r d er openbare com m anditaire vennootschap , J im u u t dalam T. 1946-653.

t. P rof. M r. P .W . Kamphuiscn. D e gedelegeerde com m issaris en het begrip b cstu u rd e r, te rm u a t dalam m adja lah D c N aam looze V ennoo tschap , ja a rg an g 34, D juni 1956, ha lam an 41 dsl.

u. P rof. M r. J . Van Kan. A notasi d ibaw ah putusan H .G .H . dahulu tanggal 7 D jan u ari 1926, T . 123-456, 462.

v. P ro f. M r. W .L .P .A . Molengraaff. Resensi atas proefschriftJ .A .A . B lo te {jang siangat d ipudjK pudji), L eiden 1921: „De N a tio n a lite it van de verceniging, in het b ijzonder van de naam looze v en n o o tsch ap ” , te rm u a t dalam R .M . 1922, halam an 164 dst.M r. A .H . Van Ophuyscn. In* en u ittreden van leden bij vennootschappen o n d e r firm a. P ra sa ran (praeadvies) untuk Konggres ke4 N ed .-In d ise Ju rrs ten vereeniging d izam an tahun 1936 di

Ja k a r ta ; d iu m u m k an d alam L am piran pad a T . 144.

M -A -G. Harthooro. P artij in het .proces, te rm uat dalam• U 3 -1 4 3 , 144.

w.

239

1

D A FTA R JURISPRUDENSI.

(A n g k a2 dibelakarfg m e n u n d ju k p a d a h a la m a n 2 ja n g b e rsan g k u tan , s e d a n g k rn a n g k a2 jang. te b a l m e n u n d ju k p a d a h a la m a n - d im an a sesu a tu p u tu sa n ch usus d i b itijarakan).

/ W - A . t S . - , A* In d o n e s ia ,a o tU *H .G .H . d a h u lu :

1. 11 S ep tem ber 1913 , T . 1 0 1 -1 0 9 ...........................................^ 2. 3 P e b ru a r i .1 9 1 6 , • T . -108-422 ........... ....................../ - 3/ 3 . 6 M a re t 1924 , T . 1 2 0 -4 5 6 ........................................^

4 . 11 D esem b er 1924, T . 122- 99 ........ .......... - ......................... 141T^ 5 . 7 D ja n u a r i 1926 , T , 1 2 3 -4 5 6 ........ . ....................... ■ S t

6. 2 0 P e b ru a r i 1930 , - X, 132-1.10 ........ ............y ' 7 . 12 P e b ru a r i 1931 , -T . 133-445, 449 . . . , ............, . . ~ 2 3 , ^ ^ ^

^ 8 . 8 S ep tem b er 1 9 3 2 .. R . 1.36-43.1 . . . . . . . . . . ......................... ........ 1 ^9 . 6 M ei 1 9 3 6 , T . 1.48-625 .............. ................................. . 14$" ^

10. 7 M ei 1 9 3 6 , . T . ,143-736 .................................. - 1 4 J^ 1 1 . 4 N o p e m b e r 1937 , T . 1 4 6 -659 ............................... ^ r j 9

y , 12. 17 M a re t 1938 , T . 1 4 7 -1 0 6 ................................. I S' 13. 2 D ja n u a ri 19*41, T . 153-398 . ................... ........................ .

R 2. v . J . d ah u lu ;

y 1. Sem arang , 3 M ei 1918 , T . 1 1 2 -2 8 6 ..................................2 . D jak a rta , 2 Septem ber 1921 , T . 120-477 ...........................

y 3. D ja k a r ta , 28 A p ril 1926 T . 124-485 ............ ........ H § 4 ^ -.4 . D ja k a r ta , 10 S eptem ber 1926 , T . 1 2 5 -199 ............................/ / ^ - H - 5

^ 5 . S u raba ja , 2 9 S eptem ber, 1937, 'T . 146-659 ...... .........................

B . . N ederland .

^ P f t w a r i 1889-,- "V /. 5 735 .................................... - » \2 6 N o p em b er 1897, V/. 704 7 ......... .........................................

/ * * £ . 2 7 M ei 1898, ' V/: 7128 :; i .......................................... 8 M ei 1903, V/. 7925 ...................................................

" " (n o o t 1 ^

19 M a re t 1920, N .J . 1920-493 ............................ ..........y - J & 2 5 M ei 1928 , , W . 11841 .................. ..............................

n 2 L y ^ U * -J b * * * ' v + y y x (no o t 1)

2 4 0 ___^

f * ' i t s — u r n • ' '

✓

7. 6 P eb ru a ri 1935,

8. 27 D esem ber 1935,

9. 4 D jan u ari 1937,

10. 17 A p ril 1939,11. 3 D esem ber 1948,

N .J . 1935-1513 ) .......... ........ ^ ‘ -43*W . 12882 )N .J. 1936 no. 4 4 2 ........................................ 6

(n o o t 1)

W .P.N .R . 3 5 1 0 ......................................(noo t H

y # J . 1939, no. 6 1 0 ................................ ' ^ 2 X >N .J . 1949 no. 358 .................................

W . 9242

W . 11155 W . 11479

H o f2.

