i mpb ta bai sòru pa esei! · 2019-03-09 · pa dibertí (baile, arte, kultura, músika etc.) i...

13
Programa di Partido 2019 Bo meresé un mihó Boneiru i MPB ta bai sòru pa esei! Movemento di Pueblo Boneriano - MPB MPBoneriano

Upload: others

Post on 13-Feb-2020

11 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: i MPB ta bai sòru pa esei! · 2019-03-09 · pa dibertí (baile, arte, kultura, músika etc.) i siña di otro. Pa MPB deporte ta hunga un ròl grandi den nos komunidat i den nos

Programa di Partido 2019

Bo meresé un mihó Boneirui MPB ta bai sòru pa esei!

Movemento di Pueblo Boneriano - MPB MPBoneriano

Page 2: i MPB ta bai sòru pa esei! · 2019-03-09 · pa dibertí (baile, arte, kultura, músika etc.) i siña di otro. Pa MPB deporte ta hunga un ròl grandi den nos komunidat i den nos

IntrodukshonE lema ‘Bo meresé un mihó Boneiru’ ta bisa

eksaktamente kiko bo por ferwagt ora MPB

gana elekshon ku mayoria pa por goberná

Boneiru e próksimo 4 aña ku stabilidat. Pasobra

un mihó Boneiru ta loke MPB ke bai traha p’e.

Kiko ta un mihó Boneiru i kon nos ta bai sòru pa

esei, bo ta lesa den e programa di partido aki.

Nos ta enfoká riba metanan konkreto ku huntu ta

forma e fundeshi pa un mihó Boneiru. Un mihó

Boneiru pa bo, un mihó Boneiru pa nos tur!

E metanan aki ta:

- Adelanto sosial ekonómiko

- Progreso ekonómiko ku maneho di kultura i

naturalesa

- Oportunidat pa tur hende pa medio di bon

formashon

- Infrastruktura bon mantené i seif

- Bon gobernashon

Trahando pa realisá e metanan aki MPB ta hasi

uso di e siguiente prinsipionan:

- Aserkamentu duradero; kon nos por logra

e balansa entre e hende, nos isla ku su

rikesanan natural i prosperidat ekonómiko?

- Aserkamentu inovativo; kiko nos por mehorá,

hasiendo uso di konosementu i abilidatnan di

pasado kombiná ku teknologianan i vishonnan

moderno?

- Aserkamentu kualitativo; pa logra un balansa

entre desaroyo ekonómiko i maneho di kultura

i naturalesa, ta importante pa hasi eskohonan

korekto. Den hopi kaso esaki ta nifiká kalidat

na lugá di kantidat.

- Aserkamentu a base di ‘Edukashon Kontinuo;

ofresiendo hendenan e oportunidat pa nan

sigui desaroyá nan mes for di edat yòn te

na edat haltu, tantu personalmente komo

profeshonalmente.

Nos tur meresé un mihó Boneiru

Page 3: i MPB ta bai sòru pa esei! · 2019-03-09 · pa dibertí (baile, arte, kultura, músika etc.) i siña di otro. Pa MPB deporte ta hunga un ròl grandi den nos komunidat i den nos

Índise Nos a hinka e programa aki den otro hasiendo uso di e metanan di MPB i e

ta kuminsá ku un splikashon tokante ken ta MPB i kua ta MPB su mishon.

Despues di duna splikashon di kada meta inkluso e áreanan di prioridat, den

kapítulo 7 nos ta splika kon nos por finansiá nos metanan.

1. MPB 6 1.1 Ken ta MPB? 6

1.2 Kua ta MPB su mishon? 6

2. Nos tur meresé mihó adelanto sosial ekonómiko 8 2.1 Áreanan di prioridat adelanto sosial ekonómiko 10

3. Nos tur meresé un Boneiru kaminda progreso 12 ekonómiko ta bai man den man ku maneho di naturalesa i kultura3.1 Áreanan di prioridat progreso ekonómiko ku 13

maneho di kultura i naturalesa

4. Nos tur meresé oportunidat hustu pa medio di 14 bon formashon

4.1 Áreanan di prioridat bon formashon 14

5. Nos tur meresé bon infrastruktura na Boneiru 16 5.1 Áreanan di prioridat 16

6. Nos tur meresé bon gobernashon 17 6.1 Dikon MPB ke traha huntu ku Hulanda? 18

6.2 Áreanan di prioridat pa bon gobernashon 19

7. Responsabilisashon finansiero 20

Page 4: i MPB ta bai sòru pa esei! · 2019-03-09 · pa dibertí (baile, arte, kultura, músika etc.) i siña di otro. Pa MPB deporte ta hunga un ròl grandi den nos komunidat i den nos

MPB

1.1 Ken ta MPB?

MPB ta un partido ku ta basa su mes riba un

ideologia sosial kristian ku un bista liberal riba

desaroyo. Desaroyo i bienestar (prosperidat

+ kalidat di bida) ta derecho di kada hende.

Riba esaki MPB a desaroyá un vishon riba

término largu i solushon riba término korto pa

logra esaki. Den e vishon aki adelanto sosial,

kresementu sostenibel i liderazgo inovativo

i íntegro ku rèspèt pa kultura, naturalesa i

identidat di Boneiru ta na promé lugá.

MPB a ser fundá statutariamente dia 15 di

desèmber 2013, kaminda a skohe pa un

struktura di organisashon sólido. MPB ta duna

hopi atenshon na formashon di su hendenan

mediante entrenamentu i trayektonan di

liderazgo. Dentro di MPB tur gremio den nos

komunidat ta representá, manera hendenan di

sektor ekonómiko, sektor finansiero, enseñansa,

deporte, kultura, kuido di salú, maneho di

naturalesa i sektor primario. Konsientemente a

skohe pa esaki pa por tuma desishonnan mihó

balansá pa futuro di Boneiru.

