bab 2 transformator tenaga

65
7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 1/65 TRANSFORMATOR TENAGA 1 FUNGSI DAN PRINSIP KERJA TRAFO TENAGA 1 Teori Dasar Hukum utama dalam tras!ormator adala" "ukum iduksi !arada#$ Meurut "ukum ii suatu %a#a listrik melalui %aris le%ku% #a% tertutu&' adala" (er(adi% lurus de%a &eru(a"a &ersatua )aktu dari &ada arus iduksi atau !lu* #a% dili%kari ole" %aris le%ku% itu +,i"at Gam(ar -.1 da Gam(ar -./0$ Gam(ar -.1$ Arus ma%etisasi seara %ra!is ta&a mem&er"itu%ka ru%i.ru%i  (esi$ Gam(ar -./$ Arus ma%etisasi seara %ra!is de%a mem&er"itu%ka ru%i. ru%i (esi$ Selai "ukum Farada#' tras!ormator me%%uaka "ukum ,ore2 atau le(i" dikeal de%a kaidah tangan kanan se&erti terli"at &ada Gam(ar -.3 (erikut ii4 Gam(ar -.3$ Hukum ,ore2

Upload: auliyafauziyah

Post on 18-Feb-2018

229 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 1/65

TRANSFORMATOR TENAGA

1 FUNGSI DAN PRINSIP KERJA TRAFO TENAGA

1 Teori Dasar 

Hukum utama dalam tras!ormator adala" "ukum iduksi !arada#$

Meurut  "ukum ii suatu %a#a listrik melalui %aris le%ku% #a%

tertutu&' adala"  (er(adi% lurus de%a &eru(a"a &ersatua )aktu

dari &ada arus iduksi atau !lu* #a% dili%kari ole" %aris le%ku% itu

+,i"at Gam(ar -.1 da Gam(ar -./0$

Gam(ar -.1$ Arus ma%etisasi

seara %ra!is ta&a

mem&er"itu%ka ru%i.ru%i (esi$

Gam(ar -./$ Arus ma%etisasi seara 

%ra!is de%a mem&er"itu%ka ru%i.

ru%i (esi$

Selai "ukum Farada#' tras!ormator me%%uaka "ukum ,ore2 ataule(i"

dikeal de%a kaidah tangan kanan se&erti terli"at &ada Gam(ar -.3

(erikut ii4

Gam(ar -.3$ Hukum ,ore2

Page 2: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 2/65

Dasar dari teori tras!ormator adala" se(a%ai (erikut 4

 Arus listrik (olak.(alik #a% me%alir me%elili%i suatu iti (esi maka iti

(esi itu aka (eru(a" me5adi ma%et +se&erti Gam(ar -.6 da Gam(ar -.-0

da a&a(ila ma%et terse(ut dikelili%i ole" suatu (elita maka &ada kedua

u5u% (elita terse(ut aka ter5adi (eda te%a%a$

Gam(ar -.6$ Suatu arus listrik

me%elili%i iti (esi maka (esi itu

me5adi ma%et$

Gam(ar -.-$ Suatu lilita

me%elili%i ma%et maka aka

tim(ul %a#a %erak listrik +GG,0

Dari &risi& terse(ut di atas di(uat suatu tras!ormator se&erti Gam(ar -.7 di

(a)a" ii'

Gam(ar -.7$ Prisi& Dasar dari Tras!ormator 

Rumus te%a%a adala"4

E 8 6'66 N ! * 19 .:.

Maka utuk tras!ormator rumus terse(ut se(a%ai (erikut4

E1 ; E/ 8 6'66 N1 !  1* 19 .:. ; 6'66 N/ ! / * 19 .:

karea ! 1 8 ! /' maka

E1 ; E/ 8 6'66 N1 !  /* 19 .:. ; 6'66 N/ ! / * 19 .:

E1 ; E/ 8 N1; N/ atau E1 N/ 8 E/ N1' se"i%%a 

Page 3: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 3/65

E1

  = E2

N1

  = N2

I2

I1

E/ 8 +N/ ; N10 * E1

Ketera%a4

E1 8 te%a%a &rimer 

E/ 8 te%a%a sekuder 

N1 8 (elita &rimer 

N/ 8 (elita sekuder 

<A &rimer 8 <A sekuder 

I1 * E1 8 I/ * E/

E1; E/ 8 I/ ; I1

I1 8 I/ + E/; E10Ketera%a4

I1 8 Arus &rimer 

I/ 8 Arus sekuder  

E1 8 te%a%a

&rimer 

E/ 8 te%a%a sekuder 

Rumus umum me5adi 4

Page 4: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 4/65

Page 5: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 5/65

/ Pem(e(aa Tra!o

S&esi!ikasi tra!o (iasa#a di#ataka dalam Ka&asitas tra!o tea%a dalam 

M<A

1 Te%a%a k<

/ Ratio te%a%a

Per"itu%a kemam&ua arus tra!o

=esar#a arus tra!o da&at di"itu% de%a

rumus4 S 8 P > 5?

S 8 @3 < I

P 8 S ; @3 < os φ

? 8 S ; @3 < si φ

Dimaa 4

S 4 Da#a Semu +

M<A0 P 4 Da#a N#ata

+M0

? 4 Da#a Reakti!

+M<AR0 < 4 Te%a%a + k<0

φ 4 Sudut da#a

Tra!o mam&u di(e(ai mele(i"i rati% da#a dalam )aktu tertetu$ 

=atas !aktor &em(e(aa le(i" dari tra!o sesuai stadard <DE

adala"4

Ta(el -.1$ ,oad Faktor Tra!o

,oad 

Fator 

B OCer.load

19 /9 39 69 -9

Jam Jam Jam Detik Detik

9$- 3 1'- 1 39 1-

9$- / 1 9'- 1- :

9$ 1 9'- 9'/- : 6

Page 6: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 6/65

3 Kostruksi =a%ia.(a%ia Tras!ormator 

1 Peralata;=a%ia Utama

1 Iti =esi=er!u%si utuk mem&ermuda" 5ala !luksi' #a% ditim(ulka ole" arus

listrik #a% melalui kum&ara$Di(uat dari lem&e%a.lem&e%a (esi

ti&is #a% (erisolasi' utuk me%ura%i &aas +se(a%ai ru%i.ru%i (esi0

#a% ditim(ulka ole" Edd# urret +Gam(ar -.0$

Gam(ar -.$ Iti =esi da ,amiasi #a% diikat Fi(er Glass

/ Kum&ara Tras!ormator 

 Adala" (e(era&a lilita ka)at (erisolasi #a% mem(etuk suatu

kum&ara$ Kum&ara terse(ut terdiri dari kum&ara &rimer da

kum&ara sekuder #a% diisolasi (aik ter"ada& iti (esi mau&u

ter"ada& atar kum&ara de%a isolasi &adat se&erti karto' &ertiak

da lai.lai$ Kum&ara terse(ut se(a%ai alat tras!ormasi te%a%a

da arus$

Page 7: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 7/65

Gam(ar -.:$ Kum&ara P"asa RST

3 Mi#ak Tras!ormator Se(a%ia (esar kum&ara.kum&ara da iti tra!o tea%a diredam

dalam mi#ak tra!o' terutama tra!o.tra!o tea%a #a% (erka&asitas

(esar' karea mi#ak tra!o mem&u#ai si!at se(a%ai isolasi da

media &emida"' se"i%%a mi#ak tra!o terse(ut (er!u%si se(a%ai

media &edi%i da isolasi$

6 =us"i%

Hu(u%a atara kum&ara tra!o ke 5ari%a luar melalui se(ua"

(us"i% #aitu se(ua" koduktor #a% diselu(u%i ole" isolator' #a%

sekali%us (er!u%si se(a%ai &e#ekat atara koduktor terse(ut

de%a  ta%ki tra!o$ Pada (us"i% dile%ka&i !asilitas utuk &e%u5ia

teta% kodisi (us"i% #a% seri% dise(ut eter ta&$

Gam(ar -.$ =us"i%

Page 8: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 8/65

- Ta%ki KoserCator 

=er!u%si utuk meam&u% mi#ak ada%a da ua&;udara aki(at

&emaasa tra!o karea arus (e(a$ Diatara ta%ki da tra!o di&asa%ka relai

(u"ol2 #a%  aka me#e(ak %as &roduksi aki(at kerusaka mi#ak karealistrik$

Utuk me5a%a a%ar mi#ak terkotamiasi de%a air u#a% masuk (ersama

udara melalui salura &ele&asa da masuka#a udara kedalam koserCator 

&erlu dile%ka&i media &e#era& ua& air &ada udara seri% dise(ut de%a silia

%el tidak keluar meemari udara disekitar#a$

Gam(ar -.19$ KoserCator mi#ak tra!o

Page 9: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 9/65

/ Peralata;=a%ia =atu

1 Sistem Pedi%i

Se(a%ai istalasi tea%a listrik #a% dialiri arus maka tra!o aka ter5adi

&aas #a% se(adi% de%a arus #a% me%alir serta tem&eratur 

udara disekelili% tra!o terse(ut$ Jika tem&eratur luar uku& ti%%i da

(e(a tra!o 5u%a ti%%i maka tra!o aka (ero&erasi dea% tem&eratur 

#a% ti%%i &ula$ Utuk me%atasi "al terse(ut tra!o &erlu dile%ka&i

de%a sistim &edi%i #a% (isa mema!aatka si!at alamia" dari

aira &edi%i da de%a ara mesirkulasika seara tekis (aik

#a% me%%uaka sistem radiator' siri&.siri& #a% ti&is (erisi mi#ak

da di(atu de%a "em(usa a%i dari ki&as.ki&as se(a%ai

&edi%i #a% da&at (ero&erasi seara otomstis (erdasar &ada setti%

relai  tem&eratur da sirkulasi air #a% (ersi%%u%a de%a &i&a

mi#ak  isolasi &aas$ Dari sistem &edi%i terse(ut maka tra!o da&at

di(a%i (erdasarka sistem &edi%i#a se&erti ONAN' ONAF' OFAN'

OFAF da OFF$

Page 10: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 10/65

Gam(ar -.11$ Pedi%i tra!o t#&e ONAF

/ Ta& "a%er +On Load Tap Changer 0

Kualitas o&erasi tea%a listrik 5ika te%a%a#a omial sesuai

ketetua' ta&i &ada saat o&erasi ter5adi &eurua te%a%a se"i%%a

k)alitas#a meuru utuk itu &erlu alat &e%atur te%a%a a%ar 

te%a%a selau &ada kodisi ter(aik' kosta da koti#u$ Utuk itu

tra!o diraa% sedemikia ru&a se"i%%a &eru(a"a te%a%a &ada

sala" sisi i&ut (eru(a" teta&i sisi out&ut#a teta&$ Alat ii dise(ut

se(a%ai sada&a &e%atur te%a%a ta&a ter5adi &emutusa (e(a

maka dise(ut O ,oad Ta& "a%er +O,T0$ Pada umum#a O,T

tersam(u% &ada sisi &rimer da 5umla"#a ter%atu% &ada

&eraa% da &eru(a"a sistem te%a%a &ada 5ari%a$

Page 11: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 11/65

Saklar pengubah

(driverter switch)

 Tap pemilih

(selectr switch)

Gam(ar -.1/$ O ,oad Ta& "a%er +O,T0

3  Alat &era&asa +De"#drati% =reat"er0

Se(a%ai tem&at &eam&u%a &emuaia mi#ak isolasi aki(at &aas

#a% tim(ul maka mi#ak ditam&u% &ada ta%ki #a% seri% dise(ut

se(a%ai koserCator$ Pada koserCator ii &ermukaa mi#akdiusa"aka tidak (ole" (ersi%%u%a de%a udara karea

kelem(a(a udara #a% me%adu% ua& air aka me%kotamiasi

mi#ak )alau&u &roses#a (erla%su% uku& lama$ Utuk me%atasi

"al terse(ut udara #a% masuk kedalam ta%ki koserCator &ada saat

mi#ak me5adi di%i ke(alika 5ika tra!o &aas maka &ada saat

me#usut maka ala me%"isa& udara dari luar masuk kedalam ta%ki

da utuk me%"idari terkotamiasi ole" kelem(a(a udara maka

di&erluka suatu media &e%"isa& kelem(a(a #a% di%uaka(iasa#a adala" silia %el #a% seara k"usus diraa% utuk maksud

terse(ut diatas$

Page 12: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 12/65

Gam(ar -.13$ Air =reat"er 

Silia %el mem&u#ai (atasa kemam&ua utuk me#era& ua& air$

 A&a(ila silia %el suda" 5eu" de%a ua& air' maka tidak (isa la%i

me#era& air$ Hal terse(ut da&at ditadai de%a (eru(a"#a )ara

silia %el$ Pada kodisi masi" mam&u me#era& air' )ara silia %el

adala" (iru tua$ Semaki (erkura% kemam&ua#a' )ara#a aka

(eru(a" me5adi (ei%$ A&a(ila suda" (er)ara se&erti ii' silia %el

"arus se%era di%ati$

Idikator.idikator 4

1 T"ermometer'

 Adala" alat &e%ukur ti%kat &aas dari tra!o (aik &aas#a

kum&ara &rimer da sekuder 5u%a mi#ak$ T"ermometer ii

(eker5a atas dasar air raksa +meruri;H%0 #a% tersam(u% de%a

ta(u%  &emuaia da tersam(u% de%a 5arum idikator dera5at

&aas$  =e(era&a t"ermometer dikom(iasika de%a &aas dari

resistor  k"usus #a% tersam(u% de%a T #a% ter&asa% &ada

sala" satu  !asa +!asa te%a"0 de%a demikia &eu5uka #a%

di&erole" adala" relati! ter"ada& ke(eara dari &aas #a% ter5adi$

Page 13: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 13/65

!

