dan binta u dalam acara talk shoow hitam putih d irepository.ump.ac.id/4254/1/kartikasari novia...

13
ANALI BINTA PROGR SIS PENG ANG TAM RAM STUD FAKULT UNIVER GGUNAAN MU DALAM EDI Disusun Memperol KARTIK DI PENDID TAS KEGU RSITAS MU DEIKSIS DAN M ACARA TRANS ISI FEBRU SKRIP n untuk Mem eh Gelar Sa Oleh KASARI NO 1301040 DIKAN BAH URUAN DA UHAMMA 2017 SOSIAL P N TALK SHO S7 UARI 2017 PSI menuhi Sya arjana Pendi : OVIA MEL 0077 HASA DAN AN ILMU ADIYAH PU 7 PADA TUT OW HITAM arat idikan LANI N SASTRA PENDIDIK URWOKER TURAN HO M PUTIH D A INDONE KAN RTO OST DI ESIA

Upload: phamkhanh

Post on 08-Jul-2019

213 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: DAN BINTA U DALAM ACARA TALK SHOOW HITAM PUTIH D Irepository.ump.ac.id/4254/1/KARTIKASARI NOVIA MELANI COVER.pdf · ANALI BINTA PROGR SIS PENG NG TAM AM STUD FAKULT UNIVER GUNAAN

ANALI

BINTA

PROGR

SIS PENG

ANG TAM

RAM STUD

FAKULT

UNIVER

GGUNAAN

MU DALAM

EDI

Disusun

Memperol

KARTIK

DI PENDID

TAS KEGU

RSITAS MU

DEIKSIS

DAN

M ACARA

TRANS

ISI FEBRU

SKRIP

n untuk Mem

eh Gelar Sa

Oleh

KASARI NO

1301040

DIKAN BAH

URUAN DA

UHAMMA

2017

SOSIAL P

N

TALK SHO

S7

UARI 2017

PSI

menuhi Sya

arjana Pendi

:

OVIA MEL

0077

HASA DAN

AN ILMU

ADIYAH PU

7

PADA TUT

OW HITAM

arat

idikan

LANI

N SASTRA

PENDIDIK

URWOKER

TURAN HO

M PUTIH D

A INDONE

KAN

RTO

OST

DI

ESIA

Page 2: DAN BINTA U DALAM ACARA TALK SHOOW HITAM PUTIH D Irepository.ump.ac.id/4254/1/KARTIKASARI NOVIA MELANI COVER.pdf · ANALI BINTA PROGR SIS PENG NG TAM AM STUD FAKULT UNIVER GUNAAN

Analisi

ii is Penggunaan Deiksis..., Kartikasari Novia Melani, FKIP UM

P, 2017

Page 3: DAN BINTA U DALAM ACARA TALK SHOOW HITAM PUTIH D Irepository.ump.ac.id/4254/1/KARTIKASARI NOVIA MELANI COVER.pdf · ANALI BINTA PROGR SIS PENG NG TAM AM STUD FAKULT UNIVER GUNAAN

Analisi

iii is Penggunaan Deiksis..., Kartikasari Novia Melani, FKIP UM

P, 2017

Page 4: DAN BINTA U DALAM ACARA TALK SHOOW HITAM PUTIH D Irepository.ump.ac.id/4254/1/KARTIKASARI NOVIA MELANI COVER.pdf · ANALI BINTA PROGR SIS PENG NG TAM AM STUD FAKULT UNIVER GUNAAN

Analisi

iv is Penggunaan Deiksis..., Kartikasari Novia Melani, FKIP UM

P, 2017

Page 5: DAN BINTA U DALAM ACARA TALK SHOOW HITAM PUTIH D Irepository.ump.ac.id/4254/1/KARTIKASARI NOVIA MELANI COVER.pdf · ANALI BINTA PROGR SIS PENG NG TAM AM STUD FAKULT UNIVER GUNAAN

v Analisis Penggunaan Deiksis..., Kartikasari Novia Melani, FKIP UMP, 2017

MOTTO

“Barang Siapa keluar untuk mencari ilmu maka dia berada di jalan Allah.”

