14/11/2011 - opi lipi · ketersediaan lahan pertanian dan air ... alih fungsi kompetisi lahan...

4
14/11/2011 1 KETERSEDIAAN LAHAN PERTANIAN DAN AIR UNTUK MENCAPAI KEDAULATAN PANGAN KEMENTERIAN PERTANIAN Oleh Gatot Irianto Direktur Jenderal Prasarana dan Sarana Pertanian PENDUDUK KONSUMSI ALIH FUNGSI KOMPETISI LAHAN KEDAULATAN PANGAN KOMPETISI ALOKASI AIR AIR LAHAN Ketersediaan Lahan Penyebaran Sawah di Indonesia Daya Dukung Lahan Neraca Air Daya Dukung Air NERACA LAHAN DAN AIR DAYA DUKUNG LAHAN & AIR JAWA+BALI NERACA LAHAN DAN AIR KETERSEDIAAN AIR DAN LAHAN PULAU JAWA KONTRIBUSI PRODUKSI PANGAN FAKTA Jawa Pemasok 60% Produksi Pangan Nasional Luas Lahan sawah sebesar 40 % dari luas lahan sawah Nasional 65% Penduduk Indonesia tinggal di Pulau Jawa Luas daratan Pulau Jawa hanya 7% dari luas daratan Indonesia Ketersediaan Air hanya 4,5% Potensi air tawar Indonesia PENUTUP Defisit air dan laju alih fungsi lahan di Jawa dan Bali sudah terjadi sejak 2010 tanpa solusi, sehingga pasokan pangan semakin tinggi ketidakpastiannya, karena kontribusi Jawa dan Bali terhadap produksi padi nasional sangat besar (60%) Kedaulatan pangan semakin rapuh apabila tidak ada cara cara luar biasa yang mampu menghentikan secara permanen distruksi sistemik dan masif atas lahan dan air Harus ada Grand Design tentang pembangunan infrastruktur di Jawa dan Luar Jawa agar tidak kontra produktiF

Upload: dohanh

Post on 28-Mar-2019

234 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: 14/11/2011 - OPI LIPI · KETERSEDIAAN LAHAN PERTANIAN DAN AIR ... ALIH FUNGSI KOMPETISI LAHAN KEDAULATAN ... DI Batu Bulan: 621 ha 4. DI Mamak-Kakiang: 1.430 ha

14/11/2011

1

KETERSEDIAAN L AHAN P ERTANIAN DAN AIR UNTUK MENC APAI KEDAUL ATAN PANG AN

KEMENTERIAN PERTANIAN

O l e hG atot I r ianto

Direktur Jenderal Prasarana dan Sarana Pertanian

PENDUDUKKONSUMSI

ALIH FUNGSI

KOMPETISI LAHAN KEDAULATAN

PANGAN

KOMPETISI ALOKASI

AIR

AIRLAHANKetersediaan LahanPenyebaran Sawah di IndonesiaDaya Dukung Lahan

Neraca AirDaya Dukung Air

NERACA LAHAN DAN AIR

DAYA DUKUNG LAHAN & AIR JAWA+BALI

NERACA LAHAN DAN AIR

KETERSEDIAAN AIR DAN LAHAN PULAU JAWA

KONTRIBUSI PRODUKSI PANGAN FAKTA

Jawa Pemasok 60% Produksi Pangan

Nasional

• Luas Lahan sawah sebesar 40 % dari luas lahan sawah Nasional

• 65% Penduduk Indonesia tinggaldi Pulau Jawa

• Luas daratan Pulau Jawa hanya7% dari luas daratan Indonesia

• Ketersediaan Air hanya 4,5% Potensi air tawar Indonesia

PENUTUP

• Defisit air dan laju alih fungsi lahan di Jawa dan Bali sudahterjadi sejak 2010 tanpa solusi, sehingga pasokan pangansemakin tinggi ketidakpastiannya, karena kontribusi Jawa danBali terhadap produksi padi nasional sangat besar (60%)

• Kedaulatan pangan semakin rapuh apabila tidak ada cara caraluar biasa yang mampu menghentikan secara permanendistruksi sistemik dan masif atas lahan dan air

• Harus ada Grand Design tentang pembangunan infrastrukturdi Jawa dan Luar Jawa agar tidak kontra produktiF

Page 2: 14/11/2011 - OPI LIPI · KETERSEDIAAN LAHAN PERTANIAN DAN AIR ... ALIH FUNGSI KOMPETISI LAHAN KEDAULATAN ... DI Batu Bulan: 621 ha 4. DI Mamak-Kakiang: 1.430 ha

