o Selasa ( ) Rabu

456 720 21 22

o Mar OAI.r OMei

. Kamis 0 .Jumal

8 9-€/1123 24 25 26

OJun OJul 0 Ags

o Sablu () Minggu

12 13 14 15 1627 28 29 30 31. Sep 0 Okt 0 Nav 0 Des

Sajerong kitu, masarakat elit Kuningan,

. masarakat Sunda umumna, raresep-eun kana barang-barang nu dijieun

tina logam Kuningan keur hiasan di imahna,tepi ka taun 1950-an eta teh. Sajeroningkitu, Di Ciamis jeung Kuningan aya caritaLegenda nu tumali jeung bokor nu dijieun

bokor Kuningan dipake jebakan kana kan-dungan putri Cina Ong Ting Nio, tapi tetelabener-bener putri Ong Ting kakandungan,sabada babar, jabang bayj terns dipasrah-keun ka Arya Kamuning sangkan diasuhdiatik tepi ka boga kaahlian. Memang ahimasang putra kukut jadi Kepala Daerah

Nurutkeun Sejarawankahot almarhum Eddy S.

Ekadjati, memeh taun'1914 di Sangkanherang

deukeut Jalaksana.kapanggih sarupaning

logam anu bahanna~-puran timah, perakjeung

parunggu anu disebut. Kwrlngan. Upama .

disjpuh waritana bakaljadi konengjiga emas.Kuningan bisa dipake

bahan keur nyie~ rupa-rupa'barang,paparabotan

kayaning bokor, karang-ka lampu, atawa hiasan

dingding. Di .Sangkanherang deukeut

Jalaksana memeh taun1914 kapendak sajumlah

area laleutik tinaKuningan.

48.

AntaraDewiPa'ngrenyepJeungPutriCinaOng'Tingtina Kuningan. Eta dua carita anu nyarita-keun logam kuningan teh, nu baheula ilaharsok dipake parabot keur nguji tingkat kael-muan tokoh .agama. Di Ciamis, dinil caritaCiung Wanara, hokor Kuningan diguna-keun.

Keur nguji pandita Hindu nu jenengan-na mashur Ajar Sukaresi anu tatapa diGunung Padang.

Di Kuningan dina Babad Cirebon jeungCarita Legenda Kuningan, eta bokor digu-nakeun keur nguji mama Islam SunanGunung Jati. Dina carita Ciung Wanarabokor Kuningan dipake jebakan kana kan-dungan Dewi .Pangrenyep, nu terusdialungkeun, ragragna di hiji tempat anusaterusna disebut Kuningan, sabab ayabarang nu ragragna kuningan tea. DinaBabad Cirebon jeung Legenda Kuningan eta

Kuningan, gelarna Sang Adipati Kuningan,sarta bokomajadi ngaran daerah Kuningan.

Nurntkeun legenda anu hirup diKuningan, masih nurntkeun Prof. EddyEkadjati, putra asH Kuningan, samemehnamah daerah Kuningan.teh disebutna KajeneaIm hartina warna koneng. Dina Basa Jawa,jene hartina koneng. Sacara umum wama'koneng teh lambamg kaagungan dimasarakat Nusantara.Dumasar kana bahankuningan jeung warna koneng eta pisan,ahirna eta daerah disebut Knningan tug tepika ayeuna.

Nurutkeun mitologi sejen, ngaranKuningan dicutat tina dangiangkuning,ngaran elmu kagaiban (ajian) nu aya tuma-lina jeung bebeneran hakiki. Eta elmudiagem ku .

De~unawan salahsaurang nu kungsi

Mangle No. ~~37

Klij:'ing Humos Unpod 2009

- --

mingpin daerah Kuningan.Dina tradisi agama Hindu aya sistim

kalender nu ngagambarkeun siklus waktuupacara kaagamaan saperti anu masihdipake ku umat Hindu-Bali tepi ka kiwari.

Kuningan jadi ngaran waktu ka 12 tinaeta sistim kalender.

Dina periodeu wuku Kuningano salawasna diayakeun upacara kaagamaan

jadi Hari Raya.Naha mungkin, ngaran wuku Kuningan

ngailhaman atawa ngarojong ka nu bogakarep mere ngaran Kuningan ka eta da-erah? Nu jelas. nurutkeun CaritaParahyangan Fragmen Carita parahyanganteh naskah anu disusun dina abad ka 16Masehi, tapi Kuningan geus disebut ngarankarajaan anu perenahna teu jauh tiKarajaan Galuh (Ciamis ayeuna) jeungKarajaanGalunggun~. .

Barang-barang BudayaDumasar kana baning-barang budaya

titinggal jaman purbakala,kanyahoan yen4500 taun nu geus kaliwat di daerahKuningan geus aya kahirupan manusa.Ja,man harita, manusa-manusa anu anunaretep di daerah Kuningan geus bisa mer-tahankeun jeung ngamekarkeun hinipmaranehna boh sorangan-sorangan bohkolompok. Tangtu bae maranehna geusbaroga pakasaban, sistim kapercayaanjeung organisasi sosial sorangan.Maranehna geus tatanen, pereaya kanaayana kakuatan gaib, kana roh karuhun(animismeu) jeung sarupaning barang-barang husus (dinamismeu). Pamingpinnamuncul ti kalangan maranehna sorangannu dianggap panghadena (primus inter-pares).

Barang-barang budaya saperti kitu,mangrupa artefak nu ngandung sajarah,kayaning baliung pasagi, balincong, kam-pak, peti Mati, area, .geulang, mute, meja,menhir, batu undak, jeung lisung anukabehannana dijieun tina batu, oge pariuk,kendi, mangkok sayuran anu dijieun tiDatanah liat (garabah) anu dihias endah, nupolos oge aya, aya oge kampak leutik anudijieun tina parunggu Oogam). Eta barang-barang budaya teh sabagian kapanggihluhureun tanah, sawareh deui meunangngalian, dikubur di jero taneuh (ekskavasi).Lernbaga Purbakala anu ngaliannana teh diDesa CJ.1>untu Kacamatan Mandirancantaun 1967,jeung taun 1971,saterusna taun1972 di Kampung Cipari DesajKacamatanCigugur: Papanggihan anu sejenna kapen-dak ti sapanjang lamping Gunung Ciremaybeulah wetan. Barang-barang budaya ieuteh asalna ti jam.au kabudayaan batu anyar

. (Neoliticum), nyaeta jaman barang-barang .kahirupan manusa dijieunna geus mimitidiasah tepi ka hasilna aralus lemeS.

. Jaman J{ar.QaanKuninganDina sajarah nasional diungkabkeun

yen karajaan pangkolotna anu kadua di

Mangle No. 2237

Nusantara teh nyaeta Karajaan Taruma-nagara anu hirup dina pertengahan abad ka5 Masehi.

Wilayah ieu karajaan, perenahna diTanah Sunda (Jawa Barat) Jakarta jeungBanten. Karajaan pangkolotna anu kahiji

. nyaeta Kutai di Kalimantan Timur anuhirup dina awal abad ka 5 Masehi. Eta duakarajaan teh corakna kabudayaan Hindu.

Memang kabudayaan Hindu ti Indiamawa kapinteran tulis-maea anu jadi cirijaman pra sajarah. Ayana KarajaanTarumanagara dibuktikeun ku sajumlahtitinggal tinulis (prasasti anu ditulis dinabatu) jeung barang budaya anu sejenna nukapanggih di Bogor, Pandeglang jeungBekasi sarta beja tinulis ti nagri Cina.Puseur dayeuh Karajaan Tarumanagaraperenahna di daerah Bekasi kiwari, dise-butna Sundapura nurutkeun naskahPangeran Wangsakerta ti Cirebon mah. Diantarana dikenal tilu raja munggaran tiTarumanagara nyaeta Rajasari, RajaDhiraja Guru jeung Purnawarman atawaJayasinghawarman. Padumuk karajaanngagem agama heubeul (animismeu,dinamismeu).

Jeung agama anyar Hindu (nu percayakana ayana Dewa (Trimurti, Brahma,Wisynu jeung Syiwa) nu jadi pangawasapangluhuma anu disembah ku manusa.Masarakat Tarumanagara geus mampuhngawangun solokan cai tepi ka laut keurkapentingan tatanen, perdagangan, perta-hanan, jeung perikanan sajaba ti pakasabantina moro jeung ngingu ingon-ingon. .

Papanggihan sumber anyar saenyanamimiti nuduhkeun yen awal sajarah TanahSunda dimimitian ti Karajaan Salakanagaradina abad ka 2 tepi ka 4 Masehi. Wilayahkarajaan ieu perenahna sabudeureunperairan Selat Sunda, puseur dayeuhnaRajatapura wetaneun kota Ciamis, ayeunaGalunggung nu perenahna deukeutTasikmalaya, .ayeuna' . Indraprabasta imperenahna di pasisian Cirebon, lebah kalerwetan suku Gunung Ciremay. Kuninganayana di diierah Kabupaten Kuninganantara Galuh jeung Indraprahasta. Dinakamekarannana Sunda jeung .Galuh bisamuncul jadi karajaan gede, watesna walun-gan Citarum. Sok sanajan kitu, karajaaulaleutik anu sejenna tetep hirup terus.Sanajan kakawasaan jeung peranannanaleutik.

Ayana Karajaan Sunda jeung KarajaanGaluh lumangsung tepi ka taun 1579.

. Mimitikanyaboan,KarajaanKuningandiparentah ku hiji raja anu jenengannaSang Pandawa atawa Sang Wiragati . leuraja marentah sajaman jeung pamarenta-han Sang Wretikandayun di Galuh (612-702Masehi). Sang Pandawa kagungan putrai.strijeriengan Sangkari. Taun 671Sapgkarinikah ka Demunawan putra DanghiyangGuru Sempakwaja, Resiguru diGalunggung. Resiguru teh kalungguhanpamingpin anu dina pangaweruh jeung

--

kahirupanna sipatna' kaagamaan.Wilayahna oge kaasup Kabuyutan atawaMandala, nyaeta daerah husus tempatkagiatan kaagamaan, kaasup pendidikanagama Hindu. Danghiyang GuruSempakwaja teh putra cikal SangWretikandayun raja Galuh anu mung-garan. Demunawan ieu pisan anu dise-butkeun dina tradisi lisan Kuninganngagem ajian Dangiang Kuning jeungngagem agama Sanghiyang. Nu dimaksudagama Sanghiyang nyaeta kapercayaanheubeul anu geus dipangaruhan ku ajaranagama Hindu. Kaharti, sabab anjeunnaputra resiguru. Sanajan Kuningan karajaanleutik, tapi kalungguhanna cukup kuat,kakuatan militema oge tohaga. Kabuktiankumaha paburantakna pasukan Sanjaya(raja Galuh) waktu ngajorag Kuningan.Datangna Sanjaya jeung wadiabaladna kaKuningan teh dumasar kana parentahDanghiyang Guru Sempakwaja, besan SangPandawa anu'maksudna pikeun mere pala-jatan ka Sanjaya anu sikepna adigung gede

. hulu, dirjeuIigtakabur. .

Kuningan jeung Galunggung nu puseurdayeuhna Saunggalang dicekel kuDemunawanjeung turunannana, wilayabnangalimpudan bagian kaler' wetaneunCitarum, sarta nu kaereh ka KarajaanKalingga (di Jawa Tengah) dikawasa kuSanjaya jeung turunannana. Dinakamekaran saterusna, antara KarajaanGaluh jeung Karajaan Sunda dibeungkeutkuat ku hubungan perkawinan jeunghubungan getih tepi ka tempat kalung-guhan .rajana, tampolana di KarajaanGaluh, (Bojong Galuh Kawali) jeung tam-polana deui di Karajaan S\inda (Pakuan,Pakuan Pajajaran), gumantung kanatingkat kakawasaan jeung kahayang rajana.Lila-lila ngaran karajaanna disebutKarajaan Sunda. Ayana Saunggalah nu jadipuseur pamarentahankaungkabna deui,waktu Rakeyan Darmasiksa marentah diSaunggalah sapanjang 12 taun (1163-11-75)nyaeta putra Prabu Dharmakusumah (1157-1175). Rakeyan Darmasiksa marentah diSaunggalah ngaganti mertuana sababDarmasiksa nikah ka putri Saunggalah.

Saterusna Darmasiksa oge marentahKarajaan Sunda gelarna Prabu Darmasiksa(1175-1298) ngaganti ramana anu wapattaun 1175 sarta dipendem <UWmduraja, nuayeuna perenahna deukeut kota kaeamatanKawali, kira-kira 20 kilometer kalereunkota Ciamis.

Rakean Dharmasiksa pangawasaSaunggalah diganti ku salahsaurangputrana.

Nu jenengan Ragasuciatawa Rajaputra.Ragasuci nu jadi pangawasa saunggalahjujulukna Rahiyang Saunggalah (1175-11298).Ragasuci nikah jeung Dara Puspitaputri Raja Malayu. Ku kituna Saunggalahnyangreudkeun kakulawargaan' jeung pa-ngawasa Karajaan Malayu di Sumatra.(Hanca)

49