hernawan, s.pd., m.pd. - direktori file...

Hernawan, S.Pd., M.Pd.

� Nama MK : Linguistik Umum� Kode MK : DR 400� Bobot SKS : 3 SKS � Semester : 1� Jenjang : S1� Jenjang : S1� Kelompok MK : MKKPS� Program Studi : Pendidikan Bahasa Daerah� Prasyarat : -� Dosen/Kode : Dr. Yayat Sudaryat, M.Hum./1033

Hernawan, S.Pd., M.Pd./2226

TUJUAN MATA KULIAHSetelah mengikuti perkuliahan ini mahasiswa diharapkan memiliki pengetahuan yang memadai mengenai hakekat dan karakteristik bahasa, metodologi penelitian linguistik, sejarah metodologi penelitian linguistik, sejarah perkembangan linguistik, serta madhab dan dikotomi studi bahasa (linguistik) sebagai dasar kajian dan pengajaran bahasa.

DESKRIPSI MATA KULIAHDalam perkuliahan ini dibahas tentang hakekat bahasa, proses dan fungsi komunikasi bahasa, system dan struktur bahasa, satuan-satuan bahasa, metodologi penelitian bahasa, bidang-bidang kajian metodologi penelitian bahasa, bidang-bidang kajian linguistik, sejarah perkembangan linguistik, linguistik bandingan komparatif, serta beberapa madhab dan dikotomi linguistik.

AMBAHAN

� Hakikat Basa

� Proses jeung Fungsi Komunikasi Basa

� Sistem jeung Adegan Basa

� Unit-unit Basa

� Widang Kajian Linguistik

� Metodologi Panalungtikan Bahasa

� Sajarah Kamekaran Linguistik

� Madhab jeung Dikotomi Linguistik

ISTILAH LINGUISTIK� Istilah linguistik asalna tina basa Yunani lingua ‘élmu

basa’.

Inggris linguistics

Perancis linguistique

� Istilah lingua dina basa Indo-Eropah� Istilah lingua dina basa Indo-Eropah

Perancis langage, langue

Itali lingua

Spanyol lengua

Inggris language

LINGUISTIK

Linguistik mangrupa élmu pangaweruh nu ngulik jeung medar basa, selang surupna, medar basa, selang surupna, asal-muasalna, parobahan,

katut kamekaranana.

KALUNGGUHAN LINGUISTIK

ÉLMU PANGAWERUH FORMAL

ÉLMU PANGAWERUH ALAMDUNYA PAELMUAN

ÉLMUPANGAWERUH

SOSIAL-BUDAYA

PAELMUAN

FILSAFAT

HUKUM

SAJARAH

NOMOTETIK LINGUISTIK

CIRI LINGUISTIK

1) Eksplisit � jelas kriteria dan kaidah yang disusunnya, serta istilah yang dipakainya konsisten.

2) Sistematis � teori linguistik disusun berdasarkan rangkaian yang berkesinambungan, dan susunan antarunsurnya sistematisantarunsurnya sistematis

3) Objektif � empiris, faktual, tidak dibuat-buat:

a. terbuka dalam hal analisis,

b. kritis terhadap setiap hipotesis,

c. prediktif, dan

d. taat pada prosedur baku yang digunakan

CIRI PAELMUAN LINGUISTIK

1) Basajan (economy)

2)Ajeg (consistency)

3)Tuntas (exchautive)

TUJUAN JEUNG PANCEN LINGUISTIK

• Tujuan = maluruh jeung medar data basa ngaliwatan observasi empiris kalawan kauji jeung kakontrol pikeun ngahasilkeun kakontrol pikeun ngahasilkeun tiori basa.• Pancén = ngulik jeung medar basa kalawan gemet tur akurat, maluruh basa nepi ka kapanggih sipat katut tiori universalna.

WANGENAN BASA“Omongan nya éta kagiatan manusa anu rinéka warna tanpa wates, anu hésé ditangtukeun salila urang pipindahan ti hiji kelompok masarakat ka kelompok masarakat lianna. Ari sababna, omongan téh mangrupa masarakat lianna. Ari sababna, omongan téh mangrupa warisan historis éta kelompok tur produk nu lumangsung lila nu dipaké masarakat. Omongan téh rinéka warna luyu jeung karancagéan nu bisa jadi katitén langsung tina agama, kapercayaan, adat kabiasaan, jeung seni masrakatna. Mun leumpang kaasup kana paripolah organis tur insting, ari basa mah lain sabab kapanggih tina fungsi budaya” (Sapir, 1921:4).

WANGENAN BASA� “Language is a system of communication by sound, i.e.

through teh organs of speech and hearing, among human beings of a certain group or community, using vocal symbols possessing arbitrary conventional vocal symbols possessing arbitrary conventional meaning” (Pei & Gaynor, 1954:119).

= basa nya éta hiji sistem komunikasi ku sora ngaliwatan alat ucap katut pangdéngé di antara anggota kelompok atawa masarakat nu tangtu kalawan maké lambang sora nu boga harti arbitrér tur konvénsional.

WANGENAN BASA� “Language is a potentionally self-reflexive, structured

system of symbols which catalog the objects, events, and relations in the world” (De Vito, 1970:7).

� = Basa nya éta sistem lambang nu kalawan poténsial � = Basa nya éta sistem lambang nu kalawan poténsial museur ka dirina tur nyetruktur anu ngadaptar obyék, kajadian, jeung tatalian di dunya.

WANGENAN BASA� “Language is a system of arbitrary vocal symbols which

permits all people in a given culture or other people who have learned thesystem of that culture to communicate or to interact” (Finocchiaro, 1974:3).communicate or to interact” (Finocchiaro, 1974:3).

� = Basa nya éta hiji sistem lambang sora nu arbitrér nepi ka sakumna jalma dina budayana atawa sing saha baé nu geus ngulik éta sistem budaya téa bisa gaul atawa komunikasi.

WANGENAN BASA� “A language will be defined as the set of all possible

sentences and the grammar of a language as the rules which distinguish between sentences and non-sentences (Green, 1972:25).sentences (Green, 1972:25).

� = Basa bisa diwatesanan minangka beungkeutan kalimah-kalimah katut tatabasa anu eusina kaédah nu ngabédakeun kalimah jeung lain kalimah.

WANGENAN BASA

Language is a system of arbitrary vocal simbols used for human communication(Wardaugh, 1972:3)(Wardaugh, 1972:3)

Basa nya éta sistem lambang sora nu arbitrér nu dipaké komunikasi manusa.

WANGENAN BASA

Language is systematic means of communicating ideas or feeling by the use of conventionalized signs, sounds, gestures, or marks having understood meanings marks having understood meanings

Basa téh komunikasi ide atawa rasa nu sistematis anu dipaké minangka tanda, sora, jeung peta nu konvensional, atawa museur kana harti nu dicangkem (Webster’s New Collegiate Dictionary, 1981: 641)

WANGENAN BASA

� “Bahasa ialah sistem lambang bunyi yang arbitrer yang dipergunakan oleh para anggota kelompok sosial untuk bekerja anggota kelompok sosial untuk bekerja sama, berkomunikasi, dan mengidentifikasi diri” (Kridalaksana, 1982:2).

WANGENAN BASA

Basa nyaéta sistem lambang omongan nu dihasilkeun ku pakakas ucap manusa kalawan puguh éntép seureuhna kalawan puguh éntép seureuhna (sistematis) tur ragem (konvensional) antaranggota masarakatna pikeun tujuan komunikasi (Sudaryat, 1991:1)

HAKEKAT BAHASA

HAKIKAT

SISTEM

ARBITRÉR

SIMBOLIS

KONVENSIONAL

SISTEM BUNYI

UNIKHAKIKAT BAHASA

UNIK

MANUSIAWI

PRODUKTIF

KOMUNIKATIF

UNIVERSAL

KULTURAL

VARIATIF

� Sistem nya éta hiji beungkeutan unsur-unsur anu silih deudeul jeung silih lengkepan dumasar kana aturan anu tangtu.

� Minangka hiji sistem, sipat basa téh sistemis (miboga subsistem fonologi, sistemis (miboga subsistem fonologi, gramatika, leksikon, semantik) jeung sistematis (miboga unsur-unsur nu dumuk polana.

KALUNGGUHAN LINGUISTIK

KALIMAH

WACANA

SINTAKSIS

LINGUISTIKADEGAN BASA

EUSI BASA SEMANTIK

FONEM

MORFÉM

FRASA

KLAUSA

KECAP

KALIMAH

MORFOLOGI

SINTAKSIS

FONOLOGI

TATA BASA/GRAMATIKA

WA

NG

UN

B

AS

A

KANDAGA KECAP LEKSIKOLOGI

BASA TÉH ARBITRERBASA TÉH ARBITRER

��Basa téh arbitrér lantaran hubungan Basa téh arbitrér lantaran hubungan antara lambang sora jeung acuanana antara lambang sora jeung acuanana henteu logis, sakarep panyaturna henteu logis, sakarep panyaturna atawa manasuka. Taya hubungan atawa manasuka. Taya hubungan atawa manasuka. Taya hubungan atawa manasuka. Taya hubungan anu logis antara unsur basa jeung anu logis antara unsur basa jeung anu dilambangkeunana.anu dilambangkeunana.