Ketera%a 4

1 1$ Tra!o arus/ Sesor su"u3 Heater 

6 T"ermometer  

idi%- T"ermometer oil

Gam(ar -.16$ Oil or idi% Tem&eratur 

/ Permukaa mi#ak

adala" alat &eu5ukka ti%%i &ermukaa mi#ak #a% &ada

koserCator$ Ada (e(era&a 5eis se&erti &eu5uka lasu% #aitu

de%a ara memasa% %elas &edu%a &ada sala" satu sisi

koserCator se"i%%a aka muda" me%eta"ui leCel mi#ak$

Seda%ka 5eis lai 5ika koserCator diraa% sedemikia ru&a

de%a mele%ka&i semaam (alo dari (a"a elastis da diisi

de%a udara (iasa da dile%ka&i de%a alat &elidu% se&erti

&ada sistem &era&asa se"i%%a &emuaia da &e#usuta

mi#ak udara #a% masuk kedalam (alo dalam kodisi keri% da

ama$

Page 14: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 14/65

Gam(ar -.1-$ Idikasi &ermukaa mi#ak

3 Peralata Proteksi Iteral$

1 Relai =u"ol2

Pe%%uaa relai deteksi %as +=u"ol20 &ada Tras!ormator teredammi#ak #aitu utuk me%amaka tras!ormator #a% didasarka &ada

%a%%ua Tras!ormator se&erti 4 ari%' &artial dis"ar%e' oCer "eati%

#a% umum#a me%"asilka %as$

Gas.%as terse(ut dikum&ulka &ada rua%a relai da aka

me%er5aka kotak.kotak alarm$

Relai deteksi %as 5u%a terdiri dari suatu &eralata #a% ta%%a&

ter"ada& ketidakormala alira mi#ak #a% ti%%i #a% tim(ul &ada

)aktu  tras!ormator ter5adi %a%%ua serius$ Peralata ii aka

me%%erakka  kotak tri& #a% &ada umum#a ter"u(u% de%a

ra%kaia tri& Pemutus Arus dari istalasi tras!ormator terse(ut$ Ada

(e(era&a 5eis relai (u"ol2 #a% ter&asa% &ada tra!o$

Relai se5eis ta&i di%uaka utuk me%amaka rua% O,T de%a

&risi& ker5a #a% sama seri% dise(ut de%a Relai Jase$ Terda&at

Page 15: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 15/65

"ipa penghubung

#nservatr Tutup tangki Tangki

(e(er&a 5eis atara lai sema se&erti relai (u"ol2 teta&i tidak ada

kotrol %as' 5eis tekaa ada #a% me%%uaka mem(ra;sela&ut

tima" #a% letur se"i%%a (ila ter5adi &eru(a"a tekaa kerea

%a%%ua aka (erker5a' disii tidak alarm la%su% tri& da de%a

&risi& #a% sama "a#a me%%uaka &e%ama tekaa atau saklar 

tekaa$

 

Gam(ar -.17$ =u"ol2 Relai da Jutio Relai t#&e mem(ra

/ Pe%ama tekaa le(i" +E*&losiCe Mem(rae0;=ursti%

Plate Adala" relai #a% (eker5a karea tekaa le(i" aki(at %a%%ua

didalam tra!o' karea tekaa ii mele(i"i kemam&ua mem(ra #a%

ter&asa%  maka mem(ra aka &ea" da mi#ak #a% karea

tekaa aka keluar dari dalam tra!o$

Gam(ar -.1$ Plat me%ama tekaa le(i"

Page 16: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 16/65

3 Relai tekaa le(i" +Sudden Pressure Relay 0

Suatu !las" oCer atau "u(u% si%kat #a% tim(ul &ada suatu

tras!ormator teredam mi#ak' umum#a aka (erkaita de%a

suatu  tekaa le(i" didalam ta%ki' karea %as #a% di(etuk ole"deom&osisi da eCa&orasi mi#ak$ De%a mele%ka&i se(ua"

&ele&asa tekaa &ada tra!o maka tekaa le(i" #a%

mem(a"a#aka  ta%ki tra!o da&at di(atasi (esar#a$ A&a(ila tekaa

le(i" ii tidak da&at dielimiasi dalam )aktu (e(era&a millidetik' ta%ki

tra!o aka meledak  da ter5adi &aas le(i" &ada aira'

kosekuesi#a &ada dasar#a  "arus mem(erika suatu &eralata

&e%ama$ Peralata &e%ama  "arus e&at (eker5a me%eCakuasi

tekaa terse(ut$

Gam(ar -.1:$ Relai tekaa le(i"

6 Relai &e%ama ta%ki

Relai (eker5a se(a%ai &e%ama 5ika ter5adi arus me%alir ta%ki aki(at

%a%%ua !asa ke ta%ki atau dari istalasi (atu se&erti motor ki&as'

sirkulasi da motor.motor (atu #a% lai' &emaas da lai.lai$ Arus

ii se(a%ai &e%%ati relai di!eresial se(a( sistem relai &e%ama

ta%ki (iasa#a di&asa% &ada tra!o #a% tidak dile%ka&i tra!o arusdisisi &rimer da (iasa#a &ada tra!o de%a ka&asitas keil$ Tra!o

di&asa% diatas isolator se"i%%a tidak ter"u(u% ke taa" kemudia

de%a me%%uaka ka(el &etaa"a #a% dile)atka melali tra!o

arus de%a ti%kat isolasi da ratio #a% keil kemudia tersam(u%

&ada relai ta%ki taa" de%a ratio T atara 399 s$d$ -99 de%a sisi

sekuder "a#a 1 Am&ere$

Page 17: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 17/65

Gam(ar -.1$ Relai Pe%ama Ta%ki

6 Sistem Petaa"a

=erdasarka !u%si' &etaa"a &ada tra!o da#a di(a%i dua #aitu4

. Petaa"a &eralata

. Petaa"a sistem tea%a listrik

1 Petaa"a Peralata

Tu5ua &etaa"a &eralata adala" merataka &otetial &ada semua

(a%ia &eralata #a% &ada kodisi ormal tidak dialiri arus$ De%a

demikia tidak ter5adi &er(edaa &otetial #a% (esar +te%a%a ke5ut0

se"i%%a tidak mem(a"a#ak mausia (ila me#etu" &eralata terse(ut$

ara melaksaaka adala" de%a me%"u(u%ka (odi atau asi%

&eralata terse(ut ke taa" de%a me%%uaka lo%am kodukti! se&erti

(esi' alumiium atau tem(a%a$

Gam(ar -./9$ Petaa"a Peralata

Page 18: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 18/65

 r

s

 t

/ Petaa"a Sistem Tea%a ,istrik

Petaa"a sistem adala" me%"u(u%ka titik (ita% dari (elita tra!o

atau %eerator ke taa" melalui lo%am kodukti! ke taa" (aik seara

la%su% atau tidak la%su%$

R

S

T

Petaa"a 

Solid+,a%su%0

Petaa"a

melalui NGR

Gam(ar -./1$ Petaa"a Sistem Tea%a ,istrik

Tu5ua dari &etaa"a sistem adala"4

$ mem(atasi keaika te%a%a &ada !asa #a% tidak ter%a%%u a&a(ila 

ter5adi %a%%ua sistem atau &eralata

$ Me%"ila%ka (usur a&i

$ Me%otrol (esar#a arus %a%%ua taa" utuk memuda"ka

&er"itu%a sistem &roteksi$

Jeis.5eis &etaa"a sistem ada (e(era&a maam4

$ Petaa"a la%su% atau solid %rouded' di P3= sumatera di%uaka

&ada sistem 1-9 k< da (elita tertier tra!o

$ Petaa"a de%a NGR #aitu me%"u(u%ka titik etral tra!o ke

taa" melalui NGR$ Di P3= Sumatera di&akai di sistem /9 k< da 9

k<$ Sistem /9 k< me%%uaka NGR 69 o"m da 9 k< me%%uakaNGR 133 o"m

$ Petaa"a me%am(a% +sistem tidak ditaa"ka0' di P3= Sumatera 

di%uaka &ada sistem delta di 1/ k<$

JENIS NGR

=erdasarka material utuk mem(uat ta"aa atau resisator NGR da&at 

di(edaka me5adi 4

Page 19: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 19/65

1Resistae ,iuid + Air 0

=a"a resistae adala" air muri$ Utuk mem&erole" ilai

Resistae #a% dii%ika ditam(a"ka %aram KOH$

/Resistae ,o%am

=a"a#a ter(uat dari lo%am ekeli da di(uat dalam &ael de%a 

ilai resistae #a% suda" ditetuka$

Gam(ar -.NGR

3 Peralata Tam(a"a utuk Pe%ama Tras!ormator  Pemadam ke(akara

+tras!ormator . tras!ormator (esar0

Sistem &emadam ke(akara #a% moder &ada tras!ormator saat

sekara% suda" sa%at di&erluka$ Fu%si #a% &eti% utuk mee%a"

ter(akar#a tra!o$ Pe#e(a( tra!o ter(akar adala" karea %a%%ua

"u(u%  si%kat &ada sisi sekuder se"i%%a &ada tra!o aka me%alir 

arus maksimum#a$ Jika &roses terse(ut (erla%su% uku& lama karea

relai  tidak o&erasi da tidak o&erasi#a relai 5u%a se(a%ai aki(at sala"

me#etel )aktu &em(ukaa PMT' relai rusak' da sum(er D #a% tidak

ada serta kerusaka )iri%$

Sistem &emadam ke(akara #a% moder #aitu de%a sistem

me%ura%i mi#ak seara otomatis se"i%%a terda&at rua% #a% maa

seara &aksa  %as &emisa" oksi%e diudara dimasuka kedalam rua%

#a% suda" tidak ada mi#ak#a se"i%%a tidak ada &em(akara mi#ak'

se"i%%a kerusaka #a% le(i" &ara" da&at di"idarka' )alau&u kodisi

tra!o 

Page 20: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 20/65

Me5adi rusak$

Proses &em(ua%a mi#ak seara %ra!itasi atau de%a me%%uaka

motor &om&a D adala" suatu kodisi #a% sa%at (erisiko se(a( "a#a

me%%uaka kaatu& otomatis #a% dikedalika ole" &emiu dari saklar 

aki(at &aas#a a&i da meutu&#a katu& otomatis &ada katu& &i&a

mi#ak &e%"u(u% taki +koserCator0 ke dalam tra!o +se(elum relai

(u"ol20 serta ada#a %as &emisa" oksi%e +%as itro%e #a%

(ertekaa  ti%%i0 diisika melaui &i&a #a% disam(u% &ada (a%ia

(a)a" tra!o  kemudia aka meu5u kerua% #a% tidak terisi mi#ak$

De%a demikia  mee%a" ter(akar#a mi#ak didalam tra!o da&at

di"idarka$

 

