Tebax

2017

Hejimar

'64'

Mehane…Wêjeyî…Çandî…Rewşenbîrî…Serbixwe …..

Sernivîser: Ebdulbaqî Huseynî

Derhêner: Xorşîd Şûzî

Damezrandin di

22 Nîsanê 2012

Belê bo

refrendumê, belê bo

serxwebûna Kurdistanê

Ji dema ku dewleta Iraqê hatiye rizgarkirin û ereban destên xwe danîne

ser detshilatîya wê û mafê kurdan tunekirine, kurd lidijî van rêcîmên

paşverû di tîkoşînekê de ne, ji bo pêkanîna mafên xwe yên netewî û

azadiya herêma xwe. Şoreşa Êlûnê yek ji van sitasyonên herî balkêşbû

ku bingeha sitemkarîyê û diktatorîyetê di dîroka Îraqê de herifandîye, û

ev şoreş bûye dîrokeke balkêş ji xelkên kurdistana başûr re.

Em hemî dizanin ku gelê me di vî beşî de çendî zor û êşkençe li ser

destên hikûmetên Îraqê dîtine, nemaze serdema dîktator Sedam

Husên, ku kampaniya Enfalê û karesata Helebçe û koçkirina milyonê

kurd kirbû, ev hersî kiryarên kirêt nîşana şovîniyeta rêcîma dîktator bû.

Digel ku di sala 2003 de rêcîma dîktator li Îraqê hate rûxandin, û

hêviyek mezin hebû ku rêcîmên dî, ên ku li pişt wî werin, wê bi mejiyekî

vekirî li Kurdan tameşebikin, lê mixabin mejîyên van berpirsên nû ne

kêmî ên Sedam bûn, evan kesan, herêma Kurdistanê dorpêçkirin

(nemaze serdema Malikî ve), û wê ji perên dewletê mehrûmkirin, ango

para herêmê ji butjêta dewletê tunekirin û nedan hikûmeta herêmê.

Herwiha em dizanin ku Kurdistana başûr ji sala 1991 û ta ana wekû

dewleteke serbixwe dijî, ewan herêma xwe bi hesanî îdaredikirin, lê

serkirdên herêmê dixwestin ku digel biraderên ereban dewleteke

fedral ava bikin, lê mixabin ereb ne ligor sozên xwe derketin, û destûra

Îraqê binpêkirin, û kurd ji paran wan mehrûmkirin, loma hikûmeta

herêmê biryara xwe da ku mafê gelê xwe di riya refrendumê

(giştpirsînê) de bide diyarkirin, ku Kurdistan di pêşerojê de bibe

dewleteke serbixwe û xwe ji Îraqê veqetînin. Çimkî herêm di van çend

salên dawî de gavin pir balkêş di ware şaristaniyê de avêtine, li himber

wê hikûmeta Bexdê gelekî li paş maye û Îraq wekû dewletek seqet tê

xuyakirin.

Birayra ku hikûmeta herêm bi seroktiya Mesûd Barzanî bo refrendumê

û serxwebûnê dane, biryareke raste û di dema xwe deye, digel ku hin

zehmetî jî peydadibin, lê vîna (Îradeya) gel ku bêje erê, an belê, ewê

zora hemî zehmetiyan bibe.

Ez ligel Yekîtiya giştî a nivîskar û rojnamevanên kurd li Rojavayî

Kurdistanê(YNRKS)me, ku em piştevaniya vê gava pîroz bikin, çimkî ku

beşek Kurdistanê rizgar bibe, ewê bibe nimûne bo rizgarkirina hersî

beşên dîtir.

Di vê dema nazik de ji me kurdan tevan tê xwestin, ku em piştevaniya

gelê xwe li Başûrî Kurdistan bikin, û ji wan re bo vê helwesta dîrokî

alîkarbin, da ku Kurdistaneke serbixwe avabibe.

Ebdulbaqî Huseynî

M.Nureddin Yekta

Hinek kurd çima dijî

referandûm û serxwebûnê ne? 1- Mesûd Barzanî, Barzanistanê ava dike, çima ji boy her sê parçê din deng nake? Loma em dij in!

Mesûd Barzanî 60 sal e ji boy Başûr şerr dike, tu wextekî soza avakirina dewletê ji boy sê parçê din

nedaye kesî. Tenê dibêje pirsgirêkên xwe bi awakî demokratîk çareser bikin, em jî ji we ra alîkariyê bikin.

Vê gotina xwe ji Rojavayê Kurdistanê ra kir qebûl nekirin bûne du bendî. Ji Bakur ra jî got lê Bakur qebûl

nekir got karê te ji me tune! Gelô Barzanî çi bike? Dikare bi zor siyaseta parçê din wek xwe bike? Na! Em

bixwazin nexwazin Kurdistan niha çar parçe ye, her parçek bi dewletekê va girêda ye, di dunyayê da ji bilî

Başûr tu statûyeka parçekî din jî tune û bi gor qanûnên navnetewî kes nikare midaxelê bi parçê din bike.

Her çiqas di dilê hinek kurdan da ew sînorana naynê qebûl kirin jî, lê realîta dunyayê ev e!

2- Barzanî çima dev ji seroktiyê bernade? Va bû 40 sal tim ew serokê KDP yê! Barzanî diktatoriyê dike

loma em dij in!

Belê ku dewleta mirov hebe, kongre hene, di kongran da herkes dikare bibe berandamê seroktiya partiya xwe. Ku dewleta te tunebe, tu tim di şerr da bî, hewcetî bi demokrasiya ewqas zêde nîne. Him ne

tenê Barzanî, Ocalan jî 40 sal e serokê partiya xwe ye ku va bu 17 sal di zîndanê da ye, Talabanî jî serokê partiya xwe ye. Her wiha partiyê Tirkiyê yên Îranê jî wisa ne, Heya berandamekî xwirt li hember serokê

kevn dernekeve û di kongrê da biser nekeve, wê serokê kevn tim serokê partiyê be!......Rûp 4 …

Boniya Cegerxwîn

Rola rewşenbîr û nivîskarên Kurd di giştpirsiya

ku wê li Kurdistana Başûr de çêbibe Cara pêşî ye ku em kurd bi bûyereke wiha bi geşbîn aga dibin.

Cara pêşî ye ku em navê serxwebûnê di warê rastiyê de dibhîzin û pê kêfxweş dibin.

Cara pêşî ye ku dil û raman tev geş dibin û baweriya me bi pêkarînên gelê me tundtir dibe, ji bo mafê

serxwebûnê em gengeşên dûv û dirêj bihevre dikin.

Îro roj bûyerek bi tundî hatiye holê, ketiye rojeva kar û xebata rojane de. Pirojeyeke mezin ji aliyê

Herêma Kurdistana Başûr bi instiyatîva serok Mesûd Barzanî ve hatiye ser masa gift û goyê, û roja 25ê

Êlonê ji bo giştpirsînê hatiye terxandin.

Bê gumane dijminê gelê Kurd û dagirkirên Kurdistanê, bi tundî li dij vê pirojê Rawestiyane, bi tundî şerê

wê dikin, her û ha şerê ser xwebûna Kurdistanê bi giştî dikin, êdî nema zanin çi bibêjin, geh dibêjin îro roj

ne dema serxwebûna Kurdistanê ye, û geh jî dibêjin: Eger Kurdistan serbixwe bibe wê gerdûn bi tevahî

xera bibe. Gelek axaftinên pûç û vala tên kirin, helbet gava dil nexwaze, ……….. Rûp 2 ………..

Ezîz ê Cewo

GENGEŞÎ DIDOMIN! ... Piştî weşandina gotara Wezîrê Kaşaxî ya “Gotineke nû di warê lêgerînên ola

kevnar a gelê kurd – êzdîtîyê da” di tora medya civakî da gengeşî û govtûgoyên

cihêreng ên xwendevanan rû dan.

Û min jî bi hinek kurteşiroveyan va bersîvên xwe ji bo wan nivîsîn û parvekirin... Lê piştî demekê pêdivîya

hinek nirxandinên berfireh derket holê. Û bi wê pêdivîyê min gotara “Di derbarê pirsa jizûva gihîştî da, û

bi boneya...” nivîsî. Ew jî di destpêkê da bi rûsî û paşê bi kurdî hate weşandin (Rojnameya “Pênûsa Nû”,

hejmara 63. – www.penusanu.com.).

Lê piştî vê jî pirs, gengeşî û govtûgoyên xwendevanan ranediwestyan. Û di derbarê wan da hinek bersîv

û nirxandinên min ên dinê jî hatin weşandin...

Piştî demekê min dît, ku ew nirxandin-bersîvana li vir û wir di nav tora medya civakî da winda dibin,

lewra jî min ew hemû gîhandin hev, wergerandin kurdî û wek nirxandineke giştî amade kir û pêşkêşî bala

xwendevanên hêja dikim.……….. Rûp 2 ………..

hejimar "64" NNNNeeeerrrrînnnn ÛÛÛÛ Gotar Tebax

2017 ji weşanên Yekîtiya giştî a Nivîskar û Rojnamevanên Kurd li Sûrî

2

Domahiy a:Domahiy a:Domahiy a:Domahiy a: GENGEŞÎ DIDOMIN! di Kurdistanê da bûye ola desthilatê. Weha, mînakek:

netewzan (êtnograf) û arkêologê navdar ê ermenî yê

dawîya sedsala XIX û destpêka ya XX, Lalayan Yê. A.

(1864 – 1931) di dema xwe da çi nivîsye: “Poêzîya

gelêrî ya aysoran bi piranî di bin bandora ya kurdî da

ye; stranên wan ên gelêrî pir hindik in, lewra ku,

kevneşopîyek a giştî heye, ku ew stranên kurdî distirên

û çîrokên kurdan dibêjin”.

Û ev agahîya bi serê xwe yeke tenê nîne...

Weha zanîyarê sovêtî yê bi nav û deng akadmîk Î. A

Orbêlî çi nivîsye: “... Gelo, tê ber heşê kê, ku ew

Selaheddînê ewqas êş û tengasî gîhandye xaçdaran,

kurd e, ku torinên Dolgorûkî (Çepildirêj) yên navdar, ên

ku di dîroka Ermenîstanê û Gurcistanê da ne ku tenê

wek serleşker, lê wisa jî wek avakarên çandê yên

navdar, bi eslê xwe kurd bûne, ku yên Şeddadî, yên ku

ji bo avabûna dewletê di Kafkasîyayê da hevrikî bi

Gurcistanê ra kirine û di Îranê da deshilatdar bûne,

kurd bûne, ku Nîzamîyê helbestvanê mezin, ê ku bi

farsî afirandye, di nîvî da kurd bûye.

Evî gelî lawên xwe di nav îranîyan, tirkan, ereban,

ermenîyan da windakirne, û navên wan wek navên

helbestvan, awazjen (mûzîsyen) û serleşkerên bi nav û

deng dîroka gelan dixemilînin (cudakirin a min e.– E.

C.)”.

Û ya balkêş jî ew e, ku îro jî di nav ermenîyan û

asorîyan da nivşên wan kurdan hene, ên ku di nav wan

da hatibûne bişavtin û ew xwemukur tên, ku pêşîyên

wan kurd bûne... Helbet, mirov dikarbû hinek pirsên

dinê bida û bi hev ra bersîvên wan bidîtana…

Lê li şûna vê, helwesteke weha ya katêgorîk, rûdaneke

weha dertê pşîya me!

Û ev jî tenê mirov matma dike, û pirs dertê holê:

– Û ev hemû ji ku tê, gelo?!

Û hewla biçûkxistin û bêterefkirinê!

Wisa jî ew hewl û helwest mirov şaş û matma dikin,

dema yek ji beşdarên gengeşîyê – Sîaban Balayêv, ji bo

ku wateya nêrîna zanîyar û ezdezanê înglîz ê navdar ê

serdema me Êndryû Kollînz a di derbarê kevnarîbûna

êzdîtîyê da biçûk bêxe an bêteref bike, ewî zanîyarî wek

nivîskarekî fantast nav dike (Science fiction writer)...

Helbet, tiştên dinê yên bêwate dîsa hebûn, lêbelê,..!

Di nav van gengeşîyan da wisa jî gotinên wisa derketine

pêş, ên ku helwesta bêrêzîyê li hember her kurdekî

didin xuyan (ew êzdî dibe, misulman an jî xrîstêan, hîç

ferq nake!). Ezê li vira hinek gotinên ezdazanê

xrîstîanîyê yê destpêka sedsala XX S. V. Têr-Manvêlyan

ên di derbarê êzdîyan da bînim, û bila xudanên wan

gotinan bixwînin û bi xwe jî biryarê bidin, ka helwesta

rastîn a bêteref û ne hevsûd li hember pirsan çawa

dibe:

“Kurmancên êzdî, cînarên meye xêrxwaz ên îro, yên ku

di destpêka vê berhema xwe ya sade da me di derbarê

wan da bi bîr anîn, şaxekî medên cînarên meye demekê

yên here bi hêz, peyhatîyên Astîyagê ji binemala

Vîştasp in...”

***

“Li ber çavan e, peyhatîyên dawîyê yên....Rûp 3 …

...Helbet, her kes mafê xwe heye, wisa raman bike,

wek ku ew têdigihîje, û wê bîne zimên, ya ku ew rast

dibîne. Ew mafê her mirovekî yê xwezyî ye! Lê hinek

pirs û pirsgirêk hene, yên ku bi nêrînên kesî yên cuda

nikarin bên nirxandin û şirovekirin.

Lê, dîsa jî, jîyanê daye xuyan, ku gengeşî, ew çi rengî

dibin, bila bibin, rê li pêşîya pêvajoyên lêgerînên

zanistî vedikin…

Heya ew pirs û helwest, ên ku em li benda wan bûne

jî, dikarin bibin alîkar, ji bo ku goveka pirsên ku tên

lêgerandin, berfirehtir bibe.

Nêrîna xwe ya di derbarê vê mijarê da min di gotara

xwe ya navborî da diyar kirye.

Lê govtûgo û gengeşî didomin, û pirs û raman û nêrîn

dertên holê, yên ku pêdivîya xwe bi hinek şiroveyan

hene...

Vê carê jî, di şirove û nirxandinên hinek beşdarên

gengeşîyê da dîsa heman şêwazê daxwîyanî yên

katêgorîkî didomyan, a ku di destpêkê da derketibû

holê... Li ser vê hîç pêwîst nake jî, ku mirov careke

dinê jî bikeve nava gengeşîyan, lewra ku di gotara min

a berî vê da, di wê derbarê da hatye gotin, û ezê li vira

her li ser hinek pirsan rawestim.

Pirsa Lalişa pîroz!

Yek ji beşdarên govtûgoya me, yê bi navê Makho

Kurdi, dinivîse, ku Laliş a xrîstîanan bûye, ...kû, wek ku

êzdî bi xwe dibêjin, demekê xrîstîan hatine û di wê da

bi cî bûne û ew bûye tenêgeha (manastîr) asorîyan...

Bi rastî gotinên vî biraaderî bi xwe jî li hev nagirin, ew

hem dibêje, ku Laliş a xrîstîanan bûye, hem jî dibêje,

ku, wek ku êzdî dibêjin, demekê xrîstîan hatine û li wir

bi cî bûne, û ew bûye tenêgeha asorîyan... Helbet, ev

gotinên hanê nû nînin, jizûva hinek wana li vir û wir

belav dikin, hemma gotin tiştek e, lêbes rastî tiştekî

dinê ye!

Divê bê gotin, ku Laliş hema di sêrî da pîrozgeha

êzdîtîyê bûye. Ew nê’rîn, ku têkilîya wê bi ola asorîyan

a nestûrî ra heye, bê bingeh e. Wek ku di gotara min a

navborî da hatye gotin, Laliş, wek perestgeheke bi wê

stîla mîmarîyê va, di Kurdistanê da yeke tenê nînine.

Û îro jî di herêmên cuda yên Kurdistanê da bi dehan

perestgehên vî rengî hene – qube, kumeyt-peykerên

ser mezelan, û stîla mîmarîya wan hemûyan jî, dîsa ew

e, û îro jî gelek kurdên misulman diçin ber wan û dua-

dirozgeyên xwe pêk tînin...

Û ji bilî vê, ji dîrokê tê zanîn, kû beşekî kurdan (yên

êzdî, zerdeştî) di dawîya sedsala yekem û di destpêka

sedsala duyem a serdema me da xrîstîanî pejirandine,

û êdî di sedsala duyem da dewleteke kurdî hebûye, û

ola wê ya fermî jî xrîstîanî bûye...

Pirs dertê hol, piştî hilweşîna wê dewletê, ew kurdên

xrîstîan kuda winda bûn? – Bi demê ra beşek ji wan

paşva vegeryane nava refên ola xwe, lê yên dinê an

xwe dane ber dêra nestûrî ya asorîyan, an a hewarî ya

ermenîyan, û bi demê ra di nav wan gelan da helyane

û gelek reng û rûçikên xwe yên netewî- kurdî dane

wan gelan... Û ev pêvajoya jî, wê demê hê zûtir pêş

ketye, dema dest bi îslamîkirina kardan bûye û îslam

Domahiy a:Domahiy a:Domahiy a:Domahiy a: Rola rewşenbîr û nivîskarên Kurd

di giştpirsiya ku wê li Kurdistana Başûr de çêbibe

behane gelekin. Lê bê guman gelê kurd biryara xwe daye û

hemû rêxistin û layanên din jî li ser vê pirojê erêkirine, ji bilî

yên ku naxwazin serbixwe bibin, tenê dixwazin bi dûv dijminê

xwe de wek xulaman herin.

Xuyaye ku herêm jî erêkirina dewletên derve sitandine û nema

suda dike ku hin ji vê pirojê re erê nekin, êdî veger ji vê biryarê

tuneye.

Êdî bese dem hatiye ku em weke dewlet xwe amade bikin û ji

sitemkarî û bindestiya dijmin azad bibin. Dem hatiye ku em bi

xwe, hêza xwe temsîl bikin, bi navê xwe biaxifin.

Dem hatiye Ku Kurdistana serbixwe li ser nexşeya cîhanê belû

bibe û Ala rengîn li ser banên baliyozxanên me li dewletan

bilind bibe û di nav alayên din de li banê yekîtiya dewletan

xuya bibe.

Gelê kurd li her çar aliyên kurdistanê geşin û pir kêfxweşin ji bo

vê bûyera giring û hêja û piştgiriyeke bê hempa dike û daxwaza

xwe eşkere dike.

Gelo çi rola rewşenbîr û nivîskarên kurd, di vê piroja netewî de

heye?

Bê guman pênûs roleke xwe ya mezin di belavkirin û

ragihandinê de heye, bi taybetî di roja me ya îro de û di rewşa

me ya nû de.

Bê guman belavoka Yekîtiya Giştî ya Nivîskar û Rojnemevanên

Kurd li Sûrya, ji bo pişgiriya Giştpirsînê, cihê pesindan û

serfiraziyê bû, her û ha ji bo helwestên giştî pir bi nerx û wat

bû.

Hêvîdarim tev, wek kesayetî û wek rêxistinên nivîskara rola

xwe ya positîv bilîzin û pişgirtiya xwe nîşan bidin, çi bi nivîsên

bi navên xwe û çi bi nivîsên li ser navê rêxistinên xwe, ya giring

ewe ku bê deng nemînin.

Di vî warî de ti cudayetî di nav rêxistinan de tune ye, divê tev

bihevre û bi yek helwestî, bi pênûsê dengê xwe bilind bikin û

piştgirya xwe belû bikin. Îro em di ezmûneke mezin de derbas

dibin. Îro em ji hev cuda dibin, qenc û dilxwazên welat li alîkî

dimînin û yên din li aliyê din dimînin, di rûpeleke reş de xuya

dibin û toşî pêşerojeke tarî dibin.

Siba wê gelê kurd nefretê ji wan bike her û ha wê dîrok wan

gunehkar bike. Bê dengî îro, karekî bi nerx û wate ji dijminê

gelê me re.

Bê dengiya rewşenbîr û nivîskara, rola wan di ragihandina

rastiyê de biçûk dike û baweriya milet bi wan kêm dike.

Bê dengiya rewşenbîr û nivîskaran bi wata, civateke falic tê

xuyakirin. Bê dengî yanî şikestina pênûsê ye û rawestina hest û

helwesta ye…. Êdî hevalên hêja çi bi kesayetiya xwe û çi wek

rêxistin piştgirya xwe nîşan bidin û pênûsa xwe bi kar bînin, îro

roj welat pêdiviya pênûsa me teva ye.

Jibîra me neçe azarî û sitemkariya ku bi ser kurdan de hatiye,

Jibîra me neçe dema sosretên dijwar bi ser kurda de hatine,

wek Enfal, Helebçe û bûyerên Amudê û Qamişlo û gelkî din,

Hêvîdarim tev karibin piştgirya giştpirsînê bikin.

Min dil dixwest ez li giştpirsîna Kurdistanê amade bibim û

çavên xwe ji roniya alên kurdistanê tije ronî bikim û bo

sebixwebûna welat û azadiyê, dilê xwe geş û kêfxweş bikim.

hejimar "64" NNNNeeeerrrrînnnn ÛÛÛÛ Gotar Tebax

2017 ji weşanên Yekîtiya giştî a Nivîskar û Rojnamevanên Kurd li Sûrî

3

Wien, 1913//Bîttnêr M., “Pirtûkên pîroz ên êzîdîyan an

şeytanperestan, Vîêna, 1913”.

