fakultas ekonomi universitas sebelas maret …...perpustakaan.uns.ac.id digilib.uns.ac.id commit to...

perpustakaan.uns.ac.id digilib.uns.ac.id

commit to user

i

PENERAPAN KESELAMATAN DAN KESEHATAN KERJA

(K3) STUDI KASUS PADA PT INDO VENEER UTAMA

DI KARANGANYAR

Tugas Akhir

Diajukan untuk melengkapi Tugas-Tugas dan persyaratan guna

Mencapai Gelar Ahli Madya Pada Program D-3 Manajemen Perdagangan

Fakultas Ekonomi Universitas Sebelas Maret Surakarta

Oleh :

Duwi Arif Udin

F3110016

FAKULTAS EKONOMI

UNIVERSITAS SEBELAS MARET

SURAKARTA

2013


commit to user

ii


commit to user

iii


commit to user

iv


commit to user

v

HALAMAN MOTO

v Perjalanan seribu batu bermula dari satu langkah. (Lao Tze)

v Berangkat dengan penuh keyakinan

Berjalan dengan penuh keikhlasan

Istiqomah dalam menghadapi cobaan

“ YAKIN, IKHLAS, ISTIQOMAH “ ( TGKH. Muhammad Zainuddin

Abdul Madjid )

v Dadi Wong kudu sing Iso Rumongso, Ojo Rumongso Iso. (Mbah Ronggo

Warsito)

v Jadilah kamu manusia yang pada kelahiranmu semua orang tertawa

bahagia, tetapi hanya kamu sendiri yang menangis; dan pada kematianmu

semua orang menangis sedih, tetapi hanya kamu sendiri yang tersenyum.

(Mahatma Gandhi)


commit to user

vi

HALAMAN PERSEMBAHAN

Kupersembahkan karya ini kepada :

1. Bapak dan Ibu tercinta.

2. Kakak, Adik dan Keluarga besarku.

3. Sahabat-sahabat terbaikku Prasetyo Adi, Putri

Ardiningtyas, Ria Nuril, Adnan, Arin, Bulan.

4. Teman-teman Manajemen Perdagangan

angkatan 2010.

5. Almamater.


commit to user

vii

KATA PENGANTAR

Segala puji syukur penulis panjatkan kehaditrat Allah SWT yang telah

melimpahkan rahmat dan karunia-Nya. Sehingga penulis dapat menyelesaikan

penyusunan Tugas Akhir dengan judul “Penerapan Keselamatan dan Kesehatan

Kerja (K3) Studi Kasus Pada PT Indo Veneer Utama di Karanganyar”.

Penyusunan Tugas Akhir ini disusun guna memenuhi persyaratan untuk

memperoleh gelar Ahli Madya Manajemen Perdagangan Universitas Sebelas

Maret Surakarta. Dalam kesempatan ini penulis ingin mengucapkan terimakasih

atas bantuan dan kerjasamanya kepada berbagai pihak khususnya kepada :

1. Dr. Wisnu Untoro MS. Selaku Dekan Fakultas Ekonomi Universitas Sebelas

Maret.

2. Drs. Hari Murti, MSi. Selaku Ketua Program Diploma III Manajemen

Perdagangan Fakultas Ekonomi Universitas Sebelas Maret dan selaku dosen

pembimbing, terima kasih atas waktu, bimbingan dan kesabaran yang

diberikan kepada penulis hingga tersusunnya Tugas Akhir ini.

3. Seluruh dosen Manajemen Perdagangan pak Arif, pak Mulyadi, pak Ana

Sohibul, pak Sarjiyanto yang sudah memberikan banyak pengetahuan dan

pengalaman.

4. Seluruh staf dan karyawan Program Diploma III Fakultas Ekonomi

Universitas Sebelas Maret.

5. Bapak Joko Mulyanto selaku kepala HRD PT Indo Veneer Utama yang sudah

memberikan ijin penulis untuk magang kerja.

6. Bapak Umpi Purnama staf HRD PT Indo Veneer Utama yang telah

memberikan bimbingan selama penulis melakukan magang kerja.