BASA TÉH SIMBOLKONSEP/EUSI/LINAMBANG

(SIGNIFIE)

LAMBANG(SIGNIFIANT)[i m a h][u m a h][r u m a h][h o m e]

ACUAN/REFEREN

BASA TÉH KONVENSIONALBASA TÉH KONVENSIONAL

Basa téh mangrupa sistem lambang, Basa téh mangrupa sistem lambang, nya éta tanda anu kudu diulik jeung nya éta tanda anu kudu diulik jeung dirageman ku nu makéna. Patalina dirageman ku nu makéna. Patalina antara perlambang jeung acuanana antara perlambang jeung acuanana antara perlambang jeung acuanana antara perlambang jeung acuanana disebut harti, nu muncul dumasar disebut harti, nu muncul dumasar kasapukan atawa karageman anu kasapukan atawa karageman anu makéna.makéna.

BASA TÉH SISTEM SORABASA TÉH SISTEM SORA

�� Basa téh mangrupa sora Basa téh mangrupa sora omongan anu dicipta ku pakakas omongan anu dicipta ku pakakas ucap manusa. ucap manusa. Sora kaasup unsur primér basa.Sora kaasup unsur primér basa.�� Sora kaasup unsur primér basa.Sora kaasup unsur primér basa.

�� Tulisan kaasup unsur sékunder Tulisan kaasup unsur sékunder basa.basa.

MAKNABUNYI

SISTEM BAHASA

6/4/20106/4/2010 2828

MAKNABUNYI

BASA TÉH UNIKBASA TÉH UNIK

Unggal basa mibanda sistem, Unggal basa mibanda sistem,

adegan, jeung kandaga kecap adegan, jeung kandaga kecap adegan, jeung kandaga kecap adegan, jeung kandaga kecap

séwangséwang--séwangan anu has séwangan anu has

tur mandiri.tur mandiri.

BASA TÉH MIJALMABASA TÉH MIJALMA

Hirup tumuwuhna basa téh ngan Hirup tumuwuhna basa téh ngan aya dina kahirupan manusa. aya dina kahirupan manusa. aya dina kahirupan manusa. aya dina kahirupan manusa. Tanpa basa manusa hésé hirup. Tanpa basa manusa hésé hirup. Sato mah dianggap teu bogaeun Sato mah dianggap teu bogaeun basa. Komunikasi sato sipatna basa. Komunikasi sato sipatna ‘imitatif’.‘imitatif’.

BASA TÉH PRODUKTIF

Basa mangrupa sistem kognitif anu diatur ku rumus-rumus nu unik tur bisa dimanipulasi ku panyaturna. Disebut produktif lantaran dina basa bisa dicipta mangpirang-pirang bisa dicipta mangpirang-pirang omongan nu tan wates wangen jumlahna dumasar kana unsur-unsur jeung aturan anu kawatesanan. Produktifitas basa ngébréhkeun bédana komunikasi manusa jeung satu nu imitatif.

BASA TÉH KOMUNIKATIFBASA TÉH KOMUNIKATIF

Basa téh dipaké ku manusa Basa téh dipaké ku manusa pikeun alat komunikasi antara pikeun alat komunikasi antara manusa di antara anggota manusa di antara anggota manusa di antara anggota manusa di antara anggota masarakatna. Dina enasmasarakatna. Dina enas--enasna, enasna, komunikasi téh nepikeun pesan ti komunikasi téh nepikeun pesan ti nu ngirim ka nu narima nu ngirim ka nu narima ngaliwatan medium basa.ngaliwatan medium basa.

BASA TÉH UNIVERSAL

• saluran sora-rungu (vocal-auditoury channel)

• bisa dikedalkeun tur diregepkeun (broadcast transmission and directional reception)

• babari robah (rapid change)directional reception)

• babari robah (rapid change)• bisa siligenti (interchangeability)• unduring lakuna gembleng (complete feedback)

• has tur mandiri (specialization)• mibanda ma’na (smanticity)

• sakarepna (arbitraryness)• béda-béda (discreteness)• pipindahan (displacement)• sipatna muka tur pruduktif (opened and productivity)• hiji kabiasaan (tradition)• hiji kabiasaan (tradition)• polana miganda (duality patterning)• patukang tonggong (prevarication)• museur ka dirina (replexiveness)• bisa diulik (learnibility)

BASA TÉH NGABUDAYABASA TÉH NGABUDAYA

Disebut ngabudaya lantaran basa téh Disebut ngabudaya lantaran basa téh

salian ti unsur budaya, jadi wahana salian ti unsur budaya, jadi wahana

pikeun miara jeung mekarkeun pikeun miara jeung mekarkeun

budaya deuih. Basa ngagambarkeun budaya deuih. Basa ngagambarkeun budaya deuih. Basa ngagambarkeun budaya deuih. Basa ngagambarkeun

kahirupan kabudayaan masarakat nu kahirupan kabudayaan masarakat nu

makéna. Basa téh cicirén bangsa. makéna. Basa téh cicirén bangsa.

UnsurUnsur--unsur budaya séjénna bisa unsur budaya séjénna bisa

kagambarkeun dina basa.kagambarkeun dina basa.

BASA TÉH RINEKA/BASA TÉH RINEKA/VARIATIFVARIATIF

Basa nu dipaké ku manusa téh Basa nu dipaké ku manusa téh rinéka warna (variatif). Variasi rinéka warna (variatif). Variasi basa téh bisa diwincik basa téh bisa diwincik basa téh bisa diwincik basa téh bisa diwincik dumasar kana dua jihat nya dumasar kana dua jihat nya éta pamaké jeung pamakéan.éta pamaké jeung pamakéan.

RAGAM BASA

PAMAKEIDIOLEK

DIALEK SOSIOLEK

REGIOLEK

KRONOLEK

B. SAPOPOERAGAM

PAMAKEANBASA LULUGU

KABAKUAN

MEDIUM

B. KASASTRAAN

B. PAELMUANTUJUAN

BASA TEU BAKU

BASA LISAN

BASA TULIS

RAGAMBASA

KARAKTERISTIK BASA/LANGUAGE IDENTITY

KONTEKSTUAL PSIKOLOGIS

FISIK

BASA

KONTEKSTUAL PSIKOLOGIS

FISIK

BASA

SOSIOLOGIS

ETNIK

GEOGRAFIS

BASA

SOSIOLOGIS

ETNIK

GEOGRAFIS

BASA

IDENTITAS FISIK

TIPE FISIK

KONDISI FISIK

UMUR

UCAPAN

JENIS KELAMIN

IDENTITAS PSIKOLOGISIDENTITAS PSIKOLOGIS

Tina jihat psikologis, basa téh Tina jihat psikologis, basa téh raket patalina jeung raket patalina jeung

intelegensi katut kapribadian. intelegensi katut kapribadian. intelegensi katut kapribadian. intelegensi katut kapribadian.

IDENTTITAS GEOGRAFIS

Unggal basa dipangaruhan ku lokasi dipakéna. Aya basa wewengkon, basa dialék lokal, regiolek.lokal, regiolek.

IDENTITAS ETNIKIDENTITAS ETNIK

Basa bisa dipikawanoh tina kelompok Basa bisa dipikawanoh tina kelompok jalma, sélér bangsa nu makéna. Tina jihat jalma, sélér bangsa nu makéna. Tina jihat étnik aya nu disebut basa daérah, basa étnik aya nu disebut basa daérah, basa nasional, jeung basa asing.nasional, jeung basa asing.nasional, jeung basa asing.nasional, jeung basa asing.Patalina basa jeung etnik diulik ku Patalina basa jeung etnik diulik ku étnolinguistik.étnolinguistik.

IDENTITAS SOSIOLOGIS

Basa dipangaruhan ku1) stratifikasi sosial2) peran jeung status sosial3) kaakraban (solidarity)3) kaakraban (solidarity)4) ragam sosial

IDENTITAS KONTEKSTUAL

S (etting and scene)P (articipants)E (nd purpose and goals)A (cts sequences)A (cts sequences)K (ey tone or spirit of act)I (nstrumentalities)N (orms of interaction and interpretation)G (enres)

Dell Hyems (1972

IDENTITAS KONTEKSTUALU (ndak usuk atawa tatakrama basa)N (u make basa jeung nu dicaritakeun)G (alur omongan)K (asang tukang tempat, waktu, jeung suasana)A (lat nu digunakeun)R (asa, nada, jeung ragam basa)A (mant jeung tujuan ahir omongan)Sudaryat (1991)

IDENTITAS STILISTIKPatalina gaya basa katut makéna basa dina karya sastra.

