STUDI EVALUASI KINERJA SALURAN DRAINASE PADA

RUAS JALAN GALUNGGUNG-JALAN RAYA LANGSEP

KECAMATAN SUKUN KOTA MALANG

Skripsi

Diajukan Kepada Universitas Muhammadiyah Malang

Untuk Memenuhi Salah Satu Persyaratan Akademik

Dalam Menyelesaikan Program Sarjana Teknik

Disusun Oleh:

ANGGIT SETIA PRAYOGA

201110340311095

JURUSAN TEKNIK SIPIL

FAKULTAS TEKNIK

UNIVERSITAS MUHAMMADIYAH MALANG

2018

i

ii

iii

KATA PENGANTAR

Puji dan syukur penulis panjatkan ke hadirat Allah subhanahu wa ta’ala

yang telah melimpahkan kasih dan sayang-Nya kepada kita, sehingga penulis bisa

menyelesaikan skripsi dengan tepat waktu, yang kami beri Judul “Studi Evaluasi

Kinerja Slauran Drainase Pada Ruas Jalan Galunggung-Jalan Raya Langsep

kecamatan Sukun Kota Malang”

Tujuan dari penyusunan skripsi ini guna memenuhi salah satu syarat untuk

bisa menempuh ujian sarjana Teknik Sipil pada Fakultas Teknik di Universitas

Muhammdya Malang (UMM).

Didalam pengerjaan skripsi ini telah melibatkan banyak pihak yang sangat

membantu dalam banyak hal. Oleh sebab itu, disini penulis sampaikan rasa terima

kasih sedalam-dalamnya kepada :

1. Bapak Drs. Fauzan, Mpd. Selaku Rektor Universitas

Muhammadyah Malang

2. Bapak Dr.Ahmad Muhin, ST, MT. Selaku Dekan Fakultas Teknik

Universitas Muhammadyah Malang.

3. Ibu Ir. Rofikatul Karimah, MT. Selaku Ketua Jurusan Teknik

SipilUniversitas Muhammadyah Malang

4. Bapak Ir. Chairil Shaleh, MT .Selaku Dosen Wali dan Selaku

Pembimbing 1

5. Ibu lourina Evanale Orfa.,ST.,M.Eng. Selaku Dosen Pembimbing

II.

6. Bapak Ir Suwignyo, MT Selaku Dosen Penguji I.

7. Bapak Ir Sulianto, MT Selaku Dosen Penguji II

8. Seluruh Staf Jurusan Teknik Sipil, Staf Laboratorium Teknik Sipil

dan Staf TU Fakltas Teknik.

9. Orang tua tercinta yang telah banyak memberikan doa dan

dukungan kepada penulis secara moril maupun materil hingga

skripsi ini dapat selesai.

iv

10. Kakak dan adik tercinta juga anggota keluarga dan kerabat yang

senatiasa memberikan doa dan dukungan semangat kepada penulis.

11. Sahabat dan rekan seperjuangan tercinta yang tiada henti memberi

dukungan dan motivasi kepada penulis.

12. Semua pihak yang telah banyak membantu dalam penyusunan

skripsi ini yang tidak bisa penulis sebutkan semuanya.

Malang, 2018

Penulis

v

ABSTRAK

Sistem saluran drainase di ruas Jalan Galunggung-Jalan Raya Langsep,

merupakan sistem saluran drainase terbuka dan tertutup.Pada tata guna lahan

disekitar lokasi drainase tersebut, terdapat lahan permukiman dan pertokoan yang

berpotensi mengalami genangan jika terjadi hujan dengan intensitas tinggi. Hal ini

disebabkan karena sistem drainase jalan tersebut tidak mampu menampung

volume debit air yang ada, sehingga kondisi genangan diruas jalan tersebut

mengganggu kelancaran lalu lintas dan kenyamanan masyarakat sekitarnya.

Dalam analisis kapasitas tampang saluran, perhitungan dilakukan berdasarkan

debit rencana, sedangkan penilaian indikator fisik berdasarkan bobot yang telah

ditentukan.Data yang digunakan adalah data curah hujan, peta administrasi, peta

kontur, peta tata guna lahan dan outline plan drainase Kota Malang. Berdasarkan

perhitungan dan kondisi eksisting di lapangan diperoleh hasil bahwa ada beberapa

saluran sekunder yang tidak mampu menampung debit rencana yaitu saluran

sekunder Jalan Galunggung 1-Jalan Galunggung 3, sehingga diperlukan solusi

sepeti pembersihan sampah, pengerukan sedimen, hingga pelebaran atau

pendalaman pada saluran irigasi.