1.2 Kua ta MPB su mishon?

MPB ta para pa un komunidat sostenibel, seif,

harmonioso, transparente i inovativo. P’esei nos

ta mira komo nos mishon pa sòru ku:

- Desaroyo sosial i ekonómiko mester t’ei pa

tur hende, loke mester kondusí na un nivel di

bida mas haltu pa tur habitante di Boneiru

- Desaroyo ekonómiko ta bai man den man ku

maneho di naturalesa i kultura i no ta bai a

kosto di nos naturalesa, pero netamente ta

hasi uso di e hopi oportunidat di desaroyo ku

naturalesa ta ofresé, entre otro pa medio di

uso di solushonnan inovativo i duradero

- Ta respetá derechonan humano ku trato igual

pa tur hende

- Ta anda respetuoso i duradero ku otro i ku

nos ambiente di biba

- Ta promové inisiativanan ekonómiko

prometedor dor di stimulá empresarionan pa

invertí i hasi inovashon

- Desaroyo ta integral i di kalidat

- ‘Edukashon Kontinuo ta e base pa desaroyo

di tur habitante di Boneiru

- Ta protehá kultura i identidat di Boneiru

- Hóbennan ta krese den un ambiente ku ta

enkurashá nan pa desaroyá nan talentonan

optimalmente

- Ta hasi bon uso di e balor agregá di Reino

- Gobernashon hustu i siguridat hurídiko ta

garantisá

- Gobièrnu ta íntegro i servisial.

Kapítulo 1

6 | Programa di Partido Movementu di Pueblo Boneriano

MPB a desaroyá un vishon riba término largu i solushonnan riba término korto, kaminda adelanto sosial, kresementu duradero i liderazgo inovativo i íntegro ku rèspèt pa kultura, naturalesa i identidat di Boneiru ta na promé lugá.

MPB su tarea ta pa laga Boneiru den un

estado mas mihó i mas fuerte pa nos siguiente

generashon. Esaki ta pakiko MPB ke krea di

Boneiru un komunidat sostenibel kaminda

logronan esensial ta ankrá, manera:

- Fasilidatnan sosial adekuá, manera trabou pa

tur hende i produktonan pagabel den rèki di

supermarket

- Desaroyo ekonómiko sostenibel den balansa

ku maneho di naturalesa i kultura

- Bibienda pagabel den barionan seif ku

kayanan na òrdu

- Un klima empresarial atraktivo

- Enseñansa di kalidat haltu riba tur nivel i pa

tur hende

- Kuido médiko ku ta aksesibel pa tur hende ku

atenshon pa un estilo di biba saludabel.

| 7 Bo meresé un mihó Boneiru i MPB ta bai sòru pa esei!

Page 5: i MPB ta bai sòru pa esei! · 2019-03-09 · pa dibertí (baile, arte, kultura, músika etc.) i siña di otro. Pa MPB deporte ta hunga un ròl grandi den nos komunidat i den nos

8 | | 9 Programa di Partido Movementu di Pueblo Boneriano Bo meresé un mihó Boneiru i MPB ta bai sòru pa esei!

Soledat serka grandinan ta un fenómeno ku ta

haña muchu tiki atenshon i ku huntu nos por

hasi algu na dje. Pa esaki MPB ta introdusí

‘kombersashon na kas’. Kombersashonnan ku

hopi rápido ta hasi bon kla kiko ta e situashon

di e grandi, sea ta soledat, pobresa òf otro

problema, pa despues instansianan sosial por

traha dirigí pa trese kambio den e situashon.

Atendementu ku e puntonan aki riba i

ponementu di fasilidatnan básiko manera

akohida pa mucha na òrdu, tambe tin un efekto

positivo riba desaroyo ekonómiko di nos isla. Un

hende ku por bai su trabou sin preokupashon,

ta presta muchu mas mihó i asina ta kontribuí su

granito na kresementu di prosperidat.

Nos komunidat ta riku na hopi nashonalidat ku

ta biba huntu den harmonia pasífiko. Mayoria

hende a bini aki pa yuda Boneiru desaroyá mas

aleu a base di nan konosementu, eksperensia

i esfuerso. Tòg t’asina ku pa hopi di nan, nan

státus di estadia no ta bon reglá. MPB ta bai

atendé ku esaki ku un maneho ku ta funshoná

adekuadamente, kaminda integrashon ku ta

pas dentro di e kultura i identidat di Boneiru ta

importante.

MPB ta kere den e forsa di traha huntu. Nos

barionan ta komponentenan indispensabel pa

un mihó Boneiru i un Boneiru mas fuerte, pa un

gran parti nos barionan ta determiná nos kultura

i identidat. MPB ta introdusí un maneho integral

di bario, kaminda ta atendé ku tantu aspektonan

físiko komo sosial. Pensa aki riba bibienda

bon i pagabel, siguridat i koheshon sosial den

nos barionan. Den esaki e sentronan di bario

ta ehersé un funshon importante. MPB ta bai

sostené e sentronan di bario aki aktivamente, pa

asina nan bira sitionan yen di bida kaminda nos

hóbennan i nos hende grandinan ta bini huntu

pa dibertí (baile, arte, kultura, músika etc.) i siña

di otro.

Pa MPB deporte ta hunga un ròl grandi den

nos komunidat i den nos barionan. Deporte ta

konektá nos ku otro i ta tene nos kurpa i mente

salú. No opstante ku nos ta un isla chikitu riba

e mundu aki, ya kaba nos a produsí algun

deportista di nivel mundial, manera den beisbòl

i wentsùrf. MPB ke profeshonalisá organisashon

di deporte i movementu i regla konstrukshon

i mantenshon di akomodashonnan di deporte

mas mihó. Esaki ta stimulá nos hóbennan i ta

duna nan tur posibilidat pa krese. Pa adultonan

deporte i moveshon mester ta un forma sano

di distraishon i un instrumento efektivo den nos

maneho di salubridat.