Eger mirov bala xwe bide habûna van herdu pirtûkan, ên bi

vî şêwazî û bi vê naverokê va, wê demê dertê holê, ku

peydabûna van pirtûkan an pirojeyeke ruhanîya îslamê

bûye, ji bo ku bi navê êzdîtîyê ra bilîzin û ewê heya dawîyê

reş bikin, an jî, eger ew bi rastî afrandinên Şêx Adî ne, wê

demê mirov dikare tevahîya vê torê jî wek projeyekê

binirxîne.

Ma ne, têknolojîyên cihêreng teze îro peyda nebûne?!

Û, divê bê zanîn, ku ev hemû tiştên dûrî heş û sewdayê

mirov tu têkilîyeke xwe bi êzdîyan û êzdîtîyê ra nîne!

Û piştî ewqas zanîyarîyan, îro di nava wan kesan da, yên ku

xwe rewşenbîrên êzîdîyan dihejmêrin (an yên êzdîyan,

çawa dixwazin, bila wisa jî niv bikin!), bêdengîyek

desthilatdar e, û hemû bi biryar hewl didin (bi zanebûn, an

bi nezanî, ferq nake!), wê projeya veşartî heya dawîyê bibin

sêrî, ya ku ji sedsala XII va destpê bûye – projeya

îslamîkirina êzdîyan, û ji bo wê heya derfet û hêmanên

hemdemî yên gelê me bikar tînin – çapemenîyê, radîoyê û

têlêvîzîonê. Û herçê kêm jî întêrnêt temam dike!

Lêbelê, ji bo ku van derewên di derbarê êzdîtîyê û êzdîyan

da bên redkirin, hemû derfet bi xwe di bîrûbawerîya

êzdîtîyê da hene. Û ya sereke jî ew e, ku di ola êzdîtîyê da bi

xwe têgeha ruhê ne qenc û kesayîkirina wî (personification)

ninin, ê ku di olên kevneşopî da wek şeytan, satana,

lyûtsêfêr, antîxrîst tê navkirin...

Demekê min di vê derbarê da ji nûnerên oldarîya êzdîtîyê

(ne ku yên êzîdîtîyê/ yêzîdîzmê yên îslamîbûyî!) û hinek

rûspîyên êzdîyan ên bawermend û zane pirsî, û ewana şaş

û matmayî bersîva pirsa min bi pirs dan:

“Eger gotina wan di derbarê Xwedê da ye, ma ne her tişt di

destê Xwedê da ye, ew Afrandarê cîhana me yê dilovan û

mihrîvan e? Û di cîhanê û erşê asmîn da bêyî rayê Bînaya

çavan hîç tiştek jî nikare pêk bê, ya ku Ew haş ji wê nîn be?!

Ewî çawa dikaribû, ruhekî wisa bisêwiranda? Û, wisa

bibûya, ku ew neqenca heya di Dîwan Xwedê da – li rex wî

hebûya?! Na, – ewana digot, – eger tiştekî neqenc heye jî,

ew tenê di nav me – mirovên li rû erdê da ye!”

Û, eger îro di nav yên êzdî da hinek têgihîştin di derbarê

rewanê ne qenc da heye jî, ew bi “saya” nûnerên olên

kevneşopî bûye, yên ku di dewr û zemanan da cînar, an

zordarên wan bûne...

A, hema evê jî ew mirovana nikarin tê bigihîjin, ên ku heya

derema dawîyê ya ruh û mejûyê xwe va bûne terefdarên

olên kevneşopî yên desthilatdar.

Ya sereke ew e, ku divê mirov ne bi çavê nûnerên

misulmanîyê, xrîstîanîyê an oleke dinê, lê bi çavê kurdan,

an jî bi çavê lêgerînerên serbixwe, bêteref û ne hevsûd li

êzdîtîçyê binihêre... Û, ya here girîng, heya emê nikaribin

van herdu ol û bawerîyên ji hev cuda (êzdîtîyê û

êzîdîtîyê/yêzîdîzmê) ji hev ferq bikin, wan tevî hev bikin,

emê tucar nikaribin rastîya vê ola kevnar a gelê kurd tê

bigihîjin.

Lê ji bo wan, ên ku her carê wek îzbatî hinek qewl û beytên

êzîdîtîyê pêşnîyar dikin, ewên ku bi peyv û gotinên erebî û

têgehên îslamî va xeşivî ne, ez gotara xwe ya li ser vê

mijarê ya yekem ji bo xwendevanên hêja pêşnîyar dikim:

“Êzdîtî. Çend raman û nêrîn li ser rastîya vê ola kevnar,

rewşa wê ya îro, nexwendîtîya olî ya di nav me da û

leyîstokên siyasî”

http://www.pen-kurd.org/kurdi/ezize-cawo/ezditi.html.

Zagros Osman

SEDEM Ji wara barki r û çû li husteke erd digre, ku durî

şewatên di mejî û gewdan de pêketine û durî

kîn û berberîyê be.

Ewî as îmanek dixwest ku bizdandinê nabarîne,

ji ber dî berdana demsalan reviya ya , ku

Zivistanê dike Havîn û Havînê dike Zivistan, çû

xewnan dibîne bo Buharekê ku di Çaxê xwe de

diwere, da ku baran li barînê poşman nebî. Ew

mi jûl dibû ku gul vebin bê ku bihna xwînê ji wan

bi fûre.

Ji wara barki r çû li Miletekî digere, ku di

navbera wî de kes ji kesî napirse, Regeza te, ola

te, bawerîya te çi ye? Mûçeya te a mehane

çiqase? û kes lêpi rs în li kesî nake gelo ew

serdana mizgeftê dike an na, ewî karbidestek

dixwest rênade xwe, ku derbasî malên xelkê

bibe, bê ku rêbidênê û dema ku li dergehê

hinkan bide, ji erkê wî ye ku bigi rni je û silav

bide.

Ewî barki r çû ser Çemekî ku her Sibeh rûwê

bajêr dişo, bê ku ji nişkave serîkî jêki rî an

termekî ti jî gule velo bike, ew çû berî da darekê

ji bimban bernagire, lê berê wê Qeresî û Sêvin.

Dest ji mala xweyî qenc berda da ku li holikekê

bihêwire, silogan û poster dîwarên wê pîsnakin,

cendekên bêgunehan li ser camên pencerên wê

belavnabin, û avêjtok binpêkirin li rûmeta

serbanê wê nakin, û gelek kilît di nîvê rojê de li

xilqa dergehê wê neqelizin, û dema ku Şevreş

bibe ci rekî çepel Çi ra malê darizandin meke.

Ji wara barki r da ku li peyvên evîndarî û pitpita

helbestvanan guhdar bike, û li kolanan li xelkê

ku hevdû di ramîsin temaşe bike, û bê şerm û

ti rs diçin meyxanan, sebaret bo wî ya gi ring

ewe ku peyvên li ser cengê nebihîze û nebîne,

pis îkên ku boyî mişkekî mirî pevdikevin, ew

mi jûl dibû ku li cihekî dîti r jiblî goris tanê

derkeve seyranê û dema ku bizîvi re malê hînjî

serê wî li nav milê wî be, û Şevbestek êrîş wî

nekin, çi cara ku helbestekê binivîse.

Ji wara derçû û pînak erd dît li navbera wê

piskilêt nayê dizîn ku li kolanê parkki rî be, lê

xurstiya xwe ya ku dibin kontrola war de ye,

winda ki r.

Domahiy a:Domahiy a:Domahiy a:Domahiy a: GENGEŞÎ DIDOMIN! Êkbatanê –dewleta demekêye gewre (Êkbatan. – paytexta

Padşahtîya Medya kevnar bûye. – E. C.), kurmancên êzdî di

xewn û xiyalên ola pêşîyên xweye xwezayperest da bi zorekê

xwe ji tevkujîyên xwînrêj ên fanatîkên îslamî, wisa jî ji

stemkarîyên bêwijdan ên xrîstîanan, parastine.

Lê, ji ber ku ewana bi bîrûbawerîya xwe ya serbixwe va,

mala Xwedê ava, ne ji wan olan in, ên ku îro dest hilatdar

in, ji ber wê jî ewana ji hêla hemûyan va bi çavkorî wek gelê

bê ol hatine pejirandin, heya ji hêla birayên xwe yên ji

heman netewê va jî, yên ku ketine hemêza muhemmedîyan.

Û hemû jî weke hev ji wan zivêr in û wan nuxsan dikin”

***

“... her çiqas jî êzdî di rewşeke giran da ne, paşdamayî ne, û

bi xwe kêm jî mane, lê dîsa jî ewana bi taybetîyên xwe yên bi

nirx û hêja va diyar in, ên ku bi giştî li bal peyhatîyên

netewên gewre hene”. (Bi hûrbînî di gotara “Ezdazanê

ermenî yê destpêka sedsa XX di derbarê êzdîyan û êzdîtîyê

da”– Rojnameya “Pênûsa Nû”, hejmarên 51 û 52. – www.

penusanu.com)

Pirsea di derbarê peyvên “sultan ” û “xelîf ” da.

Kekê Mîroyê Qanat dipirse: “... Ma ne, em ji dîrokê dizanin û

ew jî li ber çavan e, ku di cîhana erebî da erka Sultan

nînbûye. Ev erka tenê di nav tirkan da hebûye”.

Di vê derbarê da mirov dikaribû çi bigota?

Zanîyarîyên dîrokî di derbarê tiştekî dine da dibêjin: peyva

“sultan”, wek piranîya wan pweyvan, ên ku îro tirk ên xwe

hesab dikin, tu pêwendîya xwe bi tirkan û zimanê tirkî ra

nîne!

Peyva “sultan” peyveke xurû erbî ye (سلطان sulṭān, ji šulṭānā

aramêî tê – desthilat). Ev erka serdaran e di dewletên îslamî

da, bi çend wateyên dîrokî va. Lê ji serdarên tirkî-osmanî yê

yekem, ê ku erka sultanîyê li ser bûye, Mûrad ê I bûye

(1362—1389)... Sultanên osmanî hem jî xelîf bûne. Ango,

ew hem desthilatdarên laîk, hem jî yên ruhanî bûne.

Eger em ji vê hêlê va di ola êzîdîtîyê da (lê ne di ya êzdîtîyê

da!) li navê sul’tan Êzîd binihêrin, wê demê “temenê”

êzîdîtîyê/yêzîdîzmê (lê ne yê êzdîtîyê!) dê bi dused salan jî

kurt bibe... Wisa, eger....!

Pirsa, xwedêgiravî, pirtûkên pîroz ên êzîdîtîyê (dîsa jî, ne

yên êzdîtîyê!) da.

Eger şandeke xwedî nav û erk, a ku kekê Mîroyê Qanat

behsa wê dike, çûye Londonê, û ew pirtûk nedîtine, wê

demê ew hemû çîrokên di wê derbarê da, ku, xwedêgiravî,

yekî ji yekî dinê bi hejmarek diravan ew pirtûk destanîne,

hinekan ji ber xwe derxistine?! Û, hema, eger ew rast be jî,

ya yekem, binihêrin, sernavên herdu pirtûkan jî ne bi kurdî

ne, ew bi erebî ne (“Meshefa Reş” û “Kitab el-Cilwa”!). Û, ji

bilî wê, nivîsarên wan pirtûkan (têkst), ên ku paşê hatine

weşandin, bûne bingeh, ku lêgerîneran yên êzîdî (dîsa, ne

yên êzdî!) şeytanperest nav kirine.

Û ev jî tiştekî nû nîne – di vê derbarê da lêgerînerên

bîyanî êdî jzûva nivîsîne!

Ji sedsalekê zêdetir e, di derbarê wan pirtûkan da cîhan

dizane (hîç surek jî nîne!), wergerên wan hene, lêgerînerên

bîyanî di derbarê wan da gotar nivîsîne û îro jî dinivîsin...

Her bala xwe bidinê, ka sernavê lêgerîna Bîttnêrê zanyarê

awstrî çi ye: Bittner M., “Die heiligen Bűcher der Yeziden

oder Teufelsambeter (kurdish und arabish)”.

şeytanperestan,

hejimar "64" NNNNeeeerrrrînnnn ÛÛÛÛ Gotar

Tebax

2017 ji weşanên Yekîtiya giştî a Nivîskar û Rojnamevanên Kurd li Sûrî

Domahiy a:Domahiy a:Domahiy a:Domahiy a: Hinek kurd çima dijî referandûm û serxwebûnê ne? 3- Va referandûma biryara partîkî tenê ye!

Ev gotin derew e! Biryara KDP û YNK û çend partiyên din

in, tenê Goran û hin şexsiyetên kurd yên dijî hebûna xwe

ne, qaîl nabin. Dunya hemî dizane ku ewana xwefiroş in.

Çi kesên dijî serxwebûna xwe bin gelo ji wan ra çê tê

gotin?

4- Barzanî bi kê şêwirî ev biryara daye?

Barzanî bi partiya xwe û YNK û yên din şêwirî helbet. Ger

em bêjin bila bi her sê parça yên din jî bişêwiriya, vaya

xelet e. Gelo kîjan partî ji hersê parçeyên din di biryarên

xwe da bi Başûr yan bi Barzanî dişêwirin? Heya bi

partiyên parçê xwe jî naşêwirin! Wekî em bêjin PKK an

HDP an PYD di kîjan biryarên xwe da bi Başûr an bi

Barzanî şêwirîne? Li Rojava PYD di biryarên xwe da bi

ENKS dişêwire? An HDP di biryarên xwe da bi PSK, Hak-

Par, Huda-Par, Pak û partiyên din dişêwire? Her wiha

partiyên din jî bi HDP naşêwirin!

Wê dem em dikarin bêjin bo çi Barzanî referandûma

Başûr bi partiyên derva yên Başûr bişêwire? Bi min gerek

nîne, Barzanî di rêya rast da ye!

5- Dewleteka diktator ava dike? Yek ziman, yek al, yek

millet, yek welat wek Erdogan diaxive!

Va gotina ji binî derew e. Îro hêj Başûr nebûye dewlet jî,

çar zimanên resmî hene. Kurdî, erebî, tirkî, suryani

zimanên fermî ne. Hir milletek bi zimanê xwe perwerde

dibe. Sînorek ji boy hilbijartinê tune, partî ji sedî yekê ji

bîstîne ku gihîştibe heddê sînorê hilbijartinê dikare

mebûsekî derxe. Wek nimûne em bêjin li bajarekî kî deh

hezar deng bistîne dibe mebûs! Partiya wî negihîştibe ji

sedî yek jî! Ger nikaribin bi hilbijartinê mebûsan derxin,

Başûr bi awakî kontenjan mafê mebûstiyê dide wan.

6- Barzanî piropaganda dike, ji boy xurtbûna siyaseta

xwe ye!

Heya niha digotin çima serxwebûnê îlan nake, dixwaze

hima bila wiha be û ew jî serok be. Ku Barzanî got em

biçin referandûmê, îca dibên vaya propaganda ye.

Madem Barzanî propaganda dike, wê dem alîkarî bidin

bila referandûm û serxwebûn çêbe, ku Barzanî jî nikaribe

propaganda xwe bike. Ger Barzanî propaganda dike hun

jî rast in, biçin referandûm û serxwebûnê bila nerastiya

Barzanî derkeve. Bo çi hûn li dij derdikevin?

7- Bila pêşî problemên me’aş û meclis û wek wan

bisedan problem hene, ewana çareser bike, paşê

referandûmê îlanbike!

Gelo kîjan problem ji serxwebûnê pêştir e? Kîjan dewlet

hemî problemên xwe çareser kirine? Di cîhanê da

dewleta herî xurt Emerika ye, gelô Emerîka preoblemên

xwe hel kiriye? Ku problemên xwe çareser kiriba çi karê

wî li Rojhilata Navîn hebû? Ma ne ji boy ekonomiya xwe

qenctir bike li vandera ye?

Ya herî muhîm, ger milletekî bi taybet milletê kurd ku

serbixwe nebe, tu problemekî xwe nikare çareser

bike. Problema herî mezin Serxwebûn e! Ger tu serbixwe

nebî tu garantîkî te tune. Dînê te, namûsa te, canê te,

malê te her tim di bin tehlîkê da ye!

Em îro liser Başûr diaxivin, ma gelô hûn dizanin Kurda

çiqas şehîd dane, hûn dizanin ereba çiqas jinên kurda

birin ji xwe ra kirin qeyraş û cariye? Kanê garantiya jin û

namûsa kurda? namûsa kurda?

8- Bila refarandum texîr be, niha dema wê nîne.

Baş e, bila referandum niha texîr be, gelo çi dem dema wê

ye? De kanê hûn demek ji boyî referandumê deynin, û di

wê demê da biçin ser sendoqê û referandumê destek

bikin? Ka bêjin çi roj, çi meh çi sal? Hûn xwe dixapînin!

9- Bila referandum çênebe û Kurdistan ava nebe, lewra

tehlîka Îran û Türkiyê heye, ku êrîş bînin ser Kurdistanê!

Ji sala 1639'a virve ku bû 378 sal dewleta Osmanî û Îranê

Kurdistan parçe kirine. Ji wê rojê heya niha her tim herdû

dewletan êrîş anîne ser Kurdistanê, tu demekî firsenda

dewletbûnê nedane kurda, û ji vir şûnva jî heya qiyamet

rabe ku îmkana wan hebe wê firsendê nadin kurda!. Gelo

ji boyî xatirê van herdû dewletana gerek kurd nebin xwedî

dewlet? Ma çi qencaya wan liser kurda heye?

Ji ber şerê Surî, îro firsendekî baş ketiye destê kurda. Va

sed sal e firsendekî wiha çênebibû. Kurd gerek vê firsendê

bikar bînin!

10 - Kanê behra me tune, Kurdistan wê çawa bijî?

Gelo vana erdnigariya cîhanê dizanin? Gelo çend dewlet

behrê wan hene?

Wek nimûne Swisre, Avusturya, Cekoslovakya,

Macarîstan, Slovekya û gelek dewletên din! Dewletên

serdest li berjewendiyên xwe dinhêrin, dema kara wan

têda hebe wê cîran hemî dergahê xwe ji wan ra vekin!

11- Barzanî dewletê boyî komkujiya jinan avadike?

Dijminê malbata kurdî ye, ramanên xwe yên dijî jinan

dike fermî!

Va gotina han gotina kenandinê ye! Gelo jiyaneka bê mêr,

bê jin, bê malbat, bê dewlet piroja Barzanî ye? Ku Barzanî

komkujiya jinan bike, gelo wê jiyan çawa bidomîne li

Kurdistanê? Wê jina ji kîjan dewlete îthal bike?

Barzanî çend caran destê dayika şehîdan ramîsaye. Di

baweriya Barzanî da jin namûs e, va 200 sal e mala

Barzaniyan ji boy namûsa gelê kurd mucadelê dikin!

12- Barzanî li hember netewa kurd dewletê çêdike.

Barzanî dixwaze dewleteka netew boyî Kurda ava bike,

çawa dijî netewa kurd e? Barzanî na, ew kesên ku dibêjin

em boyî kurda dewlet naxwazin em dijî dewleta netewî

ne, ewana dijî netewa kurd in, naxwazin kurd jî wek gelên

cîhanê bibin xwedî dewlet. Ku dewleta te tunebe, netewa

te jî tune! Tu netew garantiya wê tune ji bilî dewletbûnê!

naxwazin kurd jî wek gelên cîhanê bibin xwedî dewlet. Ku

dewleta te tunebe netewa te jî tune! Tu netew garantiya

wê tune ji bilî dewletbûnê!

13- Barzanî dewleteka nijadperest ava dike, em dijî

nijadperestiyê ne!

Nijadperestî ew e ku mirov înkara nijadên din bike,

zimanê wan qedexe bike, nehêle ewana bi xwe bi xwe,

xwe îdare bikin.

Tu kurdekî nijadperest nîne, lewra hemî kurd tenê

wekheviyê dixwazin, kes înkara nijadeka din nake!

14- Îro li herçar parça jin gihîştine azadiya xwe, Barzanî dixwaze pêşî li azadiya jinan bigre?

Gelo jina kurd li ku azad e? Li Başûr û Rojava bi hezaran jinên kurd bûn dîlên ereba, hê jî wan di bazaran da difroşin! Yên difroşin jî yên distînin jî ereben ku kurd ji wan

ra demokrasiyê dixwazin ew in!

Li Îranê heroj keç û xortên kurda bi darda dikin. Li Tirkiyê, li

Sûr, Cizîr, Nisêbin, Şirnex hindik tecawuzê jina kurd nekirin

ne wilo? Di odên razanê da li ser neynika nivîsandin "eşq li

vir tê jiyan."

Gelo jina kurd li ku azad bûye heya ku Barzanî azadiya wan

jê bistîne? Jina kurd ji her çar parçan tenê li Başûr bi azadî

dijîn! Heya dewleta mirov tunebe garantiya tu tiştekî nîne.

15- Hebûna dewletê dijminiya jina ye, dixwaze jina bike

kole, 200 dewlet hene bes in, hewcetî bi dewleteka din

tune, loma em li hember dewleta kurdî ne!

200 dewlet hebin bila yeka mej jî hebe. Ger hûn dewleta

xirav dikin, fermo sînorê wan 200 dewletî rakin, bila ya me

jî tunebe. Ji herkesî ra dewletbûn maf e, di hemî dewletan

da jin kole nînin, çima gerek di ya kurdî de jin bibin kole?.