(H.R. Turmudzi)

“Barang siapa menempuh suatu jalan untuk mencari ilmu, maka Allah memudahkannya mendapat jalan ke syurga.”

(H.R.Muslem)

“Waktu itu bagaikan pedang, jika kamu tidak memanfaatkannya menggunakan untuk memotong, ia akan

memotongmu (menggilasmu).”

(H.R. Muslem)

Page 6: DAN BINTA U DALAM ACARA TALK SHOOW HITAM PUTIH D Irepository.ump.ac.id/4254/1/KARTIKASARI NOVIA MELANI COVER.pdf · ANALI BINTA PROGR SIS PENG NG TAM AM STUD FAKULT UNIVER GUNAAN

vi Analisis Penggunaan Deiksis..., Kartikasari Novia Melani, FKIP UMP, 2017

PERSEMBAHAN

Puji syukur ke hadirat Allah SWT. Shalawat serta salam senantiasa tercurah

kepada

Nabi Muhammad SAW.

Skripsi ini dipersembahkan kepada:

Bapak Sumarjo dan Ibu Tolsiyah

Terima kasih yang setulusnya atas kasih sayang, kesabaran, kerja keras, dan

semua pengorbanan yang selama ini telah diberikan dengan tulus dan ikhlas.

Kakakku Kamsiyah Lestari dan Sumiyati

Sahabatku Devara Ariesmaya dan Venti Dian Lestari

Serta saudara dan teman-temanku yang tidak dapat disebutkan satu per satu,

yang selalu mendukung dan memberi inspirasi dalam penyusunan skripsi ini.

Terima kasih atas doa dan semangat yang diberikan selama ini.

Calon Imamku Agus Triono

Terimakasih untuk semua yang telah kau berikan selama ini, baik kasih sayang,

waktu, maupun materil. Terima kasih atas doa, kesabaran, semangat dan

dukungan sehingga penelitian ini dapat terselesaikan.

Page 7: DAN BINTA U DALAM ACARA TALK SHOOW HITAM PUTIH D Irepository.ump.ac.id/4254/1/KARTIKASARI NOVIA MELANI COVER.pdf · ANALI BINTA PROGR SIS PENG NG TAM AM STUD FAKULT UNIVER GUNAAN

vii Analisis Penggunaan Deiksis..., Kartikasari Novia Melani, FKIP UMP, 2017

KATA PENGANTAR

Assalammu’alaikum wr.wb

Puji syukur penulis panjatkan ke hadirat Allah SWT atas rahmat dan

petunjuk yang telah diberikan sehingga skripsi yang berjudul “Analisis

Penggunaan Deiksis Sosial pada Tuturan Host dan Bintang Tamu dalam Acara

TalkShow HItam Putih di Trans7 edisi Februari 2017” dapat terselesaikan.

Dengan terselesaikannya penelitian ini tentunya ada bantuan dari berbagai pihak

yang terlibat, maka dari itu pada kesempatan ini peneliti akan menyampaikan

terima kasih kepada:

1. Drs. Eko Suroso, M.Pd. Ketua Program Studi Pendidikan Bahasa dan Sastra

Indonesia, dan sebagai Dosen Pembimbing 1 yang sabar dalam memberikan

bimbingan kepada peneliti untuk menyelesaikan skripsi ini.

2. Dr. H. Kuntoro, M.Hum. Dosen Pembimbing II yang telah memberikan

bimbingan di tengah kesibukannya.

3. Para dosen yang telah memberikan ilmu kepada peneliti atas izin Allah

SWT.

4. Semua pihak yang telah memberikan ilmu kepada peneliti atas izin Allah

SWT. sehingga penelitian ini dapat diselesaikan dengan baik dan tepat

waktu.

Semoga Allah SWT. memberikan balasan yang setimpal pada semua

pihak yang telah memberikan bantuan kepada peneliti dalam penelitian skripsi ini.

Peneliti berharap mudah-mudahan skripsi ini dapat bermanfaat bagi seluruh

pembaca.