1. A m sterdam , 17 M are t 1911,

2. D en H aag , 17 M ei 1923,3. D en H aag , 16 M are t 1925,

R b 8.

1. ’sH ertogenbosch , 28 A p ril 1899, W . 74152. A m sterdam , 26 N op em b er 1915, W . 99413. R o tte rd am , 17 P e b ru a ri 1927, W . 11543

D A F T A R IS T IL A H 2.

.. 13

.& o*6r

13

(A ngka2 dibelakang m en u n d ju k p ad a h a lam an - jan g b ersan g k u tan , sedangkan angka2 jan g teb a l m en u n d ju k p a d a h a lam an - d im an a sesuatu

chusus d iterangkan).

'A. B*A ction de jou issance ............. 148 B and ing (te fh ad ap p u tusanA k koord -(kepailitan) ............. 155 P .N . m engenai pem beresanA k ta K o m p ro m i........ ............. 1 0 ,2 / te rp im p in p a d a b ad an --

hu k u m In d o n esia , m isa ln jaI .M .A .) ................................. 190

Bew illiging ................................ 107B uk ti2-k eu n tu n g an .................. 1 4 8B unga (atas d ju m la h saiham

(isi idem ) ................................ 10/ A ktiengesellschaft .................. 104

A m ortisasi saham 2 .........148, 149A ndil pend irian ....................... 147A rb i t r a g e ..................................... 5A rb itra tio n A c t ............... 19, 20A rsip (perseku tuan ............. 86dengan firm a) ........................... 87A rticles of association ........ 135(reglem en p erseroan ) ............. 205A ssociation ................................ 201

d ilarang ) ................... 139, 176C.

C essie ........................................... 98Collectivifcs-it ............................. 126C o m m en d are ............................ 87C o m p an y lim ited by schares 104

241

I

T - v 3

D . K ed iam an s ta tu te r p.t.)D a fta r pem bagian (setelah idem u sah a p .t.)

selesai pem beresan terpim - K ekajaan p.t. 139, 140, 141, 148pin) ......................................... 1 9 2 K ek a jaan tersend iri ^ ^ 7 67 , 93

D a n a tjadangan (reserve- K em an faa tan k ek a jaan (ver-fonds) ........................... 219 , 22 0 m ogensbaat) ........................ 3 1

D ividen ..................................... 139 K ep rib ad ian (p r in s ip — p ad a

E . p e rk u m p u lan 2 koperasi . . . 207E k seku too r (fase — p a d a ^K erugian (p ad a p erserika tan

kepailitan) ........................... 1 5 6 ^ perda ta ) ...........................*46> % 3F . K euntungan (idem) ................ a6 a 4 3

F irm a ............................................ K lausu la o to k ra tis /o lig ar-1. nam a b e r s a m a ........29 , 6& gis ................................... 119, 183

^ 2. n am a p ern iagaan ........ 6 K om isaris p .t. (pertanggungan-^ 3 . kebebasan m em ilih fir- d jaw ab) ................................. X2 5

m a .................................... 6 S K om m anditgesellschaft aufF onds tjadangan (p . t ) 139, 150 A k tien (D jennan) .............. 1 0 0

G . K om m anditaktiengesellschaftG enuszscheine ....................... 148 (Swis) ..................................... jq q

^ G e r a n t m an d ata ire .................^ ^ ^ K o m p l e m e n t e r (seku tu __ ) § 7

^ .G e ra n t s ta tu ta i r e ___ ................K ooservatoor (fase — p adaG esam m tak t ............................ 23 kepailitan) ................. r 5 5

G eschaftsfiihrung ................. 7 £ K operasi ...................................2Ql

H - - u B ad an pengaw as serta kon-^ H andelsreg ister ..................... tro l ( to e z ic h th o u d e r) .............................. 213

I* 214 , 218 , 219In so lv e n s i.................................... 155 K erahasiaan (w adjib •__ ) 228

X . K'DMrol *

K am er van K oophandel en in tern (verifikasi) 215 , 216* F ab riek en ........................... -59* ekstern ............ 215 , 216 , 217

K as bersam a (gem eenschap- insidentil . 215 217pelijke K as p a d a perseku- P an itia verifikasi m enuru ttu an dengan firm a) ............. 6 8 K operasi-1933 .............. 2 1 3

K aufm annische Kollektivge- P em beresan K operasi 226^ sellschaft .......... ................P em bukuan K operasi 215

K ebangsaan p .t . (djalam P enasehat K operasi .... 2 1 3

m enengah dalam h a l ke- 219, 220 , 221 r i o ”suJitan-) . . . . . ........................ . 160 226, 229.

242

Pengawasan umum atasK o p e ra s i ............................. 2 2 7

Pengurus jang didelegasi (s is te m K o p e r a s i - 1 9 3 3 ) 2 1 0

Rentjana Undang2 Kopera-si baru .............................. 22S

S anksi k e p id a n a a n .............. 228

L.

L a b a (p e rse k u tu a n d e n g a n

firm a)

-------M .

M e m o r a n d u m o f a s s o c ia t io n

( a k ta p e n d ir ia n j a n g s e

s u n g g u h n ja ) ............... J 3 5 , _ ^ 5

Modal dasar( a ta u ) m o d a l p e r s e r o a n 0 9 ,

1 lo ,

Pem beres pada p.t. (berkedudukan hukum sebagai pegang kuasa a tau pengurusdengan tugas chusus) ........