Jina kurd ji hemî jinên cîhanê azadtir e. Qiymeta jina kurd

zêdetir e! Ku dewleta me hebe wê hêj zêdetir be!

16- Dewletbûn koletiyê dide pêş, loma em demokrasiyê

dixwazin!

Gelo ji 200 dewletî kîjan dewlet gelê xwe kiriye kole. Hemî

dewletên demokratik ji bona azadî û refaha gelê xwe kar

dikin. 33 dewletên Europa hemî demokratîk in û sinorên

wan kifşe ne. Kesî ji boyî demokrasiyê sînorên xwe

ranekirine, demokrasiyê ji boyî zêde mafdayîna gelê xwe

bikar tînin, ne ku ji bona tunekirina dewleta xwe!

Gelo ku Kurdistan ava nebe ma Irak dîsa ne dewlet e, dîsa

di bin siya dewletekê da najîn? De baş e, çima li hember

dewetbûna Iraqê dernakevin?

17- Kongra netwî çima nabe?

Carekê em dikarin bêjin kongra netewî, tenê ji rêxisinên

kurdî yên netewperest wê parçê tê lidar xistin. Rêxistinên

ku ji bona demokratîk kirina dewletên xelkê kar bikin mafê

wan û kongra netewî tune!

Ya duduya gerek her parçe di nava xwe da kongra netewî

pêkbîne. Mafê rêxistinek Bakur an jî Başûr tune ku

midaxelê bi parçeka din bike, tênê ger bikaribe gerek

alîkarî bike, bibe destek nebe asteng! Lewra em girêdayê bi

çar dewletava ne! Ger em hemî kurd girêdayê bi

dewletekêva bana wekî em bêjin hemî kurd di bin destê

Iraqê da ba, wê demê pewîst bû hemî rêxistin bihatina bal

hevdû. Lewra qanûnên navnetewî rê nadin ku parçek

midaxelê bi parçekî din bike!

18- Çima ji Barzanî aciz in?

Bi min sê sedemên ku hinek kurd ji Barzanî aciz in hene!

1- Musliman e, bi gelemperî rêxistinên dijî îslamê dijminiya

wî dikin, Hin şexsên musliman jî, jiber ku girêdayê bi alema

îslamiya ereban va ne, Ummetî di bin siya ereban da

diparêzin loma dijminiya Barzanî dikin.

2- Girêdayê bi urf adet kultura kurda ye, hin kurd dixwazin

kurda biguhêrîn ji çand û urf û adetên wan dûr bixin!

3- Dewleteka serbixwe dixwaze! Bi gelemperî kurdên dijî

Kurdistanê li dij in!

4

hejimar "64" DDDDîrok Tebax

2017 ji weşanên Yekîtiya giştî a Nivîskar û Rojnamevanên Kurd li Sûrî

5

Rindê Çaçan

Ivan Turgeniev

serkêşê aqilê xwe

birêvebir û serokê kongreyê hat hilbijartin.

Kêm nivîskarên rûs wekî Turgeniev di jiyanê de, hêj sax,

li rojavayê Ewropayê qedr û qîmet dîtiye. Çawa ko Fyodor

Dostoyevsky bi "Birayên Karamazov" û ”Anna Karenina”,

Tolstoy bi "Şer û aştî", herweha Turgeniev jî herî pir bi

romana xwe "Bav û zarok" navdar bû. Romana Turgeniev

“Bav û zarok” yek ji stûnên edebiyata rûsî ye. Turgeniev

dibêje:

— Rola lîteraturê ne ew e ko bibe bersiva hemî pirs û

tirsên mirovî, lê divêt ko lîteratur ji hûrgiliyên jiyana

xelkê, ji realîteyê dûr nekeve, pirsgirêkên veşartî bide pêş.

Ji kontrastên kesayetiya Turgeniev, bi qasî ko ew realîst e,

ewqasî jî tenik û hestbar e, li hemberî sojîna dilê xwe jî

şoreşgerekî radîkal e. Turgeniev jiyana xwe digel êşa

evîndariyeke bêhêvî derbas kir.

Baweriya Bazarovê nihîlîst qet bi hestên evîndariyê

nedihat, dilê wî jî bi agirê evîndariyeke dijwar disoje,

bîrûbaweriyên wî serûbin dibe.

Bazarov ji bo hestên evîndariyê û prensîbên xwe bi

mêrxasî li ber xwe dide. Jiyana xwe heta mirinê di xizmeta

xelkê xwe de diborîne, Turgeniev behsa mirina Bazarov

dike, dibêje:

— Evîndarî û mirin du bûyerên herî giring in di jiyana

mirovî de. Evîndarî zora hemî ramanên reşbîn dibe,

hêviyên spehî diafirîne, mirin jî her çiqasî tehl e, ewqasî jî

ji bo berdewamiya jiyanê pêwîst e.

Dema mirin bi serbilindî di ber helwêst û ramanên hêja de

be ew serkeftin e.

Turgeniev ji welatê xwe dûr bû, lê belê pencereya

komunîkasyonê di navbera wî û Rûsyayê de her vekirî bû,

agah ji hemî bûyerên ko li welatê wî diqewimîn hebû, bi

pirsgirêkên civata xwe jî zêde diêşiya, nivîsandinê hestê

ewlehiyê dida canê wî yê êşiyayî. Turgeniev dibêje:

— Di bêhnikên xemgîniya kûr de, mirov zelaltir êşa

derdora xwe dibîne, mirov çiqasî bizane ewqasî jî diêşe.

Mirov ne egoîst be, bextewarî jî zehmet e.

Divêt mirov li paş xwe nenêre, çavan bigre, ji xwe pê ve ti

kesî nebîne, li t i kesî nehizire, tenê wê hingê dikare

jiyaneke aram û bextewar bijî.

Turgeniev heta dawiyê li ser helwêsta xwe ma, Ji boyî wî

ji bextewariyê giringtir ew bû ko mirov xudanbiryar û

displîn be. Turgeniev dibêje:

— Ti caran derfetê nede ti kesî ko serkêşiya aqil û jiyana

te bike, bi xwe rêyên jiyana xwe hilbijêre. Ne bextewar lê

serbilind be, li hemberî zordariyê têkneçe, li hemberî êşa

xwe jî bihêrs be, tu dê rojekê zora wê êşê jî bibî.

Di temenê çilsaliyê de Turgeniev romana xwe nivîsand,

ramanên wî kûr in, diyalog jî têrhest û balkêş in. Ivan

Turgeniev wekî pisîkologekî jêhatî kesayetiyên romana

xwe analîz dike, ji ramanê bêhtir giraniyê dide hestan û

dibêje:

— Hest pir giring e, hest çiraya ramanê ye, hemî caran

pêwîst nake ko mirov helwêstên xwe bi awayeke lojîk

rave bike, carinan hest tenê têrê dike ko mirov qencî û

xirabiyê ji hev derêxe, bi rêya hestan rastiyê nas bike.

Turgeniev romana xwe "Bav û zarok" di navbera sala

1860 û 1862-ê de belav dike, hingê tevgera fikrî li

Rûsyayê zêde aktiv bû, civata rûs li ber dergehê

guhertinên mezin bû, Ivan Turgeniev ko beşeke mezin ji

jiyana xwe li derveyî Rûsyayê borand, ne digel guhertinên

radîkal e. Turgeniev dibêje: Çi pêwîstî pê heye ko em

lehiyeke xwînê birêjînin eger rêyên aram û aştiyana yên

guhertinê hebin.

Turgeniev rexneyan li herdu nifşan digire, sîstema kevin

red dike, lê di heman demê de li dijî şoreşên xwînî ye,

dibêje: Welatên rojavayê Ewropayê bi çend gavan li pêş

me ne, qet ne kêmasî ye ko em bidin ser şopa wan, ji

metod û pêşketina wan fêdeyê wergirin.

Helwêsta Turgeniev bû sedema minaqeşeyên berfereh,

nexasim wê hingê hestên neteweperweriya rûsî zêde xurt

bû, neteweperwerên rûs digot: ”Turgeniev dixwaze ko em

çavgirtî bidin ser rêya rojavayiyan, nasnameya xwe ya

tradisyonel wenda bikin, ew xwe edî wekî rûs hest nake,

bûye rojavayî.”

Turgeniev jî bi ruheke îronîk bersivê dide û dibêje:

”Balkêş e, aqilê mirovan têrê dike ko kêşeyên matematîkê

û ka çawa erd li dora rojê dizîvire fêm bike, lê hest û

helwêstên mirovên jixwecida fêm nake.

Dibe ko ti nivîskarên rûs bi qasî Ivan Turgeniev behsa

tradisyon, kultur û jiyana rûsî di nivîs û romanên xwe de

nekiribe, lê berhemên wî piranî ne bi zimanê rûsî, bi

inglîzî, fransî û elmanî navdar bû, lewra dijayetiya

neteweperweran li hemberî wî dijwartir bû. Dema ko

Turgeniev serdan diçû Rûsyayê, gencên xwîngerm bi

gotinên nexweş pêşwazî lê dikir, ev jî bû yek ji sedemên

dudiliya wî ko vegere Rûsyayê. Ivan Turgeniev jiyana

xwe heta mirinê (1883) li rojavayê Ewropayê, li Elmanya

û Fransayê borand.

Di heman dema ko xeleka civakî li Rûsyayê li derdora

Turgeniev teng dibû, stêrkên lîteratura fransî wekî Jules

Goncourt, Gustave Flaubert û George Sand li Parîsê bi

himbêz û qeflên gulan pêşwazî lê dikir. Sala 1878-ê

kongireyeke lîteraturê ya navneteweyî li Parîsê pêk hat, ji

nav gelek nivîskarên balbilind Ivan Turgeniev wekî

Nivîskarê rûs Ivan Turgeniev dibêje her feylesofek nabe

romannivîs, lê belê divêt her romannivîsek bi awayekî

feylesof be, an jî bi kêmanî nêrînên wî yên kûr di asoyên

felsefeyê de hebin. Turgeniev dibêje: Roman bi felsefeyê

dewlemend dibe, romannivîs nikare wêneyekî jiyanê

şêwe bike bêyî ko wî wêneyî bêxe çarçeveyeke felsefî

de.

Felsefeya Ivan Turgeniev diyar e, rengê reşbîniyê di

berhemên wî de serdest e, ji xwe navê lehengê Turgeniev

di romana wî “Bav û zarok” de Bazarov Nihîlîzm e.

Bazar gotineke bi koka xwe farisî-kurdî ye, teteriyan ji

t irkan standiye, paşê ketiye nêv zimanê rûsî. Rûs ji sûka

vekirî ya gelêrî re dibêjin ”bazar”, lê peyva bazar wekî

îdyom jî bi kar têt, dema behsa bûyereke aloz û

tevlihevbûyî dibe, dibêjin "bûye wekî bazarê". Turgeniev

jî aloziya rewşê, tevliheviya hest û ramanan di kesayetiya

Bazarov de neqişandiye, ango Turgeniev bi zanîn ew nav

li lehengê xwe kiriye.

Nihîlîzm felesefeyeke reşbîn e, dibêje jiyan êş e, dawiya

jiyanê fenabûn e, piştgirên vê felsefeyê wê wekî

realîteyekê dibînin, Ivan Turgeniev jî reşbînekî realîst e, ji

fantazî û xeyalan hez nake lê belê ne realîstekî monoton

e, zimanê wî yê edebî zêde spehî û tenik e. Turgeniev li

ser zimanê lehengê xwe dibêje:

— Carinan mirov ji nêşkê ve li xwe hişyar dibe, dibîne ko

sal bi lez wekî xewnekê borîn, bûyerên jiyana mirovî

wekî fîlmekî li ber çavên wî derbas dibe, ew êdî bûye 40,

50 an jî 60-salî, hejmara berevajî destpê dike, kesereke

kûr dikêşe, bi xembarî li mirinê dihizire.

Bazarov, kesayetiya serekî ya romana "Bav û zarok",

xwendekarekî unîversîteyê ye, diçe gundê hevalê xwe,

malbata hevalê wî dewlemend e, xwediya gundekî ye,

hingê ne ji mêj ve koletiya cotkaran bi biryareke fermî

qedexe dibe. Di axaftina di navbera Bazarov û mezinên

gundî de, cidahiya raman û nêrînên herdû nifşan diyar

dibe, nifşê berê yê tradisyonel ko ji guhertinê ditirse û

nifşê nû ko piştgirî û serkêşiya prosesa guhertinê dike.

Turgeniev aloziyên klasên civatê û dubendiya di navbera

herdu nifşan de, radixe ber çavan.

Turgeniev ji malbateka esilzade ye, bi sedan cotkaran

wekî kole di erdê malbata wî de kar dikir, dema diya wî

mir, milkê malbeta wî jêre ma, hingê Turgeniev ji

Elmanyayê diçe gundê xwe û cotkarên malbata xwe ji

koletiyê rizgar dike. Yên ko Turgeniev ji nêzîk ve nas

dikin dibêjin ko wî raman û xewnên gencîniya xwe, di

kesayetiya Bazarov de pêşkêşî xwendevanan kiriye,

Turgeniev jî dibêje wî hêvî dikir ko ew di gencîniya xwe

de bi qasî Bazarov bi cesaret bûya û hertim ya dilê xwe

bigotiba.

hejimar "64" DDDDîrok Tebax

2017 ji weşanên Yekîtiya giştî a Nivîskar û Rojnamevanên Kurd li Sûrî

6

Merwan Mustefa

Yilmaz Güney

Yilmaz Güney,an Yilmaz Guney xwedayê13 xelatên

giranbiha ye, ji wan jî xelata festîvala Cannê – France ye,

ku di 1982 de stendiye, Yilmaz wiha dibêje:

“Hevalno, êş û tadayî, zor û belengazî, xwîn û girî ne

qedera gelê Kurde. Em vê qederê erê nakin em vê

qederê qebûl nakin, em naxwazin zarokên welatekî

bindestbin ku ji çar aliyan vê hatiye dagîrkirin. Em

dixwazin bibin zarokên welatekî serbixwe û yekgirtî yê

Kurdan, bibin zarokên Kurdistanê, em dixwazin li ser axa

xwe bi zimanê xwe stranên evîn û azadiyê bêjin. Em

dixwazin cîhana xwe bi destê xwe bistrên û ji nûve

avabikin û em dixwazin li ser axa xwe,bin ala xwe

serbixwe û azad bijîn”.

Bi rastî Yilmaz Guney em Kurd bi cîhanê tevayî dane

naskirin di riya wan filimên xwey naz ku êşa miletê xwe

têde dirêse mîna :

Rê, Kerî, Dîwar ,Hêvî, Yên Bazdayî, Kabûs, Bav, Zilamekî

kirêt, Gurên birçî, Seyd Xan, Sibe roja dawîye, Dijmin,

Tehlî, Zarokin ji vî welatî, Dema tûtinê, Şahê şahan, Bazê

birîndar, Şahê têr, Ez bi fîşekan têknaçim.

Ew bixwe wek em zanin nivîskar û ekter û dahênerê

filimên xwe bû. Dibêje:Min dikarîbû sînaroyên filmê xwe

bi kurdî binvîsim,lê hemî lîstikvan wê hatibana girtin. Pir

caran hate girtin, tevaya salên cezayê wî gihiştin 155 sal

zindan, digot min dikarîbû ji zindanê birevim, lê min

nedixwest qene ji welatê xwe dernekevim.

Hevjîna wî dibêje: 16 salan pêre mam, deh ji wan Yilmaz

di zindanê de bûrandin, timî demença wî di bin balîfê de

bû. Lawikê wîna jî dibêje:Her heftî seqa çawa be, di bin

berfê de, di çile de, em diçûn serdana bavê xwe li

zindanê, dîwêr di navbera mede bû, me ji pişt hasinan de

ew didît, bavo digot hingî ji min ditirsin ewqas direh

danîne.

Ta sala 1980 Yilmaz bi revê ne dirama, lê piştî conta

leşkerî destê xwe danî ser hemî karên wî, û filimên wî jî

qedexe kirin, tevlî ku sed sal ceza jî danê, nû bi bazdanê

mijûl bû, lê ne qeydan û ne jî paseportan ew aciz nedikir,

wisa zindan jî kiribû zanîngeh.

Xwedayê sînema rastiyê li Edenê di 01.04.1937 de çêbû,

û di09.09.1984 de canê şêrîn da, û li goristana navdaran

li France hate veşartin.

Tabloyek ji karê Hunermend

Serdar Hesso

Tabloyek ji karê Hunermend

Zubêr sêxmûs

hejimar "64" DDDDîrok Tebax

2017 ji weşanên Yekîtiya giştî a Nivîskar û Rojnamevanên Kurd li Sûrî

7

Cankurd

Şoreşger Îbo (birr 2)

Li gundekî ji gundên rojhilatê bakurê Kurdistanê, ez rast

mirovekî hatim, ku jê re „Şoreşger Îbo“ digotin. Ew

mêrekî ji min jartir û hûriktir bû, 60 salîya xwe teva

kiribû, çav di kortê da bûn, bejmêra wî wekî dareke ku bi

salan av nehatiye ser damarêd wê.

Bi germiyeke nedîd destê min hejand û bi xêrhatina min

kir, berî min jî silaveke germtir, li gel serî çemandinê, bo

xanima min diyar kir. Gote min, paş ku min destê xwe ji

nav hestiyên tiliyêd wî kişand: „Hûn bi xêr hatine welatê

xwe. Min bihîst ku hûn hatine mala xwenamê min, ji ber

ku çi li vî gundî dibe, ez yekser dibihîsim.“

Min dît ku ev mirovekî balkêş e, lora ku ew bi „Kurdî“

dipeyive, di herêmeke gelek fireh de, di navbera Erzurum

û Qersê de, ku em dikarin bibêjin „Mixabin, Kurdî nema

tê de tê peyivîn“. Tenha hinde pîremirov hîn bi Kurdî

dizanin, lê xort û ciwan, tew di gundan de nemane, koç

kirine bajêran, bo li wir kar bikin, an jî ji dest hêrişên

çekdar û desteyên leşkerî yên taybet û şêwaza nebaş a

danûstandinê bi gel re, tev reviyane û hinek gund jî çol

bûne, û hinek malên gundiyan, ku zarotiya xwe tê de

derbas kiribûn, wekî yên gundên Skotlanda di sedsala

17ê de dixuyan.

Ez û „Şoreşger Îbo“, li bin dareke Gûzê, li hember hevdu

dainştin û me bi hev re şor kirin. Xwe ji min re da nasîn,

ku ew mirovekî „çep e“, li hember zorbaziyê dixebite, lê

ez ji dûngirêd wî têgihîştim, ku ji teviya gund, tenha ew

„çep“ e, lê wê rastiyê nabêje an jî newêre bide der.

Min ji Kurdiya wî ya resen û zelal hez kir û şêweya ew pê

dipeyivî. Di navbera me de gengeşe pêda bû û wî xwest li

ser „Rojava“ agahiyan ji min bistîne, min jî rewşa

rojavayê Kurdistanê, wekî ez dizanim, jê re diyar kir, lê

gava min rexne li „hevalan!“ kir, ewî ev yeke nepejirand

û got ku li „Rojava“ serhildan heye û divê mirovê Kurd li

gel be. Kin û dirêj em li ser wê mijarê peyivîn, lê di ber

gotinan re, min hinde peyvên kurdî, yên ku ji devê wî

derdiketin û min berê ewana nebihîstibûn, berçav dikirin,

da ez wan pişt re binivîsim.

Gava „Şoreşger Îbo“ dît, ku ez rexneyan li pêveçûya

xebata li rojavayê Kurdistanê dikim, xwest xwe wek

mamosteyekî siyasetê bide xuyakirin, min fêr bike.

Min jê re got:

„Ez çendîn li vir bimînim, ez wekî te li ser rewşa vê

herêmê nizanim, lê tu jî wekî min li ser rewşa wê herêmê

nizanî, ku ez tê de ji dayîk bûme û li wir mezin bûme.

Başe, te got li „Rojava“ serhildan heye, ma tu dikarî ji min

re bibêjî, ew serhildan li dij kijan dewlet û qeraliyê ye, ji

ber ku çi serhildan hebin, ewan tev li dij deselatan pêda

dibin, me PYD li dij deselata Esed ev re, serhildan

çêkiriye?“ Rast ew matmayî bû, nedizanî çi bersivê bide

min, ji ber ku pevçûna xûnî ya PYD bi DAISH nakeve bin

bêjeya „Serhildan“, ew tiştekî dî ye. Lew re wî mijar

guhart, hat ser rewşa herêma xwe.

Dawî, paş ku rabû û çû, min agahî girt, ku ew mirovê xwe

„çep“ daye nasîn, kurê melayekî bû, ji ber hejariyê û ji

ber zorbaziya malbatê, di xortaniya xwe de koç kiribû

rojavayê Türkiyê û li wir bi salan dizkarî û keleşî kir, gelek

caran hatibû binçavkirin û zindankirin. Paş demeke dirêj,

bavê wî yê mela, çovê xwe xiste destê xwe û çû

Istanbolê, ba Kurdekî, ku ji berê de dinasî û kurê xwe ji wî

xwest. Kesek heta niha nizane, çewa mele dizanî, ku kurê

wî li derdora wî mirovî ye.