Purwokerto, 9 Agustus

2017

Peneliti

Page 8: DAN BINTA U DALAM ACARA TALK SHOOW HITAM PUTIH D Irepository.ump.ac.id/4254/1/KARTIKASARI NOVIA MELANI COVER.pdf · ANALI BINTA PROGR SIS PENG NG TAM AM STUD FAKULT UNIVER GUNAAN

viii Analisis Penggunaan Deiksis..., Kartikasari Novia Melani, FKIP UMP, 2017

DAFTAR ISI

JUDUL ................................................................................................................. i PERSETUJUAN .................................................................................................. ii PENGESAHAN ................................................................................................... iii PERNYATAAN ................................................................................................... iv MOTTO ............................................................................................................... v PERSEMBAHAN ................................................................................................ vi KATA PENGANTAR ......................................................................................... vii DAFTAR ISI ............................................................................................................................... viii DAFTAR LAMPIRAN ....................................................................................... x DAFTAR TANDA DAN SINGKATAN ............................................................ xi ABSTRAK ........................................................................................................... xii ABSTRACT ............................................................................................................................... xiii BAB I PENDAHULUAN .................................................................................... 1 A. Latar Belakang Masalah .................................................................................. 1 B. Rumusan Masalah ........................................................................................... 6 C. Tujuan Penelitian ............................................................................................ 7 D. Manfaat Penelitian .......................................................................................... 7

1. Manfaat Teoritis ........................................................................................ 7 2. Manfaat Praktis ......................................................................................... 7

BAB II LANDASAN TEORI ............................................................................. 8 A. Penelitian Relevan ........................................................................................... 8 B. Deiksis Sosial .................................................................................................. 10

1. Pengertian Deiksis Sosial .......................................................................... 10 2. Bentuk Deiksis Sosial ............................................................................... 16

a. Deiksis Sosial Relasional .................................................................... 16 1) Penutur dan Acuan (Honorifiks Rujukan/Acuan) ......................... 17 2) Penutur dan Petutur (Honorifiks Petutur) ..................................... 18 3) Penutur dan Pendengar/Penonton (Honorifiks Penonton) ............ 20 4) Penutur dan Latar (Tingkat Formalitas) ........................................ 21

b. Deiksis Sosial Mutlak ......................................................................... 22 1) Authorized Speaker (Penutur yang Berwenang) ........................... 22 2) Authorized Recipient (Penerima yang Berwenang) ...................... 24

3. Fungsi Deiksis Sosial ................................................................................ 25 C. Tuturan ........................................................................................................... 26

1. Pengertian Tuturan .................................................................................... 26 2. Aspek-Aspek Situasi Tutur ...................................................................... 27

a. Penutur dan Lawan Tutur .................................................................... 27

Page 9: DAN BINTA U DALAM ACARA TALK SHOOW HITAM PUTIH D Irepository.ump.ac.id/4254/1/KARTIKASARI NOVIA MELANI COVER.pdf · ANALI BINTA PROGR SIS PENG NG TAM AM STUD FAKULT UNIVER GUNAAN

ix Analisis Penggunaan Deiksis..., Kartikasari Novia Melani, FKIP UMP, 2017

b. Konteks Tuturan .................................................................................. 28 c. Tujuan Tuturan .................................................................................... 28 d. Tindak Tutur sebagai Bentuk Tindakan .............................................. 29 e. Tindak Tutur sebagai Produk Tindak Verba ....................................... 29

D. Host/Presenter ................................................................................................. 30 1. Pengertian Host/Presenter ......................................................................... 30 2. Jenis Host/Presenter .................................................................................. 30

E. Bintang Tamu .................................................................................................. 31 1. Pengertian Bintang Tamu .......................................................................... 31 2. Ciri-ciri Bintang Tamu .............................................................................. 32

F. Talk Show Hitam Putih ................................................................................... 32 1. Pengertian Talk Show Hitam Putih ........................................................... 32 2. Ciri Khas Talk Show Hitam Putih ............................................................. 33

G. Peta Konsep ..................................................................................................... 34 BAB III METODE PENELITIAN .................................................................... 35 A. Jenis Penelitian ................................................................................................ 35 B. Data dan Sumber Data .................................................................................... 36

1. Data ........................................................................................................... 36 2. Sumber Data .............................................................................................. 36