Gam(ar -.//$ Tras!ormator 

6 Proteksi Eksteral Tras!ormator 

1 Relai t"ermis +T"ermal Rela#0Pada istalasi Te%a%a ti%%i (a#ak di%uaka t"ermometer 5eis

&e%ukur la%su% atau&u &e%ukur tidak la%su%$

T"ermometer &e%ukur la%su%$

T"ermometer &e%ukur la%su% (a#ak di%uaka &ada istalasi

te%a%a ti%%i; Gardu Iduk' se&erti &ada rua% kotrol' rua% relai'

rua% P, da lai.lai$ Su"u rua%a diatat seara &eriodik &ada

Page 21: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 21/65

!ormulir #a% tela" disia&ka +oto" !ormulir terlam&ir0 da dieCaluasi

se(a%ai (a"a la&ora$

Page 22: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 22/65

#eterangan %

 Tra& arus

Sensr suhu

'eater

 Thermmeter inding

 Thermmeter il

"

"

E EE

E* *

EE

E

" I

*

*E

* "eralatan instalasi

EE *

E

E E =runding Eletrde E

EE

T"ermometer &e%ukur tidak la%su%

Termometer &e%ukur tidak la%su% (a#ak di%uaka &ada istalasi

te%a%a ti%%i;tras!ormator #a% (er!u%si utuk me%eta"ui

&eru(a"a su"u mi#ak mau&u (elitra tras!ormator$ Su"u mi#akda (elita tra!o diatat seara &eriodik &ada !ormulir #a% tela"

disia&ka +oto" !ormulir terlam&ir0 da dieCaluasi se(a%ai la&ora$

Skema &eralata ukur dimaksud da&at dili"at &ada Gam(ar -./3$

$

G= 8 Groudi% =us

PI 8 Peralata Istalasi$

Gam(ar -./3$ Skema &eralata &e%ukura tidak la%su%

Page 23: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 23/65

Ta(el -./$ Parameter;Pe%ukura Tras!ormator 

INDIKASI KETERANGAN

Oil leCel

tras!ormer  lo)

alarm

Idikasi ii meu5ukka (a")a mi#ak tras!ormator 

#a% ada di dalam ta%ki tra!o (erkura%' se"i%%a alatukur &ermukaa mi#ak +leCel0 me%er5aka kotak

da me%irim alarm ke &ael kotrol$ Di &ael kotrol

muul si#al oil leCel tras!ormer lo) alarm serta

mem(u#ika (el +kotak &e%%erak utuk

mem(erika si#al da alarm (eker5a0$

Oil leCel O,T

lo) alarm

Idikasi ii meu5ukka (a")a mi#ak #a% ada di

dalam ta%ki ta& "a%er (erkura%' se"i%%a alat

ukur   &ermukaa mi#ak +leCel0 me%er5aka kotak

da me%irim alarm ke &ael kotral$ Di &ael kotrol

muul si#al oil leCel O,T lo) alarm serta

mem(u#ika (el +kotak &e%%erak utuk

mem(erika si#al da alarm (eker5a0$

=u"ol2 Alarm Idikasi ii meu5ukka (a")a kotak relai =u"ol2

utuk Alarm (eker5a +kotak relai (u"ol2 ada dua' satu

alarm da #a% satu#a tri&0$ =eker5a#a dise(a(ka

(e(era&a ke5adia #aitu4

1 Jika didalam tra!o ada %as #a% dise(a(ka ole"

ada#a &aas le(i" se"i%%a ter5adi %elem(u%.

%elem(u% %as #a% terakumulasi sam&ai ilai

tertetu +399.3-9 m30$ Gas terse(ut meeka

&elam&u% utuk kotak alarm' da me%irim si#al

ke &ael kotrol da di &ael muul si#al =u"ol2

alarm da (el (er(u#i$

/ Jika didalam tra!o ter5adi &artial dis"ar%e &ada

isolasi' maka aka ter5adi %elem(u% %as +se&erti

diatas0 maka tim(ul =u"ol2 alarm da (el (er(u#i$

3 Jika mi#ak didalam tra!o (oor se"i%%a sam&ai

ti%kat &ermukaa relai (u"ol2' maka a&a(ila

&elam&u% atas suda" tidak teredam mi#ak'

Page 24: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 24/65

kotak (u"ol2 alarm aka tertutu& da mem(erika

si#al (u"ol2 alarm da (el (er(u#i$

idi% tem&erature

alarm

idi% &rimer 

Idikasi ii meu5ukka (a")a su"u +tem&erature0kum&ara &rimer &aas mele(i"i setti% alarm

termometer +misal#a :-0 da susu tra!o mea&ai

:-' maka kotak alarm &ada termometer +termostat0

aka tertutu& da me%irim si#al alarm ke &ael

kotrol )idi% &rimer alarm serta (el (er(u#i$

idi% sekuder 

Idikasi ii meu5ukka (a")a su"u +tem&erature0

kum&ara &rimer &aas mele(i"i setti% alarmtermometer +misal#a :-0 da su"u tra!o mea&ai

:-' maka kotak alarm &ada termometer +termostat0

aka tertutu& da me%irim si#al alarm ke &ael

kotrol )idi% sekuder alarm serta (el (er(u#i$

idi% tem&erature

tri&

idi% &rimer 

Idikasi ii meu5ukka (a")a su"u +tem&erature0

kum&ara &rimer &aas mele(i"i setti% tri&

termometer   +misal#a -0 da susu tra!o mea&ai-' maka  kotak tri& &ada termometer +termostat0

aka tertutu& da me%irim si#al tri& ke PMT da ke

idikator &ael  kotrol )idi% &rimer tem&erature

"i%"' PMT tri& serta (el (er(u#i$

idi% sekuder 

Idikasi ii meu5ukka (a")a su"u +tem&erature0

kum&ara sekuder &aas mele(i"i setti% tri&

termometer +misal#a -0 da susu tra!o mea&ai-' maka kotak tri& &ada termometer +termostat0

aka tertutu& da me%irim si#al tri& ke PMT da ke

idikator &ael kotrol )idi% sekuder tem&earuture

"i%"' PMT tri& serta (el (er(u#i$

Page 25: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 25/65

O,T Colta%e 

re%ulator alarm

Pe%atura setti% te%a%a &ada &eralata re%ulator 

tidak sesuai de%a te%a%a #a% dimita' maka relai

re%ulator te%a%a aka mem(erika si#al ke &ael

kotrol da mem(eri si#al O,T Colta%e re%ulator 

alarm serta (el (er(u#i$

Tras!ormer

ooli% !ault alarm

Idikasi ii meu5ukka (a")a sistem &edi%i

+ki&as atau &om&a mi#ak sirkulasi ada %a%%ua0

#aitu 4

1 saklar termis utuk &asoka motor ki&as &edi%i

tri& +le&as0 se"i%%a motor tidak (er&utar da saklar 

termis terse(ut kotak (atu#a tertutu& da

mem(erika si#al ke &ael kotrol Tras!ormer ooli% !ault alarm da (el (er(u#i$

/ &om&a sirkulasi mi#ak tidak (er&utar;(eker5a

3 saklar termis utuk &asoka motor &om&a mi#ak

&edi%i tri& +le&as0 se"i%%a motor tidak (er&utar 

da saklar termis terse(ut kotak (atu#a meutu&

da mem(erika si#al ke &ael kotrol Tras!ormer 

 Mars"alli% kios

!ault alarm

Idikasi terse(ut meu5ukka ter5adi %a%%ua

sum(er   arus (olak.(alik //9;3:9 <' #aitu saklar sum(er   te%a%a A //9;3:9 < tri&' se"i%%a =A

terse(ut  tidak ada &asoka A' da saklar terse(ut

kotak  (atu#a meutu& da me%irim si#al

%a%%ua ke  &ael kotrol se"i%%a tim(ul si#al

Mars"alli% kios !ault alarm da (el (er(u#i$

Fire &rotetio out

o!  serCie alarm

Idikasi ii meu5ukka (a")a sistem &emadam a&i

tras!ormator tidak sia& (eker5a +out o! serCie0' #aitu

aki(at saklar D 119 < sum(er &asoka utuk sistem

istalasi &emadam a&i tri& +tidak masuk0' se"i%%a

kotak (atu#a meutu& da mem%irim si#al ke

&ael kotrol de%a idikasi Fire &rotetio out o! 

serCie alarm da (el (er(u#i$

Page 26: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 26/65

=u"ol2 tri& Idikasi ii meu5ukka (a")a relai (u"ol2 (eker5a 

me5atu"ka PMT +tri&0 #a% dise(a(ka ole"4

1 Ga%%ua #a% serius atau "u(u% si%kat lilita

tra!o;kum&ara tra!o se"i%%a ter5adi &e%uraia

mi#ak da (a"a isolasi lai serta meim(ulka

%as  da alira mi#ak dari tra!o ke relai (u"ol2'

se"i%%a kotak relai (eker5a me%irim si#al tri& ke

PMT &rimer da sekuder' mem(erika si#al alarm

(u"ol2 tri& da mem(u#ika (el$

/ Ga%%ua mi#ak tra!o (oor se"i%%a ter5adi

&eurua &ermukaa mi#ak sam&ai leCel #a%

miimum +se(elum#a ter5adi alarm (u"ol20'

se"i%%a kotak relai (eker5a me%irim si#al tri& ke

PMT &rimer da sekuder' mem(erika si#al alarm

(u"ol2 tri& da (el (er(u#i$

3 Ter5adi %a%%ua alam' misal#a %em&a (umi #a%

(esar' se"i%%a ter5adi %oa%a mi#ak didalam

ter!o mau&u relai (u"ol2' da kotak relai

meutu&  mem(erika si#al tri& PMT &rimer da

sekuder   da si#al (u"ol2 tri& (el atau klaksoOil tem&erature alarm Idikasi ii meu5ukka (a")a su"u +tem&erature0

mi#ak tra!o &aas mele(i"i setti% alarm termometer 

+misal#a :90 da su"u tra!o mea&ai :9' maka

kotak alarm &ada termometer +termostat0 aka

tertutu& da me%irim si#al alarm ke &ael kotrol oil

alarm serta (el (er(u#i$

Oil tem&erature tri& Idikasi ii meu5ukka (a")a su"u +tem&erature0

mi#ak tra!o mele(i"i setti% tri& termometer +misal#a

-0 da su"u tra!o mea&ai -' maka kotak tri&

&ada termometer +termostat0 aka tertutu& da

me%irim si#al tri& ke PMT da ke idikator &ael

kotrol oil tem&erature "i%"' PMT tri& serta (el

(er(u#i$

Page 27: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 27/65

idi% sekuder 

Idikasi ii meu5ukka (a")a su"u +tem&erature0

kum&ara sekuder &aas mele(i"i setti% tri&

termometer +misal#a -0 da susu tra!o mea&ai

-' maka kotak tri& &ada termometer +termostat0

aka tertutu& da me%irim si#al tri& ke PMT da ke

idikator &ael kotrol )idi% sekuder PMT tri& serta

(el (er(u#i$

Protetio

deCie O,T tri&

Idikasi ii meu5ukka relai Jase da atau

&e%ama O,T (eker5a' aki(at ter5adi (reakdo)

isolasi &ada )ada" ta& "a%er atau ketidakormala

o&erasi ta& "a%er atau ter5adi ta"aa &e%ali"&utus'  maka aka mem(erika si#al tri& PMT &rimer 

da  sekuder da si#al ke &ael &rotetio deCie

O,T tri& da (el;klakso (u#i$

Pressure relie!

deCie tras!ormer

tri&

Idikasi ii meu5ukka ter5adi %a%%ua didalam

tra!o' misal#a "u(u% si%kat lilita;kum&ara

se"i%%a ter5adi tekaa "idraulik di dalam tra!o$

Tekaa ii didistri(usika ke semua ara" didalam tra!o

#a% aka medoro% didi% tra!o'5ika tekaa #a%ter5adi mele(i"i kemam&ua %a#a doro% relai sudde

&ressure +misal#a 19 &si0 maka katu& &iri%a aka

terdoro% da me%er5aka limit s)it" relai'

mem(erika si#al tri& ke PMT &rimer da sekuder'

serta si#al ke &ael kotrol &ressure relie! deCie da

(el;klakso (u#i$

Fire

&rotetio 

o&erated tri&

Idikasi meu5ukka ada %a%%ua !ire &rotetio

tra!o  (eker5a' #aitu idikasi ada ke(akara tra!o' da

PMT  tra!o tri&' (u"ol2 (eker5a' !ire detetor (eker5a'

maka  &emadam a&i mem(erika si#al utuk

me%er5aka  sistem &emadam a&i (eker5a #aitu

mem(ua% se(a%ia &ermukaa mi#ak' kura% le(i"

1- m dari deksel atas' meutu& s"utter' memasuka

 