Pem berian k e b e n a ra n ............1 0 9 , 1 1 2 , 1 6 8 , 1 6 9 , 1 7 1

idem (bersjarat) ......................^Pemeliharaan atau pengurus^

an (b e h e e r) .........Pem indahan saham I.M .A .

1 7 4

1531 0 8 ,

1 8 4

112

73138 1 3 9

j L a j y u - - - - - - - ■Penguasaan (beschikking)^

1 0 9 , 1 3 7

1 1 6

1 3 7

disetor .......... 1371 1 7

Modal jangM odal jang ditempatkan

N.N a a m lo o z e v e n n o o ts c h a p

(_ . tallpa nama' orang atau

orang2) ............................O.

149, 150,Obligasi .........

10 3

161

1Q ,V 20

, 43O n d e rm a a tsch a p ..- . ................ JOprichtersaandeeLn .............

P.pactum decompromittcndo 6,

/ p ^ r t i i a r b i t r a g e ........................ 'Pemberesan (P -se rik a tan Per-

d hdresan terpim pin (a.i.

Peoada I.M .A.) ........ 189’ 190PI resan diluar Hakimp e m b e r e s a n ............. ^

(I.M-A-) ......................

--Penguasaan dan pem eliharaan a tau pengurusan (ichti-sar) ........................................

Pengurangan m odal (I.M .A .)

.......... ........................... 175,Perserikatan perdata :

um um ....................................chusus ....................................

Perseroan terbatas (nam a usaha, bedrijfs-naam ) .. .

Principal etablissem ent (kan-tor pusat) ..........................

P rospektus p .t...........................

R .

R ugi (pada persekutuan dengan firm a) ...........................

idem (pada p.t.) ......................1 3 9 , 1 4 0 ,

173,175404 1

M M=3* —

176

3030

103

161161

4 8S.

Saham .......................................d a f ta r — .................... 1 43 )

— p r io r i te i t ...........................am ortisasi .................. 1 4 5

731 3 8141

1421 7 4

147149

243

T . V ertre tu n g (m ew akili k e luar) IQlT a lo n ................................. 146, 147 ' ^T errito iria life itsp rin s ip e (p a

d a k ebangsaan su a tu p .t.) W asit :.......................................... 157 , 158 p u tu san ................................. 7

T ru s te e (m askapa i — ) ........ 150 band ing te rh a d a p p u tusanV . w asit ............................................... 7

V erm ogensbaat (kem anfaatan pem ilihan, angkatan — 11k e k a ja a n ) ................................ 31 p rosedure ................................. 13

\

244

i

Pasal- Ferimdang-undangan.(A ngka2 d ibe lakang m en u n d ju k p ad a h a la m a n jan g b e rsan g k u tan ,

sedangkan angka2 jang tebal m en u n d ju k p a d a ha lam an^ , d im a n a sebua'h p asa l chusus diterangkan).

A . IN D O N E S IA .

1 . U .U .D .S .R .I. -^ P asa l3 : P a sa l2 : _s 13 a ja t 2 ......................................................... .7 .-23 ...............-20, 3<31,59; 6 5

* ^ 1 0 1 a ja t 1 .................................. ....................................................f y ...<&597 H 3^ 104 a ja t ...................................... 17 ^ 2 6 ............................-w , 60 , 62, 113^ ..(>£

112 . . . . :ttt. ......................... 71 . 103 . 2 6 s u b m i t . . * . . 6 ( fI I a ja t 1 ................................. 102 ^ ,2 6 sub 4

U .U .M .A .I. - 26 SUb 5

6 i-62 {?

/} X? U.U.M.A.I. '2 7 v r g t ' l V ‘ 6 0

(L .N . 1950-30) 2g .................................... % , J & , 65*

. 1*5 ............................................ 7 , 1 8 / 2 9 ............ 63O o s - m ............................i s ; 29 ; j a t 2 ................................................. 63-

109 a ja t 3 ................................1 .1 3 „ aj* , ................................ ^ - 6 4 ^

n o ................................................ 1 9 ^ 3 i X . 8 0

, ,3 ^ K .U .H .D . 31 a ja t 1 ..................................... - 7 8 , 8 1 , 83L\ / 3 2 ........... 7 # 8 2 , 87 , 89

6 ................. ............. o ............ 179 ^ 3 2 a ja t 1 ............................... 84 , 22 2/ 6 aJa t .................... V Q 121, 138 3 2 a ja t 2 ....................... 8 3 ,8 4 , 92

6 a ja t 2 ................... ........ 121 3 3 ............................ go , 82 , £3 9 ?/ 1 2 .......................................8 7 , 1 3 8 ..............- g o # 8 2 , 8 3

1 5 ................................ 99 V . ' . . . ’............................. 7 # 8 6 ,8 7 , 156. 1 6 . . . . . . 2 9 , 0 , , 36 a ja t , ........................... 103 , 105

r c s / j j y 58, y & f b , 99, 103 36 aJ.a t 2 ............... 106( 107j m

z:::::z&x*%. 1 » ■ - > 3 ............' » • ,3 3 ’