C. Tahap Penelitian .............................................................................................. 36 1. Tahap Penyediaan Data ............................................................................. 38 2. Tahap Analisis Data .................................................................................. 38 3. Tahap Penyajian Hasil Analisis Data ........................................................ 39

BAB IV HASIL ANALISIS DATA DAN PEMBAHASAN ............................ 40 A. Bentuk Deiksis Sosial Relational (Relasional) pada Tuturan Host dan Bintang

Tamu dalam Acara TalkShow Hitam Putih Edisi Februari 2017 .................... 40 1. Penutur dan Acuan (Honorifiks Rujukan/Acuan) ..................................... 40 2. Penutur dan Petutur (Honorifiks Petutur) ................................................. 53 3. Penutur dan Pendengar/Penonton (Honorifiks Penonton) ........................ 64 4. Penutur dan Latar (Tingkat Formalitas) .................................................... 67

B. Bentuk Deiksis Sosial Absolute (Mutlak) pada Tuturan Host dan Bintang Tamu dalam Acara TalkShow Hitam Putih EdisiFebruari 2017 ..................... 69 1. Authorized Speaker (Penutur yang Berwenang) ....................................... 69 2. Authorized Recipient (Penerima yang Berwenang) .................................. 70

BAB V PENUTUP ............................................................................................... 72 A. Simpulan ......................................................................................................... 72 B. Saran ................................................................................................................ 73 DAFTAR PUSTAKA .......................................................................................... 74 LAMPIRAN ......................................................................................................... 76

Page 10: DAN BINTA U DALAM ACARA TALK SHOOW HITAM PUTIH D Irepository.ump.ac.id/4254/1/KARTIKASARI NOVIA MELANI COVER.pdf · ANALI BINTA PROGR SIS PENG NG TAM AM STUD FAKULT UNIVER GUNAAN

x Analisis Penggunaan Deiksis..., Kartikasari Novia Melani, FKIP UMP, 2017

DAFTAR LAMPIRAN

Lampiran 1. Kartu Data Tuturan Host dan Bintang Tamu dalam Acara TalkShow “Hitam Putih” di Trans7 Edisi Februari 2017 yang mengandung deiksis sosial ...................................................................... 77 Lampiran 2. Tabel Klasifikasi Deiksis Sosial Bentuk Relasional pada Acara TalkShow “Hitam Putih” di Trans7 Edisi Februari 2017 ............ 92 Lampiran 3. Tabel Klasifikasi Deiksis Sosial Bentuk Mutlak pada Acara TalkShow “Hitam Putih” di Trans7 Edisi Februari 2017 ............ 116

Page 11: DAN BINTA U DALAM ACARA TALK SHOOW HITAM PUTIH D Irepository.ump.ac.id/4254/1/KARTIKASARI NOVIA MELANI COVER.pdf · ANALI BINTA PROGR SIS PENG NG TAM AM STUD FAKULT UNIVER GUNAAN

xi Analisis Penggunaan Deiksis..., Kartikasari Novia Melani, FKIP UMP, 2017

DAFTAR TANDA DAN SINGKATAN

(I.1) : kode data (I…) : romawi pada urutan pertama pada kode data menunjukkan urutan tanggal penayangan acara talkshow. (…1) : angka urutan kedua pada kode data menunjukkan urutan tuturan. Deddy C. : Deddy Courbuzier Chika J. : Chika Jesika BT : Bintang Tamu HR : Honorifik Rujukan HM : Honorifik Mitra Tutur HP : Honorifik Penonton HF : Honorifik Formalitas AS : Authorized Speaker AR : Authorized Recipien

Page 12: DAN BINTA U DALAM ACARA TALK SHOOW HITAM PUTIH D Irepository.ump.ac.id/4254/1/KARTIKASARI NOVIA MELANI COVER.pdf · ANALI BINTA PROGR SIS PENG NG TAM AM STUD FAKULT UNIVER GUNAAN

xii Analisis Penggunaan Deiksis..., Kartikasari Novia Melani, FKIP UMP, 2017

ABSTRAK

Penelitian berjudul Analisis Penggunaan Deiksis Sosial pada Tuturan Host dan Bintang Tamu dalam Acara TalkShow Hitam Putih di Trans7 Edisi Februari 2017 bertujuan untuk mendeskripsikan bentuk-bentuk dan fungsi deiksis sosial pada tuturan host dan bintang tamu dalam acara TalkShow Hitam Putih di Trans7 edisi Februari 2017.

