alua pasambahan pambukak kato
TRANSCRIPT
ALUA PASAMBAHAN PAMBUKAK KATO
Antaro Sutan Karando (si pangkalan) <---> jo Sutan Mudo (si alek nan datang )
Si pangkalan :
Kapado Sutan Mudo parundingan datang, sunguahpun ka Sutan Mudo tibonyo sarapek-papeknyo
kapado ninik mamak sarato bundo kanduang tamasuak ipa bisan sarato jo dunsanak sakuliliang.
Sambah manyambah kito pulangkan kapado Allah laii kato nan kakito pakatokan, apolah nan
kamanjadi buah kato tantu bapokok pangka di hari nan kapatang. Silang bapokok karajo nan
bapangka siriah bacabiak pinang bagatok kulansiang lapeh padah talayang kapado ninik jo mamak,
ipa bisan kok jauh pangilan kato kok dakek pangilan siriah.
Laii dihari sahari nangko , ninik jo mamak, ipa bisan sarato dunsanak nan hadia, kok janji lai ditapak
ikara lai bamuliakan, labuah panjang lah baturuik, laman leba lah batampuah, jajang takanak lah
banaiki, banduak tarantang lah batapiak, alah duduk dilapiak nan salai, kok dibilang maisok alah
sapadam baro, mangunyak alah skariang sapah . laii parundiangan nan kadisampaikan kapado Sutan
modo satantangan diagak-agak nan katabik di kiro-kiro nan katumbuah sabalun kato dikatokan
sabalun mukasuik ,di kamukokan, diateh rumah baujuang –bapangka yobanan duduak nak baio tagak
nak baramuah jo Sutan Mudo sarato ninik mamak yang ado, sakian sambah tarebak kahadapan
sutan.
Lah sampai rundiang Sutan Karando (jawab stutan karando, sakiro-kiro alah)
Jawab si alek :
Sunat kato baulang pasa jalan dek batampuah apa kaji dek baulang tantu sapanjang parundingan
sutan nan lah terabak kahapan ambo, nan ka ambo junjuang tinggi nan kadilabuak gadang, aratinyo
parundiangan Sutan Karando nan ka ambo ulang. Apolah parundingan Sutan tadi Sambah
manyambah kito pulangkan kapado Allah laii kato nan kakito pakatokan, apolah nan kamanjadi buah
kato tantu bapokok pangka di hari nan kapatang. Silang bapokok karajo nan bapangka siriah bacabiak
pinang bagatok kulansiang lapeh padah talayang kapado ninik jo mamak, ipa bisan kok jauh pangilan
kato kok dakek pangilan siriah.
Laii dihari sahari nangko , ninik jo mamak, ipa bisan sarato dunsanak nan hadia, kok janji lai ditapak
ikara lai bamuliakan, labuah panjang lah baturuik, laman leba lah batampuah, jajang takanak lah
banaiki, banduak tarantang lah batapiak, alah duduk dilapiak nan salai, kok dibilang maisok alah
sapadam baro, mangunyak alah skariang sapah . laii parundiangan nan kadisampaikan kapado Sutan
modo satantangan diagak-agak nan katabik di kiro-kiro nan katumbuah sabalun kato dikatokan
sabalun mukasuik ,di kamukokan, diateh rumah baujuang bapangka yobanan duduak nak baio tagak
nak baramuah jo Sutan Mudo sarato ninik mamak yang ado, kan baitu rundiang Sutan Karano nan
katangah; ( Yo bana Sutan Mudo ) Satantangan kito dan baadok batunggalan mungkin paham saukua
bana sasuai tapi bak kecek orang tuo-tuo lamak siriah lega cararo lamak kato lega bunyi , lamak luak
di kunyah kunyah. Dicari aia nan janiah sayak nan landai supayo kailia sarangkuah dayuang kamudiak
satumpu galah; Lai parunduangan Sutan nan katangah ka ambo paiyo patidoan laikilah dalam adaik
nan baitu.