Page 28: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 28/65

me%aduk mi#ak di dalam ta%ki tra!o' #a% ak"ir#a

a&i #a% (erko(ar da&at &adam$da me%irim si#al ke

&ael kotrol &emadam atau &ael kotrol !ire

&rotetio o&erated (el (u#i$

iruit (reaker /9 k<

o&e

Idikasi ii meu5ukka (a")a &ada ku(ikel /9 k<

ada  #a% tri&' PMT #a% tri& terse(ut mem(erika

si#al ke &ael kotrol iruit (reaker /9 k< o&e (el

D su&&l# !ailure Idikasi meu5ukka ada saklar D 119 < &ael

kotrol atau &roteksi &ada &ael tra!o tri&' da kotak

(atu saklar D terse(ut mem(erika si#al D su&&l#

!ailure da (el (er(u#i

Mai&rotetio 

o&erated

Idikasi ii meu5ukka relai utama &e%ama tra!o+di!eresial0 (eker5a' se"i%%a kotak relai di!eresial

meutu& da me%irim si#al utuk metri&ka PMT

&rimer da sekuder serta me%irim si#al ke &ael

kotrol Mai &rotetio o&erated (el ;klakso (er(u#i$

=ak u&

&rotetio 

o&erated

Idikasi ii meu5ukka relai ada%a +(ak u&0

&e%ama tra!o +OR' REF' S=EF0 (eker5a' se"i%%a

kotak relai meutu& da me%irim si#al utuk

metri&ka PMT &rimer da sekuder serta me%irimsi#al ke &ael kotrol =ak u& &rotetio o&erated (el;

klakso (er(u#i$

=reaker !ailure

o&erated

Idikasi meu5ukka relai (reaker !ailure (eker5a'

kotak relai (reaker meutu& mem(eri si#al tri& &ada

PMT da PMT #a% lai #a% satu rel +(us0 da

me%irim si#al ke &ael kotrol =reaker !ailure

o&erated da (el;klakso (er(u#i$

Healt# tri& 1./ alarm Idikasi meu5ukka ada %a%%ua sistem &ematau

ra%kaia tri& PMT meli"at ada ketidakormala +oil

tri& &utus0 da me%irim alarm ke &ael kotrol Healt#

tri& 1./ alarm da (el (er(u#i

Tras!ormer

!ault alarm sta%e

Idikasi meu5ukka ada %a%%ua &ada &e%ama 

tra!o +(u"ol2' su"u ti%%i' &ermukaa mi#ak0 da

Page 29: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 29/65

kotak relai terse(ut me%irim si#al alarm ke &ael 

kotrol Tras!ormer !ault alarm sta%e da (el (er(u#i$

Tras!ormer

!ault tri&&i%

sta%e

Idikasi meu5ukka ada %a%%ua &ada &e%ama

tra!o +(u"ol2' su"u ti%%i' &ermukaa mi#ak' 5ase'

sudde &ressure0 da kotak relai terse(ut me%irim

si#al tri& ke PMT &rimer da sekuder da si#al ke

&ael kotrol Tras!ormer !ault tri&&i% sta%e da (el

(er(u#i$

 Auto relose

i &ro%ress

Idikasi meu5ukka relai reloser (eker5a &ada )aktu

ada %a%%ua' kotak relai mem(erika idikasi ke

&ael kotrol Auto relose i &ro%ress da (el;klakso

(er(u#i$

/ PEME,IHARAAN TRAFO TENAGA

1 Pe%ertia Pemeli"araa

Pemeli"araa adala" suatu ra%kaia tidaka atau &roses ke%iata utuk

mem&erta"aka kodisi da me#akika (a")a &eralata da&at (er!u%si

se(a%aimaa mesti#a$

Tu5ua &emeli"araa &ada &eralata listrik te%a%a ti%%i adala" utuk

me5ami kotiuitas &e#alura tea%a listrik da me5ami keadala'

atara lai4

. Utuk mei%katka relia(ilit#' aCaila(ilit# da e!!iie#

. Mem&er&a5a% umur &eralata

. Me%ura%i resiko ter5adi#a ke%a%ala atau kerusaka&eralata

. Mei%katka sa!et#

. Me%ura%i lama )aktu &adam aki(at %a%%ua$

Faktor #a% &ali% domia dalam &emeli"araa &eralata listrik te%a%a

ti%%i adala" &ada sistem isolasi$ Atas dasar kemam&ua isolasi iila"

kemam&ua &e%o&erasia &eralata da&at ditetuka$ Isolasi da&at

ter(uat dari (a"a &adat atau air +mi#ak0$

Page 30: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 30/65

Pemeli"araa da&at di(edaka atara &emeriksaa atau moitori%'

dalam  keadaa o&erasi da &emeli"araa +kali(rasi;&e%u5ia'

koreksi;resseti%'  serta &er(aika0 dalam keadaa &adam$

Pemeriksaa atau moitori% dilaksaaka ole" o&erator setia& saatde%a  siste "ek list atau atata sa5a$ Utuk &emeli"araa "arus

dilaksaaka ole" re%u &emeli"araa$

/ Jeis Pemeli"araa

Jeis 5eis &emeli"araa &eralata4

1 PreditiCe Maiteae +oditioal Maiteae0 adala" &emeli"araa

#a% dilakuka de%a ara mem&rediksi kodisi suatu &eralata listrik'

a&aka" da ka&a &eralata terse(ut me%alami ke%a%ala$ De%a&rediksi kodisi terse(u da&at diketa"ui %e5ala kerusaka se5ak dii$

Moitor dilaksaaka &ada saat tra!o (ero&erasi da tidak o&erasi$

Pemeli"araa ii seri% dise(ut odiotioal =ase Maiteae +=M0$

/ PreCetiCe Maiteae +Time =ase Maiteae0 adala" &emeli"araa

#a% dilakuka seara (erkala sesuai 5a%ka )aktu tertetu'

Pemeli"araa ii (er&edoma &ada Stadard tertetu +IEEE' IE'

IGRE da lai.lai0 atau sesuai Istrutio Maual dari Pa(rik$

Pemeli"araa ii seri% dise(ut de%a Time =ase Maiteae +T=M0$

3 orretiCe Maiteae adala" &emeli"araa #a% dilakuka de%a

(ereaa &ada )aktu tertetu ketika &eralata me%alami kelaia

atau  u5uk ker5a reda" de%a tu5ua utuk me%em(alika ke

kodisi semula$ Pemeli"araa disertai de%a &er(aika' &e%%atia

&art atau  (a%ia #a% rusak atau kura% (er!u%si utuk&e#em&uraa istalasi$  Pemeli"araa ii (iasa dise(ut de%a

urratiCe Maiteae$

6 =reakdo) Maiteae adala" &emeli"araa #a% dilakuka utuk

mem&er(aiki kerusaka de%a )aktu tidak tertetu da (ersi!at

darurat$

3 Pemeli"araa Tra!o Tea%a

Page 31: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 31/65

1 Pemeli"araa tra!o #a% (eru&a moitori% da dilakuka ole" o&erator 

setia& "ari utuk Gardu Iduk #a% di5a%a da setia& mi%%u utuk

Gardu Iduk #a% tidak di5a%a dalam keadaa o&erasi$ +Tra!o (esar'

seda% da keil0$

Ta(el -.3$ Da!tar Pemeli"araa Tra!o Mi%%ua

No$ Peralata;Kom&oe

#a% Di&eriksa

ara Pelaksaaa

1 Ta%ki' radiator' &i&a.&i&a'

katu&.katu&' sum(at

Periksa a&aka" ada ke(oora

mi#ak$

/ Ki&as.ki&as &edi%i' Pom&a

Mi#ak' ,emari Kotrol

Periksa a&aka" ada suara.suara

atau (au #a% tidak ormal$

3 Termial utama' rel' termial 

ka(el' 5um&er.)ire$

Periksa a&aka" ada (eda

asi%;(iata% didekat#a$

6 Idikator ti%%i mi#ak Periksa ti%%i &ermukaa mi#ak 

&ada ta%ki utama da koserCator 

- =us"i% Periksa a&aka" ada #a% retak'

kotor' &ea" da ke(oora mi#ak$

7 Ki&as &edi%i' motor &om&a

sirkulasi da radiator 

Periksa a&aka" ki&as &edi%i

masi" (eker5a sesuai setti%'

idikator &om&a sirkulasi a&aka"

masi" meu5ukka alira mi#ak

de%a sem&ura da a&aka" adakarat &ada siri& radiator$

Sum(er arus seara" +D0 da

arus (olak.(alik +A0

Periksa sum(er arus A; D

a&aka" saklar dalam &osisi o da

M= o dalam &osisi sem&ura$

Page 32: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 32/65

: Pemadam Ke(akara Periksa tekaa (otol &emadam

O/' =F da tekaa itro%e

&ada sistem alat &emadam

Su"u mi#ak da kum&ara 

tra!o

Periksa idikator su"u mi#ak da 

kum&ara tra!o

19 =e(a tra!o Periksa (e(a tra!o

11 ,emari kotrol da &roteksiPeriksa kodisis da (ersi"ka (ila kotor 

1/ Tekaa Nitro%e +Tra!o ta&a

koserCator0

Periksa tekaa %as Nitro%e

/ Pemeli"araa tra!o #a% (eru&a moitori% da dilakuka ole"

&etu%as  Pemeli"araa setia& (ula utuk Gardu Iduk #a% di5a%a

mau&u  Gardu Iduk #a% tidak di5a%a$ +Tra!o (esar' seda% da

keil0$

Ta(el -.6$ Da!tar Pemeli"araa Tra!o =ulaa

No$ Peralata;Kom&oe

#a% Di&eriksa

ara Pelaksaaa

1 ,emari kotrol ; Proteksi da

(o* kotrol serta Mars"alli%

Kiosk$

Periksa lemari kotrol;&roteksi

da (o* kotrol serta MK dari

karat' kotora; (a%kai'

(iata%' (eda asi%

/ Silia %el da sistem

&era&asa

Periksa )ara silia%el &ada

sistem &era&asa tra!o

a&aka"  masi" (er)ara (iru

da mulut  &era&asa

 

Page 33: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 33/65

3 Ker5a O,T Periksa 5umla" ker5a O,T

a&aka" suda" &erlu

&e%%atia mi#ak' atau

mi#ak O,T suda" kotor$

3 Pemeli"araa tra!o #a% (eru&a &emeriksaa' &e%ukura da

&e%u5ia' dilakuka ole" &etu%as &emeli"araa setia& ta"u utuk

Gardu Iduk #a% di5a%a atau&u #a% tidak di5a%a$ +Tra!o (esar'

seda% da keil0$

6 Ta(el -.-$ Da!tar Pemeli"araa Tra!o Ta"ua-

No$ Peralata;Kom&oe

#a% Di&eriksa

ara Pelaksaaa

1 Dia!ra%ma=ersi"ka da &eriksa ada#a ke(oora

,akuka u5i !u%si (a%i #a% ada

ra%kaia elektrik

/ Ta"aa &etaa"a

da ta"aa taa"

Periksa ra%kaia sistem &etaa"a

da ukur ilai ta"aa &etaa"a serta

ta"aa taa"$

 A&a(ila ada (aut #a% kedor'

kea%ka$ A&a(ila ta"aa

&etaa"a (eru(a"' &er(aiki$

3 Ratio (elita tra!o Ukur ratio (elita tra!o a&aka" ada

&eru(a"a

6 Kekuata dielektrikmi#ak tra!o

U5i kekuata dielektrik mi#ak tra!o'sesuai stadar #a% di&er%uaka$

- Kadar asam dalam

mi#ak tra!o +Aidit#0

U5i kadar asam dalam mi#ak a&aka" 

memeu"i stadar$

7 Keketala mi#ak

+<isosit#0

U5i keketala mi#ak a&aka" masi"

sesuai stadar$

Page 34: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 34/65

Kadar air dalam mi#ak 

tra!o +ater otet0

U5i keketala mi#ak a&aka" masi"

sesuai stadar$

: ara Mi#ak U5i )ara mi#ak a&aka" masi" sesuai 

stadar$

Kadu%a Gas dalam 

Mi#ak

U5i kadu%a %as dalam mi#ak

me%%uaka DGA' a&aka" masi"

sesuai stadar$

19 Peralata &e%ama

tra!o +=u"ol2' Sudde

Pressure' Relai Su"u'

