o Se/asa 0 Rabu • Kamis 0 Jumat o Sabtu 0 Minggu4 5 6 7 8 9 10 1120 21 22 23 24 25 26

12 13 14 15 1627 28 29 30 31

oMar OApr OMei OJun OJul 0 Ags OSep OOkt ONov ODes

Astana Gede nu Nyimpen 6 PrasastiMimiti Kapendak ku Thomas Raffles

Bisajadi bener sering diungkabkeun dina MANGLE, tapi da taya salahna lamun ayeuna diungkabkeun deui dumasarkana Panalitian Sajarah, kabeneranana Panalitian Sajarah Galuh ayeuna mah dipupuhuan ku Prof. Dr. Hj. Nina

Herlina Lubis (Ketua Yayasan Sejarawan Indonesia di Jawa Barat). Tetela nurutkeun Ibu Prof. lobs keneh anu tacankaungkab, loba pependakan anyar anu samistina mah ti bareto geus kanyahoan.

Para calon sejarawan ditata-harkeun ti Bandung mula kudusiap! Ibu Prof. teu}Lvsen-bosen

rnepelingan kudu kitu kudu kieu,kudu maraca heula buku-buku anugeus aya jeung sajabana jeung saja-bana ... Awahing ku palay. sukses,mahasiswana bener-bener jaradisejarawan anu baleuneur ngeusi, BuNina bener-bcner tembong wewe-senna.

Di Kawali imeut ngawanohkeunpara mahasiswana ka prasasti-prasasti jeung patilasan katutmakam anu aya, dibantu ku Ibu Etinu kalem. Ngaranna ge budak sako-la, kajeun calon sejarawan tapi ayawae pikapusingeun Ibu Profesorna,tap! sawios, nu penting ... panalitianjalan lancar.

Ka mana heula nya?Saenyana ka Panjalu heula, sare-

upna geus cl! Situ Lengkong rpk

meuntas ka Nusalarang, can nanaongeus tembong nanjakna. Tapi mend-ing ka Kawali heula, ongkoh morongendong. Kusabab ngendong dibumi panggung anu garenah diKawali teu jauh ti Astana Gede,rebun-rebun ge geus cunduk kaAstana Cede. Tingk..urumuy barudakkaluar ti astana. Ditanya teh pokna,olahraga bari mandi di Cikawali,dasar bebenyit taya kasieun. Teusieun pokna, ceuk bapa ge dijaga kupara karuhun.

Astana Cede teh komplek titing-gal sajarah jeung budaya jarnanbaheula, kakantun sajarah Galuh nugelar abad ka 13 Masehi, BaheulanaAstana Cede teh puseur Karajaan

50

Prasasti Kawali 2, "Wangsit Mahaprabu Resi Niskala Wastu Kancana"

Sunda-Galuh.Raja-raja anu kungsi ngasta

kaprabon Sunda, Prabu Dewata taun1313-1333, Linggawisesa 1333-1340,Ragamulya (Aji Kolot) 1340-1350.Saderek Ragamulya nyaeta Suryade-

wata ngadegkeun Karajaan Talaga,saterusna Prabu Linggabuana anugugur di Bubat, nya digentos kuHiyang Niskala Wastukancana nungantunkeun sajumlah prasasti diAstana Gede, diteraskeun ku putrana

Mangle No. 2310

Kllplng Humaa Onpad 2011

nyaeta Dewa Niskala.Ari Astana Cede perenahna 27

kilometer ti puseur dayeuh Ciamisayeuna, beh kaler, di IndrayasaKacamatan Kawali KabupatenCiamis. Lega Astana Gede moalkurang ti 5 hektar dipager kutatangkalan jarangkung nu lolobanakai langka, ariuh lalinduk pikabeta-heun anu jarah jeung amengan.Kawaii perenahna di suku GunungSawal kiduleun walungan Cibulan nungocor ti kulon ka wetan, wetaneun-nana aya anak waiungan Cimunturnu ngocor ti kaler 'ka kidul. Beulahkaler Cikadongdong, beh kuionwalungan Cigarunggang. Lingkung-an situs mangrupa leuweung lin-dung. Nurutkeun pependakanarkeologi rnah, upama ditingal tinatitinggal budaya, nu aya di AstanaGede teh mangrupa kawasan campu-ran, tijaman prasajarcli, klasik jeungjaman Islam. Wujud transformasibudaya anu kajadian ditaksir tijaman tradisi .negalitik cirina, ayapunden umpak, lulumpang batu,menhir, terus ngangsrod tepi ka tra-disi<;ajarah (klasik), cirina etaprasasti, saterusna tepi ka tradisiIslam, cirina aya makam kuno.Kusabab kitu kawasan Astana Gedemerenah pisan jadi kawasan tujuanwisata (wisata sajarah). Barang-barang cagar budaya nu aya di

Mangle No. 2310

-1

,,~akamPanqeran r;~••u.m, nu nyebarkeun agama Islam diKausali.

oge dina eta buku, faksimil prasastiKawali I jeung Batutulis Bogor taun1817·

Ceuk Raffles, pras=sti Kawalisabagian, hiji di antarana prasastijaman Pajajaran anu umumna eusi- .na panghormatan ka raja.

Pedaran Raffles ngeunaanprasasti, narikIiate urang Eropasejenna. Nu mimiti maca, nyieuntranskripsi sarta narjamahkeun :prasasti Kawali teh Friederich taun1855. Ceuk Friederich, atribut di juruken ea beulah luhur prasasti mangru-pa trisula, cakra di dinya mangrupatrisula. Eta teh roda cakra tina kaper-cayaan agama Budha, ari Trisulaasalna ti agama Hindu Syiwa, eta

ngandung harti yen jaman haritageus aya kapercayaan Budha jeungSyiwa di Sunda.

Panalitian saterusna dilakukeunku Veth taun 1896. Veth hanjakaleunprasasti henteu make angka taun tepika sulit nangtukeun ngaran raja-rajaanu marentah di Pajajaran.

Sajeroning kitu Pleyte nyebutke-un yen Wastukancana teh rajasamemeh Pajajaran nu ngasta kapra-bon di Karajaan Galuh. Pleyte nga-bandingkeun prasasti Kawali jeungBatutulis Bogor jeung Naskah CaritaParahiyangan.

Samemeh Pleyte. KF.Holle geusnyoba ngayakeun panalitian kaprasasti Kawali taun 1867, Nooduyn

52

taun 1888. Lian ti panalitian luarnegri anu geus nyoba maca prasastiKawali, Saleh Danasasmita 1934jeung Atja 1990 jeung loba-loba dcuianu naliti prasasti Kawali teh.

Taun 1995, jauh sabada Raffles,teu jauh ti lokasi prasasti anu geusaya, Sopar juru piara PNS manggi-han prasasti sejenna waktu manehnakeur beberesih. Ku kituna tepi kaayeuna jumlah prasasti di AstanaCede aya 6. Dina MANGLE win-cikannana parantos dipidangkenntaya anu dilangkung.

Saperti anu sering diungkabkeun,Prabu Linggaouana gugur di Bubatieung wadiabalad katut putra istnnyaeta Dyah Pitaloka CitraresmiSunda .. Sadikantunna 1..'11 Prabu Lir.gga-

buana, pamarentahan Sunda-Caluhditeruskeun saheulaanan ku Buni-sora Mangkubumi Suradipati, rainaLmggabuana, sabab putra makutagadang raja muraugkalih keneh,nyaeta Wastukancana anu yuswananernbe 9 taun. Wastukancana tehraina putri Citraresmi. Ari BunisoraSang paman, pikeun Wastukancanamah guruna oge, anu ngajarkeunrupa-rupa elmu pangaweruh kaasupelmu perang jeung elmu pamarenta-han. Sabada yuswana 24 taunWastukaucana dianggap geus pantesjeneng raja. Wastukancana diistre-nanjadi Raja Sunda-Galuh anu ka 26dina yuiswa 24 taun anom kenehpisan. Wastukancana nikah jeungputri Lara Sarkati putri Resi SU~UkLampung, kagungan putra jenenganSang Haliwungari/Pangeran Lam-pug atawa Susuk Tunggal. Garwanaanu kadua putri Mayangsari putriBunisora Suradipati. Kagunganputra anu jenenganna NingratKancana, Surawijaya Sakti, GedengSindangkasih jeung Gedeng Tapa.Wastukancana ageung jasana sapan-jang marentah Sunda-Galuh. Dicatetdina prasasti Kawali yen Wastukan-cana ngendah-ngendah karatonSurawisesa, Nyuburkeun desa-desa,ngawangun solokan pertahananjeung sajabana. Wastukancana wa-pat turta dipendem di Nusalarang,nya digentos ku Ningrat Kancanajadi raja anu ka 38. *** (Hrs)

Mangle No. 2310