Wekî em dizanin li Istanbolê bi milyonan Kurd hene, bo çi

ew yekser çû mala wî mirovî? Mele kurê xwe vegerand

gundê xwe, yê ku tenha çend malin, û ji wî re bûkek anî û

mele pişt re koça xwe ya dawî kir.

Wekî dixuye, „Şoreşger Îbo“ di zindanan de bû mirovekî

„çep“, ne li gundê xwe. Min li wir kesekî dî nedît, tevî ku

ez gelek geriyam, wilo bi aşkereyî çepîtiya xwe anî zimên.

Mixabin, herêm ketiye bin destên AKP, ji ber ku hemî

projeyên li wir tên avakirin, çi dibistan û rêgah, çi

xistexane û av anîn, ku ên çep û ên rast ji gel re li ser

dipeyivin û soza avakirina wan didin, bi destê AKP

çêdibin.

Wilo nasin min ên zana û têgihîştî ji min re gotin. Yekî ji

„Şoreşger Îbo“ dilgermtir bo min got: „Keko, em ji

Erdogan tew heznakin, lê bi Xwedê ew karekî baş li

herêma me dike.“ Kesekî dî yê ku ji CHP bû, êdî li ber

xelkê dest pê kiribû, li ser „Sozyalîzma cenabê

Peyxember“ dipeyivî. Min gotê: „Bo çi tu li ser sozyalîzma

Kiliçdaroglu napeyivî?“ Ew keniya û bi Kurdiyeke gelek jar

û ji hevketî bersiveke wilo da: „Mixabin û hezar car

mixabin, zimanê Kurdî li wê herêmê, bi egera „Xwe türk

kirinê“ winda û berşê dibe.

Li bajêrê Erzurumê, min kêm kes dîtin, ku bi Kurdî

dipeyivin. Eve jî şermezarî ye bo tevgera neteweyî ya

kurdî.

De bila bixebitin, ku ev rewş wilo nemîne. Ji xwe Türkan

navêd gelek gund û bajarokan guhartine, wekî „Kosor:

çiyayê sor (Ji ber ku koh bi Kurdî çiya ye) guhartine

guhartine (Akşar).

Min li rojavayê Türkiyê ev çêrok li ser Kosorê ji dev

endamekî berpirs ê HDP bihîst, ku berî niha bi demekê

endama serokatiya PYD, ya bi navê Asiya, mêvana

xewana mala wî bû: Di dema cenga Osmanî-Rûsî de,

Ûrisan avêtin ser Kosorê.

Hîngê ew gundekî piçûk bû, di ser re çiyayekî bilind û

mezin ji gelek aliyan ve heye. Piraniya gundiyan reviyan,

çûn ser Tîjkên çiya, ku rast bilind in û buve ne, tirsa

Ûrisan ji wan çiyan hebû.

Hinek ji gundiyan jî li nav gund man û berxwedan li

hember hêrişkaran kirin. Gundiyan xwe di ser zinaran re

dirêj kirin û li xarê nêriya, dîtin ku Ûrisan wan mirovên

berxwedan dikirin girtine, paş ku çend kes ji wan

kuştibûn, wan kirin destegîr û bi zincîran girêda bûn û li

gel xwe ji nav gund dibin. Ji nişka ve yekî ji nav wan

Kurdan, ku bi navê Ehmed bû, heylo kilama Bêrîvanê kir:

„Lê lê Bêrîvanê, lê Bêrîvanê,

Were qurban were, kubar xwe li ba meke

Alîkî dilê min sax maye, tu xirab neke…“

Gundiyên li serê çiyayê Kosorê dest pêkirin agir berdan

leşkerê Ûrisan, lê hîç hikarî li wan nekir, wan destegîr li

pey xwe kişandin û birin. Paş gelek salan, ku wan destegîr

birin Sîpîriya û bi hovîtî ewana xistin bin zorê, Ehmed

vegeriya gundê xwe, lê ew mîna heval û hogirêd xwe

hatibû xesandin, ji mêranî kirin.

Li rojavayê Türkiyê, li bajêrê Çanakkalê, ku dûroka

Türkiyê ya nûjen de pir navdar e, heykelê Hespê Darî li

ber avê heye, yê ku çêkirên filmekî li ser berxwedana

bajêrê (Troya), berî niha bi çend salan pêda kiribûn, û ew

Hespê Darî ji bajêr re wekî diyarî hêlan. Ew nîşaneke ber

bi çav e, ku ew welat ne yê Tirkan bû.

hejimar "64" ZZZZiiiimmmmaaaannnn Tebax

2017 ji weşanên Yekîtiya giştî a Nivîskar û Rojnamevanên Kurd li Sûrî

8

Pirtûka mamoste: Beyar Robarî

Seyên zimanê kurdîSeyên zimanê kurdîSeyên zimanê kurdîSeyên zimanê kurdî

(xelek 20)

Xwendevanên hêja; Hûnê di vê xelekê de heft beşan bixwînin, ku ew jî evin;

1. Elfbeya kurdî 2. Tîp 3. cûreyên tîpan

4. tîpa dubare 5. taybetmendiya tîpa (U).

6. taybetmendiya tîpên (E û Î) 7. xîmên zimanê kurdî.

Elfbeya kurdî: Kurdish alphabet.

107 Ajalên avî: water animals.

segmasî neheng masî

heyştpê kêfjal marmasî

masîşûr hespa avê dolfîn

permasî fîlav masîlok

hirca avê hespa çemê timsah

108

Li nav bêxçe

Sîdar Hûn çi dibêjin, em li ber royê rûnin?

Şêrîn Ez jî wek te difikirim, jiber padem hîro gelekî xweş e.

Sitî Bes li bin darekê rûnin baştir e!

Zozan Ez li gel helwesta te me Sitî.

Dilovan Jibo min wekhev e, bes mela cîkî pak be.

Sertîp Ku derê pak û dûz e, em li wir rûnin.

Sîdar Wek tê xuyan li bin vê darê pak e û dûz e.

Sitî Ger werge, emê li vir rûnin.

Zozan Dilovan ka tu betaniyê li vir raxe ji kerema xwe.

Dilovan Fermana te, ezbenî.

Sitî Ez jî gurzek çîçek berevkim.

Sertîp Baş e Sitî.

Şêrîn Hûn ke çi vexwin?

Sîdar Çayê ji kerema xwe.

Dilovan Dêw mela xêra te be.

Sertîp Qedehek av.

Zozan Jibo min qehwe.

Şêrîn Baş e.

hejimar "64 ZZZZiiiimmmmaaaannnn Tebax

2017 ji weşanên Yekîtiya giştî a Nivîskar û Rojnamevanên Kurd li Sûrî

9

Pirtûka mamoste: Selah Mihemed

Ferhenga Ferhenga Ferhenga Ferhenga ZZZZimanimanimaniman

Erebî - Kurdî (xelek 2)

Enitî

Hêlişt – hişt – hêlit – hêla

Hêliştin

Giriyandin

Lal – bê ziman – ziman birrî

Dane zanîn – gihandin – gihaştin – ragihandin

vetirsîn

Deve – deveh – hêştir-lok

vetirsî

Bazû – bazî – Belek – kotî – Bazû

Bêh –dînikî – sersem – sersam – xirpo – bê hiş

– hetle

Ji piyan

yek ziman

tixa

Kur – kurik – pis – piz – zêdahî – law

Derabe

şîşê pencerê

Bêbendî – rê berdayî

bê rewiştî

Erişandin – herişandin – qirkirin-herrijîn –

herişîn-herişandin – heşaftin – herijandin –

heşivandin – reh kor kirin – berebat kirin –

raqer – qir kirin – qir

Dema – çaxa – gava

Tebax

Bav

qot

war wenda - Bêwar

Çerevîtik – dil geşî – geşbûn – geşî – geşînî –

geşgirtin – reha harî – rîgeşî

Lava – lavahî – lavayî – lavelav

meznayî

Dev kenîn – beşişîn – ken – kenîn – mizmizîn – girnijîn – zerde xene – zerde kene

ابغض

ابقى

ابقاء

ابكاء

ابكم

ابالغ

ابالل

إبل

ابل

ابلق

ابلھ

Kenî – mizmizî – beşişî

Dest pêk – dest pêkirin

Dûr girtin – dûr ketin

Bihin vekirin –

şoxî

tewizî

ocax jor – kurdûnde

Dest birî – yek deste

Tew – tu – tewr – tor – illeh – illehî

Dan der – pêşanîn – vewerandin – vêvirandin

tewînîdan

rayekirin – raman kirin – şor kirin

vêvirand – vêwirand

afirandin – peydakirin

tora kirin

Cawîdan - her heyî – nemir – vewerand –

sermedî – her heyî – bê dawî

Nemirî – Bêdawî – her bûn

belbûn

Bûkesore

Dev girîzo

bavikî

Bavînî

Bavêwî

Çoçike sor

Dîlmar

Difre

qirrik êş

Bifroşm

……… Dumahî heye ………

ابتسم

ابتداء

ابتعاد

ابتھاج

انشراح

ابتھج

ابتر

ابتر الید

ابل من المرض

أبناء لغة واحدة

أبناء النصارى من الذكور

ابن

اباجور

اباجور النافذة

جواز –اباحة

اباحیة

ابادة

إبانة

آب

والد, اب

ابتر الذنب

ابتر

ابتھاج

ابتھال

ابتھر

م ابتسا

ابدا

ابداء

ابداء االستحسان

ابداء الرأي

ابدى

إبداع

ابداع في األلعاب

ابدي

ابدیة

ابراز

)طائر(ابو الحن

ابو ریالة

ابویة

ھدیة االب عندما تأتي ابنتھ المتزوجة لزیارة اھلھا بعد االسبوع (ابویي

) االول من الزواج

والده, ابوھو

)طائر(ابو براقش

) البرص السام(ابو بریص

في االنسانمرض یصیب الخیل ویقضي علیھا كالجلطة (ابو طحیل

)مرض في الحلقوم(أبو دغیم

ابیع

hejimar "64" FFFFoooollllkkkklllloooorrrr Tebax

2017 ji weşanên Yekîtiya giştî a Nivîskar û Rojnamevanên Kurd li Sûrî

Luqman Silêman

Feqihê TeyraFeqihê TeyraFeqihê TeyraFeqihê Teyra

(Xeleka 1)

Ez nizanim navê vî stiranvanî çiye lê li zaravî wî ez

dibêjim, ew ji bakurî kurdistanê ye.

Ev çîroka Feqehî Teyîra bi stiranî û bi gotin dibêjê, min jî ji

kasêtê avê te ser pelê, wek wî gotî min nivîsandiye.

Feqihek hebû li Zozana navê wî Feqe Mihemed ê Ertûşî

bû, li diniya yê li pey ilim digera.

Feqe dixwest ji Zozana xwe berde here Cizîra Botan, tiştê

kû bi rêde hatine serê Feqe ez ê ji were bêjim.

Zilamek File li Zozana heye navê wî Tûma ye, muşkilek wî

heye ewî jî dixwaze bi Feqe re bibe heval, lê çawe

nizane.?

Dema kû Feqe Mihemed ê Ertûşî bi rêket, Tûma yê File jî

xwe pêre karkir, lê pêşî wisa bi stiranî ji Feqe re got: Feqe

tu bi qedrê Xwedê bike hinekî xwe li min ragire ez

dixwazim bi tere werim!

Diyare Tûma dixwest xwe bi Feqe şêrîn bike ji lewma

bistiranî wisa jêre got: heger tu min bi xwe re bibe wê

Mîr ciyê te li cem xwe çêbike û tembiya te li melê bike tê

ilmê xwe temam bike…

Feqe ji Tûma re got: nelazime mereqa min ne Mîr û ne

hakimin, mêrikê qenc be ji xwe alime ne hewceya

siyasetê. Piştî stiranî Feqe bi gotin jêre got: Tûma ez ne

mihtacî ne Mîr ê te û ne hakimê te me.

Tûma ji xwe re got: Xwedê îş xira bû ez bi awakî Feqe razî

nekim min bi xwe re na be..?

Cardî Tûma bistiranî jêre got: silav li te, ez Filihê te me

bibawerî Cehşê teme, bi şirha şerîf ez barê teme divê tu

bike vê xizmetê…

Tûma ji Feqe re got: ezbenî ez barê stûyê te me xwe bi vir

de wir de nede, hin min bikujin roja qiyametê li pêşiya

Mehkema kubra ez ê ji Xweda yê xwe re bêjim; ya rebî vî

Feqeyî ez bixwe re ne anîm ta kû ez hatim kuştin…

Feqe bi stiranî ji Tûma re got: Tûma dirêj neke va pirtûka

bi min reş neke, pirsa ji min neke ez nagihim siyasetê.

Tûma cardî bistiranî got emrê Xweda pir mezine, Feqe ne

mihtacî min e ji xwe bigre him hime Feqe mihtace li

axretê.

Tûma ji xwe re got: bi Xwedê ez çîroka bavê xwe jêre

nebêjim razî nabe û min bi xwe re nabe.

Tûma ji Feqe re got: ezê çîroka bavê xwe ji tere bêjim li

min guhdar be!

Feqe misilmana bavê min ser jêkirin û di tûr û têrêkirin bi

ava Botan de rêkirin, min negot li vê qebhetê. Seat li çarê

rojê hebû nan û dewê şûrtan li ber mebû ez ji ser taştêya

xwe ranebûm min negot wey li vê aliyetê piştre Fileha

lome li min kirin, şikayeta min li cem keşe kirin, keşe jî ez

ji malê bavê min menih kirim ez dûr kirim ji vî miletî.

Bigotinî cardî Tûma wisa jêre got:

Filiha şikayeta min li cem Qaşo kir, Qaşo jî li incîlê

meyzand got ev Filehê ha ne ji bavê xwe ye, tu wîraseta

bavê wî pêre nîn e, ev ji misilmana ye, û divê ew di

Zozana de nemêne, ez benî ez ê gihame te lazime tu min

bixwe re bibê..!

Feqe Mihemedê Ertûşî bistranî wisa li Tûma vegerand

got: Tûma bi vir de were bi Xwedê min ji te nebawere, te

ne mezheb û ne deftere, qebûl nakim vê qisetê.

Feqe bigotin jêre got: Tûma ez ji te bawernakim, lê ez ê

te bixwe re bibim, lê tê dih mitra li pey min were, çênabe

tu nêzîkî min bibe, û ez çibikim çi nekim, çênabê nêzîkî

îşê min bibe, tu nêzîkî îşê min bibe, ez ê mala te

xirabikim.

Tûma jêre got: na ezbenî hema destê te li ser min be, ez

di bin stara tede bim besî min e, tu dixwaze ez ê bîst

mitra dûrî tebim…

Bi rêketin ji Zozanê jêrîn ta bi Zozanê jêrîn hatin dinav

mampera jêrikîna Ertûşan Sipiyan Sêrtîna Didêran re, ev

tev Eşîrê deverê ne.. wisa eşîr eşîr xwe dinav wan re ber

didin ta kû hatin mala Muxtar bûne mêvan.

Dayîmen rêya Feqe di mala Muxtar heye, li mala muxtar

jî mêvanê wî hene Axa û Beg û Eşraf rûniştîne, muxtar

xwarina wan çêdike.

Tûma jî li pey Feqe ye, Feqe da derê hewşê muxtêr ji

Feqe re got: ehlen wesehlen Feqe Mihemed ev salek

pêjna te nedihat, de here oda banî mêvan rûniştine ez ê

niha xwarinê ji were bînim, werim…

Dema kû Feqe Mihemed çû odê nav mêvana Tûma ma li

wir, Dema kû muxtar çav li Tûma kir, Tûma li Zozana

şalûşapika çêdike her kes wî nasdike, muxtar jêre got:

Tûma ya te çiye, tu li çiyê xwe digere..?

Tûma ji muxtar re got: ez hevalê Feqe me.

Muxtar jêre got: kûçikê hil û heram, tu Feleyî û Feqê me

misilmane, hûn ji kû hevalê hevin..?

Tûma jêre got, hebek îşê min pêre heye, ez pêre digerim.

Li vir bistiranî tê gotin. Feqe û File misafirin hatin mala

muxtar bimêvandarî, muxtar gote Tûma rûne lê cihê te di

odê de nîne, haha tê firavîne rûne li irif û adetê…?

Muxtar bigotin ji Tûma re got: li ser vî kurtanê kerê li

devê derî rûne, cihê te li odê tune, ev Beg û mamûr û

Eşrefin timam rûniştîne, tu nikarê herê nav wa rûnê?

Tûma ma ji der ve û Feqe çûye odê.

Tûma li devê derî rûnişt, mirîşik çîçik û kûçik li dora wî

hatin hev....

Bistiranî: Feqe meyzand menha wî û Filehê wî ji hev bû,

Feqe Mihemed bakir wa muxtarê li te ser serî, çima te

Filiehê min hişte li ber derî, te divê em ji mal derkevin ji

mala te herin tu qebûlnake ji mer xizmetî...?

Muxtar jêre got: Feqe Mihemed ezbenî, emir bike weka

hespa min bar bike, li vî kendalî min sar bike qebûl dikim

ser rayetî.

Feqe got: muxtar Filihê min birçiya, wî têr bike, cihê wî li

oda jor bike, mifya odê teslîm bike, da qet lê nebe ezyetî.

Feqe got: muxtar?

Muxtar got: belê Feqe.

Bigotin: Feqe got wextê tu qîmetê min digrê, yê Filehê

min jî bigre, cihê Filehê min li cem min li oda roj deyne,

berin û mehfûra bidiyê derî mifte bike û mifta di ser derî

re bidiyê, da qenaheta dilê wî bikeve cih, ku misilman wî

nakujin, muxtar tu vê nekê ezê ji mala te derkevim..!

Muxtar gote Feqe; belê ezbenî.... Bistiranî: Li vir muxtar

bi stiranî badike Tûma û dibere tehna didiyê, dibêje wa

Fileh va ji tere va ber û mehfûra, wer vê oda miqabil lê

sebera Feqe gelek bi te tê… Muxtar berê xwe da Feqe û

jêre got: ev şuxlê tu dike bê heqe, weleh filehê te Tûma

Filehek mutleq bihna kufara ji Filehê te tê?

Dema kû muxtar ev tehin da Feqe.. Feqe bihtir aciz bû.

Ehlê gund jî bihîstin kû yekê Fileh li mala muxtêre, ji hev

re gotin ka em herin wiyê Fileh bikujin...!

Gundî tev hatin dora mala muxtêr, her yekî ji wan tiştek

bi xwe re aniye da pê yê Fileh bi kujin....hina ji wan ji

muxtêre got em hatine, ka wî Filehî bide me em ê wî

bikujin...?

Muxtar ji wan re got, herin malê xwe ji êvara Xwedê ve

ez û Feqe Mihemed ê Ertûşî bi hev ve, Feqe qebûl nakê

yan divê pêşî em Feqehê xwe bikujin û dûvre yê Fileh

bikujin, yan Feqe qebûl nakê kes tiştekî ji Filehê wî bike..

Feqe ji tehnê muxtar aciz bûye dixwaze bersiva wî bide.

Li vir bistiranî jêre dibêje. Feqe hêdî hêdî dikene muxtar

jêre dibêje ezbenî qey tu bi çi dikenî?

Feqe jêre dibêje; wa muxtarê ser û rû reşî li vî çepelî li vî

qeşmerî vî qasî aqilê min bi wiha bi te tê ez dizanim tu

van kafira wek marê reş dibînê...

Feqe got: muxtar?...

Muxtar got: belê Ezbenî.

Feqe got: Muxtar qatî aqilê min wek yê te tê ez dizanim

Tûma mutleq kafire, weka va gurê pîrê dikevin şikeftan

de ta heywanek bikeve nav destê wan de, ji wan jî pîstir û

bê ojdan tire, ji va pîre marê hajî yê kû xelik dibêjin wek

teyara difirin xirabtire, lê muxtar wek bavê me Îbrahîm

Xelîl Eleyhî selat û we Selam kû şexsê kafir, lê bû mêvan

jê sûalkir xwarina wî danî ber gotiyê tu çi miletî tê herê

kûdê tu çi dikî?

Yê mêvan jêre got: ez kafirim, ez îmanê bi senema tînim?

Îbrahîm pişta xwe da mêvanê xwe, dema kû pişta xwe

dayê yê mêvan ji xwe re got dêmek dilê wî ji min re

naxwazê, ez jî xwarina wî naxwim, da xwe ji mala wî

derket. ................ dûmahiyek heye...............

10

hejimar "64" ççççîrrrrooookkkk Tebax

2017 ji weşanên Yekîtiya giştî a Nivîskar û Rojnamevanên Kurd li Sûrî

Mîrza Husên mirovekî xebatkarbû, gelek kar di eynî

demê de dikirin, şev û roj dikirin yek, ta ku çend dikanên

wî li bajarê Amûdê çêbibûn, ewî di gelek hawan de

kardikir, wekû firotina çaw, firotina beştan bo avakirina

xanîyan, û di berde de jî terzîtî dikir..

Hêdî-hêdî dewlemend dibû, û bazirganîya wî jî mezin

dibû, herwiha bajarê Amûdê jê re biçûk dibû. Gelek caran

ji xwe re digot, ezê tîcareta xwe bibim bajarê Qamişlo, ji

ber ku pêşeroj herdem xwe li bajarê mezin digre.