Kata Kunci :Drainase, Galunggung, Genangan, Saluran.

ABSTRACT

Drainage system on Galunggung road- Langsep road is an open and closed

drainage system. In the land use around the drainage location, there are

residential land and shops that have the potential to occur inundation in the event

of high intensity rain. This is because the road drainage system is unable to

accommodate the volume of existing water discharge, so that the inundation

conditions of the road are disturbing the smooth traffic and the comfort of the

surrounding community. In analyzing the capacity of the channel appearance, the

calculation is done based on the plan discharge, while the assessment of physical

indicators based on the weight that has been determined. The data used are

rainfall data, administrative maps, contour maps, land use maps and outline of

Malang City drainage plan. Based on the calculation and existing conditions in

the field, it was found that there were several secondary channels that were

unable to accommodate the planned discharge, namely the secondary channel

Jalan Galunggung 1-Jalan Galunggung 3, so that a solution was needed such as

cleaning up garbage, dredging sediment, to widening or deepening the irrigation

canal.

Keywords :Drainage, Channel, Flood, Galunggung.

vi

DAFTAR ISI

LEMBAR PENGESAHAN ................................................................................................. i

LEMBAR PERNYATAAN ................................................................................................ ii

KATA PENGANTAR ....................................................................................................... iii

ABSTRAK .......................................................................................................................... v

DAFTAR ISI ...................................................................................................................... vi

DAFTAR TABEL .............................................................................................................. ix

DAFTAR LAMPIRAN ....................................................................................................... x

BAB I .................................................................................................................................. 1

PENDAHULUAN ............................................................................................................. 1

1.1. Latar Belakang ............................................................................................... …..1

1.2. Rumusan Masalah ............................................................................................... 3

1.3. Batasan Masalah ................................................................................................. 3

1.4. Tujuan ................................................................................................................. 3

1.5. Manfaat ............................................................................................................... 3

BAB II ................................................................................................................................ 4

TINJAUAN PUSTAKA .................................................................................................... 4

2.1 Pengertian Drainase ............................................................................................ 4

2.2 Sistem Jaringan Drainase .................................................................................... 4

a) Sistem Drainase Mayor ....................................................................................... 4

b) Sistem Drainase Mikro........................................................................................ 5

2.3 Jenis – Jenis Drainase ......................................................................................... 5

2.3.1 Menurut sejarah terbentuknya ......................................................................... 5

2.3.2 Menurut letak saluran ...................................................................................... 5

2.3.3 Menurut konstruksi ......................................................................................... 6

2.3.4 Menurut fungsi ................................................................................................ 6

2.4 Pola Jaringan Drainase ........................................................................................ 6

2.4.1 Jaringan Drainase Siku .................................................................................... 7

2.4.2 Jaringan Drainase Paralel ................................................................................ 7

2.4.3 Jaringan Drainase Grid Iron ............................................................................ 8

vii

2.4.4 Jaringan Drainase Alamiah ............................................................................. 8

2.4.5 Jaringan Drainase Jaring-Jaring ...................................................................... 9

2.5 Analisa Hidrologi ................................................................................................ 9

2.5.1 Curah Hujan Regional / Wilayah .................................................................... 9

a. Metode Rerata Aljabar ...................................................................................... 10

b. Cara polygon Theissen ...................................................................................... 10

c. Cara isohyet ...................................................................................................... 11

2.5.2 Distribusi Frekuensi ...................................................................................... 12

2.5.3 Curah Hujan Rancangan ............................................................................... 13

2.4.3.1 Distribusi Metode Gumbel ............................................................................ 14

2.4.3.2. Disribusi Log Person III ............................................................................ 16

2.4.4. Uji Kesesuaian Distribusi .............................................................................. 17

2.4.4.1. Uji Smilov Kolmogorow ........................................................................... 18

2.4.4.2. Uji Chi-Square .......................................................................................... 19

2.4.5. Koefisiean Pengaliran (C) ............................................................................. 20

2.4.6. Intensitas Hujan............................................................................................. 20

2.4.7. Debit Air Hujan / Limpasan .......................................................................... 21

2.5. Analisa Hidrolika .............................................................................................. 22

2.5.1. Demensi Saluran ................................................................................................. 22

2.5.2. Perhitungan Proyeksi Penduduk ......................................................................... 25

2.6. Debit Air Kotor ................................................................................................. 26

BAB III ............................................................................................................................. 28

METODOLOGI .............................................................................................................. 28

3.1 Gambaran Umum .............................................................................................. 28

3.2 Letak Geografis ................................................................................................. 30

3.3 kondisi Tata Guna Lahan ................................................................................... 31