Boneiru a skohe pa un desaroyo duradero komo

sosiedat, pero ku mantenshon di un propio

identidat. MPB ta inkorporá e aspirashon aki

den su puntonan di salida i den su akshonnan

pa un mihó Boneiru. Sinembargo si nos ke

mantené i promové un identidat propio, e ora

ei mester kuminsá ku un programa struktural

i efektivo, inkluso un programa di supsidio.

E programa ei mester hinka ekspreshonnan

kultural i folklóriko den trayektonan edukativo

i ekonómiko. Tambe e programa aki mester

duna un ròl mas prominente na nos patrimonio

tangibel i intangibel. Kultura i identidat propio

tin balor ekonómiko tambe. Na momentu di un

mihó desaroyo di produkto di Boneiru, pa finnan

turístiko en partikular, kultura i identidat propio

mester bai hunga un ròl importante.

Nos no ta hasi e kos mas bunita ku e ta: riba

tereno sosial ekonómiko Boneiru ta pará dilanti

di retonan grandi. Nos tur sa ku kasi 50% di nos

hendenan ta biba bou di e límite di pobresa i

ku te ainda no a stipulá un mínimo sosial. Nos

tur ta sinti den nos pòtmòni ora nos bai hasi

kompra den supermarket, pero tambe koriente i

awa a bira hopi mas karu e último añanan. Hopi

habitante di nos isla (kasi) no ta logra alkansá fin

di luna ku e entrada ku nan tin. Nos tur sa esei

i nos tur ta mira esei i tòg gobièrnu no ta hasi

nada.

MPB ta primintí di lo aktua totalmente otro, por

ehèmpel dor di keda lucha pa un entrada ku tur

hende por biba kuné, dor di sòru pa un reda

sosial manera na Hulanda Oropeo si ta e kaso

i dor di pone e gastunan di kosto di bida den

balansa ku e entradanan, entre otro pa medio

di planta mas produkto lokal i pa produkshon di

koriente hasi mas uso di solo, bientu i laman ku

ta fuentenan di energia grátis. No mag i no por

t’asina ku asina tantu hende riba nos isla no tin

sufisiente entrada ni bibienda pagabel. Pa trese

alivio pa famianan ku ménos entrada ku yu ta

di importansia pa kontinuá ku introdukshon di

pakete pa yu.

Banda di retonan riba tereno sosial, nos

konosé otro reto tambe ku kasi ningun hende

no ta papia di nan: nos tur konosé kasonan di

hendenan den nos serkania direkto ku ta víktima

di violensia doméstiko. Esaki tambe MPB ta bai

atendé kuné pa medio di introdukshon di un

sistema di ‘buddy’. Durante e tempu nesesario

un tim di eksperto lo duna guia na e famianan

konserní pa yuda nan haña e kaminda atrobe pa

un futuro positivo i seif.

Kapítulo 2

Nos tur

meresé mihó

adelanto sosial

ekonómiko

Page 6: i MPB ta bai sòru pa esei! · 2019-03-09 · pa dibertí (baile, arte, kultura, músika etc.) i siña di otro. Pa MPB deporte ta hunga un ròl grandi den nos komunidat i den nos

Pa MPB no solamente bienestar di hende ta importante pero di bestia tambe. Pa kuminsá ku buriku i kabritu ku ta patrimonio di nos historia ekonómiko. Tur dia nos ta mira nan kana, kachó, pushi i otro bestianan deskuidá tambe. MPB ke un maneho dirigí i efektivo pa duna bestianan di Boneiru un eksistensia respetuoso i un lugá korekto den nos komunidat.

| 11 Bo meresé un mihó Boneiru i MPB ta bai sòru pa esei!10 | Programa di Partido Movementu di Pueblo Boneriano

2.1 Áreanan di prioridat adelanto sosial ekonómiko

- Un entrada pa tur hende ku nan por biba kuné manera

stipulá den Regioplan i ku ta sufisiente pa nan por hiba

un bida salú kuné

- Trabou i kosto di bida mas abou pa tur hende

- Tur hende meresé un lugá propio pa biba, eventualmente

ku sosten di ‘Fondo di Garantia’ òf supsidio pa hür

- Akohida pa mucha i programanan pa despues di skol grátis

den sentronan pa mucha

- Sosten den edukashon di nos muchanan pa medio di kurso

pa mayor

- Ayudo ku ta fásil aksesibel pa medio di un sistema di

‘buddy’ na momentu di violensia doméstiko

- Sosten profeshonal ora di hasi eskoho finansiero manera

hasi fiansa

- Maneho regardando státus di estadia di imigrantenan ku a bini

aki pa yuda desaroyá Boneiru mas aleu

- Bon programa di stimulashon pa (organisashonnan di deporte)

pa alsa nivel di nos deportistanan

- Konstrukshon i mantenshon di akomodashon deportivo

- Posibilidat di rekreashon pa famia, manera un playa públiko,

kultura i paseo den naturalesa

- Plan pa maneho integral di bario riba aspektonan físiko i sosial

- Penshun general pa tur hende

- Duna atenshon pa medio di ‘kombersashon na kas’ pa

detektá i solushoná soledat i pobresa

- Programanan spesial di interakshon entre hende grandi i

mucha (di 0 pa 12 aña)

- Un behes aktivo ku aktividatnan deportivo i kreativo

- Keda biba mas seif i mas tantu tempu posibel den

e propio ambiente

- Espasio i posibilidat pa rekreashon i ekspreshonnan kreativo

- Duna kultura, ekspreshonnan folklóriko i patrimonio tangibel

i intangibel un ròl prominente den desaroyo di un mihó Boneiru

- Kuido di salú adekuá i pagabel ku atenshon pa prevenshon

i ku aspirashon pa ampliashon di e paketenan konserní

(entre otro fisioterapia i djentista)

- Maneho efektivo i programanan di konsientisashon kon pa

kuida bestia (di kas) bon

- Un tarheta di rebaho ku kua por haña rebaho riba tur sorto

di aktividat, manera deporte, kultura i diferente miembresia

i kurso

- Un reda sosial pa hendenan ku (temporalmente) riba propio

forsa no ta logra den bida.