Bajarê Qamişlo di salên çilî de ji sed sala çûyî de, nû ava

dibû, hino-hino mezin dibebû, û xelk xwe lê digirtin,

sînorê serxetê jê re vekirîbû, herwiha sînorê Îraqê jî. Wilo

bajar difûriya û bazirganî lê xurt dibû.

Rojekê Mîrza Husên ji jina xwe re Nûrka Elîkê re dibêje;

Jinê, ezê barkim bajarê Qamişlo, ji ber kar û bazirganî li

wir baştire, ka tu çi dibêjî?.

Nûrka Elîkê jî nuh di nav cîran û hogiran de bi xwe hest

dibû, ku jina mirovekî dewlemende, hevalên wê çêbibîn,

halê wê xweşbûye, zarokên wê li dora wê ne, nedixwest ji

cihê xwe bilive. Gote mêrê xwe, tu bi tenê here Qamişlo

û cihê xwe serrastbike, û hin caran serdana bide me, bê

ka Xwedê çi dikî.

Mîrza Husên, yek nekir dido, di cî de, hemî mal û

mewdanê xwe firotin û berê xwe da Qamişloka rengîn. Li

wir dukanek çaw ji xwe re vekir, û xanîyek kirî, û dest bi

bazirganiya xwe kir,.. Xwedê li riwê wî nerî, karê wî roj bi

roj biserdiket, bazirgan ji hemî bajaran dihatin cem Mîrza

Husên, û bi taybet bazirganeke ji serxetê herdem dihate

cem wî, û pê re bibû heval. Navê wî bazirganî Mehmûdê

Ozel bû. Herdûkan demeke baş bi hev re derbaskirin,

bazirganiya xwe dikirin, li cem hevbûn, xwarin bi hev re di

xwarin.

Mîrza Husên herdem xwarin li Sûkê dida hevalê xwe.

Rojekê hevalê wî jê pirsî; Mîrza Husên Wileh em ji

xwarina sûkê aciz bûne, ma ka kevaniya te tuneye, ku

xwarinekê li mal ji me re çêkî?. Mîrza Husên lê vegerand

û got; Kevaniya min ligel zarokên xwe li bajarê Amûdê

dimînin, ez her heftîyekê carekê serdana wan dikim, ez li

vî bajarî bi tenê me.

Hevalê wî Mehmûd pêşinyarek da ber û gotê, tu çima

nake du jin, yek li vir û yek li Amûdê, û vaye Xwedê li te

hatiye rehmê, tu mirovekî zengîne, tu dikare sê-çar malan

bi hev re xwedîbike.

Dilê Mîrza Husên lê da, û bêhna eşqê avête pozê wî, riwê

wî geş bû, baweriya wî bi zilambûna wî mestirbû. Rabû wî

Ebdulbaqî Huseynî

ÇIRÎSKA ZÛ VEMIRÎ

jî di nav henek û geneka de, ji hevalê xwe pirsî; ma tu

kesekî nasdikî, ku keçeke wanî delal heye, ku ez ji xwe re

bikim jin?...

Mahmûd Ozel lê vegerand û got; belê, biraziyeke min

heye keça birayê min Salih e, wekû gurçîyekê ye, ku tu

sûretê (wêneya) wê bibîne, tê dîn bibe.

Demek tê neçû, Mahmûd Ozel sûretê biraziya xwe ji

Mîrza Husên re anî. Dema Mîrza Husên çav li sûret wê

ket, hiş û aqil di serê wî de neman. Yek-ser gote hevalê

xwe; divê ez zû ne dereng vê keçê ji xwe re bînim. Apê

keçkê ji hevalê xwe re got, bes qelenê vê gelekî girane.

Mîrza Husên destê xwe li sênga xwe xist û got, ez hazirim,

ku ez sed zêrê reşadî pê bidim. Û bi rastî jî qelenê biraziya

Mahmûd Ozel (Çirîskê) sed zêrê reşadî bû.

Mîrza Husên û Çirîskê di riya sûretan de hevdû dîtin, û bi

hev razîbûn, digel ku temenê Çirîskê wê demê hîjde salî

bû, û temenê Mîrza Husên zêdî pênçî salî bû, lê dîsa

Mîrza Husên mirovekî ne bes dewlemendbû, lê mirovekî

li ser xwe bû, ronahî ji rûwê wî dibarîya, zilamekî pir

çeleng bû, gelek jin di hisretan de bûn, ku ew jê re bibin

jin, lê ewî qîma xwe bi her yekê nedianî.

Dema Çirîskê ji serxetê hate binxetê, ewê li malekê

mirovên wê de danîn, êşîra malbata wê li binxetê

nerazîbûna xwe li ser vê zewaçê kirin, û gotin çawa ev

keça bedew û biçûk wê bibe jin ji vî zilamê mezin re, ew

di temê xwe de wekû bavê wê tê,.. Di wê demê de jinên

eşîrê ketin bin Çirîskê û jê re gotin, xortên meyî biçûk

hene, di temenê te de ne, em karin te li yekî ji wan meher

bikin, û tê bibe bûka me, çêtire ku tu bibe bûka xerîban.

Çirîskê bersiva wan da û got; Ez ji bo vî mêrî hatime vir,

pîrka min û kalkê min û herwiha apê min hemî razîne, ku

ez ji vî zilamî re bim, ez nesîbê wî me.

Çirîskê û Mîrza Husên zewicîn. Wê demê Mîrza Husên ev

helwesta Çirîskê bi gelekî berbiçav girt, û di eynî demê de

helwestek ji mirovên wê yên li Qamişlo stand.

Mîrza Husên û Çirîskê çend roj û şevên xweş bi hev re

derbaskirin. Nûçeya zewaca Mîrza Husên giha Amûdê,

jina wî a kevin Nûrka Elîkê pê bihîst. Ewê yek nekir dido,

rahişte xwe û zarokên xwe û hate Qamişlo. Gote mêrê

xwe, xelas tiştekî me û Amûdê bi hev re nema, emê bi te

re û jina te a nû re xwedî bibin. Nûrka Elîkê ev gotinan

dikirin, û di nava xwe de wekû tenûrekê tijî agir diçiqçiqî.

Mîrza Husên gelek qedir û rêz ji Nûrkê re digirt, ji ber diya

zarokên wî bû, û gelek salan di xweşiyê û talîyê de bi hev

re mane. Mîrza Husên rabû hevsarê malê xiste destê wê,

û Çirîskê bi awayekî ji awan kete bin dest û rehama

Nûrkê. Çirîskê ev jiyan nedîtibû, digel ku bav û diya wê

hevdû berdabûn û ew li cem kalik û pîrka xwe xwedî bû,

lê ew ji tiştekî ne mehrûm bû, jiyana wê xweşbû, bajarî

bû, di dema xwe de diçû dibistanê û çend pol jî

xwendibûn, û xwendina quranê jî dikir, ta bi cil û bergên

wê jî ne mîna cil û bergên binxetyan bû, şaristanîbû. Lê

Mîrza Husên biryara xwe da, ku Çirîskê bike kopî ji Nûrkê,

ji dêvla ku ji şaristaniya wê sûdeyekê bigrin, ew li paş

xistin û bi rengekî ji rengan ew kire ”gundî”.

Çirîskê herdem bi hisreta jiyana xwe a berê de bû, digel

ku Mîrza Husên jê hezdikir, û gelek caran wê bi ser Nûrkê

de jî didît, lê Çirîskê ji jiyana xwe aciz bû û herdem nifir li

bavê xwe dikir, ku ew avêtîye vê ”cehnemê”.

Çirîskê, ew keçka bajarî, bû bêrîvanek ji Mîrza Husên û

jina wî Nûrka Elîkê, çimkî heywanên wan hebûn. Ew

dişandin çolê da ku giya ji pezê wan re bîne. Çirîskê ev

qebûl dikir, da ku şer di navbera wê û hewya wê de

çênebe. Lê Çirîskê ji ber hisin û cemala xwe, ji ber şox û

şenga xwe, ew ji nerîna xelkê xelas nedibû. Hin caran

zilamên taxê bela xwe lê didan, dema wê bi tenê didîtin,

lê ewê qebûl nedikir, û jineke gelekî bi namûsbû û ji

Xwedê ditirsiya. Gelek caran ji hewya xwe re digot, ez

naxwazim herim çolê û giya ji heywanên te re bînim.

Hewya wê jî gazinên wê bi Mîrza Husên re dikir. Ev dibû

sedema şerekî di navbera wê û mêrê wê.

Dawî Çirîskê ji Mîrza Husên re got; bavo tu dixwaze ez

namûsa xwe li ser anîna giya daynim, gelek zilam çavên

xwe berdidin min, dema min bi tenê dibînin.

Mîrza Husên, çîroka anîna giha ji sewalên Nûrka Elîkê re

fêhmkir, rabû ji Nûrkê re got; tê nema ji Çirîskê bixwaze

ku here giya ji te re bîne, eger ew bi kêfa xwe çû, bela

here, û eger na, tu nikare wê mecbûr bikî. Herwiha tucarî

ez qebûlnakim ku bi tenha xwe jî here, jineke ciwane, tu

dikare qîzeke xwe an bûkeke xwe ligel wê bişîne, an jî

mecbûrim ku şivanekî ji we re peydabikim, û hûn hew

herin çolê bo komkirina giya ji sewalan re.

Nûrkê, dema ev gotin ji Mîrza Husên bihîstin, gelekî

engirî, û di ber xwe de bitebit kir û got; erê bavo, em

dizanin ku jina te biçûke û spehîye, kes wê naxwe, ku ev

qasî dilê te bi ser ve ye.

Çirîskê gelek roj û şevên nexweş bi hewya xwe re

derbaskirin. Hin caran bêriya malbata xwe li serxetê dikir,

hin caran bi dizî diçû cem wan mirovên xwe ên li

Qamişlo,.. mirovên wê gelekî jê hez dikirin, û jê re

digotin, kengî tu aciz bû, ………..Rûp 11 ………..

11

hejimar "64" ççççîrrrrooookkkk Tebax

2017 ji weşanên Yekîtiya giştî a Nivîskar û Rojnamevanên Kurd li Sûrî

Selah Mihemmed

Xewnên şşşşiyariyê

Carekê ji cara, xweşî li hazir û guhdara. hebû yekî feqîr û perîşan, bi xwe û kufletê

Xweve li gundekî, tu kar ne dikir, ji ber ku ew gund kar têde nebû, carekê ji cara

kebaniya wî jêre got:

- kuro derabe tijî mîna vaqas kesa berê xwe bide bajîr, di be ku tu ji xwere karekî bike,

em di vê perîşaniyê de mirin, û zarokên me şewitîn.

malxo lê vegerand û got:

- bi xwedê xebera teye hurme, bê kar na qede, ev zarok birçî û tazî nabin

- te ji pêşîde bi a min kiriba dibe ku niha rewşa me xweş bûna.

- de ka rabe ji nihade kar û marê min bike, û cil û milna ji min re bixe tûrikekî de, da ku

sibehê ji wî serîde rabim û berê xwe bidim bajêr.

kebaniyê rabû hinek hûr û mûr û cilin jêre kirin tûrikekî, û jêre amede kir. sibehê ji wî

serîde malxo rabû û xatir ji zarok û pîreka xwe xwest, û berê xwe da bajêr, û bi rê ket.

bi rêde pêrgî rêwiyekî bû û bi hevre bûn heval, û dane ser rê û berî dan bajêr. piştê

gihan bajêr herdû ji qut bûn û her yek bi riyekê de çû.

Zilamê belengaz ma li celda, wê bi kûve herê, li ser rikinkekî rûnişt û pûnijî,

belengaziya xwe anî bîra xwe, û zarok û jina li gund hiştî, kete xeyalan, pêlên xema ew

birin û anîn, kete deryak kûr û bê binî.

lê careka din li xwe vegeriya dît ku hîna li ser rikink rûniştiye. careka din çavê xwe

girtin daku xewneka din bi bîne, lê vê carê dît ku li panavekê Rûniştiye, li dora xwe

nerî ku hawirdora wî valeyiye, wê demê kete ramanan, ka wê çibike û çi neke.

şiyê danê. Di demeke kurt de, ew derman bû jehr û kete

laşê Çirîskê,.. Mîrza Husên hweildanên xwe kirin, ku ku

Çirîskê rehet bike, lê bi derengî ket, û qederê ew zû-zû ji

Mîrza Husên stand. Çirîskê canê xwe sparte banê gerdûn,

û pênç sêwî bi dû xwe ve hiştin, û kulek mezin di dilê

Mîrza Husên de çand.

Mîrza Husên, ta demeke dirêj ji koçkirina Çirîskê bi ser

hişê xwe ve nehat, çimkî jiyana wan herdûkan bi hev re,

ne zêdî deh salan bû, ewan hîn baş hevdû nasnekiribûn,

lê ewê penç ”bîranîn” bi dû xwe ve heşitin, ew bûn sebir

û arama Mîrza Husên. Bi dû mirina Çirîskê, ewî soz da

xwe, ku nema tu jina bîne, û wê guh bide zarokên wê, û ji

wan re bibe bav û dê di eynî wextî de. Û bi rastî Mîrza

Husên, li ser gotina xwe ma ta ku mir, ewî tu texsîrî

nexiste jiyana zarokên Çirîskê, digel ku deh zarokên wî ji

Nûrkê hebûn, ewî gelek dema xwe da wan, ta ku bi firê

ketin, û tucarî nedihiş ku dilê wan bimîne. Ta ku mezin jî

bûn, ewî herdem di xema wan de bû, û pirsa wan dikir.

Ji ber ku laşê Çirîskê gewre, cermê wê ji hirîya wî berxê

mirarî hemî sor dibe. Çirîskê zanebûna xwe bikaranî û ji

bûka Nûrkê xwest, ku hinek arî tevlî xwê bike û bîne, da

ku laşê xwe pê bifirkîne, û ew sorbûn here. Dawî ji wê

sorbûnê xilas bû. Mîrza Husên û Nûrkê ji zanebûna Çirîskê

matmayî mabûn. Nûrkê di dilê xwe de digot; min digot

belkî wê bi vê sorkê bimra, lê ewê wek cinîyekê xwe jê

rehetkir.

Çirîskê gelekî bi zarokên xwe şa nebû, digel ku Mîrza

Husên xaniyekî cuda jê re veqetandibû, piştî ku gelek şer

û pevçûn di navbera wê û hewya wê de çêbibû, û piştî ku

Nûrkê û bûkên xwe li Çirîskê bibûn yek. Çirîskê jî ji ber

gelekî bi fedîbû û kubarbû, ewê tucarî gazinên xwe bi

Mîrza Husên re nedikir. Hemî qehra xwe di nava xwe de

dihişt.

Rojekê Çirîskê nexweş dikeve, û kurçikê wê diêşin, ewê ji

fediya nedigot, ku xwîn bi mîza wê re tê, ew birin cem

textoran, ê textor tiştek jê fêmnekir, û texmîna

nexweşiya Tîfo kir, ku pê ketiye, rabû dermanê vê nexwe-

were cem me, çi ji te re lazim be, em karin alîkariya te

bikin.

Çirîskê ew bêhnvedan li cem van mirovên xwe didît, hin

caran bi hinceta ku wê here avê ji çem an ji cem hin

kesên ku bîrên wan hene, bîne, ewê serdana mirovên

xwe dikir, û mirovên wê ava wê jê re peydadikirin.

Çirîskê çar keç û kurik ji Mîrza husên anîn, dema Çirîskê

kurê xwe piştî sê keçan anî, Mîrza husên werqeke zîv da

”dayka” ku alîkariya Çirîskê di zabûna wê de kir. Wê

demê Nûrkê ev bihîst, qiyametek bi serê Mîrza Husên de

anî. Bi zor û heft bala ta ku Mîrza Husên bela wê ji xwe

vekir.

Nûrkê herdem bela xwe li Çirîskê dida, çi karekî giran

hebû dida ber wê. Rojekê ji rojan şivanê Mîrza Husên

xeberê dişîne malê û dibêje, ku berxek ji berxan ber

mirinê ye, werin wê bibin. Radibe Nûrkê ji Çirîskê re

dibêje, tê here wî berxê mirarî bîne, Çirîskê mecbûrdibe,

keça xwe a mezin bi xwe re dibe û berê xwe didin berîyê

li bal şivan. Radihêje wî berîx li ser pişta xwe dike.

Çirîskê jê rehetkir.

ji xwere endezyar anîn, hosta, şagirt. û dest bi lêkirina avaya xwe kir, û lêkir avaya xwe

gihand taqa hefta, bi cam û kevir kir, xulam û cêrî anîn qehweçî li hev diqelibîn, selefên

siwaran di hatin û di çûn, zarok li dora wî bi kêf û şahî di rûnin.

Rojekê dît va siwarek hat û li ber derî sekinî, ji xulame re got: ka bakin xudanê vê

avaniyê, xulama bi lez çûn bakirin xwediyê avaniyê Gava ber bi siwar ve hat û li ber

sekinî, û serê xwe rakir dît ku va hevalê wînî rê di ser serê wî re sekiniye. jêre got:

- hevalê rê çidikê li vir?

- ma ez çidikim li hêviya karekî me.

- ax heval kanî kar?

bîstikekê Man rawestiyayî û hevalê wî jêre got:

- tu çi kare bike?

- karê mila ez karim bikim, û blî wê jî.

- heval ez hal xweşim, were bamin.

- çi karî bikim?

- kirîn û firotin.

- zor başe.

piştî demekê rewşa wî xweş bû çû zarok û jina xwe anîn, û bû xwedî her tişt. û di ber

xwede got:

“xerîbo mifayo bav û birayo“

12

hejimar "64" ççççîrrrrooookkkk Tebax

2017 ji weşanên Yekîtiya giştî a Nivîskar û Rojnamevanên Kurd li Sûrî

13

Cankurd

Seriyê di avê de Birr 2

Di tariya şevê de, li binê kelehê, şalyarê şah, ku rûyê xwe

pêça bû, di ser pileyin kevirî re hêdî-hêdî daket binê

zindaneke tarî, lihêmî, û gellek kûr di binê zevînê de. Ji

dergevanekî, ku li pey wî bû, pirs kir: “- Kîjan girtî ji van

girtiyan Hoşmendê pîr e?!”

Dergevan çû nav komeke mirovên rûniştî, ku rihên wan

wek dûvên hespan dirêj bûne, goşt bi hestiyên wan ve

nemaye, didanên wan ketine, rohnî di çavên wan de

vemiriye û bihneke genî ji kul û birînên wan tê, seriyê

qamçeya xwe da ser milê yekî ji wan û gote şalyarê

xemgîn û bêdeng mayî: “-Ev hoşmend e, seydayê min!”

Şalyar gotê: “-Ka bîne, bila em herin.”

Hoşmend bizava xwe kir, ku ji ciyê xwe rabe, lê bê

alîkariya wî dergevanî nikarî bû, ji ber ku hêz û kanîna wî

nema bû, ew gellek jar û westiya bû, wek sepeteka

hestiyan bû. Dergevan ew bi xwe re rakişand, li pey xwe

xuşand, di wan pileyên Piçûk û teng re ji jêrzemînê

derxist, bir hindirê maxeke bêtir rohnî tê de heye. Şalyar

gote dergevanên zindanê, ku dixwestin bizanin, wê

şalyar çi bîne seriyê wî mirovî, ku li ber mirinê ye: “-Herin

ji vir! Karê we li vir nîne.”

Piştî dergevan ji maxê çûn, bêdengiyê perdeya xwe

berda ser wan û taveke rohniyê di taqekê re perrên xwe

avêtin ser wan herdukan, şalyar gote Hoşmend: “-Bo min

gotin navê te Hoşmend e. Eger tu rast Hoşmend ba, te ev

seriyê bêyûm nedihanî, te xwest, ku tu bi rêya serî bibî

hêzdar û maldar, li şûn hêzdarî û maldariyê, tu ket vê

çalê û nema tu rohniyê careke din dibînî, şahê me hevalê

te yê qelew Xurmend avêt ber lingên şêr û pilingan û yê

din Harmend ji ber xiniziya xwe şêt û dîn bû, jin û

zarokên wî ew ji mal der kirin, bi çol û çolistana ket,

sernizim û rêwinda, tî û birçî, û li dawiyê li bin darekê diz

û keleşan ew girtin û bi dar ve kirin. Ma ev hoşmendî

ye?!”

Bi dengekî jar û nizim Hoşmend pirsiya: “-Tu niha çi ji min

dixwazî?! Di tariya vê zindanê de, piştî van gellek salan

hîn jî poşmanî roj bi roj dilê min diçirîne, hinavên min biz

dide û hestiyên min dihêre. Ma ji vê bêtir êş û wêranî

heye?!”

Şalyar gotê: “-Erê...heye... Tu nizanî bi wî serî çi li derve ji

zor û sîtemkariyê tê kirin!! Û êşa mezintir ewe, ku em

kesek nikarin tiştekî bikin, em bêhêz û bêçare mane. Ji bo

vê ez hatime ba te, dibe tu çareyekê bibînî.”

“- Çima ez, ma ji min pê ve kes nemaye rê û çareyan li

ber we veke?”

“- Hoşmend û zanayên me newêrin devêd xwe vekin,

ewê ku li dij vê xişimê derdikeve bi rêya seriyê, ku te

dîtiye û aniye, tê kuştin. Hoşmend û zanayên me neman.

Eger tu alîkariya min bikî, ez ê te azad bikim.”

