belajar bahasa bima (ta na'o ngahi mbozo)

24
A au = apa a'u = tangga ao = lawan ai = tali ainain = hari ai(na) = jangan ada = budak aka = itu, di, tadi ake = ini, sekarang ama = bapak ari = adik, belakang ara = sini amba = pasar ambi = nyaman, siap2 ambi(na) = mungkin asa = mulut ato = cocok, pasang, atur ampa = angkut ade = hati ana = anak awa = bawah B ba = bola, ba = adzan be = mana bau = kenapa

Upload: izulham-hidayat

Post on 28-Dec-2015

102 views

Category:

Documents


1 download

DESCRIPTION

BELAJAR BAHASA BIMA (TA NA'O NGAHI MBOZO)

TRANSCRIPT

Page 1: BELAJAR BAHASA BIMA (TA NA'O NGAHI MBOZO)

Aau = apaa'u = tanggaao = lawanai = taliainain = hariai(na) = janganada = budakaka = itu, di, tadiake = ini, sekarangama = bapakari = adik, belakangara = siniamba = pasarambi = nyaman, siap2ambi(na) = mungkinasa = mulut

ato = cocok, pasang, aturampa = angkutade = hatiana = anakawa = bawah

Bba = bola,

ba = adzan 

be = mana

bau = kenapa

bou = baru

boe = pukul

bui = siram

bune = bagaimana 

bura = putih

Page 2: BELAJAR BAHASA BIMA (TA NA'O NGAHI MBOZO)

bona = jelek

boru = potong(rambut)

Ccaru = enak

cambe = jawab

cepe = ganti

capi = sapi

caha = rajin

cou = siapa

cowa = bohong

co'i = harga

co'o = lepas

cola = bayar

campo = campur

caki = tusuk

cafi = sapu

cambo = cambuk

cili = sembunyi

cambe = jawab

cumpu = habis

ca'u = mau

cau = sisir 

Ddei = dalam

dou = orang

dabae = jahat

Page 3: BELAJAR BAHASA BIMA (TA NA'O NGAHI MBOZO)

darere = gembel

dahu = takut

dama = pegang

dumpa = tangkap

daci = timbangan

daro = liar

daru = arang

doho = duduk

doro = gunung

datupa = sembarangan, gak rapi

dompo = potong

disa = berani

dampa = tumpul

dumu = pucuk

dolu = telur

eEmpa = empat

eli = suara

edi = kaki

eda = lihat

embe = ember

eku = lembek

ffati = tikam

fada = tawar

fu'u = pohon, modal

Page 4: BELAJAR BAHASA BIMA (TA NA'O NGAHI MBOZO)

fiko = telinga

fiki = pikir

foka = patah

fou = kejar

fana = panah/ketapel

fai ura = gerimis

faka = musawarah

ggangga = keribo

gari = garis

gamba = gambar

goro = mendengkur

gaga = ganteng

guru = guru

gogo = hantu

gente = genteng

gla = gelas

garo = garuk

gola = gula

gili = giling

gaji = gaji

gorgaji = gaji

hhaba = kabar

horo = rontok

honggo = rambut

Page 5: BELAJAR BAHASA BIMA (TA NA'O NGAHI MBOZO)

henca = hantu, setan

honcu = lompat , loncat 

hanta = angkat

haka = retak

hako = ganggu

hafa = hafal

hiana = khianat

huru hara = buru-buru

hari = tertawa

hori = lepas

hompa = capek

iiu = merasakan, rasakan

io/iyo = iya

iha = rusak

imbi = percaya

ilu = hidung

iwa = saudara

indo = bukan

inca = muat

ina = ibu

imba = ikut-ikutan,

ipi = kencang, kencang

ita = kamu, anda

isimada = mata

isi = biji

Page 6: BELAJAR BAHASA BIMA (TA NA'O NGAHI MBOZO)

