istishab al-hal sebagai sumber pengkaedahan tatabahasa arab

ISTISHAB AL-HAL SEBAGAI SUMBER PENGKAEDAHAN TATABAHASA ARAB

MARYAM BINTI MD ROFIEE

PPPC6153TATABAHASA BANDINGAN

USTAZ HAKIM ZAINAL

PENGENALAN

PENGERTIAN ISTISHAB AL-HAL

SEJARAH PERKEMBANGANNYA DALAM TATABAHASA

ARAB

PENERIMAAN ULAMA

CONTOH

PENGENALAN

• Setiap bidang ilmu mempunyai sumber yang tersendiri

• Sumber tatabahasa Arab atau usul al-nahw merupakan ilmu yang membahaskan tentang sumber-sumber atau kaedah-kaedah yang diguna oleh ulama tatabahasa Arab dalam menyelesaikan sesuatu masalah yang berkaitan

IBN

JIN

NI SAMA’

IJMA’QIYAS

IBN AL-ANBARI

NAQL

QIYAS

ISTISHAB AL-HAL

AL-SUYUTI

SAMA’

QIYAS

IJMA’

ISTISHAB AL-HAL

PENGERTIAN ISTISHAB AL-HAL

• Bahasa : berasal daripada perkataan (istashaba) yang bermaksud meminta untuk menemani dan mendampingi

• Istilah : kekal keadaan asalnya kerana tidak berlaku perubahan

Ibn al-Anbar

i(1963)

• Mengekalkan sesuatu perkataan mengikut keadaan asal semasa ketiadaan sumber yang boleh merubah bentuk asalnya

Al-Shawi(1990)

• Mengekalkan dalam bentuk asal ketika tiada sumber yang mengubahnya

Al-Sayyid(2010)

• Mengekalkan sesuatu perkataan dan menggunakannya dalam bentuk asal, selagimana tiada sumber lain yang mengubah perkataan tersebut dan mengubahnya daripada menggunakan bentuk asal

SEJARAH PERKEMBANGNNYA DALAM ILMU TATABAHASA ARAB

• Istilah “Istishab al-Hal” diperkenalkan oleh al-Anbari pada kurun ke-6 hijrah

• Terdapat ulama yang telah menggunakan mafhumnya sebelum itu, walaupun dengan istilah lain seperti Sibawayh dan Ibn Jinni

ULAMA YANG MENJADIKAN ISTISHAB AL-HAL SEBAGAI SUMBER ILMU TATABAHASA ARAB

Al-Anbari > Luma’ al-Adillah fi Usul al-Nahw

Al-Suyuti > Al-Iqtirah fi ‘Ilm Usul al-Nahw

Al-Shawi > Irtiqa’ al-Siyadah fi ‘Ilm Usul al-Nahw

Tammam Hassan > Al-Usul : Dirasah Istimulujiyyah li al-Fikr al-

Lughawi ‘inda al-Arab

PENERIMAAN ULAMA

• Al-Anbari (1963) mengiktirafnya sebagai salah satu sumber tatabahasa Arab yang muktabar.

• al-Suyuti (2006) menyenaraikan istishab al-hal antara sumber tatabahasa Arab selain sama’, qiyas dan ijma’.

• al-Hadithi (1974) : Ulama Basrah dan Kufah turut menggunakan istishab al-hal sebagai sumber bagi tatabahasa Arab.

… samb; Penerimaan Ulama

• Hasanayn (1996) menafikan dengan menjelaskan bahawa istishab al-hal adalah sumber yang hanya diiktiraf oleh ulama Basrah saja.

• Ra’id Tafish (2012) dalam artikelnya yang bertajuk Manhajiyyat al-Istidlal ‘inda al-Nuhah. “Sesungguhnya ulama-ulama Basrah menggunakan istishab al-hal dan menerimanaya sebagai sumber, tetapi ulama-ulama Kufah pula tidak menerimanya sebagai sumber dalam tatabahasa Arab”.

… samb; Penerimaan Ulama

• Tetapi apabila bertembung dengan sumber lain seperti sama’ dan qiyas, maka istishab al-hal tidak ada kepentingannya lagi (al-Suyuti 2006).

• Al-Anbari (1963) juga mengatakan istishab al-hal merupakan sumber yang lemah dan tidak harus berpegang dengannya jika ada sumber yang lain

… samb; Penerimaan Ulama

Istishab al-hal menjadi sumber yang lemah hanyalah ketika terdapat sumber lain yang lebih kuat daripadanya iaitu sama’ dan qiyas.

Tetapi apabila tidak ada sumber lain, maka istishab al-hal mengambil peranan sebagai sumber dalam pengkaedahan tatabahasa Arab bagi menyelesaikan sesuatu masalah.

CONTOH

Asal bagi al-afa"l (kata kerja) ialah mabni, ia bertukar menjadi mu’rab jika kata kerja itu adalah kata kerja

kala kini. Ia kekal mabni selagi tidak ada dalil yang mengubahnya.

Contohnya: (kataba) adalah perkataan mabni dan ia menjadi

mu’rab apabila kata kerja tersebut berubah menjadi kata kerja kala

kini (yaktubu)

Asal bagi al-asma’ (kata nama) ialah mu’rab dan ia berubah menjadi mabni jika

perkataan itu menyerupaihuruf

Sama ada menyerupai1) pada tempat seperti (qumtu , qumna),

2) pada makna huruf seperti (mataa)(mataa nasrullah) mataa dalam ayat

tersebut menyerupai maksud hamzah istifham

3) pada penggunaan seperti (Haihaat, Ouh)

PENUTUP

• Istishab al-hal merupakan salah satu sumber daripada sumber-sumber yang diguna dalam pengkaedahan tatabahasa Arab.

• Ramai dalam kalangan ulama yang menerima dan menjadikan istishab al-hal sebagai sumber dalam pengkaedahan tatabahasa Arab seperti al-Anbari, al-Suyuti, al-Shawi dan lain-lain.

• Tetapi ia menjadi sumber yang lemah, malah tidak diiktiraf apabila bertembung dengan sumber lain yang lebih kuat seperti sama’ dan qiyas.

SEKIANTERIMA KASIH