„ ..............S ■“19 a ja t 1 .................................. 8 8 3 7 a a t 2 ........................................2 0 ................................................ 103 3 7 ai a t 3 ........................... 112 ’ 1 5 1

20 a ja t 1 ..........j$a 89 , 9 2 , 9 5 37 a ja t 4 ........................ 112 , 1512 0 a ja t 2 ............................ 89, 101 38 ............................ 1 5 7 , 158 , 2 0 42 0 a ja t 3 ............ 8 8 , 9 1 , 92* 95 38 a ja t 1 ......................................... 10621 .......................................... 89 , 95. ' 38 a ja t 2 . j f l O l , 112 , 113, 11522 ..........................4 * * 6 , 5=h, -5# .38 a ja t2 2 , 3 , 4 ............................ J S

^ 3bt /

245

Pasal2 :38 a ja t 3 ....................... 112,38 a ja t 4 .....................................

39 ............................ 113, 116,

✓ 4 0 aJa t 1 ......................./ 4 0 a ja t 2 .............5

105, 110, 131,

4 1 ....................... ' j 3 * m4 2 ........... wt, 14ft 14?

17I ’4 3 .................. 105, 127, iW ,

JA * f, 146,* 4 4 ....................................7.7. 177,

44 ajat 1 ... 119, 122,125 , 180,

4 l aJa t 2 ............ 101, 119,4 5 ............................. ~ ;

, 45 a ja t 2 ..............4 6 ..................Z ..........................4 7 a ja t 1 . . . n 1( i 20( 1 2 1 ,

"4 9 ,47 ajat 2 ... 132, 139, 140,

48 ........................... 106, 139,49 ................. - —

49 a ja t 1

49 a ja t 2 ..................

50 ....................................... 10951 ........ 116, 117, 118, 137,52 ..................... 77. 106, 121,52 aia t 1 ..................123,52 a ja t 25 3 ............ ..................................

54 .................. 106, 128, 130,

150113117

i ' 5

5 5 a ja t 2 ................................ 1 2 7 , 1 3 8

5 6 .................................. 1 0 6 , 1 5 2 , 1 5 3 ,

5 6 a ja t 2 ........................................... 1562 3 0 . . - . _ _ . . 2-G

K .U .H . P erd .s1 4 6 1 1 0 ......................................................... 2 5

1 4 3 5 3 4 ....................................... 1 2 8 , 1 4 3

^ . . 6 1 2 ........................................................ 3 ^

2 Q 8 ''** 6 1 2 a ja t 1 ......................................... 9 9

1 4 4 , 6 1 3 a ja t 1 ......................................... 9 8

2 0 8 6 1 3 aja t 2 ......................................... 9 8

1 7 9 6 1 3 a ja t 3 ........................................ 1 4 3

1 2 3 , 1 2 3 5 a ja t 1 ......................................... 7 6

2 0 9 x 1 2 3 8 ...................................................... 3 j t

1 7 7 ^ 1 2 5 0 a ja t 1 .................... 3 #

1 0 5 , - 1 2 5 0 a ja t 3 .................. - 3 6 -

................ 2 4 , ^ - ? ^

Pasal2 :

1 0 6 ^ ,1 2 6 6150 1300 a ja t 1 sub 4

1 3 9 ^ 1 3 1 3 - 1}141" .1317 ........................ 26

141, y 1318 ............................................... 5 ^156 , .1 3 2 0 ............................................. 1* SrT142 7; 1321 ............................. r ........? '* 2 T1 4 2 '^ 1337 ........................... # T , 100139 1338 ............................................ 131139 1338 a ja t 1 ....................... 9 9 , 1001 1 0 ^ 1 3 3 8 a ja t 3 ................................ 3&I 7 2 ^ l 3 j 9 ..........................................1$, 131138 1354 ............................................ 40127 j (no o t 1).127 ^ 1 3 6 5 .................. 6 $ 3 6 , 131, 162106 ,,1 3 6 7 131 1396

-6 6 7 /34

p asal2 • P asa l- •

1603 n ......................................... 119 ^ -1 6 3 9 (s“ ’° 2)

1603 o .............„•*.£*••)•*:■••• 11? (sub 3) ................? r j J L1 6 1 8 ............. | £ » J ! : 3 1 - 1 6 3 9 sub 4 ....................

5J ( A 91 / 1 6 4 0 .......................^

. 1 6 1 9 a ja t ^ ^ T 3 ^ . 3 1 - 16« ' 45

.......1 6 2 1 ................................................ ^ m s ' Z .................................................

.1623 s* f rmulaan)... J :- 1624 .................. . . . . . . ? & 3 f c S b -y ]646 2 ........................................ r s S f t s r

. 1 6 2 5 ............3 £ V 091 ; 1 6 4 (1 .................................................................................

^ 1 6 2 6 ........ 4 7 , 33, 7 4 1 6 4 6 4 ..................& £ & £ & " ,^ 1 6 2 6 + i » f j ............... A }3 3 ,3 6 , 4 7 i 6 4 7 ...................151

^ 1 6 2 8 ............................ 3 #, y 1649 a ja t 2 ................................ v Z^ .1 6 2 9 ....................... .......... .1 6 5 0 a ja t2 1 , 2 .......................................................• " *

.1630 ............. ' I i )i^§^40, 1651 ....................... 5 *' n * . 7 6 1652 ........................................ - 8 3

^ 1631 a ja t 1 ...............................> ^ 3 3 . 1659 .......................................