jjara = kuda

jao = hijau

janga = ayam

jimba = domba

jima = gelang

jambu = jambu

kka'a = bakar

ka ao = mengerti

kakai = suruh

kala = merah

kalai = memisahkan,

katuha = lebayyy

katira = bikin kapok

kahaba = mengabarkan

kanari = pelan-pelan

kaboro = kumpulkan

kengge = pinggir

kodi = geli

kumpa = tangkap

kampo = kampung

kiro = kaku

kanggica = teriak

koro = marah

karoro = karung

Page 7: BELAJAR BAHASA BIMA (TA NA'O NGAHI MBOZO)

ku'i = kiri

karu'u = habisin, terakhir

kambamba = corat-coret

katantu = serius

katufe = ngeludah

kombi = nggak tau

kataho = perbaiki

kohi = pelit

kolo =tewel

kari'i = burung

kaca = kaca

kaca = kacang

kambala = belang

llai(na) = bukan

lu'u = masuk

lo'o/leo = lempar

lako = anjing

longgo = longgar

longa = kosong, pintar

lowi = rebus

lohi = muntah

loa = bisa, pintar

langga = langkah

lapa = selokan

lawa = pintu pagar

lingi ade = kangen

laipu = bukan

Page 8: BELAJAR BAHASA BIMA (TA NA'O NGAHI MBOZO)

mmone = laki - laki

midi = diam

mai = ayok

maru = tidur

meci = sayang

maki = capek, lelah

mbai = busuk

mbou = pamer

mba'i = buaya

mba'a = luka

mbo'o = jatuh

mbou = tenar, heboh

mbali = kembali

maja = malu

maco = cangkul

mboho = tumpah

mangge = asam

mbako = masak

mbuku = bungkuk

mbalo = lemas

mbolo = bundar

mbuda = buta

mbadu = memar

mpa'a = main

mpore = gemuk

mpena = peset

moti =laut

made = mati

monca = kuning

Page 9: BELAJAR BAHASA BIMA (TA NA'O NGAHI MBOZO)

mpeke = kurus

makalai = yang lain

masaki = sampah

me'e = hitam

mudu = kebakaran

mponggo = ompong

nnai(s) = besok

na'e = besar

ni'i = jijik

noro = teguk, sedot

nari - nari = pelan-pelan

nggadu = kirim

ngga'a = bakar

nggaro = kebun

nggori = selesai

nggao = teriak

ngge'e = tinggal(tempat)

nawa = nyawa

naru = panjang

nira = bersih, rata

neo = ringan

nda'a = berdarah

nda'u = jarum

nda'u kaim = biarin

nda'i = buat*nda'i au kaim? = buat apa?

Page 10: BELAJAR BAHASA BIMA (TA NA'O NGAHI MBOZO)

nono = minum

ni'u = kelapa

ne'e = mau

ncau = terus

ncao = berkelahi

ncai = jalan

ncari-ncua = nanggung

nci'i = robek

ntaru = kosong

ndeu = mandi

ntawi = mumpung

ntangga = nyangkut

ntanda = nonton

ntara = bintang

ntau = punya

nami = kami

ndai = kita

ndadi = jadi

ntadi = pelihara

ntudu = pukul

ntika = cantik

ndaka = awas, sana

nda'i =buat

ndiha = rame

nduha = runtuh, rubuh

ndawi = bikin, buat

ncewi = lebih

ncoki = sulit,susah, miskin

ntau wara = kaya

ncanga = cabang

nggomi = kamu

nconggo = hutang

ngonco = rasanya asam

ngau = hebat

Page 11: BELAJAR BAHASA BIMA (TA NA'O NGAHI MBOZO)

ngango = ribut

ngemo =terbang

ngenge = gigit

nggahi/nuntu = bilang, ngomong

nggawi = mancing

nggange = cerewet, manja/cepat nangis

ngao = kucing

ooi = air

ou = panggil

oto = mobil, antar

olo = tarik 

oru = musim

oci = cepat

ora = teriak

o'o = bambu

osa = lap 

oko = nunduk

ombo = tambak

ongu = manja

one / mone = sebutan untuk anak laki - laki 

omba = (maaf) kemaluan perempuan

owa = ungu

owa = siram

p

Page 12: BELAJAR BAHASA BIMA (TA NA'O NGAHI MBOZO)