PROSES KOMUNIKASI BASAPROSES KOMUNIKASI BASADE SAUSSUREDE SAUSSURE

AUDITION PHONATION

C(ONCEPT)

C SC S

S(OUND-IMAGE)

C SC S

S r …… s Rreaksi stimulus

PROSES KOMUNIKASI BAHASA PROSES KOMUNIKASI BAHASA BLOOMFIELD (1933)BLOOMFIELD (1933)

ReaksiMedan yang reaksipenggantilinguistik

stimuluspengganti linguistik

gelombang bunyi di udara

Reaksipraktis

Medan yangefektif darisituasistimulus

Moulton (1976:4)Moulton (1976:4)1) Tahap di panyatur1) Tahap di panyatur

1.1. nyusun kode sémantisnyusun kode sémantis2.2. nyusun kode gramatikalnyusun kode gramatikal3.3. nyusun kode fonologisnyusun kode fonologis4.4. paréntah uteukparéntah uteuk5.5. polah pakakas ucappolah pakakas ucap5.5. polah pakakas ucappolah pakakas ucap

2) Sora nu mangrupa geteran2) Sora nu mangrupa geteran

3) Tahap di pamiarsa3) Tahap di pamiarsa6. Parobahan geteran ngaliwatan pangrungu6. Parobahan geteran ngaliwatan pangrungu7. geteran diluyukeun kana uteuk7. geteran diluyukeun kana uteuk8. nafsirkeun koge fonologis8. nafsirkeun koge fonologis9. nafsirkeun kode gramatikal9. nafsirkeun kode gramatikal10. nafsirkeun kode semantic10. nafsirkeun kode semantic

BROOKS (1964)BROOKS (1964)

SPEAKER

INTEN/PRAVERBAL

HEAREN

COMPREHENSION/POSTVERBAL

PHONATION

ENCODING

AUDITION

DECODING

TRANSITION

FUNGSI KOMUNIKASI BASAFUNGSI KOMUNIKASI BASA

BÜHLER (1934)BÜHLER (1934)�� Fungsi kungabé, matalikeun lambing Fungsi kungabé, matalikeun lambing

sora jeung panyatur; pikeun sora jeung panyatur; pikeun ngébréhkeun perkara nu aya dina diri ngébréhkeun perkara nu aya dina diri panyatur,panyatur,panyatur,panyatur,

�� Fungsi appeal, matalikeun lambing sora Fungsi appeal, matalikeun lambing sora jeung pamiarsa; tujuanana pikeun jeung pamiarsa; tujuanana pikeun nimbulkeun réaksi pamiarsa.nimbulkeun réaksi pamiarsa.

�� Fungsi darstelung, matalikeun lambing Fungsi darstelung, matalikeun lambing sora jeung jejer omongan; basa keur sora jeung jejer omongan; basa keur ngagambarkeun konteks situasi.ngagambarkeun konteks situasi.

�� Revesz (1956:117)Revesz (1956:117)�� Fungsi indikatifFungsi indikatif�� Fungsi imperatifFungsi imperatif�� Fungsi interogatifFungsi interogatif

FUNGSI KOMUNIKASI BASAFUNGSI KOMUNIKASI BASA

�� Fungsi interogatifFungsi interogatif�� Odgen & Richards (1938)Odgen & Richards (1938)

�� Fungsi simbolisasi acuanFungsi simbolisasi acuan�� Fungsi ébréhan sikep ka pamiarsaFungsi ébréhan sikep ka pamiarsa�� Fungsi ébréhan sikep kana acuanFungsi ébréhan sikep kana acuan�� Fungsi ébréhan amanatFungsi ébréhan amanat

�� Halliday (1973)Halliday (1973)�� Fungsi instrumentalFungsi instrumental�� Fungsi regulasiFungsi regulasi

Fungsi interaksionalFungsi interaksional

FUNGSI KOMUNIKASI BASAFUNGSI KOMUNIKASI BASA

�� Fungsi interaksionalFungsi interaksional�� Fungsi personalFungsi personal�� Fungsi heuristikFungsi heuristik�� Fungsi imajinatifFungsi imajinatif

FUNGSI KOMUNIKASI BASAFUNGSI KOMUNIKASI BASA

�� Jakobson (1968)Jakobson (1968)�� Fungsi émotif, tumali jeung ébréhan ti panyaturFungsi émotif, tumali jeung ébréhan ti panyatur�� Fungsi konatif, tumali jeung pamiarsaFungsi konatif, tumali jeung pamiarsa�� Fungsi fatis, pikeun ngukuhan hubungan Fungsi fatis, pikeun ngukuhan hubungan

panyatur jeung pamiarsapanyatur jeung pamiarsapanyatur jeung pamiarsapanyatur jeung pamiarsa�� Fungsi référénsial, pikeun ngébréhkeun konteks Fungsi référénsial, pikeun ngébréhkeun konteks

situasisituasi�� Fungsi métalingual, pikeun ngulik jeung Fungsi métalingual, pikeun ngulik jeung

ngajéntrékeun lambing basana soranganngajéntrékeun lambing basana sorangan�� Fungsi puitis, pikeun nepikeun amanat anu Fungsi puitis, pikeun nepikeun amanat anu

sipatna éstétis patali jeung karya sastra.sipatna éstétis patali jeung karya sastra.

FUNGSI KOMUNIKASI BASAFUNGSI KOMUNIKASI BASA

�� Leech (1981)Leech (1981)�� Fungsi informasionalFungsi informasional�� Fungsi éksprésifFungsi éksprésif

Fungsi diréktifFungsi diréktif�� Fungsi diréktifFungsi diréktif�� Fungsi aéstétisFungsi aéstétis�� Fungsi fatisFungsi fatis

FUNGSI KOMUNIKASI BASAFUNGSI KOMUNIKASI BASA

�� Crystal (1989)Crystal (1989)�� Fungsi éksprési émosionalFungsi éksprési émosional�� Fungsi interaksi sosialFungsi interaksi sosial

Fungsi dayaFungsi daya --sorasora�� Fungsi dayaFungsi daya --sorasora�� Fungsi pangontrol réalitasFungsi pangontrol réalitas�� Fungsi panyatet faktaFungsi panyatet fakta�� Fungsi pakakas mikirFungsi pakakas mikir�� Fungsi kedaling jatidiri (éksprési identitas)Fungsi kedaling jatidiri (éksprési identitas)

FUNGSI KOMUNIKASI BASAFUNGSI KOMUNIKASI BASA

BASAMETALINGUAL

IMAJINATIF

KOGNITIF

FUNGSI

FUNGSI

FUNGSI

AMANAT

KONTEKS

KONTAKPANYATUR PAMIARSA

FUNGSI EMOTIF FUNGSI KONATIF

METALINGUALFUNGSI

FUNGSI PATIS

� Fungsi emotif raket patalina jeung panyatur, gunana keur ngebrehkeun rasa, pikiran, tur kahayang panyaturna.

� Fungsi konatif raket patalina jeung pamiarsa, gunana � Fungsi konatif raket patalina jeung pamiarsa, gunana keur nimbulkeun pamapag ti pamiarsa saperti ngajak, nitah.

� Fungsi fatis patali jeung kontak atawa interaksi antara panyatur jeung pamiarsa, gunana pikeun ngajaga tali mimitran, silihajenan, jeung silihormat.

� Fungsi imajinatif patali jeung amanat omongan minang-ka makena basa pikeun kaendahan (estetis), gunana sangkan meunang kasugemaan batin, biasana mangrupa kristalisasi pangalaman jiwa panyatur nu ngawujud karya sastra.pangalaman jiwa panyatur nu ngawujud karya sastra.

� Fungsi metalingual raket patalina jeung lambang (kode) basa, gunana keur ngulik jeung medar basana sorangan.

� Fungsi referensial raket patalina jeung konteks atawa obyek omongan, gunana pikeun ngeceskeun dunya luar basa, minangka alat mikir, ngulik, jeung medar elmu pangaweruh.

SISTEM BASASISTEM BASA

Sistem basa Sistem basa �������� gunggungan nu gunggungan nu dumuk aturanana tur unggal dumuk aturanana tur unggal babagianana boga fungsi babagianana boga fungsi nurutkeun kaédah anu ngéntép nurutkeun kaédah anu ngéntép nurutkeun kaédah anu ngéntép nurutkeun kaédah anu ngéntép seureuh tur pakait nepi ka seureuh tur pakait nepi ka masarakat basa bisa komunikasi.masarakat basa bisa komunikasi.

SISTEM BASA

DUNYA HARTI

DUNYASORA

SISTEM BASASISTEM BASA

SISTEMATISFONETIK

FONEMIK

FONOLOGI

BASA

SISTEMISGRAMATIKAL

MORFOLOGI

SINTAKSIS

LEKSIKAL

KLAUSA

KALIMAH

WACANA

SINTAKSIS

TATA WACANA

GRAMATIKA/TATA BASA

UNIT-UNIT BASA

FONEM

MORFÉM

FRASA

KECAPMORFOLOGI

FONOLOGI

KATKATÉÉGORI GRAMATIKALGORI GRAMATIKAL

��KatKatéégori gramatikal mangrupa gori gramatikal mangrupa papasingan unit gramatikal nu papasingan unit gramatikal nu nnéémbongkeun sifat jeung mbongkeun sifat jeung paripolahna dina unit gramatikal nu paripolahna dina unit gramatikal nu paripolahna dina unit gramatikal nu paripolahna dina unit gramatikal nu leuwih jembar. leuwih jembar.