3.4 Kondisi Drainase Existing Kota Malang........................................................... 31

3.5 Diskripsi Wilayah Daerah Pengaliran Sungai (Dps) Metro .............................. 33

3.5.1 Kondisi Umum .......................................................................................... 33

3.6 Tahapan Penelitian ............................................................................................ 35

Pengumpulan Data .................................................................................................... 35

viii

3.6.1 Prosedur Penelitian ................................................................................... 36

BAB IV ............................................................................................................................. 38

PEMBAHASAN .............................................................................................................. 38

4.1 Analisa BanjirRencana ...................................................................................... 38

4.2 Curah Hujan Rancangan Dengan Metode Log Person Type III ....................... 39

4.3 Uji Kesesuaian Distribusi Log Person Type III ................................................ 43

a. Uji Koefisien-Kuadrat ....................................................................................... 44

b. Uji Sminov – Kolmogorov ................................................................................ 46

4.4 Menentukan Koefisien Pengaliran (C) .............................................................. 46

4.5 Analisa Debit Air Kotor .................................................................................... 49

1. Persamaaan Geometrik ..................................................................................... 50

4.6 Analisa Debit Air Hujan ................................................................................... 53

4.6.1 Waktu konsentrasi ..................................................................................... 53

4.6.2 Intensitas Hujan......................................................................................... 54

4.6.3 Perhitungan debit air hujan (Qah) ............................................................. 55

4.6.4 Perhitungan debit air hujan rancangan ...................................................... 56

4.6.5 Perhitungan debit air hujan pada saluran eksisting (Qak) ......................... 56

4.6.6 Evaluasi Qren pada Kapasitas tampungan disaluran existing ................... 57

4.7 Pendimensian ulang .......................................................................................... 58

BAB V .............................................................................................................................. 59

KESIMPULAN DAN SARAN ....................................................................................... 59

5.1 Kesimpulan ....................................................................................................... 59

5.2. Saran ................................................................................................................. 60

DAFTAR PUSTAKA ...................................................................................................... 61

LAMPIRAN.........................................................................................................................

ix

DAFTAR TABEL

Tabel 4.1 Curah Hujandau, Wagir, Lowokwaru, Kecamatan Sukun Kota Malang

................................................................................................................................ 34

Tebel. 4.2 Penentuan Parameter Statistik ............................................................... 35

Tabel 4.3 Perhitungan Curah Hujan Rancanan Dengan Metode Log Persson III

................................................................................................................................ 37

Tabel 4.4. Perhitungan Curah Hujan (Dengan Kala Ulang Tertentu Kec. Sukun)

................................................................................................................................ 39

Tabel 4.5. Hitungan Probabilitas ............................................................................ 40

Tabel 4.6. Analisa Persamaan Kuadrat .................................................................. 41

Tabel 4.7. Uji Keselarasan Smirnov – Kolmogorov .............................................. 41

Tabel 4.8 Perhitungan Koefisien Pengaliran C ...................................................... 43

Tabel 4.9 Proyeksi Pertumbuhan Penduduk Kec. Sukun 2010-2020 .................... 44

Tabel 4.10. Perhitungan Air Kotor ......................................................................... 47

Tabel 4.11. Perhitungan Debit Air Hujan Pada Saluran Eksisting (Qak) .............. 52

Tabel.4.12. Perhitungan Debit Rencana ................................................................. 57

Tabel 4.13. Saluran Memenuhi Dan Tidak Memenuhi .......................................... 58

Tabel 4.14.Evaluasi Saluran Memenuhi Dan Tidak Memenuhi ............................ 58

x

DAFTAR LAMPIRAN

Lampiran A

- Photo Lokasi Studi Ruas Jalan Galunggung

- Photo Lokasi Studi Ruas Jalan Raya Langsep

Lampiran B

- Gambar Potongan Memanjang Saluran

- Gambar Peta Lokasi Studi

- Gambar Skema Aliran

11

60

DAFTAR PUSTAKA

Chow, V.T.1985,HidrolikaSaluran Terbuka. Jakarta: Erlangga

Subarkah, Imam. 1980, HidrolikaunutkPerencanaanBangunanAir.Bandung: Idea Dharma

Suripin. 2004, SistemDrainasePerkotaan Yang Berkelanjutan.Yogyakarta: Andi Offset

Seomarto.C.D,1995.Hidrolika Teknik.Jakarta: Erlangga

http://kelbalearjosari.malangkota.go.id, Tentang Kami, GambaranUmum.

H.A. Hasmar, Halim, 2011, DrainaseTerapan. Yogyakarta : UII Press