Penelitian ini merupakan jenis penelitian deskriptif kualitatif. Data penelitian yaitu data tuturan host dan bintang tamu dalam acara TalkShow Hitam Putih di Trans7 edisi Februari 2017 yang berjumlah 108 tuturan host dan bintang tamu. Pada tahap penelitian dibagi menjadi tiga tahap yaitu tahap penyediaan data, tahap analisis data dan tahap penyajian hasil analisis data. Pada tahap penyediaan data menggunakan metode simak dengan teknik dasar sadap. Sebagai teknik lanjutannya menggunakan teknik Simak Bebas Libat Cakap (SBLC) dan teknik catat. Pada metode analisis data peneliti menggunakan metode agih dengan teknik dasar BUL. Pada tahap penyajian data peneliti menggunakan metode informal.

Hasil penelitian ini yaitu bentuk dan fungsi deiksis sosial yang diperoleh pada tuturan host dan bintang tamu dalam acara TalkShow Hitam Putih yang berupa bentuk deiksis sosial relasional dan bentuk deiksis sosial mutlak. Bentuk deiksis sosial relasional mencakup 1) Honorifiks rujukan (acuan), 2) Honorifiks petutur (mitra tutur), 3) Honorifiks penonton, 4) Tingkat formalitas bahasa. Bentuk deiksis sosial mutlak yaitu authorized recipient dan authorized recipient. Bentuk yang paling dominan digunakan yaitu bentuk relasional berkategori honorifiks rujukan dan honorifiks petutur. Deiksis sosial berfungsi mengungkapkan perbedaan-perbedaan status sosial di dalam masyarakat yang terdapat pada para partisipan dalam peristiwa berbahasa, terutama yang berhubungan dengan aspek budayanya. Adanya deiksis ini menyebabkan kesopanan atau etika berbahasa. Kata Kunci: deiksis sosial, tuturan host, bintang tamu, TalkShow Hitam

Putih, Trans7.

Page 13: DAN BINTA U DALAM ACARA TALK SHOOW HITAM PUTIH D Irepository.ump.ac.id/4254/1/KARTIKASARI NOVIA MELANI COVER.pdf · ANALI BINTA PROGR SIS PENG NG TAM AM STUD FAKULT UNIVER GUNAAN

xiii Analisis Penggunaan Deiksis..., Kartikasari Novia Melani, FKIP UMP, 2017

ABSTRACT

The study entitled Analysis on Social Deixis Use of the Host and Guest Stars'speeches in Hitam Putih Talk Show on Trans7 during February 2017 Edition. This research aimed to describe the forms and functions of social deixis of the host and guest's speeches in the Talk Show in Hitam Putih Trans7 during February 2017 edition.

It was a descriptive qualitative research. The research data were speeches uttered by host and guest stars in the Talk Show in Trans7 TV during February 2017 edition with the total of 108 speeches. The research stages were divided into three stages: the provision phase of data, the stage of data analysis, and the presentation of the results of data analysis. At the stage of providing data, the researcher used scrutinize method with the basic techniques of tapping.

As an advanced technique, the researher used technique of observation partisipatory method and noting technique. In the data analysis method, the researcher used the method of Agih with basic techniques Immediate Constituent Analysis (BUL). At the data presentation stage the researchers used informal methods. The result of this research was in the form and function of social deixis obtained of speech uttered by the host and guest stars in Hitam Putih Talk Show event in the form of relational social deixis and form of social absolute deixis. The forms of relational social deixis included: 1) reference honorific (2), 2) honorific of the speaker (speech partner), 3) audience honorifics, 4) level of language formality. The form of absolute social deixis is the authorized speaker and the authorized recipient. The most dominant form used is the relational form categorized referral honorifics and speakers honorifics. Social Deixis served to reveal the differences in social status in society that exist in the participants in language events, especially those related to cultural aspects. The existence of these deixis led to politeness or ethical language. Keywords: social deixis, host's speech, guest star, Hitam Putih TalkShow, Trans7.