=ersi"ka termial dari de(u' karat'

oksidasi da (eri Cet$

Periksa seal &ada lo(a% ka(el$

11 =od#' =us"i% tra!o =ersi"ka dari de(u' kotora' karat$

1/ Roda %i%i O,T Periksa'kea%ka mur (aut' (eri

&elumas (ila &erlu$

13 =aut termial' (aut

(us"i%' (aut (od# da

(aut &etaa"a$

=ersi"ka da kea%ka$

16 S&ark %a&' (us"i%

&rimer da sekuder 

Periksa (aut da 5arak s&ark %a&$ =ila

kedor kea%ka' (ila 5arak tidak

sesuai &er(aiki$

1- =aut termial &ada&ael kotrol da

&roteksi

Periksa (aut termial dari &ael kotrolda &roteksi' a&a(ila ada #a% kedor 

a%ar dikea%ka$

17 Ta"aa isolasi' Kotrol

mekaik' limit s)it"'

idikator dari O,T

Ukur ta"aa isolasi da IP dari tra!o$

U5i kotrol' limit s)it" a&aka" (eker5a

ormal da idikator O,T sesuai

 

Page 35: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 35/65

1 Te%a%a tem(us

mi#ak

U5i te%a%a tem(us mi#ak a&aka"

masi" sesuai stadar$

1: Podasi Periksa &odasi a&aka" ada keretakaatau &eru(a"a keduduka tra!o

Periksa a&aka" isolasi atara ta%ki

 

3 PENGUJIAN TRAFO

1 Pe%ukura Ta"aa Isolasi Tra!o

Pe%ukura ta"aa isolasi adala" suatau &roses &e%ukura de%a

suatu  alat ukur isulatio tester +Me%%er0 utuk mem&erole" "asil atau

(esara atau ilai ta"aa isolasi (elita #a% (erte%a%a de%a (od#

atau ase' mau&u atara (elita &rimer de%a sekuder da tertier +(ila

ada0$

Tu5ua &e%ukura ta"aa isolasi adala% utuk me%eta"ui (esar#a

ke(oora arus #a% ter5adi &ada kum&ara &rimer' sekuder mau&u

tertier$ Pe%ukura ta"aa isolasi di%uaka utuk me%eta"ui ama atau

tidak#a suatu tra!o utuk di(eri te%a%a$ Ke(oora arus #a% memeu"i

ketetua aka mem(eri 5amia (a%i tra!o ter"idar dari ke%a%ala

isolasi$

Pelaksaaa Pe%ukura

Ta"aa isolasi #a% "arus diukur adala" atara 4

. Kum&ara &rimer de%a kum&ara sekuder 

. Kum&ara Primer ke taa"

. Kum&ara Sekuder ke taa"

,a%ka" &e%ukura adala" se(a%ai (erikut4

1 ,e&as koduktor &ada termial (us"i% &rimer' sekuder da

&etaa"a titik etral tra!o

/ Hu(u% si%katka semua termial (us"i% sisi &rimer +R' S' T' N0

3 Hu(u% si%katka semua termial (us"i% sisi sekuder +r' s' t' 0

6 =uat ra%kaia se&erti %am(ar utuk &e%ukuara Primer . Sekuder 

Page 36: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 36/65

ba +

N*

c ,n

n

ba

+

N*

c ,n

n

ba +

N*c ,

n

n

- =uat ra%kaia &e%ukura se&erti %am(ar di(a)a" utuk &e%ukura 

Primer ke taa"

7 =uat ra%kaia &e%ukura se&erti %am(ar di(a)a" utuk &e%ukura 

Sekuder ke taa"

Utuk masi%Lmasi% &e%ukura lakuka selama 19 meit' atat "asil

&e%ukura #a% ditu5uk ole" alat ukur setela" &ada meit ke.1 +&ertama0

da "asil &e%ukura &ada meit ke.19 +kese&ulu"0$

Page 37: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 37/65

Utuk keamaa' (ua% muata #a% tersisa didalam kum&ara &rimer 

atau&u sekuder de%a ara me%"u(u%si%katka termial (us"i%

/9k< da 1-9 k< ke %roud;(od# tra!o me%%uaka ka(el (erisolasi$

Dari "asil &e%ukura "itu% Idek Polaritas +IP0 utuk masi%.masi%&e%ukura$ IP di"itu% de%a ara mem(a%i "asil &e%ukura &ada

meit ke.19 +se&ulu"0 de%a "asil &e%ukura selama &ada meit ke.1

+&ertama0$

IP 8 M +190 ; M +10

Iter&restasi "asil &e%ukura IP da&at dili"at &ada ta(el (erikut4

Ta(el -.7$ Ide* Polarisasi

No Ide* Polarisasi +IP0 Kodisi

1 1'99 =er(a"a#a

/ 1'99 L 1'19 Jelek

3 1'19 L 1'/- Di&erta#aka

6 1'/- L /'99 =aik

- /'99 Sa%at =aik

/ Pe%ukura Ta"aa Petaa"a

Pe%ukura ta"aa &etaa"a di(a%i dalam dua (a%ia #aitu4

$ Pe%ukura ta"aa NGR

$ Pe%ukura ta"aa taa"

,a%ka" Pe%ukura ta"aa NGR

$ =uka koduktor &ada termial (us"i% /9 k< NGR da termial 

&etaa"a' kemudia (ersi"ka termial terse(ut$

$ Ukur ta"aa dari NGR se&erti &ada ra%kaia Gam(ar -./6 (erikut$

$ =adi%ka "asil &e%ukura de%a ilai NGR &ada ame &late$

Page 38: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 38/65

N-./0#E

Gam(ar -./6$ Pe%ukura NGR

Pe%ukura Ta"aa Taa"

Petaa"a &eralata da &etaa"a sistem tea%a listrik di&e%aru"i

ole" ta"aa taa" di GI terse(ut$ Sistem &etaa"a di GI (iasa#a di

(uat  dalam sistem mes" utuk meda&atka ta"aa &etaa"a #a%

sekeil mu%ki$ Ta"aa taa" ditetuka ole" kodisi taa" itu sediri$

Taa" keri%' (er(atu ilai ta"aa ta"#a aka le(i" (esar di(adi%

taa" (asa"$

,a%ka" Pe%ukura Ta"aa Petaa"a +alat ukur K#oritsu0

. Peralata #a% aka diukur Ta"aa &etaa"a#a "arus (e(as

te%a%a' #aitu 5ika kita aka me%ukur Ta"aa Petaa"a titik Neutral

Tra!o ; Solid Groudi%' NGR' T ' ,A da <T

. ,e&aska termial &eta"a de%a &eralata

. =ersi"ka u5u% &etaa"a#a da termial#a

. ,akuka &e%ukura ilai ta"aa &eralata de%a la%ka" s((4

1 Hu(u%ka ka(el alat ukur +Termial E0 ke termial &etaa"a

/ Hu(u%ka ka(el alat ukur +Termial 0 ketaa" de%a 5arak - L

19 meter dari alat ukur de%a %%uaka road #a% ditaa&ka

3 Hu(u%ka ka(el alat ukur +Termial P0 ketaa" de%a 5arak - L19

meter atara u5u% ka(el kui% de%a u5u% ka(el mera" de%a

memakai road #a% ditaa&ka ketaa"$

. Nilai &etaa"a &eralata #a% diukur da kedua elektroda terse(ut 

"arus (erada &ada suatu %aris lurus +se%aris0$

. O&erasika alat ukur de%a memeriksa (atere dari alat terse(ut$

Page 39: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 39/65

. Putar seletor ta"aa utuk meli"at ilai ta"aa &eralata de%a 

me5a%a 5arum &ada %alCaometer teta& dite%a"$

.  Amati "asil &e%u5ia masukka dalam test re&ort se(a#ak 3 kali keara"

lai "asil ak"ir adala" rata.rata dari total &e%ukura terse(ut$

. Pe%ukura selesai'la5utka de%a &e#am(u%a kem(ali

&etaa"a ketermial #a% kita le&as$

. Kem(alika alat.alat #a% tela" di&akai se&erti semula$

3 Pe%ukura Ta%e 4

Pe%ukura ta%e 4delta' &ada &risi&#a addala" me%ukur arus (oor  

ka&asiti! &ada tras!ormator$ Tra!o dia%%a& se(a%ai ka&asitor muri$ Pada

ka&asitor' a&a(ila dialiri arus (olak.(alik +A0 maka arus aka meda"ului 

te%a%a se(esar 9o$

I 8 <$

Ole" karea ke"ila%a da#a dielektrik' sudut arus meda"ului te%a%a tidak

la%i 9 dera5at$ Faktor da#a dari ka&asitor adala" os φ$ Da φ adala" sudut

!asa dari ka&asitor$

Sudut ke"ila%a da#a +loss a%le0 adala" 4 8 9 L φ$ Se"i%%a !aktor da#a

(isa ditulis se(a%ai si φ$

Ke"ila%a da#a karea ka&asitor #a% tidak sem&ura (esar#a adala" 4 

PD 8 < I os φ 8 < I si 4$

Kom&oe ka&asitor #a% tidak sem&ura (esar#a adala" I 8 I os 4 8 I

<$ Se"i%%a

PD 8 </ ta 4

Ra%kaia Pe%ukura

Ra%kaia &e%ukura ta%et 4delta ada (e(ara&a maam

$ Test mode UST +H,0 o(#ek u5i tidak diketaa"ka

$ Test mode GHT +HG0 o(#ek u5i diketaa"ka

Page 40: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 40/65

$ Test mode GHT% +HG0 o(#ek ter"ada& %uard

Pe%ukura &ada tra!o de%a / kum&ara

Test Mode #a% diukur  

UST A H,

UST = H,

UST A> = H,

GST A > = H, > HG

GST% A HG

GST% = H, > HG

GST% A > = HG

UST 8 U%rouded S&eime Test

8 H,1 > H,/ >H,3

GST 8 Grouded S&eime Test

8 UST > HE1 > HE/ >HE3

GST% 8 Grouded S&eime Test )it" Guard

8 HE1 > HE/ >HE3

Ketera%a 4

8 a&aitae

H 8 Hi%" <olta%e

, 8 ,o) <olta%e

1.3 8 !asa

E 8 Groud

Ta(el -.$ Hasil &e%ukura ta%e delta

Hasil U5i Kodisi

9$-B =a%us

5 9$- B . 9$ B Me%alami Peurua

5 9$ B . 1$9 B da aik Perlu Di&eriksa

5 1$9 B Jelek

Page 41: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 41/65

6 Pe%u5ia Kekuata Dielektrika da Kualitas Mi#ak Stadar 

Tu5ua &e%u5ia adala" utuk me%ukur kemam&ua mi#ak tra!o

me%isolasi te%a%a$ Umur tra!o sa%at ditetuka ole" umur sistem

isolasi#a' ole" karea itu adala" sa%at &eti% memeli"ara mi#ak tra!ose(a%ai sala" satu media isolasi tra!o$ Utuk meetuka 5eis

&emeli"araa  mi#ak tra!o' &erlu diketa"ui kodisi dari mi#ak tra!o

terse(ut$ Pe%u5ia mi#ak tra!o (ertu5ua me%eta"ui kodisi mi#ak tra!o

terse(ut$ Selai  kodisi mi#ak tra!o' dari "asil &e%u5ia da&at diketa"ui

kodisi dari tra!o itu sediri$

=e(er&a maam &e%u5ia di&erluka utuk me%eta"ui kodisi mi#ak

tra!o terse(ut diatara#a 4

$ Te%a%a tem(us

$ Kadu%a air 

$ Te%a%a &ermukaa

$ S&esi!i resistae

$ Keasama

$ <isosit#

$ Flas" &oit

$Pour &oit

$ Desit#

$ Slud%e

$  As" otet

=e(era&a &e%u5ia "arus dilakuka di la(oratorium' satu mata u5i #a%

(isa da (iasa dilakuka di la&a%a adala" &e%u5ia te%a%a tem(us$

Pe%u5ia #a% lai (iasa dise(ut de%a Stadard ?ualit# Oil Test$

=atasa "asil &e%u5ia mi#ak stadard &ada Gam(ar -.: (erikut 4

Page 42: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 42/65

Ta(el -.:$ Hasil Tes Pe%u5ia Mi#ak

Si!at Mi#ak Isolasi Satua S&esi!ikasi Metode U5i

Ke5eri"a (Appearance) . Jeri" IE /7

Massa 5eis (density) /9o %;m3 9':- IE /7

<isositas kiematik

(kinematic viscosity) 4

/9o

.1-o

.39o

St

St

St

/-

.