^ 1 6 3 1 a ja t 2 ..................................................... .5 7 -3 3 * *665 ........^ - 1 6 3 2 ................... 80 ............................................. ““

t*/ ^ ,J 6 3 3 ........................i ^ / 8 5 , 9T 1 7 6 0 ..................................... 051633 a ja t 1 ................7 ~ & j k 1 ? 1 7 9 4 ........................................12

s 1633 * a t 2 ............• . ........d p * ....................... : : : : '£ & 1 2 7C - 1 6 3 4 ......................^ 77 , 8 5 / 9 1 ^ ................ ...................... - . 85

Z 1634 a ja t 1 ........W x T v A 4 2 ' 1808 ................................ « 5W 5 ..............-'Xa«sflF* 85 v t, 1 3 .............. 150

x t s 3 5 a ja t ! ...........42 , , ’ ................... .W V 2 *

y 1635 a ja t 2 ................... *&■■■ « ^ 1 9 0 2 a j a t " i ' ...........................................V 636 ”;......... .. « 1930................ 58^,1636 a ja t 1 .............................. j g j p ^ (F aillisseinents-verorde-

1636 a ja t 2 ...................... H i 3 n tag ).J 637 .............. : ................ W .3 » , 83 2 a ja t 7 ....................... 1 2? . 191

„ 1 6 3 8 ............................... .......M M 6 aj a t 5 .................... . 188 , 189^ 1639 ..........................73 13 a ja t 2 ...................................... 155

1 2 9

1 5 2

S 8

P asa l2 : Pasal2 :63 ......................... 156 16767 aja t 1 ............. ............155, 156 10 aja t 1 ........... ............... 168, 17089 ........................ ........... 155, 190 10 a ja t 2 .......... . . . . 168, 170, 18495 ............ 156 168102 .. 105 167104 a ja t 1 ke 1)

dan ke 2)

1-59191 *169

134 ......... 155 170135 ................. 155 12 aja t 2 .......... 17013'5 a ja t 1 ......... ........... 155, 156 12 a ja t 3 .......... .............. 169, 170

135 a ja t 2 155 201146 ............. 156 169156 ................. 157 . 15 ajat 1 ......... 166168 ........ 192 15 a ja t 2 .......... .............. 166, U 2168 a ja t 1 .......... ........... 151, 155 16 a ja t 1 .......... . . . . 166, 111, 123168 a aja t 1 . . . . . 156 16 ajat 2 .......... .... 166, 171, 172171 ................. 192 169171 a ja t2 1, 2, 3 156 18 a ja t 1 .......... 174171 a ja t- 1, 2 174 ............

193156156156

177

18 ajat 2 ..........1 9 .................

174173

175 ............ 123174188 ......

6 . P.LM .A .

1 a ja t 2 ..........19 a ja t 6 ..........19 a ja t 7 ..........

174174175

2 a ja t 2 ........ 170 19 a ja t 8 .......... 1752 aja t 2 ...2 aja t 3 ......

164, 177, 180 175175

4 ... 172184

1665 a ja t 1 . 22 a ja t 1 .......... 1725 a ja t 2 .. 184 22 ajat 3 .......... 1667 a ja t 1 ...... 16*5 23 a ja t 1 .......... 1757 a ja t 2 . . . . . . . . . 171 1758 a ia t 1 .......... .......... 165, 170 23 a ja t 3 .......... 1768 a ja t 3 .............. 170 23 aja t 4 .......... 1768 a ia t 4 .............. 165 23 a ja t 5 .......... 1768 a ja t 6 ...........8 a ja t 7 ...........

24 aja t 1 24 a ja t 2 ...........

.... 166, 177, .............. 166,

183177

9 a ja t 1 ........ 170 25 a ja t 1 ........... 179

248

Pasal3 : Pasal2 :2 5 a ja t 2 ......................................... 1 6 6 43 a ja t 1 ........................................... ^ 9 ^

2 5 a ja t 4 .......................................... 1 7 9 43 a ja t 4 ........... ......................2 6 a ja t 3 ........................................... 1 7 8 43 a ja t 3 ................................... 1 9 9

2 7 ............. ............... ................................ 1 7 6 43 a ja t 5 .......................................... 1 9 9