PRIMER SEKUNDER FUNGSIONAL

KATKATÉÉGORI GORI GRAMATIKALGRAMATIKAL

FUNGSI

PERAN/MAKNA

KATEGORI/KELAS

KatKatéégori gramatikal primgori gramatikal priméérr

Kategori gramatikal primer Kategori gramatikal primer nyoko nyoko kana warna kecap (kana warna kecap (partsparts--ofof--speechspeech) ) anu dibanu dibeedakeun jadi dua rupa, nya dakeun jadi dua rupa, nya éta:éta:éta:éta:(a) kecap mayor: nomina, vérba, (a) kecap mayor: nomina, vérba, adjéktiva, numeralia, advérbia;adjéktiva, numeralia, advérbia;(b) kecap minor: préposisi, (b) kecap minor: préposisi, konjungsi, artikel, jeung interjéksi.konjungsi, artikel, jeung interjéksi.

KatKateegori gramatikal sgori gramatikal seekundkundeerr

��KatKateegori gramatikal sgori gramatikal seekundkundeer nyoko r nyoko kana katkana kateegori sgori seemantis saperti: kala mantis saperti: kala ((tensetense), diatésis (), diatésis (voicevoice), aspék ), aspék ((aspectaspect), modalitas (), modalitas (modalitymodality), ), ((aspectaspect), modalitas (), modalitas (modalitymodality), ), déiksis, persona, jumlah (déiksis, persona, jumlah (numbernumber), ), jeung jenis kelamin (jeung jenis kelamin (gendergender).).

Kategori gramatikal fungsionalKategori gramatikal fungsional

��Kategori gramatikal fungsional nyoko Kategori gramatikal fungsional nyoko kana fungsi gramatikal atawa fungsi kana fungsi gramatikal atawa fungsi sintaktis seperti jejer (subyék), sintaktis seperti jejer (subyék), caritaan (predikat, udagan (obyék), caritaan (predikat, udagan (obyék), caritaan (predikat, udagan (obyék), caritaan (predikat, udagan (obyék), panglengkep, jeung katerangan. panglengkep, jeung katerangan.

Panalungtikan élmuning basa boga tujuanpikeun maham jeung medar rupining basamanusa.Ieu tujuan téh jadi bagéan tina tarékahmaham hakékat manusa.maham hakékat manusa.Minangka hiji paélmuan émpiris, élmuningbasa téh ngawangun tiori jeung metodologihusus, nu tujulna sangkan panalungtikantéa dumuk tanggung jawabna.

WANGENAN METODOLOGI LINGUISTIK

� Istilah “métodologi linguistik” mangrupa frasa nu diwangun ku kecap métodologi jeung linguistik. Métodologi asalna tina basa Yunani metodhos ‘cara, jalan’ + logos basa Yunani metodhos ‘cara, jalan’ + logos ‘elmu’.

�Métodologi hartina élmu ngeunaan cara atau jalan.

�Métodologi linguistik bisa dihartikeun élmu anu ngulik cara maluruh basa minangka obyék linguistik

PROSES PANALUNGTIKAN

PROSEDURPAMAHAMAN

PROSES PANALUNGTIKAN

PROSEDURPEDARAN

PROSES PANALUNGTIKAN BASA

TIORI

PEDARAN

METODE

PEMAHAMANFAKTAANALISISDATA???

TINA SEGI FILSAFAT

�Disawang tina segi filsafat, métodologi téh kaasup kana segi épistemologi.

�Métodologi linguistik tumali jeung tilu hal, �Métodologi linguistik tumali jeung tilu hal, nyaéta

a. pamarekan (approach),

b. métode (method), jeung

c. téhnik (technique) analisis basa.

PAMAREKAN, METODE, JEUNG TEHNIK

�Pamarekan nyaéta tatapakan filosofis atawa aksiomatis anu mangrupa tangtungan atawa prinsip-prinsip;

�Metode mangrupa lengkah-lengkah �Metode mangrupa lengkah-lengkah atawa cara anu sipatna prosédural, ari

�Métode dirundaykeun tina pamarekan, ari téhnik dirundaykeun tina métode.

�Téhnik mangrupa wujudah tina métode, anu léngkah-léngkahna operasional.

PAMAREKAN, METODE, JEUNG TEHNIK

PAMAREKAN

METODE METODE METODE n

TEHNIK TEHNIK TEHNIK n

PAMAREKAN PANALUNGTIKAN LINGUISTIK

SINKRONIS

PAMAREKAN

DIAKRONIS

TAHAPAN METODOLOGI

SPEKULASI

OBSERVASI &KLASIFIKASIMETODOLOGI

RUMUSAN TIORI(LOGIKO-HIPOTETIKO-

VERIFIKATIF)

KLASIFIKASI

LENGKAH-LENGKAH METODE ILMIAH

1. ngumpulkeun data,2. nyieun papasingan data,3. nyusun hipotésis,

mariksa jeung nguji bukti henteuna 4. mariksa jeung nguji bukti henteuna hipotésis kalwan bantan data anyar, jeung

5. netepkeun prinsip ilmiah nu ajeg.(Hughes, 1968:12).

METODE DINA NYUSUN TIORI

TIORIDEDUKTIF

TIORI

FAKTA FAKTA

INDUKTIF

DATA BASA

SIPAT

CARA PUPUAN /INFORMAN

PRIMER

KUALITATIF

SEKUNDER

KUANTITATIF

DATA

MEDIUM

SEKUNDER

DIAKRONIS

TULISAN

SINKRONIS

LISAN

WAKTU PUPUAN

TEHNIK NGUMPULKEUN DATA

TEHNIK

TEKS

OBSERVASITEHNIKNGUMPULKEUN

DATA

ELISITASI

INTUISI

TEHNIK NGOLAH DATA BASA

(1) nyieun papasingan, (2) ngorélasikeun, (3) ngaruntuykeun, jeung (4) ngukur.

(1) Téhnik TéksTehnik téks dipaké mun data basa dikumpulkeun tina sumber tinulis saperti koran, majalah, jeung buku. Dina pana- lungtikan umum sok disebut Téhnik Ulikan Pustaka (Studi Pustaka, Bibliografis).(Studi Pustaka, Bibliografis).

(2) Tehnik Obsérvasi

Tehnik obsérvasi dipaké lamun panalungtik rék niténan paripolah panyatur dina makéna basa. Ieu téhnik dipaké ku cara niténan makéna basa para panyatur, boh dirékam boh dicatet.

(3) Téhnik Intuisi (Introspéksi)

Tehnik intuisi dipaké lamun panalungtikna téh panyatur asli tina basa nu ditalungtikna. Panalungtik sakaligus jadi pupuan (informan) bari bisa introspéksi atawa mawas diri. bari bisa introspéksi atawa mawas diri. Data intuitif bisa dipaké jeung ditarima jadi bahan analisis, lamun geus kauji tina jihat (a) kagramatikalan, (b) ambiguitas, jeung (c) parafrastis nu bener (Labov, 1972).

(4) Téhnik élisitasi

Téhnik élisitasi dipaké lamun panalungtik rék ngumpul-keun data basa kalawan langsung ti pupuan basa kalawan langsung ti pupuan (informan). Ieu téh- nik téh bisa dipaké pikeun ngecék data nu geus kajaring tina téhnik intuisi.

CIRI KORPUS DATA NU HADE

(a) dialéktis,

(b) alamiah,

(c) variatif, (c) variatif,

(d) lengkep,

(e) mindo (berulang), jeung

(f) narik ati.

KALIMAH

ANALISIS UNSUR LANGSUNG(IMMEDIATE CONSTITUENT ANALYSIS)

J C U Kat

MANEHNA MACA BUKU DI PERPUSTAKAAN

• Analisis unsur langsung téh mangrupa téhnik dasar, anu dituturkeun ku téhnik

(1) substitusi,

(2) permutasi,(2) permutasi,

(3) ékspansi,

(4) délési,

(5) seselan.

Téhnik Tutukeuran (Pérmutasi)

Téhnik tutukeuran digunakeun dina niténan patukeurna runtuyan unsur-unsur basa. Upamana baé, kecap unsur basa. Upamana baé, kecap ieu dina frasa:ieu imah téh ���� imah ieu téh

Téhnik Suluran (subsitusi)

Téhnik suluran dipaké niténan bagantina unsur basa nu hiji ku unsur basa lian. Contona, kecap sakumna bisa disuluran ku kecap sakumna bisa disuluran ku kecap sakabéh dina wangunan:sakumna

mahluksakabéh

Téhnik jembaran

• Téhnik jembaran (ékspansi) dipaké niténan hiji unsur basa dilegaan ku unsur basa lian.

• Contona, nomina budak bisa • Contona, nomina budak bisa dilegaan ku kecap: awéwé, geulis, jangkung, lenjang, ti Sumedang, jeung téh, dina frasa: budak awéwé geulis jangkung lenjang ti Sumedang téh

Tehnik sirnaan (delesi)

• Tehnik sirnaan dipake nitenan sirnaan atawa leungitna unsur basa dina hiji basa dina hiji wangunan/konstruksi.

contona:

Basa Ø sare, kuring ngimpi.