1:99

IE /7

IE /7

IE /7

Titik #ala (Flash point) o Q 139 IE /7A

Titik tua% (Pour point) o . 69 IE /7

 A%ka keetrala(neutraliation num!er)

m% KOH;%

9'93 IE /7

Kadu%a air

("ater  content)

&&m /- ISO 79.1:

+E0

Te%a%a tem(us

(#reakdo$n %oltage)

k<;/'-

mm

Q -9 IE 1-7 IE 

/7

Faktor ke(oora dielektrik

(&ielectric &issipation 'actor)

. 9'9- IE /-9

Sta(ilitas oksidasi

(Oydation sta!ility)

. Keetrala

. Kotora

m% KOH

B

9'69

9'19

IE 66 6

- Pe%u5ia Te%a%a Tem(us +=reakdo) <olta%e0

Pe%u5ia te%a%a tem(us adala" &e%u5ia mi#ak tra!o de%a mem(eri

te%a%a &ada !rek)esi sistem$ Dua elektroda di&asa% &ada 5arak tertetu

+/'- mm0 da di(eri te%a%a seara (erta"a& dari reda" ke ti%%i sam&ai

mi#ak tra!o me%alami !las" oCer$

 A%ar "asil &e%u5ia akurat' (e(era&a &ers#arata "arus di&eu"i misalka 4

Pe%am(ila sam&el "arus me%ikuti &rosedur' )ada" sam&el "arus (ersi"'

tidak (asa"$ Sam&el tidak (ole" terkea ta%a$ ada" utuk me%am(il

Page 43: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 43/65

sam&el "arus (er)ara %ela& da lai.lai$ Pe%u5ia utuk satu sam&el

dilaksaaka (e(era&a kali + - kali0 da "asil#a diam(il rata.rata$ Dalam

satu tra!o diam(il dua sam&el' mi#ak (a%ia atas da (a%ia (a)a" tra!o$

Stadard "asil &e%u5ia adala" s((4

Ta(el -.$ Ta(el Te%a%a Tem(us;=reakdo) <olta%e Sesuai IE 1-7

Te%a%a O&erasi Tra!o

+k<0

Jarak Ga& +mm0 Nilai

Miimu

 U 37 /'- 39

37 U 9 /'- 3-

9 U 19 /'- 69

19 U /'- 6-

Stadard #a% (iasa di%uaka di la&a%a adala" utuk tra!o #a% suda"

di&akai adala" 69 k< ; /'- mm da mi#ak (aru adala" -9 k< ; /'- mm$

OI, TREATMENT

 A&a(ila "asil &e%u5ia tidak memeu"i stadard' mi#ak (isa ditreatmet

de%a me%%uaka Oil Peri!iatio$ Peralata ii mem&u#ai (e(era&a

ta"a& &erlakua +treatmet0 diatara#a 4

1 Filteri%

Me%%uaka !ilter #a% (er!u%si utuk me#ari% material asi%

#a%  ada dalam mi#ak' misalka so(eka kertas selulosa' rotoka

at' (a%kai ular' (a%kai (uru%' (a%kai (ia)ak' tusuk %i%i' (u%kus

asi' (uku maual da lai.lai$

/ Pemaasa

Me%%uaka "eater de%a tu5ua utuk mem(ua% air #a%

terkadu% dalam mi#ak tra!o$ Mi#ak tra!o di&aaska se"i%%a

mea&ai su"u 9o  L :9o$ Di"ara&ka air #a% terkadu% &ada

mi#ak tra!o da&at me%ua& da ter&isa" dari mi#ak tra!o$ Teta&i

seara teori da ke#ataa la&a%a' air (aru aka me%ua& &ada

Page 44: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 44/65

su"u 199o &ada tekaa 1 atm$ Meaikka su"u sam&ai su"u

mea&ai  199o atau le(i" (erkemu%kia da&at me#e(a(ka

mi#ak atau  &eralata oil &uri!iatio rusak$ Utuk itu di&erluka satu

&roses la%i #aitu Cauum$

3 <auum

Pada tekaa kura% 1 atm' de%a su"u di(a)a" 199o' air sd" (isa

(eru(a" me5adi ua& da ter&isa" de%a mi#ak tra!o$

6 Setri!u%al

Proses ii dilakuka de%a ara memutar mi#ak tra!o dalam satu

)ada"$ Di"ara&ka material #a% (erat 5eis#a le(i" (erat dari mi#ak

tra!o' misalka (eram tem(a%a' lum&ur' karat da lai.lai' (isa

terkum&ul di te%a" )ada" se"i%%a muda" di&isa"ka dari mi#ak

tra!o$

- Fuller Eart"

Proses ii (ertu5ua memisa"ka asam #a% terda&at dalam mi#ak

tra!o$ ara ker5a#a adala" material !uller eart" aka me%ikat asam

#a% ada dalam mi#ak tra!o se&erti "al#a silia %el me%ikat air;ua&

air  dari udara$

7 Pe%ukura DGA

Suatu aalisa seara kualitati! mau&u kuatitati! %as terlarut &ada mi#ak

isolasi tra!o' utuk me%eta"ui da me%aalisa ketidakormala #a%

ter5adi  &ada (a%ia dalam;iteral tra!o$ Aalisa ii dilakuka de%a

&eralata #a% (erama Gas "romato%ra&"$

ara &elaksaaa &e%ukura 4

$  Am(il sam&el mi#ak tra!o utuk diu5i di la(oratorium +ara da &eralatautuk &e%am(ila sam&el mem&u#ai &rosedure tertetu0$

$ ,a%ka" &ertama #a% dilakuka di la(oratorium adala" ekstrasi atau

memisa"ka %as dari oto" mi#ak$ Pemisa"a %as dari mi#ak

me%%uaka &eralata &om&a Caum #a% (erada dalam &eralata %as

"romato%ra&"i$

Page 45: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 45/65

$ Dari "asil akstrasi ii' %as L %as terlarut aka ter&isa"ka dari mi#ak

sela5ut#a aka diaalisa 5eis#a$

$ Gas "romato%ra&"i da&at diartika memisa"ka da medeteksi

 5eis.  5eis %as #a% tela" diekstrak dari oto" mi#ak$

$ Jeis %as #a% da&at dedeteksi de%a &eralata %as "romato%ra&"i

"a#a ada 5eis %as' terdiri dari %as.%as #a% muda" ter(akar 

+om(usti(le %ases0 da uom(usti(le %ases +%as tidak muda"

ter(akar' O/ ' N/' O/0

$ Gas #a% di deteksi Colume#a sa%at keil' "a#a &art &er mllio +&&m0

atau se&er se5uta liter$

Ta(el -.19$ Jeis Gas Terlarut &ada Mi#ak Isolasi Tra!o da Da#a ,arut

Gas &ada Mi#ak

 6ENIS )+S S78*9/

:+7+ /+-0T SI.+T

H#dro%e H/ '9 B om(usti(le

Nitro%e N/ :'7 B

ar(o Moo*ide O '9 B om(usti(le

O*#%e O/ 17'9 B

Met"ae H6 39'9 B om(usti(le

ar(o Dio*ide O/ 1/9'9 B

Eta"ae /H7 /:9'9 B om(usti(le

Et"#lee /H6 /:9'9 B om(usti(le

INTERPRESTASI DATA

Setela" di&erole" data 5eis %as #a% di&roduksi didalam ta%ki tra!o' maka

utuk me%eta"ui 5eis ketidakormala atau %a%%ua #a% ter5adi'

dilakuka iter&restasi atas data.data terse(ut$

Hasil &e%u5ia di la(oratorium da &e%alama la&a%a tela"

mem(uktika  (a")a a&a(ila didalam mi#ak isolasi tra!o ditemuka

om(usti(le %as maka  di&astika tela" ter5adi ketidak ormala &ada tra!o

terse(ut$

Page 46: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 46/65

Ta(el iter&restasi Kadu%a Gas Terlarut #a% seri% di%uaka di(a%i 

(erdasarka 6 +em&at0 (a%ia ta(el' #aitu4

1 =erdasarka 5eis %as #a% di&roduksi

/ =erdasarka &rosetase %as kui

3 =erdasarka total kadu%a om(usta(le %as

6 =erdasarka &er(adi%a;ratio ro%ers

1 INTERPRESTASI =ERDASARKAN GAS DIPRODUKSI

Ta(el -.11$ Iter&restasi (erdasarka Gas Di&roduksi

GAS TERDETEKSI INTERPRESTASI

Nitro%e da kura% atau le(i" -

B Oksi%e

Tra!o o&erasi ormal

Nitro%e da le(i" - B Oksi%e Periksa ke(oora &ada seal da

kra. kra

Nitro%e da ar(o Dioksida'

atau Kar(o Mooksida atau

kedua#a

Tra!o (ero&erasi de%a (e(a

le(i" atau (ero&erasi de%a su"u

ti%%i' #a% me%aki(atka isolasi

kertas me%alami kerusaka

Nitro%e da Hidr%e Ter5adi oroa' lektroisa air

atau terda&at karat

Nitro%e' Hidro%e' Kar(o

Dioksida da Kar(o Mooksida

Ter5adi oroa &ada isolasi kertas

atau ter5adi &em(e(aa le(i" &ada

Nitro%e' Hidro%e' Met"a da

sedikit Et"ae da Et"elee

Ter5adi loata (u%a a&i keil 

+s&arki%0 atau ada se(a%iakeil mi#ak isolasi #a%

Nitro%e' Hidro%e' Met"a da 

Kar(o Dioksida' Kar(o

Mooksida' da sedikit Hidrokar(o

+sedikit a#t"lee tidak terdeteksi0

Ter5adi loata (u%a a&i keil 

+s&arki%0 atau ada se(a%ia

keil isolasi kertas #a% rusak

Page 47: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 47/65

Nitro%e de%a Hidro%e #a%

ti%%i' da se5umla" "idrokar(o

termasuk  Aet#lee

Ter5adi loata (u%a a&i &a5a% 

+ari%0 aki(at detorasi mi#ak

isolasi

Sama de%a diatas' ditam(a"

de%a ar(o Dioksida da ar(o 

Mooksida

Sama de%a diatas' ari% 5u%a

ter5adi &ada isolasi kertas

/ INTERPRESTASI =ERDASARKAN KANDUNGAN GAS KUNI

Ta(el -.1/$ Iter&restasi (erdasarka Kadu%a Gas Kui

Kodisi Tra!o Gas Kui

 Ari% &ada mi#ak isolasi Aet"#lee

oroa &ada mi#ak isolasi H#dro%e

OCer"eati% &ada mi#ak isolasi Et"#lee

OCer"eati% &ada Isolasi kertas ar(o Mooksida

3 INTERPRESTASI DATA GAS =ERDASARKAN TOTA, OM=USTA=,E GAS

Ta(el -.13$ Iter&restasi Data Gas (erdasarka Total om(usta(le Gas

Total om(usti(le %as 9 L -99 &&m 4 Tra!o (ero&erasi de%a ormal

Total om(usti(le %as -99 . 1999 &&m 4 Ter5adi dekom&osisi mi#ak isolasi'

kemu%kia aki(at &roses

o&erasi &euaa usia$

Total om(usti(le %as 1999 . /-99 &&m

4

Ter5adi dekom&osisi ti%kat

ti%%i mi#ak isolasi' "arus

dili"at tred

Total om(usti(le %as /-99 &&m 4 Ter5adi dekom&osisi sa%at ti%%i

mi#ak isolasi' tra!o "arus keluar  

O&erasi' adaka &emeriksaa

Page 48: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 48/65

6 INTERPRESTASI DATA GAS MENGGUNAKAN RATIO ROGERS

Ta(el -.16$ Iter&restasi Data Gas Me%%uaka Ratio Ro%ers

ASE +KASUS0

R/ R1 R- Su%%ested Fault

Dia%osis +Dia%osa

%a%%ua #a%/H/;/H6 H6;H/ /H6;/H7

1 9$1 9$1

1$9 9$1

Uit ormal

+Normal0

/ 9$1 9$1 9$1

,o) eer%i desit# ari% . 