7. Bapak Hartoyo selaku staf Gudang Barang Jadi yang sudah banyak memberi

informasi dan petuah-petuah yang akan selalu penulis ingat.

8. Bapak Kusnandar dan Bapak Windarto selaku keamanan PT Indo Veneer

Utama, terimakasih atas informasi dan pengetahuan yang telah diberikan

untuk penulis.


commit to user

viii

9. Untuk sahabat-sahabat terbaikku Prasetyo Adi, Putri Ardiningtyas, Ria Nuril,

Adnan, Arin, Bulan yang selalu sabar membantu dari awal sampai akhir

kuliah.

10. Untuk teman seperjuanganku Roestam, Restu, Lala, Yasin, Arief dan semua

teman-teman Manajemen Perdagangan 2010.

11. Buat seluruh keluarga besar yang telah memberikan banyak dukungan dan

doa.

12. Semua pihak yang tidak dapat disebutkan satu persatu yang telah membantu

hingga terselesainya Penulisan Tugas Akhir ini.

Dalam penyususnan Tugas Akhir ini penulis menyadari masih banyak

kekurangan dan jauh dari sempurna. Maka dari itu kritik dan saran dari berbagai

pihak akan sangat membantu dan bermanfaat bagi penulis demi kesempurnaan

penulisan tugas akhir ini.

Surakarta, Mei 2013

Penulis.


commit to user

ix

DAFTAR ISI

HALAMAN JUDUL..................................................................................... i

ABSTRAKSI ................................................................................................ ii

HALAMAN PERSETUJUAN ...................................................................... iii

HALAMAN PENGESAHAN....................................................................... iv

HALAMAN MOTTO ................................................................................... v

HALAMAN PERSEMBAHAN ................................................................... vi

HALAMAN KATA PENGANTAR ............................................................. vii

HALAMAN DAFTAR ISI ........................................................................... ix

HALAMAN DAFTAR TABEL ................................................................... xiii

HALAMAN DAFTAR GAMBAR ............................................................... xiv

HALAMAN DAFTAR LAMPIRAN ........................................................... xv

BAB I PENDAHULUAN ............................................................................. 1

A. Latar Belakang Masalah .................................................................. 1

B. Rumusan Masalah ........................................................................... 5

C. Tujuan Penelitian ............................................................................. 5

D. Manfaat Penelitian .......................................................................... 6

E. Metode Penelitian ............................................................................ 7

BAB II LANDASAN TEORI ...................................................................... 10

A. ............................................................................................... Kesela

matan Kerja .................................................................................... 10


commit to user

x

B. ............................................................................................... Kecela

kaan Kerja ...................................................................................... 12

C. ............................................................................................... Keseha

tan Kerja ......................................................................................... 15

D. ............................................................................................... Perund

ang-Undangan K3 .......................................................................... 17

1. .......................................................................................... Undan

g-Undang Ketenagakerjaan ...................................................... 17

2. .......................................................................................... Undan

g-Undang Pengawasan Ketenagakerjaan ................................. 18

3. .......................................................................................... Undan

g-Undang Keselamatan Kerja .................................................. 19

4. .......................................................................................... Undan

g-Undang Uap .......................................................................... 20

5. .......................................................................................... Undan

g-Undang Jaminan ................................................................... 20

6. .......................................................................................... Undan

g-Undang Kesehatan ................................................................ 21

7. .......................................................................................... Undan

g-Undang Higene Perusahaan .................................................. 21

E. ............................................................................................... Alat

Pelindung Diri (APD) .................................................................... 22

F. ............................................................................................... Manaje

men K3 ........................................................................................... 28

G. ............................................................................................... Investi

gasi Kecelakaan Kerja .................................................................... 29

BAB III DESKRIPSI OBYEK PENELITIAN DAN PEMBAHASAN ....... 32

A. ................................................................................................. Deskri

psi Obyek Penelitian ......................................................................... 32

1. ............................................................................................. Sejarah

Perusahaan ................................................................................... 32


commit to user

xi

2. ............................................................................................. Lokasi