Téhnik seselan (interupsi)

Téhnik seselan dipaké pikeun mikanyaho tingkat raketna unsur-unsur basa anu diseselan unsur lain. Contona, antara babagian kalimah di handap ieu bisa diseselan kecap rék.diseselan kecap rék.Manéhna indit ka pasar.a. Manéhna rék indit ka pasar.b. Manéhna indit rek ka pasar.c. *Rék manéhna indit ka pasar.d. *Manéhna indit ka pasar rék.

MODEL ANALISIS MORFOLOGI (HOCKETT)

Modél Tata-unsur (Item-and-Arrangement (IA))Model tata unsur nyaéta téhnik analisis basa anu nyingkahan aspék waktu, tapi ngadadarkeun basa dumasar kana basa anu nyingkahan aspék waktu, tapi ngadadarkeun basa dumasar kana unsur-unsur nu aya katut cara natana. Contona, kecap patani diwangun tina morfém asal tani maké rarangkén hareup pa-. awalan + morfem Asal ---> Kecap Rundayan

pa- + tani ---> patani

Modél Prosés

• Modél Prosés nyaéta téhnik analisis basa nu ngadeskripsikeun basa minangka sistem nu dinamis, anu nganggap yén unsur basa téh boga dasar anu ngarundaykeun wangun lian tur dumuk kaédahna. ngarundaykeun wangun lian tur dumuk kaédahna.

• Upamana baé, kecap mangmeulikeun diwangun ngaliwatan sababaraha prosés ngararangkénan (afiksasi), nyaéta dua kali nasalisasi jeung sakali ngararangkénan barung (konfiksasi) pang--keun. Runtuyan prosés katut unsur-unsur pangwangunna kieu.

pangmeulikeun

mangmeulikeun

N-

pang-keun meuli

N- beuli

padangalungboyeungkeun

pada- ngalungboyongkeun

pangpadangalungboyongkeun

pang-na

N- alungboyongkeun

alung boyong-keun

boyongalung

Modél Paradigma� Modél paradigma nyaéta téhnik analisis basa

anu ngangap yén kecap mangrupa unsur pangutamana dina tata basa. Kecap umumna bisa ditempatkeun dina paradigma anu ngawujud wangun dérivatif jeung wangun infléktif nepi ka écés patali morfologis jeung infléktif nepi ka écés patali morfologis jeung sintaktisna.

� Upamana baé, awalan pa- boga fungsi derivatif lantaran ngarobah kecap pagawéan (vérba) tani jadi kecap barang (nomina) patani. awalan + Vérba (Kelas 2) ---> Nomina (Kelas 1)

pa- + tani ---> patani

WIDANG-WIDANG LINGUISTIKTINA JIHAT AMBAHANANA

MIKROLINGUISTIK

MAKROLINGUISTIK

LINGUISTIK

WIDANG-WIDANG LINGUISTIKTINA JIHAT AMBAHANANA

TIORITIS

LARAPAN

LINGUISTIK

WIDANG TIORITIS1) TEORI LINGUISTIK2) LINGUISTIK DESKRIPTIF3) LINGUISTIK HISTORIS

KOMPARATIF

WIDANG ANTARDISIPLIN1) FILSAFAT BASA2) PSIKOLINGUISTIK3) SOSIOLINGUISTIK4) ETNOLINGUISTIK5) EKOLOGI BASA6) STILISTIK7) SEMIOTIK8) FILOLOGI9) EPIGRAFI

MIKROLINGUISTIK

WIDANG LARAPAN1) PEMBINAAN BASA2) PANGAJARAN BASA3) LEKSIKOGRAFI4) MEKANOLINGUISTIK5) PATOLOGI BASA6) MATEMATIKA BASA7) PENERJEMAHAN

MAKROLINGUISTIK

SAJARAH LINGUISTIK

LINGUISTIK TIORITIS

TIORI LINGUISTIK

ANALISIS LINGUISTIK

LINGUISTIK TIORITIS

TIORI LINGUISTIK

� Tiori linguistik nya éta widang linguistik anu museurkeun panitén kana tiori katut métode-métode umum dina panalungtikan basa. Ku lantaran puseur paniténna kana hal-hal nu sipatna umum, tiori linguistik sok disebut ogé sipatna umum, tiori linguistik sok disebut ogé linguistik umum.

� Ciri tiori linguistik atawa linguistik umum téh nyaéta (1) tuntas, (2) basajan, tur (3) ajeg.

� Dina tiori linguistik didadarkeun sistem basa nu ngawengku sababaraha subsistem (tataran)

SUBSISTEM

FONOLOGI

GRAMATIKAL

FONEMIK

FONETIK

SINTAKSIS

MORFOLOGI

SUBSISTEM BASA

SEMANTIK

LEKSIKAL

SINTAKSIS

LEKSIKOGRAFI

ETIMOLOGI

ANALISIS BASA

� Dina analisis basa bisa digunakeun dua pamarekan, nya éta (1) analisis sinkronis, maluruh sistem basa

dina kurun waktu anu tangtudina kurun waktu anu tangtu(2) analisis diakronis. maluruh basa dina

kurun waktu anu beda.

WIDANG LINGUISTIKĔta dua pamarekan dina analisis basa téh ngahasilkeun dua widang linguistik, nyaéta:

(a) Linguistik sinkronis (déskriptif), nya éta widang linguistik anu ngulik basa dina kurun waktu nu tangtu. Contona, analisis basa Sunda dina mangsa ayeuna.Sunda dina mangsa ayeuna.

(b) Linguistik diakronis (historis-komparatif), nya éta widang linguistik anu ngulik basa dina dua kurun waktu anu béda. Contona, analisis basa Sunda mangsa ayeuna dibandingkeun kana basa Sunda abada XV dina naskah Carita Parahyangan.

Linguistik antardisiplin

Linguistik antardisiplin mangrupa ulikanbasa anu maké pamarekan élmu lian.

(l) Filsafat basaFilsafat basa nya éta élmu antardisiplin Filsafat basa nya éta élmu antardisiplin filsafat jeung linguistik, nu maluruh kodrat jeung kalungguhan basa minangka kagiatan konséptual (mikir) manusa geusan ngahasilkeun tiori linguistik.

(2) Psikolinguistik(2) Psikolinguistik

Ĕlmu antardisiplin linguistik jeung Ĕlmu antardisiplin linguistik jeung psikologi, anu maluruh psikologi, anu maluruh

�� patalina basa jeung paripolah mikir patalina basa jeung paripolah mikir manusa, manusa, manusa, manusa,

�� patalina jiwa (patalina jiwa (langue, competencelangue, competence) ) jeung polah (jeung polah (parole, performanceparole, performance). ). Psikolinguistik nyoko kanaPsikolinguistik nyoko kanabeubeunangan (pemeroléhan, beubeunangan (pemeroléhan, akuisisi) basa. akuisisi) basa.

(3) Sosiolinguistik

Ĕlmu antardisiplin linguistik jeung sosiologi, nu maluruh basa jeung panyaturna dina hirup kumbuh masarakatna. Ambahanana masarakatna. Ambahanana ngawengku komunikasi basa, kontéks sosial, kadwibasaan/diglosia, interferensi atawa intergrasi, alih kode, campur kode, ragam basa, jeung sikep basa.

(4) Ĕtnolinguistik(4) Ĕtnolinguistik

Ĕlmu antardisiplin linguistik jeung Ĕlmu antardisiplin linguistik jeung antropologi, anu maluruh patalina antropologi, anu maluruh patalina basa jeung sosial budaya katut basa jeung sosial budaya katut ékonomi masarakatna nepi ka ékonomi masarakatna nepi ka ngahasilkeun relativitas basa, nyaéta ngahasilkeun relativitas basa, nyaéta ngahasilkeun relativitas basa, nyaéta ngahasilkeun relativitas basa, nyaéta sawangan yén basa téh nangtukeun sawangan yén basa téh nangtukeun budayana. Lamun ulikanana budayana. Lamun ulikanana dipuseurkeun kana jihat budaya nu dipuseurkeun kana jihat budaya nu kapanggih dina basa disebut kapanggih dina basa disebut “paléontologi basa” (“paléontologi basa” (linguistic linguistic paleontologypaleontology).).

(5) Ĕkologi basa

Ĕlmu antardisiplin linguistikjeung biologi, anu maluruh interaksi basa jeung lingkungan interaksi basa jeung lingkungan makéna, kumaha carana basa ngabendung tembresna basa lian atawa silihpangaruhan.

(6) Stilistika

�Ĕlmu antardisiplin lingusitik jeung tata sastra, anu maluruh kumaha basa dipaké médium dina karya sastra, kaasup gaya dina karya sastra, kaasup gaya basa atawa basa janget (figurative language).

(7) Semiotik

� Ĕlmu antardisiplin linguistik jeung élmu tanda, anu maluruh basa minangka sistem lambang atawa tanda. Charles Morris (1946) ngabagi semiotik jadi tilu widang, nya éta:widang, nya éta:

(a) sintaksis, anu maluruh patalina tanda-tanda basa;

(b) semantik, anu maluruh patalina tanda basa jeung obyékna;

(c) pragmatik, anu maluruh patalina tanda basa jeung kontéks makéna.