paki = buang

pocu = kentut

pahu = wajah

pohu = peluk

pao = suap

pua = peras

pa'a = pahat

pi'i = tahan

pe'e = pijit

pa'i = pahit

puru = bakar

ponto = pantat

piti = uang

poro = pendek

poku = balik

peko = belok

pili = sakit

pana = panas

paru = parut

pasa = pasang

panta = pasang(tiang)

paju = paying

pingga = piring

pajo = ayungan

pangaha = jajan

qQro’a = Qur’an

Page 13: BELAJAR BAHASA BIMA (TA NA'O NGAHI MBOZO)

rra'a = darah

ri'i = tiang

ro'o = raba

re'e=(maaf) kemaluan laki2

rai = lari

rua(na) = katanya

rama = ngesot

ruma = tuhan

rima = tangan

raka = dapat

ruku / riko = gerak

rongko = rokok

rungka = ganti

ringa = dengar

raho = minta

rampa = merampas

rumpa = ketemu

rongga = sampai

repo = repot

ru'u = buat, untuk

repa = mboto

rinta = tendang

ringu =gila

rangga = jantan

Page 14: BELAJAR BAHASA BIMA (TA NA'O NGAHI MBOZO)

ssantabe = permisi

sakontu = membelakangi

sara'a = semua

sapa = seberang

saki = kotor

sampu = jorok, kotor

sai = mampir

sia = dia

supu = sakit

sanca= gosok

sundi = jalang

siwe = perempuan

soa = gila, stres

sinci = cincin

santuda = nyasar

sarome = senyum

sabua = satu

sawa = ular

simi = nyelam

suncu = kesandung

sarusa = gerah

sombo = sombong

sodi = tanya

sepe = pinjam

seke = sesak

sarantudu = keselek

sabua = satu buah

Page 15: BELAJAR BAHASA BIMA (TA NA'O NGAHI MBOZO)

ttanta = guncangan

ta'i = taik

tio = lihat

tu'u = bangun

te'e = menampung

tonda = injak

tada = kelihatan

tampara = panik

topa = tampar

tari'i = kencing

toku = galak

taha = tahan

tapa = nyegat

tampu'u = mulai

taho = baik

tota =cincang

tuka = sempit

tendo = dangkal

tenggo = kuat

uuma = rumah

uta = ikan

upa = empat, injak

u'a = pinang

ura = hujan

Page 16: BELAJAR BAHASA BIMA (TA NA'O NGAHI MBOZO)

uta mbeca =sayur

umbu = kubur

uri = minta

ufi/ufe = tiup

untu = numpuk

wwa'i = nenek

wu 'u = cemburuan

weha =ambil

weli = beli

woi = gigi

wento = kaget

wi'i = simpan

weta = ngeluh

waca = cuci

wati (pu) = tidak,belum

woku = lipat

wali = lagi

wou = bau

winte = bengkak

wolo = kapas

wei = istri

wau (ra) = sudah

wika = membelah

wontu = muncul

weki = anggota

wale asa = bawel, cerewet

wo'o = leher

Page 17: BELAJAR BAHASA BIMA (TA NA'O NGAHI MBOZO)

BELAJAR BAHASA BIMA (TA NA'O NGAHI MBOZO)

Orang

1. nahu = aku

2. nggomi/ngomi = kamu

3. ndaiku = saya

4. ndaimu = anda

5. ita = sampean(halus)

6. ndai dohomu = kalian(halus)

7. sia doho = mereka

8. nami = kami

9. ndai = kita

Waktu

1. ama sidi = pagi

2. ama rai = siang

3. ama mbia = sore

4. ama ngadi = malam

5. sabala ai = semalaman

6. sambia ai = seharian

7. kande(na) = barusan

8. aka(na) = tadi

9. ai nai = hari

10. wura = bulan

11.mba'a= tahun

12. ura ai = musim hujan

13.mpana ai = musim panas

14. busi ai = musim dingin

Angka

Page 18: BELAJAR BAHASA BIMA (TA NA'O NGAHI MBOZO)

1. = ica*sabua

2. = dua

3. = tolu

4. = upa

5. = lima

6. = ini

7. = pidu

8. = waru

9. = ciwi

10.= sampuru

Kalimat tanya

1. Bune Haba? = Apa kabar?

2. Wunga au? = lagi apa?

3. Au rawi? = lagi apa?

4. Au rawi(mu)? = lagi apa kamu?

5. Labo cou? = dengan sapa?

6. wunga tabe nggomi? = lagi dimana kamu?