Kapítulo 2

Page 7: i MPB ta bai sòru pa esei! · 2019-03-09 · pa dibertí (baile, arte, kultura, músika etc.) i siña di otro. Pa MPB deporte ta hunga un ròl grandi den nos komunidat i den nos

12 | Programa di Partido Movementu di Pueblo Boneriano | 13 Bo meresé un mihó Boneiru i MPB ta bai sòru pa esei!

bishitá, kaminda profèsòr- i studiantenan ta hasi

investigashon i kaminda nos tur por gosa di

produktonan fresku, kultivá lokalmente!

Industria kreativo

Industria kreativo por yuda hasi nos ekonomia

mas variá i prepará Boneiru pa futuro. Bou

di industria kreativo nos ta komprendé no

solamente artista manera pintor i músiko,

pero tambe hende kreativo ku ta okupá nan

mes ku teknologia. ‘Start-ups’ ta hunga un rol

importante den esaki kaminda hóbennan por

hala e garoshi pa Boneiru. Dor di duna ‘start-

ups’ programanan sostenibel di inkubashon,

tantu lokal komo internashonal, un lugá pa krese

den koperashon ku organisashonnan lokal, nos

ta krea mas oportunidat di trabou i nos por bira

mas sostenibel. Trahando huntu ku entre otro

World Wildlife Fund (WWF) i Nashonnan Uní su

programa di Sustainabele Development Goals

(ophetivonan sostenibel di desaroyo) nos ta

hasi organisashonnan renombrá nos aliado pa

aki na Boneiru tèst solushonnan sostenibel pa

vários reto na mundu. Esaki mesora ta bini ku

posibilidatnan di finansiamentu tambe.

Den ehekushon di e ambishon aki riba ta

importante ku nos ta hasi tur kos mas fásil

posibel pa empresarionan lokal. Asina por

ehèmpel ta hopi importante pa kuminsá

ku un ‘one-stop-shop’. Un sitio kaminda

empresarionan por bai pa nan pèrmitnan i pa

haña e sosten korekto pa kuminsá ku nan

empresa i laga e krese. Digitalisashon di e

tipo di prosesonan aki ta hopi importante i ta

sòru pa transparensia. Tambe mester atendé

kompetensia inhustu di pafó.

3.1 Áreanan di prioridat pa progreso

ekonómiko ku maneho di kultura i

naturalesa

- Aprobá i implementá e Plan Maestro

Stratégiko pa Turismo ku atenshon pa turismo

di kalidat i ekoturismo

- Formulá un plan maestro integral pa Boneiru

- Atenshon pa proyektonan inovativo i

produkshon di energia sostenibel

- Un plan di maneho i akshon bon supstansiá

pa empresa mediano i chikitu (SME), ku

entre otro atenshon pa turismo di kalidat i

ekoturismo, intensifikashon di produkshon

lokal, ‘start-ups’, industria kreativo, posibilidat

di invershon, peska i agrikultura inovativo,

atendementu ku kompetensia inhustu.

- Desaroyo sostenibel di turismo krusero pa

medio di mehorashon di posishonamentu,

desaroyo di produkto i maneho di

dekonsentrashon

- Un lokèt pa empresa: un ‘one-stop-shop’ pa

entre otro pèrmit i sosten finansiero

- Fondo di desaroyo pa agrikultura, krio di

bestia i peska lokal

- Designashon di tereno pa agrikultura i krio di

bestia lokal

- Baha gastu di awa i koriente pa agrikultura,

krio di bestia i peska lokal

- Reforestashon di nos Parke Nashonal i

plantamentu di palu di mangel i koral

- Atenshon pa ‘start-ups’ sostenibel, tantu

lokal komo internashonal, den koperashon ku

World Wildlife Fund (WWF) i e Ophetivonan

Sostenibel di Desaroyo di Nashonnan Uní.

- Maneho efektivo i programanan di

konsientisashon tokante kon pa kuida bestia

(di kas) responsabel

- Digitalisashon pa remplasá prosesonan ku

ainda ta tuma lugá manualmente ku e meta

pa entre otro kombatí kompetensia inhustu.

E rikesanan di naturalesa di Boneiru tin fama

mundial i MPB ke tene esei asina tambe. Mas

fuerte bisá: bon maneho di naturalesa ta di gran

importansia pa progreso ekonómiko pa medio

di desaroyo ekonómiko sostenibel. Boneiru tin

rikesanan natural i sostenibel, manera solo,

bientu, un laman relativamente limpi i un parke

marino salú. Banda di esei Boneiru konosé un

propio kultura, ku propio ekspreshonnan típiko

folklóriko. Kiko si nos stimulá esei mas aleu

manera e plan stratégiko di turismo a formulá

i a wòrdu brasá komo vishon mediante e Blue

Destination Plan - Plan di Destinashon Blou

pa sektor privá (Kámara di Komèrsio (KvK),

Ofisina di Turismo di Boneiru (TCB), BONHATA

i STINAPA). MPB ta para 100% tras di esaki.

Dor di e kombinashon di turismo di kalidat i

ekoturismo, kreatividat di nos poblashon i uso

di proyektonan inovativo i formanan di energia

sostenibel ta bini mas i mihó kupo di trabou,

kosto di bida ta baha i nos ta manehá kultura i

naturalesa di Boneiru.

Turismo di kalidat i ekoturismo

Dor di enfoká riba turismo di kalidat i ekoturismo

nos ta sòru ku turismo ta keda manehabel i ku

turistanan ta kontribuí na un manera sostenibel

na desaroyo di Boneiru. Pensa por ehèmpel riba

plantamentu di koral di nobo òf reforestashon

di nos parke nashonal i palunan di mangel den

koperashon ku nos poblashon lokal i turistanan.