(8) Filologi

Filologi maluruh basa tina bahan-bahan tinulis atawa naskah buhun. Filologi ngadadarkeun hasil budaya ngadadarkeun hasil budaya masarakat ngaliwatan ulikan basa dina naskah. Naskah Sunda buhun aya nu ditulis ku aksara Sunda aya ku aksara Arab Pégon.

(9) Ĕpigrafi

Ĕpigrafi maluruh tulisan buhun atawa aksara dina prasasti-prasasti. Ari métodena, analisis, prasasti. Ari métodena, analisis, jeung déskripsina sok disebut paléografi .

Linguistik Larapan

Lingusitik larapan (applied linguistics) téh mangrupa ulikan jeung kagiatan widang basa anu tujuanana ngungkulan masalah-tujuanana ngungkulan masalah-masalah praktis tina basa.

(1) Pangbinaan basa(1) Pangbinaan basa

Pangbinaan basa maluruh kumaha Pangbinaan basa maluruh kumaha tarékahna ngukuhan makéna basa tarékahna ngukuhan makéna basa di kalangan nu geus murba éta di kalangan nu geus murba éta basa, ningkatkeun sikep positip kana basa, ningkatkeun sikep positip kana basa nepi ka masarakat basa téh basa nepi ka masarakat basa téh basa nepi ka masarakat basa téh basa nepi ka masarakat basa téh daék maké basa kalawan bener tur daék maké basa kalawan bener tur merenah, anu ahirna ngajanggélék merenah, anu ahirna ngajanggélék basa baku. Dina pangbinaan basa basa baku. Dina pangbinaan basa kaasup rarancang basa, kawijakan kaasup rarancang basa, kawijakan basa, jeung pangbakuan basa.basa, jeung pangbakuan basa.

(2) Pangajaran basa

Pangajaran basa (linguistik édukasional) maluruh tujuan, métodologi, bahan, kurikulum, média, jeung évaluasi pangajaran basa. Pangajaran basa mangrupa salasahiji tarékah nu mangrupa salasahiji tarékah nu pangéféktifna dina miara, ngabina, jeung ngamekarkeun basa. Ari tarékah maké jeung ngajénan basa di masarakatna disebut raksa basa (language maintenance).

(3) Léksikografi

Léksikografi mangrupa bagian tina léksikologi, anu maluruh cara ngumpulkeun jeung ngolah kandaga kecap jadi kamus. Unsur nu aya dina kamus ilaharna léma (éntri),kamus ilaharna léma (éntri),wangun kecap, ucapan jeung éjahan, warna kecap, sinonim, tahap-tahap makéna kecap, wangenan, catetan makéna kecap, ilustrasi, derivasi kecap, conto makéna kecap, frasa, kecap kosta, istilah.

(4) Mekanolinguistik

Mekanolinguistik atawa lingusitik komputasional ngulik téhnik komputer dina téhnik komputer dina panalungtikan basa, kaasup makéna basa dina komputer.

(5) Patologi basa

Patolgi basa ngulik cacad basa atawa gangguan nu ngahalangan hiji jalma nepi ngahalangan hiji jalma nepi ka teu normal maké basa saperti pireu, afasia, jeung amnésia.

(6) Linguistik matematik(6) Linguistik matematik

Linguistik matematik maluruh ciriLinguistik matematik maluruh ciri--ciri matematik tina segi basa ku ciri matematik tina segi basa ku jalan maké konsépjalan maké konsép--konsép konsép statistik jeung aljabar. Upamana, statistik jeung aljabar. Upamana, masalah nuliskeun angka jeung masalah nuliskeun angka jeung lambang bilangan.lambang bilangan.

(7) Grafologi(7) Grafologi

Grafologi atawa grafémik ngulik Grafologi atawa grafémik ngulik caracara--cara nuliskeun fonis (sora) cara nuliskeun fonis (sora) kana aksara (grafis). Hasil tina kana aksara (grafis). Hasil tina kana aksara (grafis). Hasil tina kana aksara (grafis). Hasil tina grafologi téh disebut sistim grafologi téh disebut sistim éjahan. Bagian tina grafologi anu éjahan. Bagian tina grafologi anu maluruh jeung ngulik tulisan maluruh jeung ngulik tulisan hadé disebut hadé disebut kaligrafi.kaligrafi.

KAMEKARAN LINGUISTIKKAMEKARAN LINGUISTIK

��Galuring linguistik teh gurat badagna Galuring linguistik teh gurat badagna mah aya tilu tahap mangsa, nya eta:mah aya tilu tahap mangsa, nya eta:(a) mangsa bihari;(a) mangsa bihari;(b) mangsa kamari; jeung(b) mangsa kamari; jeung(b) mangsa kamari; jeung(b) mangsa kamari; jeung(c) mangsa kiwari.(c) mangsa kiwari.

Linguistik Mangsa BihariLinguistik Mangsa Bihari

MANGSA

YUNANI & INDIA

ROMAWIMANGSABIHARI

PANENGAH

RENAISANSI

Mangsa Yunani (500Mangsa Yunani (500----100 SM) 100 SM)

��TTokoh ti Kaum Sophis okoh ti Kaum Sophis Socrates (460Socrates (460--399 SM), 399 SM), Plato (429Plato (429----347 SM),347 SM),Aristoteles (384Aristoteles (384----322 SM), 322 SM), Aristoteles (384Aristoteles (384----322 SM), 322 SM),

Plato (429Plato (429--347 SM)347 SM)

��DDina bukuna ina bukuna Dialog Dialog nétélakeun yénnétélakeun yéna) aya patalina a) aya patalina lambanglambang jeungjeung acuanacuan,,b) basa téh mangrupa ébréhan b) basa téh mangrupa ébréhan

pikiran manusa ku pikiran manusa ku onamaonama--rématarémata, , pikiran manusa ku pikiran manusa ku onamaonama--rématarémata, , c) kecap dibédakeun jadi c) kecap dibédakeun jadi onamaonama----

rhema, rhema, (d) aya dikotomi (d) aya dikotomi fisisfisis----nomisnomis, jeung , jeung (é) aya dikotomi (é) aya dikotomi analogianalogi----anomalianomali. .

��Basa sipatna Basa sipatna fisisfisis ((alamiahalamiah), nyaéta ), nyaéta boga asalboga asal--usul sarta aya hubungan usul sarta aya hubungan basa jeung obyékna. basa jeung obyékna.

��Kecap muncul ku tiron sora Kecap muncul ku tiron sora ��Kecap muncul ku tiron sora Kecap muncul ku tiron sora ((onomatopeonomatope). ).

��BBasa gé sipatna asa gé sipatna nomosnomos((konvénsionalkonvénsional) )

�Socrates (460-399 SM) nyebutkeun yen lambang kudu luyu jeung acuan,

�Aristoteles (384-322 SM) nyebutkeun yen patalina lambang jeung acuan teh sipatna konvensional. konvensional.

� Inyana lumampah dumasar kana logika, aya tilu warna kecap (onama, rhema, syndesmoi), aya tilu jenis (maskulin, feminin, netrum).

Kaum Stoik (400 SM) Kaum Stoik (400 SM)

(a) ulikan basa tina (a) ulikan basa tina logikalogika jeung jeung gramatikagramatika, , (b) tilu unsur basa (semaninon ‘(b) tilu unsur basa (semaninon ‘tandatanda’, ’,

semainomenon/lekton ‘semainomenon/lekton ‘hartiharti’, ’, aacuancuan););(c) l(c) leeggeein ‘in ‘sorasora’ jeung propheretal ‘’ jeung propheretal ‘fonfoneemm’;’;(c) l(c) leeggeein ‘in ‘sorasora’ jeung propheretal ‘’ jeung propheretal ‘fonfoneemm’;’;(d) warna kecap ((d) warna kecap (onama, ronama, reema, syndesmoi, ma, syndesmoi,

arthoronarthoron, jeung , jeung (e) (e) verba verba (lengkep(lengkep----teu lengkep, teu lengkep,

aktifaktif---- pasif).pasif).

��Kaum Alexandrian (100 SM),Kaum Alexandrian (100 SM),nyawangnyawang1) 1) basa dumasar kana basa dumasar kana filsafatfilsafat jeung jeung

semantiksemantik. .

Kaum Alexandrian (100 SM)Kaum Alexandrian (100 SM)

semantiksemantik. . 2) 2) Rétorika jeung kalimah tina Rétorika jeung kalimah tina

segi eusisegi eusi. . ��Cikal bakal lahirna tata basa Cikal bakal lahirna tata basa

TradisionalTradisional

Mangsa Romawi

� Ngawanohkeun perkara warna kecap. � Tokohna 1) Varo (116-27 SM) dina bukuna De Lingua Latina (25 1) Varo (116-27 SM) dina bukuna De Lingua Latina (25

jilid) medar fonologi, morfologi, jeung sintaksis basa Laten.

2) Priscia nyusun buku Institusional Grammaticae (18 jilid morfologi, 2 jilid sintaksis). Kaasup tata basa Latin panglengkepna, jadi tonggak tata basa tradisional.

FONOLOGI

LITERAE

FIGURAE/

HURUF

POTESTAS/

AJEN SORA

FONOLOGI

VOX/SORA

VOX ARTICULATA/FONEM

VOX MARTICULATA/INTONASI

VOX LITTERATA/SEGMENTAL

VOX ILLITTERATA/SUPRASEGMENTAL

MORFOLOGI

MORFOLOGI

DICTIO/

KECAPNOMEN/K. BARANG

VERBUM/K. PAGAWEAN

PARTICIPIUM

WARNAKECAP

PRONOMEN/K. SULUR

ADVERBIUM/K. KETERANGAN

PRAEPOSITIO/K. PANGANTET

INTERJECTIO/ K. PANYELUK

CONJUNGTIO/K.PANYAMBUNG

Mangsa PanengahMangsa Panengah

CiriCiri--cirinacirinaa)a) peran filsuf skolastik, peran filsuf skolastik, b)b) basa Latin jadi lingua franca (élmu, basa Latin jadi lingua franca (élmu,

geréja, diplomasi).geréja, diplomasi).Kaum nu gedé pangaruhna nyaéta Kaum Kaum nu gedé pangaruhna nyaéta Kaum �� Kaum nu gedé pangaruhna nyaéta Kaum Kaum nu gedé pangaruhna nyaéta Kaum Modistaé, nu boga dasar Modistaé, nu boga dasar semantik, fisissemantik, fisis----nomos, analoginomos, analogi----anomali, ayana anomali, ayana étimologiétimologi. .

�� Tokohna Peter Helias anu nyusun Tata Tokohna Peter Helias anu nyusun Tata basa Spékulativa.basa Spékulativa.

Petrus Hispanus Petrus Hispanus (Paus Johannes XXI (1276(Paus Johannes XXI (1276--1277))1277))

�� DDina bukuna ina bukuna Summulae LogicalesSummulae Logicales medar:medar:a) psikologi dina analisis harti, a) psikologi dina analisis harti, b) omongan aktifb) omongan aktif--pasif, pasif, c) kedalan pikiran ngaliwatan basa, c) kedalan pikiran ngaliwatan basa, c) kedalan pikiran ngaliwatan basa, c) kedalan pikiran ngaliwatan basa, d) harti utama (signifikasi)d) harti utama (signifikasi)--harti panambah harti panambah

(konsignifikasi), (konsignifikasi), e) nomen (substantivum, adjectivum),e) nomen (substantivum, adjectivum),f) f) partes orationespartes orationes (categorimatik S(categorimatik S--P, P,

syncategorematik). syncategorematik).

Mangsa RenaisansiMangsa Renaisansi

�� JJadi mangsa pangbaladah lahirna adi mangsa pangbaladah lahirna linguistik bandingan. linguistik bandingan.

�� Panyatur dipiharep jadi trilinguis Yunani, Panyatur dipiharep jadi trilinguis Yunani, Latén, Ibrani. Latén, Ibrani.

�� Ieu mangsa ngamunculkeun tata basa Ieu mangsa ngamunculkeun tata basa �� Ieu mangsa ngamunculkeun tata basa Ieu mangsa ngamunculkeun tata basa Ibrani, Arab, jeung Ĕropah. Ibrani, Arab, jeung Ĕropah.

�� Tata basa dina basa Arab disebut Tata basa dina basa Arab disebut NahwuNahwu. . Warna kecap rélatip matok, nyaéta Warna kecap rélatip matok, nyaéta isim isim (nomina), (nomina), fiilfiil (vérba),(vérba), jeungjeungharaf haraf (partikel).(partikel).

LINGUSITIK MANGSA KAMARILINGUSITIK MANGSA KAMARI

��NNyoko kana yoko kana lingusitik bandingan lingusitik bandingan historishistoris. .

��Mangsa ieu awal ditaratasna Mangsa ieu awal ditaratasna papasingan basa sacara tipologis papasingan basa sacara tipologis papasingan basa sacara tipologis papasingan basa sacara tipologis jeung génétis. jeung génétis.

��Mangsa transisi antara tata basa Mangsa transisi antara tata basa tadisional jeung lingusitik modérn. tadisional jeung lingusitik modérn.

ENTRAGAN I (1830ENTRAGAN I (1830--1860)1860)

�� Frans Bopp (1791Frans Bopp (1791--1867) ngabandingkeun 1867) ngabandingkeun basabasa--basa Sansekerta, Yunani, Latin, basa Sansekerta, Yunani, Latin, Persia, jeung Jerman.Persia, jeung Jerman.

�� Rasmus Kristian Rask (1787Rasmus Kristian Rask (1787--1832) 1832) ngécéskeun hubungan angger antara ngécéskeun hubungan angger antara ngécéskeun hubungan angger antara ngécéskeun hubungan angger antara sorasora--sora basa Jerman jeung basa Indosora basa Jerman jeung basa Indo--Eropah lianna. Eropah lianna.

�� Ieu tiori téh disampurnakeun ku Jakob Ieu tiori téh disampurnakeun ku Jakob Grimm (1785Grimm (1785--1863) dina buku 1863) dina buku Deutche Deutche Grammatik LutgesetzGrammatik Lutgesetz

Frederich von SchlegelFrederich von Schlegel (1772(1772--1829)1829)�� ngabagi basa jadi ngabagi basa jadi 1) 1) basa basa fleksifleksi, nu museur kana afiksasi kana dasar , nu museur kana afiksasi kana dasar

atawa akar nu ngawatesanan harti gramatikalna,atawa akar nu ngawatesanan harti gramatikalna,2) 2) basa basa aglutinasiaglutinasi, nyaéta tipe basa nu patali , nyaéta tipe basa nu patali

gramatikalna jeung adegan kecapna diwujudkeun gramatikalna jeung adegan kecapna diwujudkeun ku kombinasi unsurku kombinasi unsur--unsur sacara bébasunsur sacara bébas..

3) 3) basa tanpa adegan gramatik,basa tanpa adegan gramatik, kuku August von August von SchlegelSchlegel (1767(1767--1845). 1845). SchlegelSchlegel (1767(1767--1845). 1845).

4) 4) basa basa isolatifisolatif (analitis)(analitis), nyaéta tipe basa nu , nyaéta tipe basa nu ngébréhkeun wangun gramatikal ku kecap misah ngébréhkeun wangun gramatikal ku kecap misah tur runtuyan kecap,tur runtuyan kecap,

5) 5) basa basa inkorporatifinkorporatif, nya éta tipe basa anu , nya éta tipe basa anu ngébréhkeun wangun gramatikal jeung adegan ngébréhkeun wangun gramatikal jeung adegan kecap ku cara ngaruntuykeun morfémkecap ku cara ngaruntuykeun morfém--mmorfémorfémkauger jadi kecap asal, saperti basa Ĕskimo. kauger jadi kecap asal, saperti basa Ĕskimo. Wilhelm von HumboldtWilhelm von Humboldt (1767(1767--1835) 1835)

Entragan II (1861Entragan II (1861----1880)1880)

�� ““Tiori CagakTiori Cagak--RangkadakRangkadak”” ((Stambaum Stambaum

TheoryTheory) ti August Schleicher (1821) ti August Schleicher (1821--1868), anu medar sungapan basa1868), anu medar sungapan basa--basa nu basa nu sakocoran. Basa sumebar kawas cagak sakocoran. Basa sumebar kawas cagak anu rangkadak.anu rangkadak.anu rangkadak.anu rangkadak.

�� Ĕta tiori téh disampurnakeun ku J. Ĕta tiori téh disampurnakeun ku J. Schmidt jadi “Schmidt jadi “Tiori Ombak” Tiori Ombak” ((Wellen Wellen

TheorieTheorie)), anu nyebutkeun basa téh , anu nyebutkeun basa téh sumebar kawas ombak.sumebar kawas ombak.

Entragan III (1800Entragan III (1800----ahir abad kaahir abad ka--19)19)

�� Ieu mangsa dicirian ku munculna Ieu mangsa dicirian ku munculna kelompok tata basawan ngora, anu nelahkelompok tata basawan ngora, anu nelahJunggrammatikerJunggrammatiker atawa “atawa “NeoNeo--GrammarianGrammarian”, anu nganggap yén “sora”, anu nganggap yén “sora--sora basa téh barobah nurutkeun aturan sora basa téh barobah nurutkeun aturan sora basa téh barobah nurutkeun aturan sora basa téh barobah nurutkeun aturan nu tangtu”.nu tangtu”.

�� Inohong utama dina ieu mangsa nyaéta Inohong utama dina ieu mangsa nyaéta Karel BrugmannKarel Brugmann (1848(1848--1919) jeung 1919) jeung B. B. DelbruckDelbruck anu medar fonologi, morfologi, anu medar fonologi, morfologi, jeung sintaksis.jeung sintaksis.

Linguistik Mangsa Kiwari Linguistik Mangsa Kiwari (Awal Abad 20(Awal Abad 20----))

��Ditaratas ku Ditaratas ku Ferdinand de SaussureFerdinand de Saussure(1857(1857--1913) ti Swiss, anu 1913) ti Swiss, anu ngawanohkeun basa minangka ngawanohkeun basa minangka sistem ssistem seemiotik.miotik.sistem ssistem seemiotik.miotik.

��Néma ka Néma ka Aliran PrahaAliran Praha nu diluluguan nu diluluguan ku ku N. TrubetzkojN. Trubetzkoj jeungjeung Roman Roman JakobsonJakobson, , nu ngawanohkeun perkara nu ngawanohkeun perkara fofonnoollogi fungsional.ogi fungsional.

TEMPATTEMPAT TOKOHTOKOH PAMIKIRANANAPAMIKIRANANA

SWISSSWISS FERDINAND DE FERDINAND DE SAUSSURESAUSSURE

BASA MINANGKA BASA MINANGKA SISTEM SEMIOTIKSISTEM SEMIOTIK

PRAHAPRAHA N. TRUBETZKOJ &N. TRUBETZKOJ &ROMAN JAKOBSONROMAN JAKOBSON

FONOLOGI FONOLOGI FUNGSIONALFUNGSIONAL

KOPENHAGENKOPENHAGEN LOUIS HJMSLEVLOUIS HJMSLEV TB GLOSEMATIKTB GLOSEMATIK

AMERIKAAMERIKA EDWARD SAPIREDWARD SAPIR MENTALISMENTALIS

LEONARD BLOOMFIELDLEONARD BLOOMFIELD BEHAVIORISBEHAVIORIS

SYDNEY M. LAMBSYDNEY M. LAMB TB STRATIFIKASITB STRATIFIKASI

KENNETH L. PIKEKENNETH L. PIKE TB TAGMEMIKTB TAGMEMIK

CHOMSKYCHOMSKY TRANSFORMASITRANSFORMASI

LONDONLONDON MALINOWSKYMALINOWSKY PHATIC COMMUNIONPHATIC COMMUNION

FIRTHFIRTH TB KONTEKSTUALTB KONTEKSTUAL

MAK HALLIDAYMAK HALLIDAY TB SISTEMIKTB SISTEMIK

KANDA LINGUISTIKKANDA LINGUISTIK

1)1) ulikan basa tradisional, ulikan basa tradisional, 2)2) linguistik struktural, dan linguistik struktural, dan 3)3) linguistik transformasional.linguistik transformasional.3)3) linguistik transformasional.linguistik transformasional.

CIRI TATA BASA TRADISIONALCIRI TATA BASA TRADISIONAL

1.1. NosionalNosional, , analisisanalisis dumasardumasar maknamakna

2.2. AtomismeuAtomismeu, , analisisanalisis basabasa misahmisah--misahmisah

3.3. FilosofisFilosofis3.3. FilosofisFilosofis

4.4. HistoristisHistoristis

5.5. LegalistisLegalistis, , matalikeunmatalikeun basabasa jeungjeungalamalam

6.6. Normatif (preskriptif)Normatif (preskriptif)

7.7. PosPosiitifistifis

CIRI TATA BASA STRUKTURALCIRI TATA BASA STRUKTURAL

1.1. EmpirismeEmpirisme

2.2. ObObjjeektif;ktif; ulikanana didadasaran ku ulikanana didadasaran ku data basa tina omongan nyata data basa tina omongan nyata panyaturna.panyaturna.panyaturna.panyaturna.

3.3. Ilmiah;Ilmiah; ulikanana lumampah maké ulikanana lumampah maké “logiko“logiko--hipotétikohipotétiko--vérifikatif.vérifikatif.

4.4. Struktural;Struktural;

CIRI TATA BASA TRANSFORMASIONALCIRI TATA BASA TRANSFORMASIONAL1.1. Basa mangrupa sistem kognitif, Basa mangrupa sistem kognitif,

2.2. Basa mangrupa hasil kréativitasBasa mangrupa hasil kréativitas((produktivitasproduktivitas) panyaturna. ) panyaturna.

3.3. Tata basa sipatna universalTata basa sipatna universal

4.4. Tiap panyatur basa normal boga Tiap panyatur basa normal boga kamampuh (compentece) dina paripolah kamampuh (compentece) dina paripolah kamampuh (compentece) dina paripolah kamampuh (compentece) dina paripolah (performance) basana.(performance) basana.

5.5. Basa miboga adegan lahir jeung adegan Basa miboga adegan lahir jeung adegan batinbatin

6.6. Basa dianalisis tina tilu komponen nya Basa dianalisis tina tilu komponen nya eta sintaksis, semantik jeung fonologieta sintaksis, semantik jeung fonologi

ALIRAN SWISS

�Tokohna Ferdinand de Saussure, gagasanana opat dikotomi basa

1) SINKRONIS VS DIAKRONIS

teu nitenan nitenan kamekaran kamekaranwaktu waktu

LANGUE VS PAROLE

LANGUE PAROLE

Aspek sosial basa Aspek individual

Kompetensi PerformansiKompetensi Performansi

Abstrak, dina uteuk konkrit, dina baham

Relatif angger/statis gancang robah

LANGAGE/BASA

SIGNIFIE VS SIGNIFIANT

SIGNIFIE SIGNIFIANT

Gambaran psikologis Gambaran Psikologistina alam pamake basa tina omongantina alam pamake basa tina omongan

Harti/eusi basa wangun/lambang

SINTAGMATIK VS PARADIGMATIK

�Hubungan sintagmatik nya éta hubungan horisontal antarunsur-unsur basa dina tataran, nu disusun sacara ngaruntuy, sipatna linear. sacara ngaruntuy, sipatna linear.

�Hubungan paradigmatik nya eta hubungan vertikal antarunsur-unsur dina tataran nu tangtu

ALIRAN PRAHA

�Tokohna: Nikolaj Ttubetzkoj jeung Roman Jakobson.

�Aliran Praha kawentar lantaran tiorifonéma. Foném dipasing-pasing jadi fonéma. Foném dipasing-pasing jadi sababaraha kelas luyu jeung ciri pangbéda katut hubungan oposisina dina kecap.

�Disungsi make pasangan minimal ‘minimal pairs’.

TILU TESIS ALIRAN PRAHA

1. Medar metodologi linguistika. analisis sinkronisb. metode komparatifc. analisis hipotesis konvergensi

2. Medar wangun linguistik, 2. Medar wangun linguistik, a. sora basab. kecapc. gundukan kecap

3. Medar fungsi basa intelektual jeung fungsi emotif

ALIRAN LINGUISTIK KOPENHAGEN

� Tokohna Louis Hjmslev (1899-1965)� Ngulik basa ku cara matematik� medalkeun istilah glosem anu konsepna

sarimbag jeung morfem.Ngawanohkeun istilah � Ngawanohkeun istilah – substansi eusi (dunya luar basa)– substansi ekspresi (lisan, tulisan, isarah)– wangun eusi (eusi basa)– wangun ekspresi (wangun fonemis)– relasi sintagmatis & paradigmatis

ALIRAN LINGUISTIK AMERIKA

1) AWAL LINGUISTIK AMERIKAa. Tokohna Frans Boas (nu ngulik

masalah tata basa Indian), jeung Edward Sapir (1884-1939)Edward Sapir (1884-1939)

b. Fahamna Mentalisme:- basa mangrupa aktivitas mental.- mikir bakal mangaruhan makena basa.- harti nangtukeun struktur.- akal mangaruhan aktivitas mekanis- analisis basa deduktif.

ALIRAN BLOOMFIELDIAN

– Tokohna Bloomfield (1877-1949)– Fahamna behaviorisme,1) nganalisis basa ku cara distribusional atawa

taksonomik. 2) basa mangrupa aktivitas mekanis tina S--2) basa mangrupa aktivitas mekanis tina S--

r…s--R. 3) make basa nu pangpentingna struktur lain

harti. 4) basa mangaruhna pikiran. 5) kamaheran basa dipilampah ku cara latihan.6) Analisis basa induktif.

PASCA-BLOOMFIELDIAN

1) ALIRAN STRATIFIKASI a. Tokohna ku Sydney M. Lamb.b. Basa teh diwangun ku lapisan-

lapisan (strata) nu diatur ku kaedah lapisan (strata) nu diatur ku kaedah atawa taktik, anu ngawengku:- fonemik - leksemik- morfemik- sememik

ALIRAN TAGMEMIK

Tokohna Kenneth L. Pike� Ngawanohkeun istilah tagmem, nya éta

konstituén tina konstruksi nu mangrupa gabungan fungsi, kategori, harti jeung kohesikohesi

� Dua hal nu penting dina teori tagmemik–bedana etik (pola-pola unit basa tanpa

niténan fungsina dina system basa) jeung emik (pola-pola unit basa nu fungsional)

–hierarki tagmemik nu ngawengku fonologi, leksikal, jeung gramatikal

ALIRAN LINGUISTIK LONDON

� Bronislow Malinowsky � data basa téh kudu omongan sapopoé, sabab fungsi basa téh mangrupa alat komunikasi.

� Firth � ngawanohkeun tata basa kontekstual– objek ulikan basa nya éta kanyataan makéna

basa– objek ulikan basa nya éta kanyataan makéna

basa– unggal unsur basa dititenan tina hubungan

struktural jeung sistemik nu kudu ditafsirkeun dumasar kana konteks situasina.

� Halliday � ngawanohkeun tata basa sistemik.Saterusna ngawincik analisis basa téh dumasar kana kategori jeung skala.