14/11/2011

2

7

TERIMA KASIH

PERTUMBUHAN PENDUDUK & KONSUMSI BERAS

PERTUMBUHAN PENDUDUK & KONSUMSI BERAS KEBUTUHAN LAHAN & KETERSEDIAAN BAKU SAWAH

PENYEBARAN SAWAH DI INDONESIA

LuasLuas SawahSawah didi Indonesia: 8.061.787 HaIndonesia: 8.061.787 Ha

LajuLaju konversikonversi sawahsawah didi Indonesia: 110.000 Ha/Indonesia: 110.000 Ha/thth

KOMPETISI PEMANFAATAN AIR

Irigasi/Pertanian(74,11%)

Domestik

Perkotaan

Industri

DMI (11,34 %)

Pemeliharaan sungai(11,54 %)

Tambak danPeternakan (3.02 %)

Page 3: 14/11/2011 - OPI LIPI · KETERSEDIAAN LAHAN PERTANIAN DAN AIR ... ALIH FUNGSI KOMPETISI LAHAN KEDAULATAN ... DI Batu Bulan: 621 ha 4. DI Mamak-Kakiang: 1.430 ha

14/11/2011

3

KETERSEDIAAN AIR (TETAP)

PERMINTAAN AIR=

Kebutuhan MDI meningkat akibatpeningkatan penduduk

Alokasi kebutuhan air irigasimenurun

Kelangkaan dumber dayairigasi

KOMPETISI PENGGUNAAN LAHAN

DIPENGARUHI OLEH LAND RENT DAN JUMLAH

PENDUDUK =

LAND RENT LAHAN PERTANIAN LEBIH LAND RENT LAHAN PERTANIAN LEBIH RENDAH DIBANDINGAN DENGAN LAHAN

UNTUK INDUSTRI DAN PERUMAHAN

PENYEROBOTAN LAHAN PERTANIAN LEBIH CEPAT DILAKUKAN

Kelangkaan Sumber DayaLAHAN

KETERSEDIAAN DAN KEBUTUHAN AIRKONDISI JARINGAN IRIGASI

Kewenangan Pusat Kewenangan Provinsi

Kondisi Baik

Kondisi Rusak Berat

Kondisi Rusak Ringan

Kondisi Rusak Sedang

Keterangan :

Kondisi tersebut termasuk kondisi jaringan utama (primer dan sekunder) serta jaringan tersier

Kewenangan Kab/Kota

KERUSAKAN DAS

SUMBAR (6.727 Ha)DI Batang Anai

JAMBI (5.819 Ha)DI Sei Siulak Deras

SUMSEL (4.924 Ha)DI Air Lakitan

JABAR (5.313 Ha)DI Leuwigoong

KALBAR(1.660 Ha) DI Merowi

NTT (5.471 Ha)-DI Mbay-DI Bena-DI Wae Racang-DI Prambuuni-DI Tidas

GORONTALO (6.890 Ha)-DI Paguyaman Kanan-DI Paguyaman Kiri

SULTRA(6.963 Ha)-DI Oko – oko-DI Benua Aporo-DI Kambara-DI Alosika

MALUT (5.003 Ha)-DI Kobe-DI Toliwang SP. IV-DI Aha-DI Patlean-DI Goal

MALUKU13.773 HaD.I. Way ApuD.I. Way Geren KananD.I. Way Meten D.I. Way LattaD.I. Way Perang D.I. Way Pure D.I. Way Lo Bawah D.I. Way Pamali

PAPUA BARAT (13.026 Ha)-DI Klamalu-DI Malawili-DI Malawele-DI Mariyai-DI Mariyat-DI Makbusun-DI Makotyamsa-DI Sisipan-DI Majaran-DI Majener-DI Matawolot-DI Modan I (Walal)-DI Modan II (Malaus)-DI Waigo-DI Kalobo-D.I. Waijan D.I. Bima Jaya D.I. Bomberay

TOTAL : 118.721 Ha

RIAU (1.000 Ha)DI Okak

NTB (10.159 Ha)-DI Pengga Gebong-DI Jurang Sate

KALTENG (8.342 Ha)-DI Karau-DI Montallat-DI Tandrahean-DI Tanjung Harapan-DI Tampa-DI Sekata Juri-DI Sekata Tempa

KALSEL (5.472 Ha)DI Amandit

KALTIM (13.260 Ha)-DI Tanabang-DI Kaubun-DI Pesap-DI Muara Bangun-DI Beriwit

Status: 19 Januari 2011

BENGKULU (4.919 Ha)DI Muko-muko Kanan

Luas Areal Irigasi Yang Masih Memerlukan Pembangunan Tersier

Page 4: 14/11/2011 - OPI LIPI · KETERSEDIAAN LAHAN PERTANIAN DAN AIR ... ALIH FUNGSI KOMPETISI LAHAN KEDAULATAN ... DI Batu Bulan: 621 ha 4. DI Mamak-Kakiang: 1.430 ha