Tambe pa loke ta trata turismo krusero MPB lo

implementá e Blue Destination Plan. Manera

ta e kaso ku turismo di estadia, pa loke ta

trata desaroyo mas aleu di turismo krusero,

sostenibilidat ta na promé lugá pa MPB. Tantu

desaroyo di e kantidat di bishitante komo e

kantidat di barku krusero mester ta den balansa

ku naturalesa i kultura. Pa medio di desaroyo di

nos produkto turístiko, MPB lo metiga e impakto

di turismo krusero riba naturalesa i kultura.

Mediante di posishonamentu di Boneiru riba e

merkado pa turismo krusero MPB lo boga pa

yega na mehorashon di e selekshon di barkunan

krusero i turistanan krusero ku ke bishitá

Boneiru.

Produkshon lokal

Boneiru konosé un historia largu ora ta trata di

agrikultura, krio di bestia i peska. Na kaminda

pa un ekonomia sostenibel mester bini mas

atenshon pa esaki. Nos ta importá kasi tur nos

komestibelnan. Esaki mester ta otro! Dor di

solushonnan inovativo manera ‘hydroponics’

(kultivashon di produkto riba solamente awa

i nutriente), designá un tereno pa praktiká

agrikultura i krio di bestia, un fondo di desaroyo

i hasi awa i koriente mas barata nos por stimulá

produkshon lokal. Esaki no solamente ta bon pa

empleo, e ta mas salú pa nos tur tambe i e ta un

motibu pa e eko-turista bishitá nos. Imaginá bo

un área na Boneiru kaminda ta apliká agrikultura

i krio di bestia lokal inovativo, ku turistanan por

Kapítulo 3

Nos tur meresé un Boneiru

kaminda progreso ekonómiko

ta bai man den man ku maneho

di naturalesa i kultura

Dor di e kombinashon di turismo di kalidat i ekoturismo, kreatividat di nos poblashon i uso di proyektonan inovativo i formanan di energia duradero ta bini mas i mihó kupo di trabou, kosto di bida ta baha i nos ta manehá kultura i naturalesa di Boneiru.

Page 8: i MPB ta bai sòru pa esei! · 2019-03-09 · pa dibertí (baile, arte, kultura, músika etc.) i siña di otro. Pa MPB deporte ta hunga un ròl grandi den nos komunidat i den nos

MPB ta para pa ‘life long learning – Edukashon Kontinuo’, e posibilidat pa durante henter bo bida keda desaroyá bo mes tantu personalmente komo profeshonalmente.

14 | Programa di Partido Movementu di Pueblo Boneriano | 15 Bo meresé un mihó Boneiru i MPB ta bai sòru pa esei!

‘life skills’ (abilidatnan di bida) i ‘21st century skills

programs’ (programa di abilidatnan di siglo 21).

Ku esaki nos ta solushoná dos problema na mes

momentu. Nos ta duna hóbennan e posibilidat

pa nan okupá nan mes ku kosnan interesante pa

nan despues di skol enbes di kana riba kaya, i na

mes momentu nos ta prepará nan pa futuro. Esaki

por por medio di lès di baile, deporte, seshonnan

kreativo òf hasta preparashon riba un funshon den

sektor públiko, dependiente di loke e persona mes

ta haña interesante.

Un biblioteka i sentro di investigashon bon i

moderno ku ta konektá ku e pedida ku merkado

tin, ta yuda alsa kalidat di formashon i banda di

esei ta yuda atraé hóbennan di Boneiru pa regresá

Boneiru pa kontribuí na adelanto di nan isla.

4.1 Áreanan di prioridat pa bon formashon

- Tur hende meresé formashon pa por partisipá

optimalmente den desaroyo di Boneiru

- Life long learning: desaroyo kontinuo riba

tantu tereno personal komo profeshonal

ku sinkronisashon ku e situashon personal,

entre otro sosten den kaso di analfabetismo i

dunamentu di kurso i formashon pa esnan ku ta

buska trabou

- Plan di formashon den koperashon ku

‘stakeholder’-nan importante na Boneiru

- Introdukshon di programanan despues di skol,

manera kurso di teknologia i ‘21st century skill

programs’

- Desaroyo personal i desaroyo di liderazgo na skol

- E materia empresario na skol

- Ekipá un biblioteka bon i moderno

- Funda un sentro di investigashon ku ta konektá

ku pedida i inovashonnan for di sektor privá.

Kapítulo 4

Nos tur meresé oportunidatnan

hustu pa medio di bon formashon

No ta nos mes ta skohe e lugá kaminda nos ta

nase i e promé añanan di nos bida usualmente

nos ta pasa serka nos mayornan. E oportunidatnan

i posibilidatnan ku ta ser ofresé na nos pa siña

i desaroyá, ta determinante pa restu di nos

bida. Pero siñamentu no ta stòp despues di bo

añanan di adolesensia. MPB ta para pa ‘life long

learning’ - ‘Edukashon Kontinuo’, e posibilidat

pa keda desaroyá bo mes tantu personalmente

komo profeshonalmente durante henter bo

bida. Importante pa tur hende riba e mundu aki

ku ta kambiando kada biaha mas rápido. Sigur

si meskos ku MPB bo ke un Boneiru mihó i

sostenibel.

Formashon ta tuma lugá den henter nos

komunidat: na kas, den bario, na klup, huntu

ku amigunan i na trabou. Un bon trayekto di

formashon pa tur hende na Boneiru no solamente

ta yuda nos haña trabou mihó pagá, e ta yuda

protehá nos identidat boneriano tambe, e ta

yuda nos siña norma i balor, e ta yuda nos

oumentá nos konosementu i abilidat i e ta yuda

nos komprendé kiko ta nifiká ser un habitante di

Boneiru.