Pîremêr piçekî bêdeng ma, dawî got: “-Eger tu dixwazî

min ji vê tariyê azad bikî, tuyê min bikujî, bila canê min

vehese ji van êş û kelemên di hindirê dilê min de.

Azadiya min ewe, ku ez ji vê tariya hindirê xwe vehesim.

Çendîn ez bijîm, ewqas ez di hindirê xwe de dinalim û

disojim.”

Şalyar destê xwe xiste berîka xwe û nameyek derxist,

xwest ku bide destê pîremêr, lê pîremêr nedît, tenê

xişexişa kaxedê di destê şalyar de bihîst, pirs kir: “- Ew

çiye?”

“- Ev nameyeke ji zarokên te de.”

“- Tu dikarî ji min re bixwînî?”

“- Ma tu bi xwe nikarî bixwênî?”

“- Ez çavkor bûme, seydayê min.”

“- Li min biborîne, min nizanî, ku tu çavkorî. Başe ez ê ji

te re bixwînim, lê tu yê alîkariya min bikî.”

“- Ez ê alîkariya te bikim, lê divê kesek nizanibe, ku ez

çavkorim, nabînim, lê niha ji min re nameya zarokên min

bixwîne, min pir bîra wan kiriye.”

Şalyar name da ber rohniya ku di taqa jorîn re dihat xarê,

û xwend: “-Bavê me! Bavo!” Pîremêr destên xwe dan ser

çavên xwe û guhê xwe da ser dengê şalyar, wî jî hêdî-

hêdî jê re name xwend...

*************************

Li eywana şahê zorbaz gellek peyrew û merivên xanedan

û serhêz û serleşkeran rûniştibûn, şalyar ji ciyê xwe rabû

û gote padişahê xwe, yê ku pir ji berê qurretir û

sermezintir rûniştibû:

“- Şahê min î hêja! Ez dixwazim mizgîniyekê bidim te li

ber van hemî peyrewên te yên dilsoz, ku min îro

bangewaziya wan tevan kiriye; li vir amade bibin, bo vê

nûçeyê, ku gihaye min bibihîsin û ez ji ber dilsozî û

wefadriya xwe bo padişahê xwe diyar dikim.”

Padişahê qurre berken bû û got:“- Tu dizanî, ewê min

bixapîne an derewan li min bike dê çi bi seriyê wî bê!”

“- Erê, ez dizanim, ewê bibe qurbana seriyê, ku tiştek

nikare lê binêre û her rohniyek li ber nêrîna wî vedimire,

her canek dimire. Eger tu destûrê bidî min, ezê ji şahê

xwe yî hêzdar û jêhatî re nûçeya xwe bibêjim.”

Çavên padişah livlivîn, lêvên wî lerizîn û got:“- Bifermû,

şalyaro! Te dilê min bi ser vê nûçeyê de germ kir.”

“Şahê min! Wek hûn dizanin, min çavik û guhikên xwe li

her ciyekî belav kirine, bo min tazetirîn nûçeyan tînin û bi

taybetî çi di nav neyar û dijminên we de tê rêstin û tê

jenandin.”

“- Erê, ez fêlbaziya te dizanim!”

“- Lê ta niha we hîn teviya jîrbûna min nedîtiye.Ezê îro ji

we re diyar bikim, ku ez çi dikarim bikim.”

Devê padişah, ku mîna devê qelazekî hişkbûyî vebû, piçekî

xwar bû, çovê wî di destê wî de lerizî û kabên wî jî hejiyan

û teviya dîdar û temaşevanan çavbeloq û guhpîç û bêdeng

li şalyarê fêlbaz nêriyan. Şalyar got:

“- Min ji hindir zinadnê bihîst, ku pîremêrek di tariya

binemaxeke piçûk de heye, ewî gotiye, ku sihira seriyê

mirovkuj îro bi êvarê re, dema ro diçe ava, namîne û

telasimê serî winda dibe û êdî bihna genî jê tê û her kesek

dikare lê binêre, kesek nema bi dîtina wî serî dimire.”

Eywana şah ji nişka ve bû gola req û beqan, hemî rûnişti

yan gotinên xwe li gel hev û din, bê westan û bê destûra

padişahî kirin.Padişah bi dengekî bilind li çepikan da, hemî

dîsa lal bûn û di ciyên xwe de rûniştin. Padişah got:

“- Ma ne ro çûye ava? Emê bibînin, ka serî mirovan dikuje

an ne!!”

Şalyar bersiv da:“- Ro hîn gazekê di ser asoyê çiyan re

bilind e. Bo bi cihanîna vê yekê, min ew pîremêr girtiye û

aniye li ber dergahê eywanê rawestandiye. Eger Hûn

bixwazin, bi fermana padişahê min, bila ew bi rojava re bi

xwe li hindirê sandiqê binêre, ka serî wî dikuje an ne.”

Padişah keniya û got: “- Ev ramaneke hêja ye.Ka wî bêhişî

bînin.”

Bi lez û bez pîremêr anîn li orta eywanê, li ciyê girtî û

destegîran derdixînin pêş padişahî, rawestandin. Destê wî

girêdayî, serînizim, rihên wî dirêj gihane ser kaban, bi

şêweyekî, ku kesekî tew nizanî bû ew kî ye.

Padişah gotê:“-Rast te tiştekî wilo gotibû, girtiyê bêhiş ?!”

“- Erê, şahê xûnmij û zorbaz, min ev gotiye û ez li ser

gotina xwe me.”

Dîsa bû gumgum û hêlehêl, lê padişah zanî bû, ku ew li

hember mêrekî bêtirs e, got:

“- Niha piçekî din ro dihere avan, ezê bibînim, ka te rastî

gotiye an ne derew. Ez dibînim, tu mêrekî bêtirsî, te çi

kiriye, ku tu wilo ji zû ve di zindanê de mayî, bihna genî bi

ser te ketiye?!”

“- Ez xudanê serî me.Ew serî yê min bû, ew hêz û kanîn ya

min bû, te ji dest min girt û te ez kirim vê rewşê.”

Padişah bi xeyd bersiv da:“-Bese, bese, Ro çû ava an ne,

bêjin!”

Şalyar gotê: “-Erê, şahê min! Ro niha di paş çiyayî de

winda bû û bi xwe re jîna derewkarekî rakir.”

Padişah bi hêrs serdevka sandiqê bi pozê çoyê xwe rakir, ji

nişka ve Hoşmendê çavkor guhên xwe bel kirin û zanî bû

sandiq li kî derê ye, û padişah bi qîrîn gotê:

dorbendên

hejimar "64" ççççîrrrrooookkkk Tebax

2017 ji weşanên Yekîtiya giştî a Nivîskar û Rojnamevanên Kurd li Sûrî

14

“- Were bi xwe li hindirê vê sandiqê binêre, li seriyê ku tu

dibêjî ew dêrînê te bû temaşa, ka te dikuje an na!”

Şalyar got:“şahê min! Eger tu destûra min bidî, ezê gavên

wî bijmêrim, ka ew çendîn ji mirina xwe ve dûr maye.”

Hemî keniyan û padişah jî bi wan re kire tîqetîq û vîqevîq,

zikê wî hilat û dahat. Şalyar dest pê kir, gavên pîremêr

bijmêre, pîremêr jî gav kir, bê ku kesek bizane, ew tew

nabîne, wî jî hîç korbûn li xwe bêlî ne kir. “-Deh, neh,

heşt, heft...”

Padişah keniya û got:“-Heft gavên te bo jîn ji dest danê,

bo mirdarbûnê mane, ma tu xatirê xwe ji me û mêvanan

naxwazî?! şeş, pênc, çar…” Bi şalyarê jêhatî re gavên

Hoşmendê pîr jimartin.

Li dawî ew giha ber sandiqê, seriyê xwe bi ser de xwar

kir, daxist hindirê sandiqê, carekê seriyê xwe rakir û dîsa

xist hindirê wê, bihneke naxweş ji serî hate bêvilên wî,

çenga wî giha qehfa serî, lê wî serî nedît, çavên wî yên ji

rohniyê zuwa bûne li çavên serî neketin. Gava padişah

wilo dît, êdî ji xeyd û tûrebûna xwe nema dizanî çi bike, ji

cih rabû, destê xwe avêt gurmikê piyê pîremêr û ew bi

şûn ve avêt û bi xwe beziya li hindirê sandiqê nêriya, bi

çavên xwe, cara yekem bû, ku serî dibîne û cara paşîn bû,

ku seriyekî bi çavên xwe dibîne, ji hindirê sandiqê ve du

tîrêjên ji rohniya kesk derbas bûn hindir çavên wî, ew li

ser piştê gêr bû, kir fixefix û puxepux, ket û mirdar bû,

yekser bê liv û bê şiv.

Teviya mêvanan ji cîh hilgavtin, lê şalyarê zana mîna

birûskê beziya, serdevka sandiqê, bê ku li hindirê wê

binêre, da ser devê wê, sandiq rakir û got: “-Ev dawî bû.

Di ciyên xwe de rûnin. Min bi pîremêrê hêja re peyman

daniye, ku gava em zorbaz ji ortê rakin, emê serî tev

sandiqa wî bavêjin nav agirekî tund, ku careke din kesek

jê netirse. Min gellek car gav bi gav eywan pîva bû û bi

Hoşmendê hêja re wilo dirêj pilan kiribû, ewê çewa

bibore, çend gavan bavêje, bê ku kesek li korbûna wî

hişyar bibe.Niha jî we bi çavên xwe dît, çi bi seriyê

zorbazekî hat. Min hêza wêranker û ahrîmanî naxwazim,

min naxwazim, ku gel û nijadên din ji me bitirsin, min

naxwazim em her û her di ceng û gengaşiyê de bin dij

mirovên din, dij hev û din, min naxwazim bi darê zorê gel

li pey xwe rakişînim.

Divê em niha jiyaneke nû ava bikin, bi biratî, bi aşîtî, bi

mirovatî. Divê her kesek mafên xwe û histobariyên xwe

binase û em tev bi hev û din re mîna neteweyeke ji pola,

hevgirt û yekdest, di cîhanê de bên naskirin.Bi zor û

sîtem û tirsê, bi lêdan û kuştin û bêparkirina gel ji

heyînên wî, bi ezezî û çovhejandina ser seriyê gel re, em

nabin mirovên hêja û ji vê pirtir nema ez tiştekî din

dibêjim.”

Ji orta eywanê dengekî bilind hat, xortekî tijî jîn û

kefteleft, got:“-Bijî biratî, bijî aşîtî, bijî mirovatî.”

Yekî din bang kir:“- Fermû em di nav xwe de padişahekî

hilbijêrin, ku ji bo van armanc û axazan bixebite, welatê

me biparize, me bigihîne hev û din, çewtiyên me rast

bike û di pêş me de alaya azadiyê, pêşketinê û mirovatiyê

hilde jor.”

Hemî bi vê yekê dilxweş bûn, hêstir ji çavên şalyarê zana

barîn, destê xwe di qirka Hoşmendê pîr re bir û gotê:“-

Were em berî her tiştekî biçin seriyê mirovkuj û termê

şahê zorbaz bavêjin nav agirî, weku me berê Zehak

sotandiye bisotînin û xuliya wan bavêjin derveyî keleha

xwe û divê tu bitî şuştin, divê te derman bikin û zarokên

te ji te re bînin, tu bihna xwe bi wan derînî û dest bi

jîneke nû bikî. ”

Hoşmendê pîr bi dilekî xemgîn got:“- Ezê pir dilşad bama,

ku we seriyê min jî li gel termê şah û li gel seriyê mirovkuj

bavêta nav agirê. Ezî poşman im.”

Şalyar gotê:“- Gava tu destê xwe di destê min kî û em

jîneke nû bo gelê xwe ava bikin, emê kul û janên xwe ji

bîr bikin û bi hev re serbilind bin, emê bibêjin: “Vaye me

rêya xwe rast kir, me welatê xwe rizgar kir û me rûmeta

xwe parist û paqij kir.”

Pirtûkên nû… Pirtûkên nû… Pirtûkên nû…Pirtûkên nû… Pirtûkên nû… Pirtûkên nû…Pirtûkên nû… Pirtûkên nû… Pirtûkên nû…Pirtûkên nû… Pirtûkên nû… Pirtûkên nû…

hejimar "64 LLLLêêêêkkkkoooolllliiiinnnn Tebax

2017 ji weşanên Yekîtiya giştî a Nivîskar û Rojnamevanên Kurd li Sûrî

15

5. Û wisa ji… (Li şûna peynivîsarê) Bi rastî, Zerdeşt ne ku tenê pêxember, lê, her weha,

bîrewarekî gewre ye. Ramanên wî hêjayî û girîngîya xwe

ya jîyanî îro jî winda nekirine. Û, her çiqas, hezarsal me ji

serdewrana jîyan û erkadarîya Pêxember cuda dikin, lê

mirovê hê gelek caran berbirî rûpelên jînenîgarî û mîrasa

wî ya rewanî bibin, û ramanên pîroz, nirxên rewanî û

hêza sazûmandarîyê ji wira hilçinin…

Di goveka vê lêgerînê da min li ser astên cuda û di nava

govekên cuda da hinek dane û zanîyarîyên demên cuda

analîz kirin, gihîştim hinek encaman û nêrînên xwe di

derbarê dîtin û nêrînên cuda yê lêgerînên vê mijarê da

anîn zimên…

Ez bi bawer im, ku kesên pispor dê hîn nêrînên xwe yên

bi zanistî misoger bibêjin, û ev mijara dê hîn jî di nava

goveka bala lêgerînerên zanistî da bimîne û dê ji vir û

pêva jî pêşbikeve…

Lê min dixwast li vira hinek mitaleyên xwe bi

xwendevanên hêja ra parvebikira, ên ku di pêvajoya

lêgerênên min ên vê mijarê da peyda bûne. Û bi dîtina

min, ewê ne tenê ji bo pisporan balkêş bin…

а) Ya ku zerdeştîyê ji olên kevneşopî cuda dike, çi ye?

Her çiqas, ji hêla hemûyan va tê zanîn, ku zerdeştîyê

bandoreke berbiçav li ser xrîstîanîyê, îslamê û

bîrûbawerîyên dinê hiştye, lê, dîsa jî, ew bi bingehîn ji

olên kevneşopî cuda dibe: eger di olên kevneşopî da

Xwedê xweyî û padişah tê hejmartin, û bawermend jî

qûlê wî ne (kole, benî, bende, evd), lê, anegorî

bîrûbawerîya zerdeştîyê, Ahûra Mazda Xwedayekî

bîrewar û rast, qenc û dilovan e, û mirov divê xwe li rêya

wî bigire, lêbelê, ew di biryara xwe da serbest e, û xwe

kole an xulamê Xwedê hîs nake…

б) Êzdîtî û reform… Di dîroka xwe ya hezarê salan da êzdîtî du caran hatye

reformkirin: cara yekem, derdorê 2600 sal berê Zerdeşt

pêxember bi rêya rêformkirina êzdîtîyê, li ser bingeha

bawerîyên wê yên xwezayperest bîrûbawerîyeke nû saz

kirye, ya ku îro wek zerdeştî tê zanîn. Û zerdeştîyê jî paşê

bandoreke mezin li ser ramamna felsefî ya Rojhilat û

Rojavayê hiştye, lê pirtûka wê ya pîroz “Avêstayê” jî, wek

berhema nebînayî ya hizira rewanî ya kevnar û

afrandinên wêjeyî û hunerî hatye naskirin... pirtûka

Cara duyem êzdîtî di sedsala XII a serdema me da ji hêla

Şêx Adî va hatye rêformkirin, û di encamê da ewê nîgara

sûfîzma îslamî wergirtye, bi piranîya têrmîn û têgehên

îslamî va, û îro êdî di bin navê êzîdîtîyê da (yêzîdîzm) tê

zanîn… [Li çavkanîya 14. û nasîya ** binihêrin!].

в) Zerdeştî û Îştûvêgûyê (Astîag) padişahê dawîyê yê

Medyayê.

Wek kû êdî hatye gotin, zerdeştî di Medya kevnar da saz

bûye û ji sala 588an berî serdema me va destpêkirye, di

nav gel da belav bibe, dema piştovanê Pêxember,

padişahê Medyayî Kavî Vîştaspa (Kîaksar) bîrûbawerîya

wî pejirandye… Di dema Kavî Vîştaspa da jî zerdeştî bûye

ola dewletê. Peyra ev bîrûbawerî di nava gelên cuda yê

împêratorîya Medyayê da jî belav bûye.

Û, piştî çar salan, dema Kavî Vîştaspa dimire, şahzadeyê

ciwan, Îşûvêgûyê padişahê pêşerojê yê Medyayê êdî

bibûye bawermendek bi bawer ê ola zerdeştîyê, û di

jîyana xwe da bi tundî asa (norm) û ferzên wê olê

şopandye…

Di vê serdemê da, eger mirovek padişahê dewlet a

koledarîyê be û, di heman demê da, di derbarê cîhanê da

xwedî dîtinên weha be, ev rewş dê dijî berjewendîyên

tevahîya mirovên derdorên wî be… Lê, ya here sereke,

rewşeke weha, bi xwezayî, bi pergal û sazûmanîya

koledarîyê bi xwe ra di nava nakokîyan da bûye, û evê jî

di çarenûsa wî da rola xwe ya sereke lîstye, di encamê

da, wisa jî, di çarenûsa Împêratorîya Medyayê bi xwe

da…

Dema Qurûşê vassalê farsî, torinê Îştûvêgû (ê ku paşê

dibe Qurûşê II) li dijî kalikê xwe amadekarîyên delkbazîyê

dike, malmezinên medî (ên koledar) bi hêsane derbazî

terefê wî dibin, lewra ku, Îştûvêgû “...xwastye, hemûyan

fêrî jîyana bi şêwazekî hevbeş bike, ku divê hebûna

kesekî ya cuda nînbe, lê divê her tişt ji bo hemûyan giştî-

tomerî be. Her gotineke wî, her karekî wî vekiriî, li ber

çavan bûye. Tu ramanên wî yên bi dizî û veşartî nînbûne,

û her tiştê ku di dilê wî da hebûye, ewî li ber hemûyan

vekirî anye zimên: û ewî biryar dabûye, ku mafê dostan

heye, şev û roj bikevin bal wî û derên. Û ev jî, wek ku tê

gotin, qencîya wî ya neqenc bûye” [30, rû. 89 - 92].

Û, dibe ku tê bîra xwendevanên hêja, min wê demê (di

xala 5. a beşê II ê vê gotarê da -http://www. Amida

kurd.net/qunciknivis/zerdeşt_p_êxember_ gelo_ em_

her_tiştî_di_ derbarê_ wî_ da_dizanin ) di dawîya vî

parçeyê ji pirtûka “Dîroka Ermenîs tanê” ya Movsês

Xorênatsî da ev gotin nivîsîbûn: “Balkêş e, ne? Ma,

Îştûvêgû di tevahîya dîroka mirovahîyê da çi ne serkêşê

ramana wekhevîya sotsîlî bûye?! Wek ku tê xuyan, hema

ev jî bûye sedema wê, ku mirovên nêzîk xiyanet li wî kirin,

bûne hevkar û hevparên derbekaran û bi wê yekê di

dîroka Împêratorîya Medyayê da xala dawîyê danîn”

Ew, ku di serdema koledarîyê da oleke weke zerdeştîyê,

ya xwedîya ferz û asayên dilovanî, mirovî û dadwerîyê

peyda bûye, dibe ku sureke dîroka mirovahîyê ye, ya ku

divê hê bê ravekirin û watedarkirin...

Dibe ku, ev yek dikaribû pêk bihata, ji ber ku Kavî

Vîştaspayê padişahê Medyayê bi xwe piştovanî li Zerdeşt

pêxember û bîrûbawerîya wî kirye û paşê jî, ew bi xwe

bûye yek ji bawermendên wê olê?...

****************

* Wek beşê yekem ê vê gotarê ev jî di sêrî a bi rûsî hatye

nivîsîn ( http://kurdpress.ru/?p=22623 ) û peyra hatye

wergerandin.

**... Îro di weşanên cuda û çapemanîyê da bi şaşî navê

ola gelê kurd a kevnar – êzdîtî – wek êzîdîtî (yêzîdîzm), an

ola êzîd, û navê bawermendên vê olê jî, wek yên êzîdî

dinivîsin.

Bi vê boneyê dive bê gotin, ku navê vê olê ne ku ola êzîdî

ye, lê – ola êzdî ye. Ev civaka netewî-olî bi xwe jî wek

êzdîtî, an êzdîxane tê zanîn. Ji gelên cînar, ermenî ji

êzdîyan ra dibêjin yêzdî, lê yên dinê –yêzîd.

Divê bê gotin, ku tu grêfterîyek di navbera navê ola

kurdan a kevnar Êzdî û navê Sultan Êzîd da nîne. Navê ola

Êzdî yek ji navên Xwedê ye. Di qewlek a ola Êzdî da tê

gotin: “Hezar û yek navên Xwedê hene, Êzdî jî navekî

Xwedê ye!”. Her navekî Xwedê tê ravekirin: Peyva Êzdî ji

peyverêza “Yê ez dayî” tê.

Paşê, hê dereng, ev peyverêz di axavtina zêndî da hey

hatîye gotin û di wê da guhartin çê bûne, deng jê

werîyane, gihîştine hev û ew bûye peyvekê.