7. bune ai dula? = kapan pulang?

8. wara piti? = ada uang?

9. tabe re? = dimana tuh?

10. cou re? = siapa tuh?

11. bune ai nika? = kapan  nikah?

12. lao tabe? = pergi kemana?

13. wau ngaha? = sudah makan?

14. wati pu maru? = belum tidur?

15.mbei ja nahu ni = kasih aq donk

16. au mbani kaimu? = kenapa kamu marah?

17. cou dou ne'emu? = siapa pacar kamu?

18. tabe ncau lao kaimu? = kemana saja kamu pergi?

Page 19: BELAJAR BAHASA BIMA (TA NA'O NGAHI MBOZO)

19. kabuneku cara na loaku ma imbi? = gimana caranya agar kamu

percaya?

20. sabune co'i na? = berapa harganya?

21. tabe na? = dimananya?

22. sabae be na? = sebelah mananya?

23. tabe uma-mu? = dimana rumahmu?

24. tabe lao kai-sia? = pergi kemana dia?

25. fiki au nggomi? = mikir apa kamu?

26. pila mbua weha-mu? = berapa buah kamu ambil?

* Dalam bahasa bima kata "na" umunya berarti nya, tapi bisa juga dipakai

hanya sebagai kata bantu dalam kalimat, seperti kata "ni", sedangkan kata

"re"umumnya digunakan dalam kalimat tanya, sebagai kata pelengkap ata

kata bantu, apabila tidak menggunakanya pun tidak mempengaruhi arti

kalimat secara keseluruhan.

*Kata "mu" atau "m" saja dibelakang kalimat atau kata maka berarti "kamu".

kalimat ajakan

1. mai lao lampa - lampa = ayo pergi jalan-jalan

2. mai ngaha  = ayo makan

Page 20: BELAJAR BAHASA BIMA (TA NA'O NGAHI MBOZO)

3. mai tana'o nuntu mbojo = ayo belajar bahasa bima

4. mai kanggori sara'a wau = ayo kita selesaikan semuanya

5. mai lao ntanda = ayo pergi nonton

6. mai ra = ayo dah

*Dalam kalimat ajakan umumya terdapat kata "mai", kata "ra" bermakna

seruan, apabila tidak digunakan tidak mempengaruhi arti kalimat secara

keseluruhan.

Kalimat pernyataan

1. wati loa maru = gak bisa tidur

2. dahu ade = takut

3. nahu lingi ade ta nggomi = aku kangen sama kamu

4. nahu ne'e nggomi = aku cinta kamu

5. nahu meci nggomi = aku sayang kamu

6. samonto pahu nggomi ne'e deka maru = keingat wajah kamu kalo mau

tidur

7. mawu ade = malas

8. wati ca'u lao = gak mau pergi

9. nggomi sawai = kamu pelit

10. podana wati = sumpah gak

11. nggomi ca'u cowa = kamu suka bohong

12. ain nangi wali = jangan nangis lagi

13. lao dula ra = pulang sana

14. ain ngaha kamboto = jangan makan banyak-banyak

15. na'e mpore ja siwe aka = gendut cewek itu

16.mpeke mango ja mone aka = kurus kering cowok itu

17. kabua weki = dandan

18. ntika ja siwe aka = cantik sekali cewek itu

19. na'e wu'u = cemburuan

20. ain dahu wara nahu =jangan takut ada aku

Page 21: BELAJAR BAHASA BIMA (TA NA'O NGAHI MBOZO)

21. poda nahu wati wara kodiku = sumpah aku gak pernah kecentilan

22. aina wi'i paki nahu = jangan tinggalkan aq

23. nahu wati loa mori watisi wara nggomi = aku gak bisa hidup tanpamu

24. wunga mpa'a ba = lagi main bola

25. siwe kodi = perempuan gatal

26.mone kodi = laki2 gatal