2 7 a ja t 1 .......................................... 1 7 9

2 8 a ja t 2 ......................................... 1 8 1

2 8 a ja t 4 ......................................... 1 8 2

Stb. 1939-571(O rdonnansi pem beresan b a dan 2 hukum Indonesia atas

p renfah P .N .)28 a ja t 5 .................................... 18229 a ja t 1 .................................... 18229 a ja t 2 .................................... 182 1 . 1§3, 189, 19029 a ja t 3 .................................. 182 2 a ja t 3 .................................— - l g829 a ja t 4 ....................... 182, 196 3 a ja t 4 ............................ I 89 , I 9 0 '30 a ja t 1 ...................... 166, 172 2 a ja t '5 ....................190, 1943 0 a ja t 2 ........................ 1 6 6 3 a ja t 1 ..................................... i8 93 0 a ja t 3 ............. 166 , 172, 183 3 a ja t 2 ...................................... 18931 a ja t 1 .............. 182 3 a ja t 3 ...................................... 18931 a ja t 2 ................................. 183 4 ................................................. . 19131 a ja t 2 ................................. 183 5 ................................................... W32 ................................................. 176 6 a ja t 1 ........................ ........... *9432 a ja t 1 ..................................... 180 6 a ja t 2 ..................................... 19532 a ja t 2 .................................... 181 6 a ja t 3 .................................... 19532 a ja t 4 .................................... 182 6 a ja t 4 .................................... i9 533 a ja t 1 sub d . . . 1 8 7 ,1 8 8 , 189, 7 .................................................. i9 2

.................................................. 195 8 .................................................. i9 23 4 a ja t 1 .......................186 9 .................................................. *923 4 a ja t 2 .1 8 5 ,^ 1 8 6 , lg 7 10 a ja t 1 .................................................. 19334 a ja t 3 ............~ ....................187 10 a ja t 2 ..................................... i9 334 a ja t 5 ................................... 187 11 ..................................................... 19735 a ja t 1 .................................... 187 11 a ja t 1 .................................... 19336 a ja t 1 .................................... 188 1 1 .a ja t 3 ..................................... X9336 a ja t 2 .................................... 196 11 a ja t 4 .................................... 19336 a ja t 3 ................................. 196 12 .......... .......................................... 19737 ................................................... 196 12 a ja t 2 .................................... 19438 a ja t 1 ..................................... 196 12 a ja t 3 .............. ...................... I 9 4 -'38 a ja t 2 ................................... 197 13 .......................................... 194, 19738 a ja t 3 .................................... 197 14 a ja t 1 ............................ 195, 19639 a ja t 1 ............................................... .......... 197, 198 14 a ja t 2 ............ ................ 19541 ............................................. . 197 14 a ja t 3 .................................... 195

249

K o p erasi-1 9 4 9 . 16 ..................................... 21 0(S tb . 1949 -1 7 9 ). 16 a ja t 1 .................. 209 , 2 1 5 , 223

1 201, 203 16 a ja t 3 ....................................... 21 04 b ................................................ 205 17 ........................................ 215

4 c ................................................. 213 18 a ja t 1 .............................2 1 1 ,2 1 55 .............................. 2 0 4 ,2 0 7 ,2 2 0 18 a ja t 3 ........................................ 211 6 ............................................... 205 18 a ja t 4 ........................ 2116 ai a t 1 ........................... 204, 205 18a a ja t 1 .................2 1 26 a ja t 1 sub 5 ........................ 2 0 9 18a a ja t 2 .................. ........ 2 1 26 a ja t 1 sub 7 ........................ 208 18a a ja t 3 .................' " " .......... 2 126 a ja t 1 sub 8 .............. 219 , 225 18b ................ ........ 2 1 2

6 a ia t 2 ---- .............................. 208 19 a ja t 1 ......... .............................. 2197 .............................. 199, 2 0 7 , 2 2 0 19 a ja t 2 .. ' 2 2 07 al’a t 1 .................................... 2 0 5 20 a ja t 1 ................ " " , 2 07 aJa t 2 ............................ 205, 222 2 0 a ja t 2 ......... '7 ^ 3 ........................................2 0 6 2 1 ...................................................

7 a ja t 4 ..................................... 2 0 6 21 a ja t 1 .......... .............. 2287 aj a t 5 ......................... .......... 2 0 6 2 1 a a ja t 1 ............“ J7 a>at ® ................................... 2 0 6 2 1 a a ja t 2 .................. 9 14

.................................... » » 21a a ja t 3 ......................3 ! 1 Ua ja .................................... 2 1 a a ja t 4 ........ 2 1 4 218•:•••••................ 207, 215, 2 2 0 2 l a a a t 5 . . . . ........... ’ '

q8 a ] 3 t 2 .................................... 2 ° 7 21a a a t 6 .......... .................. 2 59 2 0 7 ,2 1 9 ..................

Qk Pasal2 : Pasal2 :

9 a ja t 1 .................. 20? “ 2 1 5 ' 2 1 6 ’ 2 1 8 > 2 2 8) 211...................... 1Ky! 22 a ia t 1 . . . . ~ 1/C

, ■!)a1 2 ........................... 20 7 ’ 2 2 » 2 2 aja t 3 ........ : : .......................... ; "

2 ...........X10 a a t 3 ................ .............. 2 o “ “I8*,2 ..................................... 2 1 610 niat d .............. 23 aJat3 ..................... ...10 a ja t 4 ................................... 208 23 a ja t 4

21710 a ja t *5 .................................... 2 1 0 ^ ..................................... 217

1 1 ai a t 1 .................................... 208 24 a ja t 1...........^ 2 1 5 ’ 2 *7 ’ 2 1 8

11 a ja t 2 ................................... 2 0 8 24 a a t 2 ..................................... 2171 2 a ja t 1 .................. 2 n „ J a t f ...................................... 2181 3 ..................... 2 0 8 2 4 a ja t 3 .......................