Peyverêza “yê ez dayî” bûye Yêzdî, ev jî ji hêla xwe. Lê

Yêzîd bên-Maewî bên- Ebî- Sifyan benî –Omeya ji eşîra

Dr.Ezîzê Cewo

Awirek berbi cîhana kevnar va

ZERDEŞT PÊXEMBER GELO EM HER TIŞTÎ DI DERBARÊ WÎ DA DIZANIN?*

Xeleka dawî

Zerdeştî û gelê kurd: vejîyan, an veger?.

hejimar "64" LLLLêêêêkkkkoooolllliiiinnnn Tebax

2017 ji weşanên Yekîtiya giştî a Nivîskar û Rojnamevanên Kurd li Sûrî

16

ereban a Qurêşîya ya li Mekkê, pismamê Mihemed

Pêxember ê dûr e, yek ji Xelîfê (Sultan) cîhana îslamê

bûye.

Yezîd (an, wek yên êzdî wî nav dikin, Sultan Êzîd) kurê

Maewî bên Ebî – Şifyan e. Heya Êzîd (Yezîd) xelîftî di dest

malbata Pêxember da bûye. Ji vê malbatê Elî xelîfê 4-em

ê dawîyê bûye. Tê gotin, ku kuştina wî bi destê maewîyan

çê bûye. Hesenê kurê Elî, tê jehirdadaykirin, ê dinê-

Huseyn û hemû malbata wan, bi giştî 22 kes, di Kerbelayê

da ji hêla Êzîd va tên kuştin. Û, bi vî awahî, dawî bi

desthilatdarîya malbata Pêxember tê û pismamên wan

ên dûr – meawîyan desthilatdarîyê hiltînin destê xwe. Û

Êzîd dibe Xelîf (Sultan).

Lê ew pirs, ka gelo bawerîya Yêzîd (Sultan Êzîd) çawa

anîne nava ola êzdî, hê bersîveke bi zanistî ya pêbawer ji

bo wê nîne. Dibe ku ev bawerî dema rêformên Şêx Adî

anîbin nava ola êzdî, ji bo ku herçê êzdîyên ji tevkujîyan

firitîne, biparêzin, an jî…? Dibe ku zaniest îro ne amade

ye, ku bersîva vê û pirsên dinê bide, lê mirov dikare bi

bawer bibêje, ku hîç pêwendîyek di navbera ola êzdî û

navê sultan (xelîf) Êzîd da nine. Êzdîtî ola gelê kurd a berî

zerdeştîyê ye.

Têrmîn û navên bi vê olê ra pêwendîdar ên rast evin:

êzdîtî, ola êzdî, yên êzdî, ya êzdî, yê êzdî.

(Ji gotara Ezîz ê Cewo ya “Êzdîtî”, rojnameya

«Свободный Курдистан»//“Kurdistana azad”, sibat,

2013 – bi rûsî).

Wêje û çavkanî 1. Альберт Олмстед «История персидской империи»,

Москва, 2012//Albêrt Olmstêd, “Dîroka Împêratorîya

farsan”, Moskova, 2012;

2. Бойс М. Зороастрийцы. Верования и обычаи,

Москва, 1987/Boys M., “Yên zerdeştî. Bîrûbawerî û

tore”, Moskova, 1987.

3. Большая советская энциклопедия, БСЭ, Москва, 1969 –

1978//Êntsîklopêdîya mezin a sovêtî, Moskova, 1969.

4. Гаты Заратуштры. Перевод с авестийского,

вступительные статьи, комментарии и приложения И.

М. Стеблин-Каменского, Санкт-Петербург, 2009//

Gatên Zardeşt. Werger a ji zimanê avêstî, gotarên pêşekî,

şirove û pêvek ên Î. M. Stêblîn-Kamênskî, Sankt-

Pêtêrbûrg, 2009.

5. Геродот, История//Hêrodotos, “Dîrok”.

6. Дандамаев М. А., Месопотамия и Иран в VII-IV вв.

до н.э. Социальные институты и идеология, СПб,

2009//Dandamayêv M. A., “Mêsopotanîya û Îran di

dewrên VII – IV ên berî s. d. da”, Sankt-Pêtêrbûrg, 2009.

7. Дорошенко Е. А., Зороастрийцы в Иране, М. 1982//

Doroşênko Yê. A., “Zerdeştî di Îranê da”, Moskova, 1982.

8. Дьяконов И. М., История Мидии, М. – Л., 1956 // Dyakonov.

Î. M. “Dîroka Medyayê”, Moskova –Lênîngrad, 1956.

9. Желтова Е. В., Античная традиция о персидских магах,

Санкт-Петербург, 2011//Jêltova Yê. V., “Kevneşopîya kevnar di

derbarê mogên farsan da”, Sankt-Pêtêrbûrg, 2011.

10. Заратуштра – Пророк Единого Бога//“Zerdeşt –

Pêxemberê Yek Xwedayî” – http: //www.

zoroastrian.ru/node/281

12. Заратуштра – пророк и праведник//Zerdeşt – pêxember û

hewarî – http://nervana.name/teachers/zara.htm

13. Ezîz ê Cewo, “Lê ka, êdî rastî li ku ma?”–

http://www.amidakurd.net/

qunciknivis/l%C3%AA_k_a_%C3%AAd%C3%AE_r_ast%C

3%AE_li_k_u_ma

14. Ezîz ê Cewo, “Çima, divê yên êzdî bibin êzîdî-sofî,

û êzdîtî bê tunekirin û ji holê rabe?” - http: //

www.amidakurd.net/qunciknivis/çima_divê_yên_êzdî_

bibin_êzîdî_sofî_û_êzdîtî_bê_t_

unekirin_û_ji_holê_r_abe; û rojnameya “Pênûsa nû”,

hejmar: 39 – 44 – http: //www.penusanu.com

15. Ezîz ê Cewo, “Ezdazanê ermenî yê destpêka sedsala

XX di derbarê êzdîyan û êzdîtîyê da” -

http://www.amidakurd.net/qunciknivis/ezdazanê_erm

enî_yê_destpêka _sedsala

_xx_di_derbarê_êzdîyan_û_êzdîtîyê_da ; û rojnameya

“Pênûsa nû”, hejmar: 51 – 52 – http:

//www.penusanu.com

16. Мирча Элиаде, «История веры и религиозных

идей», том I, Москва, 2002// Mîrça Êlîadê, “Dîroka olan

û hizra olî”, berga I, Moskova, 2002.

17. Мифы народов мира (Энциклопедия). Главный

редактор Токарев С. А., 1980/Mîfên gelên cîhanê

(Êntsîklopêdî). Êdîtorê sereke Tokarêv S. A., 1980.

18. Опарин А.А., Всемирная история и пророчества

Библии, Харьков, 1997//Oparîn A. A., “Dîroka hemcîhanî

û gotinên pêxemberane yên Êncîlê”, Xarkov, 1997.

19. Ричард Фрай, Наследие Ирана, Москва,

1972//Rîçard Fray, “Mîrasa Îranê”, Moskova, 1972.

20. Рыжов К. В., Все монархи мира. Древний Восток.

М., 2001//Rîjov K. V., “Hemû qralên cîhanê. Rojhilata

kevnar”, Moskova, 2001.

21. Соколов С. Н., Авестийский язык, Москва,

1961//Sokolov S. N., “Zimanê avêstî”, Moskova, 1961.

22. Соколов С. Н., Язык Авесты, Ленинград,

1984//Sokolov S. N., “Zimanê Avêstayê”, Moskova, 1964.

23. Страбон, География, XI книга, Москва,

1964//Strabon, “Erdnîgarî”, pirtûka XI, Moskova, 1964.

24. Тиханович Ю.Н., Козленко А.В. 350 великих.

Краткое жизнеописание правителей и полководцев

древности. Древний Восток; Древняя

Греция;Древний Рим. Минск, 2005//Tîxanovîç Yû., N.,

Kozlênko A. V., “350 kesên gewre. Bi kurtebînî di derbarê

jiyana desthilatdar û serekfermandarên cîhana kevnar

da. Rojhilata kevnar; Yewnanistana kevnar; Romaya

kevnar”, Mînsk, 2005.

25. Успенская А., Зороастризм за 90 минут, СПб,

2006//Ûspênskaya A., “Di derbarê Zerdeştîyê da – di

navbera 90 deqeyan da”, Sankt-Pêtêrbûrg, 2006.

26. Эндрю Коллинз, Падшие ангели, Москва,

2008//Êndryû Kollînz, “Firêştêyên ji jorda hatî”, Moskova,

2008 (wergera rûsî ya pirtûka Andrew Collins, “From The

Ashes of Angels”).

27. Энциклопедический Словарь Ф.А.Брокгауза и

И.А.Ефрона, СПб, 1890 – 1907 //Ferhenga êntsîklopêdî

ya Brokhaûz û Yêfron, Sankt-Pêtêrbûrg, 1890 – 1907.

28. Ekrem Cemîl Paşa, Dîroka Kurdistan bi kurtebirî,

Bruksel, 1995.

29. Մախմուդով Ն. Խ., «Քուրդ ժողովուրդը»,

Երեվան, 1959// Maxmûdov N. X., “Gelê kurd”, Yêrêvan,

1959.

30. Մովսես Խորենացի, Հայոց պատմություն,

Երեվան, 1991// Movsês Xorênatsî, “Dîroka

Ermenîstanê”, Weşangeha “Hayastan”, 1990; têbînîyên

rûsî ji weşana wê ya rûsî: Мовсес Хоренаци, «История

Армении», Издательство «Айастан», 1990.

31. Սիոն Վարդապետ Տէր-Մանուէլեան, «Եզիդի

կուրմանժ», Ախալցխա,1910// Sîon Vardapêt Têr-

Manvêlyan, “Kurmancên yêzîdî”, Axaltsxa, 1910.

32. Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական

բառարան (ՀԳԱ Լեզվի ինստիտուտ), չորս

հատորով, Երեւան, 1969 – 1980//Ferhenga êtîmolojî

ya ermenîya îroyîn (Înstîtûta zimên a Akadêmêya zanistê

ya Ermenîstanê), bi çar bergan, Yêrêvan, 1969 – 1980.

33. Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի

բացատրական բառարան, Երեւան, երկու

հատորով – 1976//Ê. B., Axayan, “Ferhenga êtîmolojî ya

bingehên ermenîya îroyîn”, bi 2 bergan, Yêrêvan, 1976.

34. Աճառյան Հր., Հայերեն արմատական

բառարան, հատոր Դ, Երեվան – 1979//Açaryan Hr.,

Ferhenga êtîmolêgî ya binaxeyên zimanê ermenî, berga

4em, Yêrêvan – 1979

35. Աճառյան Հր., Հայոց լեզվի պատմություն, Ա

հատոր, Երեվան, 1940 թ.// Açaryan Hr., “Dîroka

zimanê ermenî”, berga I, Yêrêvan, 1940.

hejimar "64" Heeeellllbbbbeeeesssstttt Tebax

2017 ji weşanên Yekîtiya giştî a Nivîskar û Rojnamevanên Kurd li Sûrî

17

Cankurd

Evîna me

namire Mermer, kevir, hesin şikest

Şorişa me maye dirist

Hertişt, hertişt derbas dibe

Şoreşa me geştir dibe

Dijmin neyar ji ber revîn

Li wan hene dax û birîn

Herkes herkes me nas dike

Şoreş dilê me xurt dike

Balafiran hêriş dikin

Deşt û çiyan agir dikin

Her der û cîh wêran dikin

Şoreşa me xurtir dibe…

Emê hildin ala welat

Bo azadî, boyî felat

Hertişt hertişt bin ve diçe

Ala me her bilind dibe

Welatê xwe em distînin

Destên neyar em dişkînin

Herkes herkes duta dibe

Şoreşa me xurtir dibe…

1984

Ferhad îcmo Selah Mihemed

TEMENTEMENTEMENTEMEN Heger xwedê,

Temenekî dirêj da te,

Xeraba…

Fêrî qenciyê bik.

Û qenciyê,

Li qencan vegerîn.

Ezmanê dudiliyê,

Bi qêrîna,

Roniya stêrên rastiyê,

Bi xemilîn.

Ta ku yu kes.

Nikaribe, tif li rastiyê ke.

Talbûna rastiyê …

Bi hingivê zanebûnê,

Bişkîm.

Û li ser masên,

Dabaş bik

Heger xwedê…

Temenekî dirêj d ate.

Bera bêrîka te,

Ne dagirtî be,

Mane kefen bê bêrîkin.

Bera hêviyên hêja,

Sermiyanê tebin.

Û xweziyên destmêj girtî,

Omîd û daxwazên tebin.

Û xewnên pîroz,

Bawerî û dibistanên tebin.

Lê…

Hegere tu dixwaze,

Xewedê dirêjtirîn temen,

Bide te.

Dareka hêja…

Li sere çiyakî bilind,

Biçîn.

Li ser pelên dare,

Şaşitiyên dosta binivîs

Û li dor bejna wê,

Qenciyên wa bikol

Çend kevirên mezin,

Li dora xwe dwyin,

Û li ser pişta her kevirekî,

Nave dostekî,

Kûr binivîs

Da ku …

Deryên dîrokê,

Li pêşiya te

Nayên girtin.

7 . 11 . 2001

(di govara xwendevana nû) hejmar

17 sal 2003 li şamê hatiye weşandin.

(di govara peyv de hejmar 26 sal

2003 li dihokê hatiye weşandin).

hejimar "64" Heeeellllbbbbeeeesssstttt Tebax

2017 ji weşanên Yekîtiya giştî a Nivîskar û Rojnamevanên Kurd li Sûrî

18

Bêwar Barî Teyfûrî

Eva dunya xewn xiyale valaye,

Emir diçe hertim li ser salaye,

Durrî, xaîn, bê îtbar bê wefaye

Yek hejare, yek zengîne cefaye.

Kasibara tu wext nakin hurmetê,

Wê dune jî bernadine cinetê.

Ku hejarî tera nadin silava ,

Vê rewşêda tu wext nayê ber cava,

Jîyanêda qe navêjî tu gava,

Pere bûye naha ruhê mirova,

Kasibara tu wext nakin rûmetê,

Wê dune jî bernadine cinetê.

Bê peretî jîyan hertim wêrane,

Hejar, feqîr kêra lazim çi rane,

Bê peretî emir pûçe dêrane,

Pere hertim dîn îmanê mêrane,

Ku kasibî tera nakin hurmetê,

Qe pi rs nakin kuda diçî ji ku tê.

Ku kasibî heya heyî berdestî,

Li her derê belengazî sosretî,

Ji jîna baş hertim dûrî hesretî,

Tu kes îra lazim nînî tu wextî,

Ku kasibî te ra nakin hurmetê,

Wê dunê jî bernadine cunetê.

Ku kasibî bi rîndarî bi axî,

Pejmûrdeyî, s tûxarî kambaxî,

Ji bo qewma mirovekî ne saxî,

Serederyê ji dost nasa dernaxî,

Ku kasibî te ra nakin rûmetê,

Wê dune jî bernadine cinetê.

Nakin hurmetê Li tu dera tune bûye wekhevtî,

Dewlemend diçin dibin cinetî,

Ku kasibî wê dune jî derhatî,

Vê dune jî ,wê dune jî duqatî,

Kasibara tu wext nakin hurmetê,

Wê dune jî bernadine cunetê.

Keyfê dikin dunya meda dewletî,

Wê dunê jî dagi r dikin serketî,

Axîretê qazanc dikin peretî,

Ser ti rba wan kevi rê mermer duqatî,

Kasibara tu wext nakin hurmetê,

Wê dune jî bernadine cunetê.

Kasibara dunya meda tune rê,

Zengîn hertim bûne mêrxasê dewrê,

Di jî zana pîs dikine reftarê,

Pêşda dibin ku zêrbe bar li kerê,

Kasibara tu kes nake hurmetê,

Ez fahm nakim ev hest,helwest ji ku tê.

Zêr jî zîv jî tu kerêkî ew kere,

Lê mixabin ew pêşdaye rêbere,

Gellek dibên eva qismet qedere,

Nav kerada jîne erzan hedere,

Kasibara tu wext nakin hurmetê,

Wê dune jî bernadine cunetê.

Wê dune jî bernadine cunetê.

*** *** *** *** *** ***

Dema meda qîmet nadin helbestê,

Helbesta min ji nalînya dilêm tê.

Cîvaka me cîvakeke bindeste,

Ne xwendîye, nezaneye sosrete,

Kevneşope gellekî êlpereste,

Qe nameşe tim dikule şilşete,

Yek û yekî qebûl nake bê heste,

Hemberî hev bûne neyar û çete.

Ev cîvaka qîmet nade xizmetê,

Dûr ketye ji s îyanetê, qismetê,

Çawa bûye kêmasîyê tebîetê,

Derketîye ji s înorê xulqetê,

Ev helwesta ji nalînya dilêm tê,

Vî gelîra dikim dîlek qudretê.

Bêwar Barî li ber dewrê netewî,

Li tu dera tu wext neşkest bû rêwî,

Cîvakêda hate xanê ça sêwî,

Sozê wîda qe tunene derewî,

Şa îr dibin tim şerefa netewî,

Li ser rastyê bi bi ryarin bê dawî

*** *** *** *** *** ***

Ev dunya ku em têdane wehaye,

Durî, xa în, bê îtbar bê wefaye

Yek hejare, yek zengîne tim şaye,

Weha hertim emir diçe cudaye

Kasibara tu wext nakin hurmetê,

Wê dune jî bernadine cinetê.

28.11.2011

Elî Ebdullah kolo

Gerîn Pêxwas û sar

Gerekdirêj

Bayekbakur

Û seqayekhar

.....

Girî û gilî

Gazin bi êş

Hêviyekkûr

Dilekwekar

.......

Giranbûzar

Pûçbûnedest

Ji hevketelaş

Dilbûawar

..........

Gihişt me bax

Zigekbirçî

Min sêvnedî

Çibkimhawar

16/7 /2015

hejimar "64" Heeeellllbbbbeeeesssstttt Tebax

2017 ji weşanên Yekîtiya giştî a Nivîskar û Rojnamevanên Kurd li Sûrî

19

Omîdê Aşîtî (Dr. Nîdal Husên)

Awazên rojê Divim têr bibim ji awazên rojê

ji ava vê xakê, ji têlên vê sazê

divim ez vejîm, ji rewanê tavê

ji hilma dexlê, ji hêsrê xwnavê

Belkî bişkînim van tîrên demê

nûva berbakim, baskên evînê

bilind avakim, hêvîên nû jînê

vî dilî şakim bi xamla şermînê

Lê ez çibikim, ji ronîya hêlînê

ji vê keserê, ji vê kul û xewnê

winda û dûrim li pêlê hebûnê

jar û melûlim, ber torên ayînê

Ezê bixwînim, vê stran û şînê

kûr biçînim vê peyv û nalînê

û gazî bighînim, şaxên birînê

nifşên van çaxan li şerê maînê.

Dengê melûl

Yadê, şêrînê yadê, wa yadê

dengê melûl, awirên sikratê

ji jara vê beza jîna demê tê

kahnîya şînê, kes guh nadê

Divim, bes, bijîm, li vê xakê

nan bixwum, û vaxwum avê

bêtirs, dûr, bazdim, li çolê

pir têr bibim, ji şewqa rojê

Idî bi xwe, bi milîona, nav im

ahîn û nalîn im, ardû û ar im

brîn im ez, kûwinêra bişax im

zarok im, yadê, lê idî kal im

Xwişk û brayên min tev girtin

bav û mamên min biderxistin

ray û rawanên min tev kûştin

birçî, tî, tazî û winda hiştim

Ji nav vê qîrêj û çirava bêzanistî

bi van kederan û basikên şikestî

li vê xakê, her ez dimînim xwedî

bilind hildidim ala xwe ye rengî.

Boniya Cegerxwîn

Dilê minî penaber

Wek zaroka li ser şîr ku

ji singa

dayika xwe dûrketibe

qîr dike dinale

hêstiran dibarîne

di bêdengiya dûriyê de

di siberojeke reş de

di hundirê canê minî bêzar de

dilive, bazdide

li asoya hestan xwe digre

li awazên xwe yên nazdar

ku berî penaberiyê dibhîst

dipirse

li roka xwe ya evîndar dipirse

di hinasê bajarekî lihevketî diçe û tê

lê mixabin tiştekî wiha nabîne

ditirse, bang dike, qîr û hawar dike

lê kes lê venagerîne, êdî dizane ku ne

li mala xwe ye, lê nema kare vegere

û ne bi dilê xwe dimîne, êdî

ji neçarî bê kes û kûs li wê rastê dimîne.