Perusahaan ................................................................................... 33

3. ............................................................................................. Tujuan

Umum didirikannya Perusahaan ................................................. 34

4. ............................................................................................. Struktu

r Organisasi Perusahaan .............................................................. 35

5. ............................................................................................. Kebija

kan Perusahaan ............................................................................ 42

6. ............................................................................................. Kepega

waian ........................................................................................... 43

7. ............................................................................................. Pemasa

ran ................................................................................................ 49

8. ............................................................................................. Jenis

Produk ........................................................................................ 51

9. ............................................................................................. Depart

emen-departemen Produksi ......................................................... 51

B. ................................................................................................. Pemba

hasan.................................................................................................. 57

1. ............................................................................................. Dasar

Hukum Peraturan K3 pada PT Indo Veneer Utama .................... 57

a. ........................................................................................ Undan

g-Undang Nomor 13 Tahun 2003 tentang Ketenagakerjaan .

............................................................................................... 57

b. ....................................................................................... Peratur

an Menteri Tenaga Kerja Nomor Per-05/MEN/1996 tentang Sistem

Manajemen K3 ...................................................................... 58

c. ........................................................................................ Peratur

an Daerah Kabupaten Karanganyar Nomor 25 Tahun 2011 .

............................................................................................... 59

2. ............................................................................................. Kebija

kan K3 yang diterapkan pada PT Indo Veneer Utama ................ 62


commit to user

xii

a. ........................................................................................ Pengat

uran Waktu Kerja .................................................................. 62

b. ....................................................................................... Jamina

n Sosial Tenega Kerja ........................................................... 63

c. ........................................................................................ Menye

diakan Alat Keselamatan Kerja ............................................. 69

d. ....................................................................................... Investi

gasi Kecelakaan Kerja ........................................................... 67

3. ............................................................................................. Upaya

Pengendalian Resiko Bahaya ...................................................... 69

a. ........................................................................................ Pembe

ntukan Panitia Pembina Keselamatan dan Kesehatan Kerja (P2K3)

PT Indo Veneer Utama .......................................................... 69

b. ....................................................................................... Menye

diakan Alat Pelindung Kebakaran ......................................... 75

c. ........................................................................................ Menye

diakan Alat Pelindung Diri dan Sarana ................................. 78

BAB IV PENUTUP ...................................................................................... 82

A. Kesimpulan .................................................................................. 82

B. Saran ............................................................................................. 83

DAFTAR PUSTAKA

LAMPIRAN-LAMPIRAN


commit to user

xiii

DAFTAR TABEL

1.1 ...................................................................................................... Tabel

Alat Pelindung Diri (APD) ..................................................................... 23

3.1 ...................................................................................................... Tabel

Susunan P2K3 PT Indo Veneer Utama ................................................... 73

3.2 ...................................................................................................... Tabel

Standar Intensitas Pencahayaan di ruang kerja ....................................... 82


commit to user

xiv

DAFTAR GAMBAR

2.1 ...................................................................................................... Segitig

a produktifitas dan K3 ............................................................................. 13

2.2 ...................................................................................................... Kerugi

an yang timbul akibat Kecelakaan Kerja ................................................ 15

3.1 ...................................................................................................... Bagan

Struktur Organisasi PT Indo Veneer Utama ........................................... 38

3.2 ...................................................................................................... Jenis-

jenis APAR ............................................................................................. 79


commit to user

xv

DAFTAR LAMPIRAN

1. .............................................................................................................

Surat Pernyataan

2. .............................................................................................................

Surat Keterangan Magang

3. .............................................................................................................

Surat Nilai Magang

4. .............................................................................................................

SK P2K3

5. .............................................................................................................

Data Jumlah Karyawan Desember 2011

6. .............................................................................................................

Data Kecelakaan Kerja Periode Tahun 2011

7. .............................................................................................................

Denah Evakuasi

8. .............................................................................................................

Data APAR

fakultas ekonomi universitas sebelas maret …...perpustakaan.uns.ac.id digilib.uns.ac.id commit to...

Documents