4 .................................................. 2 0 8 25 aja t 1 .................. ............ 2 8

] 4 ....................................... 2 10 25 a ja t 2 .. ................ 2 1 815 aJa t 1 .................................... 209 26 .................................. 21915 ai a t 2 .................................... 209 2 ? .................................................. 228

.................................. 225, 226250

: j ? - v

Pasal*: Pasa12: " f M9R ........... 223 y 3 4 .......................... 1£\‘- ,2 lzzz.z............w'™.........................^29 ajat 1 ............................... 225 ^615 ............................... " v ‘” , \29 a ja t 2 .................................. 2 2 5 ^ * 1 5 ajat 1 .......................... . A ! » -v29 a ja t 3 .................................. 2 2 5 ^ 6 1 5 a ja t 3 ........................................6, . i f f, 0 ................. 225, 226 - 6 1 6 .............................................. 9

32 a ja t 1 .................................. 22V 617 aja t 1 ............................................. \ \32 a ja t 2 .................................. 2 2 1 ^ 6 1 7 a ,a t 2 ....................................................

............. 221 .6 1 8 ajat 3 ................................. ■ * » »33 a ja t 3 ......................... , , r 6 1 9 ............................................13’ 19

™ a -a,1 f ............................. 2 2 3 620 ajat 1 .................................. 19a!3 " " 222 227 621 aja t ..................................... 19

3 4 a ja t 2 ................... 222- 2 “ .........j g 19

3 5 .................... 2 2 i ' 2 2 3 ......... a . , > ■ > ,**35 a ja t 2 ................ 222, 223, ............... „ ^ p

36 a ja t 1 ................................... 2V " • ' ...........................Z . g , 15

37 a ja t 1 ..................................... .............................. >S37 a ja t 2 ................................. 227 S ™ ............................................. 15 _37 a ja t ...................................... 22V ° 2° ........................... 14 ->

37 aj at ........................2 x i 630 ....................................................... I5 ' 1638 ajat 1 ..................... - r i l ^ 63L ....................................^ 4^3...................;!I .....

............. „ !!2 ajat 2 ..... infi 205 / . o 4 r . ......................................

7 642 ....................... 185 a i a t ^ . ................. 1 0 6 , 1 3 4 , 2 0 5 . -'5 a j a t .................... ^ 207 ' 649 ..............................................

9 .................................. 7if, id , 225 - 650 ke 1 .................................. , 9, 1 7 a ja t 1 ................. ........... 7 6 650 ke 2 ...................................

17 a ja t 2 ........• - - '7 ^ 2 7 - 650 ke 3 ..................................................'a j a t .. ............................................. .. .....................................................................

2 6 ajat 1 ............... ...... 2 1 3 2 1 7 / 651 ajat .....................................27 a ja t 1 ..................... ....... 2 1 0 872 ajat 2 ................................

2 9 - a ja t2 - t * U l ^ u 1 7 5S'v-' ■ fel53.H8ajatl ...............n.• * 1 k e 2 , a j a t 2 ^ /^ 8 a j a t I k e A ✓ 2 M

/

Pasal-kepada b a ra t ) :

s

1826

1 3 0 ........................................................... 7

1 3 2 a ........................................................ 14' 1 3 5 ........................................... 14

1 3 8 a ja t2 1 , 2 ................................... 1 4

1 4 3 a ja t2 1 , 2 ........ .................(noot)

156 ............................................." ...................................... .........................o ' I1 8 4 ............... 17 ' 29 .....................................C y . . l 6 3

1 9 6 d*t......................... 1 8 3 0 a ja t2 2> 4 ’ 6 ................................................................ 1 6 4

12. R. Bgw. 3 1 ......................................... 164

Pasal2 :

/ ;27

hukum perdata

8,,28

178 8

83 8

142 a ja t 1 ........................ \ \ t1 5 4 .................................................’157 .......................................... " ...161 .............

175 7

14y - iD * ................................................ 14

' y ' 164 a ja t2 1, 2 ; .......................... 14S 170 a ja t2 1, 2 ....................... / £

^ 1 8 3 ...............................................195 ................................................ 1 7 ,? ,199 a ja t 1 ................................. 1 9 0

207 p & ft ...... .............................. 18

13. K .U .H .P .391 ..................

^ 393 ..................

14 . A .B .23 ...............

15 . L a in 2 p e ra tu ra n : y S tb. 1848-22 (ten tang bunga2

m en u ru t U ndang2) .............S tb. 1870-64 (kedudukan ba-

d an hu k u m bag i perk u m -p u lan -perkum pu lan ) .......... 105

Stb. 1 8 7 2 -1 1 7 (h ak m ilikagraris) .................................... 184

Stb . 1915-431 (P e ra tu ran d a h u lu ten tang koperasi b u a t sem ua go longan pen d u d u k ) 203

S tb . 1 9 1 7 -1 2 (P e ra tu ran tentan g p en ak lu k an sukare la

1626 tf

131

3$

'S rh

Stb. 1924-556 (P era tu ran ten tang hukum p erd a ta dan hukum dagang b a ra t bagi o rang - T im u r A sing m en u ru t istilah ke ta tanegaraan dahu lu ) ................................... 178