(Sutan Karando) -----.> Mulonyo rundiang kadi sampaikan ka Sutan Mudo yo kailia nak sarangkuah
dayuang kamudiak nak satumpu galah yo kato babao bamufkaik Sutan Mudo. …. ‘Saba mananti Sutan
Karando’
Kambali Parundignan ka Sutan Karando, dari tadi Sutan manunggu ambo merejeng kato mufkaik, lah
bulek aia kapamuluah lah bulek kato jo mufakaik, kok bulek labuliah digolongkan kok picak lah buliah
dilayangkan kadisampain ka Sutan Karando. Laii kabanaran nan sutan kamukoan kanan rami nan
tarebak kanan banyak satantangan diagak-agak nan katabik kiro-kiro nan katumbuah rasonyo disutan
takilan dek kami tabayang pulo artinyo lapiak dan duo rasian ceik, ikolah pambarinyo Sutan.
Sampai Sutan Mudo (sakiro-kiro alah).
Dari Tadi ambo manunggu Sutan Mudo mambiiak kato baiyo mancari kato nan bana lah dapek buah
jo bari alah diantaan pulo kapado ambo, sauai jo pambirian sutan “lapiak dan duo rasian ceik”.
Rasonyo parundiangan kito lah tibo golek dinandata kok lalok lah samo lamak kok makan alah samo
kanyang alah tampan baranti parundigan kito Sutan
Yo di situ tibonya Sutan Mudo “ kok dima katabiknyo kan samo manunggu kito Sutan”***
di Tulis Oleh : Z. DT. TAN MALAKO, SH. M.Si
Pambukak Kato
Posted by Nagari Sitalang on 25 Februari 2010
1 Votes
Disusun Kembali Oleh: I.St. Sinaro
PANGKA
Assalamualaikum, warahmatullahi wabarakatuh ……
Sambah sujuik di Pangulu, sabarek bungka nan piawai, naraco luruih main daun, indak basibak jo
basisiah, bukan bainggo jo babateh,
—- sambah kapado Niniak Mamak nan gadang basa batuah, nan bapucuak sabana bulek, nan baurek
sabana tunggang, dianjuang tinggi, diamba gadang, sandi andiko dalam kampuang, tampuak jo
tangkai di nagari.
—– Naan bak umpamo kayu gadang manangah koto: Baurek limbago matan, badahan cupak jo
gantang, barantiang barih balabeh, babungo rimbun dek adat, babuah kato nan bana. – Buliah baselo
diureknyo, dapek basanda dibatangnyo, gantuangan cupak nan duo.
—- Sampai kapado Imam Katik, bila-maulana jo Tuanku, nan tau dihala dengan haram, sarato sah
dengan bata, suluah bendang Adat-limbago.
—- Hulubalang jo Ampang Limo, jo manti pagawai Adat, parik dalam pagaran kokoh.
—– Cadiak jo tau-pandai, nan arih jo bijaksano; tau di angin nan baseru, tau diombak nan basabuang,
sarato dahan kamaimpok, ataupun rantiang kamancucuak.
–Tau diujuang kato sampai, balun bakilek lah bakalam, bulan lah sangkap tigo puluah.
– Takilek ikan dalam aiya, ikan takilek jalo tibo, lah tantu jantan batinonyo.
—– Sarato nan mudo pambimbiang dunia, nan capek kaki ringan tangan, capek kaki indak
manaruang, capek tangan indak mamacah.
–Aso tarantang dua sudah, hati suci bamuko janiah; tau dimalu dengan sopan, sarato raso jo pareso.
—- Taruih pulo ka Bundo Kanduang, limpapeh rumah nan gadang, sumarak di dalam kampuang,
hiasan dalam nagari. Kok iduik tampek banasa, kok mati bakeh baniat, kaunduang-unduang ka
Madinah, kapayuang panji kasarugo; amban puruak aluang bunian, urang nan duduak jo sukatan. —-
Kalalawa dipulau Rimbang
Anak ruso mati tadabiah
Kok gawa mintak ditimbang
Kok doso ampun nan labiah
Bukan tambilang mangulampai
Tambilang panggali pakuburan
Bukan mambilang tando pandai
Mambilang untuak dipasambahkan
PANGKA
Takalo maso dahulunyo, samusim maso saisuak …………
Katiko langik basintak turun, bumi basintak naiak, lawuik sacampak jalo, tanah Darek balun lai leba,
nan timbua gunuang Barapi.