14/11/2011

4

SUMUT (2.000 ha)DI Bt. Angkola

SUMBAR (7.027 ha)1. DI Bt. Anai: 6.727 ha2. DI Bt. Sinamar: 300 ha

RIAU (1.000 ha)DI Okak

JABAR (2.300 ha)DI Leuwigoong

NTT (5.471 ha)1. DI Mbay: 1.638 ha2. DI Bena: 1.982 ha3. DI Wae Racang: 104 ha4. DI Prambuuni: 300 ha5. DI Tidas: 500 ha

SULUT (9.419 ha)1. DI Nuangan: 750 ha2. DI Otam: 300 ha3. DI Torosik: 300 ha4. DI Nunuk: 110 ha5. DI Lolak: 2.040 ha6. DI Sangkub: 3.600 ha7. DI Sita & Tombolika:

1.076 ha8. DI Buyat: 769 ha9. DI Bantane: 186 ha10. DI Lalue: 138 ha11. DI Bowombaru: 150 ha

GORONTALO (3.124 ha)1. DI Paguyaman Ka.: 4.176 ha2. DI Paguyaman Ki.: 2.704 ha

SULTRA (5.003 ha)1. DI Oko-Oko: 625 ha2. DI Benua Aporo: 2.320 ha3. DI Kambara: 1.563 ha4. DI Alosika: 495 ha5. DI Wawotobi: 1.730 ha

SULBAR (550 ha)DI Tommo

MALUT (1.703 ha)1. DI Kobe: 400 ha2. DI Toliwang SP IV: 250 ha3. DI Aha: 450 ha4. DI Patlean: 303 ha5. DI Goal: 300 ha

MALUKU (9.528 ha)1. DI Way Apu: 3.650 ha2. DI Way Geren Kanan: 2.067 ha3. DI Way Meten: 1.400 ha4. DI Way Latta: 931 ha5. DI Way Perang: 130 ha6. DI Way Pure: 150 ha7. DI Way Pamali: 1.200 ha

PAPUA (11.630 ha)1. DI Kalibumi: 6.400 ha2. DI Lereh 2.200 ha3. DI Yahukimo: 3.030 ha

TOTAL : 143.244 Ha

SUMSEL (16.000 ha)1. DI Air Lakitan: 7.000 ha2. DI Komering: 9.000 ha

JAMBI (2.100 ha)DI Sei Siulak Deras

NTB (12.210 HA)1. DI Pengga Gebong: 5.259 ha2. DI Jurang Sate: 4.900 ha3. DI Batu Bulan: 621 ha4. DI Mamak-Kakiang: 1.430 ha

BENGKULU (2.500 ha)DI Muko-muko Kanan

KALBAR (600 ha)DI Merowi

KALTENG (2.908 ha)1. DI Karau: 1.000 ha2. DI Montallat: 200 ha3. DI Tandrahean: 100 ha4. DI Tanjung Harapan: 300 ha5. DI Tampa: 500 ha6. DI Sekata Juri: 400 ha7. DI Hurung Bunut: 500 ha

KALSEL (11.972 ha)1. DI Telaga Langsat: 1.000 ha2. DI Pitap: 2.400 ha3. DI Tapin: 1.000 ha4. DI Batang Alai: 1.000 ha

KALTIM (13.260 ha)1. DI Tanabang: 1.500 ha2. DI Kaubun: 3.160 ha3. DI Pesap: 1.500 h4. DI Muara Bangun: 3.500 ha5. DI Beriwit: 3.600 ha

SULTENG (2.450 ha)DI Karaopa

PAPUA BARAT (15.924 ha)1. DI Klamalu: 688 ha2. DI Malawili: 718 ha3. DI Malawele: 800 ha4. DI Mariyai: 1.497 ha5. DI Mariyat: 1.500 ha6. DI Makbusun: 1.435 ha7. DI Makotyamsa: 750 ha8. DI Sisipan: 300 ha9. DI Majanaran: 1.235 ha10. DI Majener: 1.275 ha11. DI Matawolot: 1.140 ha12. DI Modan I (Walal): 532 ha13. DI Modan II (Walaus):

1.283 ha14. DI Waigo: 500 ha15. DI Kalobo: 200 ha16. DI Waijan: 718 ha17. DI Bima Jaya: 131 ha18. DI Bomberay: 1.222 ha

Status: 6 Februari 2011

LUAS AREAL IRIGASI YANG MASIH MEMERLUKAN PENCETAKAN SAWAH