Partial dis"ar%e +oroa0 

+Eer%i ke&adata (usur

a&i reda". tela" ter5adi

koroa d% ka&asitas

3 9$1 s;d 3$9 9$1 s;d 1$9 3

 Ar"i% . "i%"

desit# dis"ar%es

+ter5adi (usur a&i de%a 

ke&adata &ele&asa

#a% ti%%i0

6 9'1 9$1

1$91$9 s;d 3$9

,o) tem&erature

t"ermal  oCer "eati%

+me%alami  &emaasa

(erle(i" ta&i tidak terlalu

- 9$1 9$1 1$9 s;d 3$9

Hi%" tem&ertaure

t"ermal oCer"eati% .

less t"a 99

+me%alami &emaasa

(erle(i" s$d$ 990

7 9$1 9$1 3$9

Hi%" tem&ertaure

t"ermal oCer"eati% .

more t"a 99

+me%alami &emaasa

le(i" diatas 990

6 PENGENA,AN ONDITION =ASED MAINTENANE +=M0

; De!iisi 4

Page 49: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 49/65

New Technical li&etime

,mplementar<

csts"rduct value

Endurable li&etime New Endurable li&etime Technical li&etime

suatu strate%i &emeli"araa #a% didasarka &ada kodisi suatu asset

!isik de%a me%%uaka &arameter.&arameter #a% (isa dia%%a&

mam&u mere&resetasika kodisi dari asset !isik terse(ut$

; Tu5ua 4

utuk meda&atka ost e!!etiCeess da me%eta"ui tidaka #a%

"arus dilakuka ter"ada& asset !isik terse(ut (erdasarka oditio

assessmet$

; Fakta 4

9B &eriodi &reCetiCe maiteae tidak di&erluka karea sistem 

masi" dalam kodisi (aik$

Kele(i"a 4

; deterministic intervention

; &emeli"araa dilakuka 5ika (ear.(ear di(utu"ka

; mem&erkeil maintenance costs

; me%ura%i outage aki(at &emeli"araa

Tata%a 4

; ICestasi ekstra utuk &eralata moitori%; di(utu"ka &arameter #% me%%am(arka &eurua kodisi

&eralata$

 Time

Gam(ar -./-$ Ma!aat Im&lematasi =M

      ,        s             t      =    v    a      l    u    e

EndurableNew Endurable

Page 50: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 50/65

In&ant

.ailure-andm .ailure+geing

(New) -andm .ailure (New) +geing  Time

Produt <alue meuru' (ia#a &emeli"araa aka mei%kat$

=M mem(atu mem&er&a5a% endura!le li'etime da technical li'etime

Usia asset da&at di&er&a5a%$

Gam(ar -./7$ Pemeli"araa #a% te&at d&t me%"am(at a%ei% &eralata

1 ,a%ka".la%ka" Im&lemetasi =M

1 Tetuka critical *% component &ada sistem +(erdasarka 'ailure 

statistic 0$ Meetuka &eralata #a% aka dilakuka =M$

/ Tetuka critical su!components de%a &edekata FMEA +Failure 

+ode ,''ect Critical Analysis0$

3 Mem(a%u da melakuka ke%iata dia%ostis +&e%ukura da lai.lai0 #a% didasarka &ada critical component $

6 Me#im&a da me%aalisa "asil &e%ukura da &emeli"araa 

de%a me%%uaka metode Data Mii%$

CR-T-CAL *% CO+PO.,.T/

1 =ia#a &emeli"araa &er s)it"%ear &eralata H< saat ii$

/ Outage time #a% di(utu"ka utuk &emeli"araa$

0 Resiko   maintenance induced 'ailure Kom&leksitas &eralata datechnical impact dari preventive maintenance

6 Jumla" &o&ulasi &eralata$

- Usia &eralata da li'etime #a% di"ara&ka$

7 Keederu%a 'ailure !ehaviour da 'ailure 're1uency saat ii$

      .    a      i      l  u       r       e 

      -      i    s      k

(New) -andm

-andmIn&ant 

+gein

(New)

Page 51: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 51/65

DATA =ASE DAN DATA MINING4

Proses data mii% di&erluka utuk melakuka aalisa data.data #a%

tidak da&at diim&retasika seara la%su% de%a stadart #a% ada atau

"asil  &e%ukura (er%atu% de%a kodisi li%ku%a &eralata+tem&eratur' kelem(a(a da lai.lai0$

Metode dia%osis data mii%4

Re%resi' arti!iial eural et)ork' !u22# lo%i' ase (ase reasoi%' oditio

(ase reasoi%$

1 PO,A PROTEKSI GARDU INDUK

Sistem &roteksi meru&aka (a%ia #a% sa%at &eti% dalam suatu istalasi

tea%a listrik' selai utuk melidu%i &eralata utama (ila ter5adi %a%%ua

"u(u% si%kat' sistem &roteksi 5u%a "arus da&at me%elimiiir daera" #a%

ter%a%%u da memisa"ka daera" #a% tidak ter%a%%%u' se"i%%a%a%%ua tidak meluas da keru%ia #a% tim(ul aki(at %a%%ua terse(ut

da&at di miimalisasi$ Relai &roteksi %ardu iduk se&erti #a% terli"at &ada

Gam(ar /.1 terdiri dari4

; Relai &roteksi Tra!o Tea%a

; Relai &roteksi ka&asitor da reaktor$

; Relai &roteksi PMT

; Relai &roteksi (us(ar atau ko&el

Page 52: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 52/65

OH, OH,

Proteksi PHT Proteksi PHT

Proteksi =US=AR

=US 1-9K<.6999AI

II

Proteksi

UNINDO

TD./ +79 M<A0

NGR4 1/

1999 A

Proteksi TRAFONGR4 1/

1999A

PEM=ANGKITProteksi TRAFO

P,TG

Proteksi

FEEDER

Gam(ar /.1$ Dia%ram Proteksi Gardu Iduk

Page 53: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 53/65

-E/+I "-9TE#SI

"8T 1> #?

,T1>

,TN1>

 @

N-

,TN2

,T2

"8T 2 #?

,+T0 :+7+ :, +,

1 Proteksi Tra!o Tea%a

Peralata &roteksi tra!o tea%a terdiri dari Relai Proteksi' Tra!o Arus +T0'

Tra!o Te%a%a +PT;<T0' PMT' atu da#a A;D #a% terite%rasi dalam

suatu ra%kaia' se"i%%a satu sama lai#a sali% keterkaita$ Fu%si&eralata &roteksi adala" utuk me%ideti!ikasi %a%%ua da memisa"ka

(a%ia 5ari%a #a% ter%a%%u dari (a%ia lai #a% masi" se"at serta

sekali%us me%amaka (a%ia #a% masi" se"at dari kerusaka atau

keru%ia #a% le(i" (esar$

; Idikasi relai; Data SADA

Gam(ar /./$ Peralata Sistem Proteksi Tra!o Tea%a 1-9;/9 k<

1 Ga%%ua Pada Tra!o Tea%a terdiri dari4

1 Ga%%ua Iteral

Ga%%ua #a% ter5adi di daera" &roteksi tra!o' (aik didalam tra!o  

mau&u diluar tra!o se(atas lokasi T$

Pe#e(a( %a%%ua iteral (iasa#a aki(at4

A Ke%a%ala isolasi &ada (elita' lem&e%a iti atau (aut &e%ikatiti atau Peurua ilai isolasi mi#ak #a% da&at dise(a(ka

ole"  kualitas mi#ak (uruk' teremar ua& air da ada#a

dekom&osisi karea oCer"eati%' oksidasi aki(at sam(u%a listrik

#a% (uruk

A Ke(oora mi#ak

A Ketidakta"aa ter"ada& arus %a%%ua +eletrial da me"aial

Page 54: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 54/65

stresses0

A Ga%%ua &ada ta& "a%er

A Ga%%ua &ada sistem &edi%i

A Ga%%ua &ada (us"i%$Ga%%ua iteral da&at dikelom&oka me5adi / +dua0 kelom&ok' 

#aitu4

a Ii&iet !ault4

Ga%%ua ter(etuk lam(at' da aka (erkem(a% me5adi

%a%%ua (esar 5ika tidak terdeteksi da tidak diatasi$ a% termasuk

kedalam %a%%ua ii&iet !ault' #aitu4 OCer"eati%' oCer!lu*si%'

da oCer  &ressure$

Penye!a! Overheating

A Ketidaksem&uraa sam(u%a (aik elektrik mau&u ma%eti

A Ke(oora mi#ak

A  Alira sistem &edi%i tersum(at

A Ke%a%ala ki&as atau &om&a sistem &edi%i$

Penye!a! over'luing

Ter5adi saat oCerColta%e da uder !rekuesi' da&at me#e(a(ka

(ertam(a"#a ru%i.ru%i (esi se"i%%a ter5adi &emaasa #a% da&at

me#e(a(ka kerusaka isolasi lem&e%a iti da (a"ka isolasi

(elita$

Penye!a! Overpressure

A Pele&asa %as aki(at oCer"eati%

A Hu(u% si%kat (elita.(elita se!asa

A Pele&asa %as aki(at &roses kimia$

(  AtiCe !ault4

Dise(a(ka ole" ke%a%ala isolasi atau kom&oe lai#a #a%ter5adi  seara e&at da (iasa#a da&at me#e(a(ka kerusaka

#a% &ara"$  Pe#e(a( dari %a%%ua AtiCe !ault adala" se(a%ai

(erikut4

A Hu(u% si%kat !asa.!asa atau !asa de%a %roud

A Hu(u% si%kat atar lilita se!asa +iter tur0

A ore !aults

A Tak !aults =us"i% !las"oCers$

Page 55: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 55/65

/ Ga%%ua Eksteral

Ga%%ua #a% ter5adi diluar daera" &roteksi tra!o$ Umum#a

%a%%ua ii ter5adi &ada 5ari%a #a% aka dirasaka da

(erdam&ak ter"ada& keta"aa kum&ara &rimer mau&u

sekuder;tersier Tra!o$ Feomea %a%%ua ekteral se&erti4

; Hu(u% si%kat &ada 5ari%a sekuder atau tersier 

+&e#ula%0 #a% meim(ulka t"rou%" !ault urret$ Frekuesi

da (esara arus %a%%ua di&rediksi aka me%ura%i umur 

o&erasi tra!o

; Pem(e(aa le(i" +OCerload 0

; OCerColta%e aki(at sur5a "u(u% atau sur5a &etir

; Uder atau oCer !reue# aki(at %a%%ua s#stem

; E*teral s#stem s"ort iruit$

/ Fu%si Proteksi Tra!o tea%a ter"ada& %a%%ua

Utuk mem&erole" e!ekti!itas da e!ise dalam meetuka sistem

&roteksi tra!o tea%a' maka setia& &eralata &roteksi #a% di&asa% "arus

disesuaika de%a ke(utu"a da &rediksi %a%%ua #a% aka ter5adi

#a% me%aam keta"aa tra!o itu sediri$ Jeis relai &roteksi #a%

di(utu"ka se&erti Ta(el /.1$

Ta(el /.1$ Ke(utu"a Fu%si Relai Proteksi Ter"ada& =er(a%ai Ga%%ua

3 Pola Proteksi Tra!o tea%a (erdasarka SP,N -/.1

Ke(utu"a &eralata &roteksi tra!o (erdasarka ka&asitas tra!o sesuai

SP,N adala" se&erti &ada Ta(el /./ di(a)a" ii$

Page 56: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 56/65

Ta(el /./$ Kriteria Sistem Proteksi Sesuai SP,N -/.1

6 Proteksi utama Tra!o Tea%a

Proteksi utama adala" suatu sistem &roteksi #a% di"ara&ka se(a%ai

&rioritas utuk me%amaka %a%%ua atau me%"ila%ka kodisi tidak

ormal &ada tra!o tea%a$ Proteksi terse(ut (iasa#a dimaksudka utuk

mem&rakarsai#a saat ter5adi#a %a%%ua dalam ka)asa #a% "arus

dilidu%i$ +lE 1-.9-.9/-0$

iri.iri &e%ama utama4

; aktu ker5a#a sa%at e&at seketika +istateeoues0

; Tidak (isa dikoordiasika de%a relai &roteksi lai#a

; Tidak ter%atu% dari &roteksi lai#a

; Daera" &e%amaa#a di(atasi ole" &asa%a tra!o arus' dimaa

relai di!!eresial di&asa%$

Page 57: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 57/65

BCNS

BCT

BCN"

-E/ 2 k?