Stb. 1925-525 (peru b ah an d a lam K .U .H . P erd . B uku ke IV m engenai perluasan

'/ ? 3 pem buktian dengan keterangan-keterangan saksi2)

Stb. 1 9 27-91 (P era tu ran koperasi bagi b an g sa Indone- sia-aslr dah u lu jang d ite tap k a n b a ru dengan Stb.1949-179)...................... 199, 202

Stb. 1937 -5 7 3 (delegasi pem berian k eb en aran a tas ak ta 2 p .t. d a ri G ubernur-D jende- ra l d ah u lu k ep ad a D irek tu r D justisi dah u lu d juga) . . . 106

Stb. 1 9 3 8 -2 7 6 (P eru b ah an 2 dalam K .U .H .D ., a.i. m engenai ps. 36 , p .t. ta k lagi

harus m end ja lankan usaha pern iagaan : tju k u p m en

d ja lankan perusahaan) ... 105

252

Pasal- : Pasal2 ;U.U.R-1. dahulu (Jogjakarta) dan Madura ......................... 190

n o m o r 20 tahun 1947 jang B b. 1 5 288 (Pendj^JaSan m em asih b e rlak u : ten tang ngenai KoneF?tsi-1949) •••Peradilan ulangan di Djawa ............................... 2 0 5 , 2 1 3 , 2 1 6

B . N E D E R L A N D .1. W .v.K . 3 . R v.3 6 c a ja t 1 ....... ........................ 113 15836c a ja t 2 ......... ........................ 113 855 a ja t 2 ................................ 15836 c a ja t 3 ........ ............. 107, 114 4. Peraturan- lainnja :36d ..................... .......................... 113 . Sb. Ned. 1918-493 (Handels-3 6 e a ja t 1 ...... ........................ 107 regislenveO :3 6 g ....................... . 115, 116, 117 1 a ja t2 o, 3 ............................. 11337 ........................ ......................... 10'5 3 a ja t 3 ..................................... 11343 ........................ .......................... IS I ..5 a ja t 1 sub 1, 2, 3 . . . . . . . . . 6 64 3 a a ja t 1 ........ ......................... 127 ;6............... 634 4 b a ja t 1 ......... . . . 129, 147, 172 6 a ja t 1 sub 4 , 5, 6, ............ 6345 a ja t 1 ....... ......................... 135 7 a ja t 1 .................................... 974 6 a a ja t 2 ....... ......................... 133 8 a ja t 4 .......................................... 1185 0 a ja t 1 .............. ............... 122, 180 ^Stb. Ned. 1921-842 (Handels-5 0 a ja t 2 ............ ................ 123, 125 naam w et) ................................. 6 +5 0 a ..................... ......................... 123 Stb. N ed. 1925-204 (W et op5 5 d ......................... .......................... 153 de cooperatieve Vereeni-

2 . 15. W ..........................-a. im p x i) ....................... 203. 225

1 3 0 2 .......\ * ........ - Sft>. a w . *928-216 (pcru-

1 4 1 6 a a ja t 1 .. .......................... 163 bahan-perubahan dan pc-1 4 1 6 a sam pai nam b alm -p en am b ah an da

d e n a a n d __ ............... 1 6 2 , 163 lam W .v.K . di N ed. menge1 4 1 6 d ................ ...............« . . . 163

.................r =f, 151nai p .t.2) 1 0 5 , 1 0 7 , 1 0 8 , 1 1 3 ,

1 6 8 4 ..................... 115, 122, 129, 140

C. P e ra tu ra n - di luar negeri, lain dari pada Nederland :1 . P e ra n tjis : U n d an g 2 tertan g g al 24 Djuli 1867 jang a.l

B elgia

3. Inggeris

m em erin tah k an pengum um an sem ua persekutuanp e rn ia g a a n (societes C om m erciales) ............. 90 , 102U n d an g 2 tertanggal 18 M ei 1873 (tentang kedud u k an sebagai b ad an hu k u m — individuality ju rid iq u e — dari p e rsek u tu an 2 perniagaan, ter-m a su k p u la p e rk u m p u lan 2 koperasi) ...................... 0 &A rb itra tio n A ct- 1 ........... 1 9

/ / 253

R ala t

H alam anD alam baris ke :

D a r i : A d a lah te rtje tak : S eharusn ja :

26 3 baw ah dalam n o o t 1

/perdom inance predom inance

58 17 atasdalamtekst

B gr Bgw


anonijm e anonym e

72 3 baw ahdalamtekst

berdasarka berdasarkan

111 6 atas dalam n o o t 1

120 122


V ertifikasi V erifikasi


pem egang dan pem egang saham dan

128 10 baw ahd alamtekst

Indinesia Indonesia


hu k u m tertu lis hukum tak tertu lis


pendapa pendapat

254

H alam anD alambarisk e :

D a r i : A dalah te r t je ta k : Seharusnja :


truntuk teruntuk


djam ian djam inan

153 15dan20

atasdalamtekst

8 ke 2 R v 8 ke 2 (2) Rv.


dari(an tara „penam -

bahan” dan O rdonnantie)

atas

255

f PE FAI

3 4 (

T je ta k a n „Saksama’'

hukum dagang indonesia.pdf

Documents