Dilê minî penaber

hejimar "64" Heeeellllbbbbeeeesssstttt Tebax

2017 ji weşanên Yekîtiya giştî a Nivîskar û Rojnamevanên Kurd li Sûrî

20

Keça Mirovan

Ji ezman hate weşandin

Sitêrek hate qelaştin

Bi tîrêje bi helbijartin

Ji jor Firişte lê bê periye

Û ji jêr rinde wek Masiye

Ew ji Ezman daketiye

Yan ji Deryan der ketiye

Di Avê de ne saz vanim

Bê Perî me firê nizanim

Ne xwînî me ez Gundî me dilovanim

Ne dolmendim bê çare me perîşanim

Dil mijûl bû ji kul û derda

Di vê navê de min Rî berda

Evîn li min bûye peyda

Ketim tora keça seyda

Te çi kir keça mirovan

Bi hêvîme bibe dilovan

Dirav û dilvîn û can

Hemû dibêjin navê Mîlan

Soza xwe bi cî bînim

Ser wê sozê ez dimînim

Di çavê xwe de te razînim

Ronahiyê bi te ez dibînim

RIDWAN CARO

Gul û çîçeka kirin dîlan

Bi rêz danînîne navê Mîlan

Xweşî û şahiya li Zozan

Geh mizgîne û geh solîne ji Ezman

Bi hêvîme bînê bîra xwe

Gava min dayê Zincîra xwe

Da min soz û peymana xwe

Sê sala di deste mabû

Bi wî destî gelek şabû

Evîn di çavan de xuya bû

Li mixabin ez çi bikim

Babîsok ji dûr xuya dike

Daristana ji kok radikê

Lat û çiya ji hev bela dike

Beko Ewan peyda dike

Min gav avêtin bi serbestî

Û her min destê wê dixwestî

Rêwî bûm bi dilek şikestî

Westiyam bûm çerm û hestî

Evîna xwe min dida te

Rih û can tev li ba te

Ez bûm agirê çira te

Tevde ji bo evîna te

Ger tu min bike Taca xwe

Ezê te bikim kilê çavê xwe

Bidim rih Canê xwe

Dil tevizî ji kela xwe

Çîroka min pir dirêje

Hevalê min Gelawêje

Qut birînke Heval dibêje

Xwedî hişê tu ne gêje

Dil hate givaştin

Hêvî têne şikandin

Gul hatin weşandin

Konek reş li ser dîlanê

Xemgîn naçin seyranê

Mijûlim ez ji van derda

Ala sipî va min hilda

Hemî ji bo te wa keywanê

Guneh karim roja Cejnê

Ezê reş girêdim li ser Bejnê

Divê ez vekim Giradanê

Xwe derînim ji vê Zindanê

Ev gotina Dev û Dil

Pê derînim êş û kul

Îdî here îdî here wê Seyranê

Û Keziya bihûne bo Dîlanê

Evîndar ger ji hevdû re bi xapbin

Û li benda givaştina Dila bin

Ev çi Evîne qut birînke

Win ji hevdû re nabin

Kanî Soz ka Evîn

Sed heyf û mixabin

Li ger win bi hevdû şabibin

Û Kul û Derd li we giran bibin

Wê li ber bayê Evînê

Tevde bela bibin.

hejimar "64" Heeeellllbbbbeeeesssstttt Tebax

2017 ji weşanên Yekîtiya giştî a Nivîskar û Rojnamevanên Kurd li Sûrî

xwhdan û kevirdibêjinji me re,

çiqas sêzîf hewlda ji nifirê xwlas bê

lê bê sûd

Ji ber xelekê jiyanê windayîne

ne yek rêzin an xêzin

Zinar ji ber giranî rondikên me,

Gazind dikin jî

Kerwanên ewrên sipî

derbasdibin mîna biyanan

di hizrê me de

Û wisa jî diçê evîn

Wisajî bang dide her sibehewbirîn

Xemandagirinmînamey di peyalan.

ûvexwn,

Tiştekî wekî mest bûn

Beranberî şkestinê xweş tirnîne

Riya zirav û dirêj ,

Pirsênkedêlingandikin

Di nalin hemî lîlan ber pencerê hêvî

Jiyan hatiye windakirin,

Di zîndanê gomaniyê

21

Rêber Hebûn

Bendewarê Bendewarê Bendewarê Bendewarê hîviyêhîviyêhîviyêhîviyê

Û dem di gewriyê,

Cîgehê asê ma ye ber tozêli

pirtokên xwe vedikim

ji pêşwaz kirina nîgaşên,

Ne jibîr bûyî

Di derveyî bîr û bawerî

ji bilî tozê tiştek ne diyare

bi hêvîme her vîn başbê

bi hêvîme giyan geşbê

çima gengazî û niyazî,

Di jiyanê her tên kuştin

dîle ev hêvî

dîle ew şahî

di jiyanê me

bi tev bû şênî

evîn û hêvî û ahîn

dişopînên hestên peyva

dafirînin helbestan

di henasên evîndaran

Jano Robarî

Ey Yazdan Ey Yazdanê li ezman

Tevî rindî û xweşî û mehrîban

Ey xwediyê reben û xizan

Çawa te ez carek din hîştim

Bi tenê wendayî û perîşan

Wek kurdan bindestên tirkan

**

Ey Yazdanê dadwer û dilovan

Xwedî hêz û bendor û viyan

Û bi dest de erd û ezman

Jibîr neke bindest û zîndevan

Ew hatinî kirin ji eyar, hest û navan

Û jêre birînî tilî û guh û ziman

**

Ey Xwedayê evîn û xêrkar

Hêviya kesên nexweş û bê mal

Ji wî kerasî wan derîne û jêre bibe alîkar

Da nemînin bêhêvî û berdîwar

Warê wan şên bike wek hemû car

Û barê wan sivik bike û pêde par

Da nemînin tî û birçî û hejar

**

Ey Xwedayê li ezmanê heftan

Û bi dest de dermanê hemû derd û kulan

Çima te Kurd hîştinî ta hîro bê azadî û niştiman

Û tu wan azad nakî û serfiraz wek hemû gelan

Ma ne Kurd jî mirovên tene, lo ez dilovan????

hejimar "64" Heeeellllbbbbeeeesssstttt Tebax

2017 ji weşanên Yekîtiya giştî a Nivîskar û Rojnamevanên Kurd li Sûrî

22

Beyar Robarî

Jiyan çente ye

Jiyan çente ye

Hertim li mil û piyê te ye

Te çi kirê para te ye

Roja te nekirê dere ji dest te ye

**

Jiyan çente ye

Û bêdestiya te bidestê te ye

Ne bidestê hêkim û êxe ye

Rojên derinî ji dest te ye

**

Jiyan çente ye

Tu kuve çûyî li mil û piyê te ye

Her çentak li gor kar û zîrekiya te ye

Jiber we çentê min newek çentê te ye

**

Jiyan çente ye

Her gav li mil û piyê te ye

Jiyana bê bîrewer bêwate ye

Pir bikin bîrewan birojane ye

Bîrewerên baş li go rte ye .. te ye.

16 - 07 - 2017

Armanca me Armanca me ji şoreşê azadî bû

Azadiya peyvê, raman û sazî bû

Û civakek dêmoqrat û wekhevî bû

Ne hukmê êlî, malbetî û kesîtî bû

**

Armanca me ji şoreşê azadî bû

Ne hukmê qereqoşî û malbetî bû

Qereqoşiya Berzanî, Telbanî û Esedî bû

Û bîrdoziyên pûç û tevlehevî bû

Û “felsefeya” Ocelan bêrengî bû

**

Armanca me ji berxwedanê serfirazî bû

Û serxwebûna welat û yekbûna kurdî bû

Ne birakujî û parvekirin welatî bû

Li gor berjewendiyên malbetî û kestî bû

Û avakirina mîrşînên Neqişbendî û Qadirî bû

An pûtperstî û hukimê yekmirovî bû

Armanca me ji berxwedanê welatek pir rengî bû

Wek sirûşta Kurdistanî bû

Cûda raman, ol, bîrdozî û kêmenetewî bû.

07 - 08 - 2017

Qualm Riza Mohemedy*

Tu kîjanî

Ez diwînim tu kurmancî

belam kurmancî nizanî

dê bavên te gonekarin

tu sebeba gunê wanî

wan xwexazan xiyanet kir

kurmancî ji te standin

tu ne kewy ne qijikî

Ez nizanim tu kîjanî

li bejn û balê kurmancî

qijik ninî zû nexapê

tu xwe cêh ke ji bêganan

tu bilbila ser daranî

tev mezinan guftigû kê

li dîrûkê custicû ke

biger eslê xwe bibîne

tu ji neslê rustemanî

bizan kalkê te kaweye

ew serkeftiya gelê me yê

xwe evqas tu piçûk nebîn

tu ji nesla serdaranî

dijmin ji te herasane

piling ji te gurîzan e

serî xwe rasteva bigir

tu ji malbata şêranî.

*Helbestvaneke ji Xorasanê ye.

hejimar "64" Heeeellllbbbbeeeesssstttt Tebax

2017 ji weşanên Yekîtiya giştî a Nivîskar û Rojnamevanên Kurd li Sûrî

23

Eduard Mörike Eduard Mörike Eduard Mörike Eduard Mörike

====

Edward MurîkêEdward MurîkêEdward MurîkêEdward Murîkê

Wergerandin:

Tengezar Marînî

Eduard Mörike, di 8.9.1804an de, li Ludwigsburg ji dayik bûye. Li wir

çû dibis tana Latînî û ji sala 1818an ve li Urach „Ûrax“ seredana

dersan û semînaran ki r. Sala 1826 dest bi karê Kahintiyê „theology“,

li Nüertingen ki r, salên 1827/1828an, wek redektor di govarekê de

karki r. Ji 1834-1843 qeșetî li Cleversulzbach ki r.

Mörike wek mamosteyê edebiyatê û toreyê kar ki r û li Stuttgart, li

sala 1855an kete encumana wê de. Di sala 1856 bû profesor. Ji sala

1871an ve, dubare vegeriya Stuttgart û li wir jiyana xwe berdewam

ki r û li wir di 4.6.1875an de mir.

Mörikyê helbestvan: Mörike, helbestvanek bû, xwe qet têkilî siyasetê nekir. Raste, ew ji hêla bajarê xweve

hatibû hilbijartin û qeșa jî bû, lê hiș, hizir û jiyan awîtore û edebiyat bû. Di bin axkirina

miriyan de, jinișkave, deqder diketin û ew êdî dibûne helbest û aforîzim. Wî gelek

helbest, ji Yewnanî û latînî wergerandibûneser bi elmanîve. Jiyana Mörike. Di navbera

qunaxa Romantîkê û bicivak kirina toreyê de bû.

Wî xwe bi derdora xweve mijûl dikir û Îdolên xwe jinav çivakê diafirandin. Mörike,

mijarên hemereng anîne nav helbestê û bi wî șêweyî formên helbestê hatine guhertin.

Mörike, jiyana efsaneyî û babetên rojane di toreyê de, anîne ba hev.

Eduard Mörike. Helbestvan, çîrok nivîs û wergervan bû. Yek ji helbestvanên dibistana

Schwaban bû. Schwab, ew miletê, ku li Baden- Würtemberg dijîn.

Pirs û BersivPirs û BersivPirs û BersivPirs û Bersiv Tu ji min dipirsî, bo çi tevîhev î

Evîn ketiya dilê min

Û bo çi ji zûve,

min ranehijte singo?

Bi peyive, çima acenî lezgîn in

Ba, li baskan dixe

Û ji kûve, ev kaniyên șêrîn?

Hûn bi rêyekê de diçin

bager di gopîtka xurtbûna xwe de ye

darê Sihirbaziyê rawestîne

ta tu bigihî ser kaniya șêrîn!

Spêdeya Êlûnê Cîhan di mijê de hîn jî aram e

Hîn mêrg û daristan xewnan dibînin

Nêzîk, tu, yê bibînî, dema berrûk bê tehilandin

Asîmanê șîn bê te guhertin

Payîz bihêz bibe û cîhan, du kel jê derkeve

di nav zêrên gerim de biherrike

ȘefaqȘefaqȘefaqȘefaqêêêê Razan nîne, serma, çavên min diperxîne

Li wir, ez, dest bi rojê dikim

Ji pencera jora xwe

Hișê min li hev dikeve

Hîn di nav gumanê de, virve û wirve

Pîrhvok çêdibin

-Tirs, iș kence

Gêwa min nema lê têt

hejimar "64" Heeeellllbbbbeeeesssstttt Tebax

2017 ji weşanên Yekîtiya giştî a Nivîskar û Rojnamevanên Kurd li Sûrî

MIN TU NEVÎ

Ger jiyan bî mirin xweşe

ger buheşt bî dujeh xweşe

ger çirabî tarî xweşe

min tu nevî jimin dûrbe

*****

Ger buharbî havîn xweşe

ger evînbî cefa xweşe

ger zozanbî deşt pir xweşe

min tu nevî jimin dûrbe

*****

Ger rastîbe derew xweşe

Ger şêrînbe tehlî xweşe

Ger tu avbe rojî xweşe

Min tu nevî jimin dûrbe

*****

Ger zemînbî aso xweşe

Ger tu canbî azer xweşe

Ger ciwanbî kalî xweşe

Qet tu nevî jivir here

*****

Kêf û semabî şîn xweşe

Cejn û xelat girî xweşe

Nêzîkbe tu dûrî xweşe

Qet tu nevî jivir here

*****

Azadbe tu zindan xweşe

Gulavbe tu bîn ne xweşe

Zînêbe tu beko xweşe

Qet tu navî jivir here

*****

Dermanbî tu ziqûm xweşe

Tosinbî tu gemar xweşe

Heyv û sitêr rok pir xweşe

raba bilez jivir here

*****

Cavê mi bî korî xweşe

Ziman bî tu lalbûn xweşe

Ramanbî tu j,bîrî xweşe

rabe bilez jivir here

*****

Mêbazbî tu rikeh xweşe

Ahobî tu nêçîr xweşe

Oldarbî tu mey pir xweşe

rabe bilez jivir here

*****

Ger tu şaha firişta be

Hor l,eyna buheştya be

Yan xecoka xelatabe

Siyamend bim min tu navî

*****

Ebdal Xan

Ger rewana vî dilî be

Gulîstana evînê be

Yan tu zîna cizîrêbe

Memê albim min tu nevî

*****

Ger tu naz û nazelî be

Kezî zer û deq enî be

Yan tu layla erebî be

Qeysê melûh bim tu nevî

*****

Ger zelîxa reşîdî be

Kember ji zêr û eqîqî be

Hilbijêra çil cêrîbe

Ge Harûnbim min tu nevî

*****

Qebqeba gozelî kew be

Ge fîxana bilbilî be

Nisrîna roj helatîbe

Bavê felek bim min tu navî.

Muhemmed Mella

SerxwebûnSerxwebûnSerxwebûnSerxwebûn Li bajarê min..

bê dengiye..

hem jî kelekela havînê ye

Xewneke .. dirêje ..

li ber sîbera dara çerxê..

Çîroka hevalê şikeftê..

Tê gotin ji mêjde..

Lê çavek şiyare..

Xew naye bîra wî..

Dilek heye bi evîn..

Rondika dibarîne..

Ji hesreta veqetandinê..

hem jî ji işqa dilberê..

tim radibe piştî ketinekê..

lê wa dem hat ..

îro bangek heye..

îro hêvî wê pêk bê..

Refrandom û gişpirsiye

ji bona mafê windayî

ji bona alhildana dîrokiye

Zemîna naverast sitewre

va katê wê hat ku bi zê

ji bona hatina Serxwebnê

ji bona hatina .. azadiyê

ji bona hatina .. dewletê

13/8/2017

24

hejimar "64" Piiiirrrrttttûûûûkkkkêêêênnnn nnnnûûûû

Tebax

2017 ji weşanên Yekîtiya giştî a Nivîskar û Rojnamevanên Kurd li Sûrî

25

Elî Şemdîn

Danasîna pirtûka: Tûrikê Zêran Vaye pirtûka (Tûrikê Zêran), ji çapxana (Enistîtuya Kelepûrê Kurdî), hate çapkirin û bi xemleke

xweşik û ciwan kete nav destê xwendevanên Zimanê Kurdî (Zaravê Kurmancî) de.

Pirtûka (Tûrikê Zêran), bi naveroka xwe ve ji dihan Pêkenîn û Kurteçîrokên Folklora Kurdî pêk

hatiye, yên devera Amûdê û Qamişlo li Rojavayê Kurdistanê, ku li ser (166) Rûpelan hatine

belavkirin, ev Pirtûk ji berhevkirin û şirovekirina, nivîskarê kurd (Yasîn Hisên) e, babetên vê

Pirtûkê hatine dabeşkirin li ser van beşan: (Pêşgotin, Çîrokên Sima`îlê Dîn, Kurteçîrok, Pêkenokên

Aşîtî û Xerbiyan).

Yasîn Hisên di Pêşgotina xwe de di bêjê: (Dema min babetên nava vê Pirtûkê berhev dikirin,

herdem min digot: ev Dur û Cewherên Miletê me ne, ji ber wê min dixwest navekî li gorî naveroka

wan helbijêrim, û baştirîn nav ji wan re min dît, ku tevdan bixim yek tûrikî de û nav lê bikim

Tûrikê Zêran).

Herwiha di dawî de jî dibêjê: (di karim bêjim ku ev karê min weku Bergê Yekeme, ji ber hîna bi

sedan Kurteçîrokên watedar hene û hîna jî gelek kar pêwîste bête kirin, bi taybet li Rojavayî

Kurdistanê).

Ev Pirtûk bi xwe Xelekeke ji zîncîra Pirojeyên Enistîtuya Kelepûrê Kurdî, ku navenda wê ya serekî

li Paytextê Rewşenbîrî (Şarê Silêmanî) yê ye, û amadekarê vê Pirtûkê (Yasîn Hisên) bi xwe jî ew li

vê Enistîtuyê karmende û îş dike.

Yasîn Hisên, helbestvan û nivîskar û wergêre, çend Pirtûk belav kirine û çendek jî hîna di bin çapê

dene, ji wan:

- Temberiya Ben Aşan/ Heleb 1999.

- Azar / Heleb 2003.

- Lorîk/ Silêmanî 2013.

- Kerkûk/ Wergerandin ji Soranî bo Erebî.

- Berif / Wergerandin ji Erebî bo Kurdî, hîna di bin çape deye.

Û hin karê din..

Cankurd

Berevajî Firendekan a Ebdulbaqî HuseynîBerevajî Firendekan a Ebdulbaqî HuseynîBerevajî Firendekan a Ebdulbaqî HuseynîBerevajî Firendekan a Ebdulbaqî Huseynî Îro pi rtûka Kurte çêrokan, a bi rayê rewşenbîr Ebdulbaqî Husynî giha destê min, ku weku diyarî ji Norwêc bo

min hinartî. Lew re ez dilşadim bi ketina pi rtûkeke nûya bi Kurdî di navmala min de.

Navê pi rtûka delal eve (Berevajî fi rendekan) bi wateya: Tersî fi rindan. Eve jî balkêşe, ji ber ku fi rîn bi xwe ne

karê mirovane, ew karê teyr û tilûran e. Sernavê pirtûkê diyardike, ku berhema hêja Huseynî wê xweş û

hêja be. Li ba min sernav si reke mezin di nivîsandinê de dilîze.

Ber gê vê berhemê, wekî di wêneya wê de dixuye, ji aliyê Dilbi rîn Skaarve (Cover - Illustrations) bi ciwanî

hatiye pêdakirin. Û pêşgotina pi rtûka, ku bi çapkirin û derxis tineke başe, ji aliyê nivîsevanê hêja Ibrahîm

Yûsif ve hatiye nivîsandin, Lêki rê berhemê bi xwe jî pêşgotinek jêre di 13ê Hizêrana 2016ê de li ba jêrê Oslo

– Nerwêc lêkiriye. Pi rtûka ku ji 128 rûpelan e û tê de (15) kurte çêrok hene, û ji weşanên Yekîtiya Giştî ya

nivîskar û rojnamevanên rojavayê Kurdis tan (YNRKS) e, li Is tanbolê hatiye çapkirin, hema ne diyare li

bakijan çapxaneyê.

Nivîskarê Berhemê, dibêje ku van kurte çêrok tabloyin jîndarin, jibihîs tin û berçavki rinên wî yên rojane ne,

lê piçekî tev li fantaziya wîya wêjevanî bûne, da wilo xweşik û nazik bên nivîsandin, lê hinek ji wanjî, pir ji

zûve hatîne bihîs tin an dîtin û di ber pênivîsa wîre derbasbûne.

Wekî Endizyarekî çandiniyê, ku jîr û jêhatîye, nivîsandina seyda Huseynî ya bi Kurdî gele kasan e, ku her

kesekî piçekî bi Kurdî dizane, dikane bi tamzarî van kurte çêrokan bixwîne û mifa jê bigi re, ji ber ku jinêv

jiyana mirovî hatîne, û ji aliyê nivîsevanekî jêhatî ve hatine lêki rin.

Ew di diyarîki rina xwe de, ji min re dibêje; bi hîviya ku ev pi rtûk bi dilê tebe. Min ev nasnameya kurt li ser

vê berhemê nivîsand, da gelek xwendevan mizgîniya derketina wê bibînin, û ez ê destpêbikim, teviya

pi rtûkê bixwînim, û ez pêş de dizanim, ku hêja Ebdulbaqî Huseynî baş dinivîse, çi bi Kurdî û çi bi Erebî, û di

her warekî de, lewre ev berhem jî wê hêja û serkeftîbe.

Sernivîser Derhêner

Ebdulbaqî Huseynî Xorşîd Şûzî

Desteya birêvebir

- Boniye Cegerxwîn

- Hemîd Yûsif (Kasî)

- Mizgîn Hesko

- Xorşîd Şûzî

Ji bo hinartina berhemên kurdî :

kurdi.penusanu@gmail.com

Jimarên ‘’Pênûsa Nû’’ Tev ji vî Emêlî derxînin :

www.penusanu.com

26