9,-.- >>1">1"

S*E. >1NS

9,-.-

>>1S>1S

9,-.- >>1>1

Gam(ar /.3$ Sistem Proteksi Tra!o Tea%a 1-9;/9 k<

1 Di!!eretial rela# +:T0

Relai di!!eresial arus (erdasarka H$ Kir"o!!' dimaa arus #a%

masuk &ada suatu titik' sama de%a arus #a% keluar dari titik

terse(ut$Relai di!!eresial arus mem(adi%ka arus #a% melalui daera"

&e%amaa$

Gam(ar /.6$ Prisi& Ker5a Relai Di!!eresial

Fu%si relai di!!eresial &ada tra!o tea%a adala" me%amaka

tras!ormator dari %a%%ua "u(u% si%kat #a% ter5adi di dalam

tras!ormator' atara lai "u(u% si%kat atara kum&ara de%a

kum&ara atau atara kum&ara de%a ta%ki$ Relai ii "arus

(eker5a

Page 58: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 58/65

Slpe 2

9perate

Slpe =Id

Ih 1

Slpe 1

blck area

kalau ter5adi %a%%ua di daera" &e%amaa' da tidak (ole"

(eker5a dalam keadaa ormal atau %a%%ua di luar daera"

&e%amaa$

Relai ii meru&aka uit &e%amaa da mem&u#ai selekti!itas 

mutlak$ Karakteristik di!!resial relai$

Id

+I1.I/0

Id

I"

+I1>I/0;/

Gam(ar /.-$ Karakteristik Ker5a Relai Di!!eresial

/ Restrited Eart" Fault +REF0

Prisi& ker5a relai REF sama de%a de%a relai di!!eresial' #aitu

mem(adi%ka (esar#a arus sekuder kedua tra!o arus #a%

di%uaka' aka teta&i (atasa daera" ker5a#a "a#a atara T!asa  de%a T titik etral#a$ REF ditu5uka utuk mem&roteksi

%a%%ua 1.!asa ketaa"$

Pada )aktu tidak ter5adi %a%%ua;keadaa ormal atau %a%%ua di

luar daera" &e%ama' maka ke dua arus sekuder terse(ut di atas

(esar#a sama' se"i%%a tidak ada arus #a% me%alir &ada relai'

aki(at#a relai tidak (eker5a$

Pada )aktu ter5adi %a%%ua di daera" &e%amaa#a' maka

kedua  arus sekuder tra!o arus (esar#a tidak sama ole" karea

itu' aka ada arus #a% me%alir &ada relai' sela5ut#a relai (eker5a$

Fu%si dari REF adala" utuk me%amaka tras!ormator (ila ada

%a%%ua satu satu !asa ke taa" di dekat titik etral tras!ormator 

#a% tidak dirasaka ole" rele di!!eresial$

Page 59: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 59/65

Gam(ar /.7$ Ra%kaia Arus Relai REF Saat ter5adi Ga%%ua Eksteral

- Proteksi ada%a Tra!o Tea%a

Proteksi ada%a adala" suatu sistem &roteksi #a% diraa% utuk

(eker5a ketika ter5adi %a%%ua &ada sistem teta&i tidak da&at diamaka

atau tidak terdeteksi#a dalam kuru )aktu tertetu karea kerusaka

atau  ketidakmam&ua &roteksi #a% lai +&roteksi utama0 utuk

me%er5aka &emutus tea%a #a% te&at$

Proteksi ada%a di&asa% utuk (eker5a se(a%ai &e%%ati (a%i

&roteksi utama &ada )aktu &roteksi utama %a%al atau tidak da&at (eker5a

se(a%aimaa mesti#a$ +IE l7.9-.9390$

iri.iri &e%ama ada%a 4

; )aktu ker5a#a le(i" lam(at atau ada )aktu tuda +time dela#0' utuk  

mem(eri kesem&ata ke&ada &e%ama utama (eker5a le(i" da"ulu

; Relai &e%ama ada%a "arus dikoordiasika de%a relai

&roteksi &e%amaa ada%a lai#a di sisi lai

; Seara sistem' &roteksi ada%a ter&isa" dari &roteksi utama$

Pola Proteksi ada%a &ada tra!o tea%a umum#a terdiri dari OR

utuk  %a%%ua !asa.!asa atau 3.!asa da GFR utuk %a%%ua 1.!asa

ketaa" se&erti #a% terli"at &ada Ta(el /.1 di atas$

1 Relai Arus ,e(i" +-9;-10

Prisi& ker5a relai arus le(i" adala" (erdasarka &e%ukura arus'

#aitu relai aka (eker5a a&a(ila merasaka arus diatas ilai

setti%#a$  OR diraa% se(a%ai &e%ama ada%a Tra!o 5ika

ter5adi %a%%ua "u(u% si%kat (aik dalam tra!o +iteral !ault0

mau&u

Page 60: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 60/65

%a%%ua ekteral +e*teral !ault0$ Ole" karea itu' setti% arus OR

"arus le(i" (esar dari kemam&ua arus omial tra!o #a%

diamaka  +119 L 1/9B dari omial0' se"i%%a tidak (eker5a

&ada saat tra!o di(e(ai omial' aka teta&i "arus di&astika (a")a

setti% arus relai masi" teta& (eker5a &ada arus "u(u% si%kat !asa.

!asa miimum$

Karateristik )aktu ker5a terdiri dari4. De!iite. Normal;Stadar iCerse. <er# iCerse. ,o% time iCerse  

Gam(ar /.$ KurCa;Karakteristik Relai OR

Relai ii di%uaka utuk medeteksi %a%%ua !asaL!asa'

mem&u#ai  karakteristik iCerse +)aktu ker5a relai aka semaki

e&at a&a(ila arus %a%%ua #a% dirasaka#a semaki (esar0 atau

de!iite +)aktu ker5a teta& utuk setia& (esara %a%%ua0$ Selai itu&ada relai arus le(i"  tersedia !u%si "i%" set #a% (eker5a seketika

+momet;istataeous0$

Utuk karakteristik iCerse me%au ke&ada stadar IE atau

 ANSI;IEEE$ Relai ii di%uaka se(a%ai &roteksi ada%a karea

tidak da&at meetuka titik %a%%ua seara te&at' da 5u%a

ditu5uka  utuk keamaa &eralata a&a(ila &roteksi utama %a%al

ker5a$

Page 61: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 61/65

 A%ar da&at dikoordiasika de%a (aik ter"ada& relai arus le(i"

disisi #a% lai +(uka relai arus le(i" #a% ter&asa% di &e%"atar0'

maka  karakteristik utuk &roteksi &e%"atar #a% di&ili" adala"

kurCa #a%  sama #aitu stadard iCerse +IE0 ; ormal iCerse

+ANSI;IEEE0$

/ Groud Fault Rela# +-9N;-1N0

Prisi& ker5a GFR sama de%a OR #aitu (erdasarka &e%ukura

arus' dimaa relai aka (eker5a a&a(ila merasaka arus diatas ilai

setti%#a$

GFR diraa% se(a%ai &e%ama ada%a Tra!o 5ika ter5adi

%a%%ua "u(u% si%kat !asa ter"ada& taa"' (aik dalam tra!o

+iteral !ault0 mau&u %a%%ua ekteral +e*teral !ault0$ Setti% arus

GFR le(i" keil dari&ada OR' karea ilai arus "u(u%si%kat#a

&u le(i" keil dari &ada arus "u(u% si%kat !asa.!asa$

Karateristik )aktu ker5a terdiri dari4

. De!iite

. Normal;Stadar iCerse

. <er# iCerse

. ,o% time iCerse 

Gam(ar /.:$ KurCa;Karakteristik Relai GFR

Relai ii di%uaka utuk medeteksi %a%%ua !asaLtaa"' se"i%%a

karakteristik )aktu #a% di&ili"&u ederu% le(i" lam(at dari&ada

)aktu OR$ Pada GFR setti% "i%"set di(lok' keuali utuk ta"aa

-99 di sisi sekuder tra!o$

Page 62: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 62/65

3 Stad =# Eart" Fault +S=EF0

Di Idoesia ada ti%a 5eis &etaa"a etral #aitu de%a ta"aa

reda" +1/ ' 69 0' la%su% +solid0 da &etaa"a de%a

ta"aa ti%%i +-99 0$ Stad =# Eart" Fault adala" rele &e%amaa

utuk  sistem &etaa"a de%a Neutral Groudi% Resistae

+NGR0 &ada tra!o$

Pe#etela relai S=EF ii mem&ertim(a%ka !aktor L !aktor se(a%ai

(erikut4

o Pola &etaa"a etral tra!o

o Keta"aa termis ta"aa etral tra!o +NGR0

o Keta"aa s"ieldi% ka(el disisi di&asa% NGR +k"usus#a &ada

sistem de%a etral #a% ditaa"ka la%su% atau de%a NGR

ta"aa reda"0

o Sesiti!itas relai ter"ada& %a%%ua taa"

o Pe%aru" ko!i%urasi (elita traso +dile%ka& de%a (elita delta 

atau tidak0$

Utuk &emili"a )aktu da karakteristik S=EF de%a

mem&er"atika  keta"aa termis NGR$ Karea arus #a% me%alir 

ke NGR suda"  di(atasi ole" resistasi ter&asa% &ada NGR itu

sediri$ Karea ilai arus #a% !lat' maka &emili"a karakteristik )aktu

disaraka me%%uaka De!iite atau ,o% Time ICerse$

a Ta"aa Reda"' NGR 1/ O"m' 1999 A' 19 detik

Jeis relai 4 relai %a%%ua taa" tak (erara" +S=EF' -1NS0

Karakteristik 4 lo% time iCerse

Setela arus 4 +9$1 L 9$/0 * I NGR

Setela )aktu 4 D -9B * keta"aa termis NGR' &ada I!81999 A

Setela "i%"set 4 tidak diakti!ka

( Ta"aa Reda"' NGR 69 O"m' 399 A' 19 detik

Jeis 4 relai %a%%ua taa" +S=EF' sim(ol

-1NS0 Karakteristik 4 ,o% Time ICerse

Setela arus 4 +9$3 L 9$60 * I NGR

Page 63: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 63/65

Setela )aktu 4 D -9 B * keta"aa termis NGR' &ada

I!8399 A

Setela "i%"set 4 tidak diakti!ka

Ta"aa Ti%%i' NGR -99 O"m' 39 detik

Jeis 4 relai %a%%ua taa" tak

(erara" Karakteristik 4 lo% time iCerse +,TI0;

de!iite Setela arus 4 +9$/ L 9$30 * I NGR

Setela )aktu 4 1$ D : detik +,TI0 tri& sisi iomi% da 19 detik

utuk sisi 1-9 K< &ada I!8/- A utuk NGR 

#a% mem&u#ai t 8 39 detik

/$ A&a(ila (elum ada relai de%a karakteristik

,TI maka me%%uaka de!iite' t1819 detik

+tri& sisi /9 k<0 da t/ 8 13 detik +tri& sisi

1-9 k<0$

6 OCer;Uder <olta%e Rela# +-;/0

OCer <olta%e Rela# +O<R0 da Uder <olta%e Rela# +U<R0 adala"

relai  #a% me%amaka &eralata istalasi dari &e%aru"

&eru(a"a  te%a%a le(i" atau te%a%a kura%$ Peralata istalasimem&u#ai  ilai (atas maksimum da miimum dalam

&e%o&erasia#a$ Jika  mele(i"i ilai maksimum atau miimum

(atas ker5a o&erasi#a'  &eralata terse(ut da&at rusak$ Se"i%%a

utuk me5a%a &eralata dari  kerusaka aki(at &eru(a"a te%a%a

#a% si%i!ika terse(ut di(utu"ka O<R da U<R$

Prisi& dasar O<R da U<R adala" (eker5a a&a(ila dia mea&ai titik

seti%a#a$ O<R aka (eker5a 5ika te%a%a aik' mele(i"i dari

seti%a#a' seda%ka U<R (eker5a 5ika te%a%a turu' kura% dariilai seti%a#a$

O<R dia&likasika &ada4

1 Se(a%ai &e%ama %a%%ua !asa ke taa" +&er%esera titik

etral0  &ada 5ari%a #a% disu&lai dari tra!o tea%a dimaa titik

etral#a ditaa"ka melalui ta"aa ti%%i;me%am(a%

Page 64: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 64/65

ambar 2FG #arakteristik aktu 0?- adalah Inver

/ Se(a%ai &e%ama %a%%ua !asa ke taa" stator %eerator  

dimaa titik etral %eerator ditaa"ka le)at tra!o distri(usi

3 Se(a%ai &e%ama oCers&eed &ada %eerator$

U<R dia&likasika &ada41 =er!u%si mee%a" strati% motor (ila su&lai te%a%a turu

/ Pe%amaa sistem da&at dikom(iasika de%a relai !rekuesi 

kura%$

Karakteristik )aktu O<R;U<R adala" iCerse4

Gam(ar /.19$ karakteristik aktu O<R adala" ICerse

Page 65: Bab 2 Transformator Tenaga

7/23/2019 Bab 2 Transformator Tenaga

http://slidepdf.com/reader/full/bab-2-transformator-tenaga 65/65

Ketera%a4

t 4 )aktuK 4 Kostata +- atau 690< 4 te%a%a i&ut

<s 4 te%a%a seti% Tms 4 Time Multi&leSetti%