—- Lorong dininiak-muyang kito; asa-usua kalau dikaji, didalam sitambo lamo, sapiah balahan tigo
jurai. – Sajurai kabanda Cino, sajurai kabanua Ruhum, nan sajurai kapalau Ameh nangko.
—- Pihak dek St. Maharjodirajo taniat didalam hati, tacinto dalam kiro-kiro, balaiya inyo maso itu,
diateh dandang nan sabuah, cukuik jo cati Bilang pandai… Dek lamo dandang balaiya; didalam lawik
baharullah, tampaklah api takijok-kijok, gunuang suatu maso itu; banamo gunuang Marapi ….Sinan
sirangkak nan badangkang, sarato buayo putiah daguak, dibatu ampa putiah, dibukik Patah Patigo,
banamo Bukik siguntang-guntang….
Dimano titiak palito
Dibaliak telong nan batali
Dimano turun niniak kito
Iyo dipuncak gunuang Marapi
Basentak turun kabawah, lah tibo diguguak ampang, sinan langgundi nan baselo, disinan mulo
bataratak, sabalun bakorong jo bakampuang, sabalun bakato jo nagari, maso badeta-deta upiah,
maso bacawan panarahan.—
Dek lamo alam baputa. – Urang batambah kambang juo, kamanakan batambah banyak; dipabueklah
sawah jo ladang.- Dibuek Adat dikarang undang, disusun tangkai ciyek-ciyek, dipaku ka tiang panjang,
makanan urang tigo-luwak.
–Manolah luwak nan tigo:
Nan tuo luwak Tanah Data,
nan tangah luwak Agam,
nan bonsu luwak Limo Puluah.—-
Nan disabuik luwak Tanah Data: Babatu Bungo-satankai, basungai bakayo-tarok, bakampuang
dibaliak labuah, banamo si dusun-tuo, balimo kaum disinan. – Limo Kaum duo-baleh-koto, sambilan
koto didalam, duo baleh anak kotonyo, —- Batabek basawah-tangah, ikua labuah tanjuang-
sungayang, sungai tarap salapan batua, sijangek koto badampiang, bapintu kasungai-patai, bajanjang
kakoto-rajo, babasa kaampek-balai. Panitahan disungai-tarab, Mangkudun disumaniak, Indomo
disaruaso, tuan gadang dibatipuah, harimau-campo kotopiliang. Balubuak tigo batanjuang tigo,
manolah lubuak nan tigo: Partamu lubuak sikarah, kaduo lubuak simawang, katigo lubuak sipunai.
Tasabuik tanjuang nantigo: Partamu tanjuang sungayang, kaduo tanjuang barulak, katigo jo tanjuang
alam.
- Adopun nan dikatokan luwak Agam: Nan salilik gunuang Marapi saedaran gunuang Singgalang,
sabalik danau Maninjau…. Ampek-angkek pado mulonyo, agam biaro balai gurah, lambah jo
panampuang, canduang jo koto laweh, lasi bukik batabuah, parik putuih jo tanjuang alam, pasia jo
ampang gadang. – Sariak jo sungai pua, batagak batu pulano, kurai jo banuhampu, sianok jo koto
gadang.- Balingka koto pambatan, guguak tabek sirajo, kamang ilian jo kamang mudiak, tilatang jo
parik rantang, kapau sarato magek, salo jo koto baru. –Sungai janiah jo tabek panjang, ujuang guguak
jo padang tarok, sungai angek sungai cubadak. – Koto Tinggi jo kubang pipik, koto gadang pincuran
puti, lapeh kalawang tigo balai, matua jo palimbayan, malalak jo sungai landia.- Maninjau jo sungai
batang tanjungsani bayua jo koto kaciak, koto gadang koto malintang, sialang jo garagahan, sitalang
jo batu kambiang, manggopoh jo lubuak basuang.—–
Nan dikatokan luwak limo puluah: Dari sisauak sungai rimbang, sampai kasikokoh pinang tuo,
kasipisak pisau anyuik, sialang balantak basi, kampa kiri jo kampa kanan.—-
Suayan sungai balantiak, sariak laweh jo tambun ijuak, batu ampa jo koto tangah, babai durian
gadang.- Aiya tabik sungai kamuyang, situjuah jo banda dalam, limbukan padang karambia, sicincin jo
aua kuniang, tiaka jo payo basuang.- Mungo jo andaleh, taram bukik limbuku, batu balang koto nan
gadang, Lunang koto nan ampek.- Gantiang jo koto laweh, suliki jo sungai rimbang, tiaka balai
mansiro, talago jo balai tangah,- Taeh jo simalanggang, piobang sungai baringin, gurun lubuak
batinggkok, tarantang jo sari lamak, arau-solok jo padang laweh, Gaduaik jo tabiang tinggi, sitanang
muaro lakin, halaban jo ampalu, surau jo labuah gunuang.
jikok dikambang saleba alam
Jikok dibalun sabalun kuku
Tantang nangko basudah kalam
Tambo sakiro itu dulu
Tungkek galah Amat Dirajo
Sitaba dibaliiak pakan
Kalau salah tobatlah ambo
Kok bana samo amalkan
PANGKA
St. Maruhun???….
ALEK
Ambo….
PANGKA
Sambah batibokan pado sutan.-
PANGKA
Manitahlah ! …..
PANGKA
Pihak dek kami sipangkalan, ditampek hujan barasah paneh bapuhun, nan manyusun-mahatok
pakarjaan dirumah nagko; sakironyo ado kato sapatah kabasabuik, rundiang sabuah nak katangah,
iyo katarabik dari diri ambo… sungguahpun katarabik dari diri ambo, bukanlah ceceh karano aka,
bukan geneang karano kain, sorong lompatan digalanggang, tapi ambo kok pai jo rundiangan, nan
lain tingga jo mupakaik. — Apolah buah parsambahan nan kabatatiangkan kabakeh Sutan, yaitu adok
kakami sipangkalan. – Dek sarik bakisa di-nan sampik, suko batenggang di-nan tidak, mako satantang
panantian kami siko, mungkin kabasuo sumbang-salah, sasek jo gawa. – Kok tibo indak tapabasokan,
datang indak tamuliakan. – Ndak basuo tampan jo taratik, lelo jo karenah; nan patuik talatak diulu
tailiakan, ipa bisan taparampiakan, mohon dimintak banyak-banyak, karilahan Sutan gadang-
gadang…. Sakian sambah pado Sutan.
ALEK
Ma-nyo St. Sinaro?-
PANGKA¬
Lai Sutan….
ALEK
Sambah tibo pado Sutan.-
PANGKA
Manitahlah ….
ALEK
Walaupun ka-Sutan surang tampek ambo mahantarkan sambah; tapi nan manjadi ujuik-mungkasuik
ambo bana, iyolah kapado angku-angku niniak mamak, nan gadang-basa-batuah, – Urek tunggang
pucuak nan bulek dinagari, dahan rampak daun nan rimbun dipusako, putiak labek buah nan ranun,
makanan urang saalamnyo.— Langkok sarato Imam Katik, palito nan tidak kunjuang padam, suluah-
nyalo maso didunia, bendangnyo sampai ka-Akhirat; nan duduaknyo bacamin kitab, tagaknyo rintang
jo pituah. —Taruih kapado Cadiak Pandai, urang nan arih-candokio; pandai maagak-mahagiahkan,
kok runciang indak mancucuak, tajamnyo indak malukoi, pasak kungkuang kunci nan taguah,
sumarak koto jo nagari. —- Mako nak salangkok ganoknyolah salam jo sambah ambo, kapado silang
nan bapangka, karajo nan bajunjuang; nan maharah nan maico, nan mananai-malatakkan,
pakarajaan diateh rumah gadang nangko: Ujuang pasambahan kapado St. Sinaro.
PANGKA
Yooooolah ….
ALEK
A-lah nan maanjadi buah parsambahan ambo: mandanga imbauan Sutan cako ; gumanta sugalo
batang tubuah, bakipeh paluah kadado, bakaja darah kamuko, apolah sabab dek baitu …. Lariak
kapado badan ambo sutan, ibaraik biduak kaciak nan jolong sudah: Kalangkapan balun lai cukuik,
balaiya ditapi-tapi, katangah takuik dek galombang, kapulau garik dek buayo, lakek pituah Sutan Juo.-
Baburu kapadang data
Dapeklah ruso balang kaki
Dihalau katangah padang …
Baguru kapalang-aja
Baru baraja guru mati
Disilau surek sureklah ilang
Baguncang bumi jo langik, barombak lawik-sailan, bakumpua karang katapi, kok karam ambo tantang
itu sutan . —-
Akan tetapi sasudah ditimbang ma-ana kato, disilau ma-ana ragi; nyatolah nan kato wajib dijawab,
nan gayuang wajib disambuik…. Ba-a satantang dari pado itu: Adok kabadan diri ambo kiniko,
tapeklah bak mamangan urang juo: Saibarat urang pai manyumpik; Dicari kutiko baiak, dipiliah maso
nan elok; mako diambiak galah salapan, lalu bajalan masuak hutan. – lah tibo dirimbo nan satumpak,
dipandang ilia jo mudiak, diliyek kiri jo kanan, tampaklah si buruang nuri, inggok dikayu nan
sabatang, sadang maangirai-ngirai sayok, sadang malapeh-laapeh payah…. Lalu diambik sumpitan
gadang, sarato damak nan baipuah, disumpik buruang didahan.-
Satibo damak diateh, bagaluik jo bungo kambang, babeenda jo buah ranun, babega-bega jo awan. –
Mako samantaro buruang nak katangan, diwalakkan kalam sakutiko, mananti Sutan samantaro, lai
kadalam bana-tu stan ???….
PANGKA
Lah sampai dek St. Maruhun ?.-
ALEK
Sakiro alah ….
PANGKA
Sapanjang buah kabanaran Sutan tadi, lah susunan Adat jo limbago…. Kalau adat ado batangkai,
pusako ado batampuak, kok undang ado talinyo.- Mangabek undang jo sakato, mangabek kato jo
mupakaik, itulah bana nan kadituruik.- Ba-a nan kini: Lah tabik niat dek Sutan, tumbuah pangana
dalam hati, nak mambao kato jo ba-iyo, mancari bana nan sabuah; dek adat itu basuruah, kandak
undang nan ba-amalkan. – Mujua batimpo jo nan elok, tuah lah lakek dinan mulia, usahlah ragu
tantang itu, kami mananti baritonyo.- Sakian pambari dari ambo…
ALEK
Alhamdu lillah, mamakaikan ambo ……
ALEK
Sutan Sinaro???….
PANGKA
Ambo ….
ALEK
Batibokan juo sambah ka Sutan …
PANGKA
Lalukanlah ….
ALEK
Dek tinggi batang lamo karareh, dek panjang jalan, lamo kasampai, agak talaalai ambo mambaliakan
kato, karilahan juo pado Sutan.-
PANGKA
Yoooo lah
ALEK
Tu-mah lah Sutan liyek Sutan pandangi; taradok sambah jo titah, nan talewa kapado kami sialek, nan
pai sabondong, pulang satampuah, alah lah dikatangah—katapikan; ba-iyo-2 kami jo mamak, batido-
tido jo samo-gadang.- Mako buleklah jantuang dikalupak, buleklah kato jo mupakaik.- Ruponyo, nan
kamanjadi polongan-asok, sambungan –lidah, iyo tatapek dibadan diri ambo- Aratinyo bana, kok tibo
dikato kamanjawab gayuang kamanyambuik; atau sambah kabaulakkan, titah kaba-alekokan, kato
sapatah nak basabuik, rundiang sabuah nak katangah; Kadari ambo tarabiknyo… sungguah kadari
ambo tarabiknyo sutan, nan ibaraik urang mangaji. – Nyampang kok ndak tabacokan diayatnyo; nak
kanai tajuik jo tilawah, nan panjangnyo tasingkekkan, tibo disingkek tapanjangkan, tasadiak tabao
lalu, lafat batuka jo ma-ana, iyo batolong dek Sutan manyapo-maulangkan, jan badoso kito sabalik,
Sutan …..
PANGKA
Insya Allah …. Bacolah dek… Sutan sabalah sinan, nak kami simakkan dari siko.–
ALEK
Assalamualaikum ….
Palupuah batang malapari,
Pucuak manimpo aka jumbai
Dibao nak-rang kabatipuah
Sungguahpun ambo tagak baradiri
Bukanlah urang cadiak pandai
Ujuiknyo duduak nan basimpuah
Kasah ambun kasah biludu
Batanti bajaik tapi
Baturap jo banang sirah
Alah tahampai disandaran….
Mintak ampun ambo kapangulu
Nanan salirik duduak ditapi
Saedaran adok katangah
Jo sambah sajo dimuliakan
Pisau sirawik ulu sonsang
Saruangnyo tareh kayu jati
Ulunyo pangka kayu kamaik
Diambiak paracik buah
Takuik-ganta ambo mambilang
Pangulu banyak nan sati
Tuanku banyak nan kiramaik
Rang-gadang banyak nan batuah
Mulonyo jalo diserakkan
Kanai kulari nan bapalun
Mulonyo kato disambahkan
Manyusun jari mintak ampun
Mako mamintak ampunlah ambo, dari pado pambilangan Pangulu, malin mati jo dubalang, diateh
kaampek-jinih maratabat, nan mampunyoi kabasaran, didalam kampuang jo nagari. Amma ba’du
adopun kamudian dari pado itu, mako mamuji-mayanjuang-mamuhunkan sambahlah ambo, kabakeh
silang nan bapangka, pakarajaan nan bapokok; siyalah urang nan mahatok nan mahatun kakok-karajo
dirumah nangko, iyolah urang cakapan-biopari.—-
Kajirek tabang ramo-ramo
Inggok mancakam lidih saga
Tadabuak lalu katanah
Ketek indak disanjuang namo
Gadang indak disanjuang gala
Sambah jatuah katangah-tangah
PANGKA
Sabananyo ….
ALEK
Alah lah kami tukiakkan pandangan dakok, dilayangkan pandangan jauah, dilerengkan pandangan
karusuak; lah tibo bana dimakan patuik sutan, lah nyato manuruik alua:
Kok putiah indak babacak
Kok hitam indak bakuran
Janganlah cacek nan kanampak
Puji sanjungan batibokan…..
Kalau dituruik jo pidoman, tando dibaliak-dikarisai, batamu adat jo bidaran; nan bak mamang dinan
pandai:
Barakik biduak talenggang
Karucuik jo saliguri
Dalam rumik Sutan batenggang
Tando bamain aka-budi….
Apun ba-tu hanyo lai, salampih nan daripado itu; adat dunia kan baleh-mambaleh, sariat palu-
mamalu; adok kakami pulo kini: Pihak dikami koh nan datang, nanduduak ditanai lantai, nan salingka
barih ditapi, sabanja barih ditangah. Dek bacampua tuo jo mudo, nan tuo kok-nyo takilaf Stan, nan
muko kok-nyo tasasek.- Mungkin kabasuo salah cotok malatiangkan, salaah awai mahampehkan,
salah muluik mautangkan; takirai langkah kamasuak, takirah lenggang kalua, tasingik budi dinan
rami…. Mako nyampang basuo nan baitu Sutan :
Mambaiya kami panuah-panuah
Mamintak kurang banyak-banyak
Dilaiya kami mohon maaf
Dibatin ampun dimintak ….
Bunyi nak samo kami danga, rupo nak samo kami caliak, balabuah dek sutan jo bicaro, rundiang
dikarek dibukunyo, sakian dulu dari ambo ….
PANGKA
Lah sampai Sutan ? …..
ALEK
Hinggo itu ….
PANGKA
Diambo singkek sajo kajaweknyo.-
ALEK
Rancak singkek
PANGKA
Dek maaf gadang paidah, dek rila gadang munfaat, barila-rila kito disiko …. Kito luluihkan katanah
lakang, dihanyuikkan kalawik lapeh, nan batin dipulangkan pado Allah.
ALEK
Alhamdulillah …. Jadilah Sutan Sinaro?-
PANGKA
Manitah Sutan !.-
ALEK
Nak-nyo tuhua-tuhua sa-alahan, disisiak-sisiak sapalapah, ba-a kok kito tuhukan tantang maaf-
bamaaf, Sutan ?.-
PANGKA
Kito tuhuakan!!!.-