Formashon ta e instrumento prinsipal ku kua

un komunidat por desaroyá su mes den bon

direkshon. Sinkronisashon entre bida empresarial

i enseñansa ta esensial pa esei. Kua ta e

estudionan ku nos mester ofresé pa por ehersé e

trabounan di futuro? MPB ta skohe pa un plan di

formashon kaminda ta enbolbí tantu enseñansa

komo sektor privá.

‘Life long learning’ ta inkluí tambe programanan

di akohida despues di skol, kaminda ta ofresé

hóbennan por ehèmpel kursonan di teknologia,

Page 9: i MPB ta bai sòru pa esei! · 2019-03-09 · pa dibertí (baile, arte, kultura, músika etc.) i siña di otro. Pa MPB deporte ta hunga un ròl grandi den nos komunidat i den nos

16 | | 17 Programa di Partido Movementu di Pueblo Boneriano Bo meresé un mihó Boneiru i MPB ta bai sòru pa esei!

Filosofia di MPB ta basá riba e punto di salida

di Miguel Pourier: liderazgo polítiko no ta bai pa

prestigio, posishon, poder òf plaka, pero pa

sirbi pueblo. E último añanan MPB a demostrá

esaki riba vários tereno. E ponensia aki ta un

di e prinsipionan fundamental di MPB. Na aña

2013 Elvis Tjin Asjoe a funda MPB i a kambia

henter e panorama polítiko na Boneiru. El a trese

lidernan (hóben) for di henter nos komunidat pa

konhuntamente konstruí un mihó Boneiru. 6 aña

despues ainda nos ta sirbi Boneiru komo tim di

MPB i nos ta sostené otro a base di nos propio

ekspertisio pa hisa nos isla den su totalidat na

un nivel mas mihó.

Nos no por bisa ku e último añanan Boneiru a

briya pa motibu di un gobièrnu kualitativamente

prominente i stabil. Den e último 4 añanan

un mayoria ku tabata kambia kada biaha den

Konseho Insular a kambia e konstelashon di

Kolegio Ehekutivo 4 biaha. Ku otro palabra, den

e último 4 añanan Kolegio Ehekutivo di Boneiru

a kai 4 biaha. Mester ta evidente ku esaki no

tabata nada bon pa Boneiru su desaroyo i ku

awor realmente a bira tempu pa trese kambio

struktural den esaki. Si un partido serio manera

MPB no drenta gobièrnu i hasi e kambionan

importante ku ta nesesario, e akuerdo

intergubernamental lo no keda ehekutá ku tur e

konsekuensianan ku esaki ta trese kuné.

Un di e temanan mas diskutí riba nos isla ta

nos sistema di karetera. Kuantu biaha nos no

ta tende ku un hende tin ku drecha su outo pa

motibu di e tantísimo burakunan den kaminda?

E solushon pa e retonan aki no ta keda na

‘solamente drecha e kamindanan’. Nos tin

ku atendé strukturalmente ku esaki i hasi

eskohonan importante ku ta bai tin un impakto

positivo riba nos tur awor i den futuro. E base

pa esei ta e Plan di Desaroyo Espasial Boneiru

(Ruimtelijk Ontwikkelingsplan Bonaire – ROB)

pa konstrukshon i drechamentu di kaminda,

siguridat pa tur partisipante na tráfiko i

konstrukshon di sufisiente espasio pa stashoná

outo. Desishonnan manera ubikashon di haf,

ampliashon di èrpòrt, desaroyo di áreanan i otro

trabounan infrastruktural importante tambe ta

inkluí den esei. Organisá bon transporte públiko,

inkluso aksesibilidat pa hendenan ku limitashon,

ta meresé prioridat.

Kapítulo 5 Kapítulo 6

Nos tur

meresé bon

infrastruktura

na Boneiru

Nos tur

meresé un bon

gobièrnu na

Boneiru

Banda di e infrastruktura físiko e infrastruktura

digital ta por lo ménos mesun importante. P’esei

MPB ta haña ku dentro di e Plan di Desaroyo

Espasial Boneiru su infrastruktura digital mester

haña un lugá, di manera ku nos tur por tin ‘high

speed internet’ na kas i na trabou.

Finalmente e edifisionan públiko manera

por ehèmpel Ofisina di Haf i e edifisionan di

gobernashon tambe mester ta den bon estado.

Lamentablemente esei no ta e kaso, loke no

solamente por kondusí na situashonnan ku no ta

seif, pero tambe na produktividat redusí, pasobra

hendenan no por bini trabou. Si nos ke traha ku

otro pa yega na un mihó Boneiru, mester drecha

e edifisionan aki, di manera ku semper gobièrnu

por ta kla pa atendé bo.

5.1 Áreanan di prioridat bon infrastruktura

- Plan di Desaroyo Espasial Boneiru (ROB)

integral pa entre otro tuma un desishon

tokante ubikashon di e haf nobo, ampliashon

di èrpòrt i otro puntonan importante di

atenshon infrastruktural i logístiko

- Drecha nos kamindanan, atendé ku siguridat

riba kaya i krea sufisiente sitio pa stashoná

outo pa medio di un fiansa sin interes

- Transporte públiko bon i aksesibel

- Mihó organisashon di eksplotashon di banda

hanchu (broadband) i nos infrastruktura

di fibra óptika i ponementu di internèt di

velosidat haltu i konfiabel

- Plan di mantenshon struktural di edifisionan

públiko i ekipá un edifisio sentral di

gobernashon

- Kambia e maneho di duna tereno i krea

sufisiente tereno pa traha kas i edifisionan

komersial.

‘Nos ta goberná pa e siguiente generashon i no pa e siguiente periodo di gobernashon’ Miguel Pourier

(Minister-Presidènt di Antia Hulandes 1994-1998

i 1999-2002)

Pa MPB e solushon pa e retonan infrastruktural no ta keda na ‘solamente drecha e kamindanan’. Nos tin ku atendé strukturalmente ku esaki i hasi eskohonan importante ku ta bai tin un impakto positivo riba nos tur awor i den futuro. E base pa esei ta e Plan di Desaroyo Espasial Boneiru (Ruimtelijk Ontwikkelingsplan Bonaire - ROB).

MPB no ta skohe pa término korto i bentaha

polítiko, pero pa bentaha di Boneiru. E echo

ku MPB komo partido di oposishon a sostené

e akuerdo intergubernamental ta testimonio

di esaki. MPB ta para pa gobernashon

transparente i íntegro, kaminda nos ta hasi

palabrashonnan klarito i nos ke pa pidi nos

kuenta i rason di esaki na interes di un mihó

Boneiru. P’esei nos ta na fabor di un ofisina

di asuntunan gubernamental, ampliashon

di funshon di ‘ombudsman’ pa mehorá

proseduranan di keho i introdukshon di

‘e-government’.

Pa por goberná nos isla bon ta importante ku

un partido polítiko tin hendenan kapasitá ku ta

kapas pa tuma desishonnan korekto pa futuro

di nos isla. Un bon relashon ku mandatarionan

i polítikonan na Den Haag ta deseabel pa

por atendé ku interesnan di Boneiru na e

ministerionan na un manera dirigí riba resultado.

E último añanan MPB a duna hopi atenshon

na esaki pa medio di entrenamentu kontinuo di

nos hendenan den nos partido. MPB ta kla pa

goberná Boneiru na un manera bon, íntegro,

transparente i hustu.

No ta solamente partidonan polítiko ta determiná

futuro di Boneiru. P’esei nos ke duna tur hende

ku ta interesá den e área di gobernashon

e posibilidat pa siña tokante desaroyo

gubernamental. Por ehèmpel pa medio di

entrenamentu, tayer i diálogo ku diferente grupo

na Boneiru, pa asina nos tur sinti ku nos por

duna un aporte na un mihó futuro pa Boneiru.

Page 10: i MPB ta bai sòru pa esei! · 2019-03-09 · pa dibertí (baile, arte, kultura, músika etc.) i siña di otro. Pa MPB deporte ta hunga un ròl grandi den nos komunidat i den nos

18 | Programa di Partido Movementu di Pueblo Boneriano

6.1 Dikon MPB ke traha huntu ku

Hulanda?

MPB ta kere den forsa di koperashon, forsa di

Reino i struktura estatal di Boneiru. Den e tempu

aktual koperashon ta esensial pa por desaroyá

i den futuro esei ta sigui bira mas importante.

Banda di esei nos mester ta realístiko i honesto

i komo isla ku kasi 20.000 habitante nos no

por bira independiente. Nos no ta apto ainda

pa ehekutá tur tarea gubernamental ku esaki ta

rekerí. Skohe pa independensia lo nifiká ku nos

ta skohe pa hopi insiguridat, instabilidat i nada

di sosten (finansiero). Ku komo konsekuensia:

pobresa lo oumentá i kosto di bida lo bira mas

haltu, algu ku ningun hende na Boneiru ta sinta

warda riba dje.

Boneiru tin e státus di entidat públiko. Tantu

awor komo den futuro esei ta ofresé e mihó

bentaha- i posibilidatnan pa Boneiru. E státus

aki ta sòru pa Boneiru, segun e ta desaroyá

mas aleu, tin e posibilidat pa ehekutá mas tarea

gubernamental lokalmente. E státus di entidat

públiko ta sòru tambe ku nos por influensiá

desishonnan na Den Haag direktamente, manera

por ehèmpel medionan finansiero èkstra pa

akohida di mucha. Pa por ehersé e influensia

ei bo mester di hendenan kapasitá ku sa kon

pa anda ku esaki i por saka lo mihó pa Boneiru

for di esaki. P’esei no ta pòrnada ku e último

añanan kontinuamente MPB a entrená su

hendenan pa por hiba negosiashonnan skèrpi ku

Hulanda.

Komo partido di oposishon MPB tambe a firma

e akuerdo intergubernamental ku a sera ku

Hulanda. MPB ta na fabor di un atendementu

programá pa loke ta trata dunamentu di

direkshon na e desaroyo sostenibel di

Boneiru. E akuerdo intergubernamental

ku Hulanda aki ta nifiká kosnan bunita pa

nos tur. Nos por realisá esei solamente si e

aparato atministrativo ta funshoná bon. Un

ofisina di programa manehá pa eksperto por

kontribuí na un ehekushon efektivo i efisiente di

programa- i proyektonan ku ta di importansia

pa e esfuersonan ku Boneiru mester hasi den

e periodo di gobernashon binidero pa drecha

e retraso eksistente. E manera ku a realisá

e akuerdo intergubernamental no ta esun di

mas mihó, pero esei ta konsekuensia direkto

di mal gobernashon. Na momentu ku MPB tin

responsabilidat di gobernashon nos lo habri

e negosiashonnan ku Hulanda bèk pa ahustá

e akuerdo intergubernamental na un manera

positivo ku atenshon pa fortifikashon di nos klima

empresarial, stimulashon di turismo di kalidat

i invertí den maneho di kultura i naturalesa di

Boneiru.

Banda di esei pa MPB tin un otro aspekto

importante ainda. MPB ta kere ku Boneiru,

no solamente riba nivel públiko pero tambe

riba nivel privá, mester traha huntu pafó di

fronteranan di nos isla. Si nos ke ehekutá

e plannan manera indiká aki riba, esei por

solamente ku partidonan ku tin konosementu

i eksperensia eksitoso di esakinan. Por lo

tantu, traha riba un bon relashon ku retnan

internashonal ta hopi importante pa MPB.

Traha riba koperashon ku partidonan ku

konhuntamente ku nos ke krea un mihó Boneiru:

un Boneiru sostenibel i inovativo kaminda ta

krea kondishonnan pa biba i permanesé na

un manera seif, kaminda hendenan por biba

plasentero ku otro i kaminda tur hende tin

oportunidat pa un bon trabou i un bon entrada.

6.2 Áreanan di prioridat bon gobernashon

- Introdusí e reglamentu gubernamental

‘Bon Gobernashon’, inkluso skrinen di

gobernantenan i introdukshon di un maneho

di integridat

- Introdusí un ofisina pa asuntunan

gubernamental

- Kuminsá ku programanan gubernamental pa

pueblo di Boneiru pa duna mas konosementu

tokante kon gobernashon ta funshoná,

manera por ehèmpel un parlamento hubenil

i entrenamentu tokante Bon Gobernashon

- Hisa kalidat di e aparato gubernamental

(empleado, produkto, prosedura) pa medio

di entrenamentu kontinuo, tantu pa loke ta

trata formashon di hende komo tambe uso

di teknologianan nobo pa hasi produktonan,

dunamentu di servisio i proseduranan

mas fásil

- Transparensia den toma di desishon pa medio

di digitalisashon

- Amplia funshon di dunamentu di keho

(ombudsfunctie), mehorá proseduranan

di keho

- Mihó sistema di duna informashon na

habitantenan di Boneiru

- Introdukshon di ‘e-government’.

| 19 Bo meresé un mihó Boneiru i MPB ta bai sòru pa esei!

Filosofia di MPB ta basá riba punto di bista di e estadista Miguel Pourier: Liderazgo polítiko no ta bai pa prestigio, posishon, poder òf plaka, pero pa sirbi pueblo. MPB ta para pa gobernashon transparente i íntegro, kaminda nos ta hasi palabrashonnan klarito i nos ke pa pidi nos kuenta i rason di esaki na interes di un mihó Boneiru.

Page 11: i MPB ta bai sòru pa esei! · 2019-03-09 · pa dibertí (baile, arte, kultura, músika etc.) i siña di otro. Pa MPB deporte ta hunga un ròl grandi den nos komunidat i den nos

20 | Programa di Partido Movementu di Pueblo Boneriano | 21 Bo meresé un mihó Boneiru i MPB ta bai sòru pa esei!

E pregunta ta keda naturalmente, kon nos ta bai

finansiá esaki? Pa medio di optimalisashon di

maneho di kobransa i restrukturashon di algun

impuesto i otro fluhonan di plaka públiko:

Impuesto riba biénes inmóbil (vastgoedbelasting)

Awor aki e impuesto riba biénes inmóbil di

Boneiru ta bai Hulanda, miéntras ku na tur

otro munisipio na Hulanda esaki ta konta

komo impuesto di munisipio. E impuesto aki

anualmente ta generá mas òf ménos 12 mion

dòler ku awor aki ta disparsé den kaha di

estado.

Reformashon di impuesto pa turista

Na e momentunan aki no ta kobra impuesto

pa turista efektivamente, di manera ku mas òf

ménos 3 mion dòler no ta yega na benefisio di

nos komunidat. Banda di esei mester reformá

e impuesto pa turista kompletamente, tantu pa

turista ‘stay-over’ komo pa turista krusero.

Oumentá kompensashon liber (vrije uitkering)

E kompensashon liber ta un kompensashon riba

e presupuesto ku e islanan BES ta haña for di

Den Haag pa por ehekutá tareanan ku ta kai bou

di gobièrnu lokal. Tur e estudionan ku Nibud i

Ideeversa a hasi ta mustra ku e kompensashon

liber ta muchu tiki pa por kubri tur e tareanan

di nos gobièrnu lokal. Pa Boneiru lo mester

oumentá esaki ku 5 mion dòler.

Dor di restrukturá e tres fluhonan di plaka aki

i hasi bon palabrashon ku Hulanda tokante di

nan, por finansiá tur e mehorashonnan ku MPB

a proponé.

Kapítulo 7

Responsabilisashon

finansiero

Pasobra bo meresé un mihó Boneiru i MPB ta bai sòru pa esei!

Pa medio di optimalisashon di e maneho di kobransa i restrukturashon di algun impuesto i otro fluhonan di plaka públiko nos por finansiá nos plannan pa un mihó Boneiru.

Page 12: i MPB ta bai sòru pa esei! · 2019-03-09 · pa dibertí (baile, arte, kultura, músika etc.) i siña di otro. Pa MPB deporte ta hunga un ròl grandi den nos komunidat i den nos

22 | | 23 Programa di Partido Movementu di Pueblo Boneriano Bo meresé un mihó Boneiru i MPB ta bai sòru pa esei!

ElvisTjin Asjoe

1

SanneMeijer

21

EdisonEllis

6

JurinaPietersz e/v Simon

26

JanKloos

31

ShainaOfferman

11

ChairaBorderslee

16

Ninaden Heyer

2

LayoCicilia

22

RenataDomacassé

7

LucknerSauveur

27

FerminAnthony

32

DavidFrans

12

Tio RolyCasimiri

17

HennysonThielman

3

EddieRichardson

23

CarlosPourier

8

DesiréeCroes

28

DjòniLeoneta

33

DinDomacassé

13

IzaïnMercera

18

DaisyCoffie

4

DaveyMelaan

24

RichènaLook e/v de Windt

9

HubertVis

29

ChonTheodora

34

RodiMartes

14

LilyaRosa e/v Servania

19

JoselitoStatia

5

AshierMartines

25

CyrillVrolijk

10

HoseBooi

30

JanJanga

35

RomyGerling

15

InhoJanga

20

MPB Kieslijst

Page 13: i MPB ta bai sòru pa esei! · 2019-03-09 · pa dibertí (baile, arte, kultura, músika etc.) i siña di otro. Pa MPB deporte ta hunga un ròl grandi den nos komunidat i den nos

Movemento di Pueblo Boneriano